BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ
ENFORMATİK BÖLÜMÜ
DONANIM VE İŞLETİM SİSTEMLERİ DERSİ
DERS NOTLARI
(DONANIM , WINDOWS XP, INTERNET KULLANIMI, PAINT, WORDPAD)
SUAT ONUR
MUSTAFA ÇETİN
İLYAS KOÇ
JALAN GÜRBOYOĞLU
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
1
BĠLGĠSAYARA GĠRĠġ
BĠLGĠSAYARIN TANIMI
Aritmetik işlemleri ve mantiksal karşıilastırmaları, önceden yüklenmiş program
dogrultusunda, son derece hızlı uygulayarak sonuçlar çıkarabilen elektronik bir
makinedir.
Bilgisayar verilen bilgileri alır, işler ve bunlardan sonuçları üretir. Aynı zamanda bu
bilgileri, istendigi sürece saklayabilir.
Bilgisayarı, "Bilgi İşleyen bir makine" olarak da tanımlayabiliriz. Bilgisayarın diğer
makinelerden en önemli farkı, işleyeceği ham maddenin "bilgi" olmasıdır.
Aslında bilgisayar insan beyni ile karşılaştırılamayacak derecede yavaş bir makinedir.
Buna rağmen günümüzde oldukça popüler hale gelmiştir. Bunun üç önemli nedeni
vardır:
* Aritmetik ve mantık işlemlerini son derece hızlı yapmaları,
* Çok miktarda bilgiyi hiç unutmadan saklayabilmeleri,
* İnsan hayatında geçmişten günümüze kadar yapıla gelen işleri kolaylaştırmaları,
hızlı, güvenli ve hatasız yapabilmeleri.
Bilgisayarın tarihçesi
İnsanoğlu, sayma ve hesap işlerini kolaylaştıracak ilk alet olarak parmaklarını
kullanmıştır. Kullandığımız sayı sisteminin 10 tabanına göre düzenlenmiş olması da
parmak hesabından kaynaklanmaktadır. On parmağın yetmediği noktaya
gelindiğindeyse, çakıl taşları ve çubuk parçaları kullanılmıştır.
1830'lu yıllarda, İngiliz matematikçi Charles
Babbage bilgisayar tanımına en yakın otomatik
hesaplayıcının tasarımlarını ortaya koymuştur.
Tamamen sayılar arasındaki farklardan yararlanarak
geliştirilmiş matematiksel yöntemlerle otomatik
olarak hesap yapabilecek bu makineye bu nedenle
FARKLAR MAKİNESİ (Difference Engine) adı
verilmiştir. Daha sonra, Kraliyet ailesinin parasal
desteğiyle çalışmalarını sürdüren Babbage, 1871'de
ölümüne kadar ilk makinasının çok daha gelişmiş bir
modeli olan ANALİTİK Makinesi (Analytic Engine)
üzerinde
çalıştı.
Babbage'ın ölümünden 20 yıl kadar sonra Amerika'da
Herman Hollerith adlı bir istatistikçi 1890 nüfus sayımı sonuçlarının
değerlendirilmesinde kullanılmak üzere bir makina tasarladı. Bu makina, delikli
kartlara işlenen sayım kayıtlarını birçok kez tarayabilecek ve böylece değişik
parametrelere göre istatistikler yapabilecekti. Kullandığı sistemi, o yıllarda
kullanılmakta olan yarı otomatik tekstil dokuma tezgahlarında kullanılmakta olan
delikli kodlama sistemlerinden esinlenmişti. Hollerith'in tasarladığı bu kodlama ve
kayıt sistemi 1980 yıllarında gelişmiş bilgisayarlarda bile hala kullanılmaktaydı.
BĠLGĠSAYARLARIN GEÇĠRDĠĞĠ KUġAKLAR
Hesaplamalar karmaşıklaştıkça insanlar
yeni aletler üzerinde çalışmalar
yapmışlardır.
Günümüzdeki
bilgisayarların gelişmelerine yardımcı
olan bu aletlerin başında; Abaküs (sayı
boncuğu) adı verilen hesaplama aleti
görülmektedir.
Bilinen ilk mekanik hesap makinası 1642 yılında, Fransız matematikçi Blaise Pascal
tarafından yapılmıştır. Diş sayıları farklı olan değişik çaplardaki dişlilerin
kullanılmasıyla
yalnızca
toplama
ve
çıkarma
yapılabilmekteydi
1671 yılında, Alman matematikçi Leibniz, Pascal'ın makinasındaki eksikliği gidererek
çarpma işini de yapabilir hale getirdi. Leibniz, yaptığı makinanın, pek kolay olmasa da,
bölme işlemlerinde de kullanılabileceğini göstermiştir.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
2
Birinci KuĢak (Vakum Tüplü)
Bilgisayarlar (1946-1959)
İlk programlama dili makine dilinde
yazılmaya başlandı ve bilgiler bellekte
saklanıyordu. Bu kuşağın temel
Savaş nedeniyle gelişmiş diğer bir bilgisayar,
Amerikan hükümeti ve Pensylvania Universitesi
ortaklığı ile ortaya çıkmış olan ENIAC adli
bilgisayardi .
Birinci KuĢak (Vakum Tüplü) Bilgisayarlar (1946-1959)
İlk programlama dili makine dilinde yazılmaya başlandı ve bilgiler bellekte
saklanıyordu. Bu kuşağın temel özellikleri şunlardır:
1. İşlemci olarak çok büyük vakum tüpleri kullanılırdı
2. Fazla enerji harcarlardı
3. Çevreye fazla ısı yayarlardı
4. Veri programlarını ana belleklerinde tutarlardı
5. Saklama aracı olarak manyetik teyp kullanılırdı
6. Programlar fazla detay gerektiren makine dilinde yazılırdı.
Ġkinci KuĢak (Transistörlü) Bilgisayarlar (1959-1964)
İlk dönemde kullanılan Vakum Tüplerinin yerine transistörler kullanılmaya başlandı.
Bununla beraber daha hızlı ve daha az elektrik harcamaktaydı. ASSEMBLY makine
dili kullanılmaktaydı. Bu kuşağın temel özellikleri şunlardır:
1. İşlemci olarak transistörler kullanılırdı
2. Ortalama 10.000 transistör ile çalışırlardı
3. Az enerji kullanırlardı
4. Daha az ısı yayarlardı
5. Transistörler tablolar üzerine el ile monte edilirdi
6. COBOL (Common Business-Oriented Language) ve FORTRAN (Formula
Translator) gibi yüksek seviye diller kullanılmaya başlanmıştır,
transistorler
Üçüncü KuĢak (Entegre Devreli) Bilgisayarlar (1964-1970)
Transistörler bir araya getirilerek Entegre D yapıldı. İlk Merkezi İşlem birimi CPU
yapıldı.Bu kuşağın temel özellikleri şunlardır:
1. İşlemci olarak entegre devreler kullanılırdı
2. Düşük maliyet ile yüksek güvenirlik sağlanmaya başlandı
3. Manyetik diskler kullanılmaya başlandı
4. Program ve veriler ihtiyaç duyulduğu sürece saklanabiliyordu
Dördüncü KuĢak (MikroiĢlemcili) Bilgisayarlar (1970-?)
İşlem ve kontrol birimlerinin tümünün bir arada bulundu.u
chipler geliştirildi.
Bu kuşağın temel özellikleri şunlardır:
1. Mikroişlemcilerle daha hızlı işlemler yapılmaktadır
2. Daha fazla bilgi ve program saklanabilen disk ve CD'ler
kullanılabilmektedir
3. Yapay zekâ kavramı hayata geçirilmiştir
4. Ağ sistemleri oluşturulup bilgisayarlar arasında iletişim sağlanabildi
5. Bilgisayarlar fiziksel olarak küçülerek kullanışlı ve taşınabilir hale geldi
BeĢinci KuĢak (Yapay Zekâlı) Bilgisayarlar (1990-?)
Yapay zeka yapma yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Bilgisayar teknolojisinde yeni
bir araştırma konusu olan yapay zekâ "kendi kendini denetleyebilen, daha akıllı ve
insanlarla tam bir uyum içerisinde olabilen zeki makineler yapmak" şeklinde tarif
edilebilir. Bu alanda yapılan çalışmalar henüz istenilen düzeyde de.ildir. Bu kuşaktaki
bilgisayarlardan beklenen hedefler şunlardır:
1. Üretkenliğin düşük olduğu alanlarda, üretkenliği arttırmak amacıyla pratik metotlar
geliştirmek
2. Kalkınmada ve gelişmede, uluslar arası dayanışmaya katkıda bulunmak
3. Enerji ve kaynak tasarrufunda bulunmak
4. Toplumun sorunlarına pratik çareler bularak, toplumsal huzur ve güvenin
sağlanmasında katkıda bulunmak
BĠLGĠSAYAR ÇEġĠTLERĠ ve KULLANIM ALANLARI
ÇalıĢma prensiplerine göre bilgisayarlar
1. Dijital Bilgisayarlar : Çalışma esası sayısal tabana dayanan bilgisayarlardır. Bütün
bilgiler sayısal sisteme göre işlenir ve saklanır.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
3
2. Analog bilgisayarlar : Çalışması için frekansların kullanıldığı bilgisayarlardır.
Belirli bir sinyale göre çalışır. Radar sistemleri ultrason vs.
3. Karma (Hybrid) bilgisayarlar : Hem dijital hem analog sisteme göre çalışırlar.
Daha çok analog sisteme göre elde edilen bulguların dijital ortama saklanması şeklinde
işlerler. Tahlil cihazları vs.
Başlangıçta bilgisayarların yalnızca bilimsel amaçlı kullanılacağı düşünülmekteydi.
Fakat günümüzde en yoğun kullanım alanları endüstriyel ve ticari amaçlıdır.
ĠĢlem gücüne göre bilgisayarlar
1. Main-frame bilgisayarlar : 250 den fazla kişinin aynı anda terminaller aracılığıyla
kullanabildiği çok kullanıcılı büyük bilgisayar sistemleridir. İşlem gücü oldukça
yüksektir. Genellikle büyük şirketlerde, bilgi işlem merkezlerinde, araştırma
kurumlarında ve üniversitelerde kullanılırlar. Aynı anda yüzlerce kullanıcı tarafından
kullanılabilirler
2. Midi (orta) bilgisayarlar : Main-frame bilgisayarlarla aynı işlevi gören daha küçük
bilgisayar sistemleridir. Kullanıcı sayısı 250 ye kadar çıkabilmektedir. Orta boy
işletmeler tarafından tercih edilirler
3. PC (Personal Computer) : Kişisel bilgisayarlar. Masa üzerine sığabilen tek
kullanıcılı kişisel bilgisayarlardır. Fakat günümüzde pc'ler network adı verilen birleşik
çalışma sistemiyle birbirlerine bağlanarak client (müşteri) ve server (servis sağlayıcı)
olarak kullanılabilmektedir. Ofis otomasyonunda, eğitimde, yayın işlerinde, küçük
işletmelerin ticari hesaplarının ve personel kayıtlarının tutulmasında etkin biçimde
kullanılırlar.
Bilgisayarların Fonksiyonları ve Yetenekleri
1. Aritmetik hesaplamaları gerçekleştirebilir.
2. Verileri karşılaştırır.
3. Verileri muhafaza eder.
4. Verileri çok kısa zamanda arayıp bulur.
5. Verileri yazılan program doğrultusunda işler.
6. Büyük boyutlu problemleri kısa zamanda çözer.
7. Eğitimde yardımcı olarak kullanılır.
8. Bilimsel araştırmalarda kullanılır.
9. Endüstrilerde üretim ve kontrol süreçleri için kullanılır.
10. Oyun ve eğlence amaçlı kullanılır.
11. Basın ve yayın işlemleri için kullanılır.
12. Yazılı sesli ve görüntülü telekomünikasyon için kullanılır.
Veri (Data): Bilgisayara girilen işlenmemiş (ham) bilgilere veri denir. Bilgisayarın
alabildiği, işleyebildiği, sonuç üretebildiği ve saklayabildiği herşey veridir.
Bilgisayarın Verileri ĠĢleyiĢ ġekli
Bir çokluğun miktarını belirtmek için, günlük hayatta kullandiğımız sayma sistemi
onlu sayma sistemidir. Bilindiği gibi bu sistemde 0‟ dan 9‟ a kadar olan 10 adet sayı
sembolü kullanılmaktadır. İkili sayma sisteminde ise sayılar 2 adet sembolden yani 1‟
ve 0 „dan oluşmaktadır.
Bilgisayarın içerisinde, verilen bilgilerin çözümlenip sonucun dış ortama
aktarılabilmesi için birçok elektronik devre kullanılmaktadır. Çok uçlu olan bu
devrelerin çalışabilmesi için bazı uçlarına 5 V, bazılarına ise 0 V luk gerilim
uygulanması gerekir. Mikrochip denilen bu elektronik devrelerin uçlarına uygulanan
bu gerilimler chip içinde bulunan transitörleri çalıştırır. Böylece veriler elektronik
olarak çözümlenir ve çıkış uçlarında yine 5 veya 0 V luk gerilimler olarak verilir.
İşte, bilgisayara uygulanan bu iki farklı gerilim değeri yerine 1‟ ve 0‟ sayı sembolleri
kullanıldığında, bilgisayarın karakterleri (harfler veya değişik sembolleri) ve onlu
sayma sisteminde kullandığımız rakamları algılayabilmesi sağlanmış olur.
5V --> 1 ile ifade edilir.
0V --> 0 ile ifade edilir.
Böylece, bilgisayara girilecek tüm veri ya da komutlar işlenmeden önce makine diline
kodlanmasının gerekliliği, daha iyi anlaşılmaktadır.
Bit ve Byte (Bayt) Kavramları
İkili sistemde her bir basamağa bir binary digit veya bu kelimeden kısaltılarak alınan
harflerle kısaca BIT (BInary digiT) denir. Her bit elektriksel bir sinyaldir. İkili
sistemdeki her 0 ve 1 rakamı "bit" olarak ifade edilir.
Şimdi, A harfinin bilgisayar tarafından algılanabilmesi için gerekli gerilim değerleri
(5V,0V,0V,0V,0V,0V,5V) ise, bunlar 1000001 olarak kodlanır. Böylece "A" harfinin
makine dilindeki karşılığı olarak bu sayı bilinir. Bu sayının onlu sayma düzenindeki
karşılığı 65 dir.
35 sayısının, iki tabanlı gösterimi ise 00100011 şeklindedir. Her bit konumu ile
belirtilir.
8 bitlik bir ikili sayı grubuna 1 Byte (bayt) denir. Hepsi 1 olan 8 bit‟lik bir dizi ile
ifade edilebilecek sayı değeri,
76543210
1 1 1 1 1 1 1 1 : 1x27 + 1x26 + 1x25 + 1x24 + 1x23 + 1x22 + 1x21 + 1x20 = 255‟dir.
Uygulamada bu sayı yeterli değildir. Bu nedenle birkaç byte birleştirilip daha büyük
sayıların bilgisayarda işlenmesi sağlanır. Örneğin, iki byte eklendiğinde 16 bit elde
edilir. Bu durumda elde edilecek en büyük sayı 65535‟ dir. 32 bit ile ifade edilecek en
büyük sayı ise 2147483648‟ dir.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
4
8 Bit = 1 Byte
1024 Byte = 1 KB (Kilobyte)
1024 KB = 1 MB Megabyte)
1024 MB = 1 GB (Gigabyte)
1024 GB = 1 TB (Terabyte)
ASCII KODU
Bilgisayara girilecek tüm sayı, sözcük veya karakterlerin önceden 1' ler ve 0‟ lar
dizisine çevrilmesi gerektiği söylenmişti. Bu işleme kodlama denir.Bilgisayarın
içindeki verilere ulaşabilmek için ise, bunun tersi yani, 1‟ ler ve 0‟ lardan oluşan diziyi
harflere ya da 10 tabanlı sayıya çevirmek gerekir. Bu işleme ise kod çözme denir Her
harf veya karakterin önceden belirlenen bir KOD‟a çevrilmesi gerekir Gelişigüzel
kodlamalar kullanışlı değildir, çünkü çeviri çizelgeleri farklı olursa bilgisayarlar veri
alış verişi yapamazlar. Bu nedenle bilgisayar yapımcıları, standart bir kod olan ASCII
kodunu kullanırlar. ASCII, (American Standart Code for Information Interchange)
sözcüklerinin baş harfleridir ve bilgisayar konusundaki standartları geliştiren bir
Amerikan kuruluşunun adıdır.
ASCII kodları, her birinin belirli işlevi olan üç gruba ayrılır:
1. Kontrol karakterleri.
2. Simgeler ve sayılar.
3. Harfler.
Kontrol Karakterleri:
0 ile 31 ASCII kodlarıdır.Bilgisayara girilecek komutların iletiminde kullanılan
kodlardır.
Başlıca Kontrol Karakterleri ASCII kodu
Bell (zil işareti) ---> 7, Backspace (bir karakterlik geriye dönüş) ---> 8, Escape ---> 27
gibi
Simgeler ve sayılar:
Sayıları 32‟ den başlayıp 64 e kadar olan ASCII kodlarıdır.
Harfler
Sayıları 65‟ den 127‟ ye kadar olan alfabedeki büyük ve küçük harflerle klavye
üzerindeki görülebilen diğer semboller için kullanılan kodlardır.
127‟ den 255‟ e kadar olan kodlar ise standartlaştırılmamış, bazı özel karakterler ve
harfler yapımcı için serbest bırakılmıştır. Örneğin, Türkçe karakterler (ğ,ü,ş,ö,ç,ı,l) bu
kısımda üretilen karakterlerdir.
DONANIM
Bilgisayar donanım ve yazılım olamak üzere iki unsurdan oluşur. Herbir unsur tek
başına bir görev yapamaz ve
bilgisayar çalışmaz.
DONANIM : Fiziksel olarak
bir bilgisayarı oluşturan;
elektronik ve elektro mekanik
tüm birimlerdir. Donanım
ürünlerinin bir kısmı kasa
olarak adlandırılan kısımda
bulunur. Diğer donanım
ürünleri ise bilgisayarın
kasasına kablolar yardımıyla
bağlanarak kullanılır. Kablolar
yardımıyla kasaya bağlanan
donanım birimlerine bazı
uzmanlar çevre donanımlar
adını vermişlerdir
Bilgisayar uygulamalarında
performans ve kapasite artışı
sadece donanımsal özelliklere
bağlı olarak sağlanamaz.
Uygun yazılım kullanımı ve
kullanıcı bilgisi de performansı en az donanım kadar etkilemektedir. Bu hususlar göze
alındığında donanım seçimi sırasında kullanıcının bilgi düzeyi ve yapılacak işin
niteliği de büyük önem kazanmaktadır. Kullanım amacına uygun olmayan bir
bilgisayar, sahip olduğu üstün donanım özelliklerinden bir çoğunun
kullanılamamasına, bazı zamanlarda da uygulamalarda yetersiz kalmasına neden olur.
Bilgisayar kullanımı konusunda yetersiz bilgi birikimine sahip bir personele pahalı bir
donanıma sahip performansı yüksek bir sistem tahsis etmek, beklenen işin
gerçekleştirileceği anlamına gelmemelidir. Yine bilgisayar tabanlı grafik-tasarım
uygulamalarında tecrübeli bir personel performansı düşük bir sistem karşısında
beklenen işi üretemeyecektir.
Günümüz bilgisayar teknolojisindeki hızlı gelişmeler sürekli olarak yeni donanımların
kullanıcının beğenisine sunulmasına yol açsa da kişisel bilgisayarları temel
aldığımızda bu donanımları birçok katogoride incelemek mümkündür. Örneğin bazı
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
5
uzmanlar bilgisayar donanım ürünlerini Temel Donanım Birimleri, Ek
DonanımBirimleri şeklinde ayırdıkları gibi bazı uzmanlarda Temel Donanımlar, Çoklu
Ortam Aygıtları, Çevre Birimleri Ağ bağdaştırıcıları, Yedekleme Üniteleri şeklinde de
ayırmışlardır.
Bilgisayarın donanımını Temel Donanım Birimleri ve Ek Donanım Birimleri şeklinde
ikiye ayırarak inceleyeceğiz. Temel Donanım Birimleri; Sistem ünitesi, (kasa
içerisinde yer alan bilgisayarın en önemli parçalarını içerir, ekran ve klavye-mouse dan
oluşan donanımlardır. Ek Donanım Birimleri ise, ihtiyaca göre bilgisayara sonradan
eklenen donanımlardır
1-) Temel Donanım Birimleri




Sistem Ünitesi (Kasa)
o Mainboard (Anakart)
o CPU (Mikroişlemci)
o RAM (Bellek)
o HDD (Sabit Disk)
o FDD (Disket Sürücüsü)
o CD-ROM (Optik Disk Sürücüsü)
o Sound Card (Ses Kartı)
o Display Card (Ekran Kartı)
o Ethernet Card (Ağ Kartı)
o Modem
o Power Supply (Güç Kaynağı)
Monitor (Ekran)
Keyboard (Klavye)
Mouse (Fare)


o Hafıza kartı (SD,MMC, CF, MS, XD)
o Taşınabilir Harddisk
I-POD, MP3 Player
Kablosuz Donanımlar- Bluetooth Teknolojileri
KLAVYE
Klavye, bilgi girişi yapılan en yaygın girdi
aygıtıdır. Başka bir ifadeyle bilgisayarla
kullanıcı arasında iletişim kurmayı sağlayan
önemli bir aygıttır. Klavyeler genellikle bir
daktiloya
benzetilmektedir.
Bilgisayarda
AT,PS/2 ve USB portlarını kulanılabilir
Klavye, üzerindeki tuşlar vasıtasıyla kullanıcının
bilgisayara sinyaller göndermesini sağlar.
Klavye içerisinde basit bir mikroişlemci ve
tampon bellek bulunmaktadır. Bir tuşa basıldığında, tuşun bağlı olduğu elektronik
devre harekete geçerek hangi tuşa basıldığını bilgisayara iletir. Bilgisayar da bu bilgiyi
işler. Kullanıcının bir plastik tuşa basmış olması gibi basit bir işlem olarak gözükse de
bu bilgisayara 1 ve 0'lardan oluşan kümenin iletilmesine, kümeye karşılık gelen
karakter kodunun hafızadaki karakter setindeki karşılığının ekrana yansıtılmasına
neden olur.
Klavyeleri
düğmelerinin
sıralanışına göre
2'ye ayırabiliriz.
2-) Ek Donanım Birimleri









Printer - Plotter (Yazıcı ve Çiziciler)
Scanner (Tarayıcı)
Camera (kamera)
Speaker, Mic (Hoparlör, Microfon)
Projektör
Barkod
UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı)
Joystick
Taşınabilir depolama ürünleri
o Flash Disk (USB Bellek)
a-) F
Klavye:Bilgisaya
rda F klavye
kullanımı Türkçe
doküman
yazanlar için çok
uygundur. Çünkü
F klavyede harfler
Türkçe yazım
diline uygun olarak sıralandırılmıştır. Türkçe bir kelimeyi oluşturan harflere
parmakların daha kolay ulaşması mantığıyla kullanılır. Daktilo ile çok benzerdir. Bu
nedenle daktiloyu 10 parmak kullanabilen insanlar kolayca ve hızlı F klavye
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
6
kullanabilmektedirler. Bilgisayarda F klavye seçimi genelde daktilo kullanımından
bilgisayara geçenlerin yaptığı bir tercihtir.
Fare, hareket algılama metotları bakımından ikiye ayrılır. Bunlar mekanik fareler ve
optik farelerdir.
b-) Q Klavye:En çok kullanılan klavye modeli Q klavyedir. İngiliz diline göre dizayn
edilmiştir. Bir bilgisayar alırken eğer seçiminizi özel olarak belirtmezseniz, evinize
gelen klavye tipi Q klavyedir. Q klavye de kendi içerisinde İngilizce ve Türkçe olmak
üzere ikiye ayrılır
Mekanik farelerde mekanik parça, farenin altında bir deliğin içerisinde bulunan ve
farenin hareketine göre yuvarlanan bir toptur. Bu top iki adet silindire değer ve fare
hareket ettiğinde bu silindirler dönerek ekrandaki fare okunun hareketini sağlar. Bu
silindirler birbirine dik olarak yerleştirilmiştir. Biri farenin yukarı-aşağı hareketini,
diğeri ise sağa-sola hareketini takip eder. Bu silindirlerin üzerinde delikler vardır. Bu
delikler biri alıcı diğeri verici iki ışık kaynağının arasındaki ışığı bir keser bir açarlar.
Işığın kesilme-açılma hızına göre de ekrandaki okun hareketi belirlenir. Üçüncü bir
silindir ise topu desteklemek içindir. Topun sağlıklı hareket etmesi için farenin altına
"pad" denilen lastik bir yüzey konulur.
Bazı özel tip klavyeler de vardır. Örneğin, bir restoranda kullanılan klavye üzerinde
yemek resimleri bulunur. Sipariş için bir tuşa basılır ve siparişin tutarı bilgisayar
tarafından hesaplanır. Bu tür klavyeler çoğunlukla elektronik yazar kasa ve benzeri
aygıtlarda bulunan basit işlevli klavyelerdir. Bankalardaki para çekme/yatırma
makinalarında, endüstriyel elektronikte ve takım tezgahları gibi alanlarda kullanılan
klavyeler de vardır.
Kablosuz Klavyeler
Kablosuz klavye de kablosuz fare gibi
İnfra-red alıcı-verici ilişkisine
dayanarak çalışır. Fareden özellik
olarak çok büyük bir farklılığı
olduğunu söylenemez. Paketi
aldığınızda kutusundan bir adet
kurulum disketi, bir alıcı, iki adet pil ve
doğal olarak klavyenin kendisi çıkar.
Alıcı kablosuz klavyelerin genelinde
olduğu gibi , plastik bir elmaya benzer.
Alıcının kablosunu bilgisayarınızın
portuna taktığınız zaman, pilleri
klavyeye takmak ve klavyenin alıcıyı
görmesi için gereken bir yere koymalısınız.
Optik farelerde ise farenin hareket eden herhangi bir parçası yoktur. Farenin altında
optik algılayıcılar bulunmaktadır. Fareyi hareket
ettirdiğimizde, optik algılayıcılar mouse pad üzerindeki
hareket eden çizgileri görürler ve bunu bilgisayara iletirler.
Fare kullanımı yaygınlaştıkça dizaynı ve işlevi çeşitlilik
kazanmaya başlamıştır. İlk olarak kullanılan iki tuşlu farelerin ardından 3 tuşlu,
kaydırma çubuğu tekerlekli ve en son olarak kablosuz
fareler kullanılmaktadır.
PS/2
Diz üstü bilgisayarlarda fare işlevi bilgisayar üzerine
yerleştirilmiş ve elle döndürülen "TrackBall" adı verilen
tarafından yerine getirilmektedir. Parmağın baskı
hareketiyle imleci yönlendiren "TouchPad" de kullanılan
bir türdür.
FARE (mouse)
küre
diğer
PC' lerin çoğunda 3 tuşlu fare kullanılmaktadır.
Bu 3 tuşlu farelerde en çok kullanılan tuş, sol
tuştur. Sol tuş seçme görevi yapar. Sağ tuş ise
yan menünün kullanılmasını sağlar. Üçüncü tuşa
ise değişik fonksiyonlardan biri isteğe göre
Fare, klavyeden sonra bilgisayarda kullanılan en yaygın girdi aygıtıdır ve klavyeye
nazaran daha basittir. Grafik arabirimi kullanılmaya başlandığından beri fare desteği
programlar içine yerleştirilmeye başlanmıştır. Bilgisayar programlarının çoğu fareye
gereksinim duymaktadırlar.
seçilip yüklenebilir.
Fare temel olarak şu şekilde çalışır; kullanıcı fareyi eliyle hareket ettirir, fare
kullanıcının fareyi ne yönde ve ne kadar hareket ettirdiğini kaydeder ve bunu
bilgisayara aktarır.
Fareler genellikle PC' nin seri portuna takılarak kullanılır. Bazı fareler ise özel arabirim
kullanırlar. En yaygın arabirimler Microsoft veriyolu fare arabirimi , IBM PS/2 tipi ve
InPort arabirimleridir. Bu arabirimler bağlantı fişi olarak DIN konnektörü kullanırlar.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
7
IBM PS/2 fareler 6 pin mini DIN konnektör , PC'
lerde kullanılan fareler ise 9 pin ve 25 pinlik ( DB25 )
konnektörler kullanırlar.
Mekanik farede silindirler kirlenebilir ve
temizlenmesi gerekebilir. Bunun için farenin topu
çıkartılıp silindirler temizlenmelidir. Mouse pad de
sık sık temizlenmelidir. Çünkü pad üzerinde hareket
eden top tozları toplayarak içeri taşıyacaktır. Optik
farede ise optik algılayıcıları temizlemek yeterlidir.
Fare altlığı da üzerindeki çizgilerin algılayıcılar
tarafından görülebilmesi için temiz tutulmalıdır.
MONĠTÖR
Monitörler, temel işlevi olarak ekran kartından gelen görüntü bilgisini
ekrandan yansıtmakla görevlidir. Sadece ekran kartının emirleri
doğrultusunda görüntüyü oluşturmaktadır. Bilgisayarın işlemcisinden
tamamen bağımsızdır.
MONİTÖR TÜRLERİ:
B- Görüntü Oluşturma Yapısına Göre:
CRT Monitörler: Elektron tabancasından yayılan elektronlarla ekran plazmasın
üzerindeki fosfor noktalarını parlatma prensibi ile çalışan monitörlerdir.
Televizyonlara benzerlik gösterirler.
CRT Monitörler satın alırken dikkat edilmesi gerekenler:





Boyutu
Çözünürlük
Tazeleme hızı
Nokta aralığı
LCD (Liquid Crystall) Monitörler: Likid sıvı kristallerinin
parlatılması prensibi ile çalışan monitörlerdir.
LCD Monitörde satın alırken dikkat edilmesi gerekenler:





Bakış açısı
Kontarast oranı
Parlaklık
Piksel hataları
Tepki süresi
A- Renk Desteğine göre:




Monocrome Monitor: sadece siyah-beyaz renk kullanan monitörlerdir.
Bunların siyah ve fosfor yeşili rengi kullanan modelleri de mevcuttur.
Mono VGA Monitörler: Siyah ve Beyazın 16 bgri tonunu kullanarak gri renk
belirginliği sağlayan monitör tipidir. VGA görüntü kartlarıyla birlikte
kullanılırlar.
CGA ve XGA Monitörler: 4-8 temel rengi destekleyebilen monitörlerdir.
VGA Monitörler: Video görüntü sistemi ile 16 milyon ve üzeri renk desteği
sağlayan yüksek çözünürlüklü monitörlerdir. Günümüzün gözde monitör
tipidir.
Günümüzde en yaygın kullanılan monitörler VGA monitörlerdir. Diğer tipdeki
monitörler artık üretilmemekte ve
kullanılmamaktadır.
Plazma Monitörler:Sıkıştırılmış gaz haznelerinin renk
değiştmesi prensibiyle çalışan monitörlerdir. Boyutları çok
diğer monitörlere göre büyüktür.
Plazms Monitörde satın alırken dikkat edilmesi gerekenler:



Bakış açısı
Kontarast oranı
Parlaklık
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
8
sağlar.Monitörlerde ise 0.27, 0.26 ve 0.24 aralığında değişir.
MONĠTÖRLERĠN TEMEL ÖZELLĠKLERĠ
ANAKART(MAINBOARD)
a) Ekranın Tazelenmesi:Ekranın tazelenmesi ekranın saniyede kaç kez yenilendiğini
gösterir.
Tüm
b) Ekranda piksel , dot ve çözünürlülük
kavramları:
Ekranda görünen şekil, geometrik bir örümcek ağı
olarak da adlandırabileceğimiz dikey(sütun) ve
yatay (satır) üzerindeki noktalardan oluşur.
Bunların her birine piksel denir. Görüntüyü
oluşturan en küçük alandır.
Bir seferde ekranda görüntülenebilen piksel
sayısına çözünürlük denir. Örneğin 800*600
çözünürlük denilince 800 sütun ve 600 satır üzerindeki noktacıkların kullanıldığını
belirtir. Toplam noktacık adedi 480 000'dir.
Dot ise ekrandaki milyonlarca fosfor noktacıklarına denir.
)Monitör boyutu:
Bir ekranın boyutları genellikle inç olarak verilir.
Günümüzde 15" monitörler kullanılmaktadır. Ama 17",19",
21"ve 42" monitörlerde kullanılır. Buradaki değerler
monitörün bir köşesinden çaprazdaki diğer köşesine olan
uzaklığı belirtir.
d) Nokta aralığı (Dot Pitch):
Nokta aralığını, pikseli oluşturan kırmızı, yeşil
ve mavi noktaların birbirine olan mesafesi
olarak tanımlayabiliriz. Bu mesafe azaldıkça
noktaların arası daralıp, elde edilecek resmin
kalitesinin daha kesin ve detaylı olabilmesini
donanımın birbiri ile olan fiziksel bağlantısını sağlar. Bilgi akışının tamamı anakart
üzerinden sağlanır. Bilgisayar ilk açılışını anakart üzerinde bulunan değiştirilemez
hafızadaki (ROM) veriler yardımıyla gerçekleştirir. Anakartın veri yollarındaki hızı,
sahip olduğu işlemci, hafıza ve sabit diske göre değişiklik göstermektedir.
Takılacağı kasanın türüne göre AT, ATX ve BTX olmak üzere üç temel tür anakart
vardır. Tüm anakartlar sahip olduğu chipset mimarisi ve genişletme yuvalarına göre
farklılık gösterirler. Bazı bilgisayar üretici firmaları ürettikleri modeller için özel
anakartlar üretmişlerdir. Bir kısım anakartlarda da görüntü arabirimi, ses arabirimi,
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
9
ethernet arabirimi vb. bazı donanımsal özellikleri monte edilmiş olarak da üretirler, bu
tip anakartlara, tümleĢik (onboard) anakart denir.
E genişletme yuvarına
takabileceğiz.
a)ĠĢlemci Yuvası: Anakartlar üzerinde bulunan bu yuvalar mikroişlemcinin anakart
üzerine takılmasi için hazırlanmıştır. İşlemci yuvasının en önemli özelliği değisik
hızlara sahip işlemcileri takılabilmesini gerektiğinde kolayca değistirilmesini
sağlamıştır.
c) Ram Slotları: Sistem açık
olduğu sürece bilgiler RAM
bellekte saklanabilir. RAM
belleklerin anakart üzerinde
takıldığı alana da RAM Slotu denir. Günümüz de kullanılan anakartlar üzerinde
bulunan ram slotunun özeliklerine göre SDRAM, DDRRAM, DDR2-RAM ve
RDRAM slotları kullanılmaktadır.
b) GeniĢleme Yuvaları: Kart şeklindeki donanım birimlerinin takılması için
kullanılanılır. Günümüz anakartlarında
ISA, PCI, AGP ve PCI-E( PCI-Express)
olarak adlandırılan genişletme yuvaları
bulunabilir. Farklı genişletme yuvası
kullanılmasının sebebi veri transfer
hızından kaynaklanmaktadır.
Genişletme yuvalarının sayısı ve
çeşitliliği kullanılan mimari yapıya,
üretici firmaya ve anakartın ebatına göre
değişebilir.
1) ISA (Industry Standart
Architecture) slot: Genellikle modem,
ses kartı, scanner kontrol kartı, SCSI
kontrol kartı, radyo kartı gibi donanım
ürünleri için kullanılmaktadır.
2) PCI (Peripheral Component Interconnect) slot : Günümüzde hemen hemen tüm
donanım kartları bu slotlara takılır. (Modem, ses kartı, TV/radyo kartı,ethernet kartı
vb.)
3) AGP(Accelerated Graphics Port):AGP(Accelerated Graphics Port) teknolojisi
grafik uygulamaların ihtiyaç duyduğu yüksek bantgenişliğine çözüm sağlamak için
geliştirilmiş ve bugün çok yaygın şekilde kullanılan bir veriyolu teknolojisidir. bu
genişletme yuvasına sadece ekran kartı takılabilir.
4) PCI-E(PCI-Express):
Günümüzde ekran kartları için
kullanılan, gelecekte diğer
slotların yerini alacak olan bir
bir genişletme yuvasıdır. Veri
tarnsfer hızları PCI ve AGP
genişletme yuvalarına göre daha
hızlıdır. Gelişen teknolojiler
sayesinde tüm donanımları PCI-
Anakart üzerinde kartların takıldığı (ses kartı, ekran kartı, modem, TV kartı vs.)
genişletme yuvaları ve diğer bileşenler arasındaki koordinasyonu sağlayan temel
parçalardan birisi BIOS'tur.
BIOS, genel olarak bilgisayarın açılabilmesi için gerekli küçük bir yazılımdır. Bu
yazılım BIOS Chipi içinde tutulur. BIOS, bilgisayarın sabit disk ya da disket sürücü
gibi kaynaklardan açılabilmesini sağlaması dışında POST ( Power On Self Test ), yani
açılışta bilgisayarın kendini test etmesi işleminden de sorumludur.
BIOS görevini yerine getirebilmek için, bazı donanım bilgilerine ihtiyaç duyar. Bu
bilgiler, bilgisayar kapalı da olsa silinmemelidir. BIOS verilerini tutan kısma CMOS
denir. CMOS, BIOS için gerekli bilgileri saklayabilmek için minik bir pil kullanır.
Açılışa şifre konması ve daha sonra bu şifrenin unutulması durumunda bu pili birkaç
saniye için çıkarıp tekrar yerine takmakla bilgisayarınıza açılabilir hale getirebilirsiniz.
Çünkü pil çıkarılınca BIOS Chip' i üzerindeki bilgilerde unutulacak ve şifre
silinecektir.
e) Chipset(Yongaseti):
Mikroişlemci ve veri yollarının
kullanılması ile birlikte;
mikroişlemci ile bellekler
üzerinde iletişimi kontrol ederek
düzenleyen, veri transfer
hızlarını düzenleyen geliştirilmiş
kontrol ve denetim birimleridir.
Yongaseti iki birimden oluşur:
Kuzey Köprüsü ve Güney
Köprüsü yongaları. Bir yerine
iki birimin kullanılmasının
nedeni tüm bileşenleri tek bir
yongaya dahil etmenin
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
10
güçlüğüdür. İki yonga kullanılması aynı zamanda Kuzey Köprüsü ve Güney Köprüsü
yongalarıyla farklı donaımsal kombinasyonların kullanılabilmesine de olanak tanır.
Chipsetin görevleri:
1) RAM - Cache Bellek - Mikroişlemci arasındaki ilişkiyi düzenlemek
2) CPU - veri yolları - RAM arasındaki ilişkiyi düzenlemek
3) ISA Veri yollarının denetlenmesi ve ISA - PCI geçişlerini yönetmek
4) PCI - USB Portu arasındaki iletişimi kontrol etmek
5) Güç yönetimini kontrol etmek
6) AGP iletişimini düzenlemek
Paralel port genellikle yazıcı, external(harici) disk
sürücüler, tarayıcı ve ZIP sürücülerle birlikte
kullanılır. Paralel dosya iletimi, seri porta göre
oldukça hızlıdır. Paralel portun belirgin özelligi çift
yönlü iletim sağlamasıdır. Daha çok yeni yazıcılar
tarafindan kullanılan söz konusu özellik sayesinde, hedef aygıt sadece PC tarafindan
gönderilen komutları işlemekle kalmayıp, PC'ye kendisi de veri gönderebilir. Bu ise
daha çok yazıcının kağıt kalmaması durumunda basvurduğu bir yoldur.
j) Klavye portu:
f) Pil: Biosa kalıcı enerji sağlayarak kayıtların korunmasını sağlar.
Klavyenin anakarta bağlanabilmesi için kullanılan porttur. PS/2 port
ATX tipindeki anakartlarda tümlesik olarak bulunur. AT tipindeki
anakartlarda ise 5 pinlik klavye portu bulunur. Klavye bu portlara
uygun değilse her iki port için dönöştürücü ile bu sorun çözülebilir.
g) Konnektörler:
1) IDE Konnektör: Anakart üzerinde iki adet IDE konnektörü bulunur. Bu
konnektörlere harrdisk veya optik sürücü(CD-ROM,CD-RW, DVD-ROM DVD-RW
gibi) bağlanabilir.
k) PS/2 mause (fare) portu :
2)SATA Konnektör: SATA (Serial ATA) fiziksel depolama arabirimi için kullanılan
Paralel ATA yerine geliştirilen yeni standarttır.
ATX tipi anakartlara tümleşik olarak 6 pinlik ps/2 mouse portu
bulunmaktadır.
3)Floppy Konnektör: Disket sürücülerin takılabileceği bir konnektördür. Maksimum 2
adet disket sürücüyü destekler.
4) Power Konnektör: Anakartın elektrik enerjisini sağlayan konnektördür.
5) Fan Güç Konnektörü: Cpu ve kasa ya takılan fanların enrjilerini sağlayan
konnektördür.
6) Led Konnektörleri: Kasa dışında durumları hakkında bilgi edinilmesi sağlanan;
power, hdd ledleri ile reset ve power düğmelerinin anakartla irtibatını sağlayan
konnektörlerdir.
h) Seri (Com1 ve Com2)portlari:
Seri mouse(fare), External( Harici) Modem
ve diğer seri porttan haberleşebilen
donanımlar tarafından kullanılırlar.
l) USB port:
Evrensel seri iletim noktasi olarak adlandırılan bu yeni bağlanti noktası seri veri
aktarım hızını arttırmaya ve USB'den bağlanan aygıtların bilgisayarın yeniden
başlatılmasına veya kapatılmasına gerek kalmadan hemen bilgisayar
tarafından kullanılmasına olanak sağlamıştır.
USB'ye, modem, joystick, tarayici, yazici, dijital kamera ve CD-yazici
gibi donanim ürünleri bağlanabilir. Veri iletim hizlari saniyede 700800 kilobayttır. USB kablosunun uzunluğu en fazla 5 metre olabilir.
m) Jumperlar: Anakart üzerindeki gerilim ayarları, veri yolu frekans ayarları, kayıt
i) Paralel port:
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
11
bilgilerini silinmesi ,açılış ayarları, aygıt iptali için kullanılır. Günümüz anakartlarında
bu özellikler bios setup programından da yapılabilir.
yazılım yetmektedir. Bu sayede BIOS güncellemeleri çok daha kolay ve etkili
olmaktadır. Boyutları 1-2 Mb arasında değişir.
BELLEKLER
RAM BELLEK
Bellek ; bilgisayarda çalışır haldeki programların içerdiği komut dizilerinin, aygıtlara
ait yapısal bilgilerinin depolandığı, işlem sırasında oluşan ara değerlerin ve ileride
kullanılmak üzere saklanmış verilerin depolandıkları kayıt ortamlarıdır. Temel olrak
iki tür bellek vardır.
RAM (Random Access Memory, Rastgele EriĢimli Bellek) Bellek:Sistem açık
olduğu sürece veriler ve komutlar burada saklanır. Sistem kapatıldığında veriler ve
komutlar bellekten silinir.
RAM Belleklerin kapasiteleri MB(Mega Bayt) değeri üzerinden belirlenir. Anakartta
üzerinde özel olarak tasarlanmış yuvalara monte edilir.
ROM BELLEK
ROM Bellekler:İçerdiği veriler üzerine kaydedilmiş elektrik kesintilerinden
etkilenmeden taşıdığı verileri koruyabilen belleklerdir.
Bellek Hızı : Belleğin miktarı dışında, hızı da önemlidir. bu hız işlemcinin belleğe ne
kadar sürede ulaştığını gösterir ve nanosaniye (ns) ile ifade edilir veya işlemci ve
anakart ile olan veriyolu hızı(MHz, Mega Hertz) gözönüne alınarak belirlenir.
ROM Bellek ÇeĢitleri:
RAM ÇEġĠTLERĠ:
ROM:Standart ROM üzerindeki bilgiler hiç bir yol ile değiştirilemez veya silinemez.
ROM birimine bilgi kalıcı olarak yerleştirilmiştir ve içerik kesinlikle değiştirilemez.
SDRAM ( Senkronize DRAM ) :
PROM (Programlanabilir ROM):Bu ROM çeşidi sizlere saklama alanına bilgileri
sadece bir kez yazmanıza izin verecektir. Bu yazmadan sonra bu bilgiler kalıcıdır
Günümüzün en az kullanıılan RAM tipidir. Sistem veriyolu hızı ile aynı hızda çalışan
RAM‟dir. Veri aktarım hızları 512 MB/s ile 1100 MB/s aralığındadır.
EPROM (Silinebilir Programlanabilir ROM): Eğer ROM üzerinde kullanılan
bilginin, silinip tekrar yazılması gerektiği durumlarda EPROM kullanılabilir. Bu çeşit
ROM' lar içindeki bilgiler ultraviyole ışığıyla silinebilir. Bu sayede ROM' a
yazılabilme özelliği tekrar sağlanmaktadır.
DDR RAM ( Double Data Rate RAM ):
EEPROM (Elektrikle Silinebilir Programlanabilir ROM):EPROM' a benzer olarak
EEPROM' da silinebilir ve yazılabilir özelliğe sahiptir. Silme işlemii elektriksel olarak
yapılmaktadır. BIOS' lar EEPROM kullanırlar, bu sayede anakart üreticileri
güncelleşmiş BIOS programlarını yazabilmektedirler.
FLASH ROM:
EEPROM 'un gelişmişi ve giderekte yayılan
bir ROM tipidir. Bu tip bir ROM' a bilgi
yazmak çok daha kolaydır. Bunun için birkaç
DDR RAM bellekler SDRAM belleğin sunduğu bant
genişliğinin iki katını sunuyor. Bant genişliğini iki katına
çıkaran özellik ise Saat vuruşlarının yükselen ve alçalan
noktalarından bilgi okuyabilme yeteneğinin olmasıdır.
SDRAM'da ise bilgi alma yönü saat vuruşlarının yükselen
noktalarındandır. Günümüde yaygın bir şekilde
kullanılmaktadır
DDR-2 RAM:DDR-2 RAM bellekler DDR RAM belleğin sunduğu bant genişliğinin
iki katını sunuyor. Bant genişliğini iki katına çıkaran özellik ise paralel iki Saat
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
12
vuruşlarının yükselen ve alçalan noktalarından bilgi okuyabilme yeteneğinin
olmasıdır.Günümüzde yaygın birşekilde kullanılmaktadır
RDRAM:
DDRRAM den farklı olarak 16 bitlik seri veri yoluna sahiptirler. Diğer
ramların kullandığı DIMM modülü yerine RIMM modülünü kullanır. 800 Mhz‟lik
çalışma frekansına sahip olan bu RAM‟lar 1,6 GB/s‟lik veri aktarım hızına sahiptirler.
Mikroişlemcilerin sınıflandırılabilmesi için ölçü kabul edilen en temel özellikleri
şunlardır:
a. Kelime uzunluğu (bit uzunluğu): Mikroişlemcilerin bir defada işleyebileceği
kelime uzunluğu, paralel olarak işlenen veri bitlerinin sayısıdır.
b. Mikroişlemcinin tek bir komutu işleme hızı: Saat frekansı her zaman gerçek
çalışma frekansını yansıtmasa da; bir mikroişlemcinin hızıyla doğrudan
ilgilidir.
Bir mikroişlemcinin hızını artıran temel unsurlar şöyle sıralanabilir:
MĠKROĠġLEMCĠ
Mikroişlemci: (CPU, Central Processing Unit; MİB, Merkezi İşlem Birimi)
Bilgisayarın beyni gibidir, mantıksal ve matematiksel işlemleri yapar, karar verir,
donanımlar arası ilişkiyi düzenler. İşlemcinin performansını, sahip olduğu çekirdek
yapısı(mimari yapısı) ve saat çarpanı sonucu elde edilen MHZ üzerinden değer
belirler. Intel Pentium II 450 MHZ.lik bir işlemci Intel Pentium III 850 MHZ.lik bir
işlemciden performans olarak daha düşüktür. Bunun nedeni Pentium II işlemcinin
sahip olduğu çekirdek yapısının farklı oluşudur. Mikroişlemci anakartta(mainboard)
işlemciye özel bir yuvaya takılır.
Merkezi İşlem Birimi(mikroişlemci),
kontrol birimi ve aritmetik /
mantıksal birim olmak üzere iki
bölümden oluşur.
Kontrol Birimi (Control Unit):
Sistemdeki veri akışını yöneterek;
bellekten okunan komutu çözer,
komut tarafından belirlenen işlemleri
yürütür ve yapılan işlemlerin
kontrolünü yapar. ALU ve
kaydedicilerin çalışmasını, bellek ve
G/Ç portlarına dışarıdan yapılan veri
transferlerini denetler.
Aritmetik / Mantık Birimi (Arithmetic Logic Unit – ALU): Mantıksal ve matematiksel
işlemlerin yapıldığı kısımdır. Dört işlem, üs alma gibi temel aritmetik işlemler ile
büyük, küçük, ve, veya gibi mantıksal işlemleri yerine getirir.

Merkezi işlem birimini devre teknolojisi ve planı

Kelime uzunluğu

İşlemci komut kümesi çeşidi

Zamanlama ve kontrol düzeni

Kesme altyordamlarının çeşitleri

Bilgisayar belleğine ve giriş/çıkış aygıtlarına erişim hızı
c. Mikroişlemcini doğrudan adresleyebildiği bellek büyüklüğü: Mikroişlemci, adres
yolu aracılığıyla anabelleği adresleyebilir. Adres yolu, işlemcinin yapısına göre değişir
ve adres yolu hattı çok olan bir sistemin adresleme kapasitesi de o kadar büyüktür.
Bu üç ana özelliği dışında mikroişlemcileri dolaylı olarak etkileyen çeşitli özellikler
vardır: Mikroişlemci üzerinde kullanılabilecek kaydedici sayısı ve tipleri;
programcının elde edebileceği çeşitli komutlar ve bellek adreslerken ihtiyaç duyduğu
farklı adres modları; kullanılan işletim sisteminin uyumluluğu gibi.
MĠKROĠġLEMCĠLERĠN TARĠHĠ GELĠġĠMĠ
1968 yıllarında özellikle bellek chipleri yapmak için kurulan
Intel firması 1971-72 yılları içinde hesap makiması
(busicom) için CPU chipi isteyen bir firma için 4004 ve
hemen peşinden terminal üreticisi bir başka firma için 8008
CPU'larını geliştirdi. Ancak her iki tasarımında ciddi
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
13
sorunları vardı ve kullanım alanları basit hesap makinaları ve aptal terminallerden
öteye geçmiyordu. Bugünkü PC lerin atası kabul edilen Altair bilgisayarlar için
geliştirilen 8080 işlemciler, 1974'te üretildi.
VOODOO,Geforce, Radeon gibi ekran kartı modelleridir
İntel bugün dünyanın en büyük CPU üreticisi konumunda olmasına rağmen pazarda
tek başına ve rakipsiz değil. Texas Instruments, Motorola, MIPS, Sun,
digital, IBM gibi diğer donanım üreticisi firmalarda alternatif
teknolojiler geliştirmeye devam ediyorlar.
1993 yılına gelene kadar 80x86 sınıfı mikroişlemciler (80286, 80386,
80486) Intel ve Cyrix gibi firmalar tarafından aynı isimle üretildiler.
1993 yılındaki yeni kuşak işlemcilerde Intel firması farklı bir
isimlendirmeye gitti ve Penta (5) kökenli Pentium ismini kullanmaya
başladı. Aynı yıllarda IBM ve Motorola firmaları beraberce PowerPC
olarak adlandırılan ve daha çok Macintosh bilgisayarlarda kullanılan
işlemciler ürettiler, ama PC pazarında Intel egemenliğine son veremediler. Özellikle iş
istasyonları ve Unix tabanlı sistemlerde kullanılan Sparc ve Alpha işlemciler ise daha
çok profesyonel amaçlı kullanıldılar.
Günümüzde kullanılan mikroişlemciler INTEL, AMD, MOTOROLA, VIA, CYRIX,
SUN ve DIGITAL firmaları tarfından üretilmektedir. Bunlardan SUN, MOTORALA
ve DIGITAL özel amaçlı bilgisayarlarda kullanılan işlemciler üretmektedir. Kişisel
bilgisayarlarda ise genallikle INTEL, AMD, VİA CYRIX işlemciler kullanılmaktadır.
EKRAN KARTI(VGA CARD)
VGA (Video Graphics Adapture) video görüntü Bağdaştırıcı olarak adlandırılan bu
kartların görevi CPU‟dan aldığı bilgiyi ekranda göstermektir. Ekran görüntüsünün
kalitesi kullanılan kartların tip ve
özelliklerine göre
değişebilmektedir. Ekran kartları
için yüksek renk desteği ve
çözünürlük ile birlikte, ekran
tazeleme hızı (60 Hz -85 Hz ),
bellek miktarı (1Mb - 1024Mb) ve
3D (3 boyutlu görüntü) desteği
önemli özelliklerdir. Bu özellikler
ekran kartları modellerine göre
değişiklik gösterir. En çok
kullanılan S3, SIS, TNT
EKRAN KARTI BĠLEġENLERĠ
Bir ekran kartı temel olarak 4 bileşenden oluşur: Grafik işlemcisi, bellek RAMDAC.
Grafik İşlemcisi: Güncel kartlar için
grafik işlemcisi görüntü
hesaplamalarını yapmak için ekran
kartının üzerine oturtulmuş bir
CPU`dur dersek yanlış olmaz. Son
zamanlarda grafik işlemcileri yapı ve
karmaşıklık bakımından CPU`ları
solladılar ve işlev bakımından da
görüntü üzerine yoğunlaşmış bir
CPU niteliğine kavuştular. CPU`ya
neredeyse hiç yük bindirmeden üç
boyutlu işlemcleri tek başlarına
tamamlayabiliyorlar artık. Bu yüzden de güncel grafik işlemcileri GPU (Graphics
Processing Unit - Grafik İşlemci Birimi) adıyla anılıyorlar.
Görüntü Belleği: Ekran kartının üzerinde bulunur ve görüntü hesaplamalarıyla ilgili
veriler burada saklanır. Sisteminizdeki ana bellek gibi çalışır, yalnız burada bu belleğin
muhattabı CPU değil görüntü işlemcisidir. Önceleri ekran kartlarının ayrı bellekleri
yoktu fakat görüntü işlemcileri hızlanıp geliştikçe ekran kartları sistemden yavaş yavaş
bağımsızlıklarını ilan etmeye başladılar. Bellek miktarı kadar ekran kartının sıkıştırma
algoritmalarıyla bu belleği ne kadar verimli kullanabildiği de önemlidir.
RAMDAC: Monitörlerdeki analog sinyallerden bahsetmiştik, işte RAMDAC görüntü
belleğindeki dijital sinyalleri analog sinyallerine çevirerek monitör çıkışına verir.
Monitörde kullanılan üç ana renk için de birer RAMDAC ünitesi vardır ve bunlar her
saniye belirli bir sayıda görüntü belleğini tarayıp oradaki verileri analog sinyallere
dönüştürürler.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
14
LCD ekranlar yapıları gereği dijtal olduklarından RAMDAC`ten değil de direk
görüntü belleğinden görüntü bilgisini alıp kullanabilirler. Bunun için DVI (Digital
Video Interface) adında özel bir bağlantı kullanırlar.
BIOS: Ekran kartlarının da birer BIOS'ları vardır. Burada ekran kartının çalışma
parametreleri, temel sistem fontları kayıtlıdır. Ayrıca bu BIOS sistem açılırken ekran
kartına ve onun belleğine de küçük bir test yapar.
HARDDĠSK(SABĠT DĠSK,HDD)
Bir sabit diskin temel görevi -tıpkı disketlerde olduğu gibi- veri saklamaktır. Şunu da
belirtmek gerekir ki, sabit disk olmadan da bir bilgisayar çalışabilir. Ancak günümüz
bilgisayarlarının çok fazla veri ile işlem yapması ve programların bir disketin
alabileceğinden daha fazla olması, sabit diskleri bir bilgisayar için zorunlu hale
getirmiştir. Bilgisayardan ve programlardan iyi şekilde yararlanabilmek için sabit disk
şarttır.
Bir sabit diskte şu kısımlar bulunur:
Sürücü motoru(Spindle Motor), adım
motoru(Crash Stop), kontrol devresi,
okuma-yazma kafası(Head), üzerine veri
yazılan pek çok disk plakaları(disk)...
Bir sabit diskin performansı aşağıdaki
sebeplere bağlıdır;
A. Dönme hızı
B. Bir track üzerindeki sector sayısı
C. Seek (arama) zamanı,
D. Rotasyonel gecikme
E. Veri erişim süresi
F. Sabit disk üzerindeki Cache (Önbellek) miktarı
G. Verinin diskler üzerindeki organizasyonu
H. Transfer oranı
I. Ara birim (EIDE / SCSI)
Alüminyum disk ve okuma kafası arasındaki mesafe çok
az olduğundan sarsıntı ve tozlu ortam harddiskin ömrünü
kısaltan nedenlerin başında gelir.
Veriler sabit diskteki
manyetik tabakalar üzerine kaydedilir. Bu manyetik
tabakaların üstü dairesel çizgilerle örülüdür. Bunlara
iz (track) denir. Sabit disk'te birden fazla plakalar üst
üste dizilmiştir. Bu plakaların hem alt hem de üst
tarafına bilgi yazılabilir. Herbir plaka üzerinde altlıüstlü yerleşen ve herbirinin ortadaki mile uzaklığı
aynı olan izlerin oluşturduğu gruba silindir ismi
verilir. İz yapısını pasta dilimi şeklinde bölünmesiyle
oluşan ve sabit disk üzerinde adreslenebilir en küçük
alana denk gelen parçaya ise sektör (Sector) adı
verilir ve bir sektörün barındırabileceği veri miktarı 512 byte uzunluğundadır. Bu
sektör, kafa ve izler sabit diskte verinin adreslenmesi için kullanılırlar.
Disk Biçimlendirme(Format):Biçimlendirme, diskin İşletim Sistemi tarafından
kullanıma hazır hale getirlmesidir. Biçimlendirme esnasında disk üzerindeki bilgilerin
tamamı silinir.
Disk Bölümleme: Disk bölümleme, tek bir diski mantıksal pek çok sürücüye bölmek
için kullanılan bir araçtır.Bir disk bölümü, bağımsız bir disk gibi ele alınan, bitişik
blok kümeleridir. Bölümleme işlemi yapılan bir diskte her bölüm tekrar
biçimlendirilmelidir.
DOSYA SĠSTEMLERĠ
Dosya Sistemi : Dosya sistemi disk üzerindeki dosyaların organize edilmesidir. Bir
işletim sisteminin bir disk veya bölümleri üzerindeki dosyalarının izlerini bulmak için
kullandığı yapı ve yönteme dosya sistemi (filesystem) denir.
FAT (File Allocation Table): FAT microsoftun orijinal dosya sistemidir. FAT, Linux,
DOS, Windows 3.x Windows 9x ve Windows NT işletim sistemleri tarafından
desteklenir. Windows NT de dosyalar NTFS ve FAT arasında kopyalanabilir. FAT de
herbir clustere yalnızca bir veri girilebilir. FAT daki maksimum dosya boyutu veya
partition boyutu 4GB olabilir. Herbir partition (volume) maksimum 65.535 culuster
içerebilir.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
15
FAT32 (File Allocation Table 32 ): Bu yapının en belirgin özelliği 8GB a kadar ola
sürücü partitionları için 4096 bytelık cluster boyutu kullanmasıdır. Bu daha hızlı ve
disk yüzeylerinin israfsız kullanılmasını sağlar.
VFAT (Virtual File Allocation Table): VFAT windows 9x deki asıl dosya sistemidir.
Windows 9x de 32 bit ve 16 bit sürücüler kullanılabilir. FAT sistemi ile uyumludur
fakat ayrıca uzun dosya adlarınınve daha büyük hard disk partitionlarınının
adreslenmesini destekler.
HPFS (High Performance File System) :Bu dosya sistemi OS/2 işletim sisteminin
temel dosya sistemidir.
NTFS (New Technology File System): NTFS Windows NT 4.0 işletim sistemiyle
gelmiştir. NTFS dosyalar ve dizinlere izin atamalarının yapılabildiği bir sistemdir. NT
512 byte lık sektör boyutuna sahip olup destekleyebildiği maksimum kapasite 2
terabayttır.
WİnFS (Windows Future Storage): Windows'ta dosya yedekleme sitemi çok dağınık
olduğu için buna çözüm üretme arayışına giren Microsoft 2007 yılında kullanıma
girecek yeni bir dosya sistemi geliştiriyor. Aslında bu sistem NTFS'in gelişmiş biçimi
olacak. Bu yeni sistemde dosyalar kategori bilgileri ve tanımlamalar içerecek.
NetWare File System: Bu dosya sistemi Novell NetWare işletim sistemi için özel
olarak organize edilmiştir.
UFS (Unix File System): Unix işletim sisteminin ana dosya sistemidir. Pekçok Unix
benzeri işletim sistemi tarafından (Digital UNIX, FreeBSD, HP-UX, Solaris, Sun-OS
gibi) desteklenmektedir.
Extfs, Ext2fs, Ext3fs (Extended File System): Linux sistemlerinde kullanılan dosya
sistemleridir.
MFS (Macintosh File System) & HFS (Hierarchial File System): Apple Macintosh
sistemlerinde kullanılan temel dosya sistemleridir.
EFS & XFS: SGI firmasının geliştirdiği IRIX işletim sisteminin temel dosya
sistemleridir.
DĠSKET VE DĠSKET SÜRÜCÜSÜ (FLOPPY DISK DRIVER)
DİSKET
Üzerine demir oksit (pas) kaplanmış bir plastik
diskin yine plastik bir kab içerisine
yerleştirilmesiyle oluşturulmuş manyetik veri
saklama ortamıdır.
Bir disketin fiziksel büyüklüğü çapının inç olarak
uzunluğu ile anılır. Piyasada 3.5 inç, 5.25 inç ve
8 inçlik disketler bulunmasına rağmen; son
zamanlarda kapasitelerinin daha yüksek ve
güvenilir olması nedeniyle 3.5 inçlik disketler
daha çok kullanılmaktadır. Diğer ölçülerdeki
disketler hemen hemen hiç kullanılmamaktadır.
Disketler veri saklama kapasitesine göre de sınıflara ayrılır, disketin kapasitesi sağ üst
köşesinde yazan DD ve HD harflerinden anlaşılır. 3.5 inçlik disketlerin kapasiteleri
aşağıda verilmiştir.
DD (Double Densitiy) 720 KB (Kilo Byte)
HD (High Density) 1440 KB veya 1.44 MB(Mega
Byte)
Disket Sürücü: Yedekleme yada taşıma amaçlı
bilginin kalıcı olarak depolanabildiği manyetik
disklerden veri okuyabilen ve verileri yazabilen
donanım birimdir.
Disket sürücü hemen herkesin bilgisayarında
bulunur; standart parçalardan biridir. Bu derece
yaygın olmaları, disketlerle çalışmayı çok uygun hale getirmiştir; belgenizi diskete
kopyalar, yanınıza alır, gittiğiniz yerdeki bilgisayarın disket sürücüsüne takar ve
bilgisayara kopyalarsınız, olur biter. Her ne kadar kapasiteleri sınırlı olsa da.şu an hâlâ
veri taşımada kullanılan en yaygın araç, diskettir.
Disket sürücünüz son derece sadedir, kurcalamanız, herhangi bir düğmeye basıp ayar
yapmanız gerekmez. Sadece içindeki disketi çıkarmada kullanılan düğmesi vardır.
Elbette bir de ışığı. O ışık yanarken disketi sürücüden sakın çıkarmayın. Işık, diskete
sürücü tarafından erişilmekte olduğunu, yani ya üzerindeki verinin okunduğunu, ya da
üzerine veri yazıldığını gösterir. Sabit diskin tersine, disket sürücünün kafası diskete
temas ettiği için, ısrarla disketi çıkarmaya çalışırsanız hem disketi hem de sürücüyü
bozabilirsiniz.Disketin yazma koruma kulakçığı açık durumdayken üzerine herhangi
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
16
bir veri yazmak mümkün değildir, ayrıca disket bu şekilde virüs saldırılarına karşı da
korunmuş olur.
Yazma koruması kapalı durumdayken disket üzerine istediğiniz gibi veri yazıp
silebilirsiniz
Stop-Next butonları ve Kulaklık çıkışı ve Ses ayar düğmeri bulunur. Sürücünün arka
panelinde Power Konnektörü, IDE Kablo Konnektörü Audio Çıkış Soketi (Müzik
CD'leri için sesin ses kartına aktarılmasını sağlar) ve Kablo Seçim Jumper'ı (Master Slave select )bulunur. CD-ROM 'lar Hardisk Data kablosu (IDE Kablo) ile anakart'ın
Primery veya Secondery IDE konnektörlerine bağlanır. İstendiğinde 2-4 CD-ROM
sürücüsü takılabilmektedir.
CD-ROM üzerine bilgi kaydetmek için CD-RW(CD Yazıcı)'lar kullanılır. CD-RW'lar
yazma işleminde yine laser ışığını kullanırlar.CD-RW'lar CD-ROM'dan bilgi okumak
içinde kullanılır. CD-RW'ların hızlarını temsil etmek için üç tane hız göstergesi
kullanılır. Örneğin 40X 12X 40X'lik bir CD-RW'ın 40 CD-ROM'lara yazma hızını, 12
Yeniden yazılabilir CD-ROM'lara yazma hızını, 40 okuma hızını gösterir.
CD-ROM VE CD-ROM SÜRÜCÜLER
DVD VE DVD SÜRÜCÜLER
CD-ROM'lar disk ve disketler gibi veri depolamak için kullanılan birimlerdir. Veriler
CD-ROM'a, disk ve disketlerden farklı olan optik
mantığına göre kaydedilirler. Bilgisayarda veriler 1 ve 0
şeklinde işlenir ve depolanırlar. CD-ROM üzerindeki 1 ve
0 bilgileri çukur ve tümsekler ile ifade edilir.CD-ROM'da
bilgiler içten dışa doğru kaydedilir.
Dijital Video Disk kelimelerinin kısaltılmış
hali ile bilinen DVD‟ler CD‟lerin yapım
teknolojisine çok benzer bir teknoloji ile
üretilmişlerdir. CD‟lerden farkı, daha fazla
bilgiyi tek bir DVD içerisine
sıkıştırabilmeleridir. Bir CD yaklaşık 650
MB‟lık bilgi alırken, DVD‟nin bilgi saklama
kapasitesi 17 GB (Giga Byte)‟dır. DVD
diskler içerisine daha fazla bilgi
yüklenebildiğinden kaydedilen filmler ve
oyunlar bilgisayar ekranında çok yüksek
kalitede izlenir. DVD diskleri kullanabilmek
için DVD sürücüler kullanılması gerekir.
CD-ROM'ların veri saklama kapasiteleri 180 MB -800 MB
arasında değişir. CD-ROM üzerine bilgiler bir kez
yazılabilir, fakat birden fazla üzerine yazılabilen CDROM'lar da mevcuttur. Bu tip CD-ROM'lara
REWRİTABLE (Tekrar Yazılabilir) CD-ROM denir.
CD-ROM üzerinde ki bilgileri okuyan donanım ürününe
CD-ROM Sürücü denir. Bu sürücüler verileri, çukur ve
tümsekler üzerine göderilen laser ışığının yansımasını
sınıflandırarak verileri elektrik sinyaline çevirir. CDROM sürücülerin okuma hızları 8X-60X arasındadır.
Bir CD-ROM sürücüsünün 8X okumahızı olaması
demek saniyede 8*150KB'lık veri okuyabilmesi
demektir.
CD-ROM Sürücüsünün ön panelinde CD'yi çıkartmak
için Eject butonu, Müzük CD'lerini başlatmak için Play-
DVD sürücülerin hızları CD-ROM sürücülerde de olduğu gibi sayısal ifadeler
kullanılır. Örneğin 12X gibi.
MODEM
aygıtlardır. Bu şekilde, bir bilgisayardan diğerine veri aktarımı yapılabilir, ya da özel
bazı protokoller ile, internet servisleri kullanılabilir. Telefon hatları, normal şartlarda,
sadece ses iletebilir. Modemler, bilgisayarlardaki dijital bilgiyi öncelikle ses
sinyallerine (analog sinyal) dönüştürürler (MOdulation). Bu sinyalleri alan karşı
taraftaki modem ise, analog sinyalleri ters dönüşümle bilgisayarların kullandığı dijital
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
17
bilgiye dönüştürür (DEModulation). Modemlerin hızları, 1 saniyede iletebilecekleri bit
sayısına göre sınıflandırılır. 2400- 56000 bps (bit per second -saniyede iletilen bit
sayısı), günümüzdeki tipik dial-up modem hızlarıdır. Söz gelimi, 14,400 bps bir
modem ile saniyede, kabaca, 14400/8 = 1800 byte , ya da yaklaşık olarak 1.8kbyte
bilgi iletilebilir. Modemlerin hızları, telefon hatlarının gürültü düzeyi ile doğrudan
ilişkilidir.
Telefon hattı üzerinden bağlantı sağlayan modemlerin yanında; özel hatlar üzerinden
bağlantıyı sağlayan "kablo modem", isdn modem gibi farklı türleri de vardır.
verilerin ağ üzerinden iletilme hızını belirleyen en önemli etkendir.
Ethernet kartlarında bakılması gereken ikinci bir özellik ise kablo bağlantı yerleridir.
İki tür bağlantı girişi vardır. Bunlar BNC ve RJ-45‟dir. Standartize edilmiştir. Eğer
ethernet kartımızda her iki bağlantı girişi varsa Combo diye adlandırılır.
PCI Ethernet Kartı
INTERNAL-EXTERNAL
Faks-modem kartlarını ilk olarak internal (dahili) veya external (harici) diye
sınıflandırabiliriz. Internal (dahili) modemler anakart üzerine takıldığı için bilgisayar
kasası içinde kalır ve bu ismi alır. External (harici) modemler başlı başına bir
sistemdir. Bilgisayar kasasının dışında kaldığı içinde bu ismi alır. Bilgisayarla
bağlantısını portlar yardımıyla yaparlar.
KOAKSİYEL VE TWİSTED PAİR KABLOLAR
Ethernet kartlarının da kendi içlerinde türleri vardır. Öncelikle, ne tür bağlantı
kullanılan bir kart alacağınızı bilmelisiniz. Eğer ağınız koaksiyel(coaxial) kablo
kullanılıyorsa, almanız gereken Ethernet kartı koaksiyel kablonun bağlanabileceği bir
kart olmalıdır. yani Üstünde BNC girişi bulunmalıdır.
Diğer bir kablolama türüyse "twisted pair( bükülütel çifti)"dir. Ağınız twisted pair ise,
RJ-45 girişi bulunan bir Ethernet kartı almalısınız. Bazı Ethernet kartlarında iki giriş
birden bulunur ve bu tür kartlara "combo" denir. Bu kartlardan alırsanız, ağınızdaki
kablolama türünü değiştirdiğinizde yeni kart satın alma masrafından kurtulmuş
olursunuz.
FAST ETHERNET
İnternal(dahili) modem
Extarnal(harici) Modem
Standart Ethernet kartları kullanan bir ağın veri aktarma hızı, saniyede 10 milyon bittir,
(10 Mbps). Ancak, ağınızın gerçekten hızlı olmasını istiyorsanız, Fast Ethernet'i
düsünmelisiniz. Fast Ethetnet ile, saniyede 10 yerine 100 Mbps veya 1000 Mbps veri
aktarma hızına ulaşılabilmektedir. Fast Ethernet, klasik Ethernet ağlarda yaygın olarak
kullanılan koaksiyel kabloyu desteklemiyor. Ya UTP ya da fiberoptik kablo
kullanılmalıdır.
SES KARTI(SOUND CARD)
ETHERMET KARTLARI
Yakın mesafeli ağ ortamının
vazgeçilmez elamanları ethernet
kartları ve kablolardır. Ethernet
kartı diğer bilgisayarlarla
iletişiminizi sağlar. Ağda
kullanılan Ethernet kartlarının hızı,
Bir ses kartının yaptığı iş ses sinyallerini
dijital sinyallere dönüştürerek bilgisayar
tarafından kullanilabilir hale getirmek ve
daha sonra da dijital veri olarak saklanan bu
ses kaydını yeniden ses sinyallerine
dönüştürüp, kendine bağlanan bir dış
hoparlöre vermektir.Temel işlevi ses işlemek
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
18
olan bu aygıtlar içerdikleri ses işleme chipleri ile müzik dinleme, ses kaydı yapabilme
Midi aygıtları kullanabilme vb. işlevleri yürütürler.
aktarırlar. Tv yayınlarını üzerlerindeki Tv Tuner ünitesi alır. Görüntünün
dönüştürülmesi işlevini ise üzerlerindeki Bt8xxx serisi chip seti üstlenir.
Tv kartlarının Görüntü kartı ile tümleşik olanları da üretilmiştir ancak RAM miktarı
kısıtlı olduğundan, müşterilerin grafik hızlandırıcı gibi güçlü görüntü kartları
kullanmak istemeleri gibi tercihleri bu kartların yaygınlaşmasını engellemiş, Tv
kartlarını ayrı üretmelerine neden olmuştur.
Bir Ses Kartı Üzerinde Yer Alan Öğeler ġunlardır.
Ses Chip'i: Yaygın olarak Creative, Crystall, ESS, Opti ve Avance Logic gibi
firmalarca üretilen ses işleme Chipleridir.
CD-ROM Bağlantı Noktası: Müzik CD'lerinden Müzik dinlyebilme imkanını
sağlayan dijial giriştir.
Mikrofon GiriĢi: Ses kaydı yapabilme imkanı sağlayan ve PC!ler için kullanılan
mikrofon girişidir.
Hat GiriĢi (Line In): Bazı müzik aygıtlarından (TV Kartı, Radio Kartı ve Midi
cihazları ) ses girişini sağlar.
Hoparlör ÇıkıĢı: Seslerin Hoparlöre aktarılmasını sağlayan çıkış portudur. Surround
hoparlör destekleyen kartlarad iki adet bulunur.
Oyun Çubuğu (Joystick): 15 pinli port ile joystick bağlantısı sağlanır.
Ses Kartları genellikle anakart üzerinde PCI veya ISA slotlarına bağlanır, fakat
günümüz anakartlarının bir çoğunda seskartı tümleşik olarak sunulmaktadır.
Tv kartı üreticileri kartla birlikte uzaktan kumanda cihazı sunmaktadırlar. Kartın 5 pin
konnektörü ile optik VCR cihazı bağlantısı yapılarak kumanda cihazı
kullanılabilmektedir. Aynı giriş PC Video kamera yada Camcoder bağlantısı için de
kullanılmaktadır.
Günümüzde Tv kartları FM Radyo tuneri ile birlikte üretilmektedirler. Bu radyo kartı
ile birleşik Tv kartları 20-30 $ daha pahalı olmaktadır.
Tv kartı üzerinde VCR girişi dışında Mikrofon, Tv Anten Girişi, Radyo Anten Girişi,
ses girişi ve ses çıkışı bulunur. Tv yayınları yazılım desteği ile izlenebilmektedir. Yine
yazılım desteği ile Teletext yayınlarını izlemek mümkündür.
Radyo Kartı :
FM radyo alıcısı içeren bu kartlar ses kartı bağlantısı ve radyo kanal seçim ve kayıt
işlemlerini yürüten yazılımların desteği ile kullanılırlar.
Yayın alıcısı Tuner ile ses dönüşümünü sağlayan chip seti bileşenlerinden oluşan
kartın üzerinde, ses kartına girişi sağlayan bir çıkış ve bir hoparlör çıkışı mevcuttur.
Tv kartında olduğu gibi bazı ses kartı üreticileri radyo kartı ile tümleşik kartlar
üretmişlerdir. Ancak bu kartlarda pek fazla rağbet görmediklerinden tutulmamıştır.
Infrared Alıcılar:
MULTĠ MEDYA
DONANIMLAR
TV Kartları :
Uzaktan kumanda, kablosuz klavye, mouse gibi aygıtların
kullanılmalarını sağlayan ek aygıtlardır. Anakart
üzerindeki Infrared alıcı konnektörüne bağlı portlar ya da
Tv kartı gibi kartların üzerine
takılabilirler.
TV tuner içeren bu aygıtlar Tv
yayınlarını video görüntüsüne
dönüştürerek görüntü işlemcisine
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
19
Kulaklık-Mikrofon:
Joystic (Oyun Çubuğu) :
Çok değişik tip ve dizayn edilmiş kulaklık ve mikrofon seçenekleri mevcuttur. Ayrı
ayrı satın alma imkanı olduğu gibi kulaklık ve mikrofonun birarada olduğu modeller
daha fazla revaçtadır.
Özellikle mikrofon olarak değişik seçenekler içerisinde Yaka Tipi ve Masa Üzerinde
kullanılmak üzere tabla üzerine oturtulmuş mikrofonlar yaygın olarak
kullanılmaktadır.
Bilgisayar üzerinde oyun oynamayı daha zevkli ve cazip hale
getirmek iki yönlü bir Pazarın gelişmesine neden olmaktadır.
Bunlar; öncelikle daha kaliteli ve eğlenceli oyunlar üretme
yarışına giren yazılım firmaları diğeri ise; oyun oynamayı
daha zevkli kılacak teknik gelişmeleri yükseltmeye uğraşan
donanım üreticileridir. Eski atarilerle başlayan oyun
çubukları bilgisayara uygulandığında bazı oyun türlerinin
daha kolay ve zevkle oynanmasını sağladı.
Kulaklık, yapı olarak kulağın yapısına uygun olarak üretilmiş plastik ve dışı yumuşak
bir doku ile kaplanmış hoparlör muhafazalarından oluşur. Bu muhafazalara kablo ile
ses kartı çıkışına ya da doğrudan hoparlör veya Cd sürücüsünün ön panelindeki ses
çıkışına takılmak üzere hazırlanmış Jak yer alır.
Hoparlör :
Multimedia bileşenlerinin vazgeçilmezlerindendir.
Dizayn, ses çıkış gücü, Amphi ve Woofer bulunup
bulunmaması gibi pek çok seçenek sunarlar.
Kit halinde satın alınabilen Multimedia aygıtları
içerisinde, ses kartlarıyla birlikte verilen 4 Watt
hoparlörler çok düşük ses verebilmeleri nedeniyle
tercih edilmemektedirler.
Joystiğinizi Ses Kartınızın üzerindeki 15 pinli dişi konnektöre bağlamanız gerekir.
Taktıktan sonra kullanacağınız programlar içerisinde Kalibre (Ayar) etmeniz gerekir.
Dijital Kamera :
Günlük hayatta kullandığımız Dijital Kameralar
bilgisayara bağlanarak alınan bant görüntülerini veya o
anda yapılan çekimleri bilgisayara aktarabilmektedir.
Görüntü kalitesini arttırmak için gelişmiş video kartlar
da takılabilmektedir.
Ebat,
fazla
Ses kartlarının ve bilgisayar üzerinde ses işleme
teknolojilerinin de gelişmesiyle buna paralel olarak
hoparlörler de ayrı bir önem kazanmıştır. Ses kartının ses çıkışını güçlendirerek
hoparlörden daha güçlü ses alma, kulağa daha net ve güçlü ses gönderme amacıyla
geliştirilen SubWooferlar bilgisayarınızın bir müzik seti kadar kaliteli ses üretmesine
yardımcı olmaktadırlar.
Dijital Fotoğraf Makinesi:
Yeni tip dijtal fotoğraf makinelerinde 100'den fazla
resim ve küçük boyutlu hareketli görüntü bu cihazların
hafızasında saklanabilmektedir. makinedeki resimler
yazıcıdan özel kağıtlara alınabildiği gibi makinenin
hafızasındaki resim ve hareketli görüntüler dosya
halinde bilgisayarda saklanabilmekte ve gerektiğin de
bu dosyaları çeşitli programlar ile işlenmsesini
sağlamaktadır.
PC Kameralar :
Doğrudan USB aygıtına ya da Görüntü kartı, TV kartı gibi
aygıtlara ya da doğrudan kendi arabirim kartı ile bilgisayara
takılabilen modellerden oluşan bu aygıtlar bilgisayarın dış
ortamdan görüntü almasını sağlar ve yazılımla desteklenmek
zorundadırlar.
Sunum (Data Show) Cihazı:
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
20
Bir bilgisayar ile ders anlatırken veya konferans veriken ekrandaki
bilgilerinbelirli aralıklarla bir zemine yansıtılması Data Show cihazı
ile olmaktadır.
sisteminden verilen komutlada aynı işlem gerçekleştirilebilir.(Windows ta "bilgisayarı
kapat" komutu)
YAZICI
Ekrandan sonra en yaygın çıkış birimidir. Bilgisayara kaydettiğimiz bilgileri, yapılan
çalışmaları, kısaca kağıda dökülebilecek herşeyi yazıcı aracılığıyla elde ederiz.
Temel olarak yazıcıları dört gurupta toplayabiliriz:
GÜÇ KAYNAĞI(POWER SUPPLY)
Güç kaynağının görevi, elektiriği doğru akıma
çevirerek, bilgisayar sisteminin çalışması için gerekli
elektirik enerjisini sağlamaktır. Elektrik voltajındaki
muhtemel azalma ve artışlara karşı sistemin güvenli bir
şekilde çalışmasını sağlayacak şekilde voltajı
dengeleme görevini de üstlenirler. Normal bir kişisel
bilgisayarında güç kaynağının çalışma voltajı 110-220
Volt ve gücü 150-250 Watt civarındadır.
Güç kaynağından çıkan elektrik kabloları, başta anakart olmak üzere diğer donanım
birimlerine takılır. bazı donanım birimleri anakartın genişleme yuvalarına
takıldığından gerekli elektriği anakart üzerinden alırlar.
Elektronik parçalar, üzerinden elektrik akımı geçtiğinde ısınırlar ve soğutulmadıkları
taktirde normal görevlerini yerine getiremezler. Bunun için güç kaynağında bir de
soğutucu fan bulunur.
Günümüz bilgisayarlarında iki tip güç kaynağı kullanılmaktadır.
AT Tipi Güç Kaynağı: Sistem enerjisinin kesilmesi kasa paneline bağlı power düğmesi
ile sağlanan güç kaynaklarıdır. Enerjinin verilmesi veya kesilmesi bu düğmeyle kontrol
edilir. Genellikle Pentium II öncesi AT kasa ve anakartlar için kullanılmaktadır.
ATX Tipi Güç Kaynağı: Sistem enerjisi BIOS tarafından kapatılır veya açılır. Kasa
üzerindeki Power düğmesi anakart üzerindeki powerswitsh konnektörüne bağlıdır.
düğmeden gelen sinyal ile sistem enerjiyi keser veya uyku moduna geçirir. İşletim
1. Papatya Çarklı Yazıcılar:
Baskı sırasında kullanılan teknik bakımından daktiloya en çok benzeyen bu yazıcı
türünün basabileceği bütün şekiller papatyaya benzeyen bir yazıcı kafa üzerinde yer
alır.
2. Nokta VuruĢlu Yazıcılar:
Mevcut yazıcı türleri içinde en ucuzu olduklarından en
yaygın kullanılan yazıcılardır. Kimi kaynaklarda
“iğneli yazıcı” yada “matris yazıcı” (dot matrix
printer) diye adlandırılan bu yazıcıların yazma
kafası bir matris şeklinde dizilmiş küçük
iğneciklerden (yada mikro çekiçlerden) oluşur.
Nokta vuruşlu yazıcıların en büyük dezavantajı, yazı kalitesinin düşük olmasıdır.
Bir nokta vuruşlu yazıcıdan çıkan metinlerde karakterlerin çeşitli noktaların yan
yana getirilmesinden oluştuğu hemen görülür.
3. Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar.
Mürekkep püskürtmeli yazıcılarda nokta
matrisli yazıcılardan dır. Ancak bu yazıcılar
şerit kullanmazlar. Bunun yerine resmi ve
karakterleri oluşturmak için vuruşsuz bir
yöntem kullanırlar. Yazıcı kafası kağıda
değmez. Bunun yerine kafa kağıda mürekkep
damlacıkları püskürtür. Mürekkep
püskürtmeli yazıcılarda kullanılan yöntem
nokta matrisli yazıcılarda kullanılan yönteme
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
21
benzer. Kafa bir adım motoru ile sağa sola hareket ettirilirken kağıt merdaneler
yardımıyla sağa sola doğru hareket ettirir. Yazıcı kafası dikey olarak yerleştirilmiş
birçok püskürtücü ucundan kağıda minik noktalar halinde özel bir mürekkep püskürtür.
Birçok mürekkep püskürtmeli yazıcı bir sayfayı yaklaşık renkli ve siyah/beyaz
durumuna göre 10 ile 20 sn arasında basar ve dakikada basabildikleri sayfa sayısı ile
hızları ölçülür.
Mürekkep püskürtmeli yazıcılar vuruşsuz çalıştıklarından karbon kağıdı ile çoğaltılmış
baskılara imkan vermezler. Yani bu yazıcıları fatura kesmek gibi çok kopya gerektiren
baskı işlemlerinde kullanamayız. Mürekkep püskürtmeli yazıcıların ikinci bir
dezavantajı ise; gerektirdikleri özel mürekkebin pahalı olmasıdır.
Mürekkep püskürtmeli yazıcılarda renkli baskı kolaydır. Temel üç renk ayrı ayrı aynı
noktaya basıldığında diğer renkler elde edilir. Üç rengi karıştırarak elde edilen siyah
tam siyah tonunda elde edilmediği ve üç mürekkebi de harcadığı için ek olarak siyah
mürekkepte bulunur. Yalnızca siyah rengin yer aldığı baskılarda bu yöntem daha ucuz
olur.
4. Lazer Yazıcılar
Lazer yazıcılar vuruşsuz bir yöntem kullanırlar. Lazer
yazıcılarda kullanılan baskı yöntemi fotokopi
makinesindekine benzer Lazer yazıcılar satır satır
yazmak yerine sayfa sayfa
yazarlar.
Grafik çıktılar Lazer yazıcıların
zayıf taraflarını ortaya çıkarır.
Bir lazer çıktısı alabilmek için
bütün resmin yazıcıya
yüklenmesi gerekir. Yazıcı
baskıya geçmeden önce bir
boyutta bir verinin tamamını saklamak zorundadır. Buna göre
yüksek çözünürlüklü bir sayfa grafik çıktısı için 1MB yazıcı
belleği yeterli değildir. Yazıcının da kendi işletim sistemi bir
belleğe ihtiyaç duyar. Lazer yazıcılar sürekli form yazıcı kağıdı
kullanmazlar.
Lazer Yazıcıda Dikkat Edilecek Ölçütler;
Yazıcının dakikada basabildiği sayfa sayısı (hız), Bir sayfa düzenleme dili ile
(PostScript ya da PCL) uyumlu çalışıp çalışmadığı, Baskı yapabileceği kağıt türleri,
Kağıt üzerinde maksimum baskı alanı, Basabileceği font saysı, Yazıcının belleğinin
büyüklüğü Network ortamında paylaşıma açık olup olmadığı, toner ömrü, fiyatı.
Lazer yazıcıların hızı ppm (page per minute : dakikadaki sayfa sayısı) ile ölçülür. Bir
yazıcının hızında iki farklı ölçüt söz konusudur. Bunlardan birinci sayfanın
görüntüsünün bellekten hazırlanıp basılması, ikincisi ise aynı sayfanın birkaç dakika
içinde arka arkaya kaç kez basılabileceği.
Basılacak sayfanın bir görünümü, basımdan önce yazıcının belleğinde oluşturulduğu
için bir lazer yazıcının en azından 4 MB belleğe ihtiyacı vardır. (300 dpi‟lik bir sayfa
bile 1.5 MB bellek gerektirmektedir)
PLOTTER(ÇĠZĠCĠ)
Mühendis ve mimarlar eskiden plan ve
projelerini kağıt üzerine yapıyorlardı. Bu
çok uzun sürmekte ve ikinci bir kopya
istendiğinde onu yeniden çizmek
gerekmekteydi. CAD (Computer Aided
Design: Bilgisayar Destekli Tasarım) adı
verilen ve mühendis ve mimarların çizim
ve tasarımlarını gerçekleştirmeleri için
yapılan programlarla bu işlemler artık
çok kısa sürmektedir. Aynı zamanda
çizim bilgisayarda kayıtlı olduğundan,
istenilen miktarda kopya almak mümkün olmaktadır. Ancak bu çizimler Çok büyük
olabilmekte ve normal bir yazıcıdan çıktı alınamamakta, alınsa bile kalitesi düşük
olmaktadır. İşte çizici böyle tasarım ve planların çıktısını alabilmek için geliştirilmiştir.
Bir çizicinin yazıcıdan temel farkı, şekilleri bir kalem yardımıyla çizmesidir. İkinci
büyük fark ise çok büyük kağıtlara çıktı alma imkanıdır. Örneğin, çiziciyle l
metrekarelik bir kağıda çıktı alınabilmektedir.
Çiziciler, şekilleri çizmek için kalem kullandıklarından bu kalemi değiştirerek renkli
çıktılar almak mümkündür. Çizici kağıtlarının boyutları 21.59 x 27.94 cm ile 91.44 x
121.92 cm. arasındadır.
Çizicilerin bazılarında, kağıt sabit olarak tutulmakta ve kalem hareket ettirilerek çizme
işlemi gerçekleştirilmekte, bazılarında da kağıt hareket ettirilmektedir. Kağıdın sabit
olarak tutulduğu modellerde çizim daha kaliteli olmaktadır.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
22
yazıların görüntü dosyası olarak değil de metin dosyası olarak saklanması çok daha az
yer gerektirir.
TARAYICI(SCANNER)
YAZILIM
Tarayıcı kağıt üzerinde bulunan resimleri, fotoğrafları,
yazıları bilgisayarın belleğine gönderir. Böylece kağıt
üzerinde bulunan şekiller sayısallaştırılmış ve
dolayısıyla bilgisayarda kullanılabilir hale gelmiş olur.
Tarayıcı ile elde edilen bu şekiller çeşitli programlar
sayesinde değiştirilebilmekte, büyültülüp
küçültülebilmekte ve sonuçta yazıcıdan sayfa çıktısı
alınabilmektedir.
Tarayıcıların değişik tip ve büyüklükte olanları vardır. Örneğin, elle hareket ettirilerek
tarama yapan tipleri olduğu gibi fotokopi makinesine benzeyen tipleri de mevcuttur.
1200, 2600 dpi gibi değişik çözünürlüklerde tarayıcılar bulunmaktadır. Bilgisayar
ortamına tarayıcı yardımıyla aktarılan resimleri birçok işte kullanmak mümkündür
Tarayıcılar, sadece çözünürlüklerine göre değil, algılayabildikleri renk sayısına göre de
farklılık gösterirler. Renkli görüntüler bilgisayarda çok daha fazla yer tuttuğu için,
genellikle ve sıkıştırma programları da kullanılır.
Profesyonel olmayan uygulamalarda, daha küçük boyutlarda
olan el tarayıcıları kullanılabilir. Sayfa üzerinde gezdirilerek
kullanıldıkları için el tarayıcılarının küçük bir üstünlükleri
vardır:
0CR (Optical Character Recognition) Optik Karakter
tanıma
Tarayıcıların getirdiği yeni bir olanak, görüntüler gibi yazıların da kağıttan bilgisayara
aktarılmalarını sağlamalarıdır. Ancak, tarayıcı ile PC‟ye aktarılan bir grafik dosyasına
yazılan metinler, bilgisayar tarafından resim olarak görülür. Bir fotoğraftan farkı
olmayan grafik dosyasının içindeki yazılar, 0CR (Optical Character Recognition;
Optik karakter tanıma) adı verilen programlar vasıtasıyla çözümlenip metin
dosyalarına çevrilir.
Böylece kağıt ortamındaki bir yazı, insan eliyle herhangi bir müdahaleye ve klavyeden
tekrar veri girişine gerek kalmadan bilgisayara aktarılabilir. OCR programıyla ASCII
metinlere dönüştürülen yazı üzerinde istenen şekilde işlemde yapılabilir. Üstelik,
YAZILIM: Bir bilgisayarda çalıştırmaya yarayan, fiziksel kısım dışındaki herşeye
yazılım denir. Yazılım aynı zamanda bilgisayarlarda kullanılan programlarıda ifade
eder.
PROGRAM:Belirli bir amaca yönelik yazılmış ve bilgisayarda yerine getirilmesi
istenilen, sıralı komut ve işlem adımlarıdır. Her bir işlem komut programın amacına
uygun olarak kullanıcının isteği doğrultusunda hızlı bir şekilde yerine getirilir.
Yazılımı 3 ana grupta inceleyebiliriz
1. İşletim Sistemleri
2. Programlama Dilleri
3. Uygulama Programları
ĠġLETĠM SĠSTEMĠ
İşletim sistemi basitçe bilgisayar donanımı ile kullanıcı arasında bir arayüz olarak
hareket eden program olarak tarif edilebilir. Görevi kullanıcı programlarının
çalışabileceği uygun ortamı sağlamaktır. En önemli amaçlarından ilki bilgisayar
sistemini kullanım için uygun durumda tutmak , ikincisi ise donanımı etkili
kullanmaktır.
İşletim sisteminin üzerinde çalışacağı programlar için uygun ortamı sağladığını
söylemiştik. Böyle bir ortamı sağlamak için sistem iyi tanımlanmış küçük modüllere
bölünmüştür. Sistem büyük ve karışık olduğu için ancak küçük parçalara ayrılarak
oluşturulmaktadır. Tüm sistemlerin yapısı aynı olmamakla beraber modern işletim
sistemleri aşağıdaki öğeleri içermektedir.
 İşlem Yönetimi
 Bellek Yönetimi
 İkincil Depolama Yönetimi
 Giriş/Çıkış Sistemi Yönetimi
 Dosya Yönetimi
1. Dosya oluşturma/silme
2. Dizin oluşturma /silme
3. Dosya dizin işlemlerini desteklemek
4. Dosyaları depolama diski üzerine haritalamak
5. Dosya yedeği almak
 Koruma Sistemi
 Ağ Üzerinde Çalışma
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
23
UYGULAMA YAZILIMLARI
Çalışma hayatındaki uygulamalara yönelik olarak hazırlanan, programcılar tarafından
derlenip geliştirilen yazılımlardır. Uygulama yazılımlarını birçok kategoride incelemek
mümkündür.
Günümüz bilgisayarlarında çok çeşitli işletim sistemleri kullanılmaktadır; MacOS,
IBM OS/2 Warp,MS-DOS, WINDOWS(95, 98, me, 2000, XP, 2003, VİSTA), UNIX,
LINUX, WİNDOWS NT, NOVELL, AT&T, FREE BSD en çok kullanılan işletim
sistemleridir. UNİX, WİNDOWS NT, FREEBSD, NOVELL gibi işletim sistemlerine
çok kullanıcılı işletim sistemleri de denmektedir.
Kullanıcılar bir grup işletim sistemini komut seti kullanarak yönetirler. Örneğin MSDOS işletim sisteminde dosyaları kopyalamak ve isimlerini değiştirmek için sırasıyla
COPY ve RENAME gibi komutlar kullanılır. Komutlar, komut işlemcisi veya komut
satırı yorumlayıcısı olarak adlandırılan kısmı tarafından kabul edilir ve çalıştırılırlar.
Grafiksel arayüze sahip işletim sistemlerinde komutlar ekran üzerinde görülen
nesnelere tıklanarak verilir
PROGRAMLAMA DĠLLERĠ
Bir işi bilgisayara yaptırmak ancak belirli kodların belirli bir sıra doğrultusunda
kullanılması ile olanaklıdır. Kullanılan bu koda programlama dili denilir. Yazılan
kaynak kod program derleyici veya yorumlayıcı tarafından bilgisayar diline çevrilir.
Programlama dillerini iki grupta incelene bilir.
Makine Dili(Kodu):Bilgisayar tarafından hiç bir değişikliğe uğratılmadan
kullanılabilen dillerdir.
Sembolik Diller: Genellikle bilgisayar kullanıcısının günlük hayatta kullandığı emir
cümlelerine benzer komutları içerir. En yaygın kullanılan Sembolik dil olarak
BASIC,COBOL,FORTRAN,ALGOL, C++, Pascal, Delphi, Java, Visual Basic, Visual
C.... sayabiliriz.
Sembolik dilde yazılan komutlar, makine koduna dönüştürülmek durumundadır. Bir
sembolik dilin bilgisayar tarafından anlaşılmasını sağlayan programa
DERLEYİCİ(COMPILER) denir. Her sembolik dil genellikle kendisine ait bir
derleyici kullanmaktadır.
Kelime ĠĢlemciler
Kişisel bilgisayarlarda en çok kullanılan uygulama yazılımı olan
kelime işlemciler, bilgisayarınızda yazılar yazıp bunları yazıcıda
bastırmanızı sağlar. Bu yazılar arasında raporlar, mektuplar, okul
ödevleri, çeşitli yazışmalar olabilir. Gelişmiş kelime işlemciler,
farklı yazı tiplerinden sayfa düzenlerine, yazılar içine
yerleştirilecek resimlerden yazı biçim ve renklerine, yazı içinde bir
sözcüğü aratmadan, yazının gramer ve imle kontrolüne kadar çeşitli
işlevler sunarlar. Belli başlı kelime işlemciler arasında Microsoft
Word, Corel Wordperfect ve Lotus Word Pro‟yu sayabiliriz.
Hesap Tabloları
Pek çok kullanıcı hesap-kitap yapacağı bir araca ihtiyaç duyar. Bu bir fizibilite
olabileceği gibi evin aylık bütçesi de olabilir. Matematiksel işlemlerde yetenekli, esnek
yazılımlar olan hesap tabloları burada devreye girer. Hesap tabloları, yan yana ve alt
alta dizilmiş hücrelerden oluşur. Her bir hücreye bir matematiksel değer veya bir işlem
yazılabilir. Hesap tabloları dört işlemden karmaşık fonksiyon hesaplarına kadar pek
çok işi yapabilir. Bu hesaplamalardan yararlanarak grafikler hazırlayabilir. Belli başlı
hesap tabloları arasında; Microsoft Excel, Corel Quattro Pro ve Lotus 1-2-3‟ü
sayabiliriz.
Veritabanı
Her türlü bilginin düzenli bir şekilde, istenildiğinde kolayca erişilerek kullanılabilecek
tarzda saklandığı bir veri koleksiyonudur. Adres-telefon defteriniz, bir firmanın bütün
müşterilerini içeren kartlar, bir kurumda çalışan elemanların sicil dosyaları birer
veritabanıdır. Bu bilgileri kullanıcılar girer, veritabanı ise çok çeşitli kriterlere göre
devasa boyuttaki bu bilgiler arasından arama yapar, normalde bizim erişemeyeceğimiz
hızda aradığımız bilgileri karşımıza getirir. Herkesin kullanabileceği Microsoft Access,
Lotus Approach, gibi veritabanlarının yanı sıra Oracle 8, IBM Dbase-II gibi büyük
şirketlerin ihtiyaçlarına göre modüler bir biçimde programlanan, üzerinde farklı
çözümler geliştirilebilen veritabanları da vardır.
Sunu Programları
Toplantılarda karşınızdakilere anlatacaklarınızı görsel olarak etkileyici bir biçimde
sunmanız için hazırlanan bu programlar, diğer uygulamalardan veri alabilir. Örneğin
bir hesap tablosu ile çıkarılmış kar/zarar grafiğini sunu programları ile dinleyicilerinize
sunabilirsiniz. Microsoft PowerPoint, Lotus Freelance Graphic, Corel Presentations
belli başlı sunu programlarıdır.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
24
Grafik Yazılımları
Fotoğraf ve resimleri görüntülemenize, üzerinde değişikler yapmanıza, resim
çizmenize, resimler üzerinde çeşitli efektler uygulamanıza izin veren tüm yazılımlar
grafik yazılımlar kategorisine girer. Windows ile gelen ve PC‟nizde resimleri
görüntülemek ve basit şekiller çizmek gibi işlere yarayan Paint‟den çok gelişmiş
özelliklere sahip olan Adobe Photoshop‟a kadar çok çeşitli görüntü işleme yazılımları
bu kategoriye girer.
3D Modelleme/Animasyon
Bu yazılımlarla PC‟nizde çizimlere hareket verebilir, iki ve üç boyutlu animasyonlar
gerçekleştirebilirsiniz. 3D modelleme programları endüstriyel tasarım kadar, çizgi
film, oyun vs. üretiminde de kullanılabilir.
Mühendislik Uygulamaları
Mühendislerin çizim ve hesaplama
gereksinimi, standart grafik programlarının ve
hesap tablolarının sağladıklarından çok
farklıdır. AutoCAD gibi gelişmiş tasarım
yazılımları ve bazen bu uygulamalarla birlikte
kullanılabilen çeşitli mühendislik hesap
programları bu kategoridedir.
Multimedya Uygulamaları
Metin, resim, film, ses ve animasyonun bir araya geldiği bu yazılımlar arasında
genelde hobileri geliştirmeye yönelik yazılımlar ve ansiklopedik bilgi veren başvuru
yazılımları yer alır.
Yardımcı Yazılımlar
Sistemimizi daha verimli kullanmak ve diskimizin, diskimizdeki bilgilerin bakımını
yapmak için kullandığımız büyüklü küçüklü pek çok uygulama bu sınıfa girer. Bunlar
arasında; bazı programların korunması, rakiplere zarar verilmesi ya da eğlence
amacıyla üretilen ve virus adı verilen programlar da bulunmaktadır. Tabi ki bu
virusları temizleyecek antivirus programları da unutulmamalıdır.
WINDOWS’UN BAġLATILMASI
Windows XP işletim sistemi kurulu bir
bilgisayara güç verdiğinizde, işletim sistemi
yüklenmeye başlamadan önce bilgisayar
standart donanım kontrollerini
gerçekleştirir.(POST:Power On Self Test) Eğer
herhangi bir problem yoksa işletim sisteminin
yüklenmeye başladığını belirten arayüz ortaya
çıkar.
Ticari Uygulamalar
İş dünyası için elzem olan muhasebe, stok kontrol, belge yönetimi, üretim planlama,
fizibilite vb. işlevleri, ticari yazılımlar yerine getirir.
ĠletiĢim Yazılımları
İnternet‟e, Web sitelerine, haber gruplarına bağlanmak, e-mail göndermek modemle
PC‟mizden faks çekmek, başkaları ile dosya alışverişinde bulunmak, görüntülü ve
yazılı sohbet etmek için iletişim yazılımlarını kullanırız.
Oyunlar
PC‟ler iş aracı oldukları kadar oyun ve eğlence aracı olarakta kullanılırlar. Renkli bir
PC için binlerce oyun bulmak mümkündür.
Özel Uygulamalar
Bütün bu kategorilerdeki yazılımlarla yapılamayacak pek çok iş vardır. Onun için
firmalar özel yazılımlar geliştirmiştir. Sözgelimi bir otelin giriş/çıkışlarının takibi,
doluluk oranlarının hesaplanması, otelin çeşitli bölümlerinde stok kontrolü gibi
işlemler için özel uygulamalar üretilebilir. Özel uygulamalar siparişle de
gerçekleştirilebilir.
İşletim sistemi yüklendikten sonra,
karşımıza gelen ekranda sistemi kimin
açacağı bilgisi beklenir. Bu işletim
sisteminde kullanıcı bilgisi, kullancının
erişeceği kaynakları, ve kaynakların
hangi oranda kullanacağı açısından çok
önemlidir.
İşletim sisteminde standart olarak
yüklü kullanıcılar ve gruplar söz
konusudur ve herbirinin görevi standart olarak belirlenmiştir Aşağıda standart olarak
tanımlanmış gruplar ve yetkileri verilmiştir. Bunun dışında istenilen yetkilere sahip
yeni kullanıcılar sisteme tanımlanabilir.
Windows XP yüklendiğinde yerleşik kullanıcı hesapları otomatik olarak
oluşturulur.Bunlar "Administrator" (Yönetici) ve "Guest" (Misafir) hesabıdır.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
25
İşletimin sistemi arayüzü Desktop(Masaüstü) olarak adlandırılır. Masaüstünde
standart olarak Taskbar (Görev Çubuğu) ve Recycle Bin (Geri Dönüşüm Kutusu)
bulunur.
DESKTOP(MASAÜSTÜ) NEDĠR?
Administrator yetkisine sahip bir kullanıcı bilgisayar üzerinde her türlü işlemi
yapabilir. Örneğin Sistem ayarlarını değiştirebilir, yeni programlar kurabilir, diğer
kullanıcıların dosyalarını görebilir, yeni kullanıcılar tanımlayabilir, bilgisayardaki bazı
klasör ve sürücülere erişimi diğer kullanıcılara kapatabilir vs.
Users yetki grubundaki bir kullanıcı ise bilgisayardaki pekçok kurulu programı
çalıştırabilir. Administratorun kendisine izin verdiği klasör dosya veya sürücüler
üzerinde işlemler yapabilir, izin vermediği klasör ve sürücülere erişimez yada işlem
yapamaz. Bu guruptaki kullanıcılar başka kullanıcılara ait dosya ve klasörleri
göremezler. (Documents and Settings klasörü içersindeki kullanıcı klasörleri)
Sistemi kullanabilmek için Username - Password (Kullanıcı adı - Parola)
ikilisini bilmelisiniz. Aksi taktirde sisteme giriş(logon)yapamazsınız.
Eğer izin verildiyse "Kullanıcı Adı - Parola"nin bulunduğu ekranda sol köşedeki
"Bilgisayarı Kapat" komutunu kullanılarak Sistem Yeniden başlatılabilir (Restart),
veya bilgisayar tamamen kapatılabilir (Shutdown).
Uygun "Kullanıcı Adı - Parola" ikilisi girildikten sonra yeşil onay düğmesine
(
) basılırsa, kullanıcının yetkileri işletim sisteminin arayüzüne ulaşılır.
Desktop (Masaüstü),
Windows XP Professional'ı
başlattıktan sonra ekranınızda
görünen ilk alandır. Masaüstü,
sizin çalışma alanınızdır.
Windows XP Professional'i
yükledikten
sonra,bilgisayarınızı ilk
açtığınızda masaüstünde
sadece sağ-alt köşede "Geri
Dönüşüm Kutusu" bulunur.
Diğer masaüstü öğeleri
olan "Bilgisayarım" ,
"Belgelerim" ve "Ağ
Bağlantılarım" simgelerinin de
(icon) masaüstünde gözükmesini istiyorsanız Görev Çubuğu üzerindeki "Başlat"
düğmesini açarak menüden "Bilgisayarım" , "Belgelerim" ve "Ağ Bağlantılarım"
komutlarının üzerine farenin sağ tuşu ile tıklayıp "Masaüstünde Göster" komutunu
seçebilirsiniz.
Diğer masaüstü simgelerinin masaüstünde gözükmesini sağlamak için bir başka
yöntemse şöyledir: Masaüstünde iken farenin sağ tuşu ile tıklayarak Özellikler
penceresi ekrana getirilir. Buradan "Masaüstü" sekmesi ve "Masaüstünü Özelleştir"
düğmeleri seçilir. Daha sonra Masaüstü simgelerinden masaüstünde gözükmesini
istediğiniz "Bilgisayarım" , "Belgelerim" , "Ağ Bağlantılarım" veya "Internet
Explorer" öğelerinden istedikelrini işaretleyebilirsiniz.
Masaüstünüzün sol tarafına yerleşen klasör (folder), dosya (file) veya
programları temsil eden ve simge (icon) olarak adlandırılan küçük resimleri açmak
isterseniz, simgesini çift tıklatın.
Bir uygulama programını çalıştırmak istediğinizde ise "Başlat" (Start)
düğmesine bir kez tıklayarak açılan menu içersinde istediğiniz uygulama üzerine
gelerek tıklatın.
Masasüstü pek çok uygulama programının üzerinde çalıştığı temel bir windows
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
26
ekranıdır. Açılan birden fazla pencere yada programa ait düğme (buton) Görev
Çubuğunda (Taskbar) görüntülenir. Bu düğmelere tıklayarak istenilen pencere yada
program aktif hale getirilir ve ekranda en önde görüntülenir
Masaüstünde Bulunan Simge ve Öğeler:
My Computer (Bilgisayarım):
Bu simge bilgisayarı temsil etmektedir. Bilgisayarım simgesi çift
tıklandığında açılan pencereden bilgisayarınızda mevcut olan tüm
dosya ve klasörlere ulaşabilirsiniz.
Tek bir klasörün veya diskin içeriğini görüntülemek istediğinizde
Bilgisayarım'ı, kullanın. Disk, sabit disk veya disket gibi dosya depolayabileceğiniz bir
aygıttır. Bilgisayarınızda bulunan disket sürücüsü(A), Hardiskler (C) CDROM
sürücüsü (D) ile ilgili tüm işlemleri buradan yapabilirsiniz. (Örneğin Dosya
görüntüleme, kopyalama, silme, taşıma, isim değiştirme vs. işlemler).
Masaüstünüzdeki Bilgisayarım'ı çift tıklattığınızda, varolan sürücülerin simgeleri yeni
bir pencerede görünür. Bir sürücü simgesini çift tıklattığınızda, pencere bu sürücünün
içerdiği klasörleri görüntüler. Klasör veya dosyayı açmak için simgesini çift
tıklatabilirsiniz.
Aşağıdaki simgelerden bazıları Bilgisayarım penceresinde görünebilir.
My Documents (Belgelerim):
Bilgisayarda tanımlı olan her kullanıcının kendine ait belgelerim klasörü
mevcuttur. Administrator grubundaki kullanıcılar haricinde diğer kullanıcılar
başkalarına ait "Belgelerim" klasörünü görme yetkisi yoktur. Sadece kendi yetki
alanlarındaki "Belgelerim" klasörünü görebilirler. Her kullanıcı kendi oluşturduğu
belge ve dökümanları isterse bu klasörde tutabilir.
Recycle Bin (Geri DönüĢüm Kutusu) :
Bilgisayarda silinen dosya ve klasörlerin depolandığı yerdir.
o
o
Gerektiğinde silinen dosya ve dizinler buradan geri alınabilir.
Ya da buradaki bilgiler tamamen silinebilir.
Bilgisayarda çalışırken gereksiz olarak gördüğünüz dosya ve klasörler
silindiğinde önce buraya atılır. Siz "Geri Dönüşüm Kutusunu boşaltana
kadar burada kalır. Yanlışlıkla sildiğiniz yada silmekten vazğeçtiğiniz dosya
ve klasörleri buradan geri alabilirsiniz. Geri Dönüşüm kutusu boşaltıldıkatan
sonra bilgileri tekrar geri almanız mümkün olmayacaktır.
Geri Dönüşüm Kutusunda silinen dosya ve klasörler varsa Geri Dönüşüm Kutusunun
simgesi yandaki gibi değişir.
Not: Silme işlemi yapılırken "Üst Karakter" tuşu (Shift) basılı tutulmuşsa silinen
dosya ve klasörler "Geri Dönüşüm Kutusuna" atılmadan tamamen silinir.
Yanlışlıkla silinen bir dosyayı geri almak için;
"Geri Dönüşüm Kutusu simgesine" çift tıklayıp açılan pencereki listeden geri alınmak
istenen dosya seçildikten sonra pencerenin düzen menüsünden "geri al" komutu seçilir.
Bu işlem seçtiğiniz silinmiş dosyayı silinmeden önceki yerine geri getirir.
Geri Dönüşüm Kutusundaki dosylaları silmek için
Simge üzerinde iken fare sağ tuşu tıklanıp açılan menüden Geri Dönüşüm Kutusunu
Boşalt seçeneği seçilir.
(Yada simge üzerinde çift tıklayıp açılan pencerenin dosya menüsünden Geri
Dönüşüm Kutusunu Boşalt komutu seçilir.)
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
27
Not: Silinerek Geri Dönüşüm Kutusuna atılan dosya ve dizinler hala Hardiskinizde yer
kaplamaya devam ettiğinde işinize yaramadığından emin olduğunuz dosya ve dizinleri
geri dönüşüm kutusundan da atmanızda fayda vardır.
My Network Places (Ağ Bağlantılarım):
Dosya veya yazıcı gibi kaynakları paylaşabilen, birbirine
bağlı bilgisayarlar grubudur.
Bilgisayarınız bir ağa bağlıysa, kendi bilgisayarınızın içeriğine göz attığınız
gibi,diğer ağ kaynaklarına erişebilmek için "Ağ Bağlantılarım"ı kullanabilirsiniz.
Masaüstünüzdeki Ağ Bağlantılarım'ı çift tıklattığınızda, ağ kaynaklarının simgeleri
yeni bir pencerede görünür.
Bilgisayar başka bir bilgisayar ya da bilgisayarlara bağlı ise diğer bilgisayarların
dosyalarına ve verilerine ulaşmanız bilgi alış verişi yapmanız mümkün olacaktır.
Birbirine bağlı bilgisayarlar, internete bağlanmak için (intranet) aynı cihazları
kullanabilirler. (Örneğin aynı Modem, Telefon hattı, Switch vs.) Büyük işletmelerde
ve bilgisayar laboraturarlarında diğer bilgisayara bağlı kayıt ortamları, yazıcı, tarayıcı
gibi cihazlar ve bazı programlar (Muhasebe ve Veritabanı programları) birçok
bilgisayar tarafından ortak kullanılabilir.
WINDOWS XP 'DE PENCERELER ve ÖĞELERĠ
Windows'ta bulunan programlar pencere adı verilen dikdortgen çerçeveler içersinde
çalışmaktadır. Hemen hemen tüm pencerelerde ortak özellikler bulunmaktadır.

Menü Çubuğu: Açılan Pencere ya da Programa ait Menü Başlıklarının
bulunduğu çubuktur. Menü başlıklarına tıklandığında, O menü altındaki
seçenek ve komutlar listelenir. " > " Şeklindeki seçenek altında da alt
seçenekler bulunur.

Araç Çubukları (Toolbars): Açılan pencere yada programa ait birçok simge
ve yazıdan oluşan butonların bulunduğu çubuktur. Pencere içersinde
yapılabilecek işlemlerin kısayol butonları olarak kullanılır.

Dikey ve Yatay Kaydırma Çubukları (Vertical - Horzintal Scroll Bar):
Pencere de bulunan ancak görülemeyen diğer alanları da görmek için
kullanılır.

Durum Çubuğu (Status Bar): Farenin üzerinde bulunduğu simge, buton, ya
da menü seçeneği ile ilgili kısa açıklama yada bilgilerin görüntülendiği
kısımdır.

Pencere Bölmeleri: Pencere içersinde farklı alanların oluşturlması için
kullanılan bölmedir.
BĠR PENCEREYE AĠT ÖĞE VE SĠMGELER ġUNLARDIR;

BaĢlık Çubuğu : Açılan pencere yada programın adı bu kısımda
görüntülenir.

Kontrol Menüsü (Control Menu) : Pencere başlığının solunda yer alan
simge üzerine tıklandığında "Kontrol Menü"sü açılır. Bu menüde bulunan
(Önceki Boyut, Taşı, Boyutlandır, Simge Durumuna Küçült, Ekranı
Kapla,Kapat) seçenekleri ile pencere üzerinde işlemler yapılır.

Pencere Düğmeleri: "Simge Durumuna Küçült", "Ekranı Kapla/Önceki
Boyut", ve "Kapat" düğmelerinden oluşur.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
28
ĠLETĠġĠM KUTULARI (DIALOG BOX)
Liste Kutusu (List Box):
Düğmeler (Butons) : Buton, fare ile üzerine tıklandığında kendisi ile ilgili işlemi icra
eder.



Tamam (Ok) İşlemin onaylanması
Ġptal (Cancel) İşlemin İptal Edilmesini
Uygula (Apply) İşlemin Uygulanmasını sağlar.
Bazı İletişim Kutularında verilen seçenekler çok sayıda
olduğunda aşağı yukarı kaydırma düğmelerinin kullanılması ile görüntülenebilir.
İstenilen seçenek görüntülendiğinde fare ile üzerinde tıklanarak seçilir.
Araç Çubukları üzerinde bulunan simge ve yazılar buton şeklindedir. Pencere
içersinde yapılabilecek bazı işlemlere ait kısayol butonu olarak kullanılırlar.
(Örnek: Geri, İleri, Yukarı, Ara, Klasörler, Görünümler,.. gibi)
Metin Kutusu (Text Box):
Bazı iletişim kutularında girilmesi gereken bilgiler olabilmektedir. Bu bilgilerin
girileceği kutunun üzerine fare ile geldiğinizde, Fare imleci I biçimine dönüşür. Bu
durumda iken bir kez tıklama ile bu kutunun içersine girip, klavyeden istenen bilgi
girilebilir.
Açılabilir Liste (Pop-Up List):
Herhangi bir seçeneğin belirlenmesi gereken
durumlarda, iletişim kutusunda yer alan seçenek
düğmesi tıklanır ve bir liste açılır. Listeden
istenilen seçenek üzerinde tek tılama yapılarak
seçim gerçekleştirilmiş olur.
Sayaç Kutusu (Counter Box):
Bazı iletişim kutularında gelen değer seçimi (adet
uzunluk vs.) için gelen kutudan düğmeler kullanılır.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
29
Onay ve Seçim Kutusu (Check Box, Radio Buton):
Bazı seçenekler, bir çubuğun sağa veya sola, aşağıveya yukarıya sürüklenmesi ile
seçilebilir. Çubuğun yakın olduğu taraf da bulunan açıklama o oranda değiştirilmiş
olur.
Sekmeler:
Bazı iletişim kutularında fazla seçenek olduğundan, seçenekler birden çok başlık
altında toplanırlar ve bu başlık altındaki seçeneklerin görüntülenmesi için ilgili başlık
üzerinde tıklama yapılır.
Pasif (Silik Renkteki) Butonlar ve Menüler:
Windows da bazı düğme veya seçenekleri pasif
görebilirsiniz. Bunun anlamı şudur; Aktif olması için
önceden bazı işlemlerin yapılması gerekebilir, bu
işlem yapılmadan silik rekteki bu pasif seçenekler
normale dönmez. Gerekli işlem yapıldığında düğme
yada seçenek aktifleşir. Örnek: Düzen menüsündeki
Kes,Kopyala Pasiftir Aktif olması için bir metinin
seçilmesi gerekir.
Herhangi bir seçeneğin veya birden çok seçeneğin onaylanması yani işlemin geçerli
olabilmesi için kare veya yuvarlak kutucukların tıklanarak seçilmesi gerekebilir. Bu
durumda bu kutuların yan tarafında yer alan açıklamalara göre tıklanarak onay işareti
konulur yada kaldırılır.
Ayar Çubuğu :
ĠLETĠġĠM KUTULARI (DIALOG
BOX)
PENCERELERDE YAPILAN ĠġLEMLER
Pencere Üzerinde Yapılan ĠĢlemler:
o
o
o
o
o
o
Pencere Butonları (kapat, önceki boyut/ekranı kapla,simge durumuna küçült)
Pencerenin Boyutunun Değiştirilmesi
Pencerenin Ekrandaki Yerinin Değiştirilmesi (taşınması)
Pencerelerin Kontrol Menüsü ve Seçenekleri
Klasör Penceresindeki Araç Çubukları ve Simgelerin Görünümlerinin
Düzenlenmesi
Pencerelerin Masaüstündeki Görünümlerinin Düzenlenmesi
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
30
Pencere Butonları (kapat, önceki boyut/ekranı kapla,simge durumuna küçült):
Fare işaretcisinin şekli değiştiği anda tıklanıp basılı durumda hareket ettirilip
bırakıldığında pencerenin boyutu istenildiği gibi değiştirilmiş olur.
Pencerenin Ekrandaki Yerinin DeğiĢtirilmesi (TaĢınması):
o
Simge Durumuna Küçült : Pencereyi ekrandan silerek Görev
Çubuğuna simge durumuna küçültülmesini sağlar. Simge durumuna
küçültülmüş pencereyi önceki duruma geri almak için, görev çubuğundaki
düğmesini tıklatın.
o
Önceki Boyut : Pencerenin tam ekrana kaplamadan önceki eski
boyutuna dönmesini sağlar.
o
Ekranı Kapla : Pencerenin Tam Ekrana kaplayacak şekilde boyutunun
büyümesini sağlar.
o
Pencereyi masaüstü üzerinde hareket ettirmek ve konumunu değiştirmek için pencere
başlığı üzerinde fare ile tıklayıp basılı durumda istenilen konuma hareket ettirip
bırakmak yeterli olacaktır.
Kapat : Pencerenin kapatılmasını sağlar.
Not : Ayrıca, pencereyi ekran boyutuna veya önceki boyutuna getirmek için, başlık
çubuğunu çift tıklatabilirsiniz.
Tüm açık pencereleri ve iletişim kutularını simge durumuna küçültmek için, görev
çubuğu üzerindeki masaüstü simgesine (
) tıklatın. Simge durumuna küçültülmüş
pencereler, görev çubuğunuz üzerinde düğmeler olarak görünür; ancak iletişim kutuları
öyle görünmez. Tüm açık pencereleri ve iletişim kutularını önceki durumuna getirmek
için, yine masaüstü simgesine (
Pencerelerin Kontrol Menüsü ve Seçenekleri:
) tıklatın.
Pencerenin Boyutunun DeğiĢtirilmesi:
Fare işareticisi pencere kenarları üzerine getirildiğinde şekli değişir;
:
:
erenin sağ alt ve sol üst köşesinde :
Kontrol Menüsü
içerisindeki seçenekler
ile pencere üzerinde bazı
işlemler yapmanız
sağlanır. Bu işlemler
daha önceki konularda
anlatıldığı gibi farklı
yollarla da
yapılabilmektedir. Ancak
Fare kullanmadan klavye
ile de bu işlemleri
yapabilmek için bu
menüye ihtiyaç vardır.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
31
Klavye ile "Kontrol Menüsü" nün açılmasını sağlamak için ; ALT + SPACE (BoĢluk)
tuşu kullanılır.
Kontrol Menüsü içersinde bulunan seçenekler;






Önceki Boyut : Pencerenin tam ekrana kaplamadan önceki eski boyutuna
dönmesini sağlar.
TaĢı : Klavyeden yön tuşları kullanılarak pencerenin konumu değiştirilir,
"Enter" tuşuna basılarak yeni konuma pencere taşınmış olur.
Boyutlandır :Klavyeden yön tuşları kullanılarak pencerenin istenilen
taraftaki boyutu değiştirilir, "Enter" tuşuna basılarak pencere yeni boyutuna
geçirilir.
Simge Durumuna Küçült :Pencereyi ekrandan silerek Görev Çubuğuna
simge durumuna küçültülmesini sağlar.
Ekranı Kapla : Pencerenin Tam Ekrana kaplayacak şekilde boyutunun
büyümesini sağlar.
Kapat (Alt+ F4):Pencerenin kapatılmasını sağlar. Kapama işlemi için
klavyeden ALT + F4 tuşu da kullanılabilir.
Klasör
Penceresind
eki Araç
Çubukları
ve
Simgelerin
Görünümler
inin
Düzenlenme
si :
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
32


Araç Çubukları:





Standart
Düğmeler : Standart Araç Çubuğunun pencerede görünüp görünmeyeceği
belirlenir. (Onay işareti görüntülendiğini gösterir.)
Adres Çubuğu : Adres Çubuğunun pencerede görünüp görünmeyeceği
belirlenir.
Bağlantılar : Bağlantılar Araç Çubuğunun pencerede görünüp
görünmeyeceği belirlenir.
Araç Çubuklarını Kilitle : Araç Çubuklarının yerlerinin değiştirilmesine
engel olur.
ÖzelleĢtir : Araç Çubukları üzerindeki butonların kaldırılması yada yeni
butonların eklenmesi gibi ayarlamalar yapılır.



Sık Kullanılanlar
(CTRL+I):Sık Kullanılanlara
eklenmiş olan kısayol ve
interet web linklerini
pencerenin sol bölümünde
listeler.( Ctrl+I tuşlarına
basılarak yada araç çubuğu
üzerindeki "Sık
Kullanılanlar" butonu
basılarak da görüntülenebilir.)
GeçmiĢ (CTRL+H) :
Önceden açılmış klasör ve
dosyaların listesi ile önceden
girilmiş internet adreslerinin
linklerini hafta hafta yada
günlük olarak pencerenin sol
bölümünde listelenir. (
Ctrl+H tuşlarına basılarak
yada araç çubuğu üzerindeki
"Geçmiş" butonu basılarak da
görüntülenebilir.)
Ortam : Bilgisayarda tanımlı olan Radyo yada TV kanallarına internet
üzerinden bağlatı kurulması sağlanır.
Klasörler :Bilgisayarınızda bulunan "Sürücü" ve "Alt Klasör" lerin listesini
görüntüler.
Günün Ġpucu :Windows pencereleri ve uygulamaları hakkında kısa
bilgilerin pencerenin alt bölümünde görüntülenmesini sağlar.
Görünümler:
Durum Çubuğu: Pencerenin en altında bulunan çubuktur. Seçili olan dosya yada
klasörler hakkında yada menü seçenekleri hakkında kısa bilgilerin görüntülendiği
kısımdır. Onay işareti kaldırılırsa bu çubuk pencerede görüntülenmeyecektir.
Gezgin Çubuğu:
Pencerenin solunda görüntülenen uygulamalardır.

Pencere içersindeki dosya ve klasör simgelerinin görünümlerini değiştirmemizi sağlar.



Ara (CTRL+E): Arama ekranını pencerenin sol bölümünde görüntülenir.
Bulunulan klasör içersinde dosya yada klasör araması yapmak için kullanılır.
( Ctrl+E tuşlarına basılarak yada araç çubuğu üzerindeki ara butonu basılarak
da görüntülenebilir.)

Büyük Simgeler : Dosya ve klasör simgelerinin büyük olarak yan yana
görüntülenmesini sağlar.
Küçük Simgeler : Dosya ve klasör simgelerinin küçük olarak yan yana
görüntülenmesini sağlar.
Liste : Dosya ve klasör simgelerinin küçük simgelerle alt alta
görüntülenmesini sağlar.
Ayrıntılar : Dosya ve klasörlerin ayrıntılı bilgileri (ad, tür, boyut, değiştirme
tarihi) ile birlikte alt alta görüntülenmesini sağlar.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
33

Küçük Resimler : Resim türündeki dosyaların küçük boyutlu olarak
içerdikleri resimlerin görüntülenmesini sağlar. Resim türnde olmayan
dosyaların ise sadece simgeleri görünür.


Simgeleri YerleĢtir:
Pencere içersindeki dosya ve klasörlerin özelliklerine göre sıralanması ve
düzenlenmesi sağlanır. Bu sıralama aynı zamanda ayrıntılı görünümde liste başlıkları
üzerine tıklanarakda gerçekleştirilebilir. (Ad'a göre sıralama Ad başlık butonu
tıklanarak A dan Z ye yada Z den A ya doğru yapılabilir. )








Geri (ALT+Sol Ok) : Bir önceki açılan klasör peneceresini ekrana getirir.
(Alt+Sol Ok tuşu ile yada Araç çubuğu üzerindeki Geri butonuna basılarak
da işlem gerçekleştirilir.)
Ġleri (ALT+Sağ Ok) : Bir sonraki açılan klasör peneceresini ekrana
getirir.(Alt+Sağ Ok tuşu ile yada Araç çubuğu üzerindeki İleri butonuna
basılarak da işlem gerçekleştirilir.)
Bir Düzey Yukarı : Bulunduğunuz klasörün bağlı olduğu alt klasör açılır.
GiriĢ Sayfası (Alt+Home) : Önceden belirlenmiş olan giriş sayfası (İnternet
adresi de olabilir.) pencere içersinde açılır. (Alt+Home tuşu ile de işlem
gerçekleştirilir.)
Yenile :
Ad : Penceredeki Dosya ve klasörler isimlerine (A -> Z) göre sıralanır.
Boyut : Penceredeki Dosyalar boyutlarına (küçük -> büyük) göre sıralanır.
Tür : Penceredeki Dosya ve klasörler türlerine göre sıralanır.
DeğiĢtirme: Penceredeki Dosya ve klasörler tarihlerine göre sıralanır.
Otomatik Düzenle : Dosya ve klsörlerin yerleri değiştirilse bile otomatik
olarak düzenli kalmaları sağlanır.
Klavuz çizgisine Hizala: Pencere içersindeki simgelerin düzenlenmesi
sağlar. Simgeler arasındaki mesafe ayarlanır, üst üste binmiş simgeler ayrılır
ve hizalanır.
Pencere içersinde yapılan bazı değişikliklerden sonra görüntünün yenilenmesi sağlanır.
Pencerelerin Masaüstündeki Görünümlerinin Düzenlenmesi :
Görev Çubuğunun boş alanında fare sağ tuşu tıklanarak açılan yukarıdaki menuden
açık olan pencerelerin masaüstündeki görünümleri düzenlenebilir.





Pencereleri Basamakla : Açık olan
pencereler alt alt a sadece başlık
çubukları görüntülenecek şekilde
basamaklanır.
Pencereleri Yatay DöĢe :Açık olan
pencereler tam ekrana yatay şekilde
alt alta döşenerek ve otomatik
boyutlandırılarak ekranda
görüntülenir.
Pencereleri Dikey DöĢe :Açık olan
pencereler tam ekrana dikey şekilde
yan yana döşenerek ve otomatik
boyutlandırılarak ekranda
görüntülenir.
Masüstünü Göster: Açık olan tüm pencereler görev çubuğuna simge
durumuna küçültülür.
Geri Al Tümünü Simge Durumuna Küçült : Açık olan tüm pencereler
görev çubuğuna simge durumuna küçültülür.
Git:
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
34
Pencereleri
Basamakla
Pencereleri Yatay DöĢe
Pencereleri
Dikey DöĢe
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
35
GÖREV ÇUBUĞU (TASKBAR)
program seçeneği üzerinde tek tıklama yapmak yeterli olacaktır. Ayrıntılı bilgi için
Tıklayınız.(Animasyon)
Internet Explorer: Bu simge üzerinde tıklandığında açılan program internette web
sayfalarına bakmamızı sağlayan tarayıcı (browser)programıdır.
Görev Çubuğu (Taskbar) temelde dört kısımdan oluĢur.




Başlat Butonu ve Menüsü (Start Button)
Hızlı Başlat Çubuğu (Quick Luanch)
Görev Çubuğu (Taskbar)
Sürekli hafızada kalan ve çalışan programlara ait özel çubuk
Masaüstünü Göster: Bu simge üzerinde tıklandığında açık olan tüm program ve
pencereler görev çubuğuna simge durumuna getirilip sadece masaüstünü görmemiz
sağlanır.
Outlook Express: E-posta (mail)alma ve gönderme işlemleri için kullanılan
programdır.(programı kullanabilmek için pop3 mail hesabı ve gerekli ayarlamaların
yapılması gerekir.)
(İsterseniz görev çubuğuna başka yeni çubuklar da ekleyebilirsiniz.)
EK-BĠLGĠ: Diğer simgeler: Bilgisayarınıza kurduğunuz programlara ait simgeleri
(kısayol) hızlı başlat kısmına koyabilirsiniz. Ayrıntı için tıklayın...
Görev Çubuğundan neler yapabiliriz?
Açık Olan Program veya Pencereler: Açık olan programların simge ve adları görev
çubuğundaki boş alanda düğme şekinde görüntülenir. Programlara ait bu sigeler
üzerine tıklandığında ya programın aktif hale getirilip ekranda görüntülenmesi yada
pasif hale getirlip simge durumuna düşürülmesi sağlanır. Ayrıntılı bilgi için tıklayınız.











BaĢlat Menüsünden ÇeĢitli Programlar çalıĢtırabilirsiniz. (Bir Sonraki
Konuda Ayrıntılı Anlatılacaktır.)
Hızlı BaĢlat Araç Çubuğunda simgeleri bulunan programları
çalıĢtırabilirsiniz. (Ġstediğiniz program simgesini bu kısma eklemenizde
mümkün.)
ÇalıĢan programlar arasında geçiĢ yapabilir, simge durumuna
küçültebilir, tam ekranda görüntüleyebilir yada kapatabilirsiniz.
Bilgisayarınızın Ses ÇıkıĢ Ayarını yapabilirsiniz. (Simge üzerinde çift
tıklayarak da ayrıntılı ayarlar yapılabilir.)
Tarih ve Saat bilgisini görebilir yada çift tıklama ile değiĢtirebilirsiniz..
Windows da kullanılacak klavye karakter setini (Türkçe (TR) Ġngilizce
(EN) vs.) değiĢtirebilirsiniz.
Eğer varsa ağ/internet bağlantı durumunu, ve diğer özelllikleri
görebilirsiniz.
Açık olan program yada pencerelerin ekrandaki
düzenlerini/görünümlerini değiĢtirebilirsiniz.
Görev Çubuğuna yeni araç çubuğu ekleyebilirsiniz.
Görev Çubuğuna ait bazı özellikleri değiĢtirebilirsiniz.
Görev Çubuğunun ekrandaki yerini ve boyutu değiĢtirebilirsiniz.
Ses Denetimi: Eğer bilgisayarınızda ses kartınız ve hoparlörünüz varsa ses denetimi
simgesi üzerinde tek tıklama ile açılan ayar kutusundan ses ayarını yapabilrisiniz. Çift
tıklama yaparsanız daha ayrıntılı bir ayar kutusu ekranı karşınıza çıkacaktır.
Internet/Ağ Bağlantısı Simgesi: Bu simge Ağ bağlantınızın yada intenetinizin
olduğunu gösterir. ()simgesi bağlantı var ()simgesi bağlantı yok anlamındadır.Bir iki
saniye simge üzerinde beklediğinizde küçük bir kutu içersinde bağlantı hızınızı
görebilir yada tek tıklama yaparsanız bağlantı süresini ve bağlantı boyunca alıp
gönderdiğiniz bilgi miktarını (paket yada byte cinsinden) gösteren pencere ekrana
gelir.
Tarih/Saat: Görev çubuğunun sağ köşesinde yer alan saat simgesi bilgisayarınızın
sistem saatini göstermektedir. Simge üzerinde bir iki saniye beklediğinizde tarih bilgisi
de küçük bir kutu içersinde görüntülenecektir. Saat ayarını değiştirmek isterseniz
simge üzerinde çift tıkladığınızda açılan pencereden fare ile tarih ve saat bilgilerini
seçerek değiştirebilirsiniz. (İptal butonuna basarsanız yaptığınız değişiklikler geçersiz
olur.)
BaĢlat/Start Butonu: Başlat butonu üzerine gelip farenin sol tuşu ile bir kez
tıklandığında açılan menüden (yardim-açılan menu örneği) çalıştırmak istediğimiz
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
36
BaĢlat Menüsünden Program ÇalıĢtırmak:
Başlat/Start butonu üzerinde tek tıklama yapıldığında yandaki
menü açılır. Bu menüden windows'da kurulu olan programlara ve ayar seçeneklerine
ulaşabilirsiniz. Windowsda temel bir menu olan başlat menüsü içersinde bir çok alt
menü bulunmaktadır.
Bu şekilde katagorilere ayrılmış menülerden istenilen seçenek üzerine gelinip
tıklandığında o seçeneğe ait program yada pencerenin açılması sağlanır.
Bu menü ve alt menüler sayesinde istenilen program ve dosyalara daha kolay
ulaşılması sağlanmıştır. Windows da yeni bir program kurulduğunda bu programa ait
simge ve seçenek Başlat Menüsüne (Programlar alt menüsü) otomatik eklenir.
Menü içersindeki bazı seçeneklerde bulunan > simgesi o seçeneğe ait bir alt menünün
olduğunu gösterir. Alt menüye geçmek için fareyi seçenek üzerinde yatay kaydırmak
gereklidir.
Örneğin; Hesap Makinası programını çalıştırmak isteyelim; Sırasıyla ;
Hızlı BaĢlat (Quick Launch) Çubuğu:
Hızlı Başlat (Quick Launch) Çubuğu, bazı programlara kısayoldan ve daha çabuk
ulaşmak için kullanılan bir araç çubuğudur. İsterseniz bu çubuğa bir programa ait
kısayol simgesini ekleyebilir yada silebilirsiniz. Çubuk üzerinde bulunan >> simgesi
üzerinde tıkladığınızda, çubukta görünmeyen diğer simgeleri menü
şeklinde listeleyebilirsiniz.
Hızlı Başlat çubuğuna yeni simge (kısayol) eklemek için; istediğiniz programa ait
simgeyi Hızlı başlat çubuğu üzerine fare ile sürükleyip bırakmanız yeterli olacaktır.
Hızlı Başlat çubuğundan bir simgeyi (kısayolu) silmek için ise o simge üzerinde sağ
tuşa basıp açılan menüden sil komutunu seçmeniz yeterli olacaktır.
Hızlı başlat Çubuğunun Görev çubuğunda görüntülenmesini
istiyorsanız/istemiyorsanız. Görev çubuğunun boş alanı üzerinde sağ tuşa basıp açılan
menüden "Araç Çubukları" seçeneği ve açılan alt menüden Hızlı Başlat komutu
üzerinde tıklamanız yeterli olacaktır. ( Bu komutun yanında "Onay işareti" varsa Hızlı
Başlat Çubuğunun görüneceği, yoksa görünmeyeceği anlamına gelir.
ÇalıĢan Programlar Arasında GeçiĢ Yapmak:
BaĢlat Butonu --> Programlar --> Donatılar --> Hesap Makinası (fare sol tuĢu ile
tek tıklama yapılarak çalıĢtırılır.)
Çalıştırılan programların simge ve
adları görev çubuğundaki boş alanda
buton şekinde görüntülenir. Programlara
ait bu simgeler üzerine tıklandığında;
programın aktif hale getirilip ekranda
görüntülenmesi yada pasif hale getirilip
simge durumuna düşürülmesi sağlanır.
Aktif Programın Pencere başlığı Renkli
ve görev çubuğundaki simgesi
diğerlerinden farklıdır. Yapılacak
işlemler (fare yada klavyeden) aktif
program için geçerli olacaktır.
Programlar Arasında geçiş yapmak için
birkaç yöntem daha vardır; Bunlar;
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
37
- Klavyeden Alt tuşu basılı iken Tab tuşu basılırsa diğer pencere seçilmiş olur. Klavye
bırakıldığında seçili olan pencere aktif olacaktır.
- "Ctrl+Alt+Del" Tuşlarına
birlikte basarak ekrana
getirilen pencereden Görev
Yönetici Butonu basılarak
"Görev Yönetici penceresi"
açılır Uygulamalar sekmesinde
listelen programlardan biri
seçilip "Geçiş Yap" butonuna
basılarak seçilen pencere aktif
hale getirilir.
"Görev Yöneticisi penceresi"
görev çubuğunun boş alanında
sağ tıklanarak açılan menüden
"Görev Yöneticisi" seçeneği
tıklanarak da açılabilir.
kutusu ekranı karşınıza çıkacaktır. Bu ayrıntılı ayar kutusu ile bilgisayarınızda bulunan
line in, cdrom, mikrofon,sağ-sol hoparlör vs gibi cihazların ses kontrolleri yapılabilir.
Tarih / Saat Ayarlamak
Bilgisayarınızın sistem saati görev çubuğunun sağında görüntülenmektedir. Fareyi saat
bilgisi üzerine getirip birkaç saniye beklediğinizde tarih bilgisi de açılan küçük bir
kutucuk içersinde görüntülenecektir.
Tarih ve saat üzerine düzenleme yapmak
isterseniz saat bilgisi üzerinde çift tıklama
yaparak Tarih Saat Özellikleri penceresini
açabilirsiniz. Bu pencereden saat ve tarih
bilgilerini fareyi kullanarak değiştirebilirsiniz.
Değiştirdiğiniz tarih veya saatin geçerli olması
için pencere üzerindeki "Uygula" yada
"Tamam" butonlarına tıklamanız
gerekmektedir.
Bilgisayarınızın Ses ÇıkıĢ Ayarını Yapmak:
Eğer bilgisayarınızda ses kartınız ve hoparlörünüz varsa ses
denetimi simgesi üzerinde tek tıklama ile açılan ayar
kutusundan ses ayarını yapabilirsiniz. Kutu üzerinde bulunan
butonu aşağı yukaru fare ile sürükleyerek ses seviyesini
istediğiniz konuma getirebilirsiniz.
Simge üzerinde çift tıklama yaparsanız daha ayrıntılı bir ayar
Klavye Karakter Seti ve Yazı Dilini (Türkçe / Ġngilizce) Ayarlamak
Klavye Karakter Seti; Windows da kullandığınız Yazı dili ve
karakter setini ayarlamanızı sağlar. Aktif dil karakteri seti
(TR,EN
vs.)
simge
şeklinde
görüntülenir.
Değiştirmek için simge üzerinde tek tıklama yapılır açılan
menüden diğer dil karakter seti seçilir.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
38
Ağ / Internet Bağlantısı
Bilgisayarınızda bir ağ (ethernet) kartı yada modem cihazınız varsa, diğer
bilgiasyarlarla yada internet ile bağlantı kurduğunuzda Görev çubuğunuzda
simgesi görüntülenir. Bu simge
şeklinde ise ağ yada internet bağlantınızın
olmadığı (koptuğu) anlamına gelir.
Bir iki saniye simge üzerinde beklediğinizde küçük bir kutu
içersinde bağlantı hızınızı yada alıp gönderdiğini bilgi miktarını
görebilirsiniz.
Tek tıklama yaparsanız bağlantı süresini ve bağlantı boyunca alıp gönderdiğiniz bilgi
miktarını ve diğer ayrıntılı bilgileri (paket yada byte cinsinden) gösteren pencereyi ekrana
getirebilirsiniz.
Pencereleri Yatay
Döşe:Açık pencereler alt
alta otomatik boyutlandırılarak döşenir.
Pencerelerin Görev Çubuğundan Düzenlenmesi
Aynı anda açık olan birden fazla pencerenin ekrandaki görünümünü düzenlemek için;
Görev Çubuğunun boş alanında sağ tıklamak gerekir. Açılan Menüden;
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
39
Pencereleri Dikey Döşe:Açık pencereler yan yana otomatik boyutlandırılarakdöşenir.
Görev Çubuğuna Yeni Araç Çubuğu Eklemek
Görev Çubuğunda "Hızlı Başlat" Araç
çubuğu otomatik eklenmiş durumdadır.
Bunun haricinde; Windows Explorer da
kullanılan Adres Bar, Bağlantılar gibi araç
çubukları ile birlikte Masaüstü üzerindeki
klasör ve simgeler de araç çubuğu
içersinde gösterilebilir. Bunları eklemek
için Görev Çubuğunun boş alanında sağ
tıklanarak açılan menüden "Araç
Çubukları" alt menüsündeki seçenekler
işaretlenir. Görev Çubuğundan bunları kaldırmak için de aynı yol izlenir.
 Tüm Pencereleri Simgeleştir: Açık olan tüm pencereler görev çubuğunda simge
durumuna küçültülür.
Görev Çubuğu üzerinde
bulunan açık olan pencereye
ait simge üzerinde sağ
tıklandığında pencerenin
kontrol menüsü açılır. (Bu
Kontrol Menüsü; Pencere
başlığınının sol köşesinde
bulunan simgeye tıklanarak da
açılmaktadır. )
Yeni Bir Araç Çubuğu
Eklemek: Görev çubuğuna
herhangi bir klasörü ve içeriğini
Araç Çubuğu şeklinde
eklemenizde mümkündür.
Bunun için Görev Çubuğunun
boş alanında sağ tıklanarak
açılan meünden Araç Çubukları
ve açılan alt menüden Yeni Araç
Çubuğu Ekle seçeneği seçilir.
Ekrana gelecek olan aşağıdaki
iletişim kutusundan istenilen
sürücü --> klasör seçilir ve
onaylamak için Tamam
butonuna basılır.
Bu Menüdeki Seçenekler;
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
40
Görev Çubuğu Özellikleri
Görev çubuğunda yapılabilecek değişiklikler şunlardır.
Otomatik Gizle: seçeneği onaylandığında () Görev çubuğu gizlenecektir. Sadece fare
ekranın altbtarafına götürüldüğünde Görev Çubuğu gelecek, tekrar fare ekranın alt
tarafından uzaklaştığında ise gizlenecektir. Gizle seçeneğinin iptali için onay kutusunu
işaretini kaldırınız.
BaĢlat Menüsünde Küçük Simgeler Göster: Bu seçenek onaylanıp Tamam düğmesi
tıklandığında ise Başlat menüsü tıklanınca açılan menüdeki simgeler küçülecektir.
İptal için işareti kaldırınız.
Saati Göster: Bu seçenek onaylı iken görev çubuğunda saat görünecek onay
kaldırıldığında ise saat kalkmış olacaktır.
Bu işlemleri yapmak için (Başlat - Ayarlar - Görev Çubuğu ve Başlat Menüsü...
komutu tıklatılınca "Görev Çubuğu Özellikleri" penceresi ekrana gelir. Bu pencere
ayrıca şu şekilde de ekrana getirilebilir; Görev çubuğu boş alanında sağ fare tuşu
tıklanır açılan menüden özellikler komutu seçilir.
KiĢiselleĢtirilmiĢ Menüleri Kullan: Başlat menüsündeki Programlar Alt menüsünde
bulunan ve yakın zamanda kullanmadığımız seçenekleri gizlerken kullanılanlarıda
kolay erişilebilir şekilde tutar. Onay işareti ile bu özellik aktif edilmiş olur.
BAġLAT MENÜSÜ ÖĞELERĠ
BaĢlat menüsü: Windows da kurulu olan uygulama programları ve ayar dosyalarına
kolayca ulaşılmasını sağlayan genel bir menüdür.
Programları BaĢlat Menüsünden ÇalıĢtırmak: Bir programı çalıştırmak yada bir
dosyayı açmak için "Başlat" düğmesi tıklanır(Klavyeden; Windows tuşu veya
CTRL+ESC tuşu.). Başlat menüsü açılınca, çalıştırmak istediğimiz programın üzerine
gelip tıklamamız yeterli olacaktır. (Tıklamalar aksi belirtilmedikçe farenin sol tuşu ile
yapılır.)
Başlat menüsündeki bazı seçeneklerin sağında bir ok > işareti bulunmaktadır. Bu işaret
o seçeneğin altında bir alt menünün olduğunu gösterir. Seçenek üzerine gelindiğinde
bir menü daha açılacaktır.
NOT:Bir menüden diğerine geçerken fareyi yatay sürükleyiniz.
Görev Çubuğundaki BaĢlat düğmesi üzerinde tıklandığında açılan menu ve
seçenekler Ģunlardır:
Penceredeki onay kutuları işaretlendiğinde o özellik aktif işaret kaldırıldığında pasif
hale getirilir. İşlemin uygulanması için "Tamam" yada "Uygula" butonlarına
basılmalıdır.

Her Zaman Üstte: Bu seçeneğin onay (v) işareti kaldırıldığında bir program tam
ekranı kaplamış durumda iken görev çubuğu bu programın altında kalacak ve
görünmeyecektir.
Tüm Programlar: Bilgisayara yüklenmiş olan programların kısayollarının
bulunduğu kısımdır. Windowsun kendi programları ile birlikte kullanıcıların
kurduğu programların kısayolları bu kısımda yer alır.

Belgelerim: Kullanıcıların döküman ve belgelerini saklayabileceği klasördür.
Her kullanıcı için ayrı Belgelerim klasörü vardır.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
41

En Son Kullandıklarım: Bu seçenek en son kullanılan 15 dosyanın
kısayollarını listeler. Ayrıca Belgelerim klasörünün kısayolu da
bulunmaktadır.

Resimlerim: Kullanıcıların
resimlerini saklayabileceği
klasördür. Her kullanıcı için
ayrı Resimlerim klasörü
vardır.



Müziğim: Kullanıcıların
ses ve müzik dosyalarını
saklayabileceği klasördür.
Her kullanıcı için ayrı
Müziğim klasörü vardır.
Bilgisayarım: Bilgisayarım
ikonu masaüstünde
gördüğünüz, içinde
sürücüleri içeren simgedir.
Ağ Bağlantılarım: Dosya
veya yazıcı gibi kaynakları
paylaşabilen, birbirine bağlı
bilgisayarlar grubudur.
Bilgisayarınız bir ağa
bağlıysa, kendi bilgisayarınızın içeriğine gözattığınız gibi, ağ kaynaklarına
erişebilmek için Ağ Bağlantılarım'ı kullanabilirsiniz. Bu simgeye
tıkladığınızda, ağ kaynaklarının simgeleri yeni bir pencerede görünür.
Bilgisayar başka bir bilgisayar yada bilgisayarlara bağlı ise bu öğeyi
kullanabilirsiniz. Bu simgeye tıklayarak diğer bilgisayarların dosyalarına ve
verilerine ulaşmanız bilgi alış verişi yapmanız mümkün olacaktır.

Denetim Masası: Denetim masasında, Klavye, Mouse, Ağ ayarları, Dil,
Görüntü,Ses ayarları, Kullanıcı Yönetimi , Program Ekleme Kaldırma gibi
işleri yapabileceğiniz araçların kısayolları bulunur.

Yazıcılar ve Fakslar: Bilgisayarınızda yüklü yazıcılar, Faks cihazınızı görüp
yönetebileceğiniz simgedir.

Yardım: Windows'un yardım penceresini çalıştırır. Windows da
yapılabvilecek işlemler ve programlar hakkında bilgi almak için kullanılır.

Ara: "Program ve Dosyaları" bilgisayarın kayıt ortamlarında aramak yada ağ
üzerinde bulunan başka bir bilgisayarı aramak için kullanılabilmektedir.

ÇalıĢtır: Windowsun kendi program ve komutlarını gerektiğinde çalıştırmak
için kullanılabileceği gibi bilgisayarınızda bulunan diğer uygulama
programlarına ait çalıştırılabilir dosyaların ismi yazılmak suretiyle bu
programların çalıştırılması sağlanır.

Oturumu Kapat: Açık olan kullanıcı oturumunu kapatmak veya mevcut
oturumu kapatmadan başka bir kullanıcı oturumu daha açmak için
kullanılmaktadır.

Bilgisayarı Kapat: Bilgisayarı kapatmak, yeniden başlatmak Bekleme ye
almak yada farklı bir kullanıcı ile windowsu yeniden başlatmak amacıyla
kullanılır.
BAġLAT (START) MENÜSÜNDEN YAPILAN ĠġLEMLER








Bilgisayarı; Kapatmak, Yeniden Başlatmak, Oturumu Kapatmak, Beklemeye
almak...
Bilgisayarınızdaki bir komut, dosya yada programı açmak/çalıştırmak...
Windows ve programları konusunda yardım (bilgi) almak...
Bilgisayarınızda bir dosya/program aramak.
Bilgisayarınızın yada programların ayarlarını yapmak...
En son kullandığınız dosya yada programları görmek/çalıştırmak
Bilgisayarınızda kurulu programlara ait alt menüleri ve seçeneklerini görmek
/çalıştırmak...
Windowsun güncellenmesini (Update) sağlamak...
Bilgisayarı Kapatmak...
Windows çalışır durumda iken bilgisayarı
kasasındaki power düğmesi ile
kapatmamamalıyız. Bu birtakım dosya ve
program hatalarına neden olabilecek güvensiz bir
kapamadır. Bazı durumlarda bilgisayarı kapatıp
yeniden açmak (Yeniden Başlat- Reset) , Farklı
bir kullanıcı yetkisi ile windows'u açmak (...
Oturumu Kapat - Log Off ... ) yada bilgisayarı
bekleme moduna almak gerekebilir. (BeklemedeStand By).
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
42
diyalog kutusu Başlat-Bilgisayarı kapat komutu ile , Alt+F4 tuşları ile yada
Ctrl+Alt+Del-"Bilgisayarı Kapat butonu ile ekrana getirilebilir) "... Oturumu KapatLog Off ..." seçeneği seçilip Tamam butonu na basılarak windows'un Login Diyalag
Kutusu ekrana getirlir. Kullanıc adı ve Şifresi bu diyalog kutusunda girilerek
windowsun açılması sağlanır.
Windowsun ve dolayısı ile bilgisayarın güvenli bir şekilde kapatılması için aşağıdaki
yöntemlerden biri kullanılabilir.
-Bilgisayarı kapat komutu ile karşımıza çıkacak
olan "Windows'u Kapat" diyalog kutusundan "Bilgisayarı kapat" seçeneği seçilip
tamam butonuna basılarak bilgisayar kapatılabilir.
Kapat" diyalog kutusu ekrana getirilebilir.
ıldığında ekrana gelen diyalog kutusundan
"Bilgisayarı Kapat" Butonuna basılarak "Windows'u Kapat" diyalog kutusu ekrana
getirilebilir.
kapatılabilir.
Bilgisayarı Kapatıp Yeniden Açmak (Reset): Windows da yeni bir program
kurulduğunda yada sistem ayarları ve özellikleri değiştirildiğinde yeni ayarların etkin
olabilmesi için Windows'un yeniden başlatılnması gerekebilir. Bu durumda Windows'u
Kapat Diyalog Kutusundan (Bu diyalog kutusu Başlat-Bilgisayarı kapat komutu ile ,
Alt+F4 tuşları ile yada Ctrl+Alt+Del-"Bilgisayarı Kapat butonu ile ekrana getirilebilir)
"Yeniden Başlat" seçeneği seçilip Tamam butonu na basılarak windows kapatılıp
yeniden başlatılır.
Bilgisayarı Bekleme (uyku-sleep) moduna almak; Geçici bir süre için bilgisayarın
bazı donanımların (Monitor,Harddisk,CD, vb) elektriğini kesmek (enerji tasarrufu
sağlamak için) amacıyla kullanılabilir. Bu durumda windows da yapılan çalışmalar ve
çalışan programlar çalışmaya devam ederler. Bilgisayarı bekleme moduna almak için
"Windows'u Kapat" diyalog kutusundaki "Beklemede- standby" seçeneği seçilir. yada
klavye üzerindeki sleep tuşuna basılır. Bilgisayarı tekrar normal haline getirmek için,
herhangi bir tuşa basmak, mouse hareket ettirmek yada Wake Up tuşuna basmak
yeterli olacaktır. Ancak Kullanıcı önceden şifre belirlemiş ise ekrana "Bilgisayarın
Kilidini Kaldır-Login" diyalog kutusu gelir ve şifrenin girilmesini ister.
Bilgisayarı kilitlemek: Windows bir kullanıcı adı ve şifresi kullanılarak açılmış ise
geçici bir süre için bilgisayarın başından ayrıldığınızda bir başka kişinin bilgisayar
ekranınızı görmesini ve bilgisayarı kullanmasını engel olmak için ; Ctrl+Alt+Del
tuşlarına birlikte basıldığında ekrana gelen diyalog kutusundan Bilgisayarı Kilitle
butonuna basılarak bilgisayarınız kilitlenmiş güvenlik altına alınmış olur. Bilgisayarı
tekrar normal haline getirmek için kilitlemeyi yapan kullanıcı adı ve şifresi girilmesi
gereklidir
ÇalıĢtır (Run) Komutu
Başlat Menüsü"nde bulunan "Çalıştır" seçeneği ile bilgisayarınızda bulunan
dosya/program yada komutları çalıştırabilirsiniz.
Çalıştırmak istediğiniz dosyanın adını, bulunduğu sürücü ve klasörleri biliyorsanız;
"Çalıştır" iletişim kutusu içersinde bu bilgileri (path) resim de görüldüğü gibi yazıp
"Tamam" butonuna tıklamanız o dosyanın çalıştırılmasını sağlayacaktır.(PATH:
dosyanın içersinde bulunduğu sürücü ve klasör adına verilen genel bir isimdir. Örneğin
"C:\Program Files " gibi.)
Örnek: İntenet Explorer
Programını Çalıştırmak için;
UYARI: Bilgisayar Kasasında bulunan Reset butonu Windows yada Çalışan
programlar kilitlendiğinde bilgisayarın kapatılıp yeniden açılması için kullanılır. Reset
butonu ile bilgisayar kapatıldığında BIOS da bulunan POST programı çalıştırılmadan
windows yeniden başlatılmış olur.
Başlat Menüsü ---> Çalıştır
seçeneği üzerinde tıklanarak
açılan "Çalıştır" iletişim kutusu
içersine;
Windows'u Farklı bir kullanıcı ile Açmak; Bilgisayarı kapatıp açmadan windowsu
başka bir kullanıcı yetkisi ile açmak için Windows'u Kapat Diyalog Kutusundan (Bu
"C:\Program Files\Internet
Explorer\IEXPLORE.EXE"
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
43
penceresindeki İçindekiler, Dizin, Ara sekmelerinden arayıp bulabilirsiniz.
yazıp "Tamam" butonuna tıklamanız İnternet Explorer programının çalışmasını
sağlayacaktır.
Komut adı ve komuta ait parametreler de birlikte yazılarak çalıştırlabilir. Windows da
bazı komutların dosyaları da mevcuttur. Özel işlevleri olduğundan komut olarak
isimlendirilirler. Örneğin "ping" komutunun C:\winnt\system32 klasöründe ping.exe
dosyası vardır. Bu komutu parametresi ile birlikte çalıştırmak için "Çalıştır" iletişim
kutusuna aşağıdaki gibi yazılabilir.
ping -t 127.0.0.1
NOT: "C:\WINDOWS", "C:\WINDOWS\SYSTEM32" ve
"C:\WINDOWS\SYSTEM" klasörleri içerisinde olan dosya yada programlar için yol
(path) yazmaya gerek yoktur.
Eğer çalıĢtırmak istediğiniz programın bulunduğu sürücü ve klasörden emin
değilseniz; "Gözat" butonuna tıklayın, açılan iletişim kutusu içersinde programın
bulunduğu sürücü, klasör ve dosyayı seçerek "Aç" butonuna tıklayın. Bu işlem
dosyanın bulunduğu yeri (path) "Çalıştır" iletişim kutusu içersine otomatik olarak
yazılmasını sağlayacaktır.
Bilgisayarda Dosya ve Klasör Aramak
Dosya veya klasör arama: Başlat Menüsündeki "Ara" seçeneği; bilgisayarınızdaki
yada ağınızdaki dosyaları ve klasörleri, yazıcıları, kişileri veya diğer bilgisayarları
bulmanızı sağlar. Ayrıca, Internet'te arama yapmayı da kolaylaştırır.
Arama yapmak için birçok arama ölçütü belirtebilirsiniz. Örneğin, dosya ve klasörleri
ad, tür veya boyuta göre arayabilirsiniz. Belirli bir metni içeren dosyaları da
arayabilirsiniz. Active Directory kullanıyorsanız, belirli bir ada veya konuma sahip bir
yazıcıyı da arayabilirsiniz.
Bilgisayarınzda bir program yada klasör aramak için;





Windows Yardım
Penceresi
Windows
Yardım
Penceresi: Windows
da yapılan işlemler,
karşılaşılan problemler,
windows'a ait bazı
program ve komutlar
hakkında bilgi almak
için kullanabileceğiz
bir
penceredir.
Bilgi almak istediğiniz
konuyu
"Windows
2000
Yardım"

Başlat'ı tıklatın, Ara'yı seçin ve sonra Dosyalar ve Klasörler'i tıklatın.
"Aşağıdaki ada sahip dosya ve klasörleri ara" iletişim kutusuna bulmak
istediğiniz dosya veya klasörün adının tümünü veya bir bölümünü yazın.
Belirli bir metni içeren dosyaları aramak için, İçerdiği metin iletişim
kutusuna bulmak istediğiniz metni yazın.
Konum alanında, aramak istediğiniz sürücüyü, klasörü veya ağı tıklatın.
Ek arama ölçütleri belirlemek için, Arama Seçenekleri'ni tıklatın ve
aramanızın kapsamını daraltmak için aşağıdaki seçeneklerden birini tıklatın:
o Belirli tarihler arasında oluşturulmuş veya değiştirilmiş dosyaları
aramak için Tarih'i tıklatın.
o Belirli türdeki dosyaları aramak için Tür'ü tıklatın, örneğin bir metin
veya WordPad belgesi.
o Belirli boyuttaki dosyaları aramak için Boyut'u tıklatın.
o Ek arama ölçütlerini belirtmek için Gelişmiş Seçenekler'i seçin.
Şimdi Ara'yı tıklatın.
Çok fazla sonuç alırsanız, aramanızı daha belirleyici yapmak için ek arama ölçütleri
ekleyebilirsiniz.
Arama işlemi tamamlandığında istenilen özellikteki dosyaların simgeleri pencere
içersinde görüntülenir. Dosya simgesi üzerinde tek tıklandığında o dosyanın hangi
sürücü ve klasörde olduğunu, tür,boyut,tarih bilgilerini görebilirsiniz.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
44
Joker karakterleri kullanma
Listelenen seçenekler üzerinde
bir iki saniye beklediğinizde o
seçeneğe ait dosya yada belgenin
konumunuda (sürücü ve
klasörünü) görebilirsiniz.
Örneğin; IEXPLORE.EXE
seçeneği üzerinde beklediğinizde
resimdeki gibi dosyanın
konumunu görebilirsiniz.
Bir joker karakter, (*; yıldız işareti) veya (?; soru işareti) gibi dosya veya
klasör ararken bir veya daha çok karakteri temsil edebilen klavye
karakterleridir. Joker karakterler, genellikle asıl karakteri bilmediğinizde
veya tüm adı yazmak istemediğinizde birden çok karakterin yerine
kullanılır.
Yıldız iĢareti (*)
Sıfır veya daha çok karakterin yerine geçmesi için bir yıldız işareti
kullanabilirsiniz. "çalışma" ile başladığını bildiğiniz ancak gerisini
hatırlayamadığınız bir dosyayı arıyorsanız şunu yazın:
çalıĢma*
Bul iletişim kutusu çalışma ile başlayan tüm dosyaları, çalışma1998.txt,
çalışmaAhmet.doc gibi adlar da içinde olmak üzere bulur. Aramayı,
belirli bir dosya türüyle sınırlamak için şunu yazın:
Listenin en başında bulunan
"Belgelerim" seçeneği;
Masaüstündeki "Belgelerim"
simgesinin kısayoludur, bu
seçenek tıklandığında
Belgelerim klasörü açılır.
çalıĢma*.doc
Bu durumda, Bul iletişim kutusu çalışma ile başlayan, ancak uzantısı .doc
olan tüm dosyaları bulur, çalışma1.doc veya çalışmaAhmet.doc gibi.
Soru ĠĢareti (?)
Soru işaretini, bir adda tek bir karakterin yerine kullanabilirsiniz.
Örneğin, çalışma?.doc yazarsanız, Bul iletişim kutusu çalışma1.doc
dosyasını bulur, ancak çalışmaAhmet.doc dosyasını bulmaz.
Programlar Seçeneği
Programlar (Programs): Bilgisayara yüklenmiş
olan programların kısayollarının bulunduğu alt
menüdür. Windowsun kendi programları ile birlikte
kullanıcıların kurduğu programların kısayolları bu
alt menüde yer alır.
En Son kullandıklarım Seçeneği
Bilgisayararınızda en son çalıştığınız/açtığınız dosya, belge yada programların simge
ve adları (kısayol) bu kısımda listelenmektedir (en fazla 15 seçenek) . Böylece önceden
açtığınız dosya yada belgeleri tekrar açmak için fazla uğraşmadan kolayca seçenek
üzerinde tıklayarak açabilirsiniz.
Windows ilk kurulduğu anda "Programlar" alt
menüsünde yer alan en önemli öğeler; Başlangıç,
Donatılar, İnternet Explorer öğeleridir.
BaĢlangıç (Startup): Başlangıç alt menüsünde
listelenen seçenekler, bilgisayar açıldığında
otomatik olarak çalışan programların kısayol
simgeleridir. Sonradan kurulan bazı programlar her
bilgisayar açıldığında çalıştırılması gereken
dosyalarının kısayollarını bu alt menüye eklerler. Kullanıcılarda bu kısma istedikleri
bir programın kısayolunu koyabilirler.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
45
("Başlat" --> "Ayarlar" --> "Görev Çubuğu ve Başlat Menüsü" --> "Gelişmiş"
Sekmesi --> "Ekle" Butonu ... )
Donatılar (Accesories): Donatılar alt menüsünde bulunan windows'a ait programlar
kullanıcının bilgisayarda yapabileceği bazı basit ve temel işlemleri gerçekleştirmesini
olanak sağlar. (Örneğin yazı yazmak, resim çizmek, müzik dinlemek, video (vcd)
izlemek gibi ... )
İletişim
Sistem Araçları
Windows Update
Eğer internete bağlantınız varsa; Microsoft 'un kullandığınız işletim sistemine ait
eklenti yada yama programlarını özel programlar araçılığı ile
"http://windowsupdate.microsoft.com/" internet adresinden yüklemesini sağlar.
Eğlence
Erişilebilirlik
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
46
DOSYA,KLASÖR VE SÜRÜCÜLER
DOSYA :
Dosya birbiri ile ilişkili veriler topluluğudur. Bu veriler bir programa ait olabileceği
gibi kullanıcı tarafından yazılmış bir yazı, çizilmiş bir resim de olabilir. Bilgisayarda
ses, müzik, resim, video, animasyon, yazı ve program kodlları gibi bilgiler kayıt
ortamlarında belirli bir isim altında ve belirli bir formatta saklanır. Bu yapıya dosya adı
verilmektedir.
SÜRÜCÜ :
Bilgisayarda kayıt ortamları belirli harflerle ifade edilir. ( A: Disket Sürücüsü, C:
Harddisk Sürücüsü, D: veya E: CD-Rom Sürücüsü... gibi.) Bu şekilde bilgiler üzerinde
yapılan işlemlerin daha kolay ve belirli bir standartta olması sağlanır ve pek çok
program bu standart yapıya göre programlanır. Genellikle kayıt ortamlarında hareketli
ve dönen parçalar bulunmaktadır. Bu yapısal özelliğinden dolayı kayıt ortamlarına
(Disket, Harrdisk, Cd-rom, vs ) sürücü adı verilmiştir.
KLASÖR :
Klasörler, dosyaları düzenli ve anlamlı bütünler halinde saklamak için kayıt
ortamlarında (disk, disket, cd-rom gibi) oluşturulan bölümlerdir. Bilgisayarınızdaki
dosyaları düzenlemek için kullandığınız klasörlerin içersinde alt klasörler de
bulunabilir. (Klasör içeriğine erişmek ve bu içeriği görüntülemek için, klasöre çift
tıklayın.)
Klasör ve Dosya ÇeĢitleri, Özellikleri
Dosya ÇeĢitleri:
Bilgisayarınızda bulunan dosyalar birbirinden farklıdır. İçersinde barındırdığı bilginin
özelliğine göre dosyalar belirli standartlarda çeşitlere ayrılmıştır. Bu çeşitliliği ve
farklılığı dosya isimlerinde kullanılan ve genellikle üç haften oluşan noktadan sonraki
harf grubu (uzantı - tür) belirler. Programlar bu uzantılara göre dosyaları açar yada
çalıştırır. Dolayısıyla dosyaların uzantılarına bakarak ne tür bir dosya olduğunu, hangi
program tarafından kullanılıp açılabileceğini anlayabiliriz.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
47
ÖRNEK:
Çalıştırılabilir Program Dosyaları: .EXE
.COM
Resim Dosyaları: .BMP .JPG .GIF .TIF ...vs.
Yazı, Metin, Dokuman Dosyaları: .TXT .DOC .WRI ... vs.
Video ve Animasyon Dosyaları: .AVI .MPG .ASF ... vs.
Dosyanın Hangi Program Tarafından Açıldığı:
Pek çok program çeşitli format ve türdeki dosyaları açacak yada kaydedecek şekilde
programlanmış olabilir. Dosya uzantısı, programlar için dosyanın açılıp
açılamayacağını karar vermesini sağlayan önemli bir işaret olduğundan önemlidir ve
rastgele dosya ismi ve uzantısı verilmemeli, başka bir dosya uzantısı ile
değiştirilmemelidir.
ornektekiler gibi daha pek çok programa özel dosya formatları ve uzantıları vardır. Bu
uzantılar dosyanın hangi program yada programlar tarafından açılabileceğinin önemli
bir işaretidir. Aynı zamanda İşletim Sistemleri, farklı uzantıya sahip dosyaların
simgelerini, farklı resim ve şekillerle göstererek birbirlerinden kolayca ayırtedilmesini
sağlamaktadır..
Klasör ve Dosyanın konumu:
Klasör ÇeĢitleri:
Dosya Boyutu (Size):
Klasör veya dosyanın hangi sürücü ve alt klasör içersinde bulunduğunu gösteren
ifadedir (Path). Bazı program ve uygulamalarda, dosyaya erişmek için kullanılır.
ÖRNEK: C:\WINNT\SYSTEM32\CALC.EXE
Dosya içersinde bulunan bilginin byte cinsinden değeridir. ASCII karakter tablosunda
belirtilen her bir karakter 1 Byte değerindendir. Gerçekte dosyaların içersinde ve
kodlamada bu ASCII karakter tablosondaki karakterler kullanılmaktadır.
Klasör Boyutu (Size):
Boş bir klasörün boyutu 0 byte dır. Ancak içersinde dosya ve alt klasörler varsa
bunların toplam boyutları klasörün boyutu olarak ifade edilir.
Windows XP Pro işletim sistemindeki birçok klasör dosya klasörüdür.Bunlar herhangi
bir türdeki dosya ve dosyalar için kullanılan klasördür.
Windows XP Pro İşletim sistemi tarafından özel bir amaçla oluşturulmuş bazı
klasörlerin görünümleri farklıdır.(Sık kullanılanlar,Denetim masası,Paylaşılan
müzik,Paylaşılan resimler,Paylaşılan video gibi.)
Klasör ve Dosya Özellikleri ve Öznitelikleri:
Dosyanın Türü:
Her dosya, işletim sistemi, onun bileşenleri ve diğer yazılımlar tarafından belirlenmiş
bir türde kaydedilir. Dosya türü, söz konusu dosyanın diğerleri içinde hangi özelliklere
sahip olduğunu gösterir. Dosyanın hangi türde saklandığını ise onun uzantısından
anlayabilirsiniz.
Klasör İçeriği:
Klasör içersinde bulunan alt klasörlerin ve dosyaların sayılarını ifade eder.
Dosya ve Klasörün Diskteki Boyutu:
Sürücülerde kullanılan dosya sistemine göre dosyalar için ayrılmış ve kullanılmış olan
byte gruplarının (cluster) toplam büyüklüğünü ifade eder. Cluster lar tam olarak
dolmasada kullanılmış sayılır bu yüzden diskdeki boyut gerçek boyuttan büyük
olmaktadır. NTFS için 1 Cluster = 4096 Byte dır. )
Dosyanın Oluşturulduğu Tarih : Klasör ve dosyanın ilk defa oluşturulduğu tarih ve saat
bilgisidir.
Dosyanın DüzenlendiğiTarih : Dosya üzerinde herhangi bir düzenleme yada ekleme
yapıldığı tarih bilgisidir. Klasörlerde bulunmaz.
Dosyanın Erişildiği Tarih : Dosyaya en son erişildiği (açıldığı-çalıştırıldığı) tarih
bilgisidir. Klasörlerde bulunmaz.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
48
DOSYA VE KLASÖRLERLE YAPILAN ĠġLEMLER
Klasör ve Dosyanın Öznitelikleri
Dosya Ve Klasörler Üzerinde Yapılabilecek ĠĢlemler


Salt Okunur : Klasör veya dosyanın programlar tarafından sadece
okunabilmesini herhangi bir değişiklik yada ekleme yapılmak istediğinde
onay için mesaj verilmesini sağlar. Bu şekilde dosyayı koruma altına alır.
Gizli : Klasör ve dosyanın adı ve simgesinin klasör penceresi içersinde
görüntülenmesini engeller.
Gelişmiş düğmesine tıklayarak gelişmiş öznitelikler penceresinden arşiv ve dizin
öznitelikleri ile sıkıştırma veya şifreleme öznitelikleri ayarlanabilir:


Arşiv ( Dosya Arşivleme İçin Hazır ) :Dosya veya klasörün arşivlenip
arşivlenmeyeceğini belirtir. Bazı programlar bu seçeneği hangi dosyaların ve
klasörlerin yedekliendiğini denetlemek için kullanır.
Dizin ( Hızlı Dosya Araması için "Dizin Oluşturma Hizmetinin" bu dosyada
dizin oluşturmasına izin ver. ):Seçilen dosya veya klsörün içindekilerin daha
hızlı arama için bir dizininin oluştrurulup oluşturulmadığını belirtir. Dosya
veya klsörün dizini oluşturulduktan sonra, içindeki metne göre, ayrıca tarih
gibi özelliklere veya dosya veya klsörün özniteliklerine göre arama
yapabilirsiniz.
Sorulduğunda içindekiler için dizin oluşturmayı seçmediğiniz sürece, bir
klasörün dizininin oluşturlmasıyla klsördeki dosya ve alt klsörlerin otomatik
olarak dizini oluşturulmaz.
Sıkıştırma veya şifreleme öznitelikleri:


Sıkıştır ( Disk Alanından Kazanmak İçin Sıkıştır ) : Dosya veya klasörün
sıkıştırılmış olup olmadığını belirtir.
Şifrele ( Veriyi Korumak İçin İçeriği Şifrele ) :Dosya veya klsörün
içindekilerin şifrelendiğini belirtir. Yalnızca dosya veya klasörü şifreleyen
kullanıcı içeriğe erişebilir. Ancak, dosya veya klsörlerin şifreleri, nasıl
taşındıklarına veya kopyalanadıklarına bağlı olarak, çözülebilir.
NOT: Arşivleme, dizin oluşturma, sıkıştırma veya şifreleme ile ilgili özellikleri NTFS
dosya sistemine sahip sürücülerde kullanabilirsiniz.










Dosya veya klasörleri seçme
Dosya veya klasör açma
Yeni bir dosya veya klasör oluşturma
Dosya veya klasörün kısayolunu oluşturma
Dosya veya klasör özelliklerini görme / değiştirme
Dosya veya klasörün adlarını değiştirme
Dosya veya klasörü silme
Dosya veya klasörü kopyalama veya taşıma
Klasörü paylaşıma açma
Dosya veya klasörü koruma
Dosya veya Klasör Simgelerinin Seçilmesi:
Bilgisayarda yapmak istenilen işlemler için öncelikle işlemden etkilenmesini
istediğiniz öğelerin fare yada klavye kullanılarak seçilmeleri yani işaretlenmeleri
gerekir. Daha sonra yapılacak işlemler(aç,gönder,kes/yapıştır,kopyala/yapışır,kısayol
oluştur,sil,ad değiştir,özellikler komutları gibi)sadece seçili olan öğeleri etkiler.
Seçme işlemi için Fare, Klavye bazen de her ikisinin birlikte kullanılması gerekir.
Farenin sol tuşu ile öğe (dosya, klasör simge, menü seçeneği vs.) üzerinde tek
tıklamak öğenin seçilmesini sağlayacaktır.
Klavye ile seçim yapmak için; genellikle TAB tuşu, Yön tuşları, ALT tuşu bazende
SHIFT veya CTRL tuşları kullanılır

Tek simge seçmek: Fare ile dosya ya da klasör simgesi üzerinde farenin sol
tuşuyla bir kez tıklanır veya Yön tuşlarıyla istenilen simge seçilene kadar
basılır.

Birden fazla simge seçmek:
o Simgelere yakın bir noktada farenin sol tuşu basılı tutulup (sürüklebırak) hareket ettirilerek istenilen simgelerin seçilmesi sağlanır.
o Birden fazla simge seçmek için klavye ve fare birlikte de
kullanılabilir. Örneğin; en baştaki simge seçildikten sonra SHIFT
tuşu basılı iken fare ile en son seçilmesi istenilen dosya simgesine
tıklanarak aradaki simgelerin de seçilmesi sağlanabilir.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
49
CTRL Tuşu basılı iken istenilen simgeler üzerinde tek tek
tıklanarak seçilmeleri sağlanabilir.
Tüm simgeleri seçmek : Yukarıdaki yöntemler kullanılabileceği gibi tüm
dosyaları seçmek için "Düzen" menüsündeki "Tümünü seç" komutu
tıklanabilir yada bu işlemin kısayol tuşu olan CTRL+A tuşlarına basılabilir.
o


Seçili olanlar haricindekileri seçmek (Seçimi tersine çevirmek): Bazen
seçili olanlar haricindekileri seçmek gerekebilir. Bu durumda Düzen
menüsündeki "Diğerlerini Seç" komutu kullanılır.
Dosya veya Klasör Açma
Pencere içersinde görüntülenen bir dosya ve ya klasörü açmak için simgesi üzerinde
çift tıklama yapmak yeterlidir. Klasör üzerinde çift tıklandığında; klasörün içersindeki
dosya veya alt klasörler aynı pencere içersinde görüntülenecektir. Dosya üzerinde çift
tıklandığında ise; dosya türüne göre ilişkilendirilmiş olan program tarafından, yeni bir
pencere içersinde açılacaktır.
Eğer dosya ve türü Windows tarafından tanınmıyor yada herhangi bir programla
ilişkilendirilmemiş ise ekrana, "Birlikte Aç" iletişim kutusu gelir. Dosya türünü ve
özelliğini biliyorsanız
iletişim kutusu içersinde
listelen programlardan
birisini seçerek, listede
yoksa "Gözat" butonu ile,
bilgisayarınızda kurulu
olan programlardan
uygun olanı kendiniz
seçerek, dosyanın
seçtiğiniz program
tarafından ( eğer
program, dosya türüne
destekliyorsa ) açılmasını
sağlayabilirsiniz.
Dosya veya klasörleri açmanın baĢka yöntemleri de vardır;



Dosya yada klasör simgesi üzerinde sağ tıklamak açılan menüden "Aç "
komutu seçmek,
Dosya yada klasör simgesi üzerinde tek tıklamak (seçmek) daha sonra klavye
üzerindeki "Enter" tuşuna basmak,
Açmak istediğiniz dosya ya da klasör bir klasör penceresindeyse nesneyi
seçtikten sonra "Dosya" menüsünden "Aç" Komutunu seçmek.
NOT: Uzantısı (türü) .EXE .COM .PIF .BAT olan dosyalar çalıştırılabilir
yada derlenmiş program dosyalarıdır. Simgesi üzerinde çift tıklandıklarında otomatik
olarak yeni bir pencere içersinde çalışırlar. Ancak her çalıştırılabilir dosya ekranda
görüntü oluşturmayabilir ya da başka programlar altında çalışıyor olabilir.
Yeni Dosya veya Klasör OluĢturmak:
Yeni Dosya OluĢturmak:
Yeni bir dosyanın oluşturulması için istenilen dosya türü ile ilgili programlar
kulllanılır. (Örneğin; Resim Dosyası için Paint yada Adobe Photosop programı gibi,
Yazı yada dokuman dosyası için; Notepad, Wordpad ya da MS Word programı gibi
programların kullanılması gerekir.) İlgili program açıldıktan sonra "Dosya"
menüsünden "Yeni" komutu ile açılan boş sayfa içersinde gerekli yazı yada çizimler
yapılır ve "Dosya" menüsünden "Kaydet" komutu ile, bir isim ve konum belirtilerek
bilgisayara kayıt edilir. Böylece bir dosya oluşturulmuş olur.
Windows da kurulu bazı programların boş dosyalarını oluşturmak için ;



Dosyanın oluşturulacağı klasör seçilir ve açılır,
Klasör peneceresinin "Dosya" menüsünden "Yeni" komutu seçilir ya da
pencerenin boş bir alanında sağ tıklama yapılarak açılan menüden "Yeni"
komutu seçilir,
Yeni alt menüsü içersinde bulunan program listelerinden dosyasını
oluşturmak istediğiniz bir tanesi üzerine tıklanır.
Bu işlemler istenilen programa ait boş bir dosya oluşturulmasını sağlar. Oluşturulan
boş dosya üzerinde çift tıklandığında ilgili programın çalıştırılması ve boş dosyanın
ekranda görüntülenmesi sağlanır.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
50
Yeni Klasör OluĢturmak:




1. Yöntem
o
İçersinde yeni klasör oluşturmak istediğiniz sürücü yada klasörü açın,
Pencerenin "Dosya" menüsündeki "Yeni" seçeneği üzerine gelin ve "Klasör"
seçeneği üzerinde tıklayın, (Aynı işlemi pencerenin boş bir yerinde sağ
tıklama ile açılan menüden ve pencerenin solunda gördüğünüz "Dosya ve
Klasör Görevleri" bölümü altındaki "Yeni klasör oluştur" komutuna
tıklayarak da yapabilirsiniz.)
Oluşan yeni klasör için bir ad yazın ve "Enter" tuşuna basın,
o
Böylece açtığınız sürücü veya klasör penceresi içinde bir kısayol
oluşturmuş olursunuz.
Bu işlemler yeni bir klasör oluşturmanızı sağlayacaktır.
o
Dosya veya Klasörün Kısayolunu OluĢturmak:
Kısayol : Bilgisayarınızda veya ağda, program, dosya, klasör, disk sürücüsü, web
adresi, yazıcı veya başka bir
bilgisayar gibi erişilebilir herhangi
bir öğeye bağlantı kurmayı
sağlayan özel dosyalardır.
ÖRNEK:
Bilgisayarınızdaki sürücü veya klasör içersinde kısayolunu
oluşturmak istediğiniz öğeyi (klasör, dosya, program,sürücü vs. )
seçin,
Pencerenin "Dosya" menüsündeki "Kısayol Oluştur" komutunu
seçin (simge üzerinde sağ tıklama ile açılan menüdeki "Kısayol
Oluştur" seçeneğini de kullanabilirsiniz).

Simgenin kısayolunu masaüstünde oluşturmak isterseniz;
"Dosya"menüsünden "Gönder" seçeneği üzerine gelip oradan
"Masaüstü (kısayol oluştur)" seçeneğini tıklayabilirsiniz (simge
üzerinde sağ tıklama ile açılan menüdeki "Gönder->Masaüstü(kısayol oluştur)" seçeneğini de kullanabilirsiniz).
2. Yöntem
o
o
o
İçersine kısayol oluşturmak istediğiniz sürücü veya klasörü açın,
"Dosya" menüsünde "Yeni" üzerine gelin sonra "Kısayol"
komutunu tıklatın,
Açılan iletişim kutusundaki "Gözat" düğmesine tıklayarak
kısayolunu oluşturmak istediğiniz
nesneyi(sürücü,dosya,klasör,program) seçin
Kısayol simgesi üzerinde
şeklinde bir işaret bulunur. Bu
işaret dosyanın bir kısayol
olduğunu gerçek dosya olmadığını
gösterir. Gerçek dosyanın hangi
konumda olduğunu kısayolun
özellikler penceresinden
öğrenebiliriz.
Kısayol Oluşturmak için;
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
51
Dosya veya Klasör Özelliklerini Görme / DeğiĢtirme:

"Değiştir" butonu ile dosyanın hangi program tarafından açılacağını
belirleyebilir yada değiştirebilirsiniz.

Dosya yada klasörün salt okunur, gizli özniteliklerini yada "Gelişmiş..."
butonu ile açılan iletişim kutusundan arşivleme , dizin oluşturma, sıkıştırma
yada şifreleme özniteliklerini ayarlayabilirsiniz.

"Güvenlik" sekmesi ile dosya yada klasörün güvenlik izinlerini diğer
kullanıcılar için ayarlayabilirsiniz.

"Özet" sekmesi ile dosyaya ait özelikleri (başlık, konu, açıklama, yazar vs.)
görebilir yada değiştirebilirsiniz.

"Paylaşım" sekmesi ile klasörün ağdaki diğer kullanıcılara paylaşım
ayarlarını yapabilirsiniz.

"Özelleştir" sekmesi ile klasör için bir şablon seçebilir, küçük resim
görünümünde klasörü tanıtacak bir resim seçebilir ve klasörün simgesini
değiştirebirsiniz.
Dosya veya Klasörün Adını DeğiĢtirme:
Dosya veya klasörün adını değiştirmek için kullanılabilecek yöntemler;


Bir dosya yada klasörün özelliklerini görmek için yöntemler;




Eğer nesne(dosya,klasör) bir sürücü ya da klasör penceresi içindeyse
seçtikten sonra, "Dosya" menüsünden "Özellikler" seçeneğini üzerinde
tıklayın,
Dosya veya klasör simgesi üzerinde sağ tıklayın, açılan menüden "Özellikler"
seçeneğini üzerinde tıklayın,
Dosya veya klasör seçili iken klavyeden ALT + ENTER tuşlarına basın.
Ekrana gelen "Özellikler" penceresi üzerinden;




Adını değişeceğiniz dosya veya klasör bir klasör penceresi içindeyse dosya
veya klasörü seçtikten sonra "Dosya" menüsündeki "Yeniden Adlandır"
seçeniğini tıklayın sonra yeni ismi klavyeden yazın,
Adını değişeceğiniz dosya veya klasör bir klasör penceresi içindeyse dosya
veya klasörü seçtikten sonra pencerenin solunda bulunan "Dosya ve Klasör
Görevi" bölümünden "Bu dosyanın adını değiştir" komutunu seçin ve
klavyeden yeni ismi yazın,
Dosya veya klasör simgesi üzerinde sağ tıklayın, açılan menüden "Yeniden
Adlandır" seçeneğini üzerinde tıklayın sonra yeni ismi klavyeden yazın,
Dosya veya klasörü seçtikten sonra klavyeden F2 tuşuna basın yeni ismi
yazın,
Dosya veya klasörü seçtikten sonra adı üzerinde bir kez tıklayın ve yeni ismi
yazın,
Dosya veya klasörün özellikler penceresinden de adını değiştirebilirsiniz.
Dosya veya klasörün yeni ismini klavyeden girdikten sonra Enter tuşu ile
onaylayabilir,Esc tuşu ile isim değiştirmeyi iptal edebilirsiniz.
Dosya veya klasörün adını değiştirebilirsiniz.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
52
Dosya ve klasörlerin isimlendirilmesinde dikkat edilecek noktalar:
Windows XP'deki dosya ve klasör isimleri, boşluklar da dahil olmak üzere en fazla
255 karakter olabilir. Ancak, 255 karakterli bir dosya adı oluşturmanız önerilmez.
Programlar'ın çoğu, çok uzun dosya adlarını yorumlayamazlar.
Dosya ismi iki kısımdan oluşur. Birinci kısım dosya adıdır , ikinci kısım ise dosya
uzantısıdır . Bir dosyayı tanımlamak için mutlaka ona bir isim vermek gereklidir.
Dosya adı ve uzantısı harfler sayılar ve karakterlerden oluşabilir. Yalnız özel
karakterler dosya adı içersinde kullanılmamalıdır. ( | \ / : * ? " > < vs.) Bir klasörde
aynı isim ve uzantıya sahip yalnız bir dosya bulunabilmesidir. Dosya uzantısı dosyanın
özelliğine bağlı olarak farklılık gösterecektir. Word dosyası ise uzantısı .doc, resim
dosyası ise .JPG yada .gif vs. gibi.
Silinen dosyalar Geri Dönüşüm
Kutusuna (Çöp Kutusu) taşınmaktadır.
Gerektiğinde buradan geri alınabilirler
tamamen silinebilirler. Tamamen silmek
Geri dönüşüm kutusunun boşaltılması
gerekir.
yada
için
Silme işlemi eğer SHIFT tuşu basılı iken yapılırsa geri dönüşüm kutusuna taşınmadan
silinirler.
Dosya veya Klasör Silme:
Dosya veya Klasör Silmek için yöntemler;
Silme işlemini iptal etmek için CTRL+Z tuşu, "Düzen" menüsündeki "Geri Al Sil"
komutu ya da araç çubuklarındaki
Silinmek istenilen simge yada simgeler seçildikten sonra ;

Klasör penceresindeyseniz "Dosya" menüsündeki "Sil" komutu yada sağ tuş
menüsündeki "Sil" komutu üzerinde tıklanır.

Klasör penceresindeyseniz pencerenin solunda bulunan "Dosya ve Klasör
Görevleri " bölümündeki "Bu klasörü sil" komutu üzerinde tıklanır.

Klavyede "Delete" yada "Del. (Numlock pasif iken)" tuşuna basılır.

Klavyede "CTRL+D " tuşlarına basılır.

Pencere üzerindeki standart araç çubuklarında bulunan sil
üzerinde tıklanır.
"Geri Al"
dümesine tıklanabilir.
Ayrıca masaüstünde bulunan "Geri Dönüşüm Kutusu" açılarak silinip buraya taşınmış
olan simgeler seçilip "Dosya" menüsünden "Geri Yükle" komutu tıklanabilir.(Farenin
sağ tuşuyla tıklanarak açılan menüden "Geri Yükle" komutu da seçilebilir.)
Dosya veya Klasörü Kopyalama veya TaĢıma:
Bir veya birden fazla simgeyi kopyalamak yada başka bir ortama (sürücü yada klasöre)
taşımak için öncelikle seçilmeleri gerekir.
düğmesi
Silme işleminin onaylanması için ekrana bir iletişim kutusu gelecektir. "Evet" butonu
tıklanırsa silme işlemi
gerçekleşir.
Kopyalama: Seçilen simgenin (fotokopi gibi) çoğaltılması anlamıma gelir.
Taşıma: Seçilen simgenin bulunduğu ortamdan silinip başka bir ortama konulması
anlamına gelir.
Bir simgenin kopyalanması dört adımdan sonra gerçekleĢir :

1. Adım : Kopyalanacak simge yada simgelerin seçilmesi;

2. Adım : Kopyala komutunun verilmesi; (Bu işlem simgenin Pano adı
verilen geçici hafıza bölgesine alınmasını sağlar, dolayısı ile ekranda
herhangi bir değişiklilik olmaz.)
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
53

Kopyala komutu için yöntemler;
o
Klasör penceresi içindeyseniz "Düzen" menüsünden "Kopyala"
komutu üzerinde tıklanır,
o
Seçili simge yada simgeler üzerinde sağ tıklanarak açılan menüden
"Kopyala" komutu üzerinde tıklanır,
o
Klavyeden CTRL+C tuşlarına basılır, yada
o
Klavyeden CTRL+INSERT tuşlarına basılır,

3. Adım : Pano'ya kopyalanan simgelerin yapıştırılacağı ortamın (Sürücü
yada klasör gibi) seçilmesi ve açılması

4. Adım : Yapıştır komutunun verilmesi:
Yapıştır komutu için yöntemler;
o
Klasör penceresi içindeyseniz "Düzen" menüsünden "Yapıştır"
komutu üzerinde tıklanır,
o
Pencerenin boş bir alanında sağ tıklanarak açılan menüden
"Yapıştır" komutu üzerinde tıklanır,
o
Klavyeden CTRL+V tuşlarına basılır, yada
o
Klavyeden SHIFT+INSERT tuşlarına basılır,
NOT: - Yapıştır komutu birden faza tekraralanırsa kopyalanan
simgeler de o kadar çoğaltılmış olur.
- "Düzen" menüsündeki "Kısayol Yapıştır" komutu, simgenin
kısayol dosyasını oluşturur.
2. Adım : Taşıma için komutunun verilmesi; (Bu işlem simgenin Pano adı
verilen geçici hafıza bölgesine alınmasını sağlar, taşıma komutunun verilmesi
seçili olan simgelerin diğerlerine göre silik görünmelerine neden olur.)
Taşıma komutu için yöntemler;
o
Klasör penceresi içindeyseniz "Düzen" menüsünden "Kes" komutu
üzerinde tıklanır, yada
o
Seçili simge yada simgeler üzerinde sağ tıklanarak açılan menüden
"Kes" komutu üzerinde tıklanır,
o
Klavyeden CTRL+X tuşlarına basılır,
o
Klavyeden SHIFT+DELETE tuşlarına basılır.

3. Adım : Pano'ya taşınanan simgelerin yapıştırılacağı ortamın (Sürücü yada
klasör gibi) seçilmesi ve açılması

4. Adım : Yapıştır komutunun verilmesi:
Yapıştır komutu için yöntemler;
o
"Düzen" menüsünden "Yapıştır" komutu üzerinde tıklanır, yada
o
Pencerenin boş bir alanında sağ tıklanarak açılan menüden
"Yapıştır" komutu üzerinde tıklanır,
o
Klavyeden CTRL+V tuşlarına basılır, yada
o
Klavyeden SHIFT+INSERT tuşlarına basılır,
Bir simgenin TaĢınması dört adımdan sonra gerçekleĢir :

1. Adım : Taşınacak simge yada simgelerin seçilmesi,
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
54
açmak için uygulanabilecek yöntemler:
NOT: Dosya ve klasörleri CD'ye kopyalama
Eğer bilgisayarınızda CD-WRITER veya DVD-WRITER mevcutsa;





1. Adım: Bu donanımlara boş bir CD yerleştirdikten sonra "Bilgisayarım"
penceresinde
ki "CD-RW
Sürücüsü" ne
çift tıklayarak
açın.
2. Adım:
CD'ye
kopyalamak
istediğiniz
dosya ve
klasörlerinizi
yukarıda
anlatılan
yöntemlerden
birisini kullanarak CD'ye kopyalayın.
Kopyalama işlemi yapıldığında dosyalarınızı CD-RW Sürücüsü penceresinde
"CD'ye Yazılmaya Hazır Dosyalar" altında görürsünüz.
3. Adım: Sol taraftaki "CD Yazma Görevleri" sekmesinden "Bu dosyaları
CD'ye yaz" ı tıklatın.
4. Adım: "CD'ye Kaydetme Sihirbaz"ı başladıktan sonra, sihirbazın
yönergelerini izleyin.
5. Adım: İşlem tamamlandığında, sihirbaz, yeni yazdırdığınız CD'ye benzer
başka bir CD oluşturmayı seçmeniz için bir onay kutusu görüntüler. Aynı
CD'nin birden çok kopyasını oluşturmak istiyorsanız, Evet, bu dosyaları bir
başka CD'ye yaz 'ı tıklatın ve CD kaydedicisine başka bir boş, yazılabilir CD
yerleştirin.

Pencere üzerinde bulunan standart araç çubuklarındaki "Buraya taşı" ve
"Buraya kopyala"

Pencerenin solunda bulunan "Dosya ve Klasör Görevi" bölümündeki "Bu
klasörü taşı" ve "Bu klasörü kopyala" komutlarına tıklanır,

"Düzen" menüsündeki "Klasöre kopyala..." ve "Klasöre taşı..."komutları
seçilir.
Pratik Bilgi :
1. Sürükle - Bırak yöntemi ile masaüstünde açık olan iki klasör arasında
dosya taşıma yada kopyalama işlemleri gerçekleştirilebilir.
Bunun için: Simgeler fare ile seçilir ve diğer klasör üzerine sürüklenip
bırakılırsa taşıma işlemi gerçekleşir. Bu işlem sırasında eğer klavyeden
CTRL tuşu basılı tutulursa Kopyalama işlemi gerçekleşir.
2.
Diskete simge kopyalamak: "Dosya" menüsündeki "Gönder" alt
menüsü içersinde bulunan "Disket 3,1/2" komutu üzerine
tıklandığında seçili simgeler diskete kopyalanır.
3.
Belgelerim klasörüne simge kopyalamak: "Dosya" menüsündeki
"Gönder" alt menüsü içersinde bulunan "Belgelerim" komutu üzerine
tıklandığında seçili simgeler Belgelerim klasörüne kopyalanır.
4.
E-Mail ile simgelerin kopyasını bir başkasına göndermek: Eğer
bilgisayarınız internete bağlı ve "Outlook Express" gibi bir mail
programınız var ve gerekli ayarlamaları yapıldıysa mail ile dosya
gönderebilirsiniz.
Bunun için; "Dosya" menüsündeki "Gönder" alt menüsü içersinde
bulunan "Posta Alıcısı" komutu üzerine tıklandığında seçili simgeler
Mail eklentisi olarak istenilen kişinin mail adresine gönderilebillir.
Buraya TaĢı... ve Buraya
Kopyala... Komutları:
"Öğe Taşı" veya "Öğe
Kopyala"iletişim kutundan sürücü
ve klasör seçilerek simgelerin
başka bir ortama kopyalanması
yada taşınması
sağlanabilir.İletişim kutusunu
düğmelerine tıklanır,

Klasörü PaylaĢıma Açma :
Bir klasör yada sürücünün
paylaşıma açılması, ağda
bulunan diğer bilgisayar ve
kullanıcıların paylaşıma
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
55
açılmış olan klasör ve içindeki dosyaları görme ve kullanma hakkı
verilmesi anlamına gelir. Kullanıcıların Paylaşıma açılmış olan
klasör ve dosyalar üzerinde hangi haklara sahip olacakları
"İzinler"düğmesi tıklandığında açilan iletişim kutusundan
ayarlanabilir.
Paylaşım iletişim kutusunu açmak için;
Klasör ve Dosyaları Koruma (Güvenlik):
Windows XP'de, kullanıcı ve grup hesapları, paylaşılan klasör ve yazıcı izinleri,
denetim ve kullanıcı hakları gibi güvenlik özelliklerini kullanarak dosyalarınızın ve
klasörlerinizin güvenliğini sağlayabilirsiniz. Bir NTFS sürücüsü yüklüyse, dosya ve
klasör izinlerini ayarlayabilir ve dosyalarla klasörleri şifreleyebilirsiniz.
Dosya izinleri :

Klasör penceresi içindeyseniz klasör seçildikten sonra "Dosya"
menüsündeki "Paylaşım..." komutu tıklanır,

Klasör penceresi içindeyseniz pencerenin solunda bulunan "Dosya ve
Klasör Görevleri" bölümünden
"Bu klasörü paylaş" komutu tıklanır,

"Özellikler" komutu ile açılan iletişim kutusundan "Paylaşım" sekmesi
tıklanır.
Dosya izinleri, Tam Denetim, Değiştirme, Okuma ve Yürütme, Okuma ve Yazma
izinlerini içerirler. Bu izinlerin her biri, özel izinlerin mantıksal grubundan oluşurlar.
Aşağıdaki tablo her dosya iznini listeler ve hangi özel izinlerin o izinle bağlantılı
olduğunu belirler.
Paylaştırılmış bir klasörü başka bir
bilgisayardan açmak için;
1.
2.
3.
Masaüstündeki Ağ Bağlantılarım
simgesine çift tıklatın,
Ağ Bağlantılarım penceresinin
solunda bulunan "Ağ Görevleri"
bölümünde gördüğünüz "Çalışma
Grubu Bilgisayarlarını Göster"
komutuna tıklayarak paylaşıma
açılmış bilgisayarı bulup
gerekiyorsa kullanıcı adı ve
şifrenizi girin,
Paylaşıma açılmış klasör
üzerinde çift tıklatın.
Dosya ve klasör izinlerini
ayarlama, görüntüleme,
değiĢtirme veya kaldırma
1.
İzin ayarlamak istediğiniz dosya
veya klasörü bulun.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
56
2.
3.
Dosya veya klasörü sağ tıklatın, Özellikler'i ve sonra Güvenlik
sekmesini tıklatın.
Aşağıdakilerden birini yapın:
 Yeni bir grup veya kullanıcıya izinler vermek için, Ekle'yi
tıklatın. Etki alanı adı\ad biçimini kullanmak için izinler
vermek istediğiniz grup veya kullanıcıların adını yazın ve
sonra iletişim kutusunu kapatmak için Tamam'ı tıklatın.



Varolan bir grup veya kullanıcının
özel izinlerini görüntülemek veya
değiştirmek için, grup veya
kullanıcı adını tıklatın ve sonra
"Düzenle..." düğmesine tıklatın.
o
Varolan bir grup veya kullanıcıdaki izinleri değiştirmek
veya kaldırmak için grup veya kullanıcının adını yazın.
İzin vermek veya engellemek istediğiniz her izin için gerekirse İzinler'de,İzin
Ver veya Engelle'yi tıklatın.
Bir grup veya kullanıcıyı ve onun
özel izinlerini kaldırmak için, grup
veya kullanıcının adını ve sonra
"Kaldır" düğmesini tıklatın. Kaldır
düğmesi kullanılamıyorsa, "
Bağımlı nesnelere uygulanan izin
girdilerini ana öğeden
devral.Bunları açıkça burada
tanımlananlara ekle." onay
kutusunu temizleyin. Dosya veya
klasör artık izin devralmayacaktır.
4., 5., ve 6. adımları atlayın.
o
Grup veya kullanıcıyı izinler listesinden kaldırmak için, Kaldır'ı tıklatın.
GeliĢmiĢ Ġzinler:
Dosya veya klasörü sağ tıklatın, Özellikler'i ve sonra da Güvenlik
sekmesini tıklatın.
Gelişmiş'i tıklatın ve sonra aşağıdakilerden birini yapın:
1.
2.
o
Yeni bir grup veya kullanıcıya özel izinler ayarlamak için, "Ekle..."
düğmesini tıklatın. Ad kutusuna, etkialanıadı\ad biçimini kullanarak
kullanıcı veya grup adını yazın. Bitirdiğinizde, İzin Girdisi iletişim
kutusunu otomatik olarak açmak için Tamam'ı tıklatın.
İzin Girdisi iletişim kutusunda, gerekirse, izinlerin Uygula'da
uygulanmasını istediğiniz yeri tıklatın. Uygula yalnızca klasörler için
kullanılabilir.
İzinler'de, her izin için İzin Ver veya İzin Verme 'yi tıklatın.
Ağaçtaki klasörlerin ve dosyaların bu izinleri devralmalarını önlemek
isterseniz, Bu izinleri uygula... onay kutusunu seçmek için tıklatın.
3.
4.
5.

NOT:
o Dosya ve klasör izinlerini yalnızca NTFS kullanmak için
biçimlendirilmiş sürücülerde ayarlayabilirsiniz.
o İzinleri değiştirmek için, sahip olmalı veya sahip tarafından izin
değişikliği yapma hakkı tanınmış olmalısınız.
o Bir klasörde tam denetim verilen gruplar veya kullanıcılar, dosya ve
alt klasörleri koruyan izinlere bakmaksızın o klasördeki dosya ve alt
klasörleri silebilirler.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
57
o
İzinler altındaki onay kutuları gölgeli ise veya Kaldır düğmesi
kullanılamıyorsa, dosya veya klasör ana klasörden izinleri almıştır.
Bilgisayarınızdaki sürücü çeşitlerini ve içeriklerini görmek için masaüstündeki
"Bilgisayarım" klasörünü kullanabilirs veya bir klasör penceresinin standart araç
çubuğu üzerinde bulunan "Klasörler" düğmesini açarak sıralı ve düzenli bir yapıda
sürücü ve klasörlerin listesini görebilirsiniz.
PaylaĢılan Belgeler Klasörü:
Paylaşılan Belgeler, Paylaşılan Resimler ve Paylaşılan Müzik
klasörleri, bilgisayarınızdaki tüm kullanıcıların erişebileceği
dosyaları, resimleri ve müzikleri kaydedebileceğiniz bir alan sağlar.
Kişisel klasörlerinizin(Belgelerim, Resimlerim ve
Müziklerim)tersine, paylaşılan klasörlerin yalnızca size özel
olmasını sağlayamazsınız. Bilgisayarınızı kullanan herkes bu
klasörlerin içindeki dosyalarla çalışabilir.
Dosya veye klasörlerinizi bilgisayarda hesabı olan diğer
kullanıcılarla paylaşmak için yapılabilecek yöntemler,
Sürücü Özelliklerinin Görüntülenmesi:
Seçilen sürücüye ait özelliklerin görüntülenmesini sağlamak için; "Dosya"
menüsünden (yada sağ tıklanarak açılan menüden) "Özellikler" komutu seçilir ve
"Genel" sekmesi sürücüye ait bilgiler görüntülenir.
Sürücü Özellikleri:

Sürücü Etiketi (Adı) : Yerel Disk adı yerine verilecek herhangi bir isimdir. (
NTFS dosya sisteminde 32 diğerlrinde 11 karakter girilebilir.)

Tür: Seçilen diskin türünü belirtir. (Disket, Yerel Disk (harrdisk) , CD-ROM
)

Dosya Sistemi: Sürücünün dosya sisteminin ne olduğunu gösterir. ( CDFS,
FAT,FAT32,NTFS,UDF )

Kullanılan Alan: Sürücüde kullanılan alanı bayt yada Giga Byte (GB)
cinsinden gösterir.

Boş Alan: Sürücüde kullanılabilecek boş alanı bayt yada Giga Byte
cinsisnden gösterir.

Kapasite: Sürücünün toplam bilgi kapasitesini GB cinsinden gösterir.

"Diski Temizleme" düğmesi: Sürücü içersindeki geçici ve gereksiz
dosyaların belirlenerek silinmesi ve disk alanınından boşaltılması için "Disk
Temizleme" hizmet programını çalıştırır.

"Disk alanından kazanmak için sürücüyü sıkıştır" onay kutusu: Sürücünün
sıkıştırılıp sıkıştırılmadığını belirler. Onay verilirse kök klasörler mi, yoksa
Paylaşmak istediğiniz dosya veya klasörleri seçtikten sonra;

Pencerenin solunda bulunan "Diğer Yerler"
bölümündeki "Paylaşılan Belgeler" klasörüne doğru fare
ile sürükleyin.

"Öğe Taşı" veya "Öğe Kopyala" iletişim kutusundan
"Paylaşılan Belgeler" klasörünü seçin.
SÜRÜCÜLER
Sürücü :
Bilgisayarda kayıt ortamlarına genellikle sürücü adı verilir. ( A: Disket Sürücüsü, C:
Harddisk Sürücüsü, D: veya E: ... CD-Rom Sürücüsü gibi.) Sürücüler bir dosya sistemi
(FAT,FAT32, NTFS vs.) kullanılarak biçimlendirilir (Format) ve bir sürücü harfi
atanır. Tek harddisk bazen mantıksal bölümlere ayrılarak her bölüme ayrı sürücü harfi
atanabilir. Ağ üzerinde paylaştırılmış olan klasörlere de sürücü harfi atamak
mümkündür. (Sürücü harfleri A'dan Z'ye ingiliz alfabesindeki 26 harfden oluşur.)
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
58
tüm alt klasörler mi sıkıştırılacak belirlenmesi gerekir. ( NTFS sürücüler için
geçerlidir.)

"Hızlı arama için dizin oluşturma hizmeti bu diski dizinlesin": Onay verilrise,
arama hızını artırmak için sürücü içindeki bilgilerin bir dizininin
oluşturulmasını sağlar. (
NTFS sürücüler için
geçerlidir.)

"Araçlar" Sekmesinden; "Hata
Denetimi", "Disk birleştirme"
hizmet araçları çalıştırılabilir.

"Donanım" Sekmesinden;
sürücüye ait "Donanim"
özellikleri ve bilgileri
görüntülenir.

"Paylaşım" Sekmesinden;
Sürücünün ağ üzerinde diğer
kullanılarla paylaşılması
sağlanır.

"Güvenlik" Sekmesinden;
Sürücünün bilgisayarda
tanımlı kullanıcılar için yetki
ve izinlerinin belirlenmesini
sağlanır. ( NTFS sürücüler
için geçerlidir.)

"Kota" Sekmesinden; Sürücünün bilgisayarda tanımlı kullanıcılar için nekadarlık
alanı kullanabileceklerinin sınırlamasını ve ayarlarını yapmayı sağlanır. ( NTFS
sürücüler için geçerlidir.)
Disket 'ler sadece FAT dosya sisteminde biçimlendirilebilirler, CD-ROM lar ise özel
programlar tarafından biçimlendirilir (CDFS dosya sistemi ile) ve üzerlerine bir defa
bilgi yazılabilir. (CD-RW diskler hariç.)
Dosya Sistemleri: Bir işletim sisteminde dosyaların adlandırıldığı, saklandığı ve
düzenlendiği genel yapıdır. Dosya sistemi türleri : FAT, FAT32, NTFS.

FAT (File Allocation Table) : bu dosya sistemi en küçük birimlerde
kullanılır; 2 GB 'dan daha büyük birimler için verimli değildir. Genellikle;
Windows 95, Windows for Workgoups, MS-DOS ve OS/2 işletim
sistemlerinde kullanılır.

FAT32 : FAT yapısında, 32 GB'a kadar birimlere destek verir ayrıca daha
küçük küme boyutları ile diskin verimli kullanılmasına olanak sağlar.
Windows'un 2000, 98, 95 OEM sürümlerinde kullanılabilir. Ancak MS-DOS,
Windows 3,1 Windows for Workgoups ve Windows 95 'in ilk sürümleri ile
Windows NT 4,0 ve öncesi sürümleri FAT32 birimlerini tanımazlar.

NTFS : Erşim izinleri, şifreleme, sıkıştırma ve kurtarılabilirlik gibi özellikler
sağlar. Windows 2000 - NT' den önceki windows sürümleri NTFS dosya
sistemine erişemez ve göremezler. Büyük kapasiteli birimlerde rahatlıkla
kullanılabilir.
Bir disk yada disketin biçimlendirilmesi için sürücü seçildikten sonra "Dosya" (yada
simge üzerinde sağ tıklama ) menüsündeki "Biçimlendir..." komutu seçilir. Ekrana
gelen iletişim kutusunda gerekli ayarlamalar yapıldıktan sonra "Başlat" butonu tıklanır.
Sürücülerin Biçimlendirilmesi (Format):
Bir diskin bilgi depolamaya hazırlanmasına ve düzenlenmesine biçimlendirme adı
verilir. Biçimlendirme işleminde öncelikle diskte hangi dosya sisteminin kullanılacağı
belirlenmeli ve ona göre biçimlendirme işlemi yapılmalıdır. Biçimlendirme diskteki
tüm verileri tamamen sileceği için dikkatli kullanılmalıdır.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
59

Hızlı Biçimlendir: Diski, kötü kısımları (bad sector) için taramadan,
dosyaları diskten siler. Bu seçeneği, yalnızca disk önceden biçimlendirilmişse
ve diskin bozulmadığından eminseniz kullanın.

SıkıĢtırmayı EtkinleĢtir: Disk üzerindeki dosya ve klasörlerin sıkıştırılarak
biçimlendirilip biçimlendirilmeyeceğini belirtir. NTFS dosya sistemleri için
geçerlidir.
NOT: Bilgisayarınız, FAT dosya sistemi kullanıyorsa, etiket en fazla 11 karakter
içerebilir. Bilgisayarınız, NTFS kullanıyorsa, sınır 32 karakterdir.
Diskteler NTFS yada FAT32 Dosya sisteminde biçimlendirilemezler. Sadece FAT
dosya sistemi ile biçimlendirilebilirler.
Diskteki dosyalar açıksa, disk içerikleri görüntüleniyorsa veya disk sistem veya
önyükleme bölümü içeriyorsa, onu biçimlendiremezsiniz.
CONTROL PANEL (DENETIM MASASI)
DENETIM MASASI: Bilgisayarın yazılım ve donanım ille
ilgili ayarları denetim masasından yapılabilmektedir. Başlat
menüsünden Denetim Masası seçeneği ile aşağıdaki pencere
ekrana gelmektedir.
Biçimlendir ĠletiĢim Kutusundaki Öğeler:

Kapasite: Sürücünün ne kadarlık veri tutabildiğini gösterir. Disket için
değişiklik yapılabilir.

Dosya Sistemi: Disk yada
biçimlendirileceğini belirtir.

Ayırma Birimi Boyutu : Küme (cluster) boyutu ile aynı değerdir. Bu
değerler 4096, 2048, 1024 yada 521 bayt olabilir. Windows 2000 tarafından
kullanılan tüm dosya sistemleri, bir dosyanın tutulması için ayrılabilecek en
küçük disk alanı miktarını temsil eden küme (cluster) boyutunu esas alarak
sabit diskinizi düzenler. Kullandığınız küme boyutu küçüldükçe, diskinizin
depolama verimliliği artar ve kayıp alanlar azalır.

Birim Etiketi : Sürücüye verilecek ismin belirlenmesini sağlar. Sürücü
etiketi FAT ve FAT32 için en fazla 11 karakter, NTFS için en fazla 32
karakter olabilir.
disketin
hangi
dosya
sistemine

Denetim Masasının iki tip görünümü vardır.
o Kategori Görünümü
o Klasik Görünümü

Kategori Görünümü : Bu görünümde yapılabilecek ayarlamalar
gruplandırılmış ve her grupta görev listeleri oluşturulmuştur. Böylece istenen
ayarlamalara ulaşmak için kullanıcıya kolaylık sağlanmıştır.
göre
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
60



o
o
o
Denetim Masasındaki Öğeler ve bu öğelerle yapılabilen işlemler :
Klasik Görünüm : Klasik Görünüme
geçmek için Pencerenin sağında yer
alan "Klasik Görünüm'e geçiş yap"
komutu seçilir. Pencerede çeşitli
denetim masası öğeleri listelenir. Hangi
bölümde ayarama yapılmak istenirse o
öğe üzerinde çift tıklama yapılarak özellik veya seçenekler penceresi ekrana
getirlir ve gerekli ayalamalar bu pencereler üzerinden yapılır.
Bu pencereden ulaşılabilen bazı Özellik ve Seçenekler pencerelerine çeşitli
uygulamalardan da linkler verilmiştir. Örneğin;
"Görüntü" özellikleri için Masaütünde sağ tıklama yapıp açılan menüden
"Özellikler" komutunun seçilmesi ile Denetim masasından "Görüntü" simgesi ile
açılan aynı pencereyi ekrana getirecektir.
Görev Çubuğu üzerindeki saat bilgisi üzerinde çift tıklama yaparak "Tarih Saat
Ayarlarına" ulaşılır.
Klasör penceresinde "Araçlar" menüsünden "Klasör Seçenekleri" komutu ile
Klasör seçenekleri penceresine ulaşılr.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
61
bağlantınız var ise tarih ve saat bilgisinin internet üzerinden doğrulanmasını bu
bölümden ayarlayabilirsiniz.
Ġnternet Saat : Eğer
bilgisayarınız internete
bağlı ise tarih ve saat
bilgisininin intenet
üzerinden belirdeğiniz
server ile bağlantı kurulup
doğrulanmasını
sağlatabilirsiniz.
TARĠH SAAT AYARLARI :
Tarih Saat Dilimi :
Bulunduğunuz Ülke ve
Şehir e göre hangi saat
diliminde olduğunuuzu
listeden seçerek
belirleyebilirsiniz.
Tarih Saat Ayarları:
Bilgisayarın sistem saatini ve tarihini, Hangi saat diliminde bulunduğunuzu ve internet
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
62
Konum : bu bölüm ile bazı programlarda kullanılabilen haberler ve hava durumu gibi
bilgileri hangi ülke veya bölgeden almak isdediğinizi ayarlayabilirisiniz. MSN gibi
programlarda etkindir.
Sadece birkaç öğe üzerinde değişiklik yapmak için "Özelleştir" düğmesini tıklayın.
Örneğin tarihin uzun veya kısa biçimde görüntülenmesini değiştirebilir
istediğinizbiçimde ayarlayabilirsiniz.
Gün IĢığından Yararlanma (Yaz-KıĢ Saat Uygulası) : Bazı dönemlerde gün
ışığından daha fazla yararlanmak için saatlerin bir saat ileriye veya geriye alınması
sağlanır bu işlemin belirli tarihlerde otomatik olarak gerçekleştirlmesi için kutucuğun
işaretli olması gerekmektedir.
BÖLGE VE DĠL SEÇENEKLERĠ :
Bölge ve Dil Seçenekleri:
Standartlar ve Biçimler : Bilgisayarda bazı programların tarihleri, saatleri, para
birimi ve sayıları nasıl görüntülemesini istediğinizi seçmenizi sağlar. Ülkeler göre bu
öğelerin görünümü farklı olabilir.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
63
Dil Seçenekleri Ayarları :
Metin Hizmetleri ve GiriĢ
Dilleri : Çeşitli programlarda
metin girişi veya
görüntülenmesinde hangi
dilin tercih edildiğini
belirlemenizi sağlar.
Değişiklik yapmak isterseniz
"Ayarlar" düğmesine
tıklayabilirsiniz.
Ayarlar : Bilgisayarınızda zaman
zaman farklı dillerde metinler
yazıyorsanız bu dili varsayılan dil
olarak listenize ekleyebilirsiniz.
Gerektiğinde bu listedeki dillerden
birini şecerek metin girişinizi hangi
dilele yapılacağını belirlersiniz.
Dil Çubuğu Düğmesi : Dil çubuğu düğmesi ile hangi dil'in aktif olduğunu
masaüstünde veya görev çubuğunda görüntüleyebilirsiniz. Gerektiğinde bu çubuğu
kullanarak önceden eklediğiniz diğer dilleri aktif hale getirebilirsiniz.
TuĢ Ayarları : Metin
girişleri için birden
fazla dil
kullanıyorsanız ve bu
diller arasında geçiş
yapmanız gerektiğinde
hangi tuş grubu ile
bunu yapabileceğinizi
bu bölümde
ayarlayabilirsiniz.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
64
GeliĢmiĢ Ayarlar : Unicode kullanmayan programlar için karakterlerin doğru
görüntülenmesini sağlamak için listeden uygun dil seçilir.
FARE (MOUSE) AYARLARI :
Fare Ayarları:
Düğmeler (Buttons): Farenizin düğmelerinin işlevlerini kontrol etmek için bu
sekmeyi kullanın. Burada üç farklı özellik alanı ile karşılaşacaksınız:
Düğme Yapılandırması : Fareyi sağ veya sol el kullanımı için yapılandırabilirsiniz.
Normalde Fare Sol tuşu aktiftir. Bunu değiştirmek isterseniz "birincil ve ikincil
düğmeleri değiştir" kutucuğuna işaretleyiniz.
Normalde sol düğmeyi kullanarak seçme ve normal sürükleme işlemlerini ve sağ
düğmeyi kullanarak da bağlantılı alt menüleri açma ve özel sürükleme işlemlerini
gerçekleştirebilirsiniz.
Fare düğmesi ve imlecinin kullanımı, imleç hızı ve donanım konfigürasyon ayarları
gibi farenizin ayarlarını kontrol etmenize imkan verir.
Fare Özellikleri iletişim kutusunu görüntülemek için Başlat --> Denetim Masası
seçeneklerine sırasıyla tıklayın, sonra "Fare" simgesine çift-tıklayın. ("Kategori
Görünümde" iseniz "Yazıcılar ve Diğer Donanımlar" kategorisini ve açılan pencereden
"Fare" öğesiniz seçiniz)
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
65
kullanabilirsiniz. "Düzen" listesinden önceden belirlenmiş fare düzenlerini seçebilir
yada her durum için farenin şeklinin nasıl olacağını "Gözat" butonundan açılan
pencereden belirleyebilirsiniz.
Çift Tıklama Hızı : Bir çift-tıklamanın algılandığı hızı ayarlayabilirsiniz. Hızı yavaş
ve hızlı arasında bir değere ayarlamak için ayarı sola veya sağa doğru kaydırın.
Ayarınızı test alanında deneyebilirsiniz. Klasöre çift-tıklayın; eğer yeterince hızlı
tıklarsanız klasör şekli değişir. Eğer Klasör şekli değişmezse, çift-tıklama hızınızı daha
düşük bir değere ayarlamanız gerekebilir.
Windows XP varsayılan
işaretci ayarlarına dönmek için
"Düzen" listesinden "Windows
varsayılan (sistem düzeni)"
seçeneğini seçebilirsiniz.
İşaretcinin üç boyutlu
görünmesi için "İşaretcinin
gölgesini etkinleştir"
kutucuğuna işaretleyebiilrsiniz.
Tıklatma Kilidi : Sürükle bırak işleminde fare sol tuşunu işlem bitene kadar basılı
tutmak gerekir. Fare düğmesini sürekli basılı tutmadan sürükle bırak işlemini
gerçekleştirmek için "Tıklatma Kilidini" etkinleştirebilirsiniz. Bu durumda fare sol
tuşunu kısa süre basılı tutup sürükle bırak işlemini başlatabilir işiniz bittiğinde de sol
tuşu tıklatabilirsiniz. Nekadar kısa süre basılı tutacağınız ayarınıda "Ayarlar" butonuna
basıp açılan pencereden belirleyebilirsiniz.
Hareket (Motion):
Hız, hassasiyet, görünürlük ve aktif düğmeye git gibi özellikler dahil olmak üzere
imlecinizin nasıl hareket ettiğini ve görünümünü kontrol etmek için bu sayfadan
faydalanın. Sayfa üç bölümden oluşur: Hareket, Düğmeye Git ve Görünürlük.
Hareket: İmlecin hangi hızda hareket edeceğini belirtmenize imkan sağlar. İmleç
hızını yavaş ve hızlı arasında bir değere, ayarlamak için ayarı sola veya sağa doğru
hareket ettirin.
ĠĢaretçiler :
Bir yardım öğesini, metin öğesini veya normal bir öğeyi seçtiğinizde, imleç
kullanılamadığında ve bir öğeyi boyutlandırırken olduğu gibi değişik etkinlikler
sırasında fare imlecinin nasıl görüntüleneceğini ayarlamak için bu sayfayı
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
66
Bu ayarlarda değişiklik yaptığınızda, değişiklikler hemen uygulanır. Sizin işinize
yarayan bir fare hareketine kavuşmak için farklı imleç hızı deneyin. işaretcinin daha
hassas hareket etmesini sağlamak için "İşaretci hassasiyetini artır" kutucuğu
işaretleyin.
Varsayılan Düğmeye Git : Buradaki "İleti kutularında fare işaretcisiniz otomatik
olarak varsayılan düğmenin üstüne götür " seçeneğini işaretlerseniz, bir iletişim kutusu
açıldığında fare imleci otomatik olarak varsayılan düğme olarak adlandırılan düğmenin
üzerine konumlandırılır (her iletişim kutusunda bu şekilde bir düğme vardır).
Donanim (Hardware):
Farenizin donanım konfigürasyonunu ve özelliklerini görüntülemek ve değiştirmek
için bu sayfayı kullanabilirsiniz. Farenizin ismini ve türünü Aygıtlar listesinde ve aygıt
özelliklerini de listenin altında bulacaksınız.
Görünürlük : Bu bölümde fare işaretcisinin hangi durumlarda nasıl görüneceğini
ayarlayabilrsiniz. İşaretci izini göster seçeneğini işaretlerseniz farenin her hareketinde
işaretcinin birden fazla görüntüsü birbiri ardınca görüntülenecektir. Yazarken işaretciyi
gizle seçeneği ile klavyenin kullanıldığı durumlarda fare işaretcisi ekranda
görüntülenmeyecektir. "CTRL" tuşuna basıldığında ise Fare işaretcisinin hangi
konumda olduğunu belirleyebilirsiniz.
Tekerlek : Eğer tekerlekli bir fareniz varsa
tekerleğin kullanılması durumunda
ekrandaki görüntünün nekadar hareket
edeceğini (kaç satır veya sayfa) bu bölümden
belirleyebilirsiniz.
Fare problemleri için "Sorun Gider" düğmesine tıklayarak Windows XP
"Yardım ve Destek Merkezi" sayfası çalıştırabilir ve "Özellikler" düğmesine
tıklayarak da farenizin donanım özelliklerini yapılandırabilirsiniz. Buradaki
ayarlar donanımınıza bağlı olarak değişiklik gösterir, Ancak, sistemde yüklü
çoğu donanım aygıtı için söz konusu olan üç sayfa ile karşılaşacaksınız. Bu
sayfaları (Genel, Gelişmiş Ayarlar, Sürücü) kullanarak etkinleştirebilir veya
devreden çıkarabilir, aygıt hakkındaki bilgileri görüntüleyebilir, sürücüde
değişiklik yapabilir ve aygıtın kullanmakta olduğu donanım kaynaklarını
görüntüleyebilir ve yapılandırabilirsiniz.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
67
KLAVYE (KEYBOARD) AYARLARI :
sağa kaydırın.
Yineleme hızı: İlgili tuşu basılı tuttuğunuzda, karakterin yinelendiği hızı ayarlamanıza
imkan verir. Yineleme hızını yavaş ile hızlı arasında bir değere ayarlamak için ayarı
sola veya sağa doğru kaydırın.
Klavye Ayarları:
Klavye karakter yineleme ve hız ayarları, imleç yanıp sönme hızı ile donanımla ilgili
ayarlar gibi klavyenizin ayarlarını yapılandırmanızı sağlar. Klavye Özellikleri iletişim
kutusuna ulaşmak için Başlat -->
Denetim Masası seçeneklerine
tıklayın ve Klavye simgesine çift
tıklayın.("Kategori Görünümde"
iseniz "Yazıcılar ve Diğer
Donanımlar" kategorisini ve
açılan pencereden "Klavye"
öğesiniz seçiniz)
Hız :
Karakter yineleme ve imleç yanıp-sönme
hızını yapılandırmak için bu sayfayı
kullanın. Bu sayfada şu seçenekleri
ayarlayabilirsiniz:
Yineleme Gecikmesi: Siz bir tuşu basılı
tuttuğunuzda, karakterin yinelenmesi için
gereken süreyi ayarlamanıza imkan verir.
Yineleme gecikmesini kısa ve uzun arasında
bir değere ayarlamak için ayarı sola veya
Yineleme hızını sınamak için bir tuşu basılı tutun: Ayarlarınızı test etmek için imleci
pencerede yer alan metin kutusuna yerleştirin ve sonra bir tuşa basılı tutun.
Ġmleç Yanıp Sönme Hızı : İmlecin yanıp sönme hızını ayarlamanıza imkan verir.
İmleç yanıp sönme hızı yavaş ve hızlı arasında bir değere ayarlamak için ayarı sola
veya sağa doğru kaydırın. Ayarın sol tarafında bir imleç örneği göreceksiniz ve bu
anda etkin olan ayarlara göre bu imlecin yanıp sönme hızını izleyebileceksiniz.
Yukarıdaki ayarlardan herhangi birinde değişiklik yapacak olursanız, test edebilmeniz
için yaptığınız değişiklikler hemen uygulanacaktır. Yani, karakter yineleme
seçeneklerinden herhangi birinde değişiklik yapar ve sonra bu ayarlarınızı metin
kutusunda test ederseniz, siz henüz "Uygula" veya "Tamam" düğmesine tıklamamış
olsanız bile yaptığınız
değişiklikler artık etkindir.
Aynı durum imleç yanıp
sönme hızı ayarı için de
geçerlidir. Ancak,
değişikliklerin "Klavye
Özellikleri" iletişim kutusu
dışında klavyenize
uygulanması için,
"Uygula" veya
"Tamam"
düğmesine
tıklamalısınız.
Donanım
(Hardware):
Klavyenizin
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
68
donanım ayarlarını görüntülemek, yapılandırmak ve sorunlarını gidermek için bu
sayfayı kullanın.
Aygıtlar listesinde, yüklü klavyenizin ismini ve türünü göreceksiniz. Aygıt Özellikleri
bölümünde klavyenizle ilgili bilgiler yer alacaktır. Bunlar üretici, donanım değişikliği,
yer (SCSI ID veya veriyolu numarası gibi) ve aygıt durumu gibi bilgileri kapsar. Aygıt
Durumu satırı aygıtın düzgün olarak çalışmakta olduğunu ya da bir problem
açıklaması, bir problem kodu ve mevcutsa, bir çözüm önerisi görüntüler.
Masaüstü :
Listede yer alan bir resimi masaüstünüzde duvar kağıdı olarak kullanabilirsiniz. Liste
kutusunda kullanmak istediğiniz artalanı seçin. Siz seçimler yaparken, listenin
üzerindeki monitör resminde yaptığınız değişiklikleri yansıtan bir önzileme görüntüsü
görüntülenecektir. Eğer gösterilen seçeneklerden hiçbirini beğenmezseniz, "Gözat"
düğmesine tıklayarak başka bir resim araştırabilirsiniz. Varsayılan durumda, Windows
2000 ilave dosyalar için "Belgelerim" klasörü içindeki "Resimlerim" klasörüne bakar.
Dilerseniz diğer sürücüleri ve klasörleri de araştırabilirsiniz.
Burada iki ilave düğme bulunur:


Sorun Gider... : Klavye problemleri için Windows XP "Yardım ve Destek
Merkezi" sayfasını açmak için bu düğmeye tıklayın. Klavye ile ilgili donanım
problemlerini çözümlemek için açıklama ve talimatları okuyun.
Özellikler : Klavyenin genel ve sürücü özelliklerini görüntülemek için bu
düğmeye tıklayın.
GÖRÜNTÜ AYARLARI :
Görüntü Ayarları:
Artalanlar, ekran koruyucuları, program
pencerelerinin görünümü, Web seçenekleri,
masaüstü simgeleri, renk sayısı ve
çözünürlük gibi özellikler aracılığıyla
masaüstünüzün görünümünü
yapılandırmanızı sağlar. Görüntü Özellikleri
iletişim kutusuna ulaşmak için Başlat -->
Denetim Masası seçeneklerine tıklayın ve
Görüntü simgesine çift tıklayın. Yada
masaüstünde boş alanda sağ tıklatın açılan
menüden "Özellikler" komutunu tıklatın
Artalan olarak kullanabileceğiniz dosya türleri .JPG, .JPEG, .GIF,.BMP ,
.DIB, .PNG, .HTM ve .HTML 'dir . Bir artalan seçtikten sonra bu artalanı
ortalayabilir (ortala-center), döşeyebilir (döşe-tile) veya ekrana göre
genişletebilirsiniz (uzat-stretch). Ortaladığınızda, resim veya belge, ekranın
ortasında görüntülenir ve ekranın tümünü kaplamayabilir. Döşediğinizde,
resim veya belge ekranı kaplayıncaya dek defalarca tekrarlanır. Gerdiğinizde
ise resim veya belge ekranı kaplayacak şekilde genişletilir.
Eğer bir resim değilde masaüstü renk değişikliği yapmak istiyorsanız "Renk"
listesinden istediğiniz bir rengi seçebilirsiniz.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
69
Masaüstünü ÖzelleĢtir :
Genel Sekmesi: Bu kısımda,
Bilgisayarım, Belgelerim, Ağ
bağlantılarım, İnternet Explorer gibi
standart masaüstü simgelerinin
masaüstünde görünmesini sağlamak
yada kaldırmak için kutucuğa
işaretleyebilirsiniz. Masaüstü
simgelerinin görünüm şeklini
değiştirmek için "Simge Değiştir"
düğmesini tıklayabilir ve listeden farklı
bir resim seçebilirsiniz. Tekrar eski
görünümüne döndürmek için de
"Varsayılanı yükle" düğmesini
tıklayabilirsiniz.
Kullanılmayan masaüstü simgelerinin
bir klasöre taşınmasını otomatik olarak
sağlayabilirisiniz. Ancak bunun için
"Masaüstü Temizlik Shirbazınız 60
günde bir çalıştır" seçeneğini işaretlemeniz gerekmektedir. Yada hemen
gerçekleştirmek isterseniz "Masaüstünü
Şimdi Temizle " düğmesine tıklayabilirsiniz.
Web Sekmesi:
Masaüstünüze Web'den etkileşimli öğeler
eklemenizi ve görüntülemek istediğiniz
öğeleri yapılandırmanızı sağlar. Web sayfası
içeriğini güncelleştirmek için Eşitle
düğmesini tıklayabilirsiniz.
Masaüstündeki web öğelerinin taşınması
yada boyutlarının değiştirilmesini
engellemek için "Masaüstü öğelerini kilitle"
onay kutununu işaretleyebilirsiniz.
Yeni Düğmesi: Yeni bir öğe eklemek için, Yeni (New) düğmesine tıklayın,
sonra "Yeni Masaüstü Öğesi " iletişim kutusundaki "Konum" metin kutusuna
URL'i (web adresini) girin ya da bir URL araştırın.
Galeriye Git Düğmesi: bu düğmeye tıklayarak Microsoft'un Aktif Masaüstü
Galerisi'nden öğeler de ekleyebilirsiniz. Sitedeki talimatiarı izleyin. Yeni içerik
eklediğinizde, bu içerik mevcut Web içeriği listesinde yanında bir onay işareti
ile birlikte görüntülenir. Görüntülemek istemediğiniz, ancak kaldırmaya da
hazır olmadığınız öğelerin onay işaretierini kaldırın. Bir öğeyi kaldırmak için
sözkonusu öğeyi listeden seçin ve "Sil" düğmesine tıklayın.
Özellikler Düğmesi: Her bir öğe kendi özellik takımına sahiptir. Özelliklerini
görüntülemek için öğeyi seçin ve Properties seçeneğine tıklayın. Karşınıza
gelen özellik tablosu üç sayfaya sahiptir:

Web Belgesi : Burada öğe hakkında URL, ziyaret sayısı, son eşitleme
işlemi, indirme boyutu ve indirme sonucu gibi bilgiler yer alır. Ayrıca
Internet'e bağlı olmadığınızda sayfaya çevrim-dışı olarak ulaşılıp
ulaşılamayacağını da belirtebilirsiniz.

Zamanlama : Canlı içerik ile çevrim-dışı içeriğin eşitlenmesi
işlemi için bir zaman programlamanıza imkan sağlar.

KarĢıdan Yükle : Bir Web sitesi içeriğinin hangi kısımlarını
indirmek istediğinizi belirtmenize imkan verir. İçeriğin
kaplayabileceği disk alanı miktarı için bir üst sınır belirleyebilir ve
sayfa değiştiğinde e-posta yolu ile bilgilendirilmek istediğinizi
belirtebilirsiniz. Son olarak, bir site için bir kullanıcı ismi ve
parola girmeniz gerekiyorsa, Login düğmesine tıklayabilir ve bu
bilgileri girebilirsiniz.Siteye gerçekten bağlandığınızda, Windows
kullanıcı ismi ve şifre bilgilerini otomatik olarak sağlar.
Masaüstünde Web içeriği:
Aktif Masaüstü'nüze eklenen içerik sağ ve alt tarafında birer kaydırma
çubuğu bulunan ve ekranda serbest hareket eden bir pencerede görüntülenir.
Üstteki çubuğu görüntülemek için imleci pencerenin üst tarafina taşıyın;
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
70
burada pencereyi boyutlandırmak için kullanabileceğiniz çeşitli boyutlandırma
düğmeleri ve pencereyi kapatmak için tıklayabileceğiniz Kapat düğmesi yer alır.
Çubuğun sol tarafındaki aşağı yönlü oka tıklarsanız, çevrim-içi içerik ile çevrim-dışı
içeriği eşitlemek ve bu öğenin özelliklerini düzenlemek için kullanabileceğiniz bir
menü görüntülenir. Ayrıca menüyü kullanarak Görüntü Özellikleri iletişim kutusunu
açabilir ve Web sayfası aracılığıyla Aktif Masaüstü'nüzü özelleştirebilir ve içeriğin
nasıl görüntülenmesini istediğinizi belirtebilirsiniz.
Ekran Koruyucu :
Bir ekran koruyucu seçmek için kullanılır . Ekran koruyucuları sürekli olarak değişen
resimler görüntüler ve bilgisayar belirli bir süre boş kaldıktan sonra etkinleşir. Ekran
koruyucuyu başlatmadan önce bilgisayarın ne kadar süre ile boş kalması gerektiğini
belirtin. Ekran koruyucularının iki işlevi vardır:
Bir ekran koruyucusunu, siz masanızdan uzak kaldığınızda masaüstünüzün güvenliğini
sağlamak için bir ekran koruyucu şifresi ile birlikte kullanabilirsiniz. Ekran koruyucu
başlatıldığında, masaüstünüz gizlenir ve şifreyi girmeden masaüstünü
görüntüleyemezsiniz.
Statik bir görüntünün ekrana damgalanmasını önlemek için ekran koruyucusunu
kullanabilirsiniz. Eğer uzun sürelerle masanızdan uzak kalıyorsanız ve bu sırada
görüntü de açık kalıyorsa, zamanla, görüntülenen statik görüntü kendisini kalıcı bir
şekilde ekrana damgalar. Eğer bilgisayarınız ve ekranınız geceleri açık kalıyorsa bu
duruma çok dikkat etmelisiniz.
Devanında Parola Korumalı : Oturum şifrenizi ekran koruyucusuna atar.
Başlatıldıktan sonra ekran koruyucusunu sonlandırmak için şifreyi girmeniz gerekir.
Bekleme Süresi: Ekran koruyucu başlatılmadan önce geçmesi gereken süre miktarı.
Varsayılan değer 15 dakikadır. 1 ile 9999 dakika aralığından seçim yapabilirsiniz.
Güç Düğmesi: Eğer enerji, korunumu güç yönetimi seçeneklerine sahip bir
bilgisayarıınız varsa, Ekran Koruyucu bölümünde bu seçenekleri yapılandırabilirsiniz.
Güç (Power) düğmesine tıklayarak Güç Seçenekleri Özellikleri (Power Options
Properties) iletişim kutusunu görüntüleyin.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
71
bir şemayı konfigürasyonunuz için temel alabilir, sonra öğeleri detaylı bir şekilde ayrı
ayrı yapılandırabilirsiniz. Dilerseniz, özel konfigürasyonunuzu kaydedebilir ,
böylelikle dilediğiniz zaman Scheme açılır listesinden ulaşabileceğiniz yeni bir şema
oluşturabilirsiniz.
Pencere ve Öğeler Liste Kutusundan Hazır Bir ġemayı Yüklemek: Daha önceden
yapılandırılmış bir şemayı yüklemek için, öncelikle Scheme açılır listesinden bir şema
seçin ve önzileme görüntüsüne bakarak bunun istediğiniz şema olduğundan emin olun.
Sonra OK (şemayı kaydetmek için) veya Apply (iletişim kutusunu kapatmadan ayarları
uygulamak için) düğmesine tıklayın.
Güç Seçenekleri Özellikleri iletişim kutusu belirli donanım kullanım güç şemalarını
seçmek ve ayarlarını yapılandırmak, gelişmiş ayarları düzenlemek, uykuya dalma
ayarlarını yapılandırmak ve, eğer mevcutsa, Advanced Power Management (APM)
desteğini etkinleştirmek ve UPS ayarlarını yapılandırmak için kullanabileceğiniz
birkaç sekmeye sahiptir. Bu iletişim kutusu Denetim Masasında Güç Seçenekleri
(Power Options) simgesine çift
tıkladığınızda karşınıza gelen
iletişim kutusunun aynıdır.
Görünüm :
Masaüstü ve program pencereleri
ve iletişim kutuları gibi masaüstü
bileşenlerinin masaüstünüzde
nasıl görüneceklerini kontrol
eder. Başlık çubukları, simgeler,
menüler ve kaydırma çubukları
dahil olmak üzere bazı öğeler
için renk, boyut ve yazı tipini
yapılandırabilirsiniz. Daha
önceden tanımlanmış şemalar
içerisinden seçim yapabilir ya da
Öğeleri Düzenlemek ve Özel Bir ġemayı Yüklemek: Özel bir şema yüklemek için,
hazır bir şemayı açın ve sonra Öğe açılır listesinden bir öğe seçin. Bu andan itibaren
buradaki konfigürasyon kutularını kullanarak öğenin boyutunu ve rengini ve, eğer
uygulanabiliyorsa, kullanmak istediğiniz yazı tipini ve yazı tipinin rengini ve boyutunu
ayarlayabilirsiniz. Ayrıca yazı tipine koyu veya italik niteliklerini de
uygulayabilirsiniz. Ayarlarınızı yeni bir şema olarak kaydetmek için, "Farklı Kaydet"
düğrnesine tıklayın, şemaya bir isim verin ve OK düğmesine tıklayın. Aksi takdirde,
yeni bir şema kurmaksızın ayarları uygulamak için sadece OK veya Apply düğmesine
tıklayın. Şema silmek için şemayı seçin ve Delete düğmesine tıklayın.
Ayarlar :
Görüntü bağdaştırıcınız için kullanmak
istediğiniz renk paletini ve ekran
çözünürlüğünü belirtmek için
kullanılır.
Renkler: Renk paletinizi Renkler
bölümündeki açılır bir listeden
seçebilirsiniz. Seçenekler görüntü
bağdaştlrıcınıza bağlı olarak değişebilir
ve liste 256, Orta (16-bit), Gerçek
Renk(24-bit) veya En Yüksek (32-bit)
seçeneklerini içerebilir. Renk paleti
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
72
ayarınız ne kadar yüksek olursa, masüstünüzdeki renkler o kadar gerçeğe yakın
görünür.
Ekran Alanı : Ekran Alanı bölümünde, görüntü çözünürlüğünü (piksel cinsinden ifade
edilir) ayarlayabilirsiniz. çözünürlük ne kadar fazla ise, o kadar fazla bilgi
görüntüleyebilirsiniz. Ancak, çözünürlükteki artışla birlikte masaüstündeki her bir
öğenin boyutunda azalma olur. Görüntülemek istediğiniz piksel sayısını artırmak veya
azaltmak için ayarı sola veya sağa doğru kaydırın.
Diğer Seçenekler: Eğer görüntünüzle sorun yaşıyorsanız, Windows XP sorun
gidericisini açmak için Sorunu gider düğmesine tıklayın. İlave seçenekler için Gelişmiş
düğmesine tıklayın. Bu seçenek aracılığı ile görüntü bağdaştırıcınızı ve monitörünüzü
daha ayrıntılı olarak yapılandırabilir, ileri düzeyde sorun giderme olanaklarından
faydalanabilir ve renk profillerini ayarlayabilirsiniz.
PROGRAM EKLE-KALDIR :
Program Ekle/Kaldir:
Program Ekle/Kaldır bilgisayarınızdaki programları yönetmenizi sağlar. Programların
bilgisayarınızda kapladıkları alanları, en son çalıştırdığınız tarihi ve programa ait
destek bilgilerini de görebilirsiniz. Yeni bir program eklemenizi veya varolan bir
programı değiştirmeniz veya kaldırmanızı sağlar. Ancak bu işlemleri uygulayabilmek
için Bilgisayar Yöneticisi yetki grubu ile açılmış olması gereklidir.
Program Ekle/Kaldır iletişim kutusuna ulaşmak için Başlat -->Denetim Masası
seçeneklerine tıklayın ve "Program Ekle/Kaldır" simgesine çift tıklayın.
Programları DeğiĢtir veya Kaldır ():
Bilgisayarınıza kurduğunuz programları yeniden düzenlemek (değiştirmek) yada
silmek için; Program Değiştir veya Kaldır butonuna tıklatın sonra değiştirmek veya
kaldırmak istediğiniz programı seçin.
* Bir programı değiştirmek için Değiştir'i düğmesini tıklatın.
* Bir programı kaldırmak için Kaldır'ı düğmesini tıklatın.
Butonlara basıldıktan sonra eğer programın kendi uninstall programı varsa bu program
tarafından yada Windows Installer programı tarafından "Değiştirme" yada "Kaldırma"
işlemleri gerçekleştirir.
Uyarı: "Değiştir/Kaldır'ı" butonuna tıklattığınızda, bazı programlar siz uyarılmadan
kaldırılabilir.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
73
Yeni Program Ekle ():
Bilgisayarınıza yeni bir program kurmak istediğinizde kullanabilirsiniz. Ancak pek çok
paket programın bilgisayara kurulmasını sağlayan setup yada install gibi hazır
yardımcı programları vardır. Bu programlar kurulumu otomatik olarak
gerçekleştirmektedir. Eğer hangi yardımcı programı çalıştıracağınızı bilmiyorsanız,
"Yeni Program Ekle" iletişim kutusunu kullanabilirsiniz.
Program EriĢim ve Varsayılanlarını Ayarla :
Eğer Kurulacak program, CD, Disket yada Ağ ortamlarında ise ""Cd veya Disket"
düğmesine tıklayarak yönergeleri takip edebilirsiniz.
Benzer işlemleri yapan bazı programların hangisinin aktif olarak kullanılacağını
belirlemenizi sağlar. Örneğin Web tarayıcısı, e-posta gönderme programı, çoklu ortam
dosyalarının yürütülmesini sağlayan programlar bilgisayarınızada birden fazla olabilir
bu durmda hangi programın varsayılan olarak kullanılacağını bu bölümden
belirleyebilirsiniz.
Eğer internet üzerinden Windows'a ait güncelleştirmeler, eklentiler ve güvenlik
paketleri gibi programları kurmak için "Windows Update" düğmesine tıklayarak
"http://windowsupdate.microsoft.com/" internet sayfasına bağlanabilir ve buradaki
yöndergeleri takip edebilirsiniz.
Windows BileĢenlerini Ekle/Kaldır ():
Windows'a ait yüklenmiş yada yüklenecek programların listesi üzerinde onay
kutucuklarına işaretleyerek yada işareti kaldırarak yüklenmesini yada kaldırılmasını
sağlayabilirsiniz. Yeni bileşenlerin yüklenmesi için Windows Yükleme CD'sine ihtiyaç
vardır.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
74
İnternet'in ilk şeklinin ortaya çıkışı savaş durumunda iletişimin kesintisiz devam
etmesi amacıyla 1969‟da ABD Savunma Bakanlığı Pentagon tarafından ARPA adlı bir
proje ile başladı.Daha sonra bu ağ sistemi ABD'deki üniversite ve araştırma
kuruluşlarının bilgisayarlarını da içererek büyüdü.
Türkiye Internet'e Nisan 1993'ten beri bağlıdır. İlk bağlantı 64kbit/san hızla
ODTÜ'den gerçekleştirilmiştir.Bu hat uzun bir süre tüm ülkenin tek çıkışı olmuş ve
Internet tüm Türkiye'de yaygınlaştırılmaya çalışılmıştır. 1997 yılında akademik
kuruluşların internet bağlantısını sağlayan ULAKNET çalışmaya başlamış ve
üniversiteler hızlı bir omurga yapısıyla birbirlerine bağlanmıştır. 1999 yılında ticari ağ
altyapısı olan TURNET'in yerini TTNet almıştır. 2000'lerin başında; ticari kullanıcılar
TTNet omurgası üzerinden; akademik kuruluşlar ve ilgili birimler de Ulaknet omurgası
üzerinden internet erişimine sahiptir.
İnternet'in en temel işlevi, haberleşme ve iletişimdir. İnternet üzerinden
dünyanın dört bir tarafıyla faks kadar hızlı, posta kadar ucuz bir şekilde iletişim
kurabilir, dilediğiniz her konuda araştırma yapabilir, bu süreç içinde gerekli
gördüğünüz bilgi ve dokümanları bilgisayarınıza yükleyebilirsiniz. Yerinizden hareket
etmeden alışveriş yapabilir, müze ve sergileri gezebilir, müzik arşivlerine
girebilirsiniz, farklı ülkelerden olan insanlarla her konuda yazıyla ve/veya sesli olarak
tartışabilir, ithalat-ihracat ile uğraşıyorsanız yurt dışındaki bağlantılarınızı en küçük
zaman diliminde gerçekleştirebilir ve mesajlarınızı minimum maliyetle günün her anı
dünyanın her yerine gönderebilirsiniz.
ĠNTERNET NEDĠR?
İnternet, bir çok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın
olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. Aynı zamanda, insanların her geçen gün
gittikçe artan "üretilen bilgiyi saklama / paylaşma ve ona kolayca ulaşma" istekleri
sonrasında ortaya çıkmış bir teknolojidir. Bu teknoloji yardımıyla pek çok alandaki
bilgilere insanlar kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir.
"Bilgi Ağı" üzerindeki bilgi iletimi ve paylaşımı bazı kurallar dahilinde
yapılmaktadır. Bu kurallara kısaca "internet protokolleri", ya da TCP/IP protokoller
ailesi denir. TCP/IP (Transmission Control Protocol / Internet Protocol), bilgisayarlar
ile veri iletme / alma birimleri arasında organizasyonu sağlayan, böylece bir yerden
diğerine veri iletişimini olanaklı kılan pek çok veri iletişim protokolüne verilen genel
addır. Bir başka değişle, TCP/IP protokolleri bilgisayarlar arası veri iletişiminin
kurallarını koyar. Bu protokollere örnek olarak, dosya alma / gönderme protokolü
(FTP, File Transfer Protocol), Elektronik posta iletişim protokolü (SMTP Simple Mail
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
75
Transfer Protocol), TELNET protokolü (İnternet üzerindeki başka bir bilgisayarda
etkileşimli çalışma için geliştirilen *login* protokolü) verilebilir.
Adını sıkça duyduğumuz WWW ortamında birbirine linkli objelerin iletilmesini
sağlayan protokol ise Hyper Text Transfer Protocol (HTTP) olarak adlandırılmaktadır.
TCP/IP protokolü aynı zamanda, diğer iletişim ağlarında da kullanılabilir. Özellikle
pek çok farklı tipte bilgisayarı veya iş istasyonlarını birbirine bağlayan yerel ağlarda
(LAN) kullanımı yaygındır.
İnternet üzerinden birçok hizmet verilmektedir. Bunlardan en popüler olanları
şunlardır:









"E-Mail" bir veya veya birkaç kişiye özel mesaj ve dosya gönedrilmesini
sağlar.
"Posta Listeleri" grupların e-posta yoluyla grup çapında iletişim kurmalarını
ve e-postayla haber mesajları gönderilmesini sağlar.
"Usenet Haber Grupları" konularına göre ayrılmış haber grubuna mesaj
depolamak için bir haber sunucuları sistemi sayesinde grup tartışmaları
yapılmasını sağlar.
"Online Sohbet" (Chat) gerçek zamanlı online sohbet imkanı tanır.
Katılımcılar kendilerine gönderilen mesajı bir iki saniye içinde görürler.
"Sesli ve Video Konferans" iki veya daha fazla kişinin birbirini duymasını ve
görmesini, whiteboard ve diğer uygulamaları paylaşabilmelerini sağlar.
"World Wide Web" metin, resim, ses ve diğer bilgileri içeren birbirine bağlı
sayfalardan oluşan bir sitemdir.
"Dosya Transferi" (FTP) herkese açık dosya sunucularından dosya
indirilebilmesini sağlar.
"Telnet" bir bilgisayarın başka bilgisayara bağlanmasına ve o bilgisayardaki
kullanmasına olanak sağlar.
"Gopher" başvuru kaynaklarından magazin haberlerine, hükümet belgeleri ve
demeçlerine kadar geniş bir bilgi alanını kapsayan erişim imkanı sunar.
Ġnternet Ne Kadar Güvenli?
Ticari kuruluşların Internet kullanımı yaygınlaştıkça ,İnternet'in güvenlik probleminin
çözümü için birçok çalışmalar yapıldı. Örneğin yüksek hızlı hatlar kullanılmaya
başlandı ve yeni şifreleme teknikleri geliştirildi. Ancak,zaman zaman kişisel iletiler(eposta gibi) veya gizlilik içeren bilgiler(banka kredi kart numaraları gibi)kötü amaçlı
kişiler tarafından ele geçirilebilir. Özellikle gizlilik içeren bilgileri internet üzerinde
serbestçe göndermeyin (e-mail ile, güvenlik kilidi olmayan Web listeleyicileri ile vb.).
WEB'DE ALAN ĠSĠMLERĠ (DOMAĠN)
Domain, internette başka bir örneği olmayan bir isim verilmesiyle oluşan
bir internet adresinin sağlanmasıdır. Bir domain bir web sitesinin URL'i
ya da bir e-mail adresi gibi çeşitli internet servisleri için kullanılabilir. Bir
Domain'i bir telefon numarasıyla karşılaştırabiliriz. Aynı telefon
numaralarında olduğu gibi, internetteki her kullanıcının da özel ve tek bir
numarası vardır. Kelimeler numaralardan daha çok akılda kaldığından ve
daha kolay hatırlandığından, bu numaralar isimlere dönüştürülmüştür.
Bu isimler de domain sunucularında yine isimlerine eş gelen numaralarla
adlandırılmışlardır.
enformatik.balikesir.edu.tr
Domain Name System (DNS) olarak adlandırılan hiyerarşik bir isimlendirme
sistemi ile (internet adresi), internete bağlı bilgisayarlara ve bilgisayar sistemlerine
isimler verilir. DNS, 'host' olarak adlandırılan internete bağlı tüm birimlerin yerel
olarak bir ağaç yapısı içinde gruplandırılmasını sağlar. Herbir internet adresine 4
haneli bir numara karşılık gelir. a.b.c.d şeklindeki bu numaralara IP (Internet Protocol)
numaraları denir. Her internet adresinin ilk kısmı bulunduğu domain'in (alanın)
network adresini, son kısmı ise makinanın (host) numarasını verecek şekilde ikiye
bölünür. Bu IP adreslere karşılık düşen bir makina ismi de bulunur. Bu sayede
makinaların isimleri daha kolay akılda kalır. Domain ismi birbirinden bir nokta (.) ile
ayrılan, sıra düzensel seviyedeki alt isimler (subnames) dizisidir.
Domanin alan ismlerindeki son iki hane, bir ülkenin ISo standart kodunu belirtir.
Örneğin; tr - Türkiye, de - Almanya, au- Avusturya, ru - Rusya, uk- Ġngiltere, caKanada ... gibi.
Domain alan isimlerinde yaygın üç karakterlik en yüksek seviye alanları şunlardır:
com ticari kuruluşlar ve fertler (commercial)
net internet servis sağlayıcılar ve ağla ilişkili iş yapan diğer firmalar (network)
org ticari olmayan, genelde kar amacı güdülmeyen kuruluşlar (organization)
gov hükümet kurumları (government)
mil askeri (military)
ac akademik (academic) (bazı ülkelerde 'edu' karşılığı)
edu eğitim kurumları (education)
k12 orta öğretim kurumları
pol emniyet teşkilatı
bel belediyeler
av avukatlar
dr doktorlar
tv televizyon kanalları
biz ticari kuruluşlar ve fertler (business)
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
76
gen ticari kuruluşlar ve fertler
web ticari kuruluşlar ve fertler
info ticari kuruluşlar ve fertler
Ġnternet Explorer Tarayıcısını kullanmak
WEB TARAYICILARI, BĠR WEB SĠTESĠNE ERĠġMEK VE GEZĠNMEK
Günümüzde internetten ençok Web sitelerine erişmek ve oradaki içeriği okumak için
faydalanılmaktadır. İnternet üzerindeki tüm bilgilere bakabilmek ve bu bilgilerle
etkileşim halinde olabilme olanağı veren Web tarayıcı (WEB BROWSER)
programıdır. . Teknik olarak açıklamak gerekirse, web tarayıcısı (WEB BROWSER) ,
Yardımlı Metin Transfer Protokolü'nü (Hypertext Transfer Protocol" - kısaca HTTP)
kullanarak, tarayıcı kullanıcısı adına Internet üzerinde web sunucularından isteklerde
bulunan bir istemci programdır. Günümüzde Internet kullanıcılarının çoğu iki tarayıcı
programınını kullanır. Bunlar Netscape Navigator
sistemlerine entegre edilen
Bir Web Sayfasında gezinmek için öncelikle bir web tarayıcısını çalıştırmak gereklidir.
İnternet Explorer programını çalıştırmak için Start-Programs- Microsoft Internet
Explorer (Başlat-Programlar-Microsoft Internet Explorer), masaüstündeki Microsoft
Internet Explorer simgesini tıklamak yada Tasakbar (Görev Çubuğu)'da bulunan Quick
Launch (Hızlı Başlat) seçimliğindeki Microsoft Internet Explorer simgesini tıklamak
koşulu ile bir tarayıcı penceresi açılır. internet ilegili tüm işlemler pencerede bulunan
araç çubukları ve menüler ile yapılır
ve Windows işletim
Microsoft Internet Explorer'dır. Ancak, kullanıcıların bilmediği ve farklı
özelliklere sahip pekçok başka tarayıcı şeçeneği de bulunmaktadır. Bunlardan birkaçı
aşağıdaki gibidir.
AOL CompuServe
Escape
AOL
Microsoft Internet Explorer Penceresi
Apple Safari
HotJava
IBM Browsers
iCab
Konqueror
Lynx
Microsoft Internet Explorer Penceresi Menü ve Araç Çubukları
Microsoft MSN Explorer
Mosaic
Mozilla
OmniWeb
Opera
Amaya
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
77
Bir önceki sayfaya gitmenizi sağlar. Klavyeden "Backspace"
veya Alt+Sol Yön tuşu da kullanılabilir.
Başka bir adres seçme yöntemide daha önceden ziyaret edilmiş adresleri aders
çubuğunun sağındaki oku tıklamak ve buradan seçim yapmaktır.
Bir sonraki sayfaya gitmenizi sağlar. Klavyeden Alt + Sağ yön
tuşu da kullanılabilir.
WEB SAYFALARINI KAYDETMEK VE YAZDIRMAK
Stop (Dur) Açılmakta olan sayfanın yüklenmesini yarıda
keser/durdurur. Aynı görev için ESC tuşu kullanılabilir.
Refresh (Yenile) Adres çubuğunda yer alan adresin tekrar
yüklenmesini sağlar. Klavyeden F5 tuşu da kullanılabilir.
Bağlandığımız bir Web Sitesinin sayafalarını veya istediğimiz bazı kısımlarını
bilgisayarımıza kaydedebiliriz. Bu yöntemi internete bağlanma gereği duymadan
incelemek için kullana biliriz.
Home (Giriş Sayfası) Ayarlı olan ana sayfa adresini ekrana
getirir. Alt+Home tuşuda kullanılabilir.
Sayfayı Kaydetmek
Search (Ara) internette arama yapmak istediğimiz zaman
kullanılır.
Bağlandığımız ve ekranda görünen web sayfasının tümünü harddiske bir dosya olarak
kaydetmek için aktif web sayfasında iken Dosya menüsünden Farklı Kaydet.. komutu
kullanılır.
Favorites (Sık Kullanılanlar) Sık Kullanılanlar listesini açar.
History (Geçmiş) Önceden gezilen sayfa adreslerinin listesini
açar.
Print (Yazdır) Ekrandaki görüntülenen sayfanın yazıcıya
gönderilmesini sağlar.
Adress Bar(Adres Çubuğu)'a ulaşmak istediğimiz Web Adresi yazılır ve klavyeden
Enter Tuşuna veya adres çubuğunda bulunan Go (Git) butonuna basılarak sözkonusu
sistenin ana sayfası
ekranımıza gelir.
Farklı Kaydet Penceresi
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
78
Kaydetme işleminde dosya adını değişitirmeye gerek olamadan sadece kaydedilecek
yeri Konum kısmından seçerek Kaydet butonuna tıklanır. sayfa içerisinde resimler
varsa bunlar için bir kalsör açılır.
Kaydedilen sayfayı daha sonradan incelemek için kaydedilen dosya üzerine çift
tıklanır ve Internet Explorer ile izlenir.
Sayfadaki Metni Kaydetmek
İncelemekte olduğumuz sayafadaki metnin tamamını ya da bir kısmını kaydetmek
istediğimizde öncelikle ilgili kısmı fare ile seçmemiz gerekir. Daha sonra seçili metin
üzerinde sağ butona tıklayıp Kopyalakomutu uygulanır. Kopyalama komutu Düzen
menüsündeki Kopyala komutu veya CTRL+C kısayolu ile de yapılabilir. Bu şekilde
metin panoya alındıktan sonra nerede kullanılacaksa o ortamda sağ butona basılarak
YapıĢtır veya Düzen - YapıĢtır [CTRL+V] komutu uygulanır.
Sayfayı Yazdırmak
Bir Web Sayfasını yazdırmak için Dosya menüsünden Yazdır komutu veya CTRL+P
kısayolu
kullanılır.
Karşımıza çıkan
pencerede
Yazdır butonuna
basılarak sayfa
yazdırılır.
Bir Web
Sayfasını
Kağıda
Yazdırmak
Sayfadaki Resmi Kaydetmek
Eğer istenirse
Web sayfası
yazdırılmadan
önce baskı
önizlemesi
yapabiriz. Bu
işlem için Dosya
Sayfalarda yeralan resimleri kullanmak istersek; resim üzerinde farenin sağ düğmesine
tıklar, açılan menüden Resmi Farklı Kaydet ...komutunu kullanırız. Kaydetme yerini
ve dosyaya ismini belirterek bilgisayarımıza kaydederiz.
Ayrıca sayfada gördüğünüz resim üzerine farenin imlecini sürükleyip bıraktığınızda
birkaç saniye sonra resmin sol üst köşesinde
düğmesini göreceksiniz.Bu düğmedeki
disket (
) simgesine tıklarsanız resmi
kaydedebilirsiniz. Düğme üzerindeki yazıcı (
)
simgesine tıklarsanız ilgili resmi yazdırabilirsiniz.
menüsünden Baskı Önizleme komutu seçilir.
BAĞLANTI AYARLARININ DEĞĠġTĠRĠLMESĠ VE SĠTE ADRESLERĠNĠN
EKLENMESĠ
GiriĢ Sayfasını Ayarlamak
İnternet Explorer sayfasını açtığınızda karşınıza daha önceden ayarlanmış bir sayfa
gelir bu sayfayı değiştirmek için;
Araçlar menüsünden Ġnternet Seçenekleri tıklanır.Karşımıza gelen pencerede GiriĢ
Sayfası kısmına istediğimiz bir Web Adresini Yazarak Tamam düğmesine basılır.
NOT:Eğer Web Sitesi tamamen kaydetmek isterseniz
daha özel programlar kullanılır. Bu programlar yardımıyla
bir Web Sitesini komple bilgisayarınıza indirebilirsiniz. Bu tip programlara örnek
olarak Teleport Pro, Website Copier gibi programlar verilebilir.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
79
seçer ve ilgili siteye gideriz.
Bir web adresinin Sık Kullanılanlar'a eklemek için öncelikle ilgili site ve sayfaya
gidilir. Sayfa yüklendikten sonra Sık Kullanılanlar menüsündeki Sık Kullanılanlara
Ekle komutu kullanılır. Ekranda çıkan pencereden isim verilerek Tamam düğmesine
basılır.
Sık Kullanılanlara Ekleme
Bir Web Sayfasının Sık Kullanılanlar Menüsünden Açılması
GiriĢ Sayfası Ayarlamak
Sık Kullanılanlar listesindekibşir sayfayı açmak kolaydır. Bunun için İnternet
Explorer'da (Sık Kullanılanlar menüsü veya Araç Çubuğundaki Sık Kullanılanlar
düğmesi tıklanır. İstenilen sitenin isminin üzerine tıklanır ve sayfa İnternet Explorer
penceresinde açılır.
Geçici Dosyaları ve GeçmiĢ Adres Bilgilerini Silmek
İnternette gezindiğimiz sürede her sayfanın sabit diskimizde bir kopyası alınır. Bunlar
çevrim dışı çalışırken karşımıza gelen sayfaların bulunduğu yerdir. Zamanla özel bir
klasörde tutulan bu dosyalar gittikçe artar. Bunların arasıra silinmesi gerekir. bunun
için Araçlar menüsünden Ġnternet Seçenekleri komutu uygulanır. Ekrana gelen
pencereden Dosyaları Sil.. düğmesi tıklanır.
Ziyaret ettiğimiz sayfa adreslerinin listesini silmek içinde Araçlar menüsünden
Ġnternet Seçenekleri komutu uygulanır. Ekrana gelen pencereden GeçmiĢi Sil
düğmesi tıklanır.
Bir Web Sayfasının Sık Kullanılanlara Eklenmesi
"Sık Kullanılanlar" internette gezerken işimizi kolaylaştıran ve bize zaman kazandıran
bir özelliktir. tüm tarayıcılarda bulunmaktadır. Bunlar yardımıyla daha önceden ziyaret
ettiğimiz sayfaların adreslerini tekrar tekrar yazmak yerine listeden üzerini tıklayarak
Bir Web Sayfasının Sık Kullanılanlara Menüsünden Açılması
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
80
ARAMA MOTORU NEDĠR?
Arama motoru (search engine), dünyadaki hemen hemen tüm web sitelerinin
listelendiği, kategorilere ayrılmış, aradığımız bilgileri en kısa yoldan ve hızlı bir
şekilde ulaşmamızı sağlayan web siteleridir.
İnternet üzerinde yüzlerce hatta binlerce arama motoru bulunmaktadır. Bunların
bir kısmı kendi alanlarındaki web sitelerini listelemekte, bir kısmı yerel alanlarda
hizmet vermektedir. Bir kısmı da dünya üzerindeki her türlü web sitesini
listelemektedir. Arama kriterlerini en aza indirmek arama motorlarındaki metin
kutusuna (yanlarında Search, Find It, Get It gibi tuşlar bulunan kutucuklar) herhangi
bir kelimeyi yazdığımızda, bu arama motoru bu kelimenin geçtiği tüm dökümanları
listeler. Oysa bu dökümanların içinde işimize yaramayan öyle çok döküman listelenir
ki, işimize yarayanı bulmakta zorlanmaya başlarız. Mesela bu arama motorlarından bir
tanesine web yazıp aramasını istediğiniz zaman, karşımıza yüzbinlerce sayfa çıkar.
Diğer taraftan " web sayfası" yazıp aramasını istediğimiz zaman ise hem içinde web
geçen hemde sayfası geçen tüm dökümanları listeleyeceğinden bu sefer milyonlarca
döküman çıkacaktır. Oysa bunun için, internetin heryerinde olduğu gibi, büyük bir
kolaylık sağlayan arama parametreleri vardır. Bu parametreleri kullanarak aradığımız
dökümanlara doğrudan ulaşabiliriz.
Arama motorları, sayfanızı inceleyip kelimelerin kullanılma oranlarını, yerlerini
ve şekillerini ölçer. Bir kelime diğerlerine göre, çok sık olarak, hem başlıkta, hem
yazılarda, hem resimlerin açıklamalarında kullanılmışsa, o sayfanın o kelimeye yönelik
içeriğe sahip olduğu kanısına varılır. O kelimeyle arama yapıldığında, o sayfa,
kelimeyi daha az kullanan yada başlığında o kelimeye yer vermeyen sitelere göre daha
üst sırada yer alır.
Arama Parametreler Nelerdir?
Arama parametreleri, arama motorlarına göre zaman zaman değişkenlik içerse
de, tüm arama motorlarında geçerli olan bir kaç parametre vardır.
+ parametresi "ve" anlamına gelir. Arama satırına web sayfası yerine
web+sayfası yazarsak, arama motoru artık bize içinde sadece web sayfası geçen
dökümanları listeleyecektir. Bu dökümanların içinde web kelimesi ortada sayfası
kelimesi başta veya sonda olabilir. Bu işimizi biraz daha kolaylaştırmış olacaktır. Ama
hala tam aradığımız döküman bu olmayabilir. O zaman da;
Arama motorları 3 temel parçadan oluşur:
1) Spider: İlki "spider,bot,ant" gibi isimlere sahip olan programlar. Bu programlar
interneti dolaşıp sayfaları tespit edip veritabanlarına kaydederler.
2) Veritabanı: Spider tarafından ziyaret edilen, her sayfanın kopyası burada saklanır.
Sayfanızda yaptığınız değişiklikler, spider tekrar uğrayıncaya kadar arama
motorlarında yer almaz. Arama yapıldığında, sayfanız veritabanındaki son haline göre
değerlendirilip, sıralanır. Bu yüzden kullanıcılar, ölü linkler yada çok farklı içeriklerle
karşılaşabilmektedir. Google.com'da "Önbellekten oku" komutuyla kayıtlı sayfanın
Google'un veritabanındaki halini görebilirsiniz.
" " parametresini kullanmalıyız. Yani "web sayfası" yazıp aranmasını istediğimiz
zaman, içinde sadece web ve sayfası yanyana geçen dökümanlar listelenecektir.
3) Sıralama mekanizması: Üçüncü parçada sıralama mekanizmasıdır. Kullanıcın
yaptığı aramaya göre, en uygun şekilde sayfaları sıralamaya çalışır. Her arama
motorunda bu parçalar farklı çalışır. Bazılarında, sayfanızda frame, image map
kullanmanız sorun çıkarabilir. Bazıları, veritabanına alt tag larını kaydetmez.
Herbiri kendi yöntemini geliştirerek, ziyaretçilerine en iyi sonuçları getirmeye
çalışır. Arama motorları, siteniz için önemliyse, kodlarınızı arama motorlarına uyumlu
hale getirmeli, ve üst sıralarda yer alabilmek için, optimize etmeniz gerekmetedir.
Arama Motorunda Sıralama Nasıl Yapılır?
- parametresi arama motorunun arama satırına "web sayfası" - eğitim yazarak
aramasını istediğimiz zaman, arama motoru, içinde web ve sayfası yanyana bulunan
ama eğitim kelimesi içermeyen tüm dökümanları listeleyecektir.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
81
En Popüler Arama Motorları Hangileridir?
İnternet üzerinde binlerce arama motoru bulunmaktadır. En popüler yabancı arama
motorları şunlardır;
Google
Yahoo
Altavista
Lycos
Excite
InfoSeek
WebCrawler
Hotbot
AOL
e-posta, üyelik tabanlı bilgi servislerinde de yaygın olarak kullanılan bir servistir
Birisine bir mektup gönderdiğinize göre bu mektubun gideceği bir geçerli adres olmalı.
Elektronik ortamda bu adres, "e-mail (e-posta) adresi" olarak adlandırılır. E-posta
adresi, çoğunlukla, kişinin kullanıcı numarası ve kullandığı sistemin internet vb.
adresinden oluşur.
E-MAIL NEDĠR?
Bilgisayar ağlarının oluşturulma nedenlerinden biri, kişilerin, bir yerden diğerine (hızlı
ve güvenli bir şekilde) elektronik ortamda mektup gönderme ve haberleşme isteğidir.
E-posta (electronic mail, e-posta), bu amaçla kullanılan servislere verilen genel addır.
Internet ve diğer ağlar üzerinde kullanılan pek çok e-posta sistemleri vardır. SMTP
(Simple Mail Transfer Protocol, TCP/IP protokolu), IBM PROFS (Professional Office
System), SNADS (SNA Distributed Systems), VaxMail bunlardan bazılarıdır.
E-posta, başlangıçta sadece düz yazı mesajlar göndermek amacıyla
geliştirilmişken, 1995'li yıllardan sonra geliştirilen tekniklerle, e-posta içinde kompozit
yapıların (resim, ses, video, html dökümanları, çalışabilir program vb) kullanımı
mümkün hale gelmiştir.
E-posta'nın kullanım yerlerinden biri de, "e-posta tabanlı bilgi alma"
servisleridir. "on-line" tarama yapmak yerine, bir e-posta mesajı içinde gerekli
komutları vererek tarama yapmak ve sonuçları yine e-posta ile istemek bazı
durumlarda çok kullanışlıdır.
[email protected]
[email protected] e-mail adresleridir.
Dikkat edilirse adres, @ işareti ile ayrılmış iki kısımdan oluşur. İlk kısım kişinin
kendi sistemindeki kullanıcı numarası; ikinci kısım ise, bulunduğu sistemin adresini
belirtir. Bazı sistemler ilk kısımdaki kullanıcı numarası yerine başka isimlere de izin
verir (aliasing). Bazı farklı ağlarda (Compuserve, UUCP gibi) daha değişik e-posta
adresleme formatları vardır.
E-posta Okumak
Giriş işlemleri tamalanıp, gelen kutusu(inbox) kısmından e_posta adresinize
gelen mesajlar ile karşılaşırsınız.Okunmamış mesajlar koyu renk olarak gözkür.Gelen
kutusunda gönderen(sender), konu(subject),boyut(size) ve tarih(date)bilgileri yer
alır. Göndericinin konu bilgisine tıklanarak gelen mesaj okunur. Gelen bir mesajı
silmek için; mesaj işaretlenerek çöpe at veya sil(delete) komutu uygulanır.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
82
E-posta Göndermek
E-postanın baş kısmında gönderilecek e-posta ile ilgili bir takım gönderme bilgileri
doldurulur.
Gelen mesajı başka bir klasöre taşımak için klasöre taĢı(move to folder) veya
gönder seçeneği seçilip istenilen klasöre taşınabilir.
· Kimden (From): alanında, e-posta'yı gönderen kişinin e-posta adresi (ve gerekli
olmasa bile, Adı, Soyadı) yeralır.
· Kime (To): alanında, e-posta'yı göndereceğimiz kişilerin e-posta adresleri yer alır.
Gönderilecek kişi sayısı 1'den fazlaysa adresler aralara virgül konarak (bazı
sistemlerde bir boşluk bırakılarak) yazılır.
· Konu Subject(): alanına, e-posta içeriğine uygun çok kısa bir tanım yazılır. (Acil,
toplantı duyurusu, Çok hastayım, Beni hemen ara vb gibi)
· Kk (Cc): alanına, e-postanın kopyasını başka bir kişiye ya da kişilere (genellikle, eposta içeriği ile 2. dereceden ilgili kişiler olabilir) göndereceksek, onların adresleri
yazılır. (Cc : Carbon Copy)
· Gkk (Bcc): Cc ile aynı. Yalnız, maili alan kişiler "Kime:" ve "Kk:" alanlarındaki
bilgileri görebilmelerine karşın, Bcc: alanındaki bilgileri göremezler (Bcc: Blind
Carbon Copy).
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
83
Bazen, size gelen bir iletiyi bir başkasına aynen iletmeniz gerekebilir. Bunu
sağlayan mekanizma, mailin baş kısmında "Aktar" veya "Ġlet"("Forward:")
şeklinde görülür. Kullandığınız e-posta programları, standart olarak, bir maili
başkasına "aynen gönderme" seçeneklerini size sunarlar. Elektronik postaların baş
kısmında daha değişik alanlar da vardır.
Basitliğine rağmen MS Paint programı bir çok kişi tarafından kullanılmaktadır.
Özellikle az kaynak kullanımı yapısına sahip sanatlarda oekaki ve piksel sanatçıları
tarafından tercih edilmektedir.
Normal e-postalarla birlikte, eğer istenirse, bir dosya da bu postanın sonuna
eklenerek gönderilebilir. Bu, genellikle, "eklenecek" dosyanın adının e-postanın baş
kısmında "Ek dosyası:" veya "Ekle:" ("Attachment:") şeklindeki bir alana
yazılmasıyla olur. Eklenen dosya düz yazı yanında resim, ses, program,vb. içeren
dosyalar olabilir. Maili alan kişi,, gönderilen dosyayı yerel diskine saklayabilir.
Eklenmiş dosya kullanımı, mail programlarının bir özelliğidir. Standart bir şekilde
hemen hemen tüm e-posta programları bu kullanımı desteklemektedir.
Paint programı kullanılarak hazırlanmış pixelart sanatına örnek bir çalışma
Paint programını açmak için BaĢlat --> Programlar --> Donatılar --> Paint
seçeneklerine tıklayın.
Ayrıca Başlat / Çalıştır / mspaint seçenekleri de Paint programını çalıştırır.
PAINT
Bilgisayarda basit çizimler ve resimler yapmak için Windows ile birlikte gelen
programlardan biri olan Microsoft Paint programı kullanılır. Paint programı bütün
Windows sürümlerinde bulunur. (Windows 3.x, Windows 95, Windows 98, Windows
NT, Windows 2000, Windows ME. Windows XP).
Paint bit eşlem yöntemiyle görüntü oluşturmakta ve saklamaktadır. Paint programı ile
.BMP uzantılı(24-bit, 256 renkli, 16 renkli ve tek renkli), .JPEG, .GIF, .PNG, ve .TIFF
uzantılı dosyalar açılabilir veya kaydedilebilir.
Paint ile oluşturduğunuz veya düzenlediğiniz çizimlerinizi masaüstü arkaplanı olarak
kullanabilir veya başka bir belgeye yapıştırabilirsiniz. Hatta Paint ile tarayıcı
kullanarak bilgisayarınıza aktardığınız fotoğraflarınıza bakabilir ve onları
düzenleyebilirsiniz. Web sayfaları için resimler çizebilirsiniz.
MS Paint penceresinde Başlık Çubuğu, Menü Çubuğu, Araç Kutusu, Çizim Alanı,
Boya Kutusu ve Durum Çubuğu öğeleri bulunur.
BaĢlık Çubuğu:
Windows işletim sistemlerinde açık olan pencerelerin başlık çubuklarına bakarak
çalışmakta olan programın hangi program olduğunu ve dosya adının ne olduğunu
öğrenebilirsiniz. Başlık çubuğunun solunda yazan isim dosyanın adını gösterir. Paint‟i
ilk çalıştırdığınızda yeni bir belge açılır ve bunun adı “adsız” olarak isimlendirilir.
Dosya adının yanında gördüğününz metin ise çalışmakta olan programın adını içerir.
Açık olan pencerenin hangi programa ait olduğunu en soldaki ikondan da
anlayabilirsiniz.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
84
Başlık çubuğunun en sağında ise kapat, önceki boyut/ekranı kapla,simge durumuna
küçült gibi pencere düğmeleri bulunmaktadır.
Menü Çubuğu:
Boya Kutusu:
Ön plan rengini, arka plan rengini ve üçüncü rengi belirmeye yarar. Ön plan rengini
seçmek için farenin sol tuşu ile renklerden birisine tıklanır. Arka plan rengi içinse
farenin sağ tuşu ile tıklanır.Üçüncü bir rengi seçmek içinse klavyenin CTRL tuşu
kullanılır. Çizim yaparken bu üçüncü rengi kullanmak için yine klavyenin CTRL
tuşunda elimizi basılı tutarız.
Ana menülerin isimlerini gösterir.Menüler altındaki komutları görmek için menüler
üzerine tıklanır. Menüleri klavye ile kontrol etmek isterseniz klavyenin ALT tuşuyla
birlikte menünüde altı çizili harfi kullanmalısınız.Örneğin; Dosya menüsü için
ALT+D, Resim menüsü için ALT+R, Renkler menüsü için ALT+E gibi...
Renk kutusunun solunda görülen iki renk aktif olan renkleri gösterir. Üstte olan ön
plan rengini, altta olan da arka plan rengini gösterir. CTRL tuşu ile seçilen üçüncü renk
ise bu renklerin en altında görünür.
Menülerin altındaki bazı komutların karşısında gördüğünüz klavye kısayolları o
komutların çalışması için kullanılabilir. Yeni bir belge açmak için CTRL+N, belgeyi
kaydetmek için CTRL+S gibi tuş kombinasyonlarını kullanabilirsiniz.
Ön plan rengi çizgiler, şekillerin kenarları ve metinler için kullanılır. Arka plan rengi
kapalı şekillerin içini dolduran dolgu rengi,metin çerçevelerinin arka plan rengini ve
silginin rengini belirlemeye yarar
Araç Kutusu:
Çizim alanında farenin sol tuşu yerine sağ tuşunu kullanırsanız arka plan renginin
çizim aracı tarafından kullanılamsını sağlarsınız. Bu yöntemle bir renkten diğerine
hızlıca geçiş yapmış olursunuz.
Paint araç kutusu kalem, fırça ve büyüteç gibi çizim araçlarını etkinleştirmeye
yarayan düğmelerden
oluşur. Paint'te bir çizim aracını kullanmak için düğmesine
tıklayarak aracı etkinleştirin, mümkünse bir
araç şekli seçin ve ardından
istediğiniz çizgileri ve şekilleri oluşturmak için fareyi sürükleyerek çizim
alanında çiziminizi
gerçekleştirin. Bazı çizim nesnelerini seçtikten sonra araç
kutusunun altında ilave
seçimler görüntülenir(saydam/saydamsız, fırça
kalınlığı,vs.). Bunlardan birisini de seçerek çizimlerinizi
oluşturabilirsiniz.
Araç kutusunun ekrandaki yerini değiştirebilirsiniz. Bunun için araç kutusunun
alt-üst veya sağ-sol
kenarlarından birisini farenin sol düğmesine basılı tutarak
sürüklemeniz gerekir.
Çizim Alanı:Araç çubuğundaki çizim araçlarını kullanarak çizim yapmanızı sağlayan
veya düzenlemek üzere resim yapıştırdığınız alandır.
Araç kutusunda olduğu gibi resim kutusunun da ekrandaki yerini değiştirmeniz
mümkündür.
Durum Çubuğu: Araç çubuğu üzerindeki çizim araçlarından birisine tıklandığında
veya menülerin üzerine fareyi gezdirdiğinizde o çizim aracı/menü hakkında kısaca
bilgi verir. Ayrıca çizim alanında imlecin bulunduğu koordinatları gösterir.
PAINT ARAÇLARI (TOOLS)
Paint ile çizim yapmak için kullanılan ve Paint ekranının sol yanında bulunan
araçlardır. Painti ilk açtığınızda kalem aracı otomatik olarak seçili durumda olur.
Serbest ġekil Seçimi:Yapılan çizimdeki bir nesnenin kenarlarından düzgün bir
şekilde seçilmesi ve başka bir yere taşınması ya da kopyalanması amacı ile
kullanılır.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
85
Seç:İşlev olarak Serbest Şekil Seçimi düğmesiyle aynıdır. Kullanılışı biraz
farklıdır. Nesnelerin etrafında dikdörtgen ya da kare biçiminde seçim yapılmasını
sağlar.
Seç ve serbest şekil seç araçlarının kullanımında klavyenin CTRL ve SHIFT tuşlarını
kullanabilirsiniz. Seç aracını tıkladıktan ve çizim alanında seçme işlemini yaptıktan
sonra elinizi klavyenin CTRL tuşunda tuttuğunuz sürece seçmiş olduğunuz parçanın
fareyi sürüklediğiniz yerlere kopyalanmasını sağlarsınız.
Aynı işlemi elinizi SHIFT tuşunda tutarak uygularsanız bu kez seçmiş olduğunuz
parçanın izini oluşturursunuz.
Silgi(Renk Silicisi): Fonksiyonu normal bir silgi gibidir. Seçildikten sonra silgi
büyüklüğü araç çubuğunun altından ayarlanabilir. Çizilen nesnenin rengini arka plan
rengine dönüştürmek yada rengini silmek içinde kullanılabilir.
Renkle Doldur:Bir nesnenin içini boyamakta kullanılır. Eğer nesne etrafında bir
açıklık varsa boya dışarı taşacaktır. Çizilen nesnenin dışındayken tıklanırsa nesne
haricinde sayfanın her tarafını seçilen renge boyar.
Renk Seç:Paint‟in kullanışlı araçlarından biridir. Herhangi bir nesne üzerine
getirilip tıklandığında o noktadaki rengi alır ve boya kabına atar. Böylelikle
nesnelerdeki istenmeyen ayrıntıların rötüşlanabilmesini sağlar.
Büyüteç:Nesnelerde daha ayrıntılı ve hatasız çizim yapabilmek için 1x, 2x, 6x, ve
8x seçenekleri arasında büyütme sağlar.
Kalem:Değişik renklerde kullanabileceğiniz temel çizim aracıdır.
Düz çizgiler çizmek için kalem aracı ile çizim yaparken aynı anda klavyenin
SHIFT tuşuna elinizi basılı tutun.
Çizim yaparken çizgileri kalınlaştırmak için klavyeden CTRL+(+) tuşlarına, çizgielri
inceltmek için CTRL+(-) tuşlarına basın.
Fırça:Kalem aracı gibi kullanılır. Ancak fırça aracını seçtiğinizde araç kutusunun
altında açılan alandan değişik büyüklüklerdeki kare, yuvarlak veya eğimli fırça
seçenekelrinden birisini seçebilirsiniz. Kalem aracında olduğu gibi çizim yaparken
SHIFT tuşunu kullanırsanız düz çizgiler çizilebilir, CTRL+(+) ve CTRL+(-) tuşlarıyla
da çizgielri kalınlaştırıp inceltebilirsiniz.
Metin:Resim içersine yazı eklememizi sağlayan araçtır. Bu aracı tıkladığımızda
sayfada yazı yazmak istediğimiz alana bir dörtgen çizer ve çizdiğimiz dörtgen
içersine yazımızı yazarız. Yazının zemin renginin resim üzerinde arka plan rengi
olarak gözükmesini istemiyor, saydam olarak resmin üzerine yazmasını istiyorsak araç
kutusunun altında açılan seçeneklerden ikinci düğmeyi kullanabiliriz.
Paint; Yazıtipi, büyüklük, kalınlık ayarları için küçük bir pencere açar. Eğer bu
görüntülenmediyse Görünüm Menüsünden “Metin Araç Çubuğu” seçeneğini
tıklayarak görüntüye getiririz.
Çizgi:Farklı boyut ve renklerde çizgiler oluşturmaya yarar. Düz çizgiler için
klavyenin SHIFT tuşuyla birlikte kullanırız.CTRL+(+) ve CTRL+(-) tuşlarıyla
birlikte kullanarak çizgileri kalınlaştırıp inceltebiliriz.
Kıvrım:Farklı renk ve boyutlarda kıvrımlı çizgiler oluşturmak için kullanılır.
Kullanımı deneyim kazandıkça pratikleşir.Kıvrım düğmesini seçtikten sonra fare
ile çizim alanında bir çizgi çizin. Daha sonra çizdiğiniz bu çizginin herhangi bir
yerinden tutarak farenin sol tuşu ile sürükleyin.
Dikdörtgen:Çizim alanında dörtgenler oluşturmanıza yarar. Aracı seçtikten sonra
araç kutusunun altında açılan seçeneklerden birisini seçerek
dolgulu,saydam,çerçeveli ya da çerçevesiz dikdörtgenler oluşturabilirsiniz.Eğer kare
oluşturmak isterseniz fareyi sürüklerken aynı anda klavyeden SHIFT tuşuna
basın.
Çokgen: Dolgulu,dolgusuz,çerçeceli ya da çerçevesiz çokgenler
çizebilirsiniz.Ayrıca düzensiz şekiller oluşturmak için idealdir. Aracı ve altta açılan
seçeneklerden birisini seçtikten sonra çizim alanında fare ile tek tek kenarları oluşturup
daha sonra ilk kenarla sonuncusunu birleştirerek çokgenlerinizi oluşturun.
ElipsKullanımı dikdörtgen aracı gibidir. Çizim alanında istediğiniz renkte ve
boyutta dolgulu,dolgusuz,çerçeveli veya çerçevesiz elipsler oluşturabilirsiniz.
Tam daire oluşturmak isterseniz fareyi çizim alanında sürükelrken elinizi klavyenin
SHIFT tuşuna basılı tutun.
YuvarlatılmıĢ Dikdörtgen: Çizim alanında istediğiniz renkte ve boyutta
dolgulu,dolgusuz,çerçeveli veya çerçevesiz oalcak şekilde kenarları yuvarlatılmış
dörtgenler oluşturmanızı sağlar.
Püskürtme Kabı:Paint ile resim çalışmaları yapılırken sık kullanılan bir araçtır.
Sprey boya gibi çalışır ve seçtiğimiz rengi sayfadaki istediğimiz alana püskürtür.
Kalınlığı (püskürtme sıklığı) ayarlanabilir.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
86
ÇıkıĢ (Alt+F4): Programdan çıkmak için kullanılır.
 Düzen Menüsü:
PAINT MENÜLERĠ
Dosya Menüsü:
Geri Al (Ctrl+Z): En son yapılan işlemi geri
alır.
Yeni(Ctrl+N): Yeni bir sayfa açmak için
kullanılır.
Yinele (Ctrl+Y): : Geri al işlemini geri alır.
Aç (Ctrl+O): Daha önceden yapılmış bir
resmi ekrana getirmek için kullanılır.
Kes (Ctrl+X): İşaretlenmiş olan bir bölgeyi
başka bir yere taşımak üzere hafızaya alarak
silmeye hazırlanır.
Kaydet(Ctrl+S): Yapmış olduğumuz bir
resmi saklamak için kullanılır.
Kopyala (Ctrl+C) : İşaretlenmiş olan bir
bölgeyi başka bir yere kopyalamak üzere
hafızaya alır.
Farklı Kaydet: Daha önce kaydettiğimiz
bir resmi başka bir isimle veya başka bir
konuma tekrar kaydetmek için kullanılır.
YapıĢtır (Ctrl+V): Kes ve kopyala
komutlarının hafızaya aldığı bölgeleri yapıştırır.
Seçileni Temizle (Del): İşaretlenmiş olan bölgeyi siler.
Tarayıcıdan veya Kameradan:
Bilgisayarınıza bir tarayıcı, web kamerası ya
da dijital fotoğraf makinesi bağlıysa, resimleri
aktarmanızı sağlar.
Tümünü Seç (Ctrl+A) : Bütün çizim alanını seçer.
Kopyala... : İşaretlenen bölgeyi dosya olarak saklar.
Baskı Önizleme: Oluşturulan belgenin
yazıcıdan kağıt üzerine nasıl çıkacağını
gösterir.
Dosyadan YapıĢtır : Yazıcıdan çıktı almak için kullanılır.
Sayfa Yapısı: Resim yaptığımız sayfanın büyüklüğünü, yönünü, kenar
boşluklarını ayarlamak için kullanılır.
 Görünüm Menüsü:
Yazdır (Ctrl+P): Yazıcıdan çıktı almak için kullanılır.
Gönder: : Belgeyi faks gibi bir cihaza veya bir e-posta alıcısına iletmek
kullanılır.
Arka Plan Olarak Ayarla(DöĢeli/OrtalanmıĢ): Hazırlanan belgenin
masaüstünde duvar kağıdı olarak görüntülemek için kullanılır.
Araç Kutusu (Ctrl+T) : Araç kutusunu görünmez yapar / görünür yapar.
için
Renk Kutusu (Ctrl+L) :Renk kutusunu görünmez yapar / görünür yapar.
Durum Çubuğu : Durum çubuğunu görünmez yapar / görünür yapar.
Metin Araç Çubuğu : Metin araç çubuğunu görünmez yapar / görünür yapar.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
87
YakınlaĢtır : Resmin "Normal Boyut / Geniş Boyut / Özel / Kılavuzu Göster /
Küçük
Resim Göster" seçeneklerinde gösterilmesini
sağlar.
Renkleri Düzenle: Renk kutusunda bulunmayan renkleri düzenlemek,
yeni renk ayarlamak için kullanılır.
 Yardım Menüsü:
Bit EĢlem Göster (Ctrl+F) : Resmi tam ekran modunda gösterir.
 Yardım Konuları : Paint programının kullanımını anlatır.
 Paint Hakkında :Paint hakkında kısa bilgi verir.
Resim Menüsü:
Döndür/Çevir (Ctrl+R) :İşaretlenmiş
bölgenin veya resmin tamamının
Yatay/Dikey/Açılı(90,180,270) olarak
döndürülmesi için kullanılır.
Uzat/Eğ (Ctrl+W) : İşaretlenen bölgedeki
veya
resmin tamamının yatay veya dikey
boyutlarını değiştirmek ya da belli bir açıyla eğmek için kullanılır.
WORDPAD
Wordpad Windows 2000'de yer alan basit kelime işlem programı. Word
for Windows 6.0, Rich Text Format (RTF), metin belgeleri (ASCII) ve
Unicode metin belgeleri gibi birkaç değişik biçimi kullanarak dosya
oluşturmanıza, görüntülemenize ve düzenlemenize imkan verir.
WordPad programını çalıştırmak için Başlat --> Tüm Programlar
--> Donatılar --> WordPad seçeneklerine tıklayın.
Renkleri Ters Çevir (Ctrl+I): İşaretlenen bölgedeki veya resmin tamamının
renklerinin ters çevrilmesinde kullanılır.
Öznitelikler (Ctrl+E) : Resim yaptığımız çizim alanının boyutlarının
(genişlik,yükseklik) ayarlanmasında ve resmin son kayıt tarihi, diskteki boyut ve
çözünürlük gibi özelliklerinin görüntülenmesinde kullanılır.
Resmi Temizle (Ctrl+Shift+N): Resmi silmek için kullanılır, çizim alanını
temizler
Donuk Çiz : Mat çizim yapılmasını sağlar.
 Renkler Menüsü:

Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
88
WordPad programında Başlık Çubuğu, Menü Çubuğu, Araç Çubuğu, Biçim Çubuğu,
Cetvel ve Durum Çubuğu öğeleri bulunur. Bu öğeleri görünür veya görünmez hale
getirmek için "Görünüm" menüsü kullanılır. Öğe görünür olduğunda, komutun
yanında bir onay işareti görünür.
üzerine fareyi yerleştirerek görebilirsiniz. Araç çubuğunu, pencerede istediğiniz yere
sürükleyebilirsiniz.
Araç Çubuğu AĢağıdaki Düğmeleri Ġçerir:
BaĢlık Çubuğu:
Yeni
Windows işletim sistemlerinde açık olan pencerelerin başlık çubuklarına bakarak
çalışmakta olan programın hangi program olduğunu ve dosya adının ne olduğunu
öğrenebilirsiniz. Başlık çubuğunun solunda yazan isim dosyanın adını gösterir.
WordPad‟i ilk çalıştırdığınızda yeni bir belge açılır ve bunun adı "Belge" olarak
isimlendirilir. Dosya adının yanında gördüğününz metin ise çalışmakta olan programın
adını içerir. Açık olan pencerenin hangi programa ait olduğunu en soldaki ikondan da
anlayabilirsiniz.
Başlık çubuğunun en sağında ise "kapat, önceki boyut/ekranı kapla,simge durumuna
küçült" gibi pencere düğmeleri bulunmaktadır.
Aç
Kaydet
Yazdır
Yeni bir belge oluşturur.
Mevcut bir belgeyi açar.
Etkin olan belgeyi kaydeder.
Etkin olan belgeyi yazdırır.
Baskı Önizleme
Mevcut belgeyi yazdırmadan önce önizlemenizi sağlar.
Bul
Etkin belgede belirli bir metin parçasını araştırmanızı
sağlar.
Kes
Belgenin seçili bir kısmını keser ve hafızaya
alır(Clipboard'a yerleştirir).
Ana menülerin isimlerini gösterir.Menüler altındaki komutları görmek için
menüler üzerine tıklanır. Menüleri klavye ile kontrol etmek isterseniz klavyenin ALT
tuşuyla birlikte menünüde altı çizili harfi kullanmalısınız.Örneğin; Dosya menüsü için
ALT+D, Ekle menüsü için ALT+E, Biçim menüsü için ALT+B gibi...
Kopyala
Belgenin seçili kısmını kopyalar ve hafızaya alır
(Clipboard'a yerleştirir)
YapıĢtır
Clipboard içeriğini etkin olan belgeye ekleme noktasından
itibaren yapıştırır.
Menülerin altındaki bazı komutların karşısında gördüğünüz klavye kısayolları o
komutların çalışması için kullanılabilir. Yeni bir belge açmak için CTRL+N, belgeyi
kaydetmek için CTRL+S gibi tuş kombinasyonlarını kullanabilirsiniz.
Geri Al
Son etkinliği geri alır.
Menü Çubuğu:
Tarih / Saat
Etkin olan belgeye mevcut tarihi ve zamanı yerleştirmenizi
sağlar .Birkaç değişik tarih/saat biçimi içinden seçim
yapabilirsiniz.
Araç Çubuğu:
Araç çubuğundaki düğmeler, dosya oluşturma veya kaydetme gibi yaygın dosya
yönetim görevleri için kısayollardır. Her araç çubuğu simgesinin bir açıklamasını,
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
89
Biçim Çubuğu:
Cetvel:
Biçim çubuğu üzerindeki düğmeler, metni koyulaştırmak veya altını çizmek gibi,
metni biçimlendirmeye yönelik değişiklikleri yapar. Metin biçimlendirmek için, metni
seçin ve biçim çubuğunda uygun düğmeyi tıklatın. Biçim çubuğunu, ayrıca, pencerede
istediğiniz yere sürükleyebilirsiniz.
Biçim Çubuğu AĢağıdaki Düğmeleri Ġçerir:
Yazı
Tipi
Yazı Tipi
Boyutu
Font
Script
Açılır bir listeden belgenin tümü veya seçili bir
parçası için yazı tipi seçmenizi sağlar.
Görüntülenen yazı tipi kullanılan yazı tipidir.
Açılır bir listeden seçilen yazı tipi için bir
boyut seçmenizi sağlar. Görüntülenen boyut,
kullanılan boyuttur.
Belgenin tümü veya seçili bir kısmı için yazı
tipi script'i seçmenize imkan verir.
Cetvel, içinde bulunduğunuz satırdaki konumunuzu görmenizi sağlar. Cetvelde
kullanılan ölçüler, "Görünüm / Seçenekler" seçeneğine tıkladığınızda karşınıza gelen
iletişim kutusundaki seçiminize bağlıdır.
Cetvelde istenilen konumlara tıklayarak cetvel üzerinde sekme duruşlarını
ayarlayilirsiniz. Girintileri ayarlamak için cetvel işaretçilerini cetvelin soluna doğru
kaydırın.
Durum Çubuğu: Araç çubuğu üzerindeki çizim araçlarından birisine tıklandığında
veya menülerin üzerine fareyi gezdirdiğinizde o çizim aracı/menü hakkında kısaca
bilgi verir
WORDPAD MENÜLERĠ
Dosya Menüsü:
Yeni(Ctrl+N): Yeni bir sayfa açmak için kullanılır.
Kalın/Ġtalik/Altı
Seçilen metni koyu/italik/altı çizili hale getirir.
Çizili
Renk
Hizalama
Madde ĠĢaretleri
Seçtiğiniz metne uygulanmak üzere açılır
listeden bir renk seçmenizi sağlar.
Paragrafı sola/ortaya/sağa hizalar.
Mevcut satıra bir madde işareti yerleştirir.
Madde işaretli listeler oluşturmanızı sağlar.
Aç (Ctrl+O): Daha önceden kaydedilmiş bir belgeyi
ekrana getirmek için kullanılır.
Kaydet(Ctrl+S): Hazırladığımız belgeyi saklamak
için kullanılır.
Farklı Kaydet: Daha önce kaydettiğimiz belgeyi
başka bir isimle veya başka bir konuma tekrar
kaydetmek için kullanılır.
Yazdır (Ctrl+P): Yazıcıdan çıktı almak için
kullanılır.
Baskı Önizleme: Oluşturulan belgenin yazıcıdan kağıt üzerine nasıl
gösterir.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
çıkacağını
90
Sayfa Yapısı: Sayfa kenar boşlukları, kağıt boyutu ve yönü (yatay-dikey) gibi
kullanılan kağıdın yapısı ile ilgili seçenek ayarları yapılır.
Açılan Son Dosyalar: Açılan son 4 dosya listelenir.
Gönder: : Belgeyi bir e-posta alıcısına iletmek için kullanılır.
Görünüm Menüsü:
Araç Çubuğu : Araç kutusunu görünmez yapar / görünür yapar.
Biçim Çubuğu :Renk kutusunu görünmez yapar / görünür yapar.
Cetvel :Cetveli görünmez yapar / görünür yapar.
ÇıkıĢ (Alt+F4): Programdan çıkmak için kullanılır.
Düzen Menüsü:
Geri Al (Ctrl+Z): En son yapılan işlemi geri
alır.
Durum Çubuğu : Durum çubuğunu görünmez yapar / görünür
yapar.
Seçenekler : Ölçü birimlerini belirlemek ve sözcük kaydırma ayarlarını yapmak
için kullanılır.
 Ekle Menüsü:
Kes (Ctrl+X): Seçili kelime veya kelime
gruplarını hafızaya kopyalar.Seçili öğeleri siler.
Kopyala (Ctrl+C) : Seçili kelime veya kelime
gruplarını hafızaya kopyalar.
YapıĢtır (Ctrl+V): Panoda kayıtlı bulunan
öğeleri imlecin olduğu satıra yapıştırır.
Temizle (Del): Seçili kelime veya kelime
gruplarını siler.
Tümünü Seç (Ctrl+A) : Metnin tümünü seçer.
Bul (Ctrl+F) : Metin içinde bulunması istenen sözcük ya da ifadeyi bulur.
Sonrakini Bul (F3) : "Bul" iletişim kutusuna yazılan, aynı metnin geçtiği diğer
yerleri aramaya devam etmek için kullanılır.
Bağlantılar... :
Nesne Özellikleri (Alt+Enter) : Seçili hale getirilen nesnenin türü, boyutu,
konumu ve görünümü hakkında bilgi almak için kullanılır.
Nesne : Seçili hale getirilen nesnenin düzenle/aç/yürüt gibi komutlarla
düzenlenmesi için kullanılır.
Tarih ve Saat... : İmlecin bulunduğu yere istediğiniz biçimde tarih ve
saatin eklenmesini
sağlar.
Nesne... : Listede istenilen türde hazır bir nesnenin eklenmesini veya
yeni bir dosya oluşturulmasını sağlar.
Biçim Menüsü:
Yazı Tipi... : Seçili metnin yazı tipi, yazı tipi stili, boyutu ve rengini
değiştirmek ve efekt eklemek için kullanılır.
Madde ĠĢareti Stili : Madde işaretli liste oluşturmak için kullanılır.
Paragraf... : Metinlerin sol ve sağ kenar boşluklarının ne kadar
girintileneceğini belirlemek, ilk satır girintisi belirlemek ve seçili paragrafın
hizalamasını(sağ/sol/orta) belirlemek için kullanılır.
Sekmeler... : Paragraflarda sekme durakları ayarlamak veya kaldırmak için
kullanılır.
Yardım Menüsü:
Yardım Konuları : WordPad programının kullanımını anlatır.
WordPad Hakkında :WordPad hakkında kısa bilgi verir.
Balıkesir Üniversitesi / Enformatik Bölümü / Donanım ve İşletim Sistemleri Ders Notları
91

2014 Yılı Kültür ve Turzim Bakanlığı Kapalı Devre IP CCTV ve Hırsız

8. karate - Bartın Üniversitesi

menZ10 - kelebek sistemi sınav hazırlama programı

11 - Tulin Candemir

CBTRoom Sınav Sistemi

1.modül çalışma soruları

ÖZEL ANKARA ETKİN Y.DİL, MATEMATİK ve BİLGİSAYAR KURSU

DKG 171 Tanıtım Dökümanı - İndir