Ünite 1

9. Sınıf
KİMYA
Hakan SÖYLEMEZ
T.C
EĞİTİM BAKAN
İ
L
L
ye Kurulu Ba
L
şka IĞ
Mİ lim Terbi
nlı I
ğ
Ta
KİMYA
ı
Öğretim programında yaptığı
son güncelleme doğrultusunda
YENİDEN
DÜZENLENMİŞTİR.
PALME YAYINCILIK
Ankara, 2014
I
PALME YAYINLARI: 799
9. Sınıf Kimya Konu / Hakan SÖYLEMEZ
Yayına Hazırlama
: PALME Dizgi-Grafik Tasarım Birimi
Yayın Editörü
: Cemil AYAN
Palme Yayıncılık © 2014
Yayıncı Sertifika No : 14142
ISBN
: 978-605-355-175-1
Baskı
: Tuna Matbaacılık San. ve Tic. A. Ş.
Baskı Tarihi
: 2014
Basımevi Sertifika No : 16102
Bu kitap 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kısmen ya da tamamen basılamaz, dolaylı dahi
olsa kullanılamaz, teksir, fotokopi ya da başka bir teknikle çoğaltılamaz. Her hakkı saklıdır,
PALME YAYINCILIĞA aittir.
www.palmeyayinevi.com
II
e-mail: [email protected]
“Benim Manevi Mirasım BİLİM ve AKILDIR”
M. Kemal ATATÜRK
III
EDİTÖR’DEN
Son yıllarda ortaöğretim programlarında tüm derslere yönelik olarak bir müfredat değişikliğine gidilmiştir. Bu değişikliğin ana felsefesi ezbere dayalı eğitimi ortadan kaldırmak, görselliği ve uygulamayı temel alarak öğrenmeyi kolaylaştırmak ve kalıcı hale getirmektir.
Bu değişim ve yenilikler okullarımızdaki öğretim sürecine tam olarak yerleştiği ve uygulandığı zaman öğrencilerimizin derslere olan ilgi ve motivasyonları ciddi biçimde artacak ve tam öğrenme modeli gerçekleşecektir.
Milli Eğitim Bakanlığı’nın yaptığı bu değişikler yeni öğretim yılından itibaren yapılacak YGS ve LYS sınavlarına da
yansıyacak, hem konular hem de soru tipleri çeşitli değişiklikler içerecektir.
Palme Yayıncılık’ın tüm derslerde hazırladığı bu YGS ve LYS kitap serisi her türlü değişikliği ve yeniliği içeren bir
titizlikle hazırlanmıştır.
Bu kitaplarda, üniversite sınavlarında sorulacak soruların kapsamına, ağırlık düzeyine uygun olarak hazırlanmış ve
her türlü yeniliği içeren bir soru düzeni göreceksiniz.
Palme Yayıncılık’tan çıkan bu kitap serisinin sınavlara girecek tüm öğrencilerimize yararlı olmasını umuyorum.
Başarı dileklerimle.....
Cemil AYAN
[email protected]
2014
Ankara
ÖNSÖZ
Sevgili Öğrenciler,
Üniversite hazırlığı, planlı, disiplinli ve düzenli çalışma gerektiren bir süreçtir. Plansız bir çalışma, rotasız bir gemiye
benzer.
Planlı çalışma sürecinizde size kılavuzluk yapacak bu kitap, yeni sistem değerlendirilerek kaleme alındı. Konular,
öğrencinin bu dersi sevmesini, gerekli bilgileri kolaylıkla öğrenmesini sağlayacak şekilde, öğrencinin günlük yaşantısından ve yakın çevresinden yola çıkarak sade ve anlaşılır bir dille işlendi.
Hem okul derslerinizde hem de üniversite sınavı hazırlığında size yardımcı olması amacıyla:
– Konu anlatımı ve özel durumların açıklaması
– Örnek soru çözümleri
– Açık uçlu sorular
– Ünite sonu testleri
hazırlanmıştır.
Bu kaynaktan yeterince verim alabilmeniz için;
– Konu anlatımını özümseyerek kalıcı bilgilere dönüştürmelisiniz.
– Bilgi birikiminizi değerlendirebilmek için konu testlerinin tamamını çözmelisiniz.
Kitabın hazırlık aşamasında emeğini esirgemeyen Kimya Öğretmeni Yaşar Bayramlı’ya takdir ve teşekkürlerimi sunarım.
Yalnızca üniversiteye giriş sınavlarında değil, yaşamınızda da başarılı olmanız dileğiyle...
Hakan SÖYLEMEZ
[email protected]
(0532) 223 28 75
IV
ÜNİTE
1
ødø1'(.ø/(5
İÇİNDEKİLER
KİMYA
BİLİMİ
KİMYA
BİLİMİ
KİMYA
NEDİR?
......................................................................................................8
KİMYA
NEDİR?
................................................................................................... 8
Eski Çağ
İnsanlarının
KeşfiKeşfi
....................................................................................8
Eski Çağ İnsanlarının
................................................................................. 8
Simya
....................................................................................................................
9
Simya.....................................................................................................................9
Maddenin
Yapısı
Hakkındaki
İlk Düşünceler
.......................................................11
Maddenin
Yapısı
Hakkındaki
İlk
.............................................................................11
Düşünceler
KİMYA
NE
İŞE
YARAR?
......................................................................................19
KİMYA NE İŞE YARAR? ......................................................................................19
Başlıca
Kimya
Disiplinleri.....................................................................................19
Başlıca
Kimya
Disiplinleri.....................................................................................19
KİMYANIN SEMBOLİK DİLİ .................................................................................25
KİMYANIN SEMBOLİK DİLİ .................................................................................25
Elementler ve Sembolleri .....................................................................................25
Elementler ve Sembolleri .....................................................................................25
Bileşik ve Formülleri ............................................................................................28
Bileşik ve Formülleri ...........................................................................................28
GÜVENLİĞİMİZ VE KİMYA ..................................................................................31
GÜVENLİĞİMİZ VE KİMYA ..................................................................................31
Kimyasal Maddelerin İnsan Sağlığına Etkileri ......................................................31
Kimyasal Maddelerin İnsan Sağlığına Etkileri ......................................................31
Laboratuvar Genel Kuralları .................................................................................31
Laboratuvar Genel Kuralları .................................................................................31
ATOM
VE PERİYODİK
SİSTEM
ATOM
VE PERİYODİK
SİSTEM
ÜNİTE
2
KİMYANIN
TEMEL
KANUNLARI
.........................................................................44
KİMYANIN
TEMEL
KANUNLARI
.........................................................................44
Kütlenin
Korunumu
Kanunu
................................................................................44
Kütlenin
Korunumu
Kanunu
................................................................................44
SabitSabit
Oranlar
Kanunu
..........................................................................................46
Oranlar
Kanunu
..........................................................................................46
Katlı Katlı
Oranlar
Kanunu
...........................................................................................49
Oranlar
Kanunu
...........................................................................................49
Birleşen
Hacim
Oranları
Kanunu
.........................................................................52
Birleşen
Hacim
Oranları
Kanunu
.........................................................................52
Sürtünme
ile Elektriklenme
..................................................................................54
Sürtünme
ile Elektriklenme
..................................................................................54
Faraday
Elektroliz
Deneyi
....................................................................................55
Faraday
Elektroliz
zDeneyi
..................................................................................55
Elektronun
KeşfiKeşfi
ve Özellikleri
.............................................................................56
Elektronun
ve Özellikleri
.............................................................................56
Elektronun
Yük/Kütle
Oranının
Belirlenmesi
........................................................56
Elektronun
Yük/Kütle
Oranının
Belirlenmesi
........................................................56
ATOMUN
TEMEL
TANECİKLERİ
.........................................................................67
ATOMUN
TEMEL
TANECİKLERİ
.........................................................................67
Numarası,
Numarası
.........................................................................67
AtomAtom
Numarası,
KütleKütle
Numarası
.........................................................................67
İzotop
Atomlar
.....................................................................................................72
İzotop Atomlar .....................................................................................................72
İzobar
Atomlar
.....................................................................................................74
İzobar
Atomlar
.....................................................................................................74
İzoton
Atomlar
.....................................................................................................75
İzoton
Atomlar
.....................................................................................................75
İzoelektronik
Tanecikler
.......................................................................................76
İzoelektronik
Tanecikler
.......................................................................................76
Allotrop
................................................................................................................77
Allotrop
................................................................................................................77
ATOM
MODELLERİNİN
TARİHSEL
SERÜVENİ...................................................89
ATOM
MODELLERİNİN
TARİHSEL
SERÜVENİ...................................................89
Dalton
AtomAtom
Modeli
.............................................................................................89
Dalton
Modeli
.............................................................................................89
Thomson
AtomAtom
Modeli
........................................................................................89
Thomson
Modeli
........................................................................................89
Rutherford
AtomAtom
Modeli
......................................................................................90
Rutherford
Modeli
......................................................................................89
AtomAtom
Spektrumları
ve Atomunun
Spektrumları
ve Atom
......................................................................................90
Yapısı .............................................................90
Bohr Bohr
AtomAtom
Modeli
...............................................................................................92
Modeli
...............................................................................................92
Modern
AtomAtom
Teorisi
...........................................................................................92
Modern
Teorisi
...........................................................................................92
PERİYODİK
SİSTEMİN
GELİŞİMİ
......................................................................102
PERİYODİK SİSTEMİN GELİŞİMİ
......................................................................102
Periyodik
Sistem
................................................................................................104
Periyodik Sistem................................................................................................104
Elementlerin
Periyodik
Sistemdeki
Yerlerine
GöreGöre
Sınıfları
...............................106
Elementlerin
Periyodik
Sistemdeki
Yerlerine
Sınıfları
...............................106
Elektronların
Katmanlara
Dizilimi
.......................................................................109
Elektronların Katmanlara Dizilimi .......................................................................109
Periyodik
Sistemin
Bazı Bazı
Grupları
.......................................................................113
Periyodik
Sistemin
Grupları
......................................................................113
ÖZELLİKLERDE PERİYODİK DEĞİŞİM .............................................................128
ÖZELLİKLERDE PERİYODİK DEĞİŞİM .............................................................128
Atom Yarıçapı ....................................................................................................128
Atom Yarıçapı ....................................................................................................128
İyonlaşma Enerjisi ..............................................................................................132
İyonlaşma Enerjisi ..............................................................................................132
Elektron İlgisi .....................................................................................................135
Elektron İlgisi .....................................................................................................135
Elektronegatiflik .................................................................................................136
Elektronegatiflik .................................................................................................136
Metalik ve Ametalik Özelliklerin Değişimi ..........................................................138
Metalik ve Ametalik Özelliklerin Değişimi ..........................................................138
Asitlik ve Bazlık Özelliklerinin Değişimi ..............................................................140
Asitlik ve Bazlık Özelliklerinin Değişimi ..............................................................140
V
ÜNİTE
3
ÜNİTE
4
KİMYASAL
TÜRLER
ARASI
ETKİLEŞİMLER
KİMYASAL
TÜRLER
ARASI
ETKİLEŞİMLER
KİMYASAL TÜR NEDİR? .......................................................................................156
KİMYASAL TÜR NEDİR? .......................................................................................156
Kimyasal Türler ......................................................................................................156
Kimyasal Türler ......................................................................................................156
Kimyasal Bağların Oluşum Mekanizması ..............................................................156
Kimyasal Bağların Oluşum Mekanizması ..............................................................156
Atom ve İyonların Lewis Yapısı..............................................................................157
Atom ve İyonların Lewis Yapısı..............................................................................157
GÜÇLÜ ETKİLEŞİMLER ........................................................................................159
GÜÇLÜ ETKİLEŞİMLER ........................................................................................159
İyonik Bağ ve İyonlardan Bileşik Oluşumu ............................................................159
İyonik Bağ ve İyonlardan Bileşik Oluşumu ............................................................159
İyonik Bileşiklerin Örgü Yapısı ...............................................................................163
İyonik Bileşiklerin Örgü Yapısı ...............................................................................163
İyonik Bileşiklerin Suda Çözünmesi.......................................................................163
İyonik Bileşiklerin Suda Çözünmesi.......................................................................163
Kovalent Bağ ve Kovalent Bileşikler ......................................................................165
Kovalent Bağ ve Kovalent Bileşikler ......................................................................165
Kovalent Bağlarda Polarlık ....................................................................................169
Kovalent
Bağlarda
Polarlık ....................................................................................169
Polar
Kovalent
Bağ ................................................................................................169
Polar
Kovalent
Bağ
................................................................................................169
Apolar Kovalent Bağ..............................................................................................170
Apolar
Kovalent
Bağ
..............................................................................................170
Kovalent Bağlı Moleküllerin
Etkileşimi ...................................................................172
Kovalent
Bağlı
Moleküllerin
...................................................................172
İyonik Bileşiklerin AdlandırılmasıEtkileşimi
...........................................................................175
İyonik
Bileşiklerin
Adlandırılması
..........................................................................175
Kovalent Bileşiklerin Adlandırılması .......................................................................177
Kovalent
Bileşiklerin Adlandırılması ...................................................................... 177
Metalik
Bağ ...........................................................................................................179
Metalik
Bağ
Metalik Bağdan ...........................................................................................................179
Kaynaklanan Özellikler ................................................................179
Metalik
Bağdan Kaynaklanan
Özellikler ................................................................179
ZAYIF
ETKİLEŞİMLER
...........................................................................................193
ZAYIF
ETKİLEŞİMLER
...........................................................................................193
Van der Waals Kuvvetleri.......................................................................................193
Van der
Waals
Kuvvetleri ..................................................................................... 193
Hidrojen
Bağı
.........................................................................................................198
Hidrojen
Bağı
.........................................................................................................198
FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİMLER .................................................................210
FİZİKSEL
VE KİMYASAL
DEĞİŞİMLER .................................................................210
Fiziksel
Değişimler
.................................................................................................210
FizikselDeğişimler
Değişimler
.................................................................................................210
Kimyasal
..............................................................................................210
Kimyasal
Değişimler
..............................................................................................210
Kimyasal
Tepkimeler
.............................................................................................212
Kimyasal
Tepkimeler
.............................................................................................212
Kimyasal Denklemler .............................................................................................212
Kimyasal
DenklemlerDenkleştirilmesi
.............................................................................................212
Kimyasal
Denklemlerin
................................................................214
Kimyasal
Denklemlerin
Denkleştirilmesi ................................................................214
Tepkime
Türleri
......................................................................................................216
Tepkime Türleri ......................................................................................................216
MADDENİN HALLERİ
MADDENİN HALLERİ
MADDENİN FİZİKSEL HALLERİ ............................................................................234
MADDENİN FİZİKSEL HALLERİ ............................................................................234
GAZLAR ................................................................................................................234
GAZLAR ................................................................................................................234
Gazların Genel Özellikleri .......................................................................................234
Gazların Genel Özellikleri .......................................................................................234
Gazların Sıkışma ve Genleşme Özelliği .................................................................235
Gazların Sıkışma ve Genleşme Özelliği .................................................................235
Gazları Tanımlayan Özellikler.................................................................................236
Gazları Tanımlayan Özellikler ................................................................................236
Gazların
Kinetik
Teorisi
..........................................................................................238
Gazların
Kinetik
Teorisi
..........................................................................................238
GazGaz
Yasaları
..........................................................................................................238
Yasaları ..........................................................................................................238
İdeal
GazGaz
ve Gerçek
GazGaz
.......................................................................................244
İdeal
ve Gerçek
.......................................................................................244
Atmosfer
ve
Biz
.....................................................................................................247
Atmosfer ve Biz .....................................................................................................247
SIVILAR
.................................................................................................................258
SIVILAR
.................................................................................................................258
Sıvıların
Özellikleri
..................................................................................................258
Sıvıların
Özellikleri
..................................................................................................258
Yüzey
Gerilimi
........................................................................................................258
Yüzey
Gerilimi
........................................................................................................258
Kılcallık
..................................................................................................................260
Kılcallık
..................................................................................................................260
Viskozite
................................................................................................................260
Viskozite
................................................................................................................260
Buharlaşma-Yoğuşma
...........................................................................................268
Buharlaşma-Yoğuşma
...........................................................................................268
Buhar
Basıncı
ve Kaynama
Noktası
......................................................................268
Buhar
Basıncı
ve Kaynama
Noktası
......................................................................268
Bağıl
Nem
..............................................................................................................270
Bağıl
Nem
..............................................................................................................270
HalHal
Değişimi
..........................................................................................................272
Değişimi
..........................................................................................................272
Erime-Donma
ve Buharlaşma-Yoğuşma
IsısıIsısı
........................................................274
Erime-Donma
ve Buharlaşma-Yoğuşma
........................................................274
HalHal
Değişim
Grafikleri
............................................................................................274
Değişim
Grafikleri
............................................................................................274
KATILAR
................................................................................................................287
KATILAR
................................................................................................................287
Katıların
Özellikleri
.................................................................................................287
Katıların
Özellikleri
.................................................................................................287
KatıKatı
Türleri
.............................................................................................................287
Türleri
.............................................................................................................287
VI
Ünite
1
Kimya Bilimi
KİMYA NEDİR?
8
KİMYA NE İŞE YARAR? 19
KİMYANIN SEMBOLİK DİLİ 25
GÜVENLİĞİMİZ VE KİMYA 31
KİMYA NEDİR?
ESKİ ÇAĞ İNSANLARININ KEŞFİ
ÜNİTE - 1
KİMYA BİLİMİ
İnsanoğlu kendini koruma ve yaşamını sürdürebilme ihtiyacından dolayı sürekli arayış
içinde olmuştur.
İnsanlar, yıldırım düşmesiyle ve yanardağlardan akan lavlarla oluşan doğal yangınlar
sayesinde ateşi tanımışlardır. Ateşin maddeleri yaktığını ve erittiğini keşfeden insanlar demir,
kalay ve bakır gibi metalleri eriterek savunma ve saldırı amaçlı kullanmışlardır.
Eski çağlarda insanlar barınma ihtiyacını gidermek ve vahşi hayvanlardan korunmak
için evler yapmış, yiyeceklerini pişirmek için kilden kap kacak yapmış, giyecek ihtiyacını
gidermek için avladıkları hayvanların kürklerini kullanmıştır.
İnsanoğlu güzelleşmek için yüzünü çeşitli bitkisel ve madensel boyalarla (malahit, kurşun (II) sülfür vb.) boyamıştır.
Başlangıçta ne işe yaradığını pek bilmeseler de günümüzün vazgeçilmezleri arasında
yer alan ve o dönemlerde bazı hastalıkların tedavisinde, yiyeceklerin uzun süre saklanmasında, hayvan besiciliğinde ve temizlik işlerinde kullanılan tuzu keşfetmişlerdir.
Malahit
SORU
I. Madenlerin işlenmesi
II. Yaraların iyileştirilmesi
III. Yiyeceklerin saklanması
Antik dönemlerden süregelen bazı
maddeler ve kullanım alanları
Madde
Kullanım Alanı
Kil
Seramik ve porselen yapımında
Kireç
Yemek tuzu
8
Kimya endüstrisinde ve inşaat
işlerinde
Kimya sanayinde,
besin maddesi
olarak ve yiyeceklerin saklanmasında
Palme Yayıncılık
Yukarıda verilenlerden hangileri eski
çağlarda tuzun kullanım alanlarındandır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) II ve III
D) I ve III
Eski çağ insanları besinleri uzun süre
bozulmadan saklamak, bazı hastalıkları
tedavi etmek, yiyecekleri tatlandırmak ve
hayvanların beslenmesi gibi bir çok alanda tuzu kullanmışlardır.
Yanıt C
E) I, II ve III
Hastalıktan korunma ve tedavi amacıyla da bitkiler kullanılmıştır. Nane, safran, maydonoz ve ısırgan otu bunlardan bazılarıdır. Bu bitkiler günümüzde de modern eczacılığın
kullandığı ham maddelerin temelini oluşturur.
İnsanlar, bazı maddelerin yararlarını da farklı şeyler ararken tesadüfen bulmuşlardır.
Kükürt buharı ile ağartma, ısıtma, mayalama, çözme, kavurma, süzme, kristallendirme, damıtma gibi yöntemler buna örnek verilebilir. Kükürt buharını kullanarak kuru incir ve kuru
kayısıyı ağartmışlardır. Damıtma yöntemi ile parfüm elde etmişlerdir.
İnsanoğlu giysilerin boyanmasında da bitkileri kullanmıştır. Hayvan yünlerinden yapılan
giyecekler, kıbrıs taşı (FeSO4), şap ve alizarin gibi boyar maddelerle boyanmıştır.
SORU
Şap
Kağıt sanayinde,
tekstil boyama
işlemlerinde
Kıbrıs taşı
Tekstil boyamada
ve su arıtılmasında
A) Kesici aletler yapma
Yün
Tekstil işleri ve
dokuma işlemlerinde
C) Çanak–çömlek üretimi
Kükürt
Sülfürik asit,
barut, lastik,
gübre gibi birçok
maddenin üretiminde
Eski çağlarda yaşayan insanlar aşağıdakilerden hangisini yapmamıştır?
B) Kumdan cam yapma
D) Giyeceklerin boyanması
Eski çağlarda insanlar demir, bakır, kalay
gibi metalleri eritip kesici ve av aletleri
yapmışlardır. Kumdan cam, topraktan
çanak, çömlek ve testi yapmışlardır. Bitkisel ve madensel boyalarla yüzlerini ve
giysilerini boyamışlardır. Çimento imalatını yapmamışlardır.
E) Çimento imalatı
Yanıt E
Soru
ÜNİTE
ÜNİTE- 1- 1 KİMYA
KİMYABİLİMİ
BİLİMİ
SİMYA
İnsanların temel ihtiyaçlarını karşılamak için deneme–yanılma yoluyla keşfettikleri deneyimler, daha sonraları değersiz madenleri altına çevirme, bütün hastalıkları iyileştirme ve hayatı
sonsuz biçimde uzatacak ölümsüzlük iksirini bulma uğraşına dönüşmüştür. Bu uğraşa simya
(alşimi), bu uğraşı veren kişilere de simyacı (alşimist) denir. Simyacılar özellikle Felsefe Taşı
adı verilen gizemli taşı keşfetme ve böylelikle hem metalleri altına çevirecek hem de ölümsüzlük iksirinin bulunmasının kolaylaşacağı gibi konularla uzun yıllar uğraşmışlardır.
SORU
Simyacıların ucuz metallerden .........I......
elde etme hayalleri vardır. ..........II......... yoluyla metalleri birbirine dönüştürmeye çalışmışlardır. ..........III.......... ilaç elde etmeye
çalışmışlardır. Ölümsüzlük .......IV....... bulma uğraşındadırlar.
I. altın
II. Deneme-yanılma
III. Bitkilerden
Alşimist (Simyacı)
IV. iksirini
Yukarıda verilen cümlede bazı yerler boş
bırakılmıştır. Aşağıdaki kavramlar boşluklara doğru olarak yerleştirilirse hangi seçenek boşta kalır?
A) Bitkilerden
B) Kükürt buharı
C) İksirini
D) Altın
Yanıt B
Palme Yayıncılık
E) Deneme-yanılma
Simya;
➢ Sistematik bilgiler içermez.
➢ Bir bilim dalı olarak kabul edilmemektedir.
➢ Simyacılar sadece deneme–yanılma yolu ile çalışırlar.
➢ Teorik temellere dayanmaz.
➢ Bilgi birikiminin olmadığı bilinmektedir.
Simyacılara göre bir madde başka bir maddeye dönüşebilmektedir. Bundan yola çıkarak bazı temel metalleri altına dönüştürme yollarını aradılar. Bu dönüşüm; demir S bakır S
kurşun S kalay S cıva S gümüş S altın şeklindedir.
İlk olarak Mezopotamya, Eski Mısır, İran, Hindistan ve Çin'de uğraşılan simya bilimi
zamanla yerini kimya bilimine bırakmıştır.
Maddeler arasındaki etkileşimleri ve birbirlerine yaptıkları etkileri inceleyen kimya bilimi birçok meslek dalının da kullanıldığı, günlük yaşamda farkında olmasak da sürekli iç
içe olduğumuz bir bilim dalıdır. İlaç, gübre, petrokimya, arıtım, ahşap işleme, boya-tekstil
işlemleri vb.
Lokman hekim, ölümsüzlük iksirini
bulmaya çalışan simyacıların başında
gelmektedir.
Simya ile kimya arasındaki temel farklar aşağıda özetlenmiştir;
Simya
Kimya
Bir bilim dalı değildir. Arayışlar bilimsel de- Bir bilim dalıdır.
ğil ruhsaldır.
Deneme ve yanılmaya dayalı çalışmalar Sistematik ve bilimsel yöntemlere dayalı
içerir.
çalışmalar içerir.
Çalışmalar teorik temellere dayanmaz.
Çalışmalar deneyseldir.
Sistematik bilgi birikimi oluşmamıştır.
Sistematik bilgi birikimi oluşmuştur.
Eski çağlarda avlanma
9
ÜNİTE - 1
KİMYA BİLİMİ
Simya
Kimya
❶ Bir bilim dalıdır.
❷ Deneysel yöntemlerle çalışmalar
yapar.
❸ Sınama – yanılma
yöntemine dayanır.
❹ Sonsuz yaşama ulaşmak
amacıyla ölümsüzlük iksirinin
bulunacağı düşünülmüştür.
❺ Sistematik bilgi birikimi
sağlamaz.
❻ Teorik temelleri vardır.
Simya, bir bilim dalı değildir. Kimya biliminde ise sonsuz
yaşama ulaşmak amacıyla ölümsüzlük iksirinin bulunacağı
düşünülmemiştir. Dolayısıyla 1 ve 4 nolu kutular yer değiştirmelidir.
Yukarıdaki tabloda simya ve kimya ile ilgili bilgiler verilmiştir.
Buna göre, tablodaki yanlışlığı düzeltmek için numaralarla
gösterilen hangi iki kutucuktaki bilgiler yer değiştirmelidir?
A) 1 ile 4
B) 2 ile 4
C) 3 ile 6
D) 3 ile 5
E) 5 ile 2
Yanıt A
IV
III
Simya
bilimselli€e
çok yak›nd›r.
I
Simyac›lar›n
amac› en saf
olan maddeyi
elde
etmektir.
Simyada
maddeyi alt›na
çeviren insan›
ölümsüzlü€e
kavuflturan tafl
felsefe tafl›d›r.
II
Damıtma, süzme
gibi yöntemler
simyacıların
kullandığı bazı
yöntemlerdendir.
Simyanın
diğer adı
alşimidir.
V
Filiz
Filiz’in elindeki balonların üzerinde yazılan simya ve simyacı
ile ilgili bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) I
B) II
C) III
D) IV
Yanıt C
E) V
Aşağıdaki maddelerden hangisi eski çağ simyacılarının
sınama–yanılma yoluyla keşfettikleri maddelerden biri değildir?
A) Sülfirik asit
B) Yemek tuzu
D) Yün
10
C) Nayl on
Yanıt C
E) Tuz ruhu
Soru
ÜNİTE
ÜNİTE--11
Maddenin Yapısı Hakkındaki İlk Düşünceler
KİMYA
KİMYABİLİMİ
BİLİMİ
Eski Yunan'lı filozoflar maddenin yapısı ile ilgili
bir çok teori sunmuşlardır. Sicilyalı Empedokles (M.Ö
492–432) "Dört Öğe Kuramı" nı ortaya atan ilk filozoftur. Empedokles için ateş, hava, su ve toprak maddeyi oluşturan dört elementtir. Antik çağda yaşayan
simyacılar elementi tanımlarken M.Ö 4. yüzyılda yaşayan Aristo, Empedokles'in dört element ögelerinden etkilenmiş ve bu dört elementi uygun bir şekilde
düzenleyerek "ıslak, kuru, soğuk ve sıcak" kavramlarını açıklamıştır.
Aristo'ya göre, tüm maddeler su, toprak, hava ve
ateş olmak üzere dört ana elementten oluşmaktadır. Bu
kabul tamamen düşünceye dayalı hiçbir denel gerçeklik
Aristo'ya göre elementler
temelini oluşturmaz.
Aristo'nun bu dört elementinin ilkelerini de; kuruluk S ıslaklık S sıcaklık S soğukluk
oluşturuyordu. Ayrıca dört ana element olarak kabul ettiği su, toprak, ateş ve havanın değişik şekillerde birleşmesi sonucu oluştuğunu ve bu maddelerin sıcak–ıslak, ıslak–soğuk,
soğuk–kuru, kuru–sıcak gruplarından birine dahil olabileceğini varsaymıştır. Simyacılar uzun
yıllar Aristo'nun bu görüşünü benimsemişler.
Toprak
Hava
Ateş
Su
(Soğuk + Kuru)
(Islak + Sıcak)
(Sıcak + Kuru)
(Soğuk + Islak)
Palme Yayıncılık
Soğuk + Islak S Su (sıvı)
Soğuk + Kuru S Toprak (katı)
Islak + Sıcak S Hava (gaz)
Kuru + Sıcak S Ateş (Yanıcı)
Simyacılarca uzun yıllar kabul gören dört element ve dört nitelik
SORU
Yunanlı filozof Aristo'nun bulmuş olduğu dört element felsefesinde yer almayan aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tuz
B) Toprak
C) Su
Aristo'ya göre tüm maddeler su, toprak,
hava ve ateş olmak üzere dört ana elementten oluşmaktadır.
D) Ateş
E) Hava
Yanıt A
SORU
Aristo felsefesine göre,
I. kuruluk
II. soğukluk
III. ıslaklık
IV. sıcaklık
Aristo'ya göre soğukluk ve ıslaklık suyun
özellikleridir.
hangileri suyun özellikleridir?
A) I ve II
B) II ve III
C) III ve IV
D) I ve III
E) II ve IV
Yanıt B
Orta çağda günümüz bilim dünyasınca kabul edilen en önemli simyacı Cabir Bin Hayyan'dır. İlk defa
modern anlamdakilere benzeyen
deney araçlarını keşfetmiş ve birçok deney yapmıştır.
11
ÜNİTE - 1
Simyadan kimya bilimine aktarılan önemli bulgular arasında;
➢ Madenlerin işlenmesi
➢ Boyar maddeler hazırlama
➢ Alaşım hazırlama
➢ Barut üretimi
➢ Sabun üretimi
➢ Cam üretimi
➢ Mürekkep üretimi
➢ Kozmetik üretimi
➢ Metallerin karıştırılması
➢ Esans üretimi
➢ Seramik üretimi
sayılabilir.
KİMYA BİLİMİ
Mürekkep
SORU
I. Boya üretimi
Boya üretimi, madenlerin işlenmesi ve
cam üretimi simyadan kimya bilimine aktarılan önemli bulgular arasındadır.
II. Madenlerin işlenmesi
III. Cam
Yukarıdakilerden hangileri simyadan
kimya bilimine aktarılan önemli bulgular arasındadır?
A) Yalnız II
B) Yalnız III
C) I ve II
D) I ve III
Yanıt E
Palme Yayıncılık
E) I, II ve III
İmbik simyacıların keşfettiği basit
bir damıtma aracıdır.
J. J. Becher
12
Simyacılar bir çok araç – gereç geliştirmiş ve bugün laboratuvarda kullandığımız araçların bazılarının ilk hallerini de basit düzeyde kullandıkları anlaşılmıştır.
➢ Fırın ( ısıtma kabı)
➢ İmbikler (damıtma düzeneği)
➢ Potalar (eritme kapları)
➢ Saklama kapları vb.
Simyacıların faaliyetleri tıp, felsefe, fizik, kimya, astroloji, din, metalurji gibi konuları da
içerdiği için simyacı tarih boyunca bazı zamanlar doktor, kahin, filozof hatta büyücü olarak
kabul edilmiştir.
Simyacılar 17. yüzyılın ortalarına doğru yanma olayını açıklamaya çalışmışlardır. Bu
amaçla Alman simyacı Johann Joachim Becher yanma olayını açıklamak üzere filojiston
kuramını geliştirmiştir. Bu kurama göre, yanıcı maddeler, yanıcı olmayan bir kısım ve filojistondan (ateş ruhu) oluşur. Becher'e göre, metal oksitler birer element, metaller ise kül ve
filojistondan oluşan birer bileşiktir. Eğer bir madde yandığında geride çok az kül kalmışsa
madde çok fazla filojiston içeriyor demektir; filojistonu çok olan madde iyi yanan maddedir.
Metaller yandıklarında filojiston (ruh) kaçar ve geriye metal oksitler (kül) kalır.
Kimya bilim tarihinde önemli bir dönüm noktası olan deney 1774'te İngiliz bilim insanı
Joseph Priestley (Jozif Pristli) tarafından yapıldı. Kırmızı cıva oksidin ısıtılmasıyla bir gazın
oluştuğunu ve bu gaz içinde maddelerin daha iyi yandığını keşfeden Priestley, bu gazı, "filojistonu uzaklaştırılmış hava" olarak adlandırdı. Bu şekilde oksijen gazını keşfetmiş oldu.
Aynı yıllarda İsveç'te Carl W. Scheele (Karl W. Şiyle) adlı bilim insanı da oksijen gazını "yakıcı
hava" olarak adlandırmıştır. Fransız bilim insanı Lavoisier, 1777'de Priestley'nin yaptığı deneyleri kendi laboratuvarında tekrarlayarak yanma olayında maddelerin oksijen gazı [O2(g)]
ile etkileştiğini ifade etti.
Bu açıklamayla filojiston teorisi çürütülmüş oldu. Bu nedenle günümüzde pek çok kaynakta Lavoisier, kimyanın kurucusu olarak tanıtılmaktadır.
Sülfürik asit (H2SO4) 18. yüzyılda Nicholas Le Blanc'ın sodyum karbonatı (Na2CO3) hammadde olarak kullanması ile sanayinin ilgi alanına girdi. Böylece sülfürik asit, altın ve gümüşün saflaştırılmasında, boyacılıkta yararlanılan bazı maddelerin hazırlanmasında ve metalürji
alanlarında kullanılmaktadır. Ayrıca Rönesans döneminde, Hollandalı kimyacı Van Helmont
(1577–1644) deneylerinde terazi kullanarak kimyasal çalışmalara nicelik kazandırmıştır.
Soru
ÜNİTE - 1
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
1.
Aristo felsefesine göre;
4.
Atefl
d
II. Soğukluk
III. Islaklık
a
Toprak
IV. Sıcaklık
Hava
yukarıdakilerden hangileri toprağın özellikleridir?
A) I ve II
B) II ve III
D) I ve IV
KİMYA BİLİMİ
I. Kuruluk
c
b
C) III ve IV
Su
E) II ve IV
Aristo’ya göre şekildeki döngünün gerçekleşebilmesi için a’dan d’ye doğru olan özellikler aşağıdakilerden
hangisinde verilmiştir?
A) Islaklık, Kuruluk, Sıcaklık, Soğukluk
B) Sıcaklık, Soğukluk, Kuruluk, Islaklık
2.
E) Sıcaklık, Islaklık, Soğukluk, Kuruluk
Simya
3
Felsefe
4
Astroloji
Yukarıdaki kavram haritasında simyanın günümüzdeki birçok bilim dalı ile ilişkilendirilmesi verilmiştir.
3.
Buna göre, kutucuklarda verilenlerden hangisi bu bilim
dallarından biri değildir?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
Palme Yayıncılık
5
D) Kuruluk, Soğukluk, Islaklık, Sıcaklık
2
1
Metalurji
C) Kuruluk, Islaklık, Sıcaklık, Soğukluk
Meteoroloji
Tıp
5.
Zn(k) + 2HCl(suda)
ZnCl2(suda) + H2(g)
Aristo'nun element tanımına göre, yukarıdaki reaksiyonda yer alan toprak, su ve hava elementlerinin sayısı, aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
E) 5
Toprak
Su
Hava
A)
1
2
1
B)
1
1
2
C)
2
1
1
D)
1
2
3
E)
2
1
3
I. Simyacılar, deneme - yanılma yöntemine dayalı çalışmalar yapmışlardır.
II. Simyacılara göre hem yaşlanmanın ve çürümenin engellenmesinde hem de ölümsüzlük iksirinin bulunmasında
felsefe taşı kullanılır.
III. Simyacılar, tarih boyunca maddeleri birbirine karıştırarak
yeni maddeler elde etmeye çalışmışlardır.
6.
Aşağıdakilerden hangisi simyanın temel hedeflerinden
değildir?
A) Kısa yoldan zengin olmak
B) Ölümsüzlük iksirini aramak
Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğrudur?
C) İnsanlığın ihtiyaçlarını gidermek
A) Yalnız II
D) Tüm evrenin dört elementten oluştuğunu ispatlamak
D) II ve III
B) I ve II
C) I ve III
E) I, II ve III
E) Hastalıkların tedavisi için ilaç üretmek
13
1.
ÇÖZÜMLER
4.
Kuruluk ve soğukluk toprağın özellikleridir.
Yanıt A
a: Sıcaklık
b: Islaklık
c: Soğukluk
d: Kuruluk
Yanıt E
2.
Simya çağında tıp, felsefe, astroloji, metalurji ile ilgili çalışmalar yapılmıştır. Fakat bu dönemde meteoroloji ile ilgili çalışmalar yoktur.
Yanıt B
3.
Simyacılar tarih boyunca maddeleri birbirine karıştırarak deneme - yanılma yöntemine dayalı çalışma yapmışlardır. Yaşlanmayı ve çürümeyi engellemek için felsefe taşı kullanılır.
Yanıt E
14
5.
Her katı toprak, her sıvı su her gaz hava olarak kabul edildiğinden toprak elementinin sayısı 1, su elementinin sayısı 2,
hava elementinin sayısı 1'dir.
Yanıt A
6.
Simya, tüm evrenin dört elementten yani ateş, hava, su ve
topraktan oluştuğunu ispatlama hedefinde olmamıştır.
Yanıt D
Palme Yayıncılık
ÜNİTE - 1 KİMYA BİLİMİ
TEST –- 11
TEST
Soru
Simyacılar bileşikleri elementlerine ayrıştırmışlardır.
3.
Simyacılar damıtma işlemini gerçekleştirip bitki öz sularından esans ve parfüm elde etmişlerdir.
Simyada elde edilen kazanımlar teorik temellere oturtulup, deneyler ile doğrulanması sonucunda kimya
doğmuştur.
5.
Simyacılar bir nevi filozofturlar.
6.
Simyacılar birçok maddeyi sınama yöntemi ile keşfetmişlerdir.
7.
8.
9.
Altın, toprak, demir, su maddeleri Aristo'ya göre dört
elementtir.
Simyacıların madde üzerinde çalışmaya sürüklenmeleri, doğada var olan maddelerden faydalanma isteğinden kaynaklanmaktadır.
Simya bir bilim değildir.
10. Simyacılar tarımda birçok yöntemler geliştirerek verimi
arttırmışlardır.
1. D
2. Y 3. D
4. D 5. D 6. D 7. Y 8. D 9. D 10. D
Palme Yayıncılık
4.
.............................. kuramına göre maddeler yanıcı ve yanıcı olmayan olmak üzere iki kısma ayrılır.
2.
Aristo'ya göre, sıcak–kuru özelliğe sahip olan element
.........................'tir.
KİMYA BİLİMİ
2.
1.
ÜNİTE - 1
TEST
–teorik
1 temelleri yoktur.
Simyanın
1.
3.
Değersiz metalleri altına çevirme ile uğraşan kimselere
.......................... denir.
4.
Aristo'nun ileri sürdüğü, doğanın temel ilkeleri sıcaklık, soğukluk, kuruluk ve ..................................'tır.
5.
Simyacıların kullandıkları aletlerden imbik................... işleminde kullanılır.
6.
Simyacılar ............................... iksirini keşfetme çalışmaları
yapmışlardır.
7.
............................ deneylerinde teraziyi kullanarak kimyasal çalışmalara nicel özellik kazandırmıştır.
8.
Eski çağlarda yanma olayında maddenin yapısından ayrılıp
gittiği varsayılan madde ............................... dur.
9.
Metallerin eritilip birbirleriyle karıştırılarak kullanılması eski
çağlarda ....................... aletleri yapımına katkı sağlamıştır.
10. Aristo tanımına göre demir katısı ........................... ve kuru
niteliklerini taşır.
1. Filojiston 2. ateş 3. simyacı 4. ıslaklık 5. damıtma
6. ölümsüzlük 7. Van Helmont 8. filojiston
9. av 10. soğuk
15
1.
KİMYA BİLİMİ
I. Simyacıların ucuz metallerden altın elde etme hayalleri
vardır.
3.
II. Aristo’ya göre soğuk ve ıslak özelliği gösteren element
sudur.
III. Kimya, ölümsüzlük iksirini araştıran bilim dalıdır.
IV. Eski çağlarda insanlar bazı bitkileri hastalıktan korunma
ve tedavi amaçlı olarak kullanmıştır.
Simyacılar ile ilgili;
I. Filozofturlar.
II. Doktordurlar.
III. Bilim adamıdırlar.
IV. Kahindirler.
yukarıdakilerden kaç tanesi zaman içerisinde üstlendikleri deyimlerdendir?
V. Aristo'ya göre oksijen gazı bir hava elementidir.
3
Yukarıdaki yargılardan kaç tanesi yanlıştır?
4.
1
F
İ
2
V
A
N
H
E
L
M
O
E
Ş
N
T
O
J
İ
S
1
2.
Keflif
Keflif de€il
3
A
T
O
Palme Yayıncılık
ÜNİTE - 1
AÇIK UÇLU SORULAR
TEST –- 11
TEST
N
a. Deneylerinde teraziyi kullanarak kimyasal çalışmalara nicel özellik kazandıran Hollandalı kimyacıdır.
b. Yanma olayında maddenin yapısından ayrılıp gittiği varsayılan maddeye verilen isimdir.
c. Aristo'ya göre özellikleri sıcak ve kuru olan elementtir.
Yukarıdaki bulmacada verilen cevaplarla soruların eşleştirilmesi nasıldır?
K›br›s tafl›
Petrol
Cam
Seramik
Barut
1b, 2a, 3c
Mürekkep
5.
Atefl
Deri boyamas›
Sıcak
Yukarıdaki tabloda eski dönemlerdeki simyacılara ait olan
keşif olanlar ve olmayanlar “P” şeklinde işaretlenmiştir.
Buna göre, hangileri yanlış işaretlenmiştir?
X
Toprak
Hava
Islak
Soğuk
Y
Eski çağlarda simyacılar tarafından hazırlanan yukarıdaki şemada
X ve Y yerine yazılması gerekenler nedir?
X: Kuru, Y: Su
Cam, Barut
16
Soru
1.
4.
Simyada Aristo döngüsü denilen kavrama göre elementler
arasında sürekli bir dönüşüm vardır.
Ateş havaya, hava ise aşağıdakilerden hangisine dönüşür?
Buna göre;
A) Toprak
I. Sabun üretimi
B) Taş
D) Su
C) Kum
E) Bakır
II. Bitkilerden boya maddesi elde etmek
III. Madenlerin işlenmesi
yukarıda verilenlerden hangileri simyacıların yapmayı ve elde
etmeyi öğrendikleri şeylerden biridir?
A) Yalnız I
B) I ve II
D) II ve III
C) I ve III
E) I, II ve III
5.
Aristo, doğada bulunan elementleri toprak, hava, su ve ateş
olarak sınıflandırmıştır.
Buna göre, aşağıda verilenlerden hangisi Aristo’nun element tanımına göre doğru sınıflandırılmıştır?
3.
Toprak
Su
Hava
A)
Kıbrıs taşı
Kolonya
Su buharı
B)
Alkol
Cıva
Azot gazı
C)
Altın
Helyum gazı
Deniz suyu
D)
Demir
Kıbrıs taşı
Klor gazı
E)
Tuz
Su buharı
Cıva
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere yazılması gereken uygun bilim insanı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Palme Yayıncılık
2.
Yanma olayını bugün bilinen anlamda tanımlayarak, filojiston kuramını geçersiz kılan bilim insanı .................................
........'dir.
A) Lavoisier
B) Van Helmont
C) Nicholas Le Blanc
D) Aristo
E) Robert Boyle
I. ( ) Simyacılar kendilerinden sonra gelen nesiller için bir
temel vermemişlerdir.
II. ( ) Simyacılar; maddeleri, sonsuz zenginlik sağlayacağına inandıkları için altına dönüştürme çabasındaydılar.
6.
III. ( ) Simyacıların çalışmalarında bilimsel olmayan batıl
inançlar yer alır.
IV. (
Buna göre;
I. Kükürt buharı ile ağartma
) Simyacıların diğer adı alşimisttir.
II. Süzme
V. ( ) Bilim tarihçileri simyayı ilkel kimya, yani olgunlaşmamış bilim olarak görmüşlerdir.
III. Damıtma
yukarıda verilen yöntemlerden hangileri kimyaya, simyacılar tarafından kazandırılmıştır?
Yukarıdaki cümlelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğuna karar veren bir öğrenci kaç numaralı bilginin yanlış
olduğunu söyleyebilir?
A) I
B) II
C) III
D) IV
1. E
Simyacılar, çalışmaları sırasında günümüz kimyasının da temelini teşkil eden bazı yöntemler kullanmışlardır.
A) Yalnız II
E) V
2. A
B) Yalnız III
D) I ve III
3. A
4. D
5. A
6. E
C) I ve II
E) I, II ve III
17
KİMYA BİLİMİ
Simyacılar adi elementlerden mükemmel element olarak
adlandırdıkları altın elementine ulaşma çabaları sırasında insanlık için önemli olan ve hayatlarını kolaylaştıran pek çok
şeyi yapmayı ve elde etmeyi öğrenmişlerdir.
ÜNİTE - 1
TEST – 1
Aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır?
10. Aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır?
KİMYA BİLİMİ
A) Kimyayı simyadan ayıran en önemli özellik ölçmeye dayalı olmasıdır.
A) Simyacıların yaptığı çalışmalar düşünceye dayalı olmuştur.
B) Simyacılara göre, yanma olayında maddenin yapısından
ayrılıp gittiği varsayılan madde filojistondur.
B) Simyacıların çalışmaları bilimsel değil, ruhsaldır.
C) Simyacılar bir çok maddeyi tesadüfen keşfetmiştir.
C) Simyacılar yaptıkları çalışmalarda kontrollü deneylerden
yararlanmışlardır.
D) Simyacılara göre, en mükemmel metal demirdir.
E) Simyanın diğer adı alşimidir.
D) Tuz, eski çağlarda gıdaların saklanmasında ve yaraların
iyileştirilmesinde kullanılmıştır.
E) Kesici alet ve esans üretimi simyacıların buluşlarındandır.
11.
I. Sabun üretimi
II. Safran, maydonoz ve ısırgan otundan ilaç yapmak
III. Kükürt buharı ile meyveleri ağartmak
Yukarıdakilerden hangileri kimya biliminden öncede bilinmektedir?
8.
A) Yalnız I
– Kimya
D) II ve III
– Arkeoloji
– Fizik
– Tıp
– Astronomi
Yukarıdakilerden kaç tanesi simyanın katkı sağladığı bilim dallarındandır?
A) 1
B) Yalnız II
B) 2
C) 3
D) 4
C) I ve II
E) I, II ve III
Palme Yayıncılık
ÜNİTE - 1
7.
12. Aristo'ya göre tüm maddeler 4 ana elementten oluşmuştur.
E) 5
1
Kuru
Sıcak
Atefl
Hava
d
a
Soğuk
2
Toprak
c
Toprak
Hava
b
Su
9.
18
Buna göre, yukarıda verilen şemada 1 ve 2 nolu yerlere
aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?
Aşağıdakilerden hangisi eski dönem simyacılarının yaptığı uygulamalardan değildir?
1
2
A) Alaşım yapımı
A)
Ateş
Işık
B) Plastik yapımı
B)
Ateş
Islak
C) Cam üretimi
C)
Demir
Serin
D) Boya üretimi
D)
Altın
Işık
E) Tuz elde edilmesi
E)
Ateş
Serin
7. C
8. E
9. B
10. D
11. E
12. B
Soru
KİMYA NE İŞE YARAR?
Organik Kimya
Analitik Kimya
KİMYA BİLİMİ
Evrende kütlesi ve hacmi olan her şeye
madde denir.
Palme Yayıncılık
Başlıca Kimya Disiplinleri
ÜNİTE - 1
Simyadan kimyaya geçiş sürecinde insanoğlunun doğadaki maddeler ile olan ilişkisini,
hastalıkları iyileştirmede gösterdiği çabaları, zengin olma hayali peşinde koşarken maddelerden nasıl yeni maddeler elde edebildiğini öğrendiniz.
Bütün bu uğraşların sonucunda elde edilen bilgiler özellikle Orta Çağ'ın sonlarına doğru
daha bir sistematik halde kaydedilmeye başlanmıştır. Bunun sonucu olarak bir bilim insanı
incelediği bir çalışmada kendine göre eksik gördüğü yönleri tamamlama yoluna gitmiş veya
yanlış gördüğü bilgileri değiştirmiştir.
Elde edilen bilgi ve bulgular teorik temellere oturtulmuş, deney ve gözlemler ile desteklenip sistematik bir bilgi haline dönüştürülmüştür. Sonuç olarak adına kimya denen felsefi
ve teorik temelleri olan bilimsel yöntemler ile çalışan bir bilim ortaya çıkmıştır. Maddenin
yapısını, bileşimini, maddelerin birbirine dönüşümünü inceleyen bilim dalına Kimya denir.
Maddeyi oluşturan atom ve moleküller, maddenin yapısındaki değişme, maddenin diğer
maddelere karşı ilgisi ve verdiği tepkimeler, kimyanın çalışma alanlarını oluşturur. Ayrıca
farklı element atomlarının birbirleriyle olan etkileşimlerini, birleşme yasalarını ve belirli amaçlar için bu özellik ve etkileşimlerden nasıl yararlanılabileceğini inceler.
Kimyacılar; güneş pilleri, transistörler ve fiber optik kablolar gibi elektronik aletleri geliştirmek için yeni maddeler sentezler; fizik ve mühendislikle ortak konular üzerine çalışır;
kanser ya da AIDS’e karşı yeni ilaçlar geliştirmek için farmakoloji ve tıp alanlarında ortak
çalışmalar yapar.
Kimya, “gelişimini tamamlamış” bir bilim olmasına rağmen hala yanıtlanmamış sorular
ve açıklanmamış olaylara cevap vermesi gerekmektedir. Modern tıbbın ihtiyaç duyduğu
ilaçları sentezlemede ve modern teknolojide, olağanüstü özellikler taşıyan yeni maddelerin
üretimi için yöntemler geliştirmelidir. Toplum, kirlilik kontrolünde geliştirilmiş yöntemlere,
ender bulunan maddelerin yerini alabilecek şeylere, zehirli atıkların tehlikesiz bir şekilde yok
edilmesine ve yakıtlardan enerji elde edilmesinde daha etkin yollara gereksinim duymaktadır. Bu ihtiyaçları karşılayacak en temel dal kimyadır.
Bu nedenle kimya ile uğraşan bilim insanları çalışmaları kolaylaştırmak amacıyla kimyayı
birçok alt dallara ayırmışlardır.
Kimya deneydir.
Nükleer Kimya
KİMYA
Anorganik Kimya
Fizikokimya
Biyokimya
1934 de, Wallace ve arkadaşları ilk
sentetik lif olan naylonun üretimini
gerçekleştirdiler. Kimya öğrencileri
günümüzde bu polimerlerin başka bir
türünü genel kimya laboratuvarlarında
gerçekleştirebilirler.
19
ÜNİTE - 1
Analitik Kimya: Analitik kimya, kimyasal ölçüm bilimidir. Maddelerin kimyasal bileşiminin nitel ve nicel olarak belirlenmesini, yapılarını ve fonksiyonlarını inceleyen kimyanın
alt disiplinidir. Analitik kimyacılar bu amaca yönelik yeni yöntemler, ölçüm aletleri, aygıtlar
ve deney düzenekleri geliştirmeyi hedefler ve bunları gerçekleştirecek deneyleri tasarlar ve
yaparlar.
KİMYA BİLİMİ
Fizikokimya: Fiziksel yöntemlerin kimyaya uygulanmasından
ortaya çıkmıştır. Fizik ile kimya arasında yer almaktadır. Zaman
içerisinde gelişen fizikokimya anabilim dalı, termodinamik, elektrokimya, kimyasal kinetik, polimer kimyası, çekirdek kimyası, kuantum kimyası, spektroskopi ve istatistik, termodinamik gibi alt
bilim dallarına ayrılmıştır.
Fizikokimya laboratuvarı
Fizikokimyasal çalışmalar makroskobik ve mikroskobik yaklaşımlarla iki farklı şekilde yürütülmektedir. Miktarı, hacmi, basıncı ve sıcaklığı ölçülebilecek kadar büyük olan maddeler
makroskobik yaklaşımla deneysel olarak incelenebilmektedir. Termodinamik, elektrokimya,
kimyasal kinetik ve polimer kimyası içindeki incelemeler makroskobiktir.
Atom, elektron, iyon ve molekül gibi çok küçük parçacıklar mikroskobik yaklaşımla kuramsal (teorik) olarak incelenir.
Palme Yayıncılık
Kısaca fizikokimya, sıcaklık, basınç, derişim gibi fiziksel etkenlerin madde ve tepkimeler
üzerine etkisini inceler.
Friedrich Wöhler
1828 yılında Alman kimyacı Friedrich
Wöhler KCN bileşiğinden yola çıkarak
seri tepkimeler sonucunda organik
bileşik olan üreyi elde etmiştir.
O
NH4CNO ¡ H2N – C – NH2
Amonyum
siyanat
Üre
Organik Kimya: Günümüzden yaklaşık 200 yıl öncesine kadar organik bileşiklerin kaynağı yalnızca canlılardı. Bu yüzden canlı varlıklardan elde edilen bileşiklerin kimyasına "organik kimya" denilmektedir. 1900'lü yıllarda kimyacılar birçok organik maddeyi laboratuvarda sentezlemeyi başardılar.
Organik kimyada temel elementler karbon (C) ve hidrojen (H)
dir. Bu elementlerin yanında başta oksijen (O) olmak üzere azot
(N), kükürt (S), fosfor (P) ve klor (Cl) gibi elementler bulunmaktadır.
Organik kimya ağırlıklı olarak karbon bileşiklerinden oluşur.
Bilinen bütün bileşiklerin yaklaşık % 95'ini tek başına karbon
yapmıştır. Bu nedenle organik kimyaya "Karbon Kimyası"da denir. Ancak karbondioksit (CO2), sodyum karbonat (Na2CO3) ve potasyum siyanür (KCN) gibi
bileşikler, karbon elementi içermelerine rağmen inorganiktir (anorganik). Fakat tüm organik
bileşikler karbon elementini içerir.
Organik kimya tıp, sağlık bilimleri, mikrobiyoloji, ilaç kimyası, petroloji, boya kimyası,
biyokimya, tekstil kimyası, tarım ve daha birçok dalı kapsar.
İnorganik (Anorganik) Kimya: Element, bileşik ve karışımların yapısını, aralarındaki ilişkiyi inceler. Bunu yaparken fiziksel ve kimyasal etkileşimleri göz önünde bulundurur. Maddenin ölçülebilen bütün özelliklerini ortaya koymaya çalışır.
Biyokimya: Canlıların (hayvan, bitki ve mikroorganizma biçimindeki) yapısında gerçekleşen kimyasal olayları, bunların sonuçlarını ve etkilerini inceleyen kimya disiplinidir. Biyokimyanın temel
amaçları hücrenin temel bileşenleri olan protein, karbonhidrat,
yağlar gibi organik bileşiklerin yanında aminoasitlerin, vitaminlerin
ve inorganik maddelerin yapısal ve nicel çözümlemelerini yapıp
hücredeki olayların döngüsünü açıklığa kavuşturmaktır. Ayrıca
canlıdaki besin-enerji döngüsünün kimyasal süreçlerinin belirlenmesi, kalıtsal özelliklerin kimyasal yapıları gibi yaşam süreçlerinin
araştırılması da biyokimyanın konusudur.
20
Soru
Genetiği kopyalanmış
koyun Dolly
ÜNİTE - 1
Nükleer (Çekirdek) Kimya: Atomların çekirdeklerinden kaynaklanan olayların tümünü inceler. Atom altı parçacıkların (elektron, proton, nötron, pozitron) bulunmasını ve enerji parçacıklarının (foton,
nötrino, gluon...) bulunmasını inceleyen kimya alt disiplinidir.
KİMYA BİLİMİ
Çekirdek kimyasının temel konularından biri radyoaktifliktir.
Atom altı düzeyde meydana gelen temel değişmeler olan radyoaktif bozunmada bir element başka bir elemente dönüşür.
Nükleer santral
Günümüzde yapay radyoaktifliğin kaynağı nükleer reaktörlerdir. Bu reaktörlerde nükleer enerjinin yanında bir çok radyoaktif izotop elde edilmekte ve bu
radyoaktif izotoplar birçok alanda kullanılmaktadır.
Elektrokimya: Maddenin elektriksel yapısını, elektrik enerjisi ile kimyasal değişimler
arasındaki ilişkiyi inceleyen kimya alt disiplinidir.
Marie Curie
Elektrokimyanın pratik uygulamalarına; elektrik güç kaynakları olarak yakıt hücreleri ve
pillerin yapımı, başlıca kimyasalların üretimi, metallerin arıtımı ve kontrolü örnek verilebilir.
Metalurji, madenlerin saflaştırılması, metal kaplamacılığı, elektronik sanayi ve daha birçok
alanda elektrokimyasal yöntemler ve buluşlardan faydalanılır.
Çekirdek tepkimeleri ile ilgili çalışmalarıyla
Nobel barış ödülü almıştır.
SORU
A) Tıp
B) Farmakoloji
C) Astronomi
D) Metalurji
Astronomi kimyanın uğraş alanı değildir.
Yanıt C
E) Petroloji
SORU
Element, bileşik ve karışımların yapısını,
aralarındaki ilişkiyi fiziksel ve kimyasal etkileşimleri göz önünde bulundurarak inceleyen kimya disiplinine....................................
denir.
Element, bileşik ve karışımların yapısını,
aralarındaki ilişkiyi, fiziksel ve kimyasal
etkileşimleri göz önünde bulundurarak
inceleyen kimya disiplinine inorganik
kimya denir.
Yukarıda verilen cümlede boş bırakılan
yere gelmesi gereken kelime aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) Fizikokimya
B) İnorganik kimya
Palme Yayıncılık
Aşağıdakilerden hangisi kimyanın uğraş alanlarından değildir?
Henry Becquerel
Fransız bilim insanı Henry Becquerel 1896 yılında
mineralleri incelerken bazılarının güneş ışığında
bekletildikten sonra karanlığa konulduğunda
kendiliğinden ışık oluşturduklarını görmüş. Yine
bir gün incelemek üzere laboratuvara getirdiği
uranyum mineralini masasının çekmecesine
koymuş bir kaç gün sonra aynı çekmecedeki
fotoğraf filminin bozulduğunu film ile uranyum
minerali arasında bulunan anahtarın resminin
filmde olduğunu görmüş. Bu durumu inceleyen
Becquerel uranyum cevherinden kaynaklanan ve
görünmeyen ışınların görünen ışınlar gibi fotoğraf
filmlerine aynı etkiyi yaptığını tespit etti.
C) Organik kimya D) Analitik kimya
Yanıt B
E) Biyokimya
Ayrıca kimya; ilaç, gübre, petrokimya, arıtım, ahşap işleme, boya-tekstil endüstrilerinde
de varlığını sürdürmektedir. Kısaca bu endüstrilere de şu şekilde değinebiliriz.
İlaç Nedir?
Canlılarda hastalıkların tanısı, önlenmesi ve tedavi amacıyla
kullanılan, vücut fonksiyonlarını koruyan, değiştiren ve düzenleyen kimyasal maddelerdir. İlaç kullanımı milattan önceki tarihlerde, bitkilerin ve hayvanların bazı parçalarının hastalıkları iyileştirdiği veya yaralanan insanlara iyi geldiği farkedildiğinde
başlamıştır. İlaçlar doğal kaynaklardan ya da yapay (sentez) yollardan elde edilir.
Ağrı kesici ilaçlar, kanser önleyici ilaçlar, hayat kurtaran antibiyotikler ve yaşam kalitemizi etkileyen diğer birçok madde de
kimya endüstrisinde üretilen maddelerden bazılarıdır.
Luigi Galvani
İlaç
1791 yılında İtalyan Hekim Luigi Galvani (17371798) durgun elektrik üreten bir makinaya
tesadüfen değen ölü bir kurbağa bacağında
sert kasılmaların olduğunu gözlemlemiştir.
Bu olayı elektrik akımıyla açıklayan Galvani
elektriğin yalnızca canlı dokularda akabileceğini
savunmuştur. Kendi adını taşına ilk pili üretmiştir.
21
ÜNİTE - 1
KİMYA BİLİMİ
I.
( ) Organik kimyada temel elementler karbon ve hidrojendir.
II.
( ) Nükleer kimya atom altı parçacıkların yapılarını inceler.
III.
( ) Organik kimyaya oksijen kimyası da denir.
IV.
( ) Nükleer kimya atomların çekirdeklerinden kaynaklanan
olayların tümüne denir.
III. Y
( ) Fizikokimya, hayvan, bitki ve mikroorganizma biçimindeki tüm canlıların yapısında gerçekleşen kimyasal
olayları inceleyen kimya disiplinidir.
V. Y
V.
I. D
II. D
IV. D
Yukarıdaki cümlelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğuna
karar veren bir öğrenci kaç tane bilginin yanlış olduğunu
söyleyebilir?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
Yanıt B
E) 5
IV
II
III
Biyokimya
Nükleer
kimya
V
Organik
kimya
Fizikokimya
I
Analitik
kimya
Ulya
Ulya'nın elindeki balonların üzerinde yazılanlardan hangisi
maddelerin kimyasal bileşiminin nitel ve nicel olarak belirlenmesini, yapılarını ve fonksiyonlarını inceleyen kimyanın
alt disiplinidir?
A) I
B) II
C) III
D) IV
Yanıt A
E) V
Maddenin elektriksel yapısını, elektrik enerjisi ile kimyasal değişimler arasındaki ilişkiyi inceleyen kimya alt disiplinine .............
...................... adı verilir.
Yukarıda verilen cümlede boş bırakılan yere gelmesi gereken kelime aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) Analitik kimya
B) Biyokimya
C) Elektrokimya
D) Nükleer kimya
E) Anorganik kimya
22
Yanıt C
Soru
ÜNİTE - 1
Arıtım
KİMYA BİLİMİ
Temel yaşam kaynağı olan suyun evsel veya endüstriyel amaçlarla kullanıldıktan sonra
ıslah edilmesi işidir.
Arıtma fiziksel, kimyasal veya biyolojik yollarla yapılabilmektedir;
➢ Kimyasal arıtım, atık suyun hızlı ve yavaş karıştırma ünitelerinde çeşitli kimyasallar eklenip, bu kimyasalların atık suyun içindeki kirleticiler ile reaksiyona girerek çökelmesi ile
oluşur.
➢ Biyolojik arıtım, evsel veya endüstriyel atık suların oksijenli veya oksijensiz bakteriler
yardımı ile biyolojik olarak parçalanması ile gerçekleşir. Çözünmüş haldeki organik maddeler, azot ve fosfor gibi kirletici unsurlar giderilir.
➢ Fiziksel arıtım, hiçbir kimyasal veya bakteri kullanmadan mekanik işlemlerle fiziksel
olarak atık suyun içindeki yağ ve kaba atıkların uzaklaştırılması işlemidir.
Gübreleme
Gübre
Bitkilerin büyümesi için gerekli olan doğal ya da yapay maddelere gübre denir. Gübreler
toprağın verimini arttırır ya da bir önceki ürünün yetişmesi sırasında toprakta eksilen maddeleri tamamlar.
Eski çağlarda insanlar ürün verimini arttırabilmek için toprağa odun külü, öğütülmüş
kemik tozu, hayvan dışkıları ve çürümüş bitkilerden gübre olarak yararlanmıştır.
Petroloji–Petrokimya
Ahşap İşleme
Ağacın fiziksel özelliklerini belirlemek üzere yapılan çalışmalar
sonucu ahşap kimyası bir disiplin olarak karşımıza çıkar.
Yapı ve mobilya kerestesi olarak kullanılan ağaç malzeme iyice nemlendirilip preslerde şekil verilerek kurutulduğunda almış
olduğu şekli muhafaza eder. Kerestenin kullanılan amaca göre
sertliğinin, dayanıklılığının ve işlenebilirliğinin değiştirilmesi için
içine çeşitli metal, metal alaşımları ve mineral yağlar katılarak doyurulup preslenir. Preslemede ince tahta levhalar suni tutkal ile
yapıştırılıp preslenirse oldukça dayanıklı malzemeler elde edilir.
Bu şekilde işlenerek elde edilen malzemeye ahşap denir. Sunta, kontrplak, MDF bunlara örnek verilebilir. Ahşabın tümüyle yanmaz hale getirilmesi imkansızdır. Ancak alınan
önlemler ile alevlenmesi geciktirilir ve tutuşma süresi uzatılabilir. Bu nedenle ahşap yüzeyi
yangından koruyucu bir tabakayla kaplanır.
Ahşaptan yapılmış malzeme
Palme Yayıncılık
Kayaç bilim olarak da bilinen petroloji, kayaçların kimyasal bileşimini, yapısını, bulundukları yerleri, dünyadaki dağılımlarının fizikokimyasal şartlarını ve jeolojik oluşum süreçlerini inceler. Bu çalışmalar ile petrol mühendisliği gibi birçok çalışma alanı belirlenmiştir. Petrol
mühendisliği; ham petrol ve doğalgaz yataklarının araştırılmasını, sondaj ve petrol çıkarılmasını sağlar. Petrol mühendislerinin yer altından çıkardığı petrolün rafinerilerde işlenmesi
sürecinde devreye petrokimya sanayi girer. Petrol ve doğal gazdan elde edilen hammaddelerden yakıt olarak kullanılanların dışındaki birçok kimyasal maddeleri kapsayan petrokimya
ürünleri kauçuk, yapay lif, plastik, deterjan, gübre, tarım ilacı, böcek ilacı, boya ve çeşitli
çözücülerin (solvent gibi) üretiminde kullanılır. Bunun yanında uçak, inşaat, otomobil, tekstil,
patlayıcı ve gıda gibi birçok sanayi alanında kullanılır.
Bez dokuma
tezgahı
Boya–Tekstil İşlemeleri
Yüzeyleri renklendirmek, dış etkilerden ve korozyondan korumak, süslemek amacıyla
kullanılan kimyasal maddelere boya denir. Orta çağ'da boya, ahşap yüzeylerin korunmasında kullanılmıştır. O dönemlerde boyalar ancak saraylarda, ibadet hanelerde ve aristokrasi sınıfının evlerinde mobilyaların korunmasında ve dekoratif malzeme olarak kullanılmıştır.
Günümüzde ise boya teknolojisi, nanoteknolojiden faydalanarak kolay sürülen, yanmayan,
ışıkta ya da yağmurda kendisini temizleyen boyalar üretilmiştir.
Dokumacılık olarak da bilinen tekstil; çeşitli iplik ya da lif türlerinin belirli desenlerde
birleştirilmesiyle kumaş ya da bez haline getirilmesi işidir. Eski çağlarda dokuma işlemi pamuğa dayalı olarak bez, keten gibi kumaşlar üretilebilmiştir. Dokuma sanayinde üretilen
ürünlerde esneklik ve dayanıklılık başlıca aranan özelliklerdir. Araştırma ve geliştirmelerde
yapılan çalışmalarda kumaş dokuma, iplik hazırlama, boyama yöntemleri ve boya türlerini
ekonomik yollardan elde etmek üzere birçok makine ve üretim teknikleri geliştirilmiştir.
Halı dokuma
tezgahı
23
ÜNİTE - 1
KİMYA BİLİMİ
I.
( ) Boya ilk çağlardan beri kullanılan dekoratif bir malzemedir.
I. D
II.
( ) Günümüzde ilaçlardan hastalıkların tanınmasında ve
önlenmesinde faydalanılır.
II. D
III.
( ) Gübreleme toprağın verimini arttırır.
IV.
( ) İlaçlar sadece doğal kaynaklardan elde edilir.
V.
( ) Günümüzde boya sanayi, nanoteknolojiden faydalanmaktadır.
III. D
IV. Y
V. D
Yukarıdaki cümlelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğuna
karar veren bir öğrenci kaç tane bilginin doğru olduğunu
söyleyebilir?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
Yanıt D
E) 5
Yüzeyleri renklendirmek, dış etkilerden ve korozyondan korumak, süslemek amacıyla kullanılan kimyasal maddelere
....................... denir.
Yukarıda verilen cümlede boş bırakılan yere gelmesi gereken kelime aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) boya
B) cam
D) kireç
C) çimento
Yanıt A
E) sabun
IV
II
III
Petrokimya
Gübre
V
Boya
Tekstil
I
İlaç
Zehra
Zehra'nın elindeki balonların üzerinde yazılanlardan hangisi
bitkilerin büyümesi için gerekli olan doğal ya da yapay olarak toprağa verilmesi gereken maddedir?
A) I
24
B) II
C) III
D) IV
Yanıt B
E) V
Soru
6RĊXN
6RĊXN Nemli
Su
Su
Nemli
6LP\DF×ODU×Q(OHPHQW6HPEROOHUL
Su Nemli
6RĊXN
$WHċ
6LP\DF×ODU×Q(OHPHQW6HPEROOHUL
6LP\DF×ODU×Q(OHPHQW6HPEROOHUL
Su
Su
Su
Antik Dönem Kimyasal Semboller
$WHċ Su
Su
Su $WHċ TRSUDN
6LP\DF×ODU×Q(OHPHQW6HPEROOHUL
Eski çağlarda
farklı ülkelerde ya da farklı coğrafi
bölgelerde simya ile uğraşan insanlar
6LP\DF×ODU×Q(OHPHQW6HPEROOHUL
Su
Su
$WHċ
TRSUDN
Su
Su
Su
KİMYA
KİMYABİLİMİ
BİLİMİ
kendi kullandıkları yazı dilleri ile yaptıkları çalışmaları kaydetmişlerdir. Simyacılar yaptıkları
çalışmaları
$WHċ kullanmışlardır. Bu işlemi
Su
Su simgeleri
Su kaydederken daha çok kendilerinin belirlediği
TRSUDN
6LP\DF×ODU×Q(OHPHQW6HPEROOHUL
yaparken tamamen kendi yaratıcılıkları etkili olmaktadır. Bu iş için belli bir kurala uymamışlardır.
Su
$WHċTRSUDN
Su
Su
TRSUDN
Su
ÜNİTE
ÜNİTE--11
KİMYANIN SEMBOLİK DİLİ
Su
TRSUDN
John Dalton (1766-1844)
Su
TRSUDN
Atomları dairelerle göstermiş, farklı element atomlarını göstermek için daire
içinde farklı simgeler veya element isminden bir veya iki harfin yazılmasını
önermiştir.
TRSUDN
h
TRSUDN
Kurşun
6LP\DF×ODU×Q
ED]× HOHPHQW VHPEROOHUL
Simyacıların bazı element
sembolleri
6LP\DF×ODU×Q VHPEROOHUL
Kimyasal Element Kavramı
6LP\DF×ODU×Q
ED]× HOHPHQW
VHPEROOHUL
6LP\DF×ODU×Q
ED]× HOHPHQW
VHPEROOHUL
Rönesans dönemi
bilim insanları
element kavramını
yeniden
yorumlamışlardır.
Bu dö6LP\DF×ODU×Q
VHPEROOHUL
nemde Robert Boyle'nin yaptığı tanıma göre, element; kendinden daha basit maddelere
dönüşmeyen ve aynı türdeki taneciklerden oluşan saf maddedir.
6LP\DF×ODU×Q ED]× HOHPHQW VHPEROOHUL
6LP\DF×ODU×Q VHPEROOHUL
6LP\DF×ODU×Q
ED]× HOHPHQW
Ancak radyoaktifliğin keşfi ile atomun alt parçacıklarına
(proton,
nötron,VHPEROOHUL
elektron) kadar
25 tanımını yapmıştır. Bu tanıma göre,
1808 yılında John Dalton modern anlamda element
her element atom adı verilen taneciklerden oluşmuştur. Atomlar elementin kendi özelliğini
gösteren en küçük anlamlı parçacıklardır.
25
Her elementin kimyasal özelliği farklıdır. Bu yüzden elementlerin her birinin farklı bir isimle ifade edilmesi gereklidir. Elementlerin her biri ayrı bir sembol ile ifade edilir. Elementlerin
ilk kez sembolleriyle kullanımı Berzelius tarafından yapılmıştır.
25
6LP\DF×ODU×Q VHPEROOHUL
25
Palme Yayıncılık
parçalanması sonucu tanımlama geçerliliğini yitirmiştir. Ayrıca bu element tanımının bir sakıncası
da kireç,
sodyum
hidroksit,
su, yemek tuzu gibi zor ayrışan bileşiklerin belli bir süre
6LP\DF×ODU×Q
ED]×
HOHPHQW
VHPEROOHUL
6LP\DF×ODU×Q VHPEROOHUL
element olarak kabul edilmesidir.
6LP\DF×ODU×Q VHPEROOHUL
25
-
-
25
ELEMENTLER VE SEMBOLLERİ
Aynı cins atomların bir araya gelmesiyle oluşan maddelere element adı verilir. Farklı
elementlerin atomları ise birbirinden farklıdır. Örneğin, altın elementini oluşturan atomların
hepsi birbirine benzerdir.
Altın elementi
Altın atomları
Altın elementinin atomları birbirinin benzeridir.
Elementlerin özellikleri
Jöns Jacob Berzelius (1779-1848)
Elementlerin kimyasal sembollerinin
yazılması için günümüzde de kullandığımız
sistematik bir yaklaşım getirmiştir.
➢ Yapılarında tek cins atom vardır.
➢ Homojen yapılıdırlar.
➢ Fiziksel ve kimyasal yollarla daha basit maddelere bölünemezler.
➢ Saf maddelerdir.
➢ Erime ve kaynama sıcaklıkları belirlidir.
➢ Belirli bir öz kütle değerleri vardır.
25
T
TR
T
ÜNİTE - 1
Elementler aynı cins atomlardan oluşmalarına rağmen yapılarına göre
üç sınıfa ayrılır.
➢ Monoatomik (tek atomlu) elementler: Sadece bir tane atom içeren elementlerdir. Örneğin; altın, bakır, gümüş, argon vb.
➢ Diatomik (iki atomlu) elementler: İki atomdan meydana gelen
KİMYA BİLİMİ
moleküllerden oluşan elementlerdir. Örneğin; azot, hidrojen, klor
vb. Molekül, iki veya daha fazla atomun kimyasal bağlarla bağlandığı yapılardır.
Atom yapılı element
➢ Poliatomik (çok atomlu) elementler: Üç veya daha fazla aynı cins
atomun oluşturduğu moleküllerden oluşan elementlerdir. Örneğin;
ozon (O3), fosfor (P4), kükürt (S8) vb.
Elementlerin sembolleri
➢ İnsanlar elementleri kendi ana dillerinde adlandırmışlardır. Örneğin,
1649 yılında Hennig Brand (Henning
Brand), deneyler sonucunda fosforu
keşfetmiştir. Böylece elementler,
deneysel olarak keşfedilmeye
başlamıştır. 1869 yılına gelindiğinde 63
element keşfedilmişti.
Molekül yapılı element
Türkçe "bakır" olarak adlandırılan element, İngilizce "copper", Latince "cuprum" Fransızca "cuivre" Rusça "med", Almanca "kupfer" şeklinde adlandırılır.
Bu durum bilim insanları arasındaki iletişimi zorlaştırmıştır. Bilim insanları bu elementlerin
daha kolay tanınmaları, bilimsel ve uluslararası bir standardın oluşması için her bir elemente ayrı bir numara ve sembol tanımlamışlardır. Bu semboller bütün ülkeler tarafından
günümüzde aynı şekilde kullanılmaktadır.
➢ Birçok elemente Latince ve Grekçe adlarından yararlanılarak semboller verilmiştir.
➢ Eğer aynı harfle başlayan başka bir ele-
➢ Adlandırma yapılırken element adı-
ment varsa bu defa element adındaki ilk
iki harf sembolde kullanılır. İlk harf büyük,
ikinci harf ise küçük olarak yazılır.
Palme Yayıncılık
nın ilk harfi kullanılır.
Sodyum elementi su ve havayla kolayca tepkime verdiğinden gaz yağı
içinde saklanır.
Elementin adı
Sembolü
Elementin adı
Sembolü
Hidrojen
H
Helyum(Hellium)
He
Karbon
C
Demir (Ferrum)
Fe
Oksijen
O
Altın (Aurum)
Au
Kalsiyum
Ca
Sodyum(Natrium)
Na
➢ Sıralamadaki ilk 20 elementin Türkçe adları ve sembolleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Elementin
numarası
Elementin
adı
Sembol
Elementin
numarası
Elementin
adı
Sembol
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Hidrojen
Helyum
Lityum
Berilyum
Bor
Karbon
Azot
Oksijen
Flor
Neon
H
He
Li
Be
B
C
N
O
F
Ne
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Sodyum
Magnezyum
Alüminyum
Silisyum
Fosfor
Kükürt
Klor
Argon
Potasyum
Kalsiyum
Na
Mg
Al
Si
P
S
Cl
Ar
K
Ca
➢ Günlük hayatta çok karşılaştığımız bazı elementlerin Türkçe adları ve sembolleri ise
aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Kütlesi büyük olan Jupiter'in atmosferi
yalnızca hidrojen gazından oluşur.
26
Elementin
Adı
Demir
Bakır
Krom
Altın
Gümüş
Kobalt
Brom
Sembolü
Fe
Cu
Cr
Au
Ag
Co
Br
Elementin
Adı
İyot
Çinko
Kalay
Kurşun
Cıva
Nikel
Baryum
Sembolü
Soru
I
Zn
Sn
Pb
Hg
Ni
Ba
ÜNİTE
ÜNİTE--11
O2, H2, N2 gibi molekül yapıda elementlerde vardır. Elementler, bir saf madde olduğundan erime ve kaynama noktaları
sabittir. Homojendir.
II. Erime ve kaynama noktası sabittir.
III. Homojendir.
Yukarıdaki özelliklerden hangileri bütün elementler için
doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve III
E) I ve II
Yanıt D
Elementin adı
Elementin sembolü
Kükürt
H
Potasyum
K
Alüminyum
P
Fosfor
Al
Hidrojen
Sn
Yukarıda adı verilen elementler sembolleri ile eşleştirildiğinde hangi element boşta kalır?
A) Kükürt
B) Potasyum
D) Fosfor
C) Alüminyum
E) Hidrojen
Yanıt A
Elementlerin .....I.... ve kaynama noktaları belirli olup ......
II.... maddelerdir. Ayrıca elementler ....III.... ve kimyasal yöntemlerle kendinden daha basit yapılara dönüşmez.
Elementlerin erime ve kaynama noktaları belirlidir. Saf maddedirler. Fiziksel ve kimyasal yöntemlerle kendiliğinden daha
basit yapılara dönüşmez.
Yukarıda elementler ile ilgili verilen cümlelerde noktalı
yerlere getirilmesi gereken sözcükler aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir?
I
II
III
A) erime
saf
fiziksel
B) öz kütle
fiziksel
saf
C) erime
fiziksel
heterojen
D) saf
homojen
erime
E) fiziksel
saf
erime
Yanıt A
27
KİMYA
KİMYABİLİMİ
BİLİMİ
I. Atomik yapıdadır.
ÜNİTE - 1
BİLEŞİK VE FORMÜLLERİ
En az iki farklı element atomunun belirli oranlarda bir araya gelerek oluşturdukları saf
maddelere bileşik denir.
Hidrojen ve oksijen element iken, iki hidrojen atomu ile bir oksijen atomunun birleşmesi
sonucunda oluşan su bir bileşiktir.
KİMYA BİLİMİ
+
2H2
+
(Yanıcı)
O2
2H2O
(Yakıcı)
(Söndürücü)
Bileşiklerin özellikleri
➢ Yapılarında en az iki cins atom vardır.
➢ Fiziksel yollarla daha basit maddelere bölünemezler. Kimyasal yollarla daha basit mad-
Kuru buz katı karbondioksittir ve
soğutucu olarak kullanılır.
➢
➢
➢
➢
➢
delere bölünebilirler.
Erime ve kaynama sıcaklıkları belirlidir.
Belirli bir öz kütle değerleri vardır.
Formüllerle gösterilirler. Homojen yapılıdırlar.
Kendilerini oluşturan elementlerin kimyasal özelliklerini göstermezler.
Yapısındaki atom cinsine göre iyonik veya kovalent olmak üzere ikiye ayrılırlar. Yemek
tuzu iyonik bir bileşikken, su kovalent bir bileşiktir.
Palme Yayıncılık
Bileşik Formüllerinin Yazım Kuralları
➢ Bileşiği oluşturan her atom element sembolü ile gösterilir.
➢ Her atomun sayısı elementin sağına yazılan alt indisle gösterilir.
➢ Eğer bileşikteki atomun sayısı bir ise 1 sayısı alt indisle gösterilmez.
Örneğin; iki hidrojen atomu ve bir oksijen atomu içeren bileşiğin molekül formülü;
oksijenin sembolü
hidrojenin sembolü
H22O
bir oksijen atomu
iki hidrojen atomu
Dinamit yapımında kullanılan nitrik asit
aşındırıcı bir maddedir.
Örneğin; üç karbon atomu ve dört hidrojen atomu içeren bileşiğin formülü;
karbonun sembolü
hidrojenin sembolü
C33H44
üç karbon atomu
dört hidrojen atomu
İkili Bileşiklerin Basit Adlandırma Kuralları
Bileşiklerin sistematik adlandırılması ile ilgili ayrıntılı bilgiler 3.Ünite'de verilecek olmasına rağmen sadece iki element içeren bazı basit bileşiklerin adlandırılmasında şu kurallara
dikkat etmeliyiz.
1. Kural; İki elementten oluşan ikili bileşiklerin adlandırılması, önce ilk elementin adı sonra
da ikinci elementin adı yan yana getirilerek yapılır. Genellikle ikinci elementin adı, sonuna -ür
eki eklenerek oluşturulur. Ayrıca ikinci element oksijen ise oksit kelimesi eklenir.
TUZ RUHU İÇEN ÇOCUK ZEHİRLENDİ
Tuz ruhu dikkatli kullanılması
gereken bir kimyasaldır.
28
KCl
Potasyum klorür
HBr
Hidrojen bromür
CaO
Kalsiyum oksit
LiF
Lityum florür
Soru
Latince okunuşu
1
2
3
4
5
Mono
Di
Tri
Tetra
Penta
CS2
Karbon disülfür
NO
Azot monoksit
N2O
Diazot monoksit
N2O5
Diazot pentaoksit
SO3
Kükürt trioksit
SF2
Kükürt diflorür
KİMYA BİLİMİ
Bir elementin atomlarının sayısı
ÜNİTE - 1
2. Kural; X ve Y gibi farklı iki element, farklı oranlarda birleşerek XY, X2Y, XY2, XY3 ... gibi
farklı bileşikler oluşturabilir. Bu bileşiklerde kaç tane atom bulunduğu Yunanca ön takılar
kullanılarak adlandırılır. İlk element sadece bir tane ise ön takı kullanılmaz. Bileşiğin adında
ikinci isim olarak yer alan elementlerin sonuna -ür takısı getirilir. İkinci element oksijen ise
oksit kelimesi eklenir.
NaOH
(Sodyum hidroksit)
Sud-kostik olarakta bilinir. Tekstil ve
boya sanayinde, petrol rafinerilerinde,
temizlik maddelerinin üretiminde ve
sabun yapımında kullanılır.
3. Kural; Bazı bileşiklerde element adları kullanılarak sistematik adlandırmalar yapılmaz.
Bileşiklerin sistematik adı yerine geleneksel adları ya da ticari adları kullanılır.
BİLEŞİĞİN
Formülü
Sistematik Adı
(IUPAC)
Yaygın Adı
H 2O
Dihidrojen monoksit
Su
HCl
Hidrojen klorür
Tuz ruhu
H2SO4
Hidrojen sülfat
HNO3
Hidrojen nitrat
Kezzap
NH3
Azot trihidrür
Amonyak
CH3OH
Metanol
Metil alkol
CH3COOH
Etanoik asit
Asetik asit
HCOOH
Metanoik asit
Karınca asiti (Formik asit)
NaCl
Sodyum klorür
Yemek tuzu
CaO
Kalsiyum oksit
Kireç (Sönmemiş kireç)
CaCO3
Kalsiyum karbonat
Kireç taşı
Kalsiyum hidroksit
Sönmüş kireç
Ca(OH)2
Na2CO 3
Sodyum karbonat
Çamaşır sodası
KNO3
Potasyum nitrat
Güherçile
CH4
Metan
Bataklık gazı - Grizu gazı
NaOH
Sodyum hidroksit
Sud kostik
Palme Yayıncılık
Sülfürik asit/Zaçyağı
Yemek sodası olarakta bilinen kabartma tozu da bir çeşit baz olan sodyum bikarbonat içerir.
SORU
Sodyum atomuna eşit sayıda oksijen ve
hidrojen atomu içeren bileşik ile ilgili;
I. Yaygın adı sud kostiktir.
II. Formülü NaOH’tır.
Sodyum atomuna eşit sayıda oksijen ve
hidrojen atomu içeren bileşik NaOH’tır.
Yaygın adı sud kostiktir ve üç tür atom
içerir.
Benim adım dihidrojen monoksittir.
Bana Türkçe'de su, ingilizce'de
water, Arapça'da may denir.
III. Üç tür atom içerir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II
B) I ve II
C) I ve III
D) II ve III
E) I, II ve III
Yanıt E
29
ÜNİTE - 1
KİMYA BİLİMİ
Saf maddedir.
Farklı cins atomlardan oluşur.
Sembolle gösterilir.
Bileşenleri arasında belirli bir oran vardır.
Kendisini oluşturan elementlerin kimyasal özelliklerini
göstermez.
Yukarıda verilen özelliklerden hangisi su (H2O) molekülüne
ait olamaz?
■
▲
●
★
◗
A) ■
B) ▲
C) ●
D) ★
H2O molekülü bir bileşiktir. Bileşikler formüllerle gösterilir.
E) ◗
Yanıt C
"Farklı cinste atom içeren fakat aynı cins moleküllerden oluşan
maddeler bileşiktir."
Yukarıda verilen bilgiye göre aşağıdaki maddelerden hangisi bileşiktir?
A) H2
B) HCl
C) Co
D) Cl
E) Zn
Yanıt B
I. NaCl
II. C
III. NaOH
IV. Si
V. H2SO4
Yukarıda verilen maddelerden kaç tanesi bileşiktir?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
NaCl, NaOH ve H2SO4 maddeleri bileşiktir.
E) 5
Yanıt C
Aşağıda verilen bileşiklerden hangisi iki çeşit ve toplam dört
adet atomdan oluşmuştur?
B) HNO3
A) NH3
D) CaO
C) CH3OH
E) HCOOH
Yanıt A
30
Soru
GÜVENLİĞİMİZ VE KİMYA
ÜNİTE - 1
KİMYASAL MADDELERİN İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ
KİMYA BİLİMİ
Sanayi ve teknolojinin hızla gelişmesi, artan dünya nüfusu ile birlikte insanların temel ihtiyaçlarının artması ve bu ihtiyaçları karşılamak için yapılan üretimler sonucunda dünyadaki
doğal kaynaklar hızla tükenmektedir. Bununla birlikte üretilen maddeler atık haline geldiklerinde gelişigüzel bir şekilde çevreye bırakılmakta, bunun da insan sağlığına ve çevreye zararlı etkileri olmaktadır. Sanayide meydana gelen bu gelişmeler, tarım alanında da kendisini
göstermiş ve topraktan elde edilen ürün miktarını artıran birçok kimyasal madde üretilmiştir.
Özellikle tarım ilaçları, deterjanlar, floroklorokarbonlar, ağır metal katyonları, fosil yakıtlardan çıkan gazlar, polimerler (plastik malzemeler), boyalar ve gübre gibi maddelerin çevreye
zararlı etkileri olmaktadırlar.
Evlerimizde kullandığımız deterjan, çamaşır suyu gibi temizlik maddeleri ve
diğer bazı kimyasalların üzerinde yukarıdaki tehlike sembollerinden bazılarını
görebilirsiniz.
SORU
Aşağıdaki değişimlerden hangileri insan sağlığına ve çevreye zararlı etkileri
vardır?
A) Fabrika bacalarına filtre takılması
B) Kanalizasyon atıklarının arıtılması
C) Geri dönüşümün hızlandırılması
Deodorant ve spreylerden havaya salınan gazlar ozon tabakasının delinmesine
ve bunun sonucunda çeşitli deri ve cilt
hastalıklarının oluşmasına neden olur.
Bunun da insan sağlığına ve çevreye etkisi vardır.
D) Deodorant ve spreylerden çıkan gazlar
E) Yeşil alanların arttırılması ve orman
yangınlarının önlenmesi
Yanıt D
Kimya dersinde deney yaparak öğrenmenin ayrı bir yeri vardır. Deneyler görerek ve uygulayarak yapıldığı için öğrencide hem daha kalıcı hem de daha kolay kavrayıcı etki bırakmaktadır. Fakat kuşkusuz kimyasal maddeler ve cam eşyaların deneylerde kullanılıyor
olması laboratuvarda dikkatli davranmayı gerektirmektedir. Bu nedenle laboratuvarda uyulması gereken bazı kurallar bulunmaktadır.
Bunlar şu şekilde sıralanabilir;
1. Etiketsiz, bilinmeyen malzemeyle temasa geçilmemelidir.
2. Laboratuvarda çalışırken önlük ve kapalı ayakkabı giyilmesi zorunludur.
3. Çalışmaların niteliğine göre gerektiğinde eldiven ve koruyucu gözlük takılmalıdır.
4. Laboratuar dışına laboratuvarda kullanılan önlük, eldiven gibi kişisel malzemeler ve
kimyasallar ile çıkılmamalıdır.
5. Laboratuvarda sigara içilmemelidir.
6. Laboratuvarda yemek, içecek ve gıda malzemeleri bulundurulmamalı, laboratuvar donanımları bu amaçla kullanılmamalıdır.
7. Çalışma esnasında baş kısım bone ile örtülmelidir. Bone yok ise uzun saçlar mutlaka
toplanmalıdır.
8. Laboratuvarda çatlak, kırık ve kirli cam eşyalar kullanılmamalıdır.
9. Laboratuvarda çalışırken ağız yolu ile sıvı çekilmemelidir.
10. Hiçbir kimyasal madde koklanmamalı ve tadılmamalıdır.
11. Laboratuvarın yapılacak çalışmaya göre uygun havalandırılması yapılmalıdır.
12. Deri yoluyla hastalıkların bulaşma riskinden dolayı laboratuvar ortamında çalışırken
açık yaralar mutlaka yara bandı ile kapatılmalıdır.
13. Güvenlik açısından laboratuvar kapıları her zaman kapalı tutulmalıdır.
14. Her türlü deney, analiz gibi çalışmalar hafta içerisinde yapılmak üzere planlanmalıdır.
15. Hafta içi mesai saatleri dışında ve hafta sonunda laboratuvar sorumlu personeli olmadan çalışılmamalıdır.
16. Çalışma tamamlandıktan sonra varsa atıklar uygun şekilde çöp kutularına konulmalı
ve ortam temizlenmelidir.
17. Laboratuvara çocuklar girmemelidir.
18. Laboratuvarda asla yalnız çalışılmamalıdır.
Palme Yayıncılık
Laboratuvar Genel Kuralları
Malzemenin kullanımı
Laboratuvar kazaları
31
ÜNİTE - 1
LABORATUVARLARDA KULLANILAN TEHLİKE İŞARETLERİ
KİMYA BİLİMİ
Gözler için tehlike olduğunu gösteren bu uyarı işareti görüldüğünde koruyucu gözlük takılmalıdır.
Çalışmalar sırasında ellerimizi yıkamamız gereken durumların bulunduğunu
hatırlatan uyarı işaretidir.
Etkinlik sırasında korunmak amacıyla koruyucu elbise giyilmesi gerektiğini hatırlatan uyarı işaretidir.
Çalışmalar sırasında dikkatli olunması
gerektiğini hatırlatan ve alerjik deri reaksiyonuna neden olabileceğini belirten uyarı işaretidir.
Kesici ve delici aletlerin kullanıldığı durumlarda dikkat edilmesi gerektiğini hatırlatan uyarı işaretidir.
Elektrikli araçlar kullanılırken dikkat
edilmesi gerektiğini gösteren uyarı
işaretidir.
Etkinliklerde kullanılacak cam malzemelerin kırılabileceğini
gösteren uyarı işaretidir.
Yanlış kullanımdan dolayı patlamaya
neden olabilecek kimyasal maddelerin
bulunduğunu gösteren uyarı işaretidir.
Ateşten, ısıdan, darbelerden ve sürtünmeden uzak tutulmalıdır.
Açık alev etrafında tedbir alınması gerektiğini gösteren uyarı
işaretidir.
Yakıcı ve kolay tutuşabilir maddeler
etrafında tedbir alınması gerektiğini
gösteren uyarı işaretidir.
Deriye dokunması halinde yakıcı veya zehirleyici olabilen; ayrıca cisimlere temas ettiğinde aşındırıcı etkisi olan kimyasal
maddelerin kullanıldığını gösteren semboldür.
Zehirli(toksik) maddeler kullanıldığını
gösteren uyarı işaretidir.
Cilde zararlı bazı kimyasal maddelerle çalışırken eldiven kullanılması gerektiğini hatırlatan uyarı işaretidir.
Solunduğunda, yutulduğunda ve deriyle temas ettiği durumda sağlığa
zarar verebilen uyarı işaretidir.
Xn
Aşındırıcı olmamasına rağmen deriyle ani, uzun süreli veya
tekrarlı teması iltihaplanmalara yol açar. Göz ve deriyle temasından kaçınılmalıdır.
Herhangi bir yanıcı maddeyle temas
etmeseler bile patlayıcı özelliği olan
yükseltgen maddelerin bulunduğunu
hatırlatan uyarı işaretidir. (Oksitleyici)
Kanserojen riski olan, alerji, astım belirtilerine veya solunum
zorluğuna yol açar. Yetersiz havalandırma şartlarında uygun
solunum cihazı takılmalıdır.
Çevre için tehlikeli, sudaki canlılar için
toksik ve uzun süreli etkisi vardır. Çevreye boşaltılmamalıdır.
Xi
32
Soru
ÜNİTE
ÜNİTE--11
ifadelerinden hangilerini düşünür?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
Yanıt E
I. Cisimlere temas ettiğinde aşındırıcı etkisi olan kimyasal
maddelerde kullanılır.
II. Yakıcı ve kolay tutuşabilir maddeler etrafında önlem alınmalıdır.
III. Zehirli maddeler içerir.
a.
b.
c.
Yukarıda verilen açıklamalar ve uyarı işaretleri hangi seçenekte doğru eşleştirilmiştir?
A) I. a
B) I. b
C) I. b
D) I. c
E) I. c
II. b
II. c
II. a
II. a
II. b
III. c
III. a
III. c
III. b
III. a
Yanıt B
Asit ve bazlarla çalışılırken dikkatli olmalı, koruma amaçlı giysiler, eldivenler, gözlükler kullanılmalı ve eller yıkanmalıdır.
Buna göre, böyle bir ortamda bulunması gereken laboratuvar uyarı işaretlerinden hangisinin olması zorunlu değildir?
B)
A)
D)
C)
E)
Yanıt A
33
KİMYA
KİMYABİLİMİ
BİLİMİ
Verilen uyarı işareti yanlış kullanımdan dolayı patlamaya neden olabilecek kimyasal maddelerin bulunduğunu gösterir.
Ateşten, ısıdan, darbelerden ve sürtünmeden uzak tutulmalıdır.
Yandaki uyarı işaretinin bulunduğu bir ortamdaki öğrenci,
I. Isıtma işleminden uzak tutulmalıdır.
II. Yangın tehlikesi oluşabilir.
III. Darbelerden uzak tutulmalıdır.
1.
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
Bileşik
4.
Formülü
KİMYA BİLİMİ
I. Eşit sayıda potasyum ve flor
içeren bileşik
a. SO3
II. İki azot atomu ve beş oksijen
atomu içeren bileşik
b. N2O5
III. Bir kükürt atomu ve üç oksijen
atomu içeren bileşik
c. KF
İnorganik kimya ile ilgili;
I. Maddenin yapısını inceler.
II. Maddeler arasındaki etkileşimlerde oluşan kimyasal değişimleri inceler.
III. Fiziksel değişimler ile birlikte oluşan kimyasal değişimleri
de inceler.
yukarıdakilerden hangileri doğrudur?
Yukarıdaki bileşiklerin karşılarında verilen formülleri ile
eşleştirilmesi aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) I. a
B) I. c
C) I. b
D) I. c
E) I. a
II. b
II. b
II. a
II. a
II. c
III. c
III. a
III. c
III. b
III. b
A) Yalnız II
B) I ve II
D) II ve III
5.
C) I ve III
E) I, II ve III
I. O2
II. Li
III. Cr
Yukarıda verilen maddeler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Üçü de elementtir.
B) II. madde sembol ile gösterilmiştir.
2.
C) II. ve III. maddeler atomik yapılıdır.
Moleküllü yapıda bulunan saf X maddesi ile ilgili;
I. Erime ve kaynama noktası sabittir.
II. Tek tür atom içerir.
III. Homojendir.
yargılarından hangilerinin tek başına bilinmesi X maddesinin element olduğunu kanıtlamaya yeterlidir?
A) Yalnız II
B) I ve II
D) II ve III
D) I. madde bileşiktir.
Palme Yayıncılık
ÜNİTE - 1
TEST –- 11
TEST
E) Üçüncü elementin adı kromdur.
6.
X, Y ve Z maddeleri ile ilgili olarak Selen, Emre ve Yağmur üç
farklı bilgi veriyor.
C) I ve III
X maddesi aynı tür atomlardan oluşan moleküller içermektedir.
E) I, II ve III
Selen
3.
Z maddesi farklı iki tür atomun
birleşmesi ile oluşan moleküller
içermektedir.
Öğretmen Ahmet'ten laboratuvarda çalışma kurallarını söylemesini ister.
Ahmet
– Güvenlik açısından laboratuvar
kapıları her zaman kapalı tutulmalıdır.
– Laboratuvarda çalışırken ağız yolu
ile sıvı çekilmemelidir.
– Laboratuvarda çatlak, kırık ve kirli
cam eşyalar kullanılmamalıdır.
– Çalışmaların niteliğine göre gerektiğinde eldiven ve koruyucu gözlük
takılmalıdır.
– Hiçbir kimyasal madde koklanmamalı ve tadılmamalıdır.
Y maddesi yapısında tek tür atom
içermektedir ve bir sembolü vardır.
Yağmur
Buna göre X, Y ve Z maddeleri ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Z maddesinin bir formülü vardır.
B) X maddesi bir elementtir.
C) Y maddesi bir bileşiktir.
34
Buna göre, Ahmet kaç tanesini doğru söylemektedir?
D) X maddesi O2 olabilir.
A) 5
E) Üçü de saf maddedir.
B) 4
C) 3
D) 2
Emre
E) 1
Soru
10. Fosfor ve kurşun maddeleri ile ilgili;
▲ Au
ÜNİTE - 1
7.
■ Hg
● Cu
Sembolleri aynıdır.
I. Cıva
KİMYA BİLİMİ
II. Bakır
III. Altın
Kimyasal özellikleri farklıdır.
Emre
Yukarıda verilen I, II ve III numaralı elementlerle ▲, ■
ve ● sembolleri arasındaki eşleştirme aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir?
I
8.
II
İkisi de elementtir.
III
Barış
A)
▲
●
■
B)
●
■
▲
C)
■
▲
●
D)
▲
■
●
yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin ifadesi doğrudur?
E)
■
●
▲
A) Yalnız Emre
B) Yalnız Barış
C) Emre ve Barış
D) Barış ve Haldun
Haldun
Aşağıdakilerden hangisi element ve bileşikler için her
zaman ortaktır?
E) Emre ve Haldun
Palme Yayıncılık
A) Arı olmaları
B) Bir cins atom içermeleri
C) Moleküllü yapıda olmaları
D) Kimyasal yöntem ile ayrıştırılmaları
E) En küçük birimlerinin molekül olması
9.
Su, metan gazı ve amonyak bileşikleri ile ilgili çalışma
yapan bir öğrenci not kağıtlarına bilgiler yazarak mantar
panoya asmıştır.
I
Hepsinde hidrojen
atomu bulunur
11. Kitaptaki bir deneyi uygulayacak olan öğrenciler deneyin
üzerinde,
I
II
III
IV
verilen uyarı işaretlerini farkederler.
II
İki fa
rklı t
ür
atom
içerir
ler.
III
m
m ato
Topla
nde
ü
ç
ü
ı
r
sayıla
ittir.
de eş
Buna göre başlamadan önce verilen uyarılar aşağıdakilerden hangisi değildir?
A) Kesici ve delici aletlerle çalışacakları için dikkat etmelidirler.
B) Deneyde kullanılacak malzemeler kırılabilir olduğundan
dikkat etmelidirler.
C) Koruyucu gözlük takılmalıdır.
Buna göre, bu panodaki bilgilerden hangileri doğrudur?
D) Koruyucu elbise giymeleri gerekmektedir.
A) Yalnız I
E) Ateşten korunmak için önlemler almaları gerekmektedir.
B) I ve II
D) II ve III
C) I ve III
E) I, II ve III
35
1.
ÇÖZÜMLER
7.
I. c
Cıva S Hg
KİMYA BİLİMİ
II. b
Bakır S Cu
III. a
Altın S Au
Yanıt B
2.
Yanıt E
8.
Moleküllü yapıda bulunan saf X maddesi element veya bileşik olabilir. Tek tür atom içeriyorsa elementtir. Erime ve kaynama noktasının sabit olması ile homojen olması bileşikte
de olabilir.
Element ve bileşikler saf maddelerdir.
Yanıt A
Yanıt A
9.
3.
Ahmet'in laboratuvar çalışma kuralları ile ilgili söylediği bilgilerin hepsi doğrudur.
Yanıt A
4.
İnorganik kimya maddenin yapısını inceler. Bunu yaparken
fiziksel ve kimyasal etkileşimleri gözönünde bulundurur.
Yanıt E
Palme Yayıncılık
ÜNİTE - 1
TEST –- 11
TEST
Toplam atom sayısı
Su S H2O 1
3
Metan S CH4 1
5
Amonyak S NH3 1
4
Hepsinde hidrojen atomu bulunur. Üçü de iki farklı tür atom
içerir. Toplam atom sayıları aynı değildir.
Yanıt B
10. Fosfor S P
Kurşun S Pb
Sembolleri farklıdır. Kimyasal özellikleri farklıdır. İkisi de elementtir.
Yanıt D
5.
O2 molekülü elementtir.
Yanıt D
6.
11. A şıkkındaki uyarının işaret logosu I. dir. B şıkkındaki uyarının işaret logosu III. dür. D şıkkındaki uyarının işaret logosu
II. dir. E şıkkındaki uyarının işaret logosu IV. dür. C şıkkındaki
uyarının işaret logosu bulunmamaktadır.
Y maddesi sembolle gösterildiğinden elementtir.
Yanıt C
36
Yanıt C
Soru
1.
Bileşikler ancak ............................ yollarla kendinden daha
basit maddelere ayrılabilir.
2.
Elementler aynı cins atomlar içerir.
2.
Bir bileşiği oluşturan ........................ sayıları arasında belirli
bir oran vardır.
3.
N2, H2, O2, Cl2 bileşiklere örnektirler.
3.
Laboratuvarda
hazırlanan
........................... lenmelidir.
4.
Günümüzde ......................... doğal kaynaklardan ya da yapay olarak sentezlenerek yapılmaktadır.
5.
....................... koruyucu özelliği vardır.
6.
Organik kimya .................... kimyası olarakta bilinir.
7.
...................... kimyacılar maddeleri analiz yaparken amaçlarına uygun deney düzeneklerini de tasarlar.
8.
....................... canlı sistemlerdeki kimyasal oluşumları inceler.
9.
Brom ve kalsiyum elementlerinin sembolleri sırasıyla
................ ve ....................dır.
4.
5.
Bileşikler kendilerini oluşturan elementlerle aynı özelliklere sahiptirler.
Bilinmeyen malzemelerin ne olduğunu anlamak için
kapağını açıp içine bakmak laboratuvarda yapılması
gereken davranışlardandır.
6.
Laboratuvarlarda bulunan saklama dolaplarında malzemeler alfabetik sıra ile saklanmalıdır.
7.
Laboratuvarda çalışılırken ortamın havalandırılmasına
dikkat edilmelidir.
8.
İlaçlar hastalıklarda teşhis, tedavi ve koruma amaçlı
kullanılabilir.
9.
işareti ateşten korunmak için tedbir alınması
gerektiğini gösteren uyarı işaretidir.
10.
10. Bir azot atomu ve üç hidrojen atomundan oluşan bileşiğin adı amonyaktır.
1. D
2. D 3. Y
4. Y 5. Y 6. D 7. D 8. D 9. D 10. D
kimyasallar
mutlaka
Tehlikeli
işareti
etkinliklerde
kullanılacak.................... malzemelerin kırılabileceğini
gösteren uyarı işaretidir.
1. kimyasal 2. atomların 3. etiket 4. ilaçlar 5. Boyanın
6. karbon 7. Analitik 8. Biyokimya
9. Br, Ca 10. cam
37
KİMYA BİLİMİ
Elementler yalnız sembollerle gösterilir.
ÜNİTE - 1
1.
1.
AÇIK UÇLU SORULAR
4.
I. Kezzap
KİMYA BİLİMİ
II. Flor
Magnezyum
Alüminyum
Klor
n
Neo
Cıva
III. Yemek tuzu
IV. Sönmemiş kireç
Altın
S
Au
Kükürt
Al
Cl
Mg
Ne
V. Potasyum
Yukarıdakilerden kaç tanesi farklı cins atom içerir?
İsim sepeti
3
2.
Sembol sepeti
Bir öğrenci yukarıda verilen isim sepetindeki element isimleri
ile sembol sepetindeki sembolleri eşleştiriliyor. Buna göre,
eşleştirme sonunda hangi element boşta kalır?
Elementler ile ilgili;
Herbiri farklı bir formül
ile gösterilir.
Yapılarında tek tür atom
içerirler.
Rüzgar
Cemre
Cıva
5.
I. Elektrokimya
II. Tekstil kimyası
Farklı elementler
birleşerek bileşikleri
oluşturur.
Esin
yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin yazdığı not doğrudur?
III. Analitik kimya
Palme Yayıncılık
ÜNİTE - 1
TEST –- 11
TEST
IV. Nükleer kimya
V. Biyokimya
Yukarıdakilerden kaç tanesi kimyanın alt disiplinlerinden değildir?
Cemre, Esin
1
6.
3.
Saf bir X katısının bileşik olduğu biliniyor.
Bu madde ile ilgili;
I. Kendisini oluşturan elementlerin özelliğini göstermez.
II. Saftır.
III. Fiziksel yollarla daha basit maddelere ayrıştırılabilir.
IV. Tek cins atom içerir.
V. Kimyasal yollarla parçalanabilir.
yukarıda verilen yargılardan kaç tanesi doğrudur?
I. Cisimlere temas ettiğinde aşındırıcı etkisi olan kimyasal
maddeler kullanılmıştır.
II. Kullanılacak cam malzemeler kırılabilecek türdendir.
III. Koruyucu gözlük takılmalıdır.
a.
b.
Yukarıda verilen açıklamalar ve uyarı işaretlerinin doğru eşleştirilmesi nasıldır?
3
38
c.
I. b, II. c, III. a
Soru
1.
Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin yaygın kullanım adı
yanlış yazılmıştır?
3
Bileşiğin yaygın
kullanım adı
Kireç taşı
Tuz ruhu
Kezzap
Sud kostik
Su
Bileşiğin formülü
CaCO3
HCl
HNO3
NH3
H2O
Erime ve kaynama noktaları
sabittir.
Homojendirler.
Formüllerle
gösterilirler.
4
Element
1
Saftırlar.
5
Moleküllü yapıda
olabilirler.
2.
Yukarıdaki kavram haritasında yer alan kutucuklarda elementler ile ilgili bilgiler verilmiştir.
I
Etiketsiz malzemeleri
çöpe atmak
Buna göre, kaç numaralı kutucukta verilen bilgi yanlıştır?
II
Bazı m
addele
ri
kokus
und
tanım an
aya
çalışm
ak
I
II
e
alzem
cam m
tüm
Fazla
mayıp
kullan
a
klard
hazırlı uğunca
ün old
mümk lzemeleri
a
aynı m
mak
kullan
A) 1
5.
Selim, laboratuvarda yapılması gereken davranışlar ile ilgili
bilgiler yazarak mantar panoya asmıştır.
B) I ve II
D) II ve III
3.
C) I ve III
E) I, II ve III
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
I. Yapı taşı moleküldür.
II. Kimyasal yollarla farklı özellik gösteren parçalara ayrılabilir.
III. Bileşiktir.
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri CH4 için doğru
olduğu halde Na için yanlıştır?
Palme Yayıncılık
Buna göre, panodaki bilgilerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
2
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
IV
II
6.
III
Biyokimya
Organik
Kimya
Formüllerle gösterilirler.
Nükleer
Kimya
V
Fizikokimya
I
Analitik
Kimya
Arhan
Erime ve kaynama noktaları sabittir.
Homojendirler.
Deniz
Tayfun
Sera
Yukarıda verilen öğrencilerden hangilerinin verdiği bilgiler yalnız bileşikler için doğrudur?
Tayfun'un elindeki balonların üzerinde yazılanlardan
hangisi canlıların (hayvan, bitki ve mikroorganizma biçimindeki) yapısında gerçekleşen kimyasal olayları, bunların sonuçlarını ve etkilerini inceleyen kimya disiplinidir?
A) I
B) II
C) III
D) IV
1. D
A) Yalnız Arhan
B) Yalnız Deniz
C) Arhan ve Sera
D) Arhan ve Deniz
E) Arhan, Deniz ve Sera
E) V
2. A
3. B
4. D
5. E
6. A
39
KİMYA BİLİMİ
A)
B)
C)
D)
E)
4.
ÜNİTE - 1
TEST – 1
TEST – 1
10. Bileşikler ile ilgili;
Öğretmen Kerem'den laboratuvarda çalışma kurallarını söylemesini ister.
KİMYA BİLİMİ
– Laboratuvarda sigara içilmemelidir.
– Laboratuvarda asla yalnız çalışmam.
– Çalışmalarda oluşan atıkları
önceden belirlenmiş atık toplama
kaplarına koyarım.
– Dökülen kimyasal maddeleri daha
sonra uygun zamanda temizlerim.
– Laboratuvar temizliği sırasında
kesinlikle eldiven giyerim.
Kerem
Bileşenlerine kimyasal yöntemlerle
ayrılırlar.
Cengiz
Buna göre Kerem kaç tanesini doğru söylemektedir?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
Bileşenleri arasında belirli kütle oranı
vardır.
Bileşenlerinin özelliklerini taşırlar.
Nazan
E) 5
Kamil
yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin verdiği bilgiler
doğrudur?
A) Yalnız Cengiz
B) Yalnız Kamil
C) Yalnız Nazan
D) Cengiz ile Nazan
E) Nazan ile Kamil
8.
Aşağıdakilerden hangisi tek cins atom içerir?
A) Asetik asit
B) Karbon
C) Kireç taşı
D) Çamaşır sodası
Palme Yayıncılık
ÜNİTE - 1
7.
E) Metil alkol
11. Bir hidrojen atomu ve bir klor atomu içeren bileşik ile
ilgili;
I. Yaygın adı tuz ruhudur.
II. Fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılabilir.
9.
III. Formülü HCI’dir.
Aynı cins atomlardan oluşmuştur.
yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız II
B) Yalnız III
D) I ve III
Mavi
C) I ve II
E) II ve III
Farklı cins moleküllerden oluşmuştur.
Aynı cins molekül, farklı cins atomlardan oluşmuştur.
İdilsu
12. Ca ve N2 maddeleri ile ilgili;
I. Tek cins atom içerme
Eymen
II. Moleküllü yapıda olma
Yukarıda verilen öğrencilerden hangilerinin verdiği bilgiler elemente ait olabilir?
A) Yalnız Mavi
B) Yalnız İdilsu
C) Yalnız Eymen
D) Mavi ve Eymen
III. Homojen olma
niceliklerinden hangileri ortaktır?
A) Yalnız I
D) I ve II
E) Mavi ve İdilsu
40
7. D
B) Yalnız II
8. B
9. A
10. D
11. A
12. C
C) I ve III
E) I, II ve III
Soru
1.
TEST – 2
4.
F
P
Be
Cu
Si
A) H2SO3
B) Na2SO4
Derin'in element adları ve sembolleri ile ilgili eşleştirme alıştırmasının cevabı yukarıdaki gibidir.
C) CaSO4
D) H3PO4
Buna göre, Derin hangi numaralı elementlerde hata yapmıştır?
A) 1 ve 5
B) 2 ve 3
D) 1, 4 ve 5
E) H2SO4
C) 2, 4 ve 5
E) 1, 3 ve 4
5.
2.
X ve Y maddeleri ile ilgili şu bilgiler veriliyor;
X: Farklı cins atomlardan oluşmuş moleküller içeren saf
maddedir.
Buna göre, X ve Y için aşağıdakilerden hangisi uygun
değildir?
X
Y
A)
NH3
H2
B)
HCl
O2
C)
CH4
H2
D)
H2
NH3
E)
NH3
O2
A) Cu
6.
C) Mg
D) Ag
1. C
3. B
4. E
E) NaOH
Verilen Bilgiler
A)
Kanserojen
B)
Ölüm tehlikesi
C)
Zararlı
D)
Patlayıcı
E)
Eldiven giyilmeli
E) Cl
2. D
C) H2SO4
Aşağıdaki tehlike işaretlerinden hangisinin bilgisi yanlıştır?
Tehlike işareti
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi element değildir?
B) HNO3
B) K
D) N2
Yapısında tek cins atom bulunduran maddeler element olarak adlandırılır.
A) Fe
Aşağıdakilerden hangisi aynı cins atom içeren, molekül
yapılı madde örneğidir?
Palme Yayıncılık
Y: Aynı cins atomlardan oluşmuş moleküller içeren saf
maddedir.
3.
Kükürt atomunun iki katı hidrojen atomu ve kükürt atomunun dört katı oksijen atomu içeren bileşiğin formülü
aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
5. D
6. B
41
KİMYA BİLİMİ
1. Bakır
2. Azot
3. Fosfor
4. Kükürt
5. Demir
ÜNİTE - 1
TEST – 1
• Amonyak
• Oksijen
• Yemek tuzu
• Kezzap
• Sönmüş kireç
• Helyum
10. "En az iki aynı cins atomdan meydana gelen kimyasal yapıya moleküllü element denir".
Buna göre aşağıdakilerden hangisi moleküllü element
değildir?
KİMYA BİLİMİ
Yukarıda verilen maddelerden kaç tanesi elementtir?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
A) N2
E) 6
11.
8.
B) O2
D) F2
C) H2
E) HNO3
Cr ve Cu elementleri ile ilgili;
I. .......................... maddenin özellikleri ve maddede meydana gelen değişimlerle ilgilenen bir bilim dalıdır.
İki elementin atomları farklıdır.
II. Petrolden kimyasal maddeler üretimi................... bilim
dalının ilgi alanıdır.
III. ............................., maddenin elektriksel yapısını, elektrik enerjisi ile kimyasal değişimler arasındaki ilişkiyi inceleyen kimya alt disiplinidir.
Yukarıda verilen cümlelerdeki boşluklara konulması gereken uygun kelimeler aşağıdakilerden hangisidir?
I
II
III
A)
Simya
Elektrokimya
Petrokimya
B)
Kimya
Analitik Kimya
Elektrokimya
C)
Kimya
Petrokimya
Elektrokimya
D)
Kimya
Petrokimya
Analitik Kimya
E)
Simya
Elektrokimya
Biyokimya
Orhan
İki elementin bazı atomları aynıdır.
Kimlikleri farklıdır.
Palme Yayıncılık
ÜNİTE - 1
7.
Okan
Beyza
yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin söyledikleri yanlıştır?
A) Yalnız Orhan
B) Yalnız Okan
C) Orhan ve Beyza
D) Okan ve Beyza
E) Orhan ve Okan
9.
Element, bileşik ve karışımların yapısını, aralarındaki ilişkiyi
incelerken fiziksel ve kimyasal etkileşimleri göz önünde bulunduran kimya alt disiplinine ....................... adı verilir.
12.
I. (
) Bir bileşiğin yapısında en az üç farklı element bulunmalıdır.
II. (
) O2, NH3 ve NaCl maddeleri bileşiktir.
III. (
) Elementler harflerden oluşan sembollerle gösterilir.
IV. (
) Altın ve çinko elementleri en hafif ilk 20 elementten
birisi değildir.
B) Biyokimya
V. (
) Alüminyum elementi Ay sembolü ile gösterilir.
C) Elektrokimya
D) Nükleer Kimya
Yukarıdaki cümlelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğuna karar veren bir öğrenci kaç tane bilginin doğru olduğunu söyleyebilir?
E) Anorganik Kimya
A) 5
Yukarıda verilen cümlede boş bırakılan yere gelmesi
gereken kelime aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) Analitik Kimya
42
7. B
8. C
9. E
10. E
11. B
B) 4
12. D
C) 3
Soru
D) 2
E) 1