HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
HEMA TERMİK SANTRALİ
BARTIN İLİ, AMASRA VE MERKEZ İLÇELERİ, ÇAPAK KOYU MEVKİİ
2X(660 MWe-669,4 MWm-1.466 Mt) VE
KÜL DEPOLAMA SAHASI PROJESİ
ÇED BAŞVURU
DOSYASI
ÇED RAPORU
ANKARA-2014
NİHAİ ÇED
RAPORU
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Proje Sahibinin Adı
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş.
Adresi
Büyükdere Cad. No:53
Maslak / İSTANBUL
Telefon ve Faks
Numaraları
Tel: 0 (212) 285 22 40
Faks: 0 (212) 286 44 55
Projenin Adı
Hema Termik Santrali 2X(660 MWe-669,4 MWm-1.466 MWt)
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Proje Bedeli
1.791.300.000.-TL (700.000.000 €)
(14.08.2013 tarihli Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden
hesaplanmıştır. 1 Euro= 2,559 TL)
Proje İçin Seçilen Yerin
Açık Adresi (Adı, mevkisi,
birden fazla il veya ilçede
yer alıyorsa bunları
tanımlayan yörenin adı)
Bartın İli, Amasra ve Merkez İlçeleri, Çapak Koyu Mevkii
Koor. Sırası : Sağa Değer, Yukarı Değer
Saat Yönünde
Eleman Sırası: Sağa (Y):Yukarı (X)
Koor. Sırası : Enlem,Boylam
Saat Yönünde: Derece.kesir
Eleman Sırası: Enlem:Boylam
Datum
: ED-50
Datum
: WGS-84
Türü
: UTM
Türü
: COĞRAFİ
D.O.M.
: 33
D.O.M.
:-
Z.O.N
: 36
Z.O.N
:-
Ölçek Fak. : 6 derecelik
Ölçek Fak. : 6 derecelik
TERMİK SANTRAL ALANI
Proje İçin Seçilen Yerin
Koordinatları, Zonu
1
445047,456
4619381,991
1
41,722673
32,338983
2
445075,473
4619360,563
2
41,722482
32,339321
3
445124,707
4619402,880
3
41,722867
32,339909
4
445160,189
4619394,390
4
41,722793
32,340337
5
445217,833
4619408,532
5
41,722924
32,341028
6
445218,267
4619432,524
6
41,723140
32,341031
7
445274,652
4619454,091
7
41,723338
32,341707
8
445317,197
4619526,138
8
41,723990
32,342212
9
445350,225
4619548,620
9
41,724195
32,342607
10
445360,537
4619579,538
10
41,724474
32,342728
11
445382,293
4619611,000
11
41,724759
32,342987
12
445411,336
4619687,814
12
41,725453
32,343329
13
445568,672
4619810,304
13
41,726567
32,345209
14
445587,662
4619820,989
14
41,726664
32,345437
15
445602,124
4619826,376
15
41,726714
32,345610
16
445613,093
4619791,918
16
41,726404
32,345745
17
445630,890
4619765,117
17
41,726164
32,345962
18
445724,936
4619734,897
18
41,725898
32,347095
19
445751,187
4619691,025
19
41,725505
32,347415
20
445748,745
4619685,893
20
41,725459
32,347386
21
445774,858
4619678,763
21
41,725396
32,347700
22
445776,112
4619690,497
22
41,725502
32,347714
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
23
445803,216
4619687,549
23
41,725477
32,348040
24
445818,726
4619676,835
24
41,725382
32,348228
25
445841,876
4619660,613
25
41,725237
32,348508
26
445831,259
4619630,790
26
41,724968
32,348383
27
445862,017
4619624,029
27
41,724909
32,348753
28
445873,531
4619633,338
28
41,724994
32,348891
29
445915,826
4619620,435
29
41,724880
32,349400
30
445968,894
4619636,045
30
41,725025
32,350037
31
445982,614
4619608,089
31
41,724774
32,350204
32
446006,638
4619613,927
32
41,724828
32,350493
33
446017,793
4619606,757
33
41,724764
32,350627
34
446026,390
4619602,981
34
41,724731
32,350731
35
445992,808
4619559,872
35
41,724340
32,350331
36
446003,636
4619536,659
36
41,724132
32,350464
37
445971,932
4619498,301
37
41,723784
32,350086
38
445940,216
4619425,044
38
41,723122
32,349711
39
445899,456
4619280,027
39
41,721814
32,349234
40
445701,651
4619238,437
40
41,721425
32,346860
41
445691,658
4619241,091
41
41,721449
32,346740
42
445688,217
4619243,151
42
41,721467
32,346698
43
445670,473
4619217,243
43
41,721232
32,346487
44
445581,991
4619207,717
44
41,721141
32,345425
45
445566,976
4619216,868
45
41,721222
32,345243
46
445556,714
4619206,939
46
41,721132
32,345121
47
445539,877
4619200,585
47
41,721073
32,344919
48
445518,042
4619198,363
48
41,721052
32,344657
49
445502,067
4619193,031
49
41,721003
32,344465
50
445493,286
4619190,222
50
41,720977
32,344360
51
445471,472
4619174,933
51
41,720838
32,344099
52
445433,578
4619165,182
52
41,720747
32,343644
53
445407,566
4619153,214
53
41,720638
32,343333
54
445391,953
4619148,484
54
41,720594
32,343145
55
445388,893
4619144,222
55
41,720555
32,343109
56
445377,264
4619136,404
56
41,720484
32,342970
57
445362,237
4619136,918
57
41,720488
32,342789
58
445344,063
4619162,862
58
41,720720
32,342568
59
445329,430
4619185,573
59
41,720924
32,342390
60
445309,843
4619207,836
60
41,721123
32,342153
61
445304,278
4619213,241
61
41,721171
32,342086
62
445293,525
4619224,432
62
41,721271
32,341955
63
445219,637
4619320,792
63
41,722134
32,341058
64
445188,553
4619325,966
64
41,722179
32,340684
65
445177,092
4619338,051
65
41,722287
32,340545
66
445143,758
4619355,271
66
41,722439
32,340143
67
445124,867
4619360,248
67
41,722483
32,339915
68
445112,880
4619360,998
68
41,722489
32,339771
69
445063,643
4619341,403
69
41,722309
32,339181
1
KAZI FAZLASI MALZEME DEPOLAMA SAHASI
446232
4617069
1 41.70189606
26.35327686
2
446528
4617250
2
41.70354620
26.35681793
3
446780
4617059
3
41.70184287
26.35986360
4
446875
4616899
4
41.70040818
26.36101958
5
446695
4616438
5
41.69624412
26.35889764
6
446403
4616653
6
41.69816089
26.35536936
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
KÜL VE/VEYA ALÇITAŞI DEPOLAMA SAHASI
1
441790,000
4618030,000
1
41,7103257
32,2998824
2
442740,000
4618030,000
2
41,7103947
32,3113009
3
442805,171
4616796,383
3
41,6992889
32,3122026
4
441981,565
4616547,540
4
41,6969881
32,3023293
5
441523,469
4617213,336
5
41,7029510
32,2967590
TERMİK SANTRAL
17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı ÇED Yönetmeliği EK-I ÇED
Uygulanacak Projeler Listesinde 2(a).Madde de belirtilen
"Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla
olan termik güç santralleri ile diğer yakma sistemleri"
Projenin ÇED Yönetmeliği
Kapsamındaki Yeri
(Sektörü, Alt Sektörü)
KÜL DEPOLAMA SAHALARI
17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı ÇED Yönetmeliğinde EK-1
ÇED Uygulanacak Projeler Listesinde Madde 12 "Günlük
kapasitesi 100 ton ve üzeri atıkların yakılması (oksitlenme
yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma vb. termal
bertaraf işlemleri), belediye atıkları hariç olmak üzere alanı 10
hektardan büyük ve/veya hedef yılı da dahil günlük 100 ton ve
üzeri olan atıkların ara işleme tabi tutulması ve düzenli
depolanması için kurulacak tesisler."
sınıfında yer almaktadır.
Raporu Hazırlayan
Kuruluşun Adı
MGS Proje Müşavirlik Mühendislik Ticaret Ltd. Şti.
Raporu Hazırlayan
Kuruluşun Adresi, Telefon
ve Faks Numaraları
Şehit Cevdet Özdemir Mahallesi,
1351. (203) Sokak, No:1/7, Çankaya-ANKARA
Tel: 0.312.479 84 00
Faks: 0.312.479 84 99
Raporu Hazırlayan
Kuruluşun Yeterlik Belge
No’su ve Tarihi
Yeterlik Belgesi No:67
Veriliş Tarihi: 25.04.2014
Raporun Sunum Tarihi
(Gün, Ay, Yıl)
4 HAZİRAN 2014
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
İÇİNDEKİLER
İçindekiler………………………………………………………………………….……………………i
Tablolar İndeksi…………………………………………………………..…………..………….…….x
Şekiller İndeksi……………………………………………………………………………...……….xiii
Fotoğraflar İndeksi…………………………………………..….……….………………………..…xvi
Ekler İndeksi……………………………………………………..….……………………...……….xvii
Kısaltmalar…………………………………………………………………………....……………...xix
BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE AMACI ................................................................................. 1
(Proje konusu faaliyetin tanımı, (Tesisin faaliyet aşamasındaki ana üretimi, ürün cinsi,
proses ve yakma sistemlerinde kullanılan yakıt ve miktarı, yakıt kullanılan ünitelerin ayrı
ayrı yakıt ısıl gücü ve toplam yakıt ısıl gücü (MWe, MWt)), üretim kapasitesi, teknik
özellikleri ve ömrü, tesiste kullanılacak ham madde cinsi, miktarı, hizmet amaçları, pazar
veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya
il ölçeğinde önem ve gereklilikleri) ......................................................................................... 1
I.1
Proje Konusu Faaliyetin Tanımı............................................................................................................. 1
I.2
Projenin Hizmet Amaçları Önemi ve Gerekliliği .................................................................................... 6
I.2.1 Dünya ve Türkiye'de enerji kaynakları ve elektrik enerji üretimi........................................ 6
I.2.2 Dünyada kömür rezervi .................................................................................................. 13
I.2.3 Dünya kömür üretimi ...................................................................................................... 15
I.2.4 Dünya elektrik üretiminde kömürün payı ........................................................................ 18
I.2.5 Ülkemiz kömür rezervleri ............................................................................................... 18
I.2.6 Amasra B sahasının kömür rezervi ................................................................................ 19
I.2.7 Kömür ithalatı ................................................................................................................ 20
I.2.8 Ülkemizde kömürün elektrik üretimindeki payı ............................................................... 21
BÖLÜM II: PROJE İÇIN SEÇILEN YERIN KONUMU .............................................................. 24
II.1.
Proje Yer Seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan faaliyet yerinin,
lejant ve plan notlarının da yer aldığı 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı, (Plan Notları ve hükümleri),
Onaylı Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planı, (Plan Notları ve lejantları) üzerinde, değil ise mevcut
arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi) (Tesisin kurulacağı alanın çevresinde yer alan sanayi, yerleşim
yerleri ile ilgili detaylı bilgiler).............................................................................................................................. 24
II.1.1. Projenin konumu ........................................................................................................ 24
II.1.2. Projenin çevre düzeni planındaki yeri ......................................................................... 33
II.2.
Proje Ünitelerinin Kentsel ve Kırsal Yerleşim Yerlerine Mesafelerinin Ayrı Ayrı Verilmesi ve Harita
Üzerinde Gösterimi ........................................................................................................................................... 33
II.3.
Projenin Belirtilen Alanda Yapılmasının Gerekçeleri Belirtilerek, Proje Ünitelerinin Kurulacağı Alana
İlişkin Arazi Kullanım ve Mülkiyet Durumunun (m2 ya da Hektar) Dağılımının Verilmesi .............................. 34
II.3.1. Proje sahasının seçilme gerekçeleri ........................................................................... 34
II.3.2. Kömür temin alanının seçilme gerekçeleri .................................................................. 35
II.3.3. Kül/alçıtaşı depolama sahasının seçilme gerekçeleri .................................................. 35
II.3.4. Proje ünitelerinin kurulacağı alana ilişkin arazi kullanım ve mülkiyet durumu .............. 35
II.4.
Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Termik Santral ve Kül Depolama Alanı, Alçıpan
Tesisi, Dolgu (Ramble) Alanı vb.) (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Alt Yapı Ünitelerinin Varsa Diğer
Ünitelerin Yerleşim Planı, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve
Yükseklikleri, Temsili Resmi, Kıyı-Kenar Çizgisinin ve Batimetrik Bilgilerin Vaziyet Planı’na İşlenmesi ve
i
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Koordinat Noktalarının, SKHKKY Ek-4 Dikkate Alınarak Yaklaşık Olarak Olması Gereken Baca Yüksekliği,
Baca Gazı Hızının Hesabının Yapılması Gösterilmesi) .................................................................................. 36
BÖLÜM III : PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI ............................................ 37
III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları.......................................... 37
III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması (Yapılacak Üretimin Ruhsat Süresi de Dikkate
Alınarak İş Termin Planının Hazırlanması) Veya Zamanlama Tablosu......................................................... 37
III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi............................................................................................................. 37
III.3.1. Proje’nin faydaları....................................................................................................... 37
III.3.2. Proje’nin maliyetleri .................................................................................................... 39
III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya
Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri 39
III.4.1. Elektrik iletim hattı (EİH) ............................................................................................. 39
III.4.2. Kömür temini ve kömür zenginleştirme (Lavvar) tesisi ................................................ 39
III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin Zaruri Olan ve Proje Sahibi
veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı
Projeleri .............................................................................................................................................................. 39
III.5.1. Ulaşım ........................................................................................................................ 39
III.5.2. Barınma ..................................................................................................................... 41
III.6. Kamulaştırma ve/veya Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı ............................................................ 42
III.6.1. Kamulaştırma ............................................................................................................. 42
III.6.2. Yeniden yerleşim ........................................................................................................ 42
III.7. Diğer Hususlar ...................................................................................................................................... 42
BÖLÜM IV :TERMİK SANTRAL, KALKER OCAKLARI, KÜL DEPOLAMA VB. PROJE
KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT
ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI () ...................................................................... 43
IV.1. Projeden Etkilenecek Gösterilecek Alanın Belirlenmesi (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre
Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek)............................................................. 43
IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı..... 44
IV.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler (Faaliyetin gerçekleştirileceği yerin-genel iklim
özellikleri, basınç, sıcaklık dağılımı, yağış dağılımı, nem dağılımı, buharlaşma durumu, sayılı
günler dağılımı (sisli, kar yağışlı, karla örtülü günler, en yüksek kar örtüsü kalınlığı vs), rüzgar
dağılımı, rüzgar hızı dağılımı, fırtınalı günler, kuvvetli rüzgarlı günler-bu başlık altında yer alan
bilgilerin aylık-mevsimlik-yıllık dağılımları içermesi, meteorolojik veri setinin son yılları
kapsayacak şekilde uzun yılları ait olması- Amasra Meteoroloji İstasyonu 1970-2012 Meteoroloji
Bülteni ve buharlaşma içinde Kastamonu Cide Met. İstasyonu verileri) .................................... 44
IV.2.2. Bölgesel jeolojik özellikler ve proje alanının jeolojisi {jeolojik yapının fiziko-kimyasal
özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya
düşmesi başlıkları altında incelenmesi, proje sahasının 1/25.000 ölçekli genel jeoloji haritası ve
inceleme alanına ait büyük ölçekli (1/1000 ve/veya 1/5000'lik) jeolojik harita ve lejantı,
stratigrafik kolon kesiti, jeoteknik etüt raporu (proje yerinin detaylı jeoloji-jeoteknik etütleri),
depremsellik ve doğal afet potansiyeli, faaliyet alanını da içine alan büyük ölçekli diri fay
haritası, fay hatlarının faaliyet alanına uzaklıkları ve etkileri, yamaçlardaki kırık ve çatlaklar ile
kayma yapacak alanların olup olmadığı, heyelan ve taşkın riski, 1/25.000 ölçekli jeoloji harita ve
kesitlerin harita alma tekniğine uygun olarak hazırlanması jeolojik bilgilerin formata uygun olarak
detaylandırılması} ..................................................................................................................... 67
ii
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikler (Yeraltı su seviyeleri, halen mevcut her türlü keson, derin,
artezyen vb. kuyu lokasyonlarının yer ve kotları ile geçilen litolojik özellikleri gösterilerek,
jeomekanik özellikleri ile birlikte kütlesel geçirgenlik değerleri, emniyetli çekim değerleri, suyun
fiziksel ve kimyasal özellikleri; yeraltı suyunun mevcut ve planlanan kullanımı) ........................ 82
IV.2.4. Hidrolojik özellikler (yüzeysel su kaynaklarından deniz, göl, dalyan, akarsu ve diğer
sulak alanların fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özellikleri, tesisin en yakın yüzeysel
su kaynağına, içme suyu havzasına, toplu içmesuyu temini amacıyla kullanılan yeraltı sularının
alındığı kuyu, pınar ve infiltrasyon galerine olan mesafelerinin ve projenin bunlar üzerindeki
olası etkilerinin belirtilmesi, bu kapsamda akarsuların debisi ve mevsimlik değişimleri, taşkınlar,
su toplama havzası, drenaj, tüm su kaynaklarının kıyı ekosistemleri) ....................................... 87
IV.2.5. Soğutma suyunun temin edileceği denizel ortamdaki (Karadeniz) canlı türleri (florafauna), (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler;
bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma
kararları, dalga hareketleri, sıcaklık, derinlik, tuzluluk vb) ......................................................... 89
IV.2.6. Yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme, kullanma, sulama
suyu, elektrik üretimi, baraj, göl, gölet, su ürünleri üretiminde ürün çeşidi ve üretim miktarları, su
yolu ulaşımı tesisleri, turizm, spor ve benzeri amaçlı su ve/veya kıyı kullanımları, diğer
kullanımlar)............................................................................................................................... 96
IV.2.7. Proje sahası ve civarının akıntı sirkülâsyonuna ilişkin akıntı hız ve yön ölçüm sonuçları
ve grafiksel değerlendirmeler.................................................................................................... 97
IV.2.8. Deniz tabanı düşey devamlılığının tespitine yönelik jeolojik-jeofiziksel (sismik veya
sondaj uygulamaları) çalışma sonuçları ve değerlendirmeleri ................................................. 100
IV.2.9. Deniz tabanı sediment cinsi ve dağılımına ilişkin değerlendirmeler ile sahanın sediment
dağılım haritası ....................................................................................................................... 101
IV.2.10.
Bölgede deniz suyunun oşinografik parametrelerine (tuzluluk-yoğunluk vb.) ilişkin
ölçüm sonuçları ve değerlendirmeler ...................................................................................... 104
IV.2.11.
Toprak özellikleri ve kullanım durumu (toprak yapısı, arazi kullanım kabiliyeti,
sınıflaması, erozyon, toprak işleri için kullanımı, doğal bitki örtüsü olarak kullanılan mera, çayır
vb.)
............................................................................................................................. 105
IV.2.12.
Tarım alanları (tarımsal gelişim proje alanları, sulu ve kuru tarım arazilerinin
büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları, ürünlerin ülke tarımındaki yeri ve
ekonomik değeri) .................................................................................................................... 108
IV.2.13.
Orman Alanları (Orman alanı miktarları m2, bu alanlardaki ağaç türleri ve miktarları,
kapladığı alan büyüklükleri, kapalılığı ve özellikleri, mevcut ve planlanan koruma ve/veya
kullanım amaçları, proje alanı orman alanı değil ise proje ve ünitelerinin en yakın orman alanına
mesafesi, 1/25.000 ölçekli meşcere haritası) .......................................................................... 110
IV.2.14.
Koruma alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı
Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer
Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre
Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu kapsamındaki alanlar vb.)........... 113
IV.2.15.
Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal
olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler, nadir
ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları,
popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) proje alanındaki
vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterilmesi. Projeden ve çalışmalardan etkilenecek
canlılar için alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide
iii
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin
belirtilmesi ............................................................................................................................. 115
IV.2.16.
Hayvancılık ve su ürünleri (etki alanı içinde balıkçılık, voli yerleri, yetiştirilen türler,
beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri) ... 155
IV.2.17.
Peyzaj değeri yüksek yerler ve rekreasyon alanları, benzersiz özellikteki jeolojik ve
jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar ........................................................................... 159
IV.2.18.
Madenler ve fosil yakıt kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme
durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik
değerleri) ............................................................................................................................. 161
IV.2.19.
Termal ve jeotermal su kaynakları, (Bunların fiziksel ve kimyasal özellikleri, debileri,
mevcut ve planlanan kullanımları) .......................................................................................... 163
IV.2.20.
Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (Askeri
Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.) ..... 163
IV.2.21.
Proje yeri ve etki alanının hava, su, toprak ve gürültü açısından mevcut kirlilik
yükünün belirlenmesi (Bu çalışma yapılırken ilgili yönetmelik gereğince hangi tarihler arasında
ne tür çalışmalar yapıldığı, çalışma metotları, çalışmanın yapıldığı dönemdeki meteorolojik
şartlar ve ölçüm süreleri belirtilmelidir.) ................................................................................... 164
IV.2.22.
Diğer özellikler ...................................................................................................... 175
IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri................................................................................................ 175
IV.3.1. Proje alanı ve etki alanındaki balıkçılık faaliyetleri, su ürünleri bakımından ekonomik
türler, bölge balıkçılığının incelenmesi (voli yerleri, balıkçı, balıkçı teknesi ve balıkçı kuruluşları
yönünden) .............................................................................................................................. 175
IV.3.2. Ekonomik Özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başta turizm olmak üzere,
tarım, hayvancılık, balıkçılık vb sektörler, yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer
bilgiler) ................................................................................................................................. 175
IV.3.3. Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, özellikle turizm
sezonunda nüfus artış oranları, diğer bilgiler) ......................................................................... 179
IV.3.4. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık, bölgede mevcut endemik
hastalıklar, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu) ................................... 180
IV.3.5. Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (yerleşme
alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri,
limanlar, konutlar, turizm alanları vb.) ..................................................................................... 182
IV.3.6. Gelir ve İşsizlik (Bölgede gelirin iş kollarına dağılımı iş kolları itibariyle kişi başına
düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir) ....................................................................... 184
IV.3.7. Diğer Özellikler ......................................................................................................... 186
BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV'TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE
ALINACAK ÖNLEMLER (BU BÖLÜMDE PROJENİN FİZİKSEL VE BİYOLOJİK ÇEVRE
ÜZERİNE ETKİLERİ, BU ETKİLERİ ÖNLEMEK, EN AZA İNDİRMEK VE İYİLEŞTİRMEK İÇİN
ALINACAK YASAL, İDARİ VE TEKNİK ÖNLEMLER V.I VE V.2. BAŞLIKLARI İÇİN AYRI
AYRI VE AYRINTILI ŞEKİLDE AÇIKLANIR.) ........................................................................ 187
V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine
Etkileri ve Alınacak Önlemler .......................................................................................................................... 187
V.1.1. Arazinin hazırlanması için yapılacak işler kapsamında nerelerde ve ne kadar alanda
hafriyat oluşacağı, hafriyat miktarı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb maddelerin nerelere
taşınacakları ve/veya hangi amaçlar için kullanılacakları ........................................................ 187
iv
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
V.1.2. Zemin emniyetinin sağlanması için yapılacak işlemler (deprem, heyelan, çığ, sel, kaya
düşmesi benzersiz oluşumlar halinde tesisin taşıma gücü, alınacak önlemleri, emniyet gerilmesi,
oturma hesapları) ................................................................................................................... 188
V.1.3. Taşkın önleme ve drenaj ile ilgili işlemlerin nerelerde ve nasıl yapılacağı ................. 189
V.1.4. Arazinin hazırlanması sırasında ve ayrıca ünitelerin inşasında kullanılacak
maddelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli, toksik ve kimyasal olanların taşınımları,
depolanmaları ve kullanımları, bu işler için kullanılacak aletler ve makineler .......................... 190
V.1.5. İnşaat sırasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, (Tesisin
inşaat aşamasında oluşabilecek toz emisyonu miktarlarının emisyon faktörleri kullanılarak
hesaplanması ve sonuçlarının, toz emisyonu için hesaplamalar sonucu elde edilen kütlesel debi
değerleri SKHKKY Ek-2’de belirtilen sınır değerleri aşmışsa modelleme yapılması, Tesiste
oluşabilecek emisyonlarla ilgili yapılacak hesaplamalarda kullanılacak olan emisyon faktörlerinin
hangi kaynaktan alındığı) ....................................................................................................... 191
Tüm emisyon kaynaklarından kaynaklanacak toz emisyonları Tablo 81 ve Tablo 82’de
gösterilmiş olup,hesaplanan saatlik kütlesel debi (kg/saat) değerleri Sanayi Kaynaklı Hava
Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2 Tablo 2.1’de verilen Normal işletme şartlarında ve haftalık
iş günlerindeki işletme saatleri için verilen kütlesel debi (Baca dışından) değerleri ile
karşılaştırıldığında inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan saatlik kütlesel debiler yönetmelikte
verilen sınır değerleri (1 kg/saat) aştığı görülmüştür. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi
Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
Ek-2 Tesislerin Hava Kalitesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava Kalitesi Ölçümü
başlığı altında; ........................................................................................................................ 195
V.1.6. Kalker ocaklarının açılması ve kırma-eleme tesisinin kurulması durumunda, tesisin
kapasitesi, teknolojisi, çalışma süreleri (gün-ay-yıl) ................................................................ 197
V.1.7. Proje kapsamındaki ulaşım altyapı planı, bu altyapının inşası ile ilgili işlemler;
kullanılacak malzemeler, kimyasal maddeler, araçlar, makineler, altyapının inşası sırasında
kırma, öğütme, taşıma, depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler ......................................... 197
V.1.8. Proje kapsamındaki elektrifikasyon planı, bu planın uygulanması için yapılacak işlemler
ve kullanılacak malzemeler..................................................................................................... 197
V.1.9. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek yapılacak
işlerde kullanılacak yakıtların türleri, tüketim miktarları, bunlardan oluşacak emisyonlar ......... 197
V.1.10. Proje kapsamındaki su temin sistemi planı, bu sistemin inşası ile ilgili işlemler, bu
işlemlerde kullanılacak malzemeler; suyun temin edileceği kaynak ve kullanılacak su miktarları,
içme ve kullanma suyu ve diğer kullanım amaçlarına göre miktarları, Arazinin hazırlanmasından
başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine getirilecek işlemler sonucu oluşacak atık suların
cins ve miktarları, deşarj edileceği ortamlar ............................................................................ 200
V.1.11. Soğutma suyu isale hattı için zemin emniyetinin sağlanması için yapılacak işlemler
(taşıma gücü, emniyet gerilmesi, oturma hesapları)................................................................ 201
V.1.12. Arazinin hazırlanmasından ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek işler
sonucu meydana gelecek katı atıkların cins ve miktarları, bu atıkların nerelere taşınacakları
veya hangi amaçlar için kullanılacakları, hafriyat depo sahalarının kapasitesi, atıkların geçici
depolanacağı alanların vaziyet planında gösterilmesi ve geçici depolama alanlarının
özelliklerinin verilmesi (atıkların niteliği, ömürleri konusunda detaylı bilgi verilmesi, ÇED
Yönetmeliği kapsamında alınan izinlerin rapor ekinde yer alması) .......................................... 204
V.1.13. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yapılacak işler nedeni
ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif değerler, Çevresel
v
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Gürültü’nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’ne göre akustik raporun hazırlanması,
(www.csb.gov.tr adresinde bulunan Akustik Formatının esas alınması).................................. 207
V.1.14. Karasal flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler ve alınacak önlemler .. 212
V.1.15. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla elden
çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kulanım kabiliyeti ve tarım ürünleri ..... 213
V.1.16. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla kesilecek
ağaçların tür ve sayıları, ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin
yapılacağı (tesis alanı ve kül depolama sahaları dahil) ........................................................... 214
V.1.17. Proje ve yakın çevresinde yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına
(geleneksel kentsel dokuya, başta Amasra olmak üzere potansiyel turizm alanlarına olabilecek
etkiler, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) materyal üzerindeki etkilerinin
şiddeti ve yayılım etkisinin belirlenmesi ve alınması gereken önlemler ................................... 215
V.1.18. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek
işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar. (Çevre ve toplum sağlığını olumsuz
etkileyecek yangın ve patlamalara karşı alınacak tedbirler hakkında bilgi verilmesi) ............... 216
V.1.19. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine getirilecek
işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı
ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği...................................................................... 216
V.1.20. Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha
düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasıl
yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, vb. ........................................................ 217
V.1.21. Projenin inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan trafik yükünün belirlenmesi ve etkilerinin
değerlendirilmesi .................................................................................................................... 217
V.1.22. Diğer özellikler.......................................................................................................... 219
V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak
Önlemler .......................................................................................................................................................... 219
V.2.1. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde
Gerçekleştirileceği (Soğutma sisteminin ayrıntılı açıklanması), Kapasiteleri, Her Bir Ünitenin
Ayrıntılı Proses Akım Şeması, Temel Proses Parametreleri, Prosesin Açıklaması, Faaliyet
Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Kullanılacak Makinelerin, Araçların,
Aletlerin ve Teçhizatın Özellikleri (soğutma sistemi ve diğer prosesler arasındaki farkların
ayrıntılı açıklanması) .............................................................................................................. 219
V.2.2. Proje Ünitelerinde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler, Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim
Miktarları, Nerelere, Ne Kadar ve Nasıl Pazarlanacakları, Üretilecek Hizmetlerin Nerelere, Nasıl
ve Ne Kadar Nüfusa ve/veya Alana Sunulacağı ..................................................................... 248
V.2.3. Proje İçin Gerekli Hammaddenin Nereden ve Nasıl Sağlanacağı (Bölgenin Kömür
Rezervleri Kullanılacağına Dair Taahhüt ve İlgili Kamu Kurum Görüşlerinin Değerlendirmesi),
Özellikleri, Görünür ve Muhtemel Rezerv Miktarları, 1/25.000 Ölçekli Haritada Gösterimi,
Taşınımları, Depolanmaları, Taşınma ve Depolanması Sırasındaki Etkileri (Tozuma, Yanma
Riski, Sızıntı Suları Vb), Kullanılacak Ulaşım Tipi ve Araçlar, Bu Araçların Miktarları ve
Kapasiteleri, Depolama ve Kırma-Eleme İşleminin Nerede-Ne Şekilde Gerçekleştirileceği,
Oluşacak Toz Miktarı ve Alınacak Tedbirler, Kömürün Kısa ve Elementel Analizi, Isıl Değeri,
Kömürün Kullanımı Öncesinde (Zenginleştirme-Lavvarlama Aşamasında) Ortaya Çıkacak Atık
Miktarı ve Bertarafı ................................................................................................................. 249
V.2.4. Faaliyet Ünitelerinde Kullanılacak Suyun Hangi Prosesler İçin Ne Miktarlarda
Kullanılacağı, Kullanılacak Suyun Proses Sonrasında Atık Su Olarak Fiziksel, Kimyasal ve
vi
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Bakteriyolojik Özellikleri, Atık Su Arıtma Tesislerinde Bertaraf Edilecek Maddeler ve Hangi
İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edilecekleri, Arıtma İşlemleri Sonrası Atık Suyun Ne Miktarlarda,
Hangi Alıcı Ortamlara, Nasıl Deşarj Edileceği ......................................................................... 260
V.2.5. Soğutma Sistemine İlişkin Bilgiler, Faaliyet Ünitelerinde Kullanılacak Kazan ve/veya
Soğutma Sularının Ne Miktarlarda Kullanılacakları, Bu Suların Hangi İşlemlerden Sonra Hangi
Alıcı Su Ortamlarına Nasıl Verileceği ve Verilecek Suların Özellikleri ..................................... 280
V.2.6. Proje kapsamında kullanılacak kireçtaşının miktarı, nereden ve nasıl sağlanacağı
(Hangi sahalardan temin edileceğinin belirlenmesi ve bu sahaların raporda ve ekindeki
topoğrafik haritada yer verilmesi), karakteristikleri (reaktivitesi ve diğer özellikleri) ................. 280
V.2.7. Proje kapsamında kullanılacak ana yakıtların ve yardımcı yakıtın hangi ünitelerde ne
miktarlarda yakılacağı ve kullanılacak yakma sistemleri, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin
Kontrolü Yönetmeliği Ek-4’üne göre hesaplanan tesis baca yüksekliği, emisyonlar, azaltıcı
önlemler ve bunların verimleri, ölçümler için kullanılacak aletler ve sistemler, modelleme
çalışmasında kullanılan yöntem, modelin tanımı, modellemede kullanılan saatlik meteorolojik
veriler (yağış, rüzgar, atmosferik kararlılık, karışım yüksekliği vb.).......................................... 280
V.2.8. Bölgenin tesis kurulmadan önceki hava kalitesi değerleri, model girdileri, kötü durum
senaryosu da dikkate alınarak model sonuçları, muhtemel ve bakiye etkiler, önerilen tedbirler,
Modelleme sonucunda elde edilen çıktıların arazi kullanım haritası üzerinde gösterilmesi ve
mevcut hava kalitesi verileri ile tablosal karşılaştırma yöntemi................................................ 307
V.2.9. Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Külün Analizi, Miktarı ve Özellikleri, Oluşabilecek
Ağır Metaller İle İlgili Varsa Bir Ön Çalışma, Ağır Metal Miktarı ve Özellikleri, Kül Erime
Sıcaklıkları, Depolama/Yığma, Bertaraf İşlemleri, Aktarmadan Önce Saha İçinde Depolanıp
Depolanmayacağı, Saha İçerisinde Geçici Depolama Yapılacaksa (1/25.000 lik Vaziyet
Planında Gösterilmesi) Depolama Şartları ve Alınacak Önlemler, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl
Taşınacakları, Alternatif Yol Güzergahları veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden
Değerlendirilecekleri ............................................................................................................... 308
V.2.10. Kül Depolama Tesisinin Koordinatları, Kapasitesi, Mülkiyet Durumu, En Yakın Yerleşim
Yerine Mesafesi, Tasarımı, Drenaj Sistemi, Zemin Sızdırmazlığının Sağlanması İçin Yapılacak
İşlemler, Kontrol Yöntemleri ve Alınacak Önlemler, Kullanılacak Olan Geçirimsiz Tabakanın
Tüm Teknik Özellikleri, Nereden ve Nasıl Temin Edileceği, Depolama Alanına Ait Her Bir Hücre
İçin Üst Örtü ve Zemin Suyu Drenaj Tabakası Plan ve Kesit Bilgileri, Üst Yüzey Geçirimsizlik
Tabakasının Teşkili, Ömrü, Depolama Alanının Yol Açacağı Bitkisel Toprak Kaybı ve
Rehabilitasyonu ...................................................................................................................... 310
V.2.11. Tesiste Oluşacak Kül Atıklarının Yer Altında Üretim (Kömür) Sonucu Oluşturulacak
Boşluklarda Dolgu (Ramble) Malzemesi Olarak Kullanılması Durumunda Bu Sisteme Ait Detaylı
Bilgiler, Yer Altı Sularına Kirlilik Bulaşmasını Önlemek Amacıyla Alınacak Önlemler, Kirlilik
İzlenmesine Yönelik Yapılacak Çalışmalar ve Tüm Bunları İçeren Bilgilerin Acil Eylem Planına
Aktarılması ............................................................................................................................. 315
V.2.12. Baca Gazı Arıtma İşlemi Sonucunda Açığa Çıkacak Atıkların Bertaraf Yöntemi, Proje
Kapsamında Oluşacak Küllerin ve Baca Gazı Arıtımından Kaynaklanacak Atıkların Satışının
Yapılamaması Durumunda, Depolama Sahasının Kapasitesi Projelendirilirken Yapılabilecek
Minimum Satışın Göz Önünde Bulundurulacağı ..................................................................... 316
V.2.13. Drenaj sisteminden toplanacak suyun miktarı, sızıntı suyu toplama havuzunun toplama
karakteristiği, arıtılma şekli, arıtma sonucu ulaşılacak değerler, arıtılan suyun hangi alıcı ortama
nasıl deşarj edileceği, deşarj limitlerinin tablo halinde verilmesi, tesiste oluşacak sızıntı suyu ile
ilgili değerlendirmenin şiddetli yağış analizlerine göre yapılması, Depo alanı yüzey drenaj suları
vii
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
ve sızıntı sularının kontrolü ve kirlilik unsuru içermesi durumunda nasıl temizleneceği, alınacak
izinler ................................................................................................................................. 317
V.2.14. Tesisin faaliyeti sırasında oluşacak diğer katı atık miktar ve özellikleri, bertaraf
işlemleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için yeniden
değerlendirilecekleri, alıcı ortamlarda oluşturacağı değişimler, muhtemel ve bakiye etkiler,
alınacak önlemler ................................................................................................................... 317
V.2.15. Proje kapsamında meydana gelecek vibrasyon, gürültü kaynakları ve sevileri, bakiye
etkiler, alınacak önlemler, Çevresel Gürültü’nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’ne
göre akustik raporun hazırlanması, (her bir tesis için ayrı ayrı hazırlanacak) .......................... 319
V.2.16. Radyoaktif Atıkların Miktar ve Özellikler, Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri, Muhtemel ve
Bakiye Etkiler ve Önerilen Tedbirler........................................................................................ 322
V.2.17. Proje Ünitelerinde Üretim Sırasında Kullanılması Muhtemel Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı
ve Patlayıcı Maddeler, Taşınımları ve Depolanmaları, Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları,
Kullanımları Sırasında Meydana Gelebilecek Tehlikeler ve Alınabilecek Önlemler ................. 323
V.2.18. Proje etki alanında yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına
(geleneksel kentsel dokuya, başta Amasra olmak üzere potansiyel turizm alanlarına olabilecek
etkiler, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) materyal üzerindeki etkilerinin
şiddeti ve yayılım etkisinin belirlenmesi ve alınması gereken önlemler ................................... 326
V.2.19. Deniz ortamına olabilecek etkiler ve alınacak tedbirler (voli sahaları, deniz suyu
kalitesi, su ürünleri, deniz içindeki mevcut kültürel varlıklar ve diğer sucul faaliyetler dikkate
alınarak gerçekleştirilecek etki değerlendirmesi)..................................................................... 327
V.2.20. Karasal flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler ................................... 328
V.2.21. Orman alanları üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler, orman yangınlarına karşı
alınacak tedbirler (Orman alanı dışında olması halinde en yakın orman alanlarına mesafesi ve
mesafeye bağlı olarak orman yangınlarına karşı alınacak önlemler) ....................................... 330
V.2.22. Projenin Tarım Ürünlerine ve Toprak Asitlenmesine Olan Etkileri, Toprak
Asitlenmesinin Tahmininde Kullanılan Yöntemler ve Alınacak Tedbirler ................................. 331
V.2.23. Yeraltı ve yüzey suyun (mevcut su kaynaklarına) etkiler ve alınacak tedbirler .......... 333
V.2.24. Santralın olası etkilerinin (canlılar, hava, su ve toprak gibi alıcı ortama) bölgenin
mevcut kirlilik yükü ve aynı bölgede bulunan ve kurulması planlanan diğer termik santral ile
kümülatif olarak değerlendirilmesi........................................................................................... 333
V.2.25. Termik Santralin Verimi, Açığa Çıkan Atık Isının Nasıl Değerlendirileceği, Enerji
Kaybından (Yakıtın Tamamının Enerjiye Dönüştürülememesinden Kaynaklanan) Dolayı
Atmosfere Verilecek Isının Meteorolojik Koşulları (Bağıl Nem, Sıcaklık, Basınç vs) Nasıl
Etkileyeceğinin Bir Model Çalışmasıyla Ortaya Konması, Model Sonuçları ve Alınacak Önlemler334
V.2.26. Proje kapsamında yapılacak bütün tesis içi ve tesis dışı taşımaların trafik yükünün ve
etkilerinin değerlendirilmesi .................................................................................................... 336
V.2.27. Tesisin Faaliyeti Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut
ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği .................. 338
V.2.28. Faaliyetler İçin Gerekli Hammadde, Yardımcı Madde ve Personel Ulaşımının Nasıl
Sağlanacağı, Kullanılacak Ulaşım Tipi ve Araçlar, Bu Araçların Miktarları ve Kapasiteleri ...... 338
V.2.29. Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetlerden İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli
ve Tehlikeli Olanlar ................................................................................................................. 339
V.2.30. Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha
Düzenlemeleri ........................................................................................................................ 341
V.2.31. Sağlık Koruma Bandı İçin Önerilen Mesafesi............................................................ 341
viii
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
V.2.32. Diğer Faaliyetler ....................................................................................................... 342
V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri............................................................................. 342
V.3.1. Proje ile gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkânları, nüfus
hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik altyapı hizmetleri ve bu
hizmetlerden yararlanılma durumlarında değişiklikler vb. ........................................................ 342
V.3.2. Çevresel fayda-maliyet analizi .................................................................................. 343
BÖLÜM VI: İŞLETME FAALİYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN
ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER.............................................. 351
VI.1. Rehabilitasyon ve Reklamasyon Çalışmaları ................................................................................... 351
VI.2. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler ......................................................................................................... 351
VI.3. Olabilecek Hava Emisyonları ............................................................................................................. 351
VI.4. Kül Depolama Sahasının Nihai Durumu ........................................................................................... 352
BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ (BU BÖLÜMDE YER SEÇİMİ, TEKNOLOJİ,
ALINACAK ÖNLEMLER GİBİ ALTERNATİFLERİN KARŞILAŞTIRILMASI YAPILACAK VE
ÇIKAN SONUÇLAR TERCİH SIRALAMASI BELİRTİLECEKTİR.) ....................................... 353
BÖLÜM VIII: ÇEVRE YÖNETİM PLANI, İZLEME PROGRAMI ACİL EYLEM PLANI ............ 356
VIII.1. Faaliyetin İnşaatı İçin Önerilen Çevre Yönetim Planı ve İzleme Programı İle Faaliyetin
İşletmesi ve İşletme Sonrası İçin Önerilen Çevre Yönetim Planı, İzleme Programı ve Acil
Müdahale Planı ...................................................................................................................... 356
VIII.2.
ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği’nde “Yeterlik Belgesi Alan
Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri” Başlığının da Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program365
BÖLÜM IX: HALKIN KATILIMI (PROJEDEN ETKİLENMESİ MUHTEMEL YÖRE HALKININ
NASIL VE HANGİ YÖNTEMLERLE BİLGİLENDİRİLDİĞİ, PROJE İLE İLGİLİ HALKIN
GÖRÜŞLERİNİN VE KONU İLE İLGİLİ SORULARIN VE AÇIKLAMALARIN ÇED RAPORUNA
YANSITILMASI) ..................................................................................................................... 366
BÖLÜM X: YUKARIDAKİ BAŞLIKLAR ALTINDA VERİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN
BİR ÖZETİ (PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMALARINDA YAPILMASI PLANLANAN
TÜM ÇALIŞMALARIN VE ÇEVRESEL ETKİLER İÇİN ALINMASI ÖNGÖRÜLEN TÜM
ÖNLEMLERİN, MÜMKÜN OLDUĞUNCA BASİT, TEKNİK TERİM İÇERMEYECEK ŞEKİLDE
VE HALKIN ANLAYABİLECEĞİ SADELİKTE ANLATILMASI,) ............................................ 368
BÖLÜM XI: SONUÇLAR (YAPILAN TÜM AÇIKLAMALARIN ÖZETİ, PROJENİN ÖNEMLİ
ÇEVRESEL ETKİLERİNİN SIRALANDIĞI VE PROJENİN GERÇEKLEŞMESİ HALİNDE
OLUMSUZ
ÇEVRESEL
ETKİLERİN
ÖNLENMESİNDE
NE
ÖLÇÜDE
BAŞARI
SAĞLANABİLECEĞİNİN BELİRTİLDİĞİ GENEL BİR DEĞERLENDİRME, PROJE
KAPSAMINDA ALTERNATİFLER ARASI SEÇİMLER VE BU SEÇİMLERİN NEDENLERİ ) 370
NOTLAR VE KAYNAKLAR ................................................................................................... 374
ix
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
TABLOLAR İNDEKSİ
Tablo 1. 2011-2012 Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretim ve Tüketimi ......................................9
Tablo 2. 2011-2012 Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretiminin Birincil Enerji Kaynaklara Göre
Dağılımı ..................................................................................................................................9
Tablo 3. 2011-2020 Dönemini Kapsayan Enerji ve Puant Talepleri ......................................11
Tablo 4. 2009-2010 Yılı Tüketim Değerleri (GWh) ................................................................12
Tablo 5. IX. Kalkınma Planı Hedefleri ...................................................................................13
Tablo 6. Bazı Ülkelerde Kömürün Elektrik Üretimindeki Payı ................................................18
Tablo 7. Amasra Kömür Havzasında Yapılan Kömür Rezerv Çalışmaları .............................20
Tablo 8. Türkiye'de 2012 Yılı Türkiye Üretilebilir Kömür Rezervleri ve Santral Potansiyeli ....21
Tablo 9. Koordinatlar ............................................................................................................28
Tablo 10. Proje Sahasının Yakın Yerleşimlere Mesafesi ......................................................33
Tablo 11. Proje Sahasındaki Mülkiyet Durumu .....................................................................35
Tablo 12. Ünitelerin Öngörülen Ebatları ................................................................................36
Tablo 13. Amasra Meteoroloji İstasyonları Basınç Değerleri .................................................45
Tablo 14. Amasra Meteoroloji İstasyonları Sıcaklık Değerleri ...............................................45
Tablo 15. Amasra Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri .....................................................46
Tablo 16. Amasra Meteoroloji İstasyonları Ortalama Nem Değerleri .....................................47
Tablo 17. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sayılı Günler Tablosu ............................................48
Tablo 18. Amasra Meteoroloji İstasyonu Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri .........................48
Tablo 19. Cide Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri.................................................49
Tablo 20. Amasra Meteoroloji İstasyonu Yönlere Göre Rüzgârın Esme Sayıları...................50
Tablo 21. Amasra Meteoroloji İstasyonu İlkbahar ve Yaz Mevsimlerindeki Rüzgârın Esme
Sayıları .................................................................................................................................51
Tablo 22. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sonbahar ve Kış Mevsimlerindeki Rüzgârın Esme
Sayıları .................................................................................................................................51
Tablo 23. Uzun Yıllar Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı (m/s) ..........................................54
Tablo 24. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgâr Hızı, Maksimum Rüzgâr Hızı ve
Rüzgâr Yönü Tablosu (m/s) ..................................................................................................55
Tablo 25. Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı ...........................................56
Tablo 26. Enversiyon Analiz Sonuçları (2001-2012) .............................................................57
Tablo 27. Amasra Ortalama Aylık Karışma Yükseklikleri (m) ................................................60
Tablo 28. Amasra Karışma Yüksekliği Verilerinin RMSE Değerleri .......................................63
Tablo 29. Amasra Meteoroloji İstasyonu Verilerinin RMSE Değerleri ...................................63
Tablo 30. TRY Olarak Seçilen Yıllar .....................................................................................67
Tablo 31. Yapılan Sondajlara Ait Özet Bilgiler ......................................................................78
Tablo 32. Amasra-Kazpınar Arası Incelenen Su Noktaları, Koordinatları ve Kotları ..............83
Tablo 33. Kuyu, Kaynak, Çeşme ve Yüzeysel Su Kaynaklarından Alınan Su Numunlerine Ait
Analiz Sonuçları ...................................................................................................................84
Tablo 34. Fitoplankton ve Makrofitler Listesi .........................................................................91
Tablo 35. Zooplanktonik Organizma .....................................................................................93
Tablo 36. Bentik Organizma Listesi-Omurgasız Hayvanlar ...................................................94
Tablo 37. Balık Tür Listesi ....................................................................................................95
Tablo 38. Bartın İli’nde Yapılması Planlanan/Yapılmakta Olan Baraj ve HES Projeleri .........96
Tablo 39. Akıntı Veri Setleri ..................................................................................................98
Tablo 40. Tane Boyu Analiz Sonuçları ................................................................................102
Tablo 41. CTD İstasyonları Koordinat Bilgileri (WGS-1984) ................................................104
Tablo 42. Amasra İlçesi’ndeki Arazi Kullanımı ....................................................................106
Tablo 43. Amasra İlçesi Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı (ha)................................................106
Tablo 44. Bartın İli Tarımsal Alan Kullanımı (2012) .............................................................109
Tablo 45. Amasra İlçesi’ndeki Tarımsal Alan Kullanımı (2012) ...........................................109
Tablo 46. Amasra İlçesi Ağaç Türleri ve Kapladıkları Alanları .............................................111
Tablo 47. Amasra İlçesi Arkeolojik Sit Alanları ....................................................................113
Tablo 48. Floristik Listede Kullanılan Kısaltma ve Terimler .................................................118
Tablo 49. Proje Sahası’nda Tespit Edilen Flora Listesi .......................................................121
Tablo 50. Faaliyetin Planlandığı Yer ve Çevresinde Bulunan Omurgasız Türleri ................149
x
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 51. Tesis Alanı ve Yakın Çevresindeki İki Yaşamlılar ve Sürüngenler .......................150
Tablo 52. Tesis Alanı ve Yakın Çevresindeki Kuşlar ...........................................................150
Tablo 53. Tesis Alanı ve Yakın Çevresindeki Memeliler .....................................................152
Tablo 54. Bartın İli Hayvan Potansiyeli (2012) ....................................................................155
Tablo 55. Bartın İli Hayvansal Üretim Miktarı (2012) ...........................................................156
Tablo 56. Depo ve Perdeleme Alanlarında Önerilen Türler ve Özellikleri ............................161
Tablo 57. Amasra A ve B Sahalarının Özellikleri ................................................................162
Tablo 58. Proje Kapsamında Yapılan Ölçüm ve Analizler ...................................................164
Tablo 59. Proje Kapsamında Yapılan Ölçüm Noktaları .......................................................164
Tablo 60. Toprak Numunelerine Ait Analiz Sonuçları (2013)...............................................166
Tablo 61. Toprak Kalite ve Verimlilik Analiz Sonuçları (2013) .............................................166
Tablo 62. Kül Analiz Sonuçları (2013) ................................................................................167
Tablo 63. Yüzey Suyu Numunesine Ait Analiz Sonuçları (2013) .........................................168
Tablo 64. Yeraltı Suyu Numunesine Ait Analiz Sonuçları (2013).........................................169
Tablo 65. Deniz Suyu Numunesine Ait Analiz Sonuçları (2013) ..........................................171
Tablo 66. Deniz Suyundaki Radyoaktivite Sonuçları (2013)................................................173
Tablo 67. Proje Sahası ve Yakın Çevresindeki Gürültü Ölçüm Sonuçları (2013) ................173
Tablo 68. NO2, SO2, HCI ve HF Analiz Sonuçları ...............................................................174
Tablo 69. Tesis İçerisinde Yapılan (PM10)Toz Ölçümlere İlişkin Sonuçlar ...........................175
Tablo 70. Çöken Toz Analiz Sonuçları ................................................................................175
Tablo 71. Bartın’daki Belediye Belgeli Konaklama Tesisi, Oda ve Yatak Sayıları ...............176
Tablo 72. Bartın’daki Turizm İşletmesi Belgeli Konaklama Tesisi, Oda ve Yatak Sayıları ...176
Tablo 73. Amasra Genelinde Yetiştirilen Ürünlerin Dağılımı ...............................................177
Tablo 74. Bartın İli Nüfus Bilgileri (2013).............................................................................179
Tablo 75. Amasra İlçesi Nüfus Bilgileri (2013) ....................................................................179
Tablo 76. Amasra İlçesi’nin Yıllara Göre Nüfus Artış Oranları (%) ......................................180
Tablo 77. Amasra İlçesi Öğretmen ve Öğrenci Sayıları ......................................................180
Tablo 78. Bartın İli’ndeki Sinema ve Tiyatro Salonlarından Yararlanma Durumu (2012) .....182
Tablo 79. Bartın İli’ndeki Kütüphanelerden Yararlanma Durumu (2012) .............................182
Tablo 80. Kazı Fazlası Malzeme Depolama Alanlarının Özellikleri .....................................188
Tablo 81. Toz Miktarlarının Hesaplarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri .........................191
Tablo 82. İnşaat Aşaması İçin Modelleme Sonuçları ..........................................................196
Tablo 83. İnşaat Aşaması İçin Yerleşim Yerlerinde Elde Edilen YSK Değerleri...................196
Tablo 84. İnşaat Aşamasında Kullanılması Öngörülen Ekipman Listesi ..............................198
Tablo 85. Kullanılacak Motorinin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ........................................198
Tablo 86. Hesaplamalarda Kullanılan Emisyon Faktörleri (560 kW'a Kadar Motorlar Için Tier
4 Emisyon Standartları-EPA) ..............................................................................................198
Tablo 87. İş Makinelerinden Kaynaklanması Beklenilen Kirletici Değerler ..........................199
Tablo 88. İnşaat Aşamasında Oluşacak Toplam Kütlesel Debi ...........................................200
Tablo 89. Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması İçin Sınır Değerler ................200
Tablo 90. Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyelerine Uygun Olarak Tanımlanan Ses
Gücü Seviyeleri ..................................................................................................................208
Tablo 91. İnşaat Aşamasında Kullanılması Planlanan Makine ve Ekipmanlar ve Motor Güçleri
...........................................................................................................................................210
Tablo 92. Proje Sahasındaki Makine/Ekipmandan Kaynaklanan Gürültü Seviyesinin
Mesafeye Göre Değerleri ...................................................................................................212
Tablo 93. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri .............................................212
Tablo 94. Planlanan Proje Kapsamındaki Orman Alanlarındaki Mescere Türleri ................214
Tablo 95. Buhar Türbininin Karakteristik Özellikleri.............................................................227
Tablo 96. Jeneratörün Karaktesitik Özellikleri .....................................................................229
Tablo 97. Yükseltici Transformatörün Karaktesitik Özellikleri ..............................................230
Tablo 98. Yardımcı Transformatör Karaktesitik Özellikleri ..................................................231
Tablo 99. Devre Kesicinin Karaktesitik Özellikleri ...............................................................231
Tablo 100. Orta Gerilim Şalterinin Karakteristik Özellikleri ..................................................232
Tablo 101. Düşük Gerilim Şalterinin Karakteristik Özellikleri ...............................................233
Tablo 102. Yaygın Olarak Uygulanmakta Olan BGD Prosesleri ..........................................237
Tablo 103. Ham Deniz Suyu Özellikleri...............................................................................245
xi
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 104. RO Sistem Çıkış Suyu Özellikleri ......................................................................246
Tablo 105. Tek Geçişli Kazan İçin Besleme Suyu Kalitesi ..................................................247
Tablo 106. Havzada Yapılan Rezerv Çalışmaları ...............................................................249
Tablo 107. Amasra B Sahasında Yıllar İtibarıyla Üretilecek Kömür Miktarları .....................255
Tablo 108. Amasra Tüvenan Kömürünün Karakteristik Özellikleri.......................................256
Tablo 109. Amasra Lavvar Kömürünün Karakteristik Özellikleri ..........................................257
Tablo 110. Demi Suyu Kullanacak Üniteler ve Tüketim Miktarları .......................................261
Tablo 111. Kullanılacak Su Miktarları .................................................................................262
Tablo 112. Sektör: Evsel Nitelikli Atık Sular (Tablo 21.2) ....................................................267
Tablo 113. Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-6 Deşarj Değerleri .................................................268
Tablo 114. Derin Deniz Deşarjına İzin Verilebilecek Atıksuların Özellikleri (SKKY, Tablo 22)
...........................................................................................................................................268
Tablo 115. Derin Deniz Deşarjları İçin Uygulanacak Kriterler (SKKY, Tablo 23) .................270
Tablo 116. Sektör: Endüstriyel Nitelikli Diğer Atıksular (Hava Kirliliğini Kontrol Amacıyla
Kullanılan Sulu Filtrelerin Çıkış Suları ve Benzerleri) ..........................................................276
Tablo 117. Sektör: Su Yumuşatma, Demineralizasyon ve Rejenerasyon, Aktif Karbon
Yıkama ve Rejenerasyon Tesisleri (SKKY Tablo 20.7) .......................................................278
Tablo 118. Sektör: Kömür Hazırlama, İşleme ve Enerji Üretme Tesisleri (Termik Santraller ve
Benzerleri) (SKKY, Tablo 9.3) ............................................................................................278
Tablo 119. Atıksular ve Atıksuların Bertarafı .......................................................................278
Tablo 120. Emisyonlar ve İlgili Ulusal/Uluslararası Sınır Değerler/Standartlar ....................281
Tablo 121. Uzun Yıllar ve 2003-2012 Yılları Rüzgar Esme Sayıları Tablosu .......................286
Tablo 122. Modelleme Çalışması Kaynak Parametreleri ....................................................288
Tablo 123. HKDYY Ek-1’de Belirtilen Sınır Değerler ...........................................................289
Tablo 124. SKHKKY Ek-2’de Belirtilen Sınır Değerler.........................................................290
Tablo 125. Yeni Tesisler İçin S Değeri ................................................................................291
Tablo 126. Modelleme Çalışması Sonuçları (Senaryo-1) (Etki Alanı-1)...............................295
Tablo 127. Modelleme Çalışması Sonuçları (Senaryo #2 ve #3)* (Etki Alanı-1) ..................296
Tablo 128. Tesis Etki Alanı İçerisinde Yer Alan Yerleşim Yerlerinde Model Sonucu Elde
Edilen Yer Seviyesi Konsantrasyon Değerleri (Etki Alanı-1) ...............................................298
Tablo 129. Hava Kalitesi Ölçüm Lokasyonlarında Model Sonucu Elde Edilen Yer Seviyesi
Konsantrasyon Değerleri (Etki Alanı-1) ...............................................................................299
Tablo 130. Modelleme Çalışması Sonuçları (Kötü Durum Senaryosu) ...............................300
Tablo 131.Modelleme Çalışması Sonuçları (Senaryo-1) (Etki Alanı-2) ...............................300
Tablo 132.Modelleme Çalışması Sonuçları (Senaryo #2 ve #3)* (Etki Alanı-2) ...................301
Tablo 133.Tesis Etki Alanı İçerisinde Yer Alan Yerleşim Yerlerinde Model Sonucu Elde
Edilen Yer Seviyesi Konsantrasyon Değerleri (Etki Alanı-2) ...............................................304
Tablo 134. Hava Kalitesi Ölçüm Lokasyonlarında Model Sonucu Elde Edilen Yer Seviyesi
Konsantrasyon Değerleri (Etki Alanı-2) ...............................................................................306
Tablo 135. Hidrolik Hesap Tablosu .....................................................................................313
Tablo 136. Tesis İşletme Aşamasında Proje Sahasında Çalıştırılacak Makine Ekipman
Listesi .................................................................................................................................319
Tablo 137. Ünitelerden Kaynaklanan Gürültü Seviyesinin Mesafeye Göre Değerleri ..........320
Tablo 138. Endüstri Tesisleri İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (Ek-7, Tablo 4) ............321
Tablo 139. Santralde Kullanılacak Kimyasallar ...................................................................323
Tablo 140. İşletme Aşamasında Meydana Gelecek Trafik Yükü .........................................338
Tablo 141. Bartın İli SWOT Analizi .....................................................................................343
Tablo 142. Fayda-Maliyet Analizi ........................................................................................343
Tablo 143. Acil Durum Planı ...............................................................................................361
xii
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
ŞEKİLLER İNDEKSİ
Şekil 1. Termik Santral İş Akım Şeması ..................................................................................4
Şekil 2. Dünya Elektrik Üretiminde Enerji Kaynaklarının Payı (TWh) ......................................8
Şekil 3. 2011-2012 Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretiminin Birincil Enerji Kaynaklarına Göre
Dağılımı ................................................................................................................................10
Şekil 4. Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri (Senaryo 1-Yüksek Talep) ...................................11
Şekil 5. Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri (Senaryo 2-Düşük Talep) .....................................12
Şekil 6. Enerji Kaynaklarının Tahmin Edilen Ömürleri ...........................................................14
Şekil 7. 2009 Yılı Dünya Kömür Rezervlerinin Ülkelere Göre Dağılımı (milyar ton) ...............14
Şekil 8. Kömürün Dünyadaki Rezerv Payları.........................................................................15
Şekil 9. Dünyadaki Kömür Üretim Miktarları (2009, (milyon ton)) ..........................................16
Şekil 10. Dünyada Linyit Kömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı ....................................16
Şekil 11. Dünyada Taşkömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı ........................................17
Şekil 12. Termal Taşkömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı ...........................................17
Şekil 13. Türkiye Taşkömürü Üretimleri ................................................................................19
Şekil 14. Türkiye Linyit Üretimleri ..........................................................................................19
Şekil 15. Türkiye Kömür İthalatı ............................................................................................21
Şekil 16. Kömür Arzının Yıllara Göre Tüketim Dağılımı .........................................................22
Şekil 17. Yer Bulduru Haritası ...............................................................................................25
Şekil 18. Proje Sahasının Yeri ..............................................................................................26
Şekil 19. Santral Sahasının Yeri ...........................................................................................30
Şekil 20. Alternatif Kül/Alçıtaşı Depolama Alanları ................................................................31
Şekil 21. Kömür Sahasının Yeri ............................................................................................32
Şekil 22. Lavvar Tesisi ve Proje Sahasına Ait Görüntü .........................................................33
Şekil 23. Proje Sahasının Yerleşimlere Olan Mesafesini Gösterir Harita ...............................34
Şekil 24. Projeye Ait Öngörülen Zamanlama Tablosu ...........................................................38
Şekil 25. Proje Sahasına Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergahı.........................................40
Şekil 26. Kalker Sahasına Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergahı .......................................41
Şekil 27. Yağış Rejimi Esas Alınarak Oluşturulan İklim Bölgeleri (Türkeş, 1996; 1998) ........44
Şekil 28. Amasra Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri Grafiği ..........................................45
Şekil 29. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Değerleri Grafiği ........................................46
Şekil 30. Amasra Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri Grafiği ...........................................46
Şekil 31. Amasra Meteoroloji İstasyonları Ortalama Nem Değerleri Grafiği ...........................47
Şekil 32. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sayılı Günler Grafiği ...............................................48
Şekil 33. Amasra Meteoroloji İstasyonu Maksimum Kar Kalınlığı Grafiği ...............................49
Şekil 34. Cide Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri Grafiği .......................................50
Şekil 35. Amasra Meteoroloji İstasyonu Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgâr Diyagramı ......51
Şekil 36. Amasra Meteoroloji İstasyonu Esme Sayılarına Göre Mevsimlere Ait Rüzgar
Diyagramı .............................................................................................................................52
Şekil 37. Amasra Meteoroloji İstasyonu Esme Sayılarına Göre Aylık Ait Rüzgâr Diyagramı .53
Şekil 38. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgâr Hızına Göre Yıllık Rüzgâr
Diyagramı .............................................................................................................................54
Şekil 39. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgâr Hızı Grafiği ..................................55
Şekil 40. Amasra Meteoroloji İstasyonu Maksimum Rüzgar Hızı Grafiği ...............................55
Şekil 41. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı
Grafiği ..................................................................................................................................56
Şekil 42. Sabah (00UTC) Oluşan Toplam Aylık Enversiyon Sayıları (2011-2012) .................58
Şekil 43. Öğlen (12UTC) Oluşan Toplam Aylık Enversiyon Sayıları (2001-2012)..................58
Şekil 44. Sabah (00UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Şiddetleri Ortalaması (2001-2012).........58
Şekil 45. Öğlen (12UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Şiddetleri Ortalaması (2001-2012) .........59
Şekil 46. Sabah (00UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Taban Yükseklikleri Ortalaması (20012012) ....................................................................................................................................59
Şekil 47. Öğlen (12UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Taban Yükseklikleri Ortalaması (20012012) ....................................................................................................................................59
Şekil 48. Amasra Ortalama Günlük Karışma Yüksekliği Verileri (00Z)...................................60
Şekil 49. Amasra Aylık Ortalama Karışma Yükseklikleri (00Z) ..............................................60
xiii
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 50. Amasra Ortalama Günlük Karışma Yüksekliği Verileri (12Z)...................................61
Şekil 51. Amasra Aylık Ortalama Karışma Yükseklikleri (12Z) ..............................................61
Şekil 52. Günlük Ortalama Sıcaklık Verileri Için Elde Edilen RMSE Değerleri .......................64
Şekil 53. Günlük Ortalama Toplam Yağış Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri..............64
Şekil 54. Günlük Ortalama Rüzgar Hızı Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri .................65
Şekil 55. Günlük Ortalama Bulutluluk Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri ....................65
Şekil 56. Günlük Ortalama Bağıl Nem Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri ...................65
Şekil 57. Günlük Sabah Karışma Yüksekliği Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri ..........66
Şekil 58. Günlük Öğlen Karışma Yüksekliği Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri ..........66
Şekil 59. Proje Sahası ve Yakın Çevresinin Stratigrafik Kolon Kesiti (Ölçeksiz) ....................68
Şekil 60. Proje Sahasının Deprem Haritası Üzerindeki Yeri ..................................................80
Şekil 61. Çalışma Alanı Su Noktaları Lokasyon Haritası .......................................................84
Şekil 62. Proje Sahası Çevresindeki Yüzeysel Su Kaynakları ...............................................87
Şekil 63. Bartın Projesi Akarsu Havzaları ve Proje Etki Alanı ................................................89
Şekil 64. İstasyon Noktaları ..................................................................................................90
Şekil 65. Akıntı Yön-Zaman Grafiği .......................................................................................99
Şekil 66. Akıntı Hız-Zaman Grafiği ........................................................................................99
Şekil 67. Akıntı Hız-Yön Grafiği ............................................................................................99
Şekil 68. Akıntı Hız-Yön Saçılma Grafiği .............................................................................100
Şekil 69. Yüzey Sediment Lokasyon Haritası ......................................................................102
Şekil 70. Yüzey Sediment Dağılım Haritası .........................................................................103
Şekil 71. Ölçüm Yapılan Oşinografik İstasyonlara Ait Lokasyon Haritası ............................104
Şekil 72. Amasra İlçesi’ndeki Verimli ve Verimsiz Alanlar ...................................................111
Şekil 73. Amasra İlçesi’ndeki Ağaç Türleri ..........................................................................112
Şekil 74. Amasra İlçesi’ndeki Geniş ve İğne Yapraklı Ağaç Türlerinin Yayılışı ....................112
Şekil 75. Floristik Çalışmalarda İzlenen Yol ........................................................................117
Şekil 76. Faaliyet Alanın Grid Kareleme Sistemindeki Yeri .................................................118
Şekil 77. Amasra İlçesi Su Ürünleri İstihsal Sahası .............................................................158
Şekil 78. Türkiye Jeotermal Haritası ...................................................................................163
Şekil 79. Ölçüm Noktalarını Gösterir Uydu Haritası.............................................................165
Şekil 80. Soğutma Suyu Sistemi İçin Öngörülen Genel Yerleşim Planı ...............................202
Şekil 81. Makine/Ekipmandan Kaynaklanan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılımı ..............211
Şekil 82. Ulaşım Yollarını Gösteren Harita ..........................................................................217
Şekil 83. Proje Sahasına Ulaşım İçin Kullanılacak Olan Yollardaki Trafik Yükünü Gösteren
Harita .................................................................................................................................218
Şekil 84. Kritikaltı ve Süperkritik Buhar Kazanı ...................................................................223
Şekil 85. Klasik Tek Geçişli Dikey Süperkritik Buhar Jeneratörü .........................................224
Şekil 86. Tek Geçişli Açık Soğutma Sisteminin Şematik Gösterimi .....................................235
Şekil 87. Tipik Elektostatik Filtre Sistemi .............................................................................236
Şekil 88. Tipik Islak Arıtma Baca Gazı Desülfürizasyon Sistemi .........................................239
Şekil 89. Tipik SCR Sistemi ................................................................................................240
Şekil 90. Ters Ozmos Akım Şeması ...................................................................................244
Şekil 91. Demineralize Su Ünitesi İş Akış Şeması ..............................................................247
Şekil 92. Uzunayak Madenciliği’nde Kömür Üretimi ............................................................254
Şekil 93. Tam Mekanize Uzunayak Madenciliği’nde Kömür Üretimi ....................................254
Şekil 94. Uzunayak Madenciliği’nde Kömür Üretimi İş Akış Şeması....................................255
Şekil 95. Uzunayak Madenciliği’nde Kesici-Yükleyici ve Yürüyen Tahkimat Sisteminden
Genel Görünüm ..................................................................................................................255
Şekil 96. Amasra Taşkömürü Projesi Üretim Grafiği (üretim hesabına tüm damarlar dahil
edilmemiştir) .......................................................................................................................256
Şekil 97. Arıtma Tesisi İş Akım Şeması ..............................................................................267
Şekil 98. BGD Ünitesi Atıksu Arıtma Tesisi .........................................................................273
Şekil 99. Nötralizasyon Havuzu (Tankı) Şematik Gösterimi ................................................277
Şekil 100. Su Kütle Akış Diyagramı ....................................................................................279
Şekil 101. Yıllara ve Uzun Yıllara Göre Rüzgar Diyagramları ..............................................287
Şekil 102. NO2 için Abak Hesabı.........................................................................................293
Şekil 103. J/JI Degeri Hesabı için Kullanılan Abak ..............................................................294
xiv
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 104. Külün Silolara Pnömatik Aktarımı ve Silolardan Silobaslara Dolum Körüğü İle
Aktarımı ..............................................................................................................................309
Şekil 105. Sedde En Kesiti ve Boyutu .................................................................................311
Şekil 106. Depo Tabanı ve Depo Yan Yüzeyleri Kaplama Özellikleri ..................................313
Şekil 107. Hidrolik Tip Enkesiti ............................................................................................314
Şekil 108. Depolama Sonrası Atık Üzerinin Kapatılması Kesiti ...........................................315
Şekil 109. Ünitelerden Kaynaklanan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılımı ..........................320
Şekil 110. Türkiye Yangına Hassaslık Derecesine Göre Dağılım Haritası ...........................331
Şekil 111. ENE Rüzgarı İçin Bacadan Çıkan Gazın Ortamdan Daha Sıcak Olduğu Bölge
(Kuzeyden Görünüş) ..........................................................................................................335
Şekil 112. SSE Rüzgarı İçin Bacadan Çıkan Gazın Ortamdan Daha Sıcak Olduğu Bölge
(Kuzeydoğudan Görünüş) ..................................................................................................336
Şekil 113. Santral Sahası ile Kül/Alçıtaşı Depolama Sahası Arasındaki Kapalı Bant Konveyör
Güzergahı ..........................................................................................................................337
Şekil 114. Toprak ve Bitki Örneklerinin Alındığı Lokasyonlar ..............................................357
xv
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
FOTOĞRAFLAR İNDEKSİ
Fotoğraf 1. Proje Sahasının Görünümü-1 .............................................................................26
Fotoğraf 2. Proje Sahasının Görünümü-2 .............................................................................27
Fotoğraf 3. Hema Kuyusu Arkasındaki Normal Faylar-1 .......................................................74
Fotoğraf 4. Hema Kuyusu Arkasındaki Normal Faylar-2 .......................................................75
Fotoğraf 5. Gömü Formasyonu Kireçtaşı Birimleri ................................................................76
Fotoğraf 6. Kumtaşı-Konglomera Ardalanması .....................................................................77
Fotoğraf 7. Saha Çalışmalarından Görüntüler ......................................................................91
Fotoğraf 8. Tarlaağzı Balıkçı Barınağından Görünüm .........................................................156
Fotoğraf 9. Amasra İlçesi’ndeki Arıcılık Faaliyetlerinden Görünüm .....................................345
Fotoğraf 10. Halkın Katılımı Toplantısından Görüntüler-1 ...................................................366
Fotoğraf 11. Halkın Katılımı Toplantısından Görüntüler-2 ...................................................367
Fotoğraf 12. Halkın Katılımı Toplantısından Görüntüler-3 ...................................................367
xvi
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
EKLER İNDEKSİ
Ek 1
Resmi Belgeler
1. Üretim Lisansı
2. Mülga Bartın Çevre ve Orman İl Müdürlüğü’nün 15.07.2008 Tarih ve 1378 Sayılı
Yazısı
3. Kamu Yararı ve Zaruret Oluru, Ön İzin Oluru
4. Zonguldak Orman Bölge Müdürlüğü’nün 28.03.2013 Tarih ve 1860 Sayılı Yazısı ve
ÇED İnceleme Değerlendirme Formu
5. T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın 11.03.2013 Tarih ve 910 Sayılı Yazısı
6. Pelenkoğlu Hazır Beton Yapı Elemanları İnş. Taah. San. Tic. Ltd. Şti’nin 05.08.2013
Tarihli Yazısı
7. Amasra Termik Santralı Yapılabilirlik Raporu
8. DSİ 23. Bölge Müdürlüğü’nün 21.02.2012 Tarih ve 71751 Sayılı Yazısı
9. Orman ve Su İşleri Bakanlığı X. Bölge Müdürlüğü Küre Dağı Milli Parkı
Müdürlüğü’nün 17.06.2013 Tarih ve 113345 Sayılı Yazısı
10. Bartın Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü’nün Görüşü
11. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü’nün 31.01.2013
Tarih ve 21788 Sayılı Yazısı
12. Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nün 23.072013 Tarih ve 2236 Sayılı Yazısı
13. Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’nin 12.08.2011 Tarih ve R.08.11/01 Sayılı
Yazısı
14. Halkın Katılımı Toplantısının Yeri ve Tarihinin Bildirildiği 06.02.2013 Tarih ve 418
Sayılı Yazı
Ek 2
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Ek 3
1.
2.
3.
4.
5.
Ek 4
Harita ve Planlar
1/25.000 Ölçekli Topografik Harita
Genel Vaziyet planı
1/100.000 Ölçekli Zonguldak-Bartın-Karabük Planlama Bölgesi Çevre Düzeni Planı
Mülkiyet Haritası
Güzergah Haritası
Etki Alanı Haritası
Jeoloji Haritası
Mescere Haritası ve Orman Kadastro Haritası
Meteoroloji Bülteni
Amasra Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Meteoroloji Bülteni
Cide Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Meteoroloji Bülteni
Fevk Hadiseleri
Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri
Tekerrür Grafikleri
Sıcaklık Enversiyonu Analiz Raporu
Ek 5 Meteorolojik ve Havakirliliği Analizi Teknik Raporu ve Tipik Referans Yılların
Belirlenmesi
Ek 6 Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D,
E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu
Ek 7 Amasra’nın Güneybatısının Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikleri, Hema Termik
Santral Sahası ve Çevresi İnceleme Raporu
xvii
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Ek 8 Kurulması Planlanan Termik Santrallerin Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynaklarına
Olası Çevresel Etkilerinin İncelenmesi ve Amasra-Gömü (Çapak Koyu) Santral Yeri İçin
Hidrojeolojik Yapının İncelenmesi Raporu
Ek 9 Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü Mevkiinde Bulunan Termik Santralin
İşletmesine Dair Ekolojik Rapor ve Peyzaj Onarım Planı
Ek 10 Amasra-Bartın Bölgesinde Kurulması Planlanan Termik Santralin Muhtemel
Baca Gazı Etki Alanı Kapsamındaki Arazilerden Nisan 2013 Dönemi Alınan Toprak
Örneklerinin Bazı Fiziksel ve Kimyasl Özellikleri ile Bitki Örneklerinin Nisan 2013
Dönemi Ağır Metal İçerikleri
Ek 11 Sosyal Etki Değerlendirme Raporu
Ek 12 Soğutma Suyu Deniz Deşarj Sistemi Seyrelme Hesapları Raporu
Ek 13 Mevcut Durum Ölçüm ve Analizleri
Ek 14 Sağlık Riski Değerlendirmesi Raporu
Ek 15 Amasra (Bartın) Kırsal
Oluşturulmasına Yönelik Öneriler
Nüfusun
Kalkınması
ve
Tarımsal
Ek 16 Hava Kalitesi Modelleme Çalışması Raporu
Ek 17 Akustik Rapor
Ek 18 Tek Hat Şeması
Ek 19 Termik Santral Külleri Değerlendirilmesi ve Depolanması Ek Raporu
Ek 20 Kül Depolama Sahası İnşaat Projesi Raporu
Ek 21 Atık Isının Atmosferik Etkileşimi Raporu
ÇED Raporu’nu Hazırlayanların Tanıtımı
xviii
İstihdam
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
KISALTMALAR
$
%
µ
µg/L
µm
µs/cm
‰
€
0
C

ß
A.Ş.
AB
ABD
AC
ADNKS
ADR
AKM
Al
Al2O3
As
ASTM
ATM
B
BAT
BGD
bkz.
BOİ
BYTY
Ca
Ca(OH)2
CaCO3
CaO
CaSO3
Cd
CH4
cm
cm/s
CO
Cr
Cu
CTD
ÇBD
ÇED
ÇGDYY
ÇŞB
da
dBA
DC
DeNOx
DPT
DSİ
EC
Dolar
Yüzde
Mikron
Mikrogram/litre
Mikrometre
Milisaniye/santimetre
Binde
Euro
Santrigrat Derece
Alfa
Beta
Anonim Şirketi
Avrupa Birliği
Amerika Birleşik Devletleri
Alternative Current (Alternatif Akım)
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi
European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous
Goods by Road (Tehlikeli Maddelerin Karayolunda Uluslararası Taşınması ile
ilgili Avrupa Anlaşması)
Askıda Katı Madde
Alüminyum
Alüminyum Oksit
Arsenik
American Society for Testing and Materials
Standart Atmosfer Basıncı
Bor
Best Available Techniques (Mevcut En İyi Teknikler)
Baca Gazı Desülfürizasyonu
Bakınız
Biyolojik Oksijen İhtiyacı
Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği
Kalsiyum
Kalsiyum Hidroksit
Kalsiyum Karbonat
Kalsiyum Oksit
Kalsiyum Sülfit
Kadmiyum
Metan
Santimetre
Santimetre/saniye
Karbonmonoksit
Krom
Bakır
Conductivity-Temprature-Depth (Elektrik İletkenlik-Sıcaklık-Derinlik)
Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası
Çevresel Etki Değerlendirmesi
Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Dekar
Desibel-A
Direct Current (Doğru Akım)
Baca Gazı Azot Oksitleri Giderme Sistemi
Devlet Planlama Teşkilatı
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü
Electrical Conductivity (Elektrik İletkenliği)
xix
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
EF
EIA
EİH
ENE
EPA
EPDK
ETKB
EÜAŞ
Fe
Fe2O3
FeCI2
FeO
ɣ
GB
GIS
g/s
GSYH
GW
GWh
GWh/yıl
H+
H2O
H2SO4
ha
HCI
HES
HF
Hg
HKKD
Hm3
hm3/yıl
HNO3
HP
hPA
HPDE
HSO3HV
IEC
IP
IPPC
ISC
IUCN
İDK
İTÜ
KAF
KAFS
KARD
KB
kcal/kg
kg
KGM
kHz
km
km2
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Elektrostatik Filtre
Environmental Impact Assessment (Çevresel Etki Değerlendirmesi)
Elektrik İletim Hattı
Doğu-kuzeydoğu
Environmental Protection Agency (ABD Çevre Koruma Kurumu)
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Elektrik Üretim Anonim Şirketi
Demir
Hematit
Demir II Klorür
Demiroksit
Gama
Güneybatı
Geographic Information Systems (Coğrafi Bilgi Sistemleri)
Gram/saniye
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
Gigawatt
Gigawattsaat
Gigawattsaat/yıl
Hidrojen İyonu
Su
Sülfirik Asit
Hektar
Hidroklorik Asit
Hidroelektrik Santral
Hidroflorik Asit
Civa
Hava Kalitesi Katkı Değeri
Hektometreküp
Hektometreküp/yıl
Nitrik Asit
High Pressure (Yüksek Basınç)
Hektopaskal
High Density Polyetylene (Polietilen)
Hidrojen Sülfit İyonu
High Voltage (Yüksek Voltaj)
International Electrotechnical Commision (Uluslararası Elektroteknik
Komisyonu)
Intermediate pressure (Orta Basınç)
Integrated Pollution Prevention and Control (Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol
Direktifi)
International Seismological Center (Uluslararası Sismoloji Merkezi)
International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (Doğa
ve Doğal Kaynakların Korunması için Uluslararası Birlik)
İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu
İstanbul Teknik Üniversitesi
Kuzey Anadolu Fayı
Kuzey Anadolu Fay Sistemi
Karadeniz İklim Bölgesi
Kuzeybatı
Kilokalori/kilogram
Kilogram
Karayolları Genel Müdürlüğü
Kilohertz
Kilometre
Kilometrekare
xx
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
km3
knt
KOİ
kPa
kV
KVS
KW
kWh
kWh/yıl
l/dk
l/s
Leq
Li
LL
LP
LPG
LV
m
m/s
m2
m3
m3/s
m3/saat
mg/L
mg/Nm3
Mg
MgCO3
MGM
MgO
mm
mm/m2
Mn
MnO
Mt
MTA
Mtoe
MVA
MW
MWe
MWm
MWt
N
Nm3/h
Na
Na2S
NaOH
NH4OH
Ni
Nm3
NO2
NOx
ODTÜ
OECD
OHörn.
P
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kilometreküp
Toplam Su Akıntısı
Kimyasal Oksijen İhtiyacı
Kilopaskal
Kilovolt
Kısa Vadeli Sınır Değer
Kilovat
Kilowattsaat
Kilowattsaat/yıl
Litre/dakika
Litre/saniye
Equivalent Continuous Sound Level (Eşdeğer Gürültü Seviyesi)
Lityum
Likit Limit
Low Pressure (Düşük Basınç)
Liquid Petroleum Gas (Likit Petrol Gazları)
Low Voltage (Düşük Voltaj)
Metre
Metre/saniye
Metrekare
Metreküp
Metreküp/saniye
Metreküp/saat
Miligram/litre
Miligram/normalmetrekür
Magnezyum
Magnezyum Karbonat
Meteoroloji Genel Müdürlüğü
Magnezyum Oksit
Milimetre
Milimetre/metrekare
Mangan
Manganoksit
Milyon Ton
Maden Teknik Arama Genel Müdürlüğü
Milyon Ton Petrol Eşdeğeri
Milyon Voltamper
Megavat
Megavat (elektrik)
Megavat (mekanik)
Megavat (termal)
Azot
Normalmetreküp/saat
Sodyum
Sodyum Sülfür
Sodyum Hidroksit
Amonyum Hidroksit
Nikel
Normalmetreküp
Azot Dioksitler
Azot Oksitler
Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Organisation for Economic Co-operation and Development (İktisadi İşbirliği ve
Gelişme Teşkilatı)
Hidroksit İyonu
Örneğin
Fosfor
xxi
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Pb
PCDD/F
pH
PI
PL
PM10
ppb
ppm
PTD
RMSE
RO
RQD
S
SCR
SEÖS
Si
SiO2
SKHKKY
SKKY
Sn
SO2
SO3-2
SO4-2
SPT
SPT-N
SSE
SWOT
T.C.
TAEK
TDS
TEİAŞ
TEK
Tic.
TiO2
TKİ
ton/m2
ton/m3
ton/saat
ton/yıl
TRY
TSE
TTK
TUİK
TWh
UCTE
UF
UPS
USEPA
UVS
vb.
VOC
WEO
WGS
Wn
WNW
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kurşun
Poliklorinatlı Dibenzodioksinler
H+ İyonu Konsantrasyonu
Plastisite İndisi
Plastik Limit
Partikül Madde
Parts Per Billion (Milyarda bir)
Parts Per Million (Milyonda bir)
Proje Tanıtım Dosyası
Root Mean Square Error (Karakök Ortalama Hata)
Reverse Osmosis (Ters Ozmoz)
Rock Quality Designation (Kaya Kalitesi Sınıflandırma Sistemi)
Güney
Selective Catalytic Reactor (Seçici Katalitik İndirgeme)
Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemi
Silisyum
Silisyum oksit
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrol Yönetmeliği
Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği
Kalay
Kükürt Dioksit
Sülfit
Sülfat
Standart Penetrasyon Testi
Zeminin Penetrasyon Direnci
Güney-güneydoğu
Strength-Weakness-Opportunity-Threat (Güçlü-Zayıf-Fırsat-Tehdit)
Türkiye Cumhuriyeti
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
Total Dissolved Solids (Toplam Çözünmüş Katı)
Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi
Türkiye Elektrik Kurumu
Ticaret
Titanyumdioksit
Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu
Ton/metrekare
Ton/metreküp
Ton/saat
Ton/yıl
Tipik Referans Yıl
Türk Standartları Enstitüsü
Türkiye Taşkömürü Kurumu
Türkiye İstatistik Kurumu
Terawattsaat
Union For The Coordination of Transmission of Electricity (Elektrik İletim
Koordinasyon Birliği)
Ultrafiltrasyon
Uninterrupted Power Supply (Kesintisiz Güç Kaynağı)
United States Environmental Protection Agency (Amerika Birleşik Devletleri
Çevre Koruma Ajansı)
Uzun Vadeli Sınır Değer
Ve benzeri
Volatile Organic Compounds (Uçucu Organik Bileşenler)
World Energy Outlook
World Geodetic System (Dünya Jeodezik Sistemi)
Doğal Su Muhtevası
Westnorthwest (Batı-kuzeybatı)
xxii
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
WSW
WWF
YASS
YSK
Zn
Φ
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Westsouthwest (Batı-güneybatı)
World Wildlife Fund (Dünya Doğal Yaşamı Koruma Vakfı)
Yeraltı Su Seviyesi
Yer Seviyesi Konsantrasyon Değeri
Çinko
Fi
xxiii
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE AMACI
(Proje konusu faaliyetin tanımı, (Tesisin faaliyet aşamasındaki ana üretimi, ürün cinsi,
proses ve yakma sistemlerinde kullanılan yakıt ve miktarı, yakıt kullanılan ünitelerin
ayrı ayrı yakıt ısıl gücü ve toplam yakıt ısıl gücü (MWe, MWt)), üretim kapasitesi, teknik
özellikleri ve ömrü, tesiste kullanılacak ham madde cinsi, miktarı, hizmet amaçları,
pazar veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke,
bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri)
I.1
Proje Konusu Faaliyetin Tanımı
HEMA Elektrik Üretim A.Ş. tarafından Bartın İli, Amasra ve Merkez İlçeleri, Gömü
Köyü ve Tarlaağzı Köyü sınırları içerisinde, Çapak Koyu Mevkiinde 2x(660 MW e-669,4 MW m1.466 MW t) kurulu gücünde HEMA Termik Santrali ve Kül Depolama Sahası Projesi (Hema
Termik Santral Projesi) planlanmaktadır.
Çapak Koyu Mevkii’nde planlanan Hema Termik Santrali Projesi için T.C. Enerji
Piyasası Düzenleme Kurumuna (EPDK) lisans başvurusu yapılmış ve lisans alınmıştır (Bkz.
Ek 1).
Söz konusu proje kapsamında planlanan tesisler; 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)
Yönetmeliği’ne göre,
Hema Termik Santrali Projesi; 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı ÇED Yönetmeliği
EK-I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi'nde 2(a).Madde de belirtilen
"Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla olan termik güç santralleri ile
diğer yakma sistemleri"
Kül depolama sahası; 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı ÇED Yönetmeliğinde Ek-1
ÇED Uygulanacak Projeler Listesinde Madde 12 "Günlük kapasitesi 100 ton ve üzeri atıkların
yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma vb. termal bertaraf
işlemleri), belediye atıkları hariç olmak üzere alanı 10 hektardan büyük ve/veya hedef yılı da
dahil günlük 100 ton ve üzeri olan atıkların ara işleme tabi tutulması ve düzenli depolanması
için kurulacak tesisler."
kapsamında yer almaktadır ve bu doğrultuda söz konusu entegre proje için işbu ÇED Raporu
hazırlanmıştır.
Yatırımı planlanan projede yakıt olarak taşkömürü kullanılacaktır. Tesiste kullanılacak
taşkömürü; yatırımcı firmanın da bağlı olduğu Hattat Holding iştiraklerinden olan Hattat Enerji
ve Maden Tic. A.Ş.nin1 TTK ile yapılan rödevans anlaşması çerçevesinde taşkömürü
çıkartma hakkı elde edilmiş olduğu sahadan (Amasra-B Sahası) temin edilecektir. Söz
konusu saha, santral sahasına yaklaşık 40 m mesafededir.
2005 yılında TTK ile Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. arasında imzalanan anlaşma
sonucu, Bartın İli, Amasra İlçesi sınırlarında söz konusu Amasra-B sahasının işletilmesi için
ruhsat uhdesi TTK bünyesinde kalmak şartıyla rödevans karşılığında süreli olarak Hattat
Enerji ve Maden Tic. A.Ş.’ye transfer edilmiştir. İşletme izni verilen toplam 50 km 2
büyüklüğündeki maden sahasının yer teslimi Mayıs 2006’da gerçekleştirilmiştir. Projenin ilk
aşaması, 8 m çapında ve 700-1.000 m derinliğinde, sırasıyla Gömü Köyü, Kazpınarı Köyü ve
Amasra İlçesi yakınlarında üç adet kuyunun açılması işlemleri ile tamamlanmıştır.
1
Rödevans anlaşması imzalandığında Hema Endüstri A.Ş. olan firma adı, 15.08.2012 tarih ve 8134 sayılı Türkiye
Ticaret Sicili Gazetesi ile Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. olarak değişmiştir.
1
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Proje’nin ikinci aşamasına geçilmiş ve yeraltındaki kuyuları birbirine bağlayan galeriler
açılmaya başlanmıştır.
Rödevans anlaşması çerçevesinde, Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.'nin taşkömürü
çıkarma hakkı elde ettiği sahada açtığı üç adet kuyudan (Gömü Kuyu-1, Kazpınarı Kuyu-2 ve
Amasra-3 Nolu Kuyu) biri olan Kuyu-1 sahası, planlanan santralde taşkömürünün temin
edileceği saha olup, santral sahasına yaklaşık 40 m mesafede yer almaktadır.
Santralde kullanılacak olan taşkömürünün kalorifik değeri 5.600 (+/-200) kcal/kg
civarında olacaktır.
Bölgede çeşitli kurumlar tarafından arama ve rezerv tespit çalışmaları yapılmıştır.
1973 yılında havzanın TTK tarafından bilinen kömür varlığı 117 milyon tondur. Bu yıldan
sonra Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü (MTA) ve Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.
tarafından yapılan sondajlarla sahanın kömür rezervinin arttığı tespit edilmiştir.
SLR Consulting firması tarafından hazırlanan rapordan derlenen bilgilere göre; tespit
edilen görünür rezerv miktarı, şuana kadar sahada yapılan sondajlar neticesinde yaklaşık
600 Mt (Milyonton) olarak öngörülmektedir.
Yeraltı kömür işletmesi, yatırımcı firmanın da bağlı olduğu Hattat Holding
iştiraklerinden olan Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.'nin sorumluluğundadır. Amasra-B sahası
kömür işletme ruhsatı 1993 yılı öncesine ait olduğu için Amasra B bölgesinden yeraltı kömür
işletme faaliyetleri ÇED Yönetmeliği kapsamı dışında yer almaktadır. Konuya ilişkin (mülga)
Bartın İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nün 15.07.2008 tarih ve 1378 sayılı yazısı Ek 1'de
sunulmuştur.
Santralde üretim faaliyetleri sırasında her iki ünitede toplam 458 ton/saat (3.389.200
ton/yıl) kömür, 25,5 ton/saat (188.700 ton/yıl) kalker ve 162.900 m³/saat soğutma suyu
kullanılması öngörülmektedir. Termik santral soğutma suyu, make-up ve diğer proses suları
Karadeniz'den temin edilecektir.
Santralde kömür yakma teknolojisi olarak temiz kömür yakma teknolojileri olarak
bilinen “Süperkritik Pulverize Kömür Yakma Teknolojisi” kullanılacaktır.
Pulverize kömür yakma teknolojisi Avrupa Birliği’nin (AB) “Entegre Kirlilik Önleme ve
Kontrol Yönetmeliği” için 2006 yılında yayımlanan referans dokümanda (European Integrated
Pollution Prevention and Control Reference Document on Best Available Techniques for
Large Combustion Plants July, 2006) büyük yakma tesisleri kapsamında kömürden elektrik
üretimi için önerilen en iyi mevcut tekniklerdir (Best Available Techniques-BAT). Söz konusu
yönetmeliğin hukuki dayanağı çevrenin korunmasıdır. Yönetmeliğin 2.11 maddesinde “en iyi
mevcut teknikler” emisyon sınır değerlerine baz olacak şekilde ve bu prensibin
uygulanamadığı durumlarda emisyonları ve çevreye etkiyi azaltacak şekilde tasarlanmış ve
pratikte uygulanabilen en etkin ve ileri teknikler olarak tanımlanmıştır. Aynı maddede,
“mevcut teknik” terimi ile elektrik üretiminde ekonomik ve teknik olarak uygulanabilir
kapasiteye ulaşmış teknikler, “en iyi” terimi ile de çevrenin bir bütün olarak en üst seviyede
korunmasını sağlayacak en etkili teknikler tanımlanmıştır. Bu bağlamda santralin işletilmesi
aşamasında; pulverize kömür yakma teknolojisinin seçilmesiyle IPPC-Entegre Kirlilik Önleme
ve Kontrol Direktifi (2008/01/EC) ile 6 sektörel Direktif, Büyük Yakma Tesisleri Direktifi
(2001/80/EC) ile bu direktiflerin birleştirildiği 17.12.2010 tarihinde yayımlanmış, 06.01.2011
tarihinde yürürlüğe girmiş olan Endüstriyel Emisyonlar Direktifi (2010/75/EC) dikkate alınarak
“Mevcut En İyi Teknikler (BAT)” kullanımı sağlanmış olacaktır.
2
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Günümüzde kömürden elektrik üretimi için önerilen en iyi mevcut teknik pulverize
kömür yakma teknolojisidir. Pulverize kömür yakma sisteminde, kömür önce kırıcıdan sonra
öğütücülerden geçirilerek toz haline getirilmektedir. Taşkömür için öğütülen kömürün %2’den
az bir kısmı 300 µ'nun üstünde, %70-75’i ise 75 µ'nun altında kalırken, geriye kalan %23’lük
kısmı da 75-300 µ arasında kalmaktadır. Toz haline getirilmiş olan bu kömür daha sonra
yüksek sıcaklıklarda yakılacağı kazana püskürtülür. Taneciklerin kazanda kalış süreleri 2-5
saniye arasındadır ve bu zaman zarfında parçacıkların tamamen yanması için yeterince
küçük olmaları gerekmektedir. Öğütülmüş kömür yanma havasının bir kısmıyla birlikte
kazana düşük-NOx brülörleri ile beslenir. Brülörlere ikincil ya da üçüncül hava da verilebilir.
Düşük-NOx brülörü yakıt/hava karışımını brülörde ayarlayabilen ve bu sayede brülörde
oluşan alevin sıcaklığını ve dolayısıyla NOx oluşumunu azaltabilen brülördür (Selçuk, N.,
2012).
Yanma sonucu oluşan sıcak gazların ısı enerjisi, kazanda sirküle edilen su buhar
çevrimine aktarılır. Buhar kazanından elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buhar,
konvansiyonel bir buhar türbininden geçirilerek türbine akuple jeneratörün elektrik üretmesini
sağlayacaktır. Türbinde iş gören buhar kondenserde yoğunlaştırılarak yeniden yüksek basınç
ve sıcaklıkta buhar üretimini gerçekleştirmek üzere kazana gönderilecektir. Termik santral İş
Akım Şeması Şekil 1'de verilmiştir.
Türbinde iş gören buharın tekrar kazana gönderilmek üzere kondenserdeki
yoğunlaştırma işlemi, denizden alınacak soğutma suyu ile yapılacaktır. Yapılması planlanan
santralin soğutma suyu ihtiyacı toplam 162.900 m³/saat’tir. Santralin soğutma suyu ihtiyacı
denizden (Karadeniz) sağlanacak olup, söz konusu soğutma suyu santralda kullanıldıktan
sonra tekrar denize deşarj edilecektir.
3
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 1. Termik Santral İş Akım Şeması
4
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yanma sonucu oluşan gazların içerdiği uçucu küllerin, atmosfere atılarak çevre
kirliliğine neden olmasını önlemek için yüksek verimli ''Elektrostatik Filtreler (EF)"
kullanılacaktır.
Önerilen santralde, kömür yakıldığında oluşacak SO 2 konsantrasyonunu "Büyük
Yakma Tesisleri Yönetmeliği (BYTY)"nde belirlenen sınır değerlerin altına çekebilmek için iki
adet Baca Gazı Desülfürizasyon (BGD) ünitesinin kurulması planlanmıştır.
Proje kapsamında baca gazı desülfürizasyonunda (baca gazındaki kükürtü giderme)
kalker kullanılacaktır. Kalker, piyasadan hazır olarak satın alınmak suretiyle temin edilecek
ve santral sahasına karayolu ile taşınacaktır.
BGD tesisinde 25,5 ton/saat kalker (yılda 7.400 saat çalışma esasına göre yılda
188.700 ton) kullanılacağı öngörülmektedir. BGD ünitesinin atık ürünü olan alçıtaşı,
susuzlaştırılarak alçıpan ya da kartonpiyer üretimi yapan fabrikalara değerlendirmek üzere
satılacaktır. Alçıdan üretilen yapı elemanları, aranan fiziksel ve ekonomik özelliklere sahip,
çağın inşaat usullerine uygun, hafif yapı elemanlarının üretimini sağlayan yapı malzemeleri
arasında önemli yer tutmaktadır. Isıl iletkenlik değeri düşüktür. Bu nedenle alçıdan üretilen
yapı elemanları ısıtmada enerji tasarrufu sağlamaktadır.
Santralde baca gazındaki NOx emisyonlarının da yönetmelik sınır değerlerinin altında
kalması için düşük-NOx brülörler kullanılacak ve kazan ön hava ısıtıcısı ve ekonomizer
arasına Baca Gazı Azot Oksitleri Giderme Sistemi-DeNOx (Selective Catalytic Reactor-SCR)
yerleştirilecektir.
Santralin işletilmesi sırasında yanma sonucunda oluşan uçucu kül ve kazan altı külü;
çimento, hazır beton, briket, ateş tuğlası ve sanayi gibi değişik sektörlerde
kullanılabilmektedir. Bu bağlamda yapılması planlanan santralden kaynaklı küllerin geri
dönüşümü sağlanmaya çalışılacak olup; yanma sonucunda oluşan külün; bahsedilen
konularda kullanılmak üzere ilgili sektörlere satışı yapılacaktır (Bkz. Ek 1). Kömürün yanması
sonucu oluşacak kül, geri kazanımı için çimento, briket, tuğla fabrikalarına gönderilinceye
kadar geçici olarak kül\alçıtaşı depolama sahasında depolanacaktır. Külün ekonomik olarak
yukarıdaki şekilde ifade edildiği gibi yerüstünde değerlendirilmesinin yanı sıra, yeraltında
yapılacak hazırlık ve üretim sonucu oluşacak olan boşluklarda dolgu malzemesi (ramble)
olarak kullanılması da planlanmaktadır. Konu ile ilgili İstanbul Teknik Ünivetsitesi (İTÜ)
Maden Mühendisliği Fakültesi tarafından yapılan çalışmada, külün Amasra-B kömür
sahasında kömür üretim faaliyetleri sonucu boşalan yeraltı galerilerinde, ramble malzemesi
olarak kullanılabileceği ortaya konmuştur. Yapılan çalışmada Amasra-B kömür sahası, batı
ve doğu panolarında toplam 1.279.500 m3 dolgu yapılması öngörülmektedir.
Santralden kaynaklı küllerin satışının yapılması ve ramble malzemesi olarak
kullanımından sonra arta kalan kül olması durumu göz önüne alındığında, proje kapsamında
küllerin yerüstünde depolanması amacıyla 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik”
hükümlerine göre bir adet kül\alçıtaşı depolama sahası tasarlanmıştır. Aynı şekilde en kötü
senaryo göz önüne alınarak BGD ünitesinin bakiye malzemesi olan alçıtaşının ekonomik
olarak değerlendirilmemesi durumunda da yine aynı sahanın bakiye malzemelerin
depolanmasında kullanılması planlanmaktadır.
Hema Termik Santrali ve Kül Depolama Sahası Projesi'nin işletmeye geçmesiyle
birlikte yıllık üretilecek brüt enerji miktarı 9.768.000.000 kWh/yıl (9.768 GWh/yıl)
mertebesinde olacaktır.
5
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Proje kapsamında üretilecek enerji, Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) ile yapılacak
bağlantı anlaşmasına göre 380 kV şalt merkezinden, Eren Termik Santrali (Zetes) 380 kV
şalt tesisine çift devre 380 kV’luk enerji iletim hatlarıyla bağlanacaktır. Santralin iletim hattı
projesi işbu ÇED Raporu kapsamında değerlendirilmemiş olup, ÇED Yönetmeliği
hükümlerince iletim hattı projesi için ayrı bir ÇED süreci yürütülecektir.
Proje; 29.04.2009 tarihli ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren, "Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik"in Ek-1
“Çevreye Kirletici Etkisi Yüksek Olan Faaliyetler” listesinde Madde 1.1.1 "Katı ve sıvı yakıtlı
tesislerden toplam yakma sistemi ısıl gücü 100 MW veya daha fazla olan tesisler" sınıfında
yer almaktadır. Bu nedenle santral işletmeye geçtiğinde tesis için Çevre İzni alınacaktır.
Planlanan tesisin inşaat aşamasında yaklaşık 2.500 kişinin (inşaat faaliyetlerinin en
yoğun olduğu dönemde), işletme aşamasında ise yaklaşık 500 kişinin çalıştırılması
planlanmaktadır.
Proje'nin inşaat aşaması 4 yıl sürecek olup, ekonomik ömrü 30 yıl olarak
öngörülmektedir. Ancak modernizasyon ve teknolojik yenilemelerle santralin ekonomik ömrü
uzatılabilecektir. Santral işletmeye geçtiğinde, yılda 7.400 saat işletmede olacağı
öngörülmektedir.
I.2
I.2.1
Projenin Hizmet Amaçları Önemi ve Gerekliliği
Dünya ve Türkiye'de enerji kaynakları ve elektrik enerji üretimi
Enerji ve bu çerçevede elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal
refahın önemli bir göstergesidir. Kullanım kolaylığı, istenildiği anda diğer enerji türlerine
dönüştürülebilmesi ve günlük hayattaki yaygınlığından dolayı bir ülkede fert başına enerji
tüketimi, o ülkenin milli gelir seviyesinin ve dolayısıyla da kalkınma ve yaşam standardının bir
göstergesi olarak kabul edilmektedir.
2008 yılında Türkiye’de kişi başına yıllık elektrik tüketimi 3.000 kWh iken, dünya
ortalaması 2.500 kWh, gelişmiş ülkelerde 8.900 kWh, Amerika Birleşik Devletleri (ABD)'de
ise 12.322 kWh civarında idi. Ülkemizin ekonomik ve sosyal bakımdan kalkınmasının
sağlanması için endüstrileşme bir hedef olduğuna göre, bu endüstrinin ve diğer kullanıcı
kesimlerin ihtiyacı olan enerjinin, yerinde, zamanında ve güvenilir bir şekilde karşılanması
gerekmektedir.
Ancak, artan enerji fiyatları, dünya enerji talebindeki artış, hızla tükenmekte olan fosil
yakıtlara bağımlılığın yakın gelecekte devam edecek olması, yeni enerji teknolojileri
alanındaki gelişmelerin artan talebi karşılayabilecek ticari gelişimden henüz uzak oluşu,
ülkelerin enerji arz güvenliği konusundaki kaygılarını her geçen gün daha da artırmaktadır.
2008-2009 yıllarında yaşanan küresel mali kriz, enerji talebi üzerinde geçici bir
daralma yaratmış olmakla birlikte, orta ve uzun vadede, dünyadaki nüfus artışı, sanayileşme
ve kentleşme, doğal kaynaklara ve enerjiye olan talebi önemli ölçüde arttırmıştır. Yapılan
projeksiyon çalışmaları, mevcut enerji politikalarının devamı halinde, 2035 yılında dünya
enerji talebinin, ortalama yıllık %1,4’lük artışlarla, 2008 yılına göre %47 (12,271 Mtoe’den
18,048 Mtoe’ye) daha fazla olacağına işaret etmektedir. Talep artışının %89,7’sinin, 20082035 döneminde ekonomik büyüme oranları yüksek (yıllık ortalama %4,6) öngörülen ve hızlı
nüfus artış oranına sahip İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD-Organisation for
Economic Co-operation and Development) dışı ülkelerde (özellikle Çin ve Hindistan’da), yıllık
ortalama %2,2'lik bir değerle, oluşacağı hesaplanmaktadır. Aynı dönemde yıllık gayrisafi yurt
içi hasıla (GSYH) artış ortalaması %1,8 olarak öngörülen OECD ülkelerinde ise yıllık
ortalama %0,3’lük artışlar beklenmektedir.
6
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
2015-2035 yılları arasında Çin’in, dünyanın en fazla enerji tüketen ülkesi konumunda
olacağı, 2035 yılında Hindistan’ın sırasıyla Çin, ABD ve AB’nin ardından dördüncü büyük
enerji tüketicisi olması beklenmektedir.
Söz konusu dört büyük tüketici, 2035 yılına gelindiğinde dünya toplam enerji arzının
%55’ini tüketmekte olacaktır. Bu talep artışının sürdürülebilir koşullarda karşılanabilmesi için
ise enerji sektöründe yaklaşık 33 trilyon ABD Doları (2009 rakamlarıyla) değerinde yatırım
yapılmasına ihtiyaç duyulduğu hesaplanmaktadır.
Türkiye elektrik enerjisi brüt tüketimi (Türkiye brüt üretimi+dış alım–dış satım) 2010
yılında %8,4 artarak 210,4 Milyar kWh, 2011 yılında ise %9,4 artış ile 230,3 Milyar kWh
olarak gerçekleşmiştir. Türkiye net tüketimi (iç tüketim, şebeke kaybı ve kaçaklar hariç) 2010
yılında 172 Milyar kWh, 2011 yılında ise 186 Milyar kWh olmuştur. Kaynaklar açısından
bakıldığında, 2011 yılı itibariyle (geçici rakamlardır), toplam elektrik üretiminin %44,7’si doğal
gazdan, %18,2’si yerli kömürden, %22,8’i hidrolik kaynaklardan, %10’u ithal kömürden,
%1,7’si sıvı yakıtlardan, %2,1’i rüzgârdan ve %0,5’i jeotermal ve biyogazdan sağlanmıştır
(Elektrik Üretim Sektör Raporu, EÜAŞ, 2011).
Tüm dünyada son 25 yılda, özellikle elektrik enerjisine talebin yoğunlaştığı
gözlemlenmektedir. Elektriğin 2035 yılına kadar en hızlı büyüyen (%2,5) son kullanıcı enerji
formu olması, nihai enerji tüketimindeki payının 2008'deki %17 düzeyinden 2020'de %20'ye,
2035'te ise %23'e çıkması beklenmektedir. Ancak elektrik sektörü de 2009 yılında finansal
zorluklar ve zayıf talep sebebiyle ciddi şekilde etkilenmiştir. %2'ye yakın gerçekleşen talep
düşüşü, İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana görülen en büyük yıllık azalmaya işaret
etmektedir (EÜAŞ, 2010, 2011).
Uluslararası Enerji Ajansı tarafından hazırlanan senaryo çalışmasına göre (World
Energy Outlook, WEO, 2011) elektrik üretiminin, 25.468 TWh'ye ve 2035 yılında da 39.368
TWh'ye yükselmesi beklenmektedir. Bu rakamlar 2009-2035 döneminde %96,4'lük artışa
işaret etmektedir. Benzer şekilde, ABD Enerji Bilgi İdaresi olan EIA tarafından hazırlanan
Referans Senaryo Çalışması'na göre (IEO, 2011); 2008 yılında 19.100 TWh olan elektrik
üretiminin 2020 yılında 25.500 TWh'ye yükselmesi beklenmektedir. 2008-2035 döneminde
ise toplam %84,3’lük bir artışla (yıllık %2,3’lük artışlarla), 2035'de üretimin 35.200 TWh'ye
yükseleceği hesaplanmaktadır (EÜAŞ, 2011).
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde görülen büyük ekonomik gelişmeler elektrik
talebinin de bu ülkelerde artmasına sebep olmaktadır. Kişi başına gelirin artmasıyla yaşam
standartları artmakta, bu da endüstri, aydınlatma ve ev aletleri için olan elektrik talebini
arttırmaktadır. Tüm dünyada elektrik enerjisi kurulu güç kapasitesinin 2035 yılına kadar brüt
4.160 GW artması beklenmektedir.
Bu bağlamda elektrik sektörünün, Uluslararası Enerji Ajansı tarafından hazırlanan
Yeni Politikalar Senaryosu'na göre; 2010-2035 döneminde yapılması beklenen 32,8 trilyon
dolarlık enerji yatırımlarındaki payının tek başına 16,6 trilyon dolar (2009 rakamlarıyla)
olacağı öngörülmektedir. Geriye kalan 8 trilyon dolarlık yatırımın petrol, 7,1 trilyon dolarlık
yatırımın doğal gaz ve 0,7 trilyon dolarlık yatırımın ise kömür sektöründe yapılacağı
hesaplanmaktadır. Bu yatırımların %64'ünün, talep ve üretimin en hızlı arttığı OECD dışı
ülkelerde (tek başına Çin 5,1 trilyon dolar) yapılması beklenmektedir (EÜAŞ, 2010).
Enerji kaynakları açısından incelendiğinde, birincil enerji arzında, petrol, doğal gaz ve
kömürden oluşan fosil kaynaklı yakıtların ağırlıklı konumunun önümüzdeki yıllarda da devam
etmesi beklenmekte ve enerji talebindeki artışın (2008-2035 dönemi) %75,7’lik bölümünün
bu kaynaklardan karşılanması öngörülmektedir.
7
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Biyokütle ve çöp için bu oran %8,5, diğer yenilenebilirler için %6,6, nükleer için %6,4,
hidrolik için ise %2,8’dir. 2020 yılında birincil enerji arzındaki en büyük paya (%29,8) sahip
olacağı hesaplanan petrolün, 2030 ve 2035 yıllarında ilk sıradaki yerini kömüre (sırasıyla
%29,1 ve %29,3) bırakacağı düşünülmektedir. Doğal gazın ise elektrik üretimindeki payını
koruması (yaklaşık %21,4) beklenmektedir.
2008-2035 döneminde elektrik üretiminde ise kömür ve doğal gazın en önemli
kaynaklar olmaya devam edeceği, kömürün payının %41'den %42,8’e, doğal gazın payının
%21,3’ten %21,7’ye yükseleceği; petrolün payının ise %5,5’den %1,6’ya, hidroliğin payının
%15,9’dan %13,3’e, nükleerin payının da %13,5’den %10,8’e düşeceği öngörülmektedir.
En büyük yüzdelik artış ise rüzgârda beklenmektedir. Aynı dönemde rüzgârın %1,1’lik
payının %5'e yükseleceği öngörülmektedir (EÜAŞ, 2010).,
MTA verilerine göre; Türkiye’de 2012 yılında 1.683.666.950 dolarlık mermer ihracatı
yapılırken, 4.795.314.210 dolarlık taşkömürü ithal edilmiştir. 2012 yılı maden ihracatı
4.30.968.000 dolar, ithalatı ise 6.816.841.000 dolar olmuştur. Türkiye’nin 2012 yılında ithal
ettiği madenlerden ilk üç sırayı taşkömürü, demir ve granit almaktadır 2.
Uluslararası Enerji Ajansı tarafından belirtilen dünya elektrik üretiminin kaynaklara
göre dağılımı Şekil 2'de verilmiştir.
Kaynak: U.S. Energy Information Administration / Annual Energy Outlook 2010.
Şekil 2. Dünya Elektrik Üretiminde Enerji Kaynaklarının Payı (TWh)
TEİAŞ tarafından yayımlanan 2012 Yılı Faaliyet Raporu’na göre; 2012 yılı Türkiye
elektrik enerjisi üretimi bir önceki yıla göre % 7,8'e karşılık gelen 4148,3 MW artışla 57.059,4
MW olarak gerçekleşmiştir. Termik santrallerde 1.096,1 MW, hidrolik santrallerde 2472,3
MW, jeotermal ve rüzgâr santrallerde ise 579,9 MW artış sağlanmıştır.
Söz konusu rapora göre, 2011 yılında üretilen elektriğin %73’ü termik (taşkömürü,
linyit, fuel oil, doğal gaz, LPG (“Liquified Petroleum Gas”), nafta ve diğerleri), %24,2 hidrolik
ve %2,8'i jeotermal ve rüzgâr santrallarından sağlanmıştır. 2011-2012 yılı için elektrik enerjisi
üretim miktarları Tablo 1’de ve elektrik enerjisi üretim kaynaklarına göre dağılımı Tablo 2’de
verilmiştir.
2
Enerji Günlüğü, 29.07.2013 tarihli yazı.
8
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 1. 2011-2012 Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretim ve Tüketimi
2011
2012
Enerji
Kaynakları
GWSaat
%
GWSaat
171.638,3
74,8
174871,7
Termik
52.338,6
22,8
57.865
Hidrolik
5.418,2
2,4
6.760,1
Jeo+Rüzgar
229.395,1
100
239.496,8
Toplam
4.555,8
5.826,7
Dış Alım
3.644,6
2.953,6
Dış Satış
230.306,3
242.369,9
Brüt Tüketim
%
73
24,2
2,8
100
-
Artış
%
1,9
10,6
24,8
4,4
5,2
Kaynak: TEİAŞ 2012 Faaliyet Raporu.
Tablo 2. 2011-2012 Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretiminin Birincil Enerji Kaynaklara Göre Dağılımı
2011
2012
Artış
Enerji
Kaynakları
GWSaat
%
GWSaat
%
%
Kömür
66.217,9
28,9
68.013,1
28,4
2,7
Sıvı Yakıtlar
903,6
0,4
1.638,6
0,7
81,3
Doğal Gaz
104.047,6
45,49
104.505,5
43,6
0,4
Yenilenebilir
469,2
0,2
714,5
0,3
52,3
ve Atık
Hidrolik
52.338,6
22,8
57.865
24,2
10,6
Jeo+Rüzgar
5.418,2
2,4
6.760
2,8
24,8
Toplam
229.395,1
100
239.496,8
100
4,4
Kaynak: TEİAŞ 2012 Faaliyet Raporu.
Tablo 2’den de görüleceği üzere ülkemizde kömür yakıtının elektrik üretimindeki payı,
2011 yılında %28,9, 2012 yılında ise %28,4 olmuştur (Bkz. Şekil 3).
9
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: TEİAŞ 2012 Faaliyet Raporu.
Şekil 3. 2011-2012 Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretiminin Birincil Enerji Kaynaklarına Göre Dağılımı
2012-2021 dönemini kapsayan Üretim Kapasite Projeksiyon çalışmasında, Enerji ve
Tabi Kaynalar Bakanlığı (ETKB) tarafından, makro ekonomik hedeflere uygun olarak yapılan
model çalışması sonucunda elde edilen yüksek ve düşük talep tahmin serileri kullanılmıştır.
Talep serileri belirlenirken; 2012 yılında her iki talep serisi için de bu yıl için programlanan
tüketim tahminleri alınmış, sonraki yıllarda ise yüksek talep serisinde ortalama %7,5, düşük
talep serisinde ise %6,5 olarak gelişen ETKB tarafından hesaplanan talep serileri
kullanılmıştır.
Ayrıca bu dönem için yük eğrisi karakteristiğinin değişmeyeceği kabulü ile puant yük
serileri elde edilmiştir (Bkz. Tablo 3, Şekil 4 ve Şekil 5).
10
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 3. 2011-2020 Dönemini Kapsayan Enerji ve Puant Talepleri
Yüksek Talep
Puant Talep
Enerji Talebi
YIL
MW
Artış (%)
GWh
Artış (%)
2012
38.000
5,2
244.026
6,0
2013
41.000
7,9
262.010
7,4
2014
43.800
6,8
281.850
7,6
2015
46.800
6,8
303.140
7,6
2016
50.210
7,3
325.920
7,5
2017
53.965
7,5
350.300
7,5
2018
57.980
7,4
376.350
7,4
2019
62.265
7,4
404.160
7,4
2020
66.845
7,4
433.900
7,4
2021
71.985
7,7
467.260
7,7
Düşük Talep
2012
38.000
5,2
244.026
6,0
2013
40.130
5,6
257.060
5,3
2014
42.360
5,6
273.900
6,6
2015
44.955
6,1
291.790
6,5
2016
47.870
6,5
310.730
6,5
2017
50.965
6,5
330.800
6,5
2018
54.230
6,4
352.010
6,4
2019
57.685
6,4
374.430
6,4
2020
61.340
6,3
398.160
6,3
2021
65.440
6,7
424.780
6,7
Kaynak: TEİAŞ 2012 Kapasite Projeksiyon Raporu.
Kaynak: TEİAŞ 2012 Kapasite Projeksiyon Raporu.
Şekil 4. Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri (Senaryo 1-Yüksek Talep)
11
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: TEİAŞ 2012 Kapasite Projeksiyon Raporu.
Şekil 5. Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri (Senaryo 2-Düşük Talep)
2012 yılında en yüksek tüketimin olduğu günde puant talep 38.000 MW olarak
gerçekleşmiştir.
TEİAŞ verilerine göre; Türkiye'de 27 Temmuz 2012 günü 799 milyon kWh’lik elektrik
tüketimine ulaşılmıştır. Bu dönemde saat 11'de en yüksek puant yükü 39.645 MW olarak
gerçekleşmiştir.
Kapasite projeksiyonunun yanı sıra TEİAŞ’ın resmi web sitesinden alınan istatistiklere
göre, tahmin edilen talep artışları ve puant değerleri, 2010 yılında, 2009 yılına kıyasla hayli
yüksek değerlere ulaşmış, tahminlerin üstünde sonuçlar vermiştir (Bkz. Tablo 4). Tahmini
büyüme oranı tahminlerin üstünde bir değere ulaşmıştır. Gerek TEİAŞ’ın raporlarından
gerekse Dünya Bankası raporlarından da görüleceği üzere 2012 yılından sonra bu büyüme
oranlarının düşeceği fakat krizin etkilerinin tamamen geçmesiyle tekrar normal değerlere
döneceği öngörülmektedir.
Tablo 4. 2009-2010 Yılı Tüketim Değerleri (GWh)
Aylar
2009
Ocak
16.851,4
Şubat
15.010,0
Mart
15.983,7
Nisan
14.849,1
Mayıs
15.297,7
Haziran
15.899,6
Temmuz
17.743,5
Ağustos
17.704,6
Eylül
15.379,3
Ekim
15.989,9
Kasım
15.779,3
Aralık
17.590,9
Toplam
194.079,1
Kaynak: TEİAŞ 2009 Faaliyet Raporu.
12
2010
17.343,9
15.720,5
17.041,1
16.262,0
16.573,6
17.118,0
19.343,5
20.368,2
17.116,6
17.161,1
16.318,4
19.127,0
209.493,8
Artış (%)
2,92
4,73
6,62
9,52
8,34
7,66
9,02
15,04
11,30
7,32
3,42
8,73
7,94
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
01.07.2006 tarih ve 26215 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
Kalkınma Planı (2007-2013)'na göre, VIII. Plan döneminde, ekonomik büyüme ve nüfus artışı
paralelinde birincil enerji ve elektrik enerjisi tüketiminde önemli artışlar kaydedilmiştir. VIII.
Plan döneminde, birincil enerji tüketimi yıllık ortalama %2,8 oranında bir artışla 2005 yılı sonu
itibarıyla 92,5 milyon ton petrol eşdeğerine, elektrik enerjisi tüketimi ise yıllık ortalama %4,6
oranında bir artışla 160,8 milyar kWh’e ulaşmıştır.
IX. Kalkınma Planı döneminde; birincil enerji talebinde, ekonomik ve sosyal
kalkınmayla orantılı olarak yıllık ortalama %6,2 oranında artış öngörülmüştür. Enerji tüketimi
içinde doğal gazın 2005 yılında (bir önceki dönemde) %28 düzeyinde olan payının %34’e
yükselmesi, petrol ürünlerinin payının ise %37’den %31’e gerilemesi beklenmektedir. Diğer
yandan aynı plan döneminde elektrik talebinin, ağırlıkla sanayi üretim ve hizmetler
sektöründeki gelişmelere paralel olarak, yılda ortalama %8,1 oranında artış göstereceği
tahmin edilmektedir (Bkz. Tablo 5).
Tablo 5. IX. Kalkınma Planı Hedefleri
Enerji Hedefleri
2006
Birincil Enerji Talebi
96.560
Elektrik Enerjisi Talebi
171.450
2013
147.400
295.500
2007-2013
6,2
8,1
Kaynak: Kalkınma Planı (2007-2013), 01.07.2006 tarih ve 26215 sayılı Resmi Gazete
Bu proje ile birlikte Türkiye’nin dış kaynaklara olan bağımlılığını azaltılması, cari
açığın azaltılması, bölgenin kalkınma potansiyelinin ortaya çıkarılması, bölgede ve ülkede
sayıları hızla artan sanayi tesislerine sağlıklı ve sürekli enerji sağlanması, elektriğin daha
ekonomik olarak üretilmesi, Türkiye’nin enerji ihtiyacının karşılanması ve enerji piyasası
kanun ve yönetmeliklerine uygun olarak serbest enerji piyasasının rekabet koşulları
çerçevesinde elektrik enerjinin tüketicilere ulaştırılması amaçlanmaktadır. Ayrıca proje yeni
bir istihdam kaynağı olup, projenin işletmeye geçmesiyle birlikte yaklaşık 500 kişi doğrudan
istihdam sağlayacaktır.
I.2.2
Dünyada kömür rezervi
Enerji kaynaklarının kalan ömürleri dikkate alındığında, kömürün, özellikle 2030
yılından sonra çok daha büyük önem kazanacağı anlaşılmaktadır. Mevcut üretim seviyeleri
ile dünya görünür kömür rezervlerinin 120 yılı aşkın bir sürede tüketileceği tahmin
edilmektedir. Buna karşılık görünür petrol ve doğal gaz rezervlerinin tükenme ömürlerinin
mevcut üretim seviyeleri ile sırasıyla yaklaşık 45 ve 60 yıl süreceği tahmin edilmektedir (TKİ,
2012).
Dünya toplam kömür rezervi 826 milyar ton olup, en büyük rezerv miktarı 238,3 milyar
ton ile ABD’ye aittir. Bu ülkeyi, 157 milyar ton ile Rusya, 114,5 milyar ton ile Çin, 76,2 milyar
ton ile Avustralya, 58,6 milyar ton ile Hindistan, 33,9 milyar ton ile Ukrayna, 31,3 milyar ton
ile Kazakistan ve 30,4 milyar ton ile Güney Afrika izlemektedir. Bunların dışındaki ülkelerde
ise toplam 85,8 milyar ton kömür rezervi bulunmaktadır (Bkz. Şekil 6 ve Şekil 7).
13
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak. TKİ, Taşkömürü Sektör Raporu, 2012.
Şekil 6. Enerji Kaynaklarının Tahmin Edilen Ömürleri
Kaynak: BP Statistical Review of Word Energy June,2010.
Şekil 7. 2009 Yılı Dünya Kömür Rezervlerinin Ülkelere Göre Dağılımı (milyar ton)
Dünya rezervlerinin %60’ı ABD, Rusya ve Çin’de bulunmakla birlikte, en büyük pay
Asya Kıtası’ndadır. Türkiye toplam 2,343 milyar ton kömür rezerviyle dünya kömür rezervinin
%0,3’üne sahiptir (Bkz. Şekil 8) (BP, 2012).
14
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: BP Statistical Review of Word Energy June,2012.
Şekil 8. Kömürün Dünyadaki Rezerv Payları
I.2.3
Dünya kömür üretimi
2008 yılında 6,8 milyar ton olan dünya kömür üretimi 2009 yılı sonunda yaklaşık %2,2
oranında artarak 6,9 milyar ton olarak gerçekleşmiştir. Taşkömürü üretimi 2009 yılında
yaklaşık 6 milyar ton olup, bir önceki yıla göre (5,8 milyar ton) %3,4 oranında artış
göstermiştir. Dünya linyit üretimi ise 2008 yılında 965 milyon ton iken 2009 yılında 913 milyon
ton ile %5,4 oranında azalmıştır. Almanya 2009 yılındaki 169,9 milyon ton linyit üretimi ile
dünyanın en büyük linyit üreticisi olmaya devam etmektedir (WEO, 2010).
Dünya kömür üretiminin neredeyse yarısını sağlayan Çin, 2009 yılında 3.050 milyon
ton üretim gerçekleştirmiştir. Bu ülkeyi, 973 milyon ton ile ABD, 558 milyon ton ile Hindistan,
409 milyon ton ile Avustralya, 298 milyon ton ile Rusya, 253 milyon ton ile Endonezya ve 250
milyon ton ile de Güney Afrika izlemektedir (Bkz. Şekil 9).
15
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: BP Statistical Review of Word Energy June,2010.
Şekil 9. Dünyadaki Kömür Üretim Miktarları (2009, (milyon ton))
2009 yılında dünya linyit kömürü üretimi 913,3 milyon ton olup, bunun %61’i yedi ülke
tarafından üretilmiştir. Bu ülkelerin linyit üretimindeki payları; Almanya’da 169,9 milyon ton ile
%18,6, Türkiye’de 70,5 milyon ton ile %7,7, Rusya’da 68,2 milyon ton ile %7,5, ABD’de 65,8
milyon ton ile %7,2, Yunanistan’da 64,7 milyon ton ile %7,1, Avustralya’da 64 milyon ton ile
%7 ve Polonya’da 57,1 milyon ton ile %6,3 olarak gerçekleşmiştir (Bkz. Şekil 10).
Kaynak: BP Statistical Review of Word Energy June,2010
Şekil 10. Dünyada Linyit Kömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı
2009 yılında dünya taşkömürü üretimi 5,989 milyar ton olup, bunun %91,6’sı yedi ülke
tarafından üretilmiştir. Çin 2,97 milyar ton üretimiyle dünya taşkömürü üretiminin %49,6’sını
tek basına gerçekleştirmiştir. Diğer önemli taşkömürü üreticilerinden; ABD %15,3’ünü,
Hindistan %8,8’ini, Avustralya %5,6’sını, Endonezya %4,4’ünü, Güney Afrika Cumhuriyeti
%4,1’ini, Rusya %3,8’ini gerçekleştirmiştir (Bkz. Şekil 11) (TKİ, 2012).
16
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: TKİ, Taşkömürü Sektör Raporu, 2012.
Şekil 11. Dünyada Taşkömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı
Termik santrallerde, elektrik üretiminde, sanayi sektöründe ısıl amaçlı ve konutlarda
ısınma amaçlı olarak kullanılan termal taşkömüründe de Çin 2,55 milyar ton üretimiyle 2009
yılında dünya üretiminin %49,2’sini gerçekleştirmiştir. Çin’i %16,8 payla ABD, %9,5 ile
Hindistan, %4,7 ile Güney Afrika Cumhuriyeti, %4,5 ile Endonezya, %3,9 ile Avustralya ve
%3,3 payla Rusya izlemiştir. Bu yedi ülke dünya üretiminin % 91,9’unu gerçekleştirmiştir
(Bkz. Şekil 12) (TKİ, 2012).
Kaynak: TKİ, Taşkömürü Sektör Raporu, 2012.
Şekil 12. Termal Taşkömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı
17
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
I.2.4
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Dünya elektrik üretiminde kömürün payı
Dünya kömür üretiminin yaklaşık %65’i elektrik üretimi amacıyla kullanılmaktadır.
Diğer kullanımları ise ısınma, demir çelik ve çimento sektörlerinde yoğunlaşmıştır.
Dolayısıyla kömür, elektrik üretimi amacıyla kullanılan yakıtlar arasında en yaygın olanıdır.
Kömürün elektrik üretiminde en yüksek oranda kullanılan yakıt olma niteliğinin öngörülebilir
bir gelecekte de değişmeyeceği tahmin edilmektedir (TKİ, 2010).
2007 yılı itibariyle dünya elektrik enerjisi üretiminde kömür %42 oranında kullanılmış
olup, 2035 yılında da bu payın %43 olması öngörülmektedir (WEO, 2010). Çeşitli ülkelerdeki
elektrik üretiminde kömür kullanım payları, Güney Afrika Cumhuriyeti’nde %93, Polonya’da
%92, Çin’de %79, Avustralya’da %77, Kazakistan’da %70, Hindistan’da %69, İsrail’de %63,
Çek Cumhuriyeti’nde %60, Fas’ta %55, Yunanistan’da %52, ABD’de %49 ve Almanya’da
%46 şeklindedir (Bkz. Tablo 6).
Tablo 6. Bazı Ülkelerde Kömürün Elektrik Üretimindeki Payı
Ülke
%
Ülke
Güney Afrika
93
İsrail
63
Polonya
92
Çek Cumhuriyeti
60
Çin
79
Fas
55
Avustralya
77
Yunanistan
52
Kazakistan
70
ABD
49
Hindistan
69
Almanya
Kaynak: U.S. Energy Information Administration / Annual Energy Outlook 2010.
I.2.5
%
46
Ülkemiz kömür rezervleri
Ülkemizde, sınırlı doğal gaz ve petrol rezervlerine karşın, 535 milyon tonu görünür
olmak üzere, yaklaşık 1,3 milyar ton taşkömürü ve 10,8 milyar tonu görünür rezerv niteliğinde
toplam 11,8 milyar ton linyit rezervi bulunmaktadır (ETKB/EİGM 2011). Bu miktar dünya linyit
rezervlerinin %6'sını oluşturmaktadır. Ancak Hattat Grubu tarafından proje bölgesinde
yapılmakta olan ek sondajlarla taş kömürü rezervine ait bu değerlerin çok daha yukarı
çekilebileceği öngörülmektedir.
Türkiye’de kömür genel olarak linyit ve taşkömürü başlıkları altında değerlendirilmekte
olup, taşkömürü rezervleri TTK tarafından, linyit rezervi ise Elektrik Üretim Anonim Şirketi
(EÜAŞ), Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) ve özel sektör tarafından işletilmektedir.
Taşkömürlerinin tamamı linyitlerin ise %86’sı kamuya ait ruhsat sınırları içinde bulunmaktadır
(ETKB, 2010).
Ülkemizde, 2009 yılı itibariyle kömür üretimi 66,7 milyon ton linyit ve 2,9 milyon ton
taşkömürü olmak üzere toplam 69,6 milyon ton, 2010 yılında ise 69,7 milyon ton linyit, 2,5
milyon ton taşkömürü ve 1,2 milyon ton asfaltit olmak üzere toplam 73,4 milyon ton olarak
gerçekleşmiştir. 2011 yılında ise 70 milyon ton linyit, 2,6 milyon ton taşkömürü ve yaklaşık
1,2 milyon ton asfaltit olmak üzere yaklaşık 73,8 milyon ton kömür üretilmiştir.
1980’li yıllardan itibaren sürekli bir azalış eğilimine giren taşkömürü üretimleri 2004
yılında 1,9 milyon tona kadar gerilemiştir. Bu tarihten sonra tekrar hareketlenen satılabilir
taşkömürü üretimi 2011 yılında 2,6 milyon ton düzeyindedir (Bkz. Şekil 13). Zonguldak
Havzası’nda 2004 yılından itibaren TTK tarafından rödevans karşılığı özel firmalara kömür
üretimi uygulaması başlatılmıştır. 2011 yılında özel sektör tarafından üretilen taşkömürü
toplam üretimin yaklaşık %40’ı oranındadır.
18
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: TKİ, Taşkömürü Sektör Raporu, 2012.
Şekil 13. Türkiye Taşkömürü Üretimleri
Benzer bir gelişim çizgisi linyit üretimleri için de söz konusudur. Linyit üretimleri,
özellikle 1970’li yılların başlarından itibaren, petrol krizlerine bağlı olarak elektrik üretimine
yönelik linyit işletmeleri yatırımlarının başlaması ile hızlanmıştır. 1970 yılında 5,8 milyon ton
olan linyit üretimi 1998 yılında yaklaşık 65 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Ancak, bu
tarihten itibaren, özellikle doğal gaz alım anlaşmaları nedeniyle linyit üretimi sürekli azalmış,
2004 yılında 43,7 milyon ton ile en düşük seviyesini görmüştür. Bu tarihten sonra tekrar
yükselen linyit üretimleri 2011 yılında 70 milyon ton olarak gerçekleşmiştir (Bkz. Şekil 14).
Kaynak: TKİ, Taşkömürü Sektör Raporu, 2012.
Şekil 14. Türkiye Linyit Üretimleri
I.2.6
Amasra B sahasının kömür rezervi
Amasra kömür havzasında çeşitli kurumlar tarafından arama ve rezerv tespit
çalışmaları yapılmıştır. 1973 yılında havzanın TTK tarafından bilinen kömür varlığı 117
milyon tondur. Bu yıldan sonra MTA ve HEMA tarafından yapılan sondajlarla sahanın kömür
rezervinin arttığı tespit edilmiştir. Tarihler ve kurumlar itibarıyla yapılan çalışmalar Tablo 7'de
özetlenmiştir.
19
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 7. Amasra Kömür Havzasında Yapılan Kömür Rezerv Çalışmaları
Hesaplanan Toplam Kömür Rezervzi
Yıl
Kurum
(Milyon Ton)
1985
Türkiye Taş Kömürü Kurumu
388
1986
Kopex Joint Stock Company
321
1987
İstanbul Teknik Üniversitesi
331
1992
Maden Tetkik Arama
492
2005
Datong Coal Company
354
2008
Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.
405
2009
UK Coal Mining Group
451
2009
SLR Consulting Ltd.
573
MTA tarafından 1941-1990 yılları arasında havzada 144 etüt ve sondajlı arama
faaliyetleri yapmıştır. Yapılan sondajlı arama faaliyetleri 1990 Nisan ayında son bulmuştur.
1990 yılı sonuna kadar yapılan 144 sondajın değerlendirilmesiyle, MTA 491.604.721 ton
toplam rezerv ortaya çıkarmıştır (Bulut, 1992).
Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş., 2005 yılında Amasra B sahasını uluslararası ihale
ile TTK’dan kiraladıktan sonra 2006 yılında sondajlı arama ve rezerv geliştirme çalışmalarına
başlamış ve bugüne kadar 54 derin sondaj yapmıştır. Bu sondajların hepsi kömür kesmiş ve
ilave rezerv tespit edilmiştir.
SLR Consulting Ltd., HEMA tarafından yapılan 54 sondajdan 2009 yılına kadar
yapılmış olan 20 sondaj ve daha önce MTA tarafından yapılan sondajları değerlendirmeye
almış ve sahada toplam 573 Mt rezerv hesaplamıştır.
Sahada sondajlı arama çalışmaları devam etmekte ve yapılan sondajların tümünün
kömür kesmiş olması yeni sondajlarla rezerv miktarının artacağını göstermektedir. HEMA
tarafından yapılan 54 adet derin sondajın verilerinin değerlendirilmesiyle sahadaki rezervin
600 Mt olarak tespit edildiği öngörülmüş olup, sahalarda yeni sondaj çalışmalarına devam
edilmektedir.
Yukarıda verilen ve çeşitli kurumlar tarafından hesaplanan rezerv rakamları
incelendiğinde, sahada rezerv açısından bir sıkıntı olmadığı ve istenen üretimin yapılabilmesi
için yeterli rezerv olduğu sonucu çıkmaktadır.
I.2.7
Kömür ithalatı
Ülkemizde 1980’li yıllardan önce son derece düşük miktarlarda başlayan kömür
ithalatı, 1990’lı yıllarda 10 milyon tonun ve 2000’li yıllarda ise 20 milyon tonun üzerine
çıkmıştır. 2011 yılı itibariyle toplam kömür ithalatımız yaklaşık 24 milyon ton düzeyindedir
(TÜİK, 2012). Genel eğilim dikkate alındığında, ithalatın önümüzdeki yıllarda da artarak
süreceği görülmektedir (Bkz. Şekil 15).
20
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: TKİ, Taşkömürü Sektör Raporu, 2012.
Şekil 15. Türkiye Kömür İthalatı
Son yıllarda kömür ithalatında elektrik üretimi amaçlı buhar kömürlerinin ağırlığı
giderek artmaktadır. 2011 yılı itibariyle ithalatın yaklaşık %60’ı Rusya ve Kolombiya’dan
yapılmıştır. Bu ülkeleri ABD ve Güney Afrika izlemektedir.
Deloitte tarafından 2011 yılında hazırlanan Taşkömürü Sektör Raporu’na göre;
Türkiye’deki toplam jeolojik taşkömürü rezervi yaklaşık 1,310 milyar tondur. Bunun %39’u
doğrulanmış rezervdir. Türkiye’deki taşkömürü rezervinin %67’si kok kömürü kalitesinde,
%3’ü yarı kok kömürü kalitesinde olup, kalan kısmı ise kok kömürü kalitesinde değildir.
Taşkömürü tüketimindeki artış nedeniyle Rusya, Güney Afrika, Avustralya, Amerika,
Çin ve Kanada gibi ülkelerden yapılan ithalatta artış gözlenmiştir. Kullanılmayan taşkömürü
rezervleri ve özelleştirme eğilimleri önümüzdeki yıllar için üretim seviyelerindeki yükselişin
işaretleri olsa da, artan tüketim nedeniyle ithal taşkömürü ihtiyacının devam edeceği
öngörülmektedir (Deloitte, 2010).
I.2.8
Ülkemizde kömürün elektrik üretimindeki payı
Ülkemizde kömür yakıtının elektrik üretimindeki payı 2010 yılında %26,1, 2011 yılında
ise %28,9 olmuştur (Bkz. Tablo 3).
1970’li yıllardan itibaren başlayan elektrik enerjisi üretim amaçlı termik santral ve linyit
üretim yatırımları çok büyük oranda kamu sektörü tarafından gerçekleştirilmiştir. Söz konusu
yatırımlar Tablo 8'de özetlenmektedir.
Tablo 8. Türkiye'de 2012 Yılı Türkiye Üretilebilir Kömür Rezervleri ve Santral Potansiyeli
Santral Adı
Üretilebilir Rezerv (milyon ton)
Mevcut Kurulu Güç (MW)
Afşin-Elbistan
4.350
2.795
Afşin-Elbistan
490
-
Adana-Tufanbeyli
350
-
Adıyaman-Gölbaşı
46
-
Ankara-Çayırhan
190
620
Bolu-Göynük
36
-
Bursa-Orhaneli, Keles
45
210
Çanakkale-Çan
69
320
Çankırı-Orta
65
-
Eskişehir-Mihallıçık
48
-
Konya-Ilgın
125
-
21
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Santral Adı
Konya-Karapınar
Üretilebilir Rezerv (milyon ton)
1.275
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Mevcut Kurulu Güç (MW)
-
Kütaya-Tunçbilek
170
365
Kütahya-Seyitömer
172
600
Manisa-Soma
575
1.034
Muğla-Milas
206
1.050
Muğla-Yatağan
43
630
Tekirdağ-Saray
40
-
Sivas-Kangal
85
457
Şırnak-Asfaltit
65
135
LİNYİT TOPLAM
8.445
8.216
Bartın-Amasra
125
-
Zonguldak
197
300
TAŞKÖMÜRÜ TOPLAMI
322
300
GENEL TOPLAM
8.767
8516
Kaynak: Ç, Kocak, 2012. Türkiyenin Enerji Güvenilirliği ve Üretilebilir Kömür Rezervlerine Dayalı Santrallerin
Avantajları.
Ülkemiz 2010 yılı taşkömürü arzının yaklaşık %30’luk kısmı elektrik üretimi ve
%29’luk kısmı ise ısınma amaçlı tüketilmiştir. Kalan %40’lık bölüm ise kok fabrikaları ve diğer
sanayi arasında hemen hemen eşit olarak paylaşılmıştır.
Aynı yılda, linyit arzının ise %80’lik bölümü elektrik üretimi amaçlı kullanılmıştır.
Sanayi amaçlı tüketim %7,5 ve ısınma amaçlı tüketim ise %8,6 düzeyindedir. Asfaltitlerin
%45’i elektrik üretimi ve %46’sı ısınma amaçlı tüketilmiş, kalan kısmı sanayi amaçlı
kullanılmıştır. Petrokok ithalatının tamamı ise önemli kısmı çimento fabrikaları olmak üzere
sanayi sektörlerinde tüketilmiştir (Bkz. Şekil 16).
Kaynak: Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, 2010 Yılı Genel Enerji Dengesi.
Şekil 16. Kömür Arzının Yıllara Göre Tüketim Dağılımı
Yapılması planlanan proje ile bölgede yer alan yerli kömür kaynaklarının (Amasra
Kömür Rezervi) kullanımı planlanmaktadır.
Santralin yıllık kömür tüketiminin, cari fiyatlar ile yaklaşık 325 milyon dolar civarında
olacağı öngörülmektedir. Aynı miktarda elektrik üretecek doğal gaz kombine çevrim
santralinin yıllık gaz tüketimi ise yaklaşık 650 milyon dolardır. Söz konusu doğal gaz, ithal
edilmekte olup, ülkemiz için ciddi bir döviz harcamasıdır. Aynı şekilde ithal kömür ile
yapılacak elektrik üretimi de yıllık 325 milyon dolar döviz harcamasına neden olacaktır.
Hâlbuki yerli taşkömürü ile yapılacak söz konusu elektrik üretimi hiçbir döviz harcamasına
neden olmayacağı gibi yöre halkına iş imkanı da sağlayacaktır.
22
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Geçmiş yıllarda da Amasra kömür rezervi kullanılarak; Beşinci Beş Yıllık Kalkınma
Planı 1988 ve 1989 yılları Yatırım Programları ile Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı 1990 yılı
Yatırım Programında ‘’Amasra Termik Santral’’ projesi yer almıştır. Aynı zamanda ‘’Amasra
Termik Santrali’’ ile ilgili, eski adıyla Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) 2x300 MW'lık Termik
Santral Projesi için Yapılabilirlik Raporu, TTK Genel Müdürlüğü de Ön Fizibilite Projesi
hazırlamıştır. Daha sonra TTK Genel Müdürlüğü yine 2x300 MW'lık Amasra Termik Santrali
için Ön Fizibilite Çalışması hazırlatmıştır. Bu çalışmaya göre Amasra B sahasında bulunan
kömür rezervinin değerlendirilmesi amacıyla bölgede yüksek kapasiteli bir yeraltı işletmesinin
kurulması ve bu rezervin 2x300 MW gücünde bir santralı beslemesinin mümkün olduğu
belirtilmiştir. Tüm bu araştırmalarda proje yeri, Amasra B Kömür Sahasındaki Kuyu-1
alanının yaklaşık 70 m kuzeyinde ve Çapak Koyu Mevkii’nin kuzeydoğusunda kalan Kızçıkan
Koyu Bölgesi gösterilmiştir. TEK tarafından hazırlatılan Amasra Termik Santralı Yapılabilirlik
Raporu’nda incelenen santral yerini gösterir pafta Ek 1'de verilmiştir.
1995 yılında dönemin hükümeti tarafından “TTK İnceleme Kurulu Raporu”
hazırlatılmış ve bu raporda Amasra Bartın arasında (Amasra-B Kömür Sahası) Kurum ve
MTA tarafından yürütülen sondajlı araştırmalar sonucu 320 milyon tonu aşkın taşkömürü
varlığından dolayı 600 MW kapasiteli Amasra (1-2) termik santralının TEAŞ tarafından 20042005 yılında işletmeye alınması planlanmıştır. Bu çalışmalarda Başbakanlık, Hazine
Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarlığı, ETKB, TTK, MTA, Üniversiteler,
meslek odaları, sendika temsilcileri görev almıştır (TTK, 1995). Bu arada 1996 yılında
Amasra Belediye Meclisi’nin Çevre Bakanlığı’na yazısı ile TTK’nın yalnız kömür üreten ve
satan bir kurum olmaktan çıkarılarak elektrik santralına sahip ya da ortak olarak üretilecek
artı değerden pay alması ve zararını gidermesi talep edilmiştir. Çevre Bakanlığı da bu yazıya
verdiği cevapta aynı görüşte olduğunu ifade etmiştir. Bilahare 2005 yılında Hattat Grubu
iştiraklerinden Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. uluslararası ihaleyi kazanarak TTK ile
Amasra kömürleri için rödevans sözleşmesi imzalamış ve bu sözleşmenin ekinde de aynı
civarda elektrik santralı kurulması hususu yer almıştır.
Bu bağlamda, Hema Elektrik Üretim A.Ş. tarafından taşkömürünün merkezi olan
Bartın İli, Amasra İlçesi sınırları içersisinde Çapak Koyu Mevkiinde pulverize kömür yakma
teknolojisi ile bölgenin kömür rezervlerini kullanarak 1.320 MW e kurulu güçte santralin
işletilmesi planlamaktadır.
Proje ile birlikte;
Gelişmiş "Temiz Kömür Yakma Teknolojileri" kullanılması,
Her yıl artan elektrik enerjisi talebinin karşılanması,
Ulusal elektrik sistemindeki istikrarın sağlanması,
Ulusal kömür kaynaklarından Amasra Bölgesi kömür rezervlerinin
değerlendirilmesi,
Yerli kömür kaynaklarının kullanımı ile cari açığın azaltılması,
Bölgede ve ülkede sayıları hızla artan sanayi tesislerine sağlıklı ve sürekli enerji
sağlanması,
Bölgede istihdamın sağlanması ve işsizliğin azaltılması planlanmaktadır.
23
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
BÖLÜM II PROJE İÇIN SEÇILEN YERIN KONUMU
II.1.
Proje Yer Seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan
faaliyet yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni
Planı, (Plan Notları ve hükümleri), Onaylı Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planı,
(Plan Notları ve lejantları) üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde
gösterimi) (Tesisin kurulacağı alanın çevresinde yer alan sanayi, yerleşim yerleri ile
ilgili detaylı bilgiler)
II.1.1. Projenin konumu
HEMA Elektrik Üretim A.Ş. tarafından Bartın İli, Amasra ve Merkez İlçeleri, Gömü ve
Tarlaağzı Köyü sınırları içerisinde, Çapak Koyu Mevkii’nde 1.320 MW e (2 x 660 MW e) kurulu
gücünde Hema Termik Santrali 2x(660 MW e-669,4 MW m-1.466 MW t) ve Kül Depolama
Sahası Projesi’nin yapılması planlanmaktadır.
Termik Santral Sahası, Amasra İlçesi merkezinin 3,7 km güneybatısında (kuş uçuşu),
Gömü Köyü’nün 1 km (kuş uçuşu) güneybatısında, Tarlaağzı Köyü’nün 550 m
kuzeydoğusunda (kuş uçuşu) yer almaktadır (Bkz. Şekil 17 ve Şekil 18). Santral sahası vadi
içerisinde kalmakta olup, etrafı tepelerle çevrilidir (Bkz. Fotoğraf 1 ve Fotoğraf 2). Bu
nedenle santral sahasına en yakın yerleşim yeri olan Gömü ve Tarlaağzı Köyleri santral
sahasından görünmemektedir.
24
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 17. Yer Bulduru Haritası
25
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 18. Proje Sahasının Yeri
Kaynak: Yatırımcı Firma’dan temin edilmiştir.
Fotoğraf 1. Proje Sahasının Görünümü-1
26
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: Yatırımcı Firma’dan temin edilmiştir.
Fotoğraf 2. Proje Sahasının Görünümü-2
Yatırımı planlanan Hema Termik Santrali ve Kül Depolama Sahası Projesi’nde yakıt
olarak taşkömürü kullanılacaktır. Tesiste kullanılacak taşkömürü; yatırımcı firmanın da bağlı
olduğu Hattat Holding iştiraklerinden Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.’nin3 TTK ile yapılan
rödevans anlaşması çerçevesinde taşkömürü çıkartma hakkı elde etmiş olduğu sahadan
(Amasra-B sahası, Kuyu-1) temin edilecektir. Söz konusu saha, Bartın İli, Amasra İlçesi
sınırları içerisinde bulunmakta olup, santral sahasına kuş uçuşu 40 m mesafededir. Kuyu1’den çıkartılan taşkömürü, Hattat Holding’in iştiraki olan Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.
tarafından bölgede işletilecek olan lavvar tesisinde işlem gördükten sonra kapalı bant
konveyör sistemi ile santral sahasındaki kömür stok alanına nakledilecektir. Söz konusu
projenin yer seçimi çalışmalarında, sahanın kömür kaynağına yakınlığı önemli bir etken
olmuştur. Lavvar tesisi ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.3’te sunulmuştur. Söz konusu tesis
ile ilgili ÇED süreci Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nezdinde devam etmektedir.
Yapılması planlanan proje, büyük ölçüde orman arazileri ile hazine arazileri, yatırımcı
firmaya ait parseller ve şahıs arazilerinde tesis edilecektir. Santral sahasındaki orman
arazileri için Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ndan Kamu Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin
Oluru alınmış (Bkz. Ek 1), kül/alçıtaşı depolama sahası ve kazı fazlası malzeme sahası için
de gerekli izinler alınacaktır.
Proje sahasını gösteren Topografik Harita ve Genel Vaziyet Planı Ek 2’de,
koordinatlar ise Tablo 9’da sunulmuştur.
3
Rödövans anlaşması imzalandığında Hema Endüstri A.Ş. olan firma adı 15.08.2012 tarih ve 8134 sayılı Türkiye
Ticaret Sicili Gazetesi ile Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. olarak değişmiştir.
27
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 9. Koordinatlar
Koor. Sırası : Sağa Değer, Yukarı Değer
Koor. Sırası : Enlem,Boylam
Saat Yönünde
Saat Yönünde: Derece.kesir
Eleman Sırası: Sağa (Y):Yukarı (X)
Eleman Sırası: Enlem:Boylam
Datum
: ED-50
Datum
: WGS-84
Türü
: UTM
Türü
: COĞRAFİ
D.O.M.
: 33
D.O.M.
:Z.O.N
: 36
Z.O.N
:Ölçek Fak. : 6 derecelik
Ölçek Fak. : 6 derecelik
TERMİK SANTRAL SAHASI
1
445047,456
4619381,991
1
41,722673
32,338983
2
445075,473
4619360,563
2
41,722482
32,339321
3
445124,707
4619402,880
3
41,722867
32,339909
4
445160,189
4619394,390
4
41,722793
32,340337
5
445217,833
4619408,532
5
41,722924
32,341028
6
445218,267
4619432,524
6
41,723140
32,341031
7
445274,652
4619454,091
7
41,723338
32,341707
8
445317,197
4619526,138
8
41,723990
32,342212
9
445350,225
4619548,620
9
41,724195
32,342607
10
445360,537
4619579,538
10
41,724474
32,342728
11
445382,293
4619611,000
11
41,724759
32,342987
12
445411,336
4619687,814
12
41,725453
32,343329
13
445568,672
4619810,304
13
41,726567
32,345209
14
445587,662
4619820,989
14
41,726664
32,345437
15
445602,124
4619826,376
15
41,726714
32,345610
16
445613,093
4619791,918
16
41,726404
32,345745
17
445630,890
4619765,117
17
41,726164
32,345962
18
445724,936
4619734,897
18
41,725898
32,347095
19
445751,187
4619691,025
19
41,725505
32,347415
20
445748,745
4619685,893
20
41,725459
32,347386
21
445774,858
4619678,763
21
41,725396
32,347700
22
445776,112
4619690,497
22
41,725502
32,347714
23
445803,216
4619687,549
23
41,725477
32,348040
24
445818,726
4619676,835
24
41,725382
32,348228
25
445841,876
4619660,613
25
41,725237
32,348508
445831,259
4619630,790
26
41,724968
32,348383
26
445862,017
4619624,029
27
41,724909
32,348753
27
445873,531
4619633,338
28
41,724994
32,348891
28
445915,826
4619620,435
29
41,724880
32,349400
29
445968,894
4619636,045
30
41,725025
32,350037
30
445982,614
4619608,089
31
41,724774
32,350204
31
446006,638
4619613,927
32
41,724828
32,350493
32
446017,793
4619606,757
33
41,724764
32,350627
33
446026,390
4619602,981
34
41,724731
32,350731
34
445992,808
4619559,872
35
41,724340
32,350331
35
446003,636
4619536,659
36
41,724132
32,350464
36
445971,932
4619498,301
37
41,723784
32,350086
37
445940,216
4619425,044
38
41,723122
32,349711
38
445899,456
4619280,027
39
41,721814
32,349234
39
445701,651
4619238,437
40
41,721425
32,346860
40
445691,658
4619241,091
41
41,721449
32,346740
41
445688,217
4619243,151
42
41,721467
32,346698
42
445670,473
4619217,243
43
41,721232
32,346487
43
445581,991
4619207,717
44
41,721141
32,345425
44
445566,976
4619216,868
45
41,721222
32,345243
45
28
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
445556,714
445539,877
445518,042
445502,067
445493,286
445471,472
445433,578
445407,566
445391,953
445388,893
445377,264
445362,237
445344,063
445329,430
445309,843
445304,278
445293,525
445219,637
445188,553
445177,092
445143,758
445124,867
445112,880
445063,643
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
4619206,939
4619200,585
4619198,363
4619193,031
4619190,222
4619174,933
4619165,182
4619153,214
4619148,484
4619144,222
4619136,404
4619136,918
4619162,862
4619185,573
4619207,836
4619213,241
4619224,432
4619320,792
4619325,966
4619338,051
4619355,271
4619360,248
4619360,998
4619341,403
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
41,721132
41,721073
41,721052
41,721003
41,720977
41,720838
41,720747
41,720638
41,720594
41,720555
41,720484
41,720488
41,720720
41,720924
41,721123
41,721171
41,721271
41,722134
41,722179
41,722287
41,722439
41,722483
41,722489
41,722309
32,345121
32,344919
32,344657
32,344465
32,344360
32,344099
32,343644
32,343333
32,343145
32,343109
32,342970
32,342789
32,342568
32,342390
32,342153
32,342086
32,341955
32,341058
32,340684
32,340545
32,340143
32,339915
32,339771
32,339181
KAZI FAZLASI MALZEME DEPOLAMA SAHASI
1
446232
4617069
1
41.70189606
26.35327686
2
446528
4617250
2
41.70354620
26.35681793
3
446780
4617059
3
41.70184287
26.35986360
4
446875
4616899
4
41.70040818
26.36101958
5
446695
4616438
5
41.69624412
26.35889764
6
446403
4616653
6
41.69816089
26.35536936
KÜL/ALÇITAŞI DEPOLAMA SAHASI
4618030,000
1
41,7103257
4618030,000
2
41,7103947
4616796,383
3
41,6992889
4616547,540
4
41,6969881
4617213,336
5
41,7029510
32,2998824
32,3113009
32,3122026
32,3023293
32,2967590
1
2
3
4
5
441790,000
442740,000
442805,171
441981,565
441523,469
Proje sahasının yeri
Proje sahası, Amasra İlçe merkezinin 3,7 km güneybatısında (kuş uçuşu), Gömü
Köyü’nün merkezden itibaren 1 km güneybatısında (kuş uçuşu), Tarlaağzı Köyü’nün 550 m
kuzeydoğusunda (kuş uçuşu) yer almaktadır (Bkz. Şekil 19).
Proje sahası, büyük kısmı orman arazileri olmak üzere, tarım arazileri, hazineye ait
araziler, şahıs arazileri ve yatırımcıya ait tapulu arazilerden oluşmaktadır. Orman arazileri
için Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ndan Kamu Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru
alınmıştır (Bkz. Ek 1).
Toplam alanı yaklaşık 332.000 m2 olan proje sahanın koordinatları Tablo 9’da
sunulmuştur.
29
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 19. Santral Sahasının Yeri
Kül/alçıtaşı depolama sahasının yeri
Proje kapsamında meydana gelecek olan küllerin öncelikle piyasa satışı
gerçekleştirilecektir. Bu kapsamda bölgedeki firmalarla görüşülmekte olup, santralden
kaynaklanacak küllerin satışının yapılacağı alternatif bir firma ile ön mutabakat da
sağlanmıştır (Bkz. Ek 1). Proje kapsamında kullanılacak olan kömürün yanması sonucunda
meydana gelecek kül ile BGD ünitesinin bakiye malzemesi olan alçıtaşının depolanabilmesi
için 5 adet alternatif kül/alçıtaşı depolama sahası belirlenmiştir. Belirlenen sahalar içerisinden
depolama hacmi, alansal büyüklüğü, jeolojik özellikleri, geçirimsizlik özellikleri bakımından en
uygun saha (depo 1) tespit edilmiştir (Bkz. Şekil 20).
30
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 20. Alternatif Kül/Alçıtaşı Depolama Alanları
Yapılan detaylı hesaplamalar sonucunda, 5 adet alternatif saha içerisinden
kullanılması yönünde karar verilen depo 1 sahasının depolama ömrü ortalama olarak 36 yıl
(alçıtaşının depolanacağı lot 1, 37,8 yıl, kül ve cürufun depolanacağı lot 2 ise 36,5 yıl),
depolama kapasitesi ise 22.000.000 m3 olarak belirlenmiştir.
Hema Termik Santrali ve Kül Depolama Sahası Projesi kapsamında kullanılması
planlanan kül/alçıtaşı depolama sahasının alanı 515.528 m2’dir. Söz konusu depolama
sahası ormanlık arazi ve şahıs parselleri üzerinde yer almaktadır. Söz konusu saha,
depolama ihtiyacına göre lotlara ayrılacak olup, bu ihtiyaca göre kademeli olarak sahadaki
ormanlık alanlar için T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ndan ön izin alınacaktır.
Kül/alçıtaşı depolama sahası ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.1, Bölüm V.2.9 ve
Bölüm V.2.10’da sunulmaktadır.
Kömür sahasının yeri
2005 yılında TTK ile Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. arasında imzalanan anlaşma
sonucu, Bartın İli, Amasra İlçesi sınırlarında söz konusu Amasra-B sahasının işletilmesi için
ruhsat uhdesi TTK bünyesinde kalmak şartıyla rödevans karşılığında süreli olarak Hattat
Enerji ve Maden Tic. A.Ş.’ye transfer edilmiştir. İşletme izni verilen toplam 50 km 2
büyüklüğündeki maden sahasının yer teslimi Mayıs 2006’da gerçekleştirilmiştir. Projenin ilk
aşaması, 8 m çapında ve 700-1.000 m derinliğinde, sırasıyla Gömü Köyü, Kazpınarı Köyü ve
Amasra İlçesi yakınlarında üç adet kuyunun açılması işlemleri ile tamamlanmıştır. Proje’nin
ikinci aşamasına geçilmiş ve yeraltındaki kuyuları birbirine bağlayan galeriler açılmaya
başlanmıştır.
Rödevans anlaşması çerçevesinde, Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.'nin taşkömürü
çıkarma hakkı elde ettiği sahada açtığı üç adet kuyudan (Gömü Kuyu-1, Kazpınarı Kuyu-2 ve
Amasra-3 Nolu Kuyu) biri olan Kuyu-1 sahası, planlanan santralde taşkömürünün temin
edileceği saha olup, santral sahasına yaklaşık 40 m mesafede yer almaktadır (Bkz. Şekil
21).
31
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 21. Kömür Sahasının Yeri
Kömür stok alanının yeri
Proje kapsamında kullanılması planlanan taşkömürü, proje sahasına yaklaşık 40 m
mesafedeki Kuyu 1 lokasyonundan lavvar tesisine, buradan da kapalı bant konveyör sistemi
ile kömür stok alanına nakledilecektir. Bunun için proje sahası sınırları içerisinde kömür stok
alanı belirlenmiştir. Stok alanı yaklaşık 2,7 ha büyüklüğünde olup, kapasitesi 164.800 ton’dur
(15 günlük).
Lavvar tesisinin yeri
Hattat Holding’in bir başka iştiraki olan Hattat Enerji ve Maden Ticaret A.Ş. tarafından
çıkarılacak olan taşkömürünün kuyulardan yeryüzüne çıkartılmasından sonra yıkama ve
zenginleştirme işlemine tabi tutulması gerekmektedir. Bu işlem için Bartın İli, Amasra İlçesi
sınırlarında, Kuyu-1 yakınlarında ve santral sahasına yaklaşık 140 m mesafede bir lavvar
tesisinin kurulmasına karar verilmiştir (Bkz. Şekil 22). Lavvar tesisi, işbu ÇED Raporu
kapsamında olmayıp, tesis ile ilgili ÇED süreci, Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü
nezdinde devam etmektedir.
32
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 22. Lavvar Tesisi ve Proje Sahasına Ait Görüntü
II.1.2. Projenin çevre düzeni planındaki yeri
Proje sahası 1/100.000 ölçekli Zonguldak-Bartın-Karabük Planlama Bölgesi’nde yer
almaktadır (Bkz. Ek 2). Söz konusu plan hükümlerine göre, proje sahası orman arazileri
üzerinde yer almaktadır.
Proje kapsamında 1/100.000 ölçekli Zonguldak-Bartın-Karabük Planlama Bölgesi
Çevre Düzeni Planı ve V.3.1 ve VI.27.1.1 numaralı plan hükümlerine uyulacaktır.
Santral sahasındaki orman arazileri için T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ndan Kamu
Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1).
II.2.
Proje Ünitelerinin Kentsel ve Kırsal Yerleşim Yerlerine Mesafelerinin Ayrı Ayrı
Verilmesi ve Harita Üzerinde Gösterimi
Proje sahasının yakın çevresindeki kentsel ve kırsal yerleşim alanları ve bunların
proje sahasına mesafeleri Tablo 10 ve Şekil 23’te sunulmuştur.
Tablo 10. Proje Sahasının Yakın Yerleşimlere Mesafesi
Yer
Proje Sahasına Mesafesi
(kuş uçuşu ~m)
Tarlaağzı Köyü
550
Gömü Köyü
1.000
Kazpınar Köyü
2.300
Topderesi Köyü
4.000
Uğurlar Köyü
4.400
Ahatlar Köyü
6.100
Tarlaağzı Balıkçı Barınağı
400
Amasra
3.700
Bartın
10.000
33
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 23. Proje Sahasının Yerleşimlere Olan Mesafesini Gösterir Harita
II.3.
Projenin Belirtilen Alanda Yapılmasının Gerekçeleri Belirtilerek, Proje
Ünitelerinin Kurulacağı Alana İlişkin Arazi Kullanım ve Mülkiyet Durumunun (m 2 ya da
Hektar) Dağılımının Verilmesi
II.3.1. Proje sahasının seçilme gerekçeleri
Herhangi bir termik santral için yer seçiminde göz önüne alınacak kriterlerin başında,
özellikle yatırımın fizibilitesi açısından, santral için seçilecek yerin hammaddeye olan
mesafesi gelmektedir. Bunun başlıca nedeni, kömür nakliyesinin işletme sürecinin en önemli
maliyet kalemlerinden biri olmasıdır. Büyük miktarlardaki kömürün taşıma mesafesi arttıkça
maliyeti de o ölçüde artmaktadır. Öte yandan milyonlarca ton kömür nakliyesinin yaratacağı
trafik ve çevresel etkiler en önemli olumsuzluklardır. Bu nedenle söz konusu termik santralin
yer seçimde kömür havzasına göre konum dikkate alınmış ve yatırımcı firmanın TTK ile
yapmış olduğu rödevans anlaşması çerçevesinde taşkömürü çıkartma hakkı elde etmiş
olduğu Amasra-B sahası içerisinde santral yeri seçilmiştir. Kömür havzasına göre konum
dışında termik santral sahası yer seçiminde topografik ve jeolojik koşullar, iklim özellikleri,
ekolojik kısıtlar vb. kriterler ön planda tutulmuştur.
Termik santral sahası için yapılan yer seçimi çalışmalarında; proje sahasının kömür
çıkartılan alana yakınlığı, sahanın toprak karakteristiği, jeolojik, sismik ve topografik koşulları
gibi pek çok kriter göz önünde bulundurulmuştur. Tüm bu değerlendirmeler neticesinde,
faaliyet alanı olarak belirlenen sahanın proje için en ekonomik ve en uygun saha olduğu
sonucuna varılmıştır.
Bununla birlikte, 2009 yılında yapılan münazaralarda gündeme gelen Filyos
lokasyonun seçilmesi hususu ise Ek 1’de sunulan Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın
yazısından da anlaşılacağı üzere “Endüstri Bölgeleri Mevzuatı gereği yapılması gereken,
bölgedeki kamulaştırma çalışmalarının tamamlanması, altyapı için gerekli etüt, plan ve
projelerin yaptırılması vb. Iş ve işlemler devam ettiğinden dolayı şu aşamada üretim veya
yatırım için kesin yer tahsisi yapılmadığından” bahisle söz konusu alan için yapılan müracaat
anılan kurum tarafından değerlendirilememiştir.
34
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
II.3.2. Kömür temin edilen alanın seçilme gerekçeleri
2005 yılında Hattat Grubu iştiraklerinden olan Hattat Enerji ve Maden Ticaret A.Ş.,
yapılan uluslararası ihaleyi kazanarak TTK ile Amasra kömürleri için rödevans sözleşmesi
imzalamıştır. Bu bölgede 3 adet taşkömürü sahası bulunan firma, işbu ÇED Raporu’na konu
proje kapsamında Kuyu-1 sahasından çıkartılacak olan taşkömürünü kullanmayı
planlamaktadır. Hem taşkömürü sahasının rödevans hakkının yatırımcı firmaya ait olması,
hem de santral sahasına yakınlığından dolayı, tesiste kullanılacak olan taşkömürünün, söz
konusu kuyudan temin edilmesi planlanmıştır.
II.3.3. Kül/alçıtaşı depolama sahasının seçilme gerekçeleri
Planlanan termik santral projesi kapsamında meydana gelecek küllerin ve alçıtaşının
depolanması amacıyla 5 adet alternatif kül/alçıtaşı depolama sahası belirlenmiştir. Alternatif
kül/alçıtaşı depolama sahalarının yer seçiminde, topografik koşullar, depolama kapasiteleri,
kazı hacimlerinin az olması, santral sahasına yakınlığı ve jeolojik faktörler belirleyici ana
etmenler olmuştur. Kül/alçıtaşı depolama sahaları ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.1, Bölüm
V.2.9 ve Bölüm V.2.10’da verilmiştir.
II.3.4. Proje ünitelerinin kurulacağı alana ilişkin arazi kullanım ve mülkiyet durumu
Proje sahasının büyük bir kısmını orman arazileri oluştururken, diğer kısımlarında
yatırımcı firmaya ait araziler, şahıs arazileri ile hazineye ait parseller bulunmaktadır (Bkz. Ek
2 ve Tablo 11).
Santral sahasındaki orman arazileri için Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ndan Kamu
Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1).
Tablo 11. Proje Sahasındaki Mülkiyet Durumu
Arazinin vasfı
Saha
Santral Sahası
(orman ve tarım arazisi)
Toplam alan yaklaşık 332.000 m2
(Santral sahasının yaklaşık 324.910 m2’lik kısmı orman
arazilerinden oluşmakta olup, geri kalan araziler şahıs
arazisi ve Hema Elektrik Üretim A.Ş.’ye ait arazilerden
oluşmaktadır)
Kazı Fazlası Malzeme Depolama Sahası
(Orman ve mera arazisi)
Toplam alan yaklaşık 180.000 m
(Kazı fazlası malzeme depolama sahasında yaklaşık
30.000 m2 şahıs arazisi bulunmakta olup, geri kalan
arazi Hema Elektrik Üretim A.Ş.’ye ait arazilerden ve
orman arazilerinden oluşmaktadır)
Kül/Alçıtaşı Depolama Sahası
(orman arazisi, ağaçlandırılacak alan ve tarım arazisi)
Toplam alan 515.528 m2
(Kül depolama sahasında yaklaşık 65.000 m2 şahıs
arazisi bulunmakta olup, geri kalan arazi orman
vasfındaki arazilerden oluşmaktadır)
2
35
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
II.4.
Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Termik Santral ve Kül
Depolama Alanı, Alçıpan Tesisi, Dolgu (Ramble) Alanı vb.) (Bütün İdari ve Sosyal
Ünitelerin, Teknik Alt Yapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Yerleşim Planı, Bunlar
İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve
Yükseklikleri, Temsili Resmi, Kıyı-Kenar Çizgisinin ve Batimetrik Bilgilerin Vaziyet
Planı’na İşlenmesi ve Koordinat Noktalarının, SKHKKY Ek-4 Dikkate Alınarak Yaklaşık
Olarak Olması Gereken Baca Yüksekliği, Baca Gazı Hızının Hesabının Yapılması
Gösterilmesi)
Proje kapsamında tesis edilmesi planlanan ünite ve binaların öngörülen kat ve
adetleri Tablo 12’de verilmiş olup, ünitelerin proje sahasındaki genel yerleşimleri, Ek 2’de
sunulan Genel Vaziyet Planı’nda verilmektedir.
Tablo 12. Ünitelerin Öngörülen Ebatları
Yükseklik
(~m)
5
Şalt sahası
1
Alan
(~m²)
3.500
Buhar türbin binası
1
8.300
30
Kazan binası
2
3.300
70
Merkezi kontrol binası
1
800
5
Cüruf silosu
2
445
20
Baca
1
-
220
Uçucu kül silosu
1
3.050
45
Elektrik dağıtım odası
1
650
8
Amonyak stok alanı
1
350
10
Kalker (Kireçtaşı) stok alanı
1
1.300
10
Yardımcı yakıt tankı
1
300
17
Alçı depolama alanı
1
1.750
7
Kimyasal dozaj binası
1
650
15
Ofis binası
1
2.600
10
Ambar
1
620
10
Atölye
1
660
8
Yemekhane
1
620
7
Desalinasyon/Demineralizasyon
1
1.760
8
Sualma pompa binası
1
160
8
Kömür stok alanı
1
27.000
6
Ünite
Adet
36
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
BÖLÜM III PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI
III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları
Hema Termik Santrali ve Kül Depolama Sahası Projesi 1.320 MW (2x660 MW e)
kurulu gücünde olup, yılda 9.768 GWh net elektrik üretimi planlanmaktadır. Planlanan tesis
için proje bedeli, 700.000.000.-Euro (€) olup, yatırımcı firma bu miktarın %30’unu öz
kaynaklarından geri kalanı ise yerli ve/veya yabancı piyasalardan kredi almak suretiyle
karşılamayı planlanmaktadır.
III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması (Yapılacak Üretimin Ruhsat
Süresi de Dikkate Alınarak İş Termin Planının Hazırlanması) Veya Zamanlama
Tablosu
Proje’nin iş akım şeması Bölüm I'de verilmiş olup, projeye ait zamanlama tablosu
Şekil 23’te verilmiştir.
III.3.
Projenin Fayda-Maliyet Analizi
III.3.1. Proje’nin faydaları
Gelişmekte olan ülkelerde enerji, sanayileşme ve buna paralel olarak elektrik
kullanımının artması ile giderek önem kazanmıştır. Ülkemiz açısından değerlendirildiğinde
ise söz konusu ihtiyaç gün geçtikçe daha da artmaktadır. Proje ile yılda yaklaşık olarak
9.768 GWh net elektrik üretimi sağlanacak olup, ülkemizde yaşanması muhtemel arz
açığının kapanması için katkı sağlanmış olacaktır.
Söz konusu projenin inşaat ve işletme aşamaların çalışacak kalifiye personel
dışında, çalışacak vasıfsız personelin bölge halkından sağlanması planlanmaktadır.
Böylece bölgedeki mevcut işsizlik koşullarında istihdam imkânı da yaratacaktır. Yapılması
planlanan proje ile;
Her yıl artan elektrik enerjisi talebinin karşılanması,
Ulusal elektrik sistemindeki istikrarın sağlanması,
Ulusal kömür kaynaklarından Amasra Bölgesi kömür rezervlerinin
değerlendirilmesi,
Yerli kömür kaynaklarının kullanımı ile cari açığın azaltılması,
Bölgede ve ülkede sayıları hızla artan sanayi tesislerine sağlıklı ve sürekli enerji
sağlanması,
Bölgede istihdamın sağlanması ve işsizliğin azaltılması planlanmaktadır.
37
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 24. Projeye Ait Öngörülen Zamanlama Tablosu
38
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
III.3.2. Proje’nin maliyetleri
Proje kapsamında yapılan fizibilite çalışmalarına göre; proje maliyetinin yaklaşık
700.000.000 € olacağı ve tam yük çalışma kapasitesi olarak 7.400 saat/yıl alınacağı
belirlenmiştir.
Finansal anlamda açıklanan maliyet hesaplamalarının yanı sıra, projenin çevresel
anlamdaki maliyetleri Bölüm V.3.2’de detaylı olarak irdelenmiştir.
III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak,
Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer
Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri
III.4.1. Elektrik iletim hattı (EİH)
Hema Termik Santrali ve Kül Depolama Sahası Projesi ile yılda 9.768.000.000
kWh/yıl (9.768 GWh/yıl) elektrik üretilmesi planlanmaktadır. Proje kapsamında üretilecek
enerji, proje kapsamında yapılan fizibilite çalışması ve TEİAŞ ile yapılan görüşmeler
neticesinde, söz konusu kurum ile yapılacak bağlantı anlaşmasına göre santralin 380 kV
şalt merkezinden, Eren Termik Santrali (Zetes) 380 kV Şalt Tesisine çift devre 380 kV’luk
enerji iletim hatlarıyla bağlanması planlanmaktadır. Santralin iletim hattı projesi, işbu ÇED
Raporu kapsamında değerlendirilmemiş olup, ÇED Yönetmeliği hükümlerince iletim hattı
projesi için ayrı bir ÇED süreci yürütülecektir.
III.4.2. Kömür temini ve kömür zenginleştirme (lavvar) tesisi
Tesiste kullanılacak kömür, yatırımcı firmanın TTK ile rödevans anlaşmasının
bulunduğu Amasra B sahasındaki Kuyu-1 alanından temin edilecektir. Söz konusu alan,
proje sahasına yaklaşık 40 m mesafededir. Tesis kapsamında kullanılacak olan taşkömürün
özellikleri ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.3’te verilmiştir.
Kömürün, proje sahasındaki kömür stok alanına taşınması sırasında kapalı bant
konveyör sistemi kullanılacaktır. Buna ilaveten kömür stok alanının etrafı rüzgar siperi ile
kapatılacağından stok alanında herhangi bir tozuma, yayılma ve sıçrama meydana
gelmeyecektir. Tesiste, saatte 458 ton taşkömürü yakılacaktır. Kuyu-1 sahasından
çıkarılacak ve sonrasında santralde kullanılacak olan kömürün kullanıma elverişli hale
getirilmesi için öncelikle yıkama ve zenginleştirme işlemine tabii tutulması gerekmektedir.
Bu amaçla, Hattat Holding’in bir diğer iştiraki olan Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. Bartın İli,
Amasra İlçesi sınırlarında, Kuyu-1 yakınlarında ve santral sahasına yaklaşık 140 m
mesafede bir lavvar tesisinin kurulmasına karar verilmiştir. Lavvar tesisi, işbu ÇED Raporu
kapsamında olmayıp, tesis ile ilgili ÇED süreci Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü
nezdinde devam etmektedir.
III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin Zaruri
Olan ve Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan
Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri
III.5.1. Ulaşım
Proje sahasına Amasra-Bartın karayolundan ve Tarlaağzı Köy yolundan ulaşım
mümkündür (Bkz. Şekil 25 ve Ek 2). Arazi hazırlık, mobilizasyon ve inşaat aşamasında
ağır ekipmanların proje sahasına taşınması esnasında gerekmesi durumunda söz konusu
yolda iyileştirme çalışmaları yapılacaktır. Buna ilaveten, saha sınırları içinde, tüm ünitelere
ulaşımın sağlanabilmesi için servis yolları yapılacaktır.
39
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 25. Proje Sahasına Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergahı
Proje kaspamında kullanılacak olan kömürün proje sahasındaki kömür stok alanına
nakledilmesi sırasında, kapalı bant konveyör sistemi kullanılacağından herhangi bir
karayolu veya deniz yolu kullanımı söz konusu olmayacaktır.
Tesis bünyesindeki BGD ünitesinde kullanılacak olan kalker ise, hazır olarak
piyasadan temin edilecek olup, santral sahasına karayolu ile getirilecektir (Bkz. Şekil 26).
40
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 26. Kalker Sahasına Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergahı
İnşaat ve işletme aşamalarında gerekli olacak tüm malzemelerin taşınması
sırasında 2918 sayılı "Trafik Kanunu" ve bu kanuna istinaden karayolları ile ilgili olarak
çıkarılan tüm kanun ve yönetmeliklere uyulacaktır. Karayolları 15. Bölge Müdürlüğü’nün
görüşleri doğrultusunda inşaat ve işletme aşamalarında karayoluna giriş-çıkışlarda trafik
güvenliği açısından her türlü güvenlik önlemi proje sahibince alınacaktır.
İnşaat ve işletme aşamalarında yollara zarar verilmeyecek, verilmesi durumunda
tüm zarar, Karayolları 15. Bölge Müdürlüğü ile yapılacak protokol çerçevesinde Proje
Sahibince karşılanacaktır. Buna ilaveten, 24.10.2013 tarih ve 28801 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren "Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkında
Yönetmelik" ve 15.05.1997 tarih ve 22990 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren "Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik"
hükümlerine uyulacaktır.
III.5.2. Barınma
İnşaat aşamasında çalışacak personel için geçici olarak bir şantiye alanı tesis
edilecek ve şantiye alanında personelin konaklayabileceği prefabrik yapılar bulunacaktır.
Çalışanların bir kısmı ise yöreden temin edileceğinden, bu personeller, yörede kendi
imkanları ile barınabilecektir.
41
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
III.6.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kamulaştırma ve/veya Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı
III.6.1. Kamulaştırma
Kamulaştırma işlemleri, 6446 sayılı “Elektrik Piyasası Kanunu”nun 19. Maddesi ve
2942 sayılı “Kamulaştırma Kanunu”na göre yapılacaktır. Proje kapsamında
gerçekleştirilecek olan kamulaştırma çalışmaları kapsamında özel mülkiyet sahipleri ile
öncelikli olarak karşılıklı anlaşma yoluna gidilecektir. Anlaşmazlık olması durumunda ise
yasalara uygun olarak hareket edilecektir.
Proje sahasındaki orman vasıflı araziler için kamulaştırma söz konusu olmayıp, bu
alanlar için 6831 sayılı “Orman Kanunu”nun 17. Maddesi ve “Orman Kanununun 17 ve 18’i
Maddelerinin Uygulama Yönetmeliği” gereğince gerekli izinler alınacak ve Orman Genel
Müdürlüğü’nün talimatları doğrultusunda hareket edilecektir. Proje sahasındaki hazine
arazileri ise kiralanacaktır.
Santral sahasındaki orman arazileri için T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ndan
Kamu Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1).
III.6.2. Yeniden yerleşim
Proje kapsamında
bulunmamaktadır.
III.7.
yeniden
yerleşimi
gerektirecek
herhangi
Diğer Hususlar
Bu başlık altında değinilmesi gereken başka bir husus bulunmamaktadır.
42
bir
unsur
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
BÖLÜM IV TERMİK SANTRAL, KALKER OCAKLARI, KÜL DEPOLAMA VB. PROJE
KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT
ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI ()
IV.1. Projeden Etkilenecek Gösterilecek Alanın Belirlenmesi (Etki Alanının Nasıl ve Neye
Göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek)
Projeden etkilenecek alanın belirlenebilmesi için projeden kaynaklanan çevresel,
ekonomik ve sosyal boyutlardaki etkilerin tümünün bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir.
Yapılması plananan tesisten kaynaklanacak etkiler hava kalitesi modelleme çalışması, flora ve
fauna, gürültü, vb. etkenler göz önünde bulundurularak tayin edilmiştir.
Projenin çevresel etki alanları için inşaat ve işletme aşamaları gözönüne alındığında,
uzun ve kısa dönemli olmak üzere bazı etkiler meydana gelecektir. Arazi hazırlık ve inşaat
aşamasındaki çevresel etkiler (toz, gürültü, gaz emisyonları vb.) geçici nitelikte olup, kısa
sürelidirler. Bu etkiler inşaat çalışmaları tamamlandığında ortadan kalkacaktır. Bu etkilere ait
bilgiler ve alınacak önlemlerle ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.1’de verilmiştir.
Proje kapsamında yapılan hava kalitesi modelleme çalışmasında yer seviyesi toz
emisyonu değerleri hesaplanmış ve 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
(SKHKKY)” Ek 2'de belirtilen uzun ve kısa vadeli sınır değerler (UVS ve KVS) ile mukayese
edilmiştir. Planlanan tesisin arazi hazırlık ve inşaat aşamasındaki çevresel etki alanı yapılan toz
ve gürültü raporları neticesinde belirlenmiştir.
İşletme aşamasında meydana gelecek çevresel etkiler ise uzun süreli etkilerdir. Projenin
işletme aşamasındaki etki alanının belirlenmesinde en belirleyici unsur baca yüksekliğidir.
Yapılan çalışmalarda 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY)” Ek-2.b.1’de belirtilen
“etki alanı” tanımı göz önüne alınmıştır. Buna göre söz konusu yönetmelikte, inşası planlanan
tesisin baca yüksekliğinin 50 katı yarıçapına sahip bir alan, etki alanı olarak tanımlanmaktadır.
Bu bağlamda, proje kapsamında tesis edilecek olan baca yüksekliği 220 m olduğundan,
planlanan tesis için yönetmelikte belirlenen etki alanı tanımına göre 11 km yarıçaplı alan, tesisin
etki alanını oluşturmaktadır.
Planlanan proje kapsamında yapılan hava kalitesi modelleme çalışmalarda iki farklı etki
alanı üzerinde değerlendirmeler yapılmıştır. Bu etki alanlarının belirlenmesinde;
03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“SKHKKY” Ek-2.b.1’de belirtilen “etki alanı” tanımı etken olmuş ve 220 m’lik baca yüksekliğine
tekabül eden 22 kmx22 km’lik bir etki alanında çalışmalar yürütülmüştür (Bkz. Ek 2).
Planlanan tesisin olası etkilerini daha geniş bir alanda irdeleyebilmek için 30 kmx30
km’lik bir etki alanı belirlenmiş ve çalışmalar bu alanda da yürütülmüştür.
Modelleme girdileri, sonuçları, kullanılan yöntemler ve değerlendirilmeleri ile ilgili detaylı
bilgiler Bölüm V.2’de verilmiştir.
* Bu bölümde proje için seçilen yerin çevresel özellikleri verilirken etki alanı dikkate alınmalıdır. Bu bölümde sıralanan
hususlar itibarı ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, araştırma kurumlarından, üniversitelerden veya
benzeri diğer kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun notlar bölümünde
belirtilir veya ilgili harita, doküman vb. belgeye işlenir. Proje sahibince kendi araştırmalarına dayalı bilgiler verilmek
istenirse, bunlardan kamu kurum ve kuruluşların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluşlardan bu bilgilerin
doğruluğunu belirten birer belge alınarak rapora eklenir.
43
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal
Kaynakların Kullanımı
IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel özellikler (Faaliyetin gerçekleştirileceği yerin-genel iklim
özellikleri, basınç, sıcaklık dağılımı, yağış dağılımı, nem dağılımı, buharlaşma durumu,
sayılı günler dağılımı (sisli, kar yağışlı, karla örtülü günler, en yüksek kar örtüsü kalınlığı
vs), rüzgar dağılımı, rüzgar hızı dağılımı, fırtınalı günler, kuvvetli rüzgarlı günler-bu başlık
altında yer alan bilgilerin aylık-mevsimlik-yıllık dağılımları içermesi, meteorolojik veri
setinin son yılları kapsayacak şekilde uzun yılları ait olması- Amasra Meteoroloji
İstasyonu 1970-2012 Meteoroloji Bülteni ve buharlaşma içinde Kastamonu Cide Met.
İstasyonu verileri)
Bölgenin genel iklim şartları
Proje sahasının bulunduğu Bartın İli’nde yazları sıcak, kışları serin geçen Ilıman Deniz
İklimi (Karadeniz İklimi) hüküm sürmektedir. Denize yakınlığı ve yüksek olmayan dağ sıralarının
kıyıya paralel oluşu, genellikle kıyı şeridi üzerinde sıcaklık farklarının azalmasına, nemin
artmasına neden olmaktadır. Amasra İlçesi’nde de aynı şekilde Karadeniz kıyılarına özgü her
mevsim yağışlı orta kuşak iklimi görülmektedir. Proje sahası ve civarı Şekil 27’de verildiği gibi
Karadeniz İklim Bölgesi (KARD)’ndedir. En yüksek yağış sonbaharda görülmekte olup, her
mevsim yağışlı ılıman bir iklime sahiptir.
KARA
DENİZ
MARG
Marmara
Denizi
KARD
KİAN
KDAN
EGE
DENİZİ
Yıldırı
m
AKDG
KAKD
AKD
AK
Türkiye yağış rejimi bölgeleri
DENİZ
Şekil 27. Yağış Rejimi Esas Alınarak Oluşturulan İklim Bölgeleri (Türkeş, 1996; 1998)
Basınç
Ortalama Basınç: Amasra Meteoroloji İstasyonu (Bkz. Ek 3) gözlem kayıtlarına göre
yıllık ortalama basınç 1.007,7 hPa'dır (Bkz. Tablo 13 ve Şekil 28).
Maksimum Basınç: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ölçülen
maksimum basınç 1031,1 hPa ile Ocak ayında gerçekleşmiştir (Bkz. Tablo 13 ve Şekil 28).
Minimum Basınç: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ölçülen
minimum basınç 978,5 hPa ile Ocak ayında gerçekleşmiştir (Bkz. Tablo 13 ve Şekil 28).
44
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 13. Amasra Meteoroloji İstasyonları Basınç Değerleri
Aylar
Basınç
Ortalama
Basınç
(hPa)
Maksimum
Basınç
(hPa)
Minimum
Basınç
(hPa)
Yıllık
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
1010,9
1009,4
1008,4
1005,9
1006,3
1005,2
1003,9
1004,5
1007,1
1009,8
1010,4
1010,5
1007,7
1031,1
1029,3
1030,6
1024,2
1016,8
1016,1
1013,3
1013,9
1019,5
1023,1
1025,1
1026,7
1031,1
978,5
986,9
982,6
983,9
993,4
991,5
991,6
993,8
991,5
995,5
983,1
988,8
978,5
Mys
Hzn
Temz
Agus
Eyl
Ekm
Ksm
Arlk
1040
1030
1020
1010
1000
990
980
970
960
950
Ock
Şbt
Mrt
Nsn
Ortalama Basınç (hPa)
Maksimum Basınç (hPa)
Minimum Basınç (hPa)
Şekil 28. Amasra Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri Grafiği
Sıcaklık
Ortalama Sıcaklık: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama
sıcaklık 13,60C'dir (Bkz. Tablo 14 ve Şekil 29).
Maksimum Sıcaklık: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum
sıcaklık 38,40C olarak 9 Temmuz 2000 tarihinde ölçülmüştür (Bkz. Tablo 14 ve Şekil 29).
Minimum Sıcaklık: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre minimum
sıcaklık -8,40C olarak 23 Şubat 1985 tarihinde ölçülmüştür (Bkz. Tablo 14 ve Şekil 29).
Tablo 14. Amasra Meteoroloji İstasyonları Sıcaklık Değerleri
Sıcaklık
Aylar
Yıllık
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Ortalama Sıcaklık (°C)
6,2
6
7,4
11
15
19,5
22
22,1
19,1
15,5
11,6
8,3
13,6
Maksimum Sıcaklık (°C)
23,8
25
29,8
32,9
35
38,2
38,4
36,6
34,8
36,4
29
27
38,4
Maksimum Sıcaklık
Günü
1
20
19
6
31
28
9
23
1
6
7
2
9
Maksimum Sıcaklık Yılı
1971
2010
1981
1989
1980
2007
2000
1977
2003
2003
1993
2010
2000
Minimum Sıcaklık (°C)
-7,9
-8,4
-5,4
-0,2
4
9
10,2
9,3
7,1
1,3
-1,2
-4
-8,4
Minimum Sıcaklık Günü
14
23
2
4
4
20
4
29
30
29
22
27
23
Minimum Sıcaklık Yılı
1973
1985
1985
2004
1988
2000
2006
1973
1970
2003
2004
2002
1985
45
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
50
40
30
20
10
0
Ock
Şbt
Mrt
Nsn
Mys
Hzn
Temz
Agus
Eyl
Ekm
Ksm
Arlk
-10
-20
Ortalama Sıcaklık (°C)
Maksimum Sıcaklık (°C)
Minimum Sıcaklık (°C)
Şekil 29. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Değerleri Grafiği
Yağış
Toplam Yağış Ortalaması: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık
ortalama toplam yağış miktarı 981,2 mm’dir (Bkz. Tablo 15 ve Şekil 30).
Günlük Maksimum Yağış Miktarı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre
maksimum yağış miktarı 95,6 mm ile Ağustos ayında geçekleşmiştir (Bkz. Tablo 15 ve Şekil
30).
Tablo 15. Amasra Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri
Aylar
Yağış
Yıllık
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Toplam Yağış Ortalaması (mm)
101
70,8
69
50,5
45,7
60,9
59,3
70,7
93,4
118
119,9
121,8
981,2
Maksimum Yağış (mm)
49,4
44,4
44
30,8
71,8
88,4
90,2
95,6
86,6
77,3
84,8
60,6
95,6
140
120
100
80
60
40
20
0
Ock
Şbt
Mrt
Nsn
Mys
Hzn
Toplam Yağış Ortalaması (mm)
Temz
Agus
Ekm
Maksimum Yağış (mm)
Şekil 30. Amasra Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri Grafiği
46
Eyl
Ksm
Arlk
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri, tekerrür grafikleri
Amasra Meteoroloji İstasyonu standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri
ve yağış şiddet-süre-tekerrür eğrileri Ek 3’te verilmiştir.
Proje kapsamında gerekli drenaj sistemlerinin ve kuşaklama kanallarının tasarımı
esnasında Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından Amasra Meteoroloji İstasyonu’ndan
kaydedilen standart zamanlarda gözlenen en yüksek yağış değerlerinden yararlanılacaktır.
Ayrıca gerek yapılanma, gerekse işletme aşamasında Standart Zamanlarda Gözlenen
En Yüksek Yağış Değerleri Bilgileri göz önüne alınacaktır.
Ortalama nem
Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama nispi nem %72,4'dir
(Bkz. Tablo 16 ve Şekil 31).
Tablo 16. Amasra Meteoroloji İstasyonları Ortalama Nem Değerleri
Aylar
Nem
Ortalama Nem (%)
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
70,4
70,7
71,5
72,7
76,4
73,7
75,3
75
72,6
72,7
69,1
68,4
Yıllık
72,4
78
76
74
72
70
68
66
64
Ock
Şbt
Mrt
Nsn
Mys
Hzn
Temz
Agus
Eyl
Ekm
Ksm
Arlk
Ortalama Nem (%)
Şekil 31. Amasra Meteoroloji İstasyonları Ortalama Nem Değerleri Grafiği
Sayılı günler
Kar Yağışlı Günler Sayısı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık
ortalama kar yağışlı günler sayısı 15,8’dir (Bkz. Tablo 17 ve Şekil 32).
Kar Örtülü Günler Sayısı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık
ortalama kar örtülü günler sayısı 7,2’dir (Bkz. Tablo 17 ve Şekil 32).
Sisli Günler Sayısı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama
sisli günler sayısı 21’dir (Bkz. Tablo 17 ve Şekil 32).
Dolulu Günler Sayısı Ortalaması: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre
yıllık ortalama dolulu günler sayısı 1,1’dir (Bkz. Tablo 17 ve Şekil 32).
47
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre
yıllık ortalama kırağılı günler sayısı 5,2’dir (Bkz. Tablo 17 ve Şekil 32).
Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem
kayıtlarına göre yıllık ortalama orajlı günler sayısı 14,4’dir (Bkz. Tablo 17 ve Şekil 32).
Tablo 17. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sayılı Günler Tablosu
Aylar
Sayılı Günler
I
Yıllık
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
0,1
-
-
-
0
0,9
2,7
15,8
-
-
-
-
0,1
0,9
7,2
Kar Yağışlı Günler Sayısı
4,4
5
2,6
0,1
-
Kar Örtülü Günler Sayısı
2,3
2,8
1,1
-
-
Sisli Günler Sayısı Ortalaması
1,3
2,1
3,6
6,1
5
1
0,5
0,3
0,1
0,1
0,4
0,5
21
Dolulu Günler Sayısı Ortalaması
0,3
0,1
0,1
0,1
0
0
0
-
0
0
0,3
0,2
1,1
Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması
1,7
1,4
1,2
-
0
-
-
-
-
-
0,1
0,8
5,2
Toplam Orajlı Günler Sayısı
Ortalaması
0,3
0,2
0,3
0,9
1,9
2,2
2,4
2,1
2,1
1,1
0,5
0,4
14,4
7
6
5
4
3
2
1
0
Ock
Şbt
Mrt
Nsn
Mys
Hzn
Temz
Agus
Eyl
Ekm
Ksm
Arlk
Kar Yağışlı Günler Sayısı
Kar Örtülü Günler Sayısı
Sisli Günler Sayısı Ortalaması
Dolulu Günler Sayısı Ortalaması
Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması
Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması
Şekil 32. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sayılı Günler Grafiği
Maksimum kar kalınlığı
Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum kar kalınlığı 51 cm ile
Şubat ayında gerçekleşmiştir (Bkz. Tablo 18 ve Şekil 33).
Tablo 18. Amasra Meteoroloji İstasyonu Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri
Kar Kalınlığı
Maksimum Kar Kalınlığı (cm)
Aylar
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
47
51
41
-
-
-
-
-
-
-
2
19
48
Yıllık
51
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
60
50
40
30
20
10
0
Ock
Şbt
Mrt
Nsn
Mys
Hzn
Temz
Agus
Eyl
Ekm
Ksm
Arlk
Maksimum Kar Kalınlığı (cm)
Şekil 33. Amasra Meteoroloji İstasyonu Maksimum Kar Kalınlığı Grafiği
Buharlaşma
Amasra Meteoroloji İstasyonunda buharlaşma verileri ölçülmediğinden buharlaşma
verileri Cide Meteoroloji İstasyonunun uzun yıllar (1984-2012) bülteninden alınmıştır (Bkz. Ek
3).
Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması: Cide Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre
yıllık ortalama açık yüzey buharlaşması 872 mm'dir. En yüksek aylık ortalama açık yüzey
buharlaşması 193,5 mm ile Ağustos ayında olmuştur (Bkz. Tablo 19 ve Şekil 34).
Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması: Cide Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına
göre yıllık ortalama açık yüzey buharlaşması 12,2 mm ile Haziran ayında olmuştur (Bkz. Tablo
19 ve Şekil 34).
Tablo 19. Cide Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri
Buharlaşma
Aylar
Yıllık
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Ortalama Açık Yüzey
Buharlaşması (mm)
-
-
-
94,2
131,3
174,5
-
193,5
144,1
94,6
38,6
1,2
872,0
Maksimum Açık Yüzey
Buharlaşması (mm)
-
-
-
11,1
9,4
12,2
-
12,0
10,6
9,3
8,9
2,0
12,2
49
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 34. Cide Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri Grafiği
Rüzgar
Yıllık, mevsimlik, aylık rüzgar yönü
Uzun Yıllar Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları: Amasra Meteoroloji İstasyonu
gözlem kayıtlarına göre yönlere göre rüzgarın esme sayıları toplamları Tablo 20, Tablo 21 ve
Tablo 22 ile Şekil 35 ve Şekil 36’da verilmiştir.
Tablo 20. Amasra Meteoroloji İstasyonu Yönlere Göre Rüzgârın Esme Sayıları
Rüzgar Yönü
Aylar
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Yıllık
N
743
649
687
530
647
589
714
620
560
519
457
613
7328
NNE
791
754
749
511
701
879
1234
1041
1027
981
832
775
10275
NE
1083
1363
1253
1519
1713
1701
2075
2255
2067
1794
1054
849
18726
ENE
2544
3027
4171
4103
4430
3816
4464
4860
3963
4192
2787
2579
44936
E
1326
1596
2046
1957
2032
1628
1935
1747
1676
1939
1555
1255
20692
ESE
1695
1666
1872
1604
1662
1646
1753
2147
2086
2309
2094
1618
22152
SE
1939
1450
1524
1216
1274
1538
1540
1969
1920
1939
1920
2041
20270
SSE
5096
3814
2871
2447
2231
2742
2889
3433
4345
5295
6097
6406
47666
S
3755
2687
2209
2192
1912
1935
2355
1939
2400
2449
3254
3733
30820
SSW
2821
2053
1760
1401
1166
1258
1059
1152
1361
1447
1731
2507
19716
SW
1046
896
1044
1009
973
970
1072
816
804
738
1055
1193
11616
WSW
1702
1683
2611
3072
2625
2099
1619
1270
1194
1346
1267
1515
22003
W
1310
1571
2423
2957
2867
2343
2214
1517
1188
941
1021
1107
21459
WNW
1337
1333
1457
1529
1669
1575
1631
1341
1234
1071
995
1239
16411
NW
975
797
957
1018
733
1177
1081
941
750
720
603
745
10497
NNW
727
782
703
468
594
623
822
828
655
817
791
833
8643
Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre birinci derecede hakim rüzgar
yönü SSE (Güneygüneydoğu), ikinci derecede hakim rüzgar yönü ENE (Doğukuzeydoğu),
üçüncü derecede hakim rüzgar yönü ise S (Güney)’dir.
50
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Uzun Yıllar Rüzgar Esme Sayıları
N
NNW 50000
NNE
40000
NW
NE
30000
WNW
ENE
20000
10000
W
E
0
WSW
ESE
SW
SE
SSW
SSE
S
Şekil 35. Amasra Meteoroloji İstasyonu Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgâr Diyagramı
Tablo 21. Amasra Meteoroloji İstasyonu İlkbahar ve Yaz Mevsimlerindeki Rüzgârın Esme Sayıları
İlkbahar
Mart
Nisan
Mayıs
Mevsimlik
Yaz
Haziran
Temmuz
Ağustos
Mevsimlik
N
687
530
647
1864
N
589
714
620
1923
3154
NNE
749
511
701
1961
NNE
879
1234
1041
NE
1253
1519
1713
4485
NE
1701
2075
2255
6031
ENE
4171
4103
4430
12704
ENE
3816
4464
4860
13140
E
2046
1957
2032
6035
E
1628
1935
1747
5310
ESE
1872
1604
1662
5138
ESE
1646
1753
2147
5546
SE
1524
1216
1274
4014
SE
1538
1540
1969
5047
SSE
2871
2447
2231
7549
SSE
2742
2889
3433
9064
S
2209
2192
1912
6313
S
1935
2355
1939
6229
SSW
1760
1401
1166
4327
SSW
1258
1059
1152
3469
SW
1044
1009
973
3026
SW
970
1072
816
2858
WSW
2611
3072
2625
8308
WSW
2099
1619
1270
4988
W
2423
2957
2867
8247
W
2343
2214
1517
6074
WNW
1457
1529
1669
4655
WNW
1575
1631
1341
4547
NW
957
1018
733
2708
NW
1177
1081
941
3199
NNW
703
468
594
1765
NNW
623
822
828
2273
Tablo 22. Amasra Meteoroloji İstasyonu Sonbahar ve Kış Mevsimlerindeki Rüzgârın Esme Sayıları
Sonbahar
Eylül
Ekim
Kasım
Mevsimlik
Kış
Aralık
Ocak
Şubat
Mevsimlik
N
560
519
457
1536
N
613
743
649
2005
NNE
1027
981
832
2840
NNE
775
791
754
2320
NE
2067
1794
1054
4915
NE
849
1083
1363
3295
ENE
3963
4192
2787
10942
ENE
2579
2544
3027
8150
E
1676
1939
1555
5170
E
1255
1326
1596
4177
ESE
2086
2309
2094
6489
ESE
1618
1695
1666
4979
SE
1920
1939
1920
5779
SE
2041
1939
1450
5430
SSE
4345
5295
6097
15737
SSE
6406
5096
3814
15316
S
2400
2449
3254
8103
S
3733
3755
2687
10175
51
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Sonbahar
Eylül
Ekim
Kasım
Mevsimlik
Kış
Aralık
Ocak
Şubat
Mevsimlik
SSW
1361
1447
1731
4539
SSW
2507
2821
2053
7381
SW
804
738
1055
2597
SW
1193
1046
896
3135
WSW
1194
1346
1267
3807
WSW
1515
1702
1683
4900
W
1188
941
1021
3150
W
1107
1310
1571
3988
WNW
1234
1071
995
3300
WNW
1239
1337
1333
3909
NW
750
720
603
2073
NW
745
975
797
2517
NNW
655
817
791
2263
NNW
833
727
782
2342
İlkbahar
Yaz
N
14000
NNW
12000
NW
10000
8000
6000
WNW
4000
2000
W
0
N
14000
NNW
12000
NW
10000
8000
6000
WNW
4000
2000
W
0
NNE
NE
ENE
E
WSW
ESE
SW
E
ESE
SW
SSE
SE
SSW
SSE
S
Sonbahar
Kış
N
N
20000
NNW
NNE
15000
NE
10000
WNW
ENE
S
20000
NNW
NW
NE
WSW
SE
SSW
NNE
NW
ENE
15000
NE
10000
WNW
5000
W
NNE
ENE
5000
0
WSW
SW
E
W
ESE
WSW
SE
SSW
E
0
ESE
SW
SSE
SE
SSW
S
SSE
S
Şekil 36. Amasra Meteoroloji İstasyonu Esme Sayılarına Göre Mevsimlere Ait Rüzgar Diyagramı
52
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
ŞUBAT
OCAK
600 0
NNW
500 0
NW 400 0
WNW
W
N
300 0
200 0
100 0
0
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
W
E
WSW
ESE
SE
SSE
WNW
W
300 0
200 0
100 0
0
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
SE
SSE
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
N
500 0
NNW
NW 400 0
NNE
NE
300 0
200 0
100 0
0
ENE
E
ESE
SE
SSE
WNW
W
N
400 0
NNW
NW 300 0
NNE
NE
300 0
200 0
100 0
0
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
SE
SSE
WNW
W
N
NNE
NE
200 0
100 0
0
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
SE
SSE
S
S
S
TEMMUZ
AĞUSTOS
EYLÜL
N
500 0
NNW
NW 400 0
NNE
NE
300 0
200 0
100 0
0
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
SE
SSE
WNW
W
N
500 0
NNW
NW 400 0
NNE
NE
300 0
200 0
100 0
0
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
SE
SSE
WNW
W
N
NNE
NE
300 0
200 0
100 0
0
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
SE
SSE
S
S
S
EKİM
KASIM
ARALIK
600 0
NNW
500 0
NW 400 0
W
ENE
NNE
NE
S
500 0
NNW
NW 400 0
WNW
200 0
100 0
0
N
S
SW
SSW
W
W
500 0
NNW
NW 400 0
NNE
NE
SW
SSW
SE
SSE
WSW
WNW
WNW
N
S
500 0
NNW
NW 400 0
WNW
400 0
NNW
NW 300 0
NNE
NE
MART
N
700 0
NNW
600 0
NW 500 0
NNE
NE
300 0
200 0
100 0
0
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
SE
SSE
S
WNW
W
N
700 0
NNW
600 0
NW 500 0
NNE
NE
400 0
300 0
200 0
100 0
0
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
SE
SSE
S
WNW
W
N
NNE
NE
400 0
300 0
200 0
100 0
0
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSW
SE
SSE
S
Şekil 37. Amasra Meteoroloji İstasyonu Esme Sayılarına Göre Aylık Ait Rüzgâr Diyagramı
53
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yönlere göre rüzgar hızı
Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre, yönlere göre ortalama rüzgâr
hızları Tablo 23 ve Şekil 38’de verilmiştir.
Tablo 23. Uzun Yıllar Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı (m/s)
Yön
Aylar
Yıllık
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
N
4,3
4,1
3,6
2,5
2
2,2
2,6
2,6
3,1
3,7
4
4,8
3,3
NNE
4,9
4,5
4,2
3
2,9
3,2
3,7
3,9
3,7
4,3
4,7
5,3
4,0
NE
4,2
4,6
3,9
3,9
3,4
3,4
4
4,7
4,3
4,2
3,7
3,8
4,0
ENE
5,2
5,3
5,3
4,8
4,5
4,6
5,5
6,1
5,6
5,7
4,6
5,3
5,2
E
3,6
3,5
3,3
2,8
2,9
2,7
3,1
3,5
3,5
3,4
3,5
3,9
3,3
ESE
2,8
2,7
2,8
2,4
2,3
2,3
2,4
2,7
2,8
2,8
2,9
3,1
2,7
SE
2,6
2,7
2,5
2,2
2
2,1
2
2
2,2
2,4
2,6
2,8
2,3
SSE
4,8
4,9
4,6
4,3
3,7
3,7
3,4
3,5
3,9
4,1
4,7
5,1
4,2
S
4,7
4,7
4,6
4,1
3,6
3,2
3,1
3,1
3,5
3,8
4,3
4,5
3,9
SSW
5,1
5
4,8
4,3
3,7
3,7
3,2
3,5
4,1
4,2
4,6
5
4,3
SW
3,8
3,4
3,8
3,1
2,5
2,7
2,5
2,4
2,9
3
3,5
3,9
3,1
WSW
5,3
5,2
5,4
4,7
3,9
3,9
3,7
3,5
4,3
4,4
4,8
5,1
4,5
W
5,4
5,2
5
4,3
3,8
3,8
3,7
3,6
4,3
4,3
4,8
4,8
4,4
WNW
5,2
4,9
4,5
3,7
3,2
3,6
3,4
3,5
4,1
4
4,8
5,5
4,2
NW
4,3
4,4
3,2
2,3
2
2,2
2,6
2,6
2,8
3,2
4,6
4,8
3,3
NNW
4,5
4,9
3,9
2,5
2,4
2,7
3
3,1
3,4
4,4
5,2
5,4
3,8
Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı
N
NNW
6.0
NNE
5.0
NW
NE
4.0
3.0
WNW
ENE
2.0
1.0
W
E
0.0
WSW
ESE
SW
SE
SSW
SSE
S
Şekil 38. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgâr Hızına Göre Yıllık Rüzgâr Diyagramı
Ortalama Rüzgâr Hızı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık
ortalama rüzgâr hızı 4,1 m/s'dir (Bkz. Tablo 24 ve Şekil 39, Şekil 40).
Maksimum Rüzgâr Hızı ve Yönü: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre
maksimum rüzgârın yönü WSW (Batıgüneybatı) olup, maksimum rüzgârın hızı ise 42,0 m/s ile
Kasım ayında görülmüştür (Bkz. Tablo 24 ve Şekil 39, Şekil 40).
54
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 24. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgâr Hızı, Maksimum Rüzgâr Hızı ve Rüzgâr Yönü
Tablosu (m/s)
Aylar
Rüzgar Hızı
Ortalama
Rüzgar Hızı
(m/s)
Maksimum
Rüzgar Hızı
(m/s) ve Yönü
Yıllık
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
4,6
4,7
4,3
3,9
3,4
3,3
3,6
3,7
3,9
4,3
4,4
4,8
4,1
-
37,0
WNW
41,0
WSW
38,0
WSW
28,5
WSW
33,4
W
38,1
W
29,9
ESE
34,3
SSE
38,8
W
42,0
WSW
38,0
WSW
42,0
WSW
Şekil 39. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgâr Hızı Grafiği
Şekil 40. Amasra Meteoroloji İstasyonu Maksimum Rüzgar Hızı Grafiği
55
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Ortalama Fırtınalı Günler Sayısı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre
yıllık ortalama fırtınalı günler sayısı 44,4’dir (Bkz. Tablo 25 ve Şekil 41).
Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı: Amasra Meteoroloji İstasyonu gözlem
kayıtlarına göre yıllık ortalama kuvvetli rüzgarlı günler sayısı 105,1’dir (Bkz. Tablo 25 ve Şekil
41).
Tablo 25. Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı
Aylar
Gün Sayısı
Fırtınalı Günler Sayısı
Ortalaması
Kuvvetli Rüzgarlı Günler
Sayısı Ortalaması
Yıllık
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
4,8
4,5
5
3,6
2,6
2
2,4
2,8
2,9
4,1
4,5
5,2
44,4
9,7
8,6
9
8,7
7,4
7,4
7,6
8,3
9,3
9,2
9,2
10,7
105,1
12
10
8
6
4
2
0
Ock
Şbt
Mrt
Nsn
Mys
Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması
Hzn
Temz
Agus
Eyl
Ekm
Ksm
Arlk
Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması
Şekil 41. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Grafiği
Enversiyon
Proje kapsamında enversiyon taban yüksekliklerinin, şiddetinin ve sayılarının
belirlenmesine yönelik olarak Prof. Dr. Orhan ŞEN (İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi
Meteoroloji Mühendisliği Bölümü) tarafından Sıcaklık Enversiyonu Analiz Raporu hazırlanmış ve
Ek 4’te sunulmuştur.
Yapılan çalışmada santralin bulunduğu bölgeye en yakın radyosonde4 istasyonlarına ait
veriler kullanılmıştır (İstanbul ve Samsun İstasyonları). Bu çalışmada Meteoroloji Genel
Müdürlüğü’den alınan İstanbul ve Samsun Radyosonde verilerinden elde edilen 2001-2012
yılları sıcaklık enversiyonu verileri kullanılmıştır.
4
Ravinsonde rasatları, radyosonde cihazı denilen ve balonla birlikte serbest atmosfere gönderilen rasat aletleri
yardımıyla yapılır. Radyosonde cihazı, balonun yardımıyla serbest atmosferde yukarı çıkarken meteorolojik bilgileri eş
zamanlı olarak ölçen ve istasyona gönderen alettir. Radyosonde cihazı, basınç, sıcaklık, nem değerlerini ölçen
sensörlerden meydana gelmektedir. Bu sensörler yardımıyla elde edilen bilgiler, önceden belirlenmiş olan bir
sıralama dahilinde ve belirlenmiş kısa zaman aralığında alıcı yer istasyonuna gönderilir. Rüzgar bilgileri ise
radyosonde cihazının serbest atmosferdeki konumuna bağlı olarak elde edilen açı değerlerinden elde edilir.
Ravinsonde rasatları, basıncın, sıcaklığın, nemin, rüzgar yön ve şiddetinin, yerden uçuşun son bulduğu yüksekliğe
kadar yüksekliğin bir fonksiyonu olarak elde edildiği gözlemlerdir.
56
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yapılması planlanan proje kapsamında, santral sahası bölgesi için İstanbul ve
Samsun’da bulunan radyosonde verilerinden sabah ve öğlen enversiyon taban yükseklikleri,
enversiyon sayıları ve enversiyon şiddetleri hesaplanmıştır.
Enversiyon şiddeti
Enversiyon şiddeti hesaplamalarında en önemli unsur enversiyonun taban ve tavanı
arasındaki sıcaklığın yükseklikle değişim miktarıdır. Bu terim, enversiyon tabanı ile tavanı
arasındaki sıcaklık farkının enversiyon tabakasının kalınlığına bölünerek bulunmaktadır (Şen,
1997).
Enversiyon şiddeti,
E=(T2-T1)/(H2-H1) bağıntısıyla ifade edilmektedir. Burada,
E: Enversiyon şiddeti
T1: Enversiyon taban sıcaklığı (oC)
T2: Enversiyon tavan sıcaklığı (oC)
H1: Enversiyon taban yüksekliği (m)
H2: Enversiyon tavan yüksekliği (m)’dir.
Enversiyon taban yüksekliği
Yapılan çalışmalarda enversiyon taban yükseklikleri deniz seviyesi baz alınarak
ölçülmüş ve hesaplanmıştır. Enversiyon taban yükseklikleri değerleri istasyonun bulunduğu
deniz seviyesinden olan yüksekliği de kapsamaktadır. Yer seviyesinden itibaren yükseldikçe
birden fazla enversiyon tabakası olabilir. Hava kirleticilerin dağılımı açısından yere yakın olan ilk
enversiyon tabakası önemlidir. Bu nedenle çalışmada ilk enversiyon tabakasının özellikleri
analizlerde kullanılmıştır.
Enversiyon sayıları
Çalışma kapsamında radyosonde gözlemleri günde iki defa (00 UCT-12UCT)
yapılmaktadır (Bkz. Tablo 26, Tablo 27 ile Şekil 42, Şekil 43, Şekil 44, Şekil 45, Şekil 46,
Şekil 47, Şekil 48, Şekil 49, Şekil 50 ve Şekil 51).
Tablo 26. Enversiyon Analiz Sonuçları (2001-2012)
Aylar
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Enversiyon
Sabah
120
107
159
169
180
156
152
161
162
154
165
157
Sayısı
Öğlen
98
73
114
112
111
72
93
101
98
110
120
127
Enversiyon
Sabah
7,9
8,6
10,4
10,5
10,3
9,7
9,3
10,4
12,5
17,1
14,2
11,4
Şiddeti
Öğlen
6,6
7,1
7,5
8,7
8,6
6,2
9,4
8,9
10,2
9,4
8,4
6,6
57
Enversiyon
Yüksekliği
Sabah
1037
889
747
482
412
578
868
1000
1015
786
688
829
Taban
(m)
Öğlen
1447
1360
1186
932
893
1194
1519
1685
1430
1383
1208
1225
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 42. Sabah (00UTC) Oluşan Toplam Aylık Enversiyon Sayıları (2011-2012)
Şekil 43. Öğlen (12UTC) Oluşan Toplam Aylık Enversiyon Sayıları (2001-2012)
Şekil 44. Sabah (00UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Şiddetleri Ortalaması (2001-2012)
58
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 45. Öğlen (12UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Şiddetleri Ortalaması (2001-2012)
Şekil 46. Sabah (00UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Taban Yükseklikleri Ortalaması (2001-2012)
Şekil 47. Öğlen (12UTC) Oluşan Aylık Enversiyon Taban Yükseklikleri Ortalaması (2001-2012)
59
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 27. Amasra Ortalama Aylık Karışma Yükseklikleri (m)
Aylar
Sabah Karışma Yüksekliği (m)
Öğlen Karışma Yüksekliği (m)
Ocak
774,9
731,1
Şubat
811,6
879,7
Mart
684,1
941,0
Nisan
529,7
916,9
Mayıs
462,0
926,9
Haziran
520,9
1161,4
Temmuz
661,2
1293,6
Ağustos
708,6
1304,2
Eylül
636,7
1153,3
Ekim
660,7
957,4
Kasım
652,6
822,6
Aralık
757,8
710,3
Şekil 48. Amasra Ortalama Günlük Karışma Yüksekliği Verileri (00Z)
Şekil 49. Amasra Aylık Ortalama Karışma Yükseklikleri (00Z)
60
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 50. Amasra Ortalama Günlük Karışma Yüksekliği Verileri (12Z)
Şekil 51. Amasra Aylık Ortalama Karışma Yükseklikleri (12Z)
Sonuçlar ve değerlendirme
Gerçekleştirilen çalışmada, 2001-2012 yılları arasındaki 12 yıllık günlük İstanbul ve
Samsun Radyosonde Meteoroloji İstasyonu yukarı seviye atmosfer verileri kullanılmıştır. Bu
değerler Amasra bölgesine taşınmıştır. Bu verilerin analizi sonucunda enversiyon değerleri,
sabah ve öğlen olmak üzere günde iki defa hesaplanmıştır. Bu değerler, enversiyon şiddeti,
enversiyon taban yüksekliği, enversiyon sayısı ve karışma yüksekliğidir.
Sabah Enversiyonları: Sabah enversiyon sayıları, kış aylarında azalmakta ilkbaharda
fazlalaşmaktadır. Enversiyon şiddetleri sonbaharda yükselmektedir. Kış aylarında ise daha
düşüktür. Sabah enversiyonlarının taban yükseklikleri ilkbahar ve sonbaharda yer seviyesine
daha yakındır. Sabah enversiyonlarında taban yükseklikleri kışın ve yazın yükselmektedir.
61
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Öğlen Enversiyonları: Öğlen enversiyon sayıları, ilkbahar ve sonbaharda artmaktadır.
Kışın daha fazla, yazın ise yok denecek kadar azalmaktadır. Öğlen enversiyonlarının şiddeti yaz
aylarında zayıftır. Şiddetli enversiyonlar öğlen saatlerinde sonbahar ve ilkbahar aylarında
meydana gelmektedir. Öğlen enversiyonları taban seviyeleri ilkbahar ve sonbahar da düşük,
yaz ve kış aylarında yüksektir.
Karışma Yükseklikleri: Sabah karışma yüksekliği değerleri ile öğlen karışma yükseklikleri
değerlerinden ortalama 200-300 m daha düşüktür. Yaz aylarında karışma yükseklikleri yüksek
değerlerdedir. Sabah karışma yükseklikleri bahar aylarında en düşük seviyelere inmektedir.
Santral bölgesinde enversiyon özelliklerine bakıldığında yaz aylarında tehlike arz edecek
atmosferik şartlar görünmemektedir. Kış aylarında (Ekim-Kasım-Aralık) enversiyon şiddetlerinde
artış görülmektedir. İlkbahar aylarında atmosferin daha kararlı olduğu görülmektedir.
Tipik referans yıl seçimi
Tipik referans yıl seçimi ile ilgili çalışmalar Prof. Dr. Orhan ŞEN tarafından hazırlanan ve
Ek 5’te sunulan Meteorolojik ve Havakirliliği Analizi Teknik Raporu ve Tipik Referans Yılların
Belirlenmesi ile ortaya konmuştur.
Metodoloji
Tipik referans yılların (TRY) belirlenmesinde otokorelasyon fonksiyonu kullanılmıştır.
Otokorelasyon fonksiyonu bir zaman serisinin iç bağımlılığının ortaya konmasında sıklıkla
kullanılan bir yöntemdir. Diğer bir deyişle, zaman serisinin iç dinamiğini yansıtır. Çalışmada
TRY’nin belirlenmesinde Amasra Meteoroloji İstasyonu’nda ölçülmüş olan günlük ortalama
sıcaklık, bulutluluk, yağış, bağıl nem, rüzgâr hızı değerleri kullanılmıştır. TRY’nin
belirlenmesinde öncelikle her bir istasyon ve meteorolojik değişken için uzun yıllara ait
otokorelasyon fonksiyonları hesaplanmıştır. Daha sonra her bir yıl için elde edilen otokorelasyon
fonksiyonu ile uzun yıllar için hesaplanan otokorelasyon fonksiyonu arasındaki hata değerleri
hesaplanmıştır. Hata hesaplamaları için uygulamada sıklıkla kullanılan ve RMSE (Root-MeanSquare Error) şeklinde kısaltılan “Karekök Ortalama Hata” hesabı kullanılmıştır. Her bir istasyon
ve değişken için hesaplanan RMSE değerleri yılların bir fonksiyonu olarak çizdirilmiştir. En
düşük hataya sahip yıllar TRY yılı olarak seçilmiştir.
Tipik referans yılların hesaplanması
Bu çalışmada RMSE metodu kullanılmıştır. Referans yıl seçiminde tüm meteorolojik
verilerin aynı yıl içinde gözükmesi zorunlu değildir. Her bir meteorolojik veri için ayrı yıllar
referans yıl olarak alınabilir. Yapılan hesaplamalarda çok yakın hata payları olan yıllar
bulunmuştur. Bu yıllardan hangisinin seçileceğinde tercih nedeni aşağıda özetlenmiştir:
Son 10 yıldaki küresel ısınma ve iklim değişiminin gözle görünür bir şekilde
hissedilmesi.
Nem ve yağış gibi aralarında ilişki olan parametrelerin RMSE'leri aynı olan yıllar
dikkate alınmıştır.
Büyük ölçeklerdeki meteorolojik olayların rüzgar esme yönünde daha fazla etkili
olup, hava kirliliği araştırmalarında ise rüzgar hızı daha önemlidir.
Yağış verileri, yağmur ve kar yağışının su eşdeğeri olarak alınmıştır.
Verilerin sürekliliği ve güvenirliliği.
62
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Hesaplanan RMSE değerleri Tablo 28 ve Tablo 29’da, bu değerlerin grafiksel gösterimi
ise Şekil 52, Şekil 53, Şekil 54, Şekil 55, Şekil 56, Şekil 57 ve Şekil 58’de verilmiştir.
Tablo 28. Amasra Karışma Yüksekliği Verilerinin RMSE Değerleri
Yıllar
RMSE (sabah)
2001
0,07251
0,15152
2002
0,18113
0,56644
2003
-0,59593
-0,26642
2004
-0,27304
0,22664
2005
0,12294
0,31992
2006
-0,15972
0,50796
2007
0,62051
-0,14824
2008
0,03179
-0,51353
2009
0,59471
-0,17629
2010
0,52220
0,09852
2011
-0,03533
0,14945
2012
0,47897
-0,21979
Tablo 29. Amasra Meteoroloji İstasyonu Verilerinin RMSE Değerleri
RMSE
Yıllar
RMSE (Yağış)
RMSE (Sıcaklık)
(Bağıl Nem)
1970
-0,02507
0,00483
0,00992
1971
RMSE (öğle)
RMSE
(Rüzgar Hızı)
RMSE
(Bulutluluk)
-0,00145
-0,00106
0,00077
0,00540
-0,00277
1972
0,00978
0,04015
-0,00030
-0,00063
1973
-0,01431
0,03921
0,00713
-0,00223
1974
0,00583
0,03093
0,00948
-0,00201
1975
0,00688
0,00970
0,00055
-0,00170
1976
0,00200
0,01412
0,00880
-0,00037
1977
0,02459
0,01735
0,00695
0,00017
1978
0,00181
0,02358
0,01210
0,00418
0,00014
1979
0,00048
0,02280
0,00969
0,00604
-0,00084
1980
0,00802
0,00421
0,00924
0,00744
-0,00140
1981
-0,00779
-0,00357
0,01202
0,00443
-0,00002
1982
-0,00317
-0,00357
0,00725
0,00544
-0,00048
1983
0,00192
-0,00838
0,00534
0,00263
-0,00016
1984
0,00729
-0,00031
0,00614
0,00280
0,00126
1985
0,01347
-0,01171
0,00143
-0,00264
-0,00012
1986
0,01803
-0,01786
0,00404
-0,00237
0,00080
1987
0,00336
-0,03071
0,00424
-0,00020
-0,00067
1988
-0,01288
-0,01148
0,00164
-0,00382
0,00082
1989
0,00519
-0,01948
0,00287
0,00107
0,00046
1990
0,00564
0,01791
0,01067
0,00158
0,00039
1991
-0,00849
0,02419
0,00022
-0,00128
0,00127
1992
0,01718
0,01485
-0,00168
-0,00055
0,00209
1993
0,02080
-0,00690
0,00197
-0,00034
0,00226
1994
0,01858
0,00752
-0,00041
-0,00424
0,00194
1995
-0,01836
-0,00843
0,00253
0,00103
0,00327
1996
-0,00086
-0,00074
0,00647
0,00140
0,00164
63
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
RMSE (Sıcaklık)
0,01676
RMSE
(Bağıl Nem)
-0,02605
0,00393
RMSE
(Rüzgar Hızı)
-0,00054
RMSE
(Bulutluluk)
0,00195
-0,03144
0,00400
0,00189
-0,00297
0,00094
1999
2000
0,00592
0,01782
0,00659
-0,00269
0,00262
-0,02772
0,00245
0,00513
-0,00082
0,00113
2001
0,01587
0,01049
-0,00060
-0,00447
0,00219
2002
-0,00393
0,01426
0,00024
-0,00026
0,00474
2003
0,00625
0,01233
0,00146
-0,00204
-0,00053
2004
-0,00636
-0,03149
0,00226
-0,00136
0,00114
2005
-0,00922
-0,02390
0,00328
-0,00144
0,00089
2006
0,00607
0,02947
0,00175
-0,00089
0,00131
2007
-0,00352
0,02228
0,00248
0,00605
-
2008
-0,00162
0,01908
0,00386
0,00514
-
2009
-0,00095
0,02039
0,00934
0,00584
-
2010
0,00617
0,00662
0,00295
0,00263
-
2011
0,00784
0,02359
0,00259
0,00491
-
2012
-
0,00645
-0,00061
0,00406
-
Yıllar
RMSE (Yağış)
1997
1998
Şekil 52. Günlük Ortalama Sıcaklık Verileri Için Elde Edilen RMSE Değerleri
Şekil 53. Günlük Ortalama Toplam Yağış Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri
64
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 54. Günlük Ortalama Rüzgar Hızı Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri
Şekil 55. Günlük Ortalama Bulutluluk Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri
Şekil 56. Günlük Ortalama Bağıl Nem Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri
65
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 57. Günlük Sabah Karışma Yüksekliği Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri
Şekil 58. Günlük Öğlen Karışma Yüksekliği Verileri İçin Elde Edilen RMSE Değerleri
Sonuç ve değerlendirme
RMSE değerleri için Amasra Meteoroloji İstasyonu verileri analiz edilmiştir. Karışma
yüksekliği değerleri için İstanbul ve Samsun radyosonde verileri Amasra’ya taşınarak elde
edilmiştir. Zira Amasra bölgesini, 285 km uzaklıktaki İstanbul verileri ile 330 km uzaklıktaki
Samsun verileri temsil etmemektedir. İstanbul ve Samsun istasyonlarının tercih edilmesinde en
önemli neden, deniz kenarında olmalarıdır. Ankara radyosonde istasyonu ise iç karada olan bir
istasyondur. Bu nedenle Ankara radyosonde verileri hesaplamalara dahil edilmemiştir.
Radyosonde gözlemleri zor şartlarda yapılabilen meteorolojik bir gözlemdir. Proje
kapsamında yapılan çalışmada düzenli sayılabilecek 2001-2012 yılları arasındaki veriler analiz
edilmiştir. Karışma yüksekliği RMSE’lerinde, 2010 yılını seçmekle TRY olarak diğer meteorolojik
parametreler için yapılan seçim de göz önüne alınmıştır. Fiziksel anlam açısından da sabah ve
öğlen karışma yüksekliği değerlerinin aynı yılın olması gerekir. Zira sıcaklık, rüzgar gibi
meteorolojik parametrelerle karışma yüksekliği değerleri ilişkilidir. Bağımlılığı sağlamak için
sabah karışma yüksekliği değerleri de 2010 yılı seçilmiştir (Bkz. Ek 5).
66
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yapılan çalışma neticesinde elde edilen veriler minimum RMSE yaklaşımına göre
incelendiğinde, yapılması planlanan projenin yer aldığı bölge için en uygun tipik referans
yıl/yıllar Tablo 30’da verilmiştir:
Tablo 30. TRY Olarak Seçilen Yıllar
Parametre
Yıl
o
Sıcaklık ( C)
2010
Rüzgar hızı ve yönü (m/s)
2010
2
Yağış (mm/m )
2010
Bağıl Nem (%)
2010
Karışma Yüksekliği (m)
2010
Bulutluluk (10 tam kapalılık)
2010
IV.2.2. Bölgesel jeolojik özellikler ve proje alanının jeolojisi {jeolojik yapının fizikokimyasal özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar,
çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, proje sahasının 1/25.000 ölçekli
genel jeoloji haritası ve inceleme alanına ait büyük ölçekli (1/1000 ve/veya 1/5000'lik)
jeolojik harita ve lejantı, stratigrafik kolon kesiti, jeoteknik etüt raporu (proje yerinin
detaylı jeoloji-jeoteknik etütleri), depremsellik ve doğal afet potansiyeli, faaliyet alanını da
içine alan büyük ölçekli diri fay haritası, fay hatlarının faaliyet alanına uzaklıkları ve
etkileri, yamaçlardaki kırık ve çatlaklar ile kayma yapacak alanların olup olmadığı,
heyelan ve taşkın riski, 1/25.000 ölçekli jeoloji harita ve kesitlerin harita alma tekniğine
uygun olarak hazırlanması jeolojik bilgilerin formata uygun olarak detaylandırılması} 5
Jeomorfoloji
Proje sahasının büyük çoğunluğu ormanlık alandan oluşmaktadır. Saha kotları +5,0 m ile
+107,0 m arasında değişmektedir. Proje sahasının topografyası çok değişken eğim yüzdelerine
sahip olmakla birlikte, eğim yüzdeleri %0-10 ile %90-100’a kadar ulaşmaktadır.
Bölgesel jeoloji
Stratigrafik jeoloji
Bölgenin temelini, Orta Ordovisiyen-Alt Devoniyen yaşlı Ereğli Formasyonu oluşturmakta
ve üzerinde birbirleri ile geçişli olan Orta Devoniyen-Alt Karbonifer yaşlı Yılanlı Formasyonu, Üst
Vizeyen-Üst Namuriyen yaşlı Alacaağzı Formasyonu, Westfaliyen yaşlı Karadon Formasyonu
yer almaktadır. Permo-Triyas yaşlı, karasal Çakraz Formasyonu ile Triyas yaşlı Çakrazboz
Formasyonları birbirleri ile geçişli olup, daha yaşlı birimleri açısal uyumsuzlukla örtmektedir.
Çakrazboz Formasyonu üzerine uyumsuz olarak Gömü Formasyonu yer almaktadır. Karasal
kırıntılar üzerine uyumsuz olarak birbirleri ile yanal ve dikey yönde geçişli olan Malm-Apsiyen
yaşlı İnaltı Formasyonu, Alt Kretase yaşlı Ulus Formasyonu, Alt Kretase yaşlı Kilimli
Formasyonu, Üst Kretase yaşlı Yemişliçay Formasyonu, Üst Kampaniyen-Alt Eosen yaşlı
Akveren Formasyonu, Alt-Orta Eosen yaşlı Yığılca Formasyonu, Alt-Orta Miyosen yaşlı
Çaycuma Formasyonu ve Kaynarca üyesi yer almaktadır. Kuvaterner yaşlı güncel çökeller
uyumsuz olarak daha yaşlı birimleri örtmektedirler.
Proje sahası ve yakın çevresinin stratigrafik kesiti Şekil 59’da sunulmuştur.
5
Bu bölümde sunulan bilgiler; Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A,
E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu, 2013’ten derlenmiştir.
67
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 59. Proje Sahası ve Yakın Çevresinin Stratigrafik Kolon Kesiti (Ölçeksiz)
Ereğli Formasyonu
Şeyl, kumtaşı ve kireçtaşlarından oluşan birim, Bartın’ın batısında Karasu ve
Güzelcehisar Köylerinde en iyi mostralarını vermektedir. Birim, alttan üste doğru yeşilimsi gri
renkli, ince tabakalı, laminalı şeyl ile seyrek gri renkli, ince-orta tabakalı kumtaşı ardalanması,
koyu gri, siyah renkli şeyl ve seyrek kumtaşı ile aynı renkte, Orthoceras'lı kireçtaşı
merceklerinden oluşan bölüm ve yeşilimsi gri renkli, ince tabakalı, laminalı, Brachiopod'lu şeyl
ve seyrek kumtaşı ardalanması şeklinde üç bölümden oluşmaktadır (Gedik ve Önalan, 2001).
Ereğli Formasyonu’nun üzerine geçişli olarak Yılanlı Formasyonu gelmektedir.
68
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yılanlı Formasyonu
Kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomitten oluşan birim, en iyi Yılanlı Burun ve
Deliklikaya Burnu’nda izlenmektedir. Birim, altta şeyl, silttaşı ve yumrulu kireçtaşı
ardalanmasıyla başlamakta, üste doğru gri-siyah renkli, laminali, orta-kalın tabakalı kireçtaşı,
dolomitik kireçtaşı ve dolomit ardalanması ile devam etmektedir.
Birimin alt seviyelerindeki şeyl, silttaşı ve yumrulu kireçtaşlarından oluşan bölümün
kalınlığı 70-100 m arasında olup, bu bölümün yaşı Orta Devoniyen'dir (Kipman, 1974). Birimin
daha üstteki ve kalınlığı yaklaşık 1.000 m kadar olan kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomit
ardalanmasından oluşan bölümü Orta-Üst Devoniyen-Alt Karbonifer yaşlıdır.
Birim, altta Ereğli Formasyonu, üstte ise Alacaağzı Formasyon ile geçişlidir. Birimin alt
bölümleri self-yamaç, üst bölümleri ise şelf ortamını temsil etmektedir (Gedik ve Önalan, 2001).
Alacaağzı Formasyonu
Kömür damarlı şeyl, çamurtaşı ve kumtaşlarından oluşan birim, Bartın İli batısında ve
Delikliburun Köyü dolaylarında en iyi mostralarını sunmaktadır. Birimin ince kömür damarları
içeren ve şeyllerden oluşan alt bölümü, kısa deniz basması dönemlerini yansıtan fosillerden
oluşmaktadır.
Altta Yılanlı Formasyonu, üstte ise Karadon Formasyonu ile geçişli olan birim, yaklaşık
500 m kalınlığında olup, yaşı, Üst Vizeyen-Üst Namuriyen’dir.
Karadon Formasyonu
Konglomera, kumtaşı, kiltaşı ve diyatomitten oluşan birim, Delikliburun Köyü dolaylarında
yüzeylenmektedir. Sarımsı gri renkli, ince-kalın katmanlı konglomera, kumtaşı, kiltaşı ve
şeyllerden oluşan birim, diyatomit ile refrakter kil içermektedir (Kerey, 1985).
Birimin en önemli özelliği, kömür damarları içermesidir. Altta Alacaağzı Formasyonu ile
geçişli olan birimin üzerinde karasal Çakraz Formasyonu uyumsuz olarak yer almaktadır.
Kalınlığı değişken olmakla beraber genellikle 200 m dolaylarındadır.
Birimin yaşı Westfaliyen olarak kabul edilmektedir. Birim, tektonik etkinliğin olduğu örgülü
akarsu ortamında çökelmiştir.
Çakraz Formasyonu
Birim, Amasra İlçesi doğusunda Karadeniz kıyısındaki Çakraz Koyu dolaylarında tipik
yüzeylemeleri bulunan, kırmızı renkli karasal çamurtaşı, şeyl, kumtaşı ve konglomeralar
şeklinde yüzeylenmektedir. Ağırlıklı olarak koyu kırmızı, bordo renkli, yer yer kırmızı-yeşil renk
ardalanmalı laminalı şeyl, ince katmanlı çamurtaşı ve kumtaşından oluşan birim, mercekler
halinde kırmızı renkli konglomeralar içermektedir. Birimde kuruma çatlakları ve yağmur izleri,
kumtaşlarında ise, çapraz tabakalanma ve ripil marklar gözlenmektedir. Çakraz Formasyonu
daha yaşlı birimler üzerinde açısal uyumsuz olarak bulunmakta ve üzerinde geçişli olarak
Çakrazboz Formasyonu yer almaktadır. Birim, 600-700 m arası kalınlık sunmaktadır.
Çakraz Formasyonu’nun yaşı Permo-Triyas (Geç Permiyen-Erken Triyas) olarak kabul
edilmektedir.
69
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Çakrazboz Formasyonu
Birim, Çakrazboz Koyu civarında yüzeylenmektedir. Şeyl, kiltaşı, marn, seyrek olarak
kumtaşı ve kireçtaşından oluşmaktadır. Birim en iyi Amasra İlçesi’nin doğusunda bulunan
Topallar ve Zurnacı Köyleri dolaylarında görülmektedir. Altta taban birimi niteliğinde
kahverengimsi, sarı, yer yer kırmızı renkli, çapraz tabakalı kuvars kumtaşları ile başlayan
birimin, kumtaşları iyi boylanmalı olup, ince-orta tanelidir. Bu kumtaşları üzerinde seyrek olarak
kumtaşı ara tabakalı şeyl ve marnlar izlenmektedir. Bunlar yeşil, yeşilimsi gri ve yer yer kırmızı
renkli, ince-orta tabakalıdır. Üst düzeylerinde beyaz, bej renkli, ince-orta tabakalı killi kireçtaşı
ara tabakaları içermektedir. Birim altta Çakraz Formasyonu ile tedrici geçişlidir. Üstte İnaltı
Formasyonu tarafından açısal uyumsuzlukla örtülmüştür. Birimin kalınlığı 300-400 m
dolaylarında olup, yanal yönde önemli değişim göstermez. Birimin yaşı, Geç Triyas olarak
belirlenmiştir. Formasyon gölsel ortamda çökelmiştir.
Gömü Formasyonu
Tarlaağzı Köyü, Gömü Köyü civarında yüzeylenmektedir. Üstte Amasra Formasyonu ile
konkordandır6. Tabanda Paleozoyik yaşlı formasyonlar üzerine diskordan olarak oturmaktadır.
Litolojik olarak tabanında birkaç kez konglomeratik seviyeler yer almaktadır. Bu konglomeratik
seviyelerin çakılları Alacaağzı ve Kozlu-Karadon Formasyonlarına aittir. Birkaç kez devam eden
bu konglomeratik seviyelerin ardından kızıl renkli, karbonat çimentolu kumtaşı seviyeleri
gelmektedir. Daha sonra deniz derinleşerek kireçtaşı çökelimi olmaktadır. Kumtaşı, kireçtaşı
ardalanmasından sonra tamamen kireçtaşları ile temsil edilmektedir. Kireçtaşları gri, beyaz
grimsi bej ve sütlü kahverengidir. Yaşı Üst-Jura Barremiyendir.
İnaltı Formasyonu
Birim, Amasra İlçesi’nin doğu kesimlerinde yayılım göstermektedir. Beyaz, bej ve gri
renkli, ince-orta-kalın tabakalı platform tipi karbonatlardan oluşan birim, tabanda kumtaşı, kumlu
kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomit ile temsil edilmektedir. Bu seviyeler oolitik tanetaşı,
bentik foraminifer-gastropod vaketaşı/istiftaşı, algal stromatolitik baglamtaşı, dolomitik karbonat
çamurtaşı ve yer yer alg-mercan bağlamtaşı karakterindedir. Orta ve üst kesimleri tümüyle
monoton karbonatlardan oluşmuştur. Yer yer intraformasyonal konglomera içermektedir. Ulus
ve Kilimli Formasyonlarıyla yanal olarak girik olduğu yerler ile resif ilerisi bölümleri kırıntılı
kireçtaşı karakterindedir. Birim kendinden yaşlı birimler üzerinde açısal uyumsuzdur. Üstte ise
yanal ve dikey olarak Ulus ve Kilimli Formasyonları ile geçişlidir. Birim, 450-500 m arasında
kalınlık sunmaktadır.
Birimin yaşı Malm-Apsiyen’dir. Formasyonun alt seviyeleri gelgit arası-gelgit altı, orta ve
üst kesimleri resif ve resif civarı karbonat düzlüğü ortalarında oluşmuştur. Ulus Formasyonu ile
yanal giriftlik gösterdiği kesimleri resif ilerisi-yamaç başlangıç çökeli karakterindedir.
Ulus Formasyonu
Türbiditik kumtaşı ve şeyl ardalanmasından oluşan birim, Bartın İli doğusunda yayılım
göstermektedir. Birim; grimsi yeşil, gri ve yer yer siyah renkli, ince-orta tabakalı türbiditik
kumtaşı ve şeyl ardalanmasından oluşmaktadır. Kumtaşlarında tabaka alt yapıları,
derecelenme, paralel ve konvolüt laminalanma izlenmektedir. İnaltı Formasyonu ile olan
dokanağı boyunca yaygın olmak üzere polijenik konglomeralar bulunmaktadır.
6
Bir sedimanter kayaç topluluğunda tabakaların birbirlerine paralel ve eksiksiz olması.
70
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
İnaltı Formasyonu’ndan sinsedimenter olarak kütle akması ve/veya gravite yoluyla
taşınan karbonat çamuru, karbonat kırıntısı, köşeli kireçtaşı çakıl ve blokcuklarının yeniden
çökelmesi ile oluşan merceksel kireçtaşları (kırıntılı kireçtaşı ve megabreşler) formasyonun
karakteristik kaya türünü oluşturmaktadır.
Birim içinde yer yer volkanit bloklar gözlenmektedir. Ulus Formasyonu, İnaltı
Formasyonu ile yanal ve dikey geçişlidir. Üzerinde ise Akveren Formasyonu su altı
uyumsuzluğu ile yer almaktadır. Kalınlığın 2.000 m’ye ulaşmaşan birimin yaşı Alt Kratese olarak
kabul edilmektedir. Birim, yamaç ve yamaç altı-havza çökelleri ile temsil edilmektedir.
Kilimli Formasyonu
Şeyl, marn, kumtaşı ve kumlu-killi kireçtaşı ardalanmasından oluşan birim, grimsi yeşil
renkli, ince-orta tabakalı şeyl, marn ve sarımsı gri renkli, ince-orta tabakalı kumtaşı
ardalanmasından oluşmaktadır. İçinde demir konkresyonları olağandır. Kilimli Formasyonu, altta
İnaltı Formasyonu ile yanal ve dikey geçişlidir. Üzerinde ise Yemişliçay Formasyonu’nun
Kapanboğazı üyesi ile geçişlidir. Kalınlığı 250-300 m arasında değişen birim, Ulus
Formasyonu’na benzer yanal değişim göstermektedir.
Kilimli Formasyonu’nun yaşı Alt Kreatase’dir. Formasyon şelften yamacın üst bölümüne
kadar çökelen birimlerle temsil edilmektedir.
Yemişliçay Formasyonu
Volkanojenik kumtaşı, seyl ve piroklastik kayalar ile pelajik-yarı pelajik kireçtaşından
oluşan birim, en iyi Amasra’da güneyinde görülmektedir.
Formasyon, genel olarak altta kahverengi, ince-orta tabakalı volkanojenik kumtaşı,
grimsi yeşil renkli, ince-orta tabakalı şeyl ve kumtaşı ardalanması, tüf, tüfit, orta kesimlerde bej
ve kırmızı-pembe renkli, ince-orta tabakalı pelajik-yarı pelajik killi kireçtaşlarıyla, üst kesimlerde
kahve ve koyu gri renkli aglomeralarla temsil edilmektedir.
Kapanboğızı Üyesi
Pelajik-yarı pelajik kireçtaşı ve karbonatlı şeyllerden oluşan birim, en iyi Amasra’nın
güneyinde görülmektedir. Üye, bej ve kırmızı-pembe renkli, ince-orta tabakalı olan birim, çört
yumrulu, yer yer volkanit ara seviyeli biyomikrit ve karbonatlı şeyllerden oluşmaktadır.
Yemişliçay Formasyonu'nun orta kesimlerinde yer almaktadır. Bu nedenle formasyonu
oluşturan birimlerle geçişlidir. Birimin kalınlığı 100-200 m dolayındadır. Birimin yaşı SantoniyenKampaniyen olarak belirlenmiştir.
Kapanboğazı üyesi yamaç ve/veya derin deniz ortamında çökelmiştir Yemişliçay
Formasyonu altta Kilimli Formasyonu, üstte ise Akveren Formasyonu ile geçişlidir.
Akveren Formasyonu
Altta kumlu karbonatlar, üstte doğru killi kireçtaşları, resifal kireçtaşları, çamurtaşları,
marnlar, türbiditler ve volkanitlerden oluşan birim, sarı, beyaz, grimsi yeşil yer yer kırmızı renkli
ve ince-orta-kalın katmanlıdır. Seyrek olarak masif görünümlüdür.
71
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kumtaşı ve kırıntılı kireçtaşı ile başlayan birim, üste doğru killi kireçtaşı-marn çoğunlukta
olmak üzere kiltaşı-silttaşı ardalanmalı olarak devam etmektedir. İstifin içerisinde yer yer türbidit
akmaları ile gelişmiş çökeller gözlenmektedir.
Birim genel olarak Yemişliçay Formasyonu üzerinde, kırıntılarından yarı pelajik ve
türbiditik çökellere geçiş gösterir ve üzerinde Çaycuma Formasyonu geçişli olarak yer
almaktadır.
Çangaza Volkanit Uyesi
Akveren Formasyonu’nun alt seviyelerinde ara katkılar olarak gözlenen andezit ve
bazalttan oluşan Çangaza volkanit üyesi, gri ve yeşilimsi siyah renklidir. Yer yer yastık yapılı
olan volkanitler içinde kırıntılı kireçtaşları ara katkı olarak görülmektedir. Birim, Akveren
Formasyonu içerisinde çok farklı şekilde taban ilişkisi göstermektedir. Üst ilişkisi ise Akveren
Formasyonu’nun Paleosen yaşlı çökelleri ile sınırlandırılmıştır. Kalınlığı 10-100 m arasında
değişmektedir. Birimin yaşı stratigrafik konumuna göre Maastrihtiyen'dir.
Yığılca Formasyonu
Andezit, bazalt, tüf, aglomera ve volkanojenik kumtaşından oluşan birim koyu gri,
kahverengimsi gri, kırmızı ve açık yeşil renklerdeki birim aglomera ve tüf düzeyleri kalın
katmanlı ve masif görünümlüdür. Yer yer yeniden işlenme dolayısıyla gelişen volkanojenik
kumtaşlarında taneler kötü boylanmalı ve katmanlanma orta kalınlıktadır. Ayrıca bunların
arasında çok seyrek olarak görülen ince katmanlı marn düzeyleri Nummulites fosili içermektedir.
Lavların egemen olduğu kesimlerde yaygın kaya türü, andezittir. Yığılca Formasyonu yanalda
ve düşeyde Çaycuma Formasyonu’na geçiş göstermektedir. Birim, 100-150 m kalınlığındadır.
Birimin yaşı Alt-Orta Eosen’dir. Mevcut volkanik kayalardan aşınan ve taşınan malzemeler ve
yer yer volkanik aktivitenin olduğu zamanlarda havzaya patlamalarla ulaşan materyaller bu istifi
meydana getirmişlerdir.
Çaycuma Formasyonu
Volkanit ara katkılı kumtaşı, siltaşı, kiltaşı ve seyl ardalanmasından oluşan birim, alt ve
orta kesimleri grimsi yeşil renkli, ince-orta tabakalı şeyl, karbonatlı şeyl ile nadir olarak yeşil ve
mor renkli kireçtaşlarından oluşmuştur. Birimde üst kesimlere doğru tüfit ara katkıları
gözlenmektedir. En üstte ise bol fosilli (Nummulites) kireçtaşı ara tabakalı şeyller yer almaktadır.
Kaynarca Üyesi
Genelde kireçtaşı ve buna eşlik eden marn ve kumtaşından oluşan birim, sarı, gri,
beyaz, yeşilimsi gri renkli, orta-kalın katmanlı alan birim tabanda kırıntılı, kil matriksli, bol
Nummulit'li kireçtaşı ile başlamakta, üste doğru kumtaşı ara seviyeli marnlarla devam
etmektedir. Kaynarca üyesi, Çaycuma Formasyonu’nun diğer litolojileri ile geçişlidir. Yaklaşık
100 m kalınlığında olan birimin yaşı, Alt-Orta Eosen'dir.
Kaynarca üyesi self tipi bir ortamda çökelmiştir. Çaycuma Formasyonu tabanda Akveren
Formasyonu ile geçişlidir. Ancak bu geçiş litolojik olarak çok zor saptanabilmektedir. Üst
dokanağı genç birimlerle örtülmüştür. Kalınlığı yaklaşık 350 m'dir.
Alüvyon
Akarsu yataklarında, eski çukurluklar üzerine gelmiş düz alanlardaki çakıl, kum, çamur
çökelleridir. Ayrıca, bölgede Kuvaterner yaşlı genç çökeller yamaç molozu ve alüvyonla temsil
edilmektedir.
72
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yapısal jeoloji
Kuzey Anadolu Fay Sistemi (KAFS), yaklaşık 1.600 km uzunlukta sağ yönlü, doğrultu
atımlı, transform nitelikli aktif bir levha sınırıdır (Şengör, 1979). KAFS, Bolu doğusunda göreceli
olarak dar bir zonda izlenmektedir (Şaroğlu ve Diğ., 1987; 1992; Barka, 1992) olup, Bolu ve
Marmara Denizi arasında kuzey ve güney olmak üzere iki kola ayrılmaktadır. Bu iki ana kol
dışında Adapazarı doğusunda yer alan Hendek ve Çilimli Fayları da KAFS içindeki yer alan
diğer aktif faylardır (Koçyiğit ve Diğ., 1999; Emre ve Diğ., 1998). Fayın, Bolu yöresindeki ana
doğrultusunda uzanan güney kolu, Dokurcun Vadisi-Geyve-İznik hattını izleyerek Gemlik
Körfezi’ne ulaşmaktadır. Dokurcun Vadisi batısında, bu kol ikiye çatallanmaktadır. 1999
depremlerinin gelişmiş olduğu kuzey kolu, Kaynaşlı-Çınarcık çukurluğu arasında yer almaktadır.
Düzce ve Karadere Fayları kuzey kolun doğu bölümünü oluşturmaktadır (Şaroğlu ve Diğ., 1987;
1992). Bu iki fay, güneye içbükey bir geometri ile Almancık bloğunu kuzeyden sınırlandırır.
Düzce Fayı üzerinde 12 Kasım 1999 depremi gelişmiştir.
Son yüzyılda KAFS, 1939 Erzincan depremiyle başlayan ve batıya doğru düzenli olarak
göç eden yıkıcı depremler oluşturmuştur (Barka, 1992 ve 1996). 1999 öncesindeki bu deprem
serisi içinde fayın Erzincan-Adapazarı arasında kalan kesiminde yüzey kırıklarının da gözlendiği
yedi büyük deprem gerçekleşmiştir. Bu depremlerde doğudan batıya doğru birbirini izleyen
toplam 800 km uzunlukta güney kırığı oluşmuş ve her deprem, batısında kalan segmentleri
tetikleyerek izleyen depremin hazırlayıcısı olmuştur (Barka ve Kadinsky-Cade, 1988; Barka,
1992; 1996). 1967 Mudurnu Vadisi depremi, 1999 depremleri öncesinde bu deprem serisi içinde
fayın batısında gerçekleşen en son depremdir ve buna ilişkin yüzey kırıkları Sakarya Ovası
güneyine kadar ulaşmıştır (Ambraseys ve Zatopec, 1969). Doğuda, 350 km uzunluğunda yüzey
kırığı oluşturan 1939 Erzincan depremi (M=7,9) ile başlayan bu deprem göçünde, toplam yüzey
kırığı uzunluğu 1.000 km’nin üzerinde olan 9 adet orta ve büyük deprem (M>6,7) meydana
gelmiştir (Bozkurt, 2001). Bu depremlerden 5 tanesi; Şubat 1944 tarihinde Bolu-Gerede
(M=7,3); Mayıs 1957 tarihinde Abant (M=7,0), Temmuz 1967 tarihinde Mudurnu Vadisi (M=7,1),
Ağustos 1999 yılında Kocaeli (M=7,4) ve Kasım 1999 tarihinde Düzce (M=7,2) olmak üzere
meydana gelmiştir.
Bölgede Malm öncesi tektonik aktivite artmış Ereğli, Yılanlı, Alacaağzı, Karadon, Çakraz
ve Çakrazboz Formasyonları yükselerek aşınma alanı oluşturmuştur.
Malm-Erken Apsiyen tektonik açısından rahatlama dönemidir. Bu dönemde pozitif
alanlar düşey alçalma ile self-platform (İnaltı çökelimi), Apsiyen-Albiyende de yamaç derin deniz
konumuna geçmiştir (Malm-Erken Albiyen döneminde havza, Ulus Formasyonu’nun çökelimine
uygun havzaya dönüşmüştür).
Santoniyen öncesi (olası Turoniyen) bölgede tektonik aktivitenin arttığı dönemdir.
Sıkışma nedeniyle havza içinde yükselen İnaltı Formasyonu kuzeye doğru ekaylanarak
Yemişliçay Formasyonu’na malzeme vermiştir. Kamparuyen-Maastrihtiyen arası tektonik
aktivitenin arttığı dönemdir. Bu dönemde hem volkanik faaliyet artmış, hem de sıkışmalı yatay
hareketlerle Çakraz, İnaltı, Kilimli ve Ulus Formasyonlarının sualtı yüzeylenmesi gerçekleşmiştir.
Maastrihtiyen tektonik duraylılık dönemidir. Bu dönemde Akveren Formasyonu’nun pelajik-yarı
pelajik kireçtaşları volkanitlerle geçişli olarak çökelmiştir.
Aktif tektonik
Faaliyet alanının yakın çevresinde Kirazlıtarla Koyu’nda Vizeen yaşlı kireçtaşları
Namuriyen yaşlı silt ve kiltaşları ile arası bir normal fay ile sınırlandırılmıştır. Dolomitik
kireçtaşları, Kirazlıtarla Koyu’nun batısında deniz kıyısında dike yakın güneye eğimli
tabakalardan yapılıdır. Delikliburun’dan batıya doğru ise tabakaların tamamı kuzeye doğru
yaklaşık 400-600 eğimlidir.
73
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kıyıda görülen eğimler faaliyet alanı üzerinde ise ondülasyonlu bir yapı sunmaktadır. Üst
bölgede morfolojik olarak aktif bir fay izi görülmemektedir. Sadece Karatarla Burnu’nundan
başlayarak güneye uzanan normal fayın düzlemi sayısal arazi modeli üzerinde açık olarak
izlenebilmektedir.
Faaliyet alanındaki dolomitik kireçtaşlarının içinde görülen kıvrımlar kapalı kıvrımlar olup,
iki farklı kıvrım ekseni birbiriyle çakışmaktadır, bundan dolayı birinci deformasyona bağlı
gelişmiş fayların ve kıvrımların konumları ve biçimleri, ikinci deformasyon evresinde
bozulmuştur. Kireçtaşlarında gelişmiş fayların bazıları tabakalar arasında gelişmiştir. Bu faylar,
kalın ve sağlam tabakaların arasında ezik ve breşik zonlar ile ayırt edilmektedir. Bu zayıflık
zonları en önemli erime noktalarıdır.
Tarlaağzı Köyü ise tamamen Karbonifer serisi üzerinde gelişmiş genç bir heyelanın
üzerinde oturmaktadır. Bu bölgedeki formasyonun karmaşık tabakaları ve farklı eğimler bu
heyelanın ürünüdür. Köyün kuzeyinde yer alan tepedeki Alt Kreatase yaşlı kireçtaşları heyelan
akması içinde yer alan blok niteliğindedir (Bkz. Ek 6).
Proje sahası civarında yüzey jeolojisi çalışmaları sırasında normal fayların yer aldığı
belirlenmiştir (Bkz. Fotoğraf 3 ve Fotoğraf 4).
Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B,
E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu, 2013.
Fotoğraf 3. Hema Kuyusu Arkasındaki Normal Faylar-1
74
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B,
E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu, 2013.
Fotoğraf 4. Hema Kuyusu Arkasındaki Normal Faylar-2
Faaliyet alanının jeolojisi
Faaliyet alanının Jeoloji Haritası Ek 2’de verilmiş olup, söz konusu sahasının jeolojisi ile
ilgili bilgiler Ek 6’da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C,
E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt
Raporu’ndan derlenmiştir.
Santral sahası ve kömür stok alanının jeolojisi
Santral sahası ve kömür stok alanında gerçekleştirilen sondajlarda, Kuvaterner yaşlı
yamaç molozu ve Karbonifer-Westfalien yaşlı Karadon Formasyonuna ait kumtaşı-konglomera
ve silttaşı birimleri ile karşılaşılmıştır. Söz konusu sahalarda kireçtaşı birimleri ile
karşılaşılmamış olmasına rağmen, sahada yapılan yüzey jeolojisi çalışmalarında Gömü
Formasyonu’na ait kireçtaşı birimlerine de rastlanmıştır.
Kuvaterner yaşlı yamaç molozu: Faaliyet alanında derinlikleri 19,5 m ile 20,4 m arasında
değişen 7 adet, toplam uzunluğu 139,6 m olan sondaj çalışması gerçekleştirilmiştir.
Gerçekleştirilen sondaj çalışmalarının sonucunda; SK-5 ve SK-15 numaralı sondajlar dışında
diğer sondajlarda 1,6 m ila 12,0 m arası değişen kalınlıkta yamaç molozu ile karşılaşılmıştır.
Yamaç molozu; genel itibari ile kil, silt içerikli kumlu-çakıllı birimlerden oluşmaktadır. Sözkonusu
birimler; kahverengi, açık gri, nemli, kum-kil-silt içerikli farklı kökenli (kumtaşı-silttaşı-kireçtaşı)
köşeli-yarı köşeli çakıl içeriklidir.
Erken Kreatase-Barremiyen Yaşlı Gömü Formasyonu Kireçtaşı Birimleri: Santral sahası
ve kömür stok alanında gerçekleştirilen sondajlarda kireçtaşı birimleri ile karşılaşılmamış
olmasına rağmen, sahada yapılan yüzey jeolojisi çalışmalarında Gömü Formasyonu’na ait
kireçtaşı birimler ile karşılaşılmıştır (Bkz. Fotoğraf 5).
75
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B,
E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu, 2013.
Fotoğraf 5. Gömü Formasyonu Kireçtaşı Birimleri
Karbonifer-Westfalien Yaşlı Karadon Formasyonu Kumtaşı-Konglomera ve Silttaşı
Birimleri:Gerçekleştirilen jeolojik etütler sırasında yapılan sondaj çalışmalarının sonucunda SK-5
ve SK-15 numaralı sondajlarda mevcut zemin yüzeyinden itibaren, diğer sondajlarda ise yamaç
molozu ve kontrolsüz dolgu altında kumtaşı/kireçtaşı ardalanması-kumtaşı-silttaşı-konglomera
ve bu birimlerin ardalanması ile karşılaşılmıştır.
Karşılaşılan kumtaşı birimleri; gri renkli, yer yer açık kahverengi, orta dayanımlı, yer yer
çok zayıf dayanımlı, çok zayıf-zayıf kaya kalitesine sahip, sık-çok sık kırıklı, çatlaklı, çatlak
yüzeylerinde FeO ve MnO izleri gözlenen, kil-kum yer yer konglomera ve silttaşı aratabakalıdır.
Silttaşı birimleri; koyu gri-siyah, yer yer kırmızı, orta zayıf, çok zayıf dayanımlı, çok zayıf
kaya kalitesine sahip, sık kırıklı-parçalı çatlaklı yer yer çok ince kum ve kumtaşı aratabakaları
gözlenmektedir.
Konglomera birimleri; açık gri renkli, az-orta dayanımlı, az yer yer çok ayrışmış, çok
zayıf-orta kaya kalitesine sahip, sık-çok sık çatlaklı, çatlak yüzeylerinde FeO izleri, çatlak
aralarında kalsit damarları gözlenen, kumtaşı-silttaşı aratabakalıdır. Yer yer çok ayrışmış çakıl
boyutuna gelmiş seviyeler gözlenmektedir (Bkz. Fotoğraf 6).
76
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B,
E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu, 2013.
Fotoğraf 6. Kumtaşı-Konglomera Ardalanması
Kül/alçıtaşı depolama sahasının jeolojisi
Şekil 20'de gösterilmiş olan 5 adet kül/alçıtaşı depolama sahası; Çaycuma
Formasyonu’nda yer almaktadır. Volkanit ara katkılı kumtaşı, siltaşı, kiltaşı ve seyl
ardalanmasından oluşan birim, alt ve orta kesimleri grimsi yeşil renkli, ince-orta tabakalı şeyl,
karbonatlı şeyl ile nadir olarak yeşil ve mor renkli kireçtaşlarından oluşmuştur.
Proje kapsamında kullanılması planlanan kül/alçıtaşı depolama sahasında yapılan
ayrıntılı etütler neticesinde zemin emniyet gerilmesi 421,5 ton/m2 olarak belirlenmiştir. Söz
konusu sahada maksimum yük 335 ton/m2 olarak hesaplanmış olup, zeminin yük taşıma
kapasitesi maksimum yük miktarından daha fazladır. Dolayısıyla kül/alçıtaşı depolama
sahasında zemin emniyeti açısından risk teşkil edecek herhangi bir unsur bulunmamaktadır 7.
Jeoteknik çalışmalar
Sondajlar
Faaliyet alanında 09.11.2012-05.12.2012 tarihleri arasında derinlikleri 19,5 m ile 20,4 m
arasında değişen 7 adet, toplam uzunluğu 139,6 m olan sondaj çalışması gerçekleştirilmiştir.
Sondaj özet bilgileri Tablo 31’de verilmektedir.
7
YÜMÜN, Z.Ü, 2013. Hema Elektrik Üretim A.Ş. Kül Depolama Sahası İnşaat Projesi Raporu, 2013.
77
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 31. Yapılan Sondajlara Ait Özet Bilgiler
Sondaj No
Derinlik (m)
Kot (m)
Yeraltı Suyu SeviyesiYASS (m)
SK-01
19,7
20,0
7,4
SK-03
19,5
29,9
3,0
SK-04
20,0
53,8
3,1
SK-05
20,0
85,0
10,7
SK-06
20,0
32,3
4,5
SK-15
20,0
90,1
7,0
SK-16
20,4
68,8
7,0
Sondajlar esnasında zemin koşullarına bağlı olarak, sistematik olarak 1,5 m ara ile
ASTM-1586 (“American Society for Testing and Materials”) uyarınca Standart Penetrasyon
Deneyleri (SPT) gerçekleştirilmiştir. Kaya ile karşılaşılması durumunda ise sürekli karot alınarak
ilerlenmiştir. Sondajlar, rotari delgi yöntemi kullanılarak paletli ve kamyona monte olmayan delgi
makineleri ile gerçekleştirilmiştir.
Arazi deneyleri
Zemin koşullarına bağlı olarak, sistematik 1,5 m ara ile ASTM D-1586 uyarınca SPT
gerçekleştirilerek SPT/N darbe sayıları belirlenmiş olup, temsili zemin numuneleri alınmıştır.
Kullanılan yarık tüplü numune alıcısının ilk 15 cm’lik ilerleyişini sağlayan darbe sayısı numune
alıcısının örselenmemiş zemin içerisinde olmasını sağlamak amacıyla ihmal edilmiştir. Refü
kriteri ise her 15 cm’lik ilerleme için 50 darbe sayısının gerçekleşmesi ya da toplam 45 cm
ilerleme için 100 darbenin gerçekleşmesi durumu için tariflenmiştir.
Faaliyet alanında gerçekleştirilen sondajlarda; killi-siltli-kumlu-çakıllı yamaç molozunda
sınırlı sayıda yapılan SPT’den elde edilen SPT/N değerleri; SPT/N=8 ila SPT/N>50 arasındadır.
Laboratuvar deneyleri
Faaliyet alanında zemin etütleri kapsamında gerçekleştirilen sondajlardan alınan temsili
örselenmiş zemin numuneleri üzerinde Doğal Su Muhtevası, Atterberg Limitleri ve Elek Analizi
deneyleri gerçekleştirilmiştir. Sondajlardan alınan karot numuneleri üzerinde ise nokta yükleme
ve tek eksenli basınç deneyi gerçekleştirilmiştir. Buna göre;
Doğal su muhtevası, wn (%) = 13-17 (ortalama 15)
Likit Limit, LL (%) = 32-37 (ortalama 35)
Plastik Limit, PL (%) = 15-17 (ortalama 16)
Plastisite İndisi, PI (%) = 15-22 (ortalama 19)
Birleştirilmiş zemin sınıflaması = GC, GM, CI, CL
olarak tespit edilmiştir. Buna ilaveten;
Konglomera birimleri; "orta dayanımlı-dayanımlı",
Kumtaşı birimleri; “dayanımlı”
Kumtaşı-Konglomera birimleri; “zayıf”
olarak sınıflandırılmaktadır.
78
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Zemin ve kaya türlerinin jeoteknik özellikleri
Faaliyet alanında gerçekleştirilen sondajlara göre zemin grubu “B”, yerel zemin sınıfı
"Z2" olarak belirlenmiştir.
Şişme, oturma ve taşıma gücü hesaplamaları
Sahadaki zeminin yapısı ve mühendislik özellikleri bakımından noktadan noktaya farklılık
arz ettiği dikkate alındığında, planlanan yapılar için yapılacak taşıma gücü, oturma ve zemin
emniyet gerilmesi değerlendirmeleri, inşa edilecek yapıların özelliklerine (yapının boyutları,
temel taban seviyesi, bodrum durumu, kat adedi, yapı yükleri vb.) bağlıdır.
Şişme potansiyeli
Sahada kireçtaşı bloklu yüksek plastisiteli killi seviyelere ait plastisite indisi genel olarak
PI>30 olarak belirlenmiştir. Sahadaki zemin, yüksek plastisiteli kil zemindir. Su muhtevasındaki
değişimler sonucunda hacim değiştirme potansiyeline haiz zeminler, genel itibariyle
montmorillonit minerali içeren kil ve kiltaşı, şeyl gibi kayaçların ayrışması sonucu oluşan rezidüel
zeminlerdir. Bu tip şişen zeminlerin içerisindeki kil oranı genel itibariyle yüksek olup, birleştirilmiş
zemin sınıflandırma sistemine göre “CH” grubuna giren zeminlerdir. Yapılan tüm hesaplamalar
sonucunda; sahadaki killerin yer yer su etkisi altında “orta” derecede şişme potansiyeline sahip
olduğu belirlenmiştir (Bkz. Ek 6).
Sahada karşılaşılan zeminler üzerinde gerçekleştirilen laboratuvar deneyi sonuçlarına
göre; sahadaki mevcut zemin düşük-orta plastisiteli olup, likit limit değerleri LL (%)= 32-37
(ortalama 35), plastisite indisi değerleri ise PI (%) = 15-22 (ortalama 19) olarak belirlenmiştir
(Bkz. Ek 6).
Oturma hesabı
Yapılan analiz sonuçlarına göre; hesaplanan toplam oturma değeri, tekil temeller için
literatürde izin verilen limitlerin (2,5 cm) üzerindedir. Temel tabanına etki etmesi beklenen
gerilmeler arttıkça ve temel boyutu büyüdükçe toplam oturma miktarları da artacaktır. Konuyla
ilgili detaylı hesaplamalar Ek 6’da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii
E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve
Jeoteknik Etüt Raporu’ndan sunulmaktadır.
Taşıma gücü
Jeolojik ve jeoteknik incelemeler kapsamında 4 farklı yaklaşımla hesaplanan taşıma
gücü değerleri; 483-1.000 kPa arasında hesaplanmış olup, konuyla ilgili detaylı bilgiler Ek 6’da
sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A,
E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu’nda sunulmaktadır.
Doğal afet durumu
Deprem
Faaliyet alanı, “Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası”na göre 1. Derece Deprem Bölgesi
içerisinde yer almaktadır (Bkz. Şekil 60). Proje kapsamında tesis edilecek olan yapılar için
“Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik” doğrultusunda hareket
edilecektir. Söz konusu Yönetmelikte 1. derece deprem bölgeleri için projelendirmede
kullanılacak etkin yer ivmesi katsayısı minimum Ao=0,40 olarak verilmektedir (Bkz. Ek 6).
79
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 60. Proje Sahasının Deprem Haritası Üzerindeki Yeri
Bartın İli, KAF’a kuş uçuşu 100-130 km uzaklıktadır. Bartın İli’nde bilinen tek deprem 3
Eylül 1968 tarihindeki M=6,6 büyüklüğündeki depremdir. Merkez üssü Amasra kıyıları açığında
yer alan bu deprem, bölgede önemli hasara yol açmıştır. Deprem merkez üssünden 25 km
uzaklığa kadar olan yerlerde, yüzey kırıkları, kaya düşmeleri ve nehir tortullarında sıvılaşma
meydana gelmiştir. Amasra İlçe merkezinde deniz, 1 m alçalmış, dik falezlerden kopan kayalar
yuvalanmıştır. Çakraz Plajı’nda kumlarda doğu-batı uzanımlı kırıklar oluşmuştur.
Bartın kent merkezinde depremin görünür etkileri, 15 km güneydeki Gökçekıran
Köyü’nden başlamakta, kuzeydoğuda Meydan’a batı yönünde de Çavuş dolaylarına kadar
izlenebilmektedir. Bartın yerleşmesinin batı kesiminde sağlam kaya üzerinde inşaa edilmiş olan
betonarme binalarda hafif hasarlar dışında bir deformasyon görülmemiştir. Bartın kentinin
alüvyon üzerinde kurulmuş olan alçak kotlu bölgelerinde önemli sayılabilecek hasarlar
oluşmuştur. Kemerköprü, Hendekyanı ve Orduyeri mahallelerinde bazı evler tamamen yıkılmış,
bazı evler oturulamaz hale gelmiş ve cami minarelerinin üst kısımları devrilmiştir. Bartın
depreminin odak mekanizması çözümünü uzak olan cisim dalgası modelleme tekniği ile
incelemiş ve bu depremde ters faylanma bileşenlerinin egemen olduğunu tespit edilmitir. Tarihi
kayıtların azlığı nedeniyle Bartın ve çevresini etkileyen depremlerin tekrarlanma aralığı, sıhhatli
olarak bilinmemektedir (Bkz. Ek 6).
Bölgenin deprem tehlikesi ve riski
Türkiye’nin çevresinin depremselliği ve tektonik yapısı Afrika, Arabistan, Avrasya ve
Anadolu levhalarının birbirlerine göre hareketleri ile açıklanmaktadır. Türkiye’nin bulunduğu
bölgede büyük levhalar arasında küçük levhaların olması, Türkiye’nin büyük bir bölümünün
deprem kuşağı içinde yer almasına neden olmaktadır.
KAF zonu batıya doğru hareket eden Anadolu bloğunun kuzey sınırını oluşturmaktadır.
Levhalar arasında bir sınır olması dolayısıyla çok can ve mal kaybına yol açan depremler
üretmektedir. KAF, Mudurnu Vadisi’ni izleyerek girdiği Karadeniz Bölgesi’nde Abant, Bolu,
Gerede, Çerkes, Kurşunlu, Ilgaz, Tosya, Kargı, Havza, Ladik, Taşova, Niksar, Kelkit, Reşadiye,
Suşehri hattını izlemektedir.
80
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Bugüne kadar Düzce-Bolu-Gerede-Tosya-Ladik’te KAF boyunca orta-yüksek yıkıcı altı
adet deprem kaydedilmiştir. Bunlardan Bartın’a en yakını 12.11.1999 tarihli Düzce Depremi’nde,
episantır (merkez) koordinatları 41,41-32,69, derinlik 10 km, Ms=7,2, Io=9 şiddetinde olmuştur.
Bartın’da bilinen en büyük deprem 3 Eylül 1968 tarihindeki M= 6,6 büyüklüğündeki depremdir.
Orta büyüklükte olarak değerlendirilmesine rağmen Bartın, Amasra ve çevrelerindeki köylerde
önemli hasara yol açmış ve can kaybına neden olmuştur. Resmi raporlara göre; 24 kişi hayatını
kaybetmiş ve önemli ölçüde maddi hasar meydana gelmiştir. Deprem; İstanbul, Ankara, Bursa
ve Samsun gibi çevre illerde de hissedilmiştir. Bartın depreminin ana şok merkez üstü ISC
(International Seismological Center) tarafından Amasra'nın 10 km kuzeyinde, deniz içinde
gösterilmiştir. Kıyı 30-40 cm kadar yükselmiştir. ISC kayıtlarına göre ana şoku izleyen ve
büyüklükleri 4,0<mb<4,6 arasında değişen 9 artçı sarsıntı daha meydana gelmiştir. Bunlardan 5
tanesi ana şok ile aynı günde, diğerleri ise izleyen 4 ay içinde kaydedilmiştir. Araştırmacılar,
depremin oluşum nedenini, çok kırıklı ve faylı olan deprem bölgesinde jeolojik olarak nispeten
genç fayların küçük ölçüde harekete geçmesiyle açıklamıştır. Amasra ile Çakraz arasında böyle
bir fayın oluşturduğu kıyı yamacının, deniz seviyesine nazaran 35-40 cm kadar yükselmesi bu
tür hareketlerin açık bir kanıtı olarak ileri sürülmüş, merkez üstünde alüvyonlarda çatlaklar
gözlemlendiği ve heyelanlara rastlandığı belirtilmiştir (Bkz. Ek 6).
Sıvılaşma
Zemin sıvılaşması suya doygun kumlu birimler üzerinde inşa edilen yapıların temel
mühendisliği değerlendirmeleri açısından dikkate alınması gereken önemli bir husustur. 17
Ağustos 1999 Gölcük depremi esnasında meydana gelen yıkımlar jeolojik özelliklere bağlı
olarak büyük mertebede zemin sıvılaşması sonucunda ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla söz konusu
bölgenin yüksek sismik aktivitesi dikkate alındığında, temel mühendisliği değerlendirmelerinde
zemin sıvılaşması potansiyeli belirleyici bir faktör olmaktadır.
Zemin sıvılaşması genel anlamda, suya doygun granüler zeminlerde deprem
gerçekleşen hızlı devirsel yükleme koşullarında boşluk suyu basıncının artarak
mukavemetinin ve dolayısıyla taşıma kapasitesinin düşmesi olarak tarif edilebilir.
çalışmalar neticesinde faaliyet alanında karşılaşılan birimler dikkate alındığında;
esnasında sıvılaşma meydana gelmesi beklenmemektedir (Bkz. Ek 6).
halinde
kayma
Yapılan
deprem
Heyelan
Bartın İli’nde oluşan heyelanın başlıca nedenleri: topografya (eğimin fazla olması), yağış,
tekrar aktivite kazanabilecek eski heyelan kütlelerinin varlığı, ana kaya ve onu üzerleyen
konsolide olmamış jeolojik birimlerin litolojik özellikleri ve yağışların (yağmur-kar) fazla
olmasıdır. Bölgede kuzey-güney yönlü sıkışma tektoniğine bağlı yoğun kıvrımlanma ve ters
faylanmalarla şekillenen aşırı tektonize olan bu yapı, heyelan gelişimi yönünden önemli bir
etkiye sahiptir. Bölgedeki Kreatase ve Eosen flişlerinin tabakalı yapısının yamaç eğimi ile aynı
yönlü olması durumunda tabaka yüzeyleri boyunca kaymalar oluşur.
Faaliyet alanında saha kotları +0,5 m ile +107,0 m arasında değişmektedir. Sahada
belirlenen eğim yüzdesi çok değişken olup, %0-%10 ile %90-100 mertebelerine kadar
yükselmektedir. Sahada çok sarp ve dik yamaçlar yer almakta olup, sahanın topografyası çok
engebelidir.
Karstlaşma
Proje sahasında herhangi bir karstlaşma söz konusu değildir (Bkz. Ek 6).
81
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Çığ
Proje sahasında herhangi bir çığ tehlikesi söz konusu değildir (Bkz. Ek 6).
Benzersiz oluşumlar
Proje sahasında benzersiz bir oluşum bulunmamaktadır.
Sonuçlar
Faaliyet alanının büyük çoğunluğu ormanlık alandan oluşmaktadır. Saha kotları +5,0
m ile +107,0 m arasında değişmektedir.
Faaliyet alanı topografyası çok değişken eğim yüzdelerine sahiptir. Genel olarak
topografya çok sarp/dik olup eğim yüzdeleri %0-10 ile %90-100’a kadar ulaşmaktadır.
Faaliyet alanında gerçekleştirilen sondajlar, rotari delgi yöntemi kullanılarak paletli
ve kamyona monte olmayan sondaj makineleri ile 09.11.2012-05.12.2012 tarihleri arasında
gerçekleştirilmiştir.
Sahada, derinlikleri 19,5 m ile 20,4 m arasında değişen 7 adet, toplam 139,6 m
uzunluğunda sondaj çalışması gerçekleştirilmiştir.
Sondaj çalışmalarında Kuvaterner yaşlı yamaç molozu ve Karbonifer-Westfalien
Yaşlı Karadon Formasyonu kumtaşı-konglomera ve silttaşı birimleri ile karşılaşılmıştır. Faaliyet
alanında gerçekleştirilen sondajlarda kireçtaşı birimler ile karşılaşılmamış olmasına rağmen
sahada yapılan yüzey jeolojisi çalışmalarında Gömü Formasyonu’na ait kireçtaşı birimlerine
rastlanmıştır.
Zemin etüdü çalışmaları kapsamında gerçekleştirilen sondajlardan alınan temsili
örselenmiş zemin numuneleri üzerinde Doğal Su Muhtevası, Atterberg Limitleri ve Elek Analizi
deneyleri gerçekleştirilmiştir. Sondajlardan alınan karot numuneler üzerinde ise nokta yükleme
ve tek eksenli basınç deneyi yapılmıştır.
Faaliyet alanında karşılaşılan zemin grupları değişken olup, sahanın yerel zemin
sınıfı "Z2" olarak belirlenmiştir.
Gerçekleştirilen jeolojik etütler sonucunda, kalınlıkları 1,6 m ila 12,0 m arası değişen
yamaç molozu ile karşılaşılmıştır. Yamaç molozu içerisinde blok birimler dışında kum-kil-siltçakıl birimler ile de karşılaşılmıştır.
Faaliyet alanı sınırları dahilinde yürütülen depremsellik, jeolojik, morfolojik, zemin ve
temel mühendisliği çalışmaları sonucunda söz konusu sahada karşılaşılan zeminlerin hem
planda hem de düşeyde dağılımları, statik ve dinamik parametreleri ile özellikleri belirlenmiştir.
Bu çalışmada faaliyet alanı Uygun Alan 2 (UA-2) ve Önlemli Alan 2.2 (ÖA-2.2) olarak
değerlendirilmiştir.
Proje kapsamında yapılacak inşaatlar, “Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar
Hakkında Yönetmelik” esaslarına uygun olarak yapılacaktır.
IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikler (Yeraltı su seviyeleri, halen mevcut her türlü keson, derin,
artezyen vb. kuyu lokasyonlarının yer ve kotları ile geçilen litolojik özellikleri gösterilerek,
jeomekanik özellikleri ile birlikte kütlesel geçirgenlik değerleri, emniyetli çekim değerleri,
suyun fiziksel ve kimyasal özellikleri; yeraltı suyunun mevcut ve planlanan kullanımı)
Bu bölümde yer alan bilgiler Ek 6’da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu
Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve
Jeoteknik Etüt Raporu, Ek 7’de sunulan ve ENVIS Çevre ve Enerji Sistemleri Araştırma
Geliştirme Ltd. Şti.8 tarafından hazırlanan Amasra’nın Güneybatısının Jeolojik ve Hidrojeolojik
Özellikleri, Hema Termik Santral Sahası ve Çevresi İnceleme Raporu ve Ek 8’de sunulan
8
ENVIS Çevre ve Enerji Sistemleri Araştırma Geliştirme Ltd. Şti., İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Arı Teknokent
bünyesinde kurulmuş bir AR-GE şirketidir.
82
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kurulması Planlanan Termik Santrallerin Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynaklarına Olası Çevresel
Etkilerinin İncelenmesi ve Amasra-Gömü (Çapak Koyu) Santral Yeri İçin Hidrojeolojik Yapının
İncelenmesi Raporu isimli raporlardan derlenmiştir.
Halihazırda Bartın İli ve Amasra İlçesi içme suyu ihtiyacı Bahçecik’te bulunan yeraltı su
kaynağından karşılanmaktadır. Bartın-Karabük yolu üzerindeki su kaynağından (Ulupınar)
alınan su, kimyasal arıtma (alüminyum sülfat ilavesi, filtrasyon ve klorlama) sonrası şehre
verilmektedir. Söz konusu yeraltı su kaynağından günde 15.000 m 3 su çekilmektedir (Bkz. Ek
8).
Proje sahası ve yakın çevresindeki hidrojeolojik durumunun belirlenmesi için Doç. Dr.
Tolga YALÇIN tarafından Amasra-Kazpınar arasındaki bölgede 4 adedi çeşitli derinliklerde su
kuyusu, 12 adedi kaynak ve kaynağa bağlı çeşme, 3 adedi yüzey suyu (dere) olup, yatırımcı
firmaya ait havalandırma kuyusundan sızan sudan ve ilçede kullanılan şehir şebeke suyundan
(ilçeye yaklaşık 30 km uzaklıktaki Ulupınar kaynağı) örnekler alınmış (Bkz. Tablo 32 ve Şekil
61) ve bu örnekler üzerinde çeşitli analizler yapılmıştır (Bkz. Tablo 33).
Tablo 32. Amasra-Kazpınar Arası Incelenen Su Noktaları, Koordinatları ve Kotları
Koordinat
Kot
No
Cinsi
(m)
X
Y
HSK1
KVS
KVSD
HEMA2
1
2
4
6
7
13
29
30
31
33
37
40
41
42
43
44
45
446654
4616625
190
445909
4617228
243
446133
4617404
313
446630
4616521
181
446468
4618850
140
446691
4620025
100
447015
4617331
271
447074
4617150
253
447359
4616980
226
446310
4616218
98
444967
4618620
90
444820
4618531
101
447266
4615613
158
447489
4617201
208
446884
4620077
119
447234
4616730
225
447511
7617274
210
447511
4617274
210
446337
4616268
101
448219
4616997
177
Şehir şebekesinden alındı
Su kuyusu
Kavşak Suyu kaynağı
Kavşak Suyu yakını dere suyu
HEMA havalandırma kuyusundan m3/saat debide sızan su
Kaynağa bağlı çeşme suyu
Çeşme suyu
Kaynağa bağlı çeşme suyu
Şükrü Acar hayratı
Kaynağa bağlı çeşme suyu
Kaman Köyü kuyusu
Çeşme-Nigar Verdi hayratı
Tarlaağzı su kaynağı
Şahıs kuyusu (keson)
Şahıs kuyusu (keson)
Kaynağa bağlı çeşme suyu
Kaynağa bağlı çeşme suyu
Kaynak Suyu
Çamaşır Deresi suyu
Kaman Deresi suyu
Paşa pınarı
Ulupınar
83
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 61. Çalışma Alanı Su Noktaları Lokasyon Haritası
Kaynaklar ve
Çeşmeler
Kuyular
Tablo 33. Kuyu, Kaynak, Çeşme ve Yüzeysel Su Kaynaklarından Alınan Su Numunlerine Ait Analiz
Sonuçları
Elektrik
Sıcaklık (t),
Statik Seviye
Türü
No
İletkenlik (EC),
pH
Debi
°C
(m)
μS/cm
HSK1
303
9,1
16,1
77
HEMA 2
348
9,2
16,5
13
322
8,6
16,2
0
31
430
7,4
12,0
1,80
33
603
7,1
12,8
1,90
KVS
74
7,0
10,5
2,5 l/s
1
260
8,0
9,0
2
330
7,4
7,2
4
58
6,5
8,2
6
61
6,7
4,7
7
58
6,3
7,2
2,6 l/dk
29
85
7,7
8,3
30
338
7,5
11,2
0,4 l/s
84
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Yüzey
Suları
Türü
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
pH
Sıcaklık (t),
°C
Statik Seviye
(m)
Debi
37
40
41
44
Elektrik
İletkenlik (EC),
μS/cm
330
100
592
56
7,5
7,1
7,0
6,6
8,6
7,2
12,9
6,6
-
0,18 l/s
0,3 l/dk
0.25 l/s
2 l/s
45
KVSD
42
43
540
65
280
180
8,0
7,3
7,9
7,9
7,3
9,2
8,1
-
500 l/s
-
No
Çalışma alanı içerisinde yeraltı su düzeyi ölçümü 2 adet sığ ve geniş çaplı olan su
kuyusunda (31 no.lu ve 33 no.lu), HEMA tarafından işletme kuyusu olarak çalışan kuyuda
(HSK1) ve Kaman Köyü su kuyusunda (13 no.lu) yapılmıştır. Sığ kuyularda yeraltı su seviyesi 2
m civarında olup, yüzeye çok yakındır. HSK1, 13 ve HEMA2 basınçlı akifer niteliğinde olan
çatlaklı andezite ait piezometrik su seviyesidir. Çatlaklı andezit akiferine HEMA-2 civarında giriş
yaklaşık +20 kotunda olmakta ve su seviyesi yaklaşık +110 kotuna yükselmektedir. Bu durumda
Kaman su kuyusu (13 no.lu) artezyen yaparak, yeraltı suyu kendiliğinden kuyudan dışarı
akmaktadır. Benzer bir artezyen durumuna Kazpınarın güneydoğusunda bulunan Uğurlar
Köyü’nde HEMA40 no.lu kuyunun açımı sırasında karşılaşılmıştır.
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) tarafından Amasra Taşkömür İşletmelerinin su
ihtiyacının karşılanması amacıyla 1985 yılında Kazpınar ile Askeri Radar Üssü arasına 33151
no.lu kuyu açılmıştır. Bu kuyuda 0-45 m tüf-marn, 45-103 m aglomera-tüf-marn, 103-212 m
andezitik tüf ve 212-250 m arası marn-tüf kesilmiştir. Bu kuyuda benzer şekilde çatlaklı andezit
içerisinde basınçlı akiferden su almış, statik seviye 14 m olarak ölçülmüştür. Bu kuyunun kotu
219 m olarak kuyu kütüğüne işlenmiş, su seviyesi 14 m olduğuna göre kuyunun açıldığı
tarihlerde piezometrik seviyenin +205 m kotunda olduğu söylenebilir. Bu bilgilerden
yararlanılarak, Kavşak Suyu’ndan daha düşük kotta açılan kuyuda yeraltı su seviyesinin son 25
yılda 95 m (+205 kotundan +110 kotuna) düşmesinin Kavşak Suyu kaynağını etkilemediği
sonucu da çıkarılabilir.
DSİ tarafından 1972-1979 yılları arasında açılmış diğer kuyuların hepsi Bartın Çayı
kenarındadır. Burada alüvyon içerisinde 50-60 m derinliğindeki kuyularda statik seviyeler
yüzeye çok yakındır ve artezyen yapan kuyular mevcuttur.
Suların kimyasal özellikleri
Su kaynaklarından alınan numuneler üzerinde gerçekleştirilen analiz sonuçlarına göre;
HSK1 HEMA Su Kuyusu su örneği, HEMA2 havalandırma bacasından sızan su örneği ve 13
no.lu Kaman içme suyu kuyusu su örneği yüksek Na (Sodyum) içeriği, 45 no.lu Ulupınar
kaynağı şehir şebeke suyu örneği ve 31 no.lu şahıs keson kuyusu su örneği ise yüksek Ca
(Kalsiyum) içeriği ile diğer sulardan ayrı karakterdedirler. Suların kimyasal özelliklerinin
belirginleşmesinde su-kayaç etkileşiminin gerçekleştiği örnekleri ayırtlayabilmek için Gibbs
(1970) tarafından önerilen bir diyagram kullanılmıştır (Bkz. Ek 7). Bu diyagramda, suyu basınçlı
çatlaklı andezit akiferinden alan HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu Kaman içme suyu kuyusu su
örneklerinin kimyasal özelliklerinin kayaçla olan uzun süreli etkileşimi sonucu geliştiğini, analizi
yapılan diğer tüm suların (Kavşak Suyu, tüm dere suları, Ulupınar kaynak suyu, Paşa Pınarı, sığ
ve geniş çaplı keson kuyuları) ise yağmur suyu etkisinde kimyasal özelliklerinin geliştiği ve bu
suların kayaçlar içerisindeki dolaşımlarının kayaçla reaksiyona girecek kadar uzun olmadığı
görülmektedir.
85
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu su örneklerinin yüksek elektrik iletkenliği (EC) değerlerinin
yanı sıra, pH açısından bazik karakterde sulardır. Hidrojeolojik olarak aynı akiferden geldiği
anlaşılan bu suların kimyasal açıdan da aynı akiferin suları olduğu görülmektedir. Kavşak
Suyu’nun akiferinin ise tamamen ayrı olduğu, bu suyun çok kısa bir dolaşım ile neredeyse yağış
suyu karakterinde olduğu açıktır. Yağışlı dönemlerde Kavşak Suyu kaptajında suyun bulanık
olması, bu kaynağın yağış sularından anında etkilendiğinin diğer bir göstergesidir.
Sertliği yüksek olan Ulupınar suyunun (no 45) karbonatlı ve karstik bir akiferden geldiği
bilinmektedir. Sertliği yüksek olan diğer örnek, 31 no.lu (keson kuyu) suyudur. Bu kuyunun Üst
Kretase yaşlı Marn-Kireçtaşı birimde bulunduğu, karbonatlı kayaç dolayısıyla sertliğinin yüksek
olduğu anlaşılmaktadır.
HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu su örnekleri Arsenik (As), Bor (B), Lityum (Li), Nikel (Ni),
Kurşun (Pb) ve Silisyum (Si) açısından diğer su örneklerine göre daha zengin olup, bu minör
elementler volkanik bir kökene işaret ederler. Bu suların çatlaklı andezit akiferinden geldiği göz
önüne alındığında bu beklenen bir sonuçtur.
Analizi yapılan sularda HSK1 ve HEMA2 örneklerinde As konsantrasyonlarının içme
sularında izin verilen değer olan 10 ppb (μg/l) biraz üzerinde olduğu görülmektedir. HSK1 için
As konsantrasyonu 10,3 ppb, HEMA2 için As konsantrasyonu ise 12,5 ppb’dir. 13 no.lu su
örneğinin As konsantrasyonu ise 7,8 ppb’dir. Yeraltı su çekimi yapılan HSK1 ve 13 no.lu
(Kaman Köyü içme suyu kuyusu) kuyularında kritik olan As konsantrasyonunun periyodik olarak
incelenmesinde ve 10 ppb üzerine çıktığı durumlarda ise içme suyu olarak kullanılmasının
yasaklanmasında fayda bulunmaktadır. Kaman Köyü içme suyu kuyusu As konsantrasyonu,
Kavşak Suyu’ndan 6,5 kat ve şehir şebeke suyundan 7,8 kat fazladır. Tek dönem kimyasal
analiz sonucu ile suların içilebilirliği konusunda karar vermek yerine, mevsimsel olarak analizler
yapılarak bir karara varmak gerekir. Eğer bu kuyularda As konsantrasyonları içme suyu olarak
kullanımını etkileyecekse, bunları koruma altına alma gereği de ortadan kalkabilir. Ayrıca bu
kuyuların suları pH açısından içilebilirlik konusunda sınır değer 9,5 değerine de çok yakındır.
Sular sıcaklıkları açısından incelendiğinde, nispeten derin dolaşımlı olan HSK1, HEMA2
ve 13 no.lu su örneklerinin su sıcaklıklarının 16,1°C-16,5°C arası, diğer suların ise 4,7°C-12,9°C
arası olduğu görülmektedir (Bkz. Ek 7).
Sonuç olarak; HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu su örnekleri gerek kimyasal-fiziksel gerekse
hidrojeolojik-hidrolojik açıdan bölgedeki diğer tüm sulardan ayrı karakterdedir.
Proje kapsamında;
167 sayılı "Yeraltısuları Kanunu",
09.09.2006 tarih ve 26284 sayılı "Dere Yatakları ve Taşkınlar" adı ile yayımlanan
2006/27 no.lu Başbakanlık Genelgesi,
31 Aralık 2004 tarihli ve 25687 sayılı “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği”,
13 Şubat 2008 tarihli ve 26786 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”
30.11.2012 tarih ve 28483 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği”
hükümlerine uyulacaktır.
86
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
IV.2.4. Hidrolojik özellikler (yüzeysel su kaynaklarından deniz, göl, dalyan, akarsu ve
diğer sulak alanların fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özellikleri, tesisin en
yakın yüzeysel su kaynağına, içme suyu havzasına, toplu içmesuyu temini amacıyla
kullanılan yeraltı sularının alındığı kuyu, pınar ve infiltrasyon galerine olan mesafelerinin
ve projenin bunlar üzerindeki olası etkilerinin belirtilmesi, bu kapsamda akarsuların
debisi ve mevsimlik değişimleri, taşkınlar, su toplama havzası, drenaj, tüm su
kaynaklarının kıyı ekosistemleri)
Bu bölümde yer alan bilgiler Ek 8’de sunulan Kurulması Planlanan Termik Santrallerin
Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynaklarına Olası Çevresel Etkilerinin İncelenmesi ve Amasra-Gömü
(Çapak Koyu) Santral Yeri İçin Hidrojeolojik Yapının İncelenmesi Raporu isimli rapordan
derlenmiştir.
Yüzeysel su kaynakları
Bartın’daki ana yüzeysel su kaynakları; Bartın Çayı, Arıt Çayı, Kozcağız Çayı, Gökırmak
Çayı ve bunların kollarıdır (Bkz. Şekil 62).
Kaynak: Kurulması Planlanan Termik Santrallerin Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynaklarına Olası Çevresel Etkilerinin
İncelenmesi, 2012.
Şekil 62. Proje Sahası Çevresindeki Yüzeysel Su Kaynakları
Bartın Çayı
Bartın Çayı, Merkez İlçe’den geçerek Karadeniz’e ulaşan, İl’in en önemli akarsuyudur. İki
kolu olan Gökırmak ve Kocanaz Çayı, Bartın’ın merkezinde birleşerek 12 km sonra Boğaz
Mevkii’nde Karadeniz'e ulaşmaktadır. Bartın Çayı ve kolları tarafından derin bir biçimde
parçalanan arazi çok engebeli bir görünümdedir. Irmağın genişlediği alanlarda ve dağların
oldukça dik yamaçları arasında dar ve derin vadiler yer almaktadır. Nehrin akış hızı oldukça
düşüktür (saatte 720 m).
87
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Bartın Çayı’nın yıllık ortalama akım değeri 26 m3/s’dir. Akarsuların taşıdığı su miktarı,
Eylül ayında 5,88 m3/s gibi düşük bir seviyededir. Akarsuların taşıdığı su miktarı Ekim ayından
itibaren yağışlara bağlı olarak artmaya başlamakta ve Mart ayında 47,77 m 3/s ile en yüksek
değerine ulaşmaktadır. Bartın Çayı yağış alanı 1.342 km2’dir. Bartın Çayı ulaşım yapılabilen
akarsulardan biri olmakla birlikte, son yıllarda akarsu debisinin azalması ve akarsu yatağının
taşınan malzemelerle dolmasıyla derinliğinin azalması sonucunda günümüzde gemilerle yük ve
yolcu taşımacılığı yapılamamaktadır.
Arıt Çayı
Bartın İli’nin doğusunda yer alan akarsu, Bartın’ın verimli tarım arazilerinden geçmekle
birlikte sulamada son derece sınırlı yaralanılmaktadır.
Kozcağız Çayı
Güneybatı-kuzeydoğu yönünde akmakta olan akarsu, Bartın Irmağı’nın en önemli
kollarından birini oluşturmaktadır. Günye Deresi ve Kocanaz Deresi birleşerek Kozcağız Çayı’nı
oluşturmaktadır. Beslenme alanı 332 km²’dir.
Gökırmak Çayı
Güneyden kuzeye doğru akan çay Kastamonu'dan gelip, Ulus'tan geçen Göksu ve Eldes
Çayları (Ulus Çayı) ile bunlara katılan derelerden oluşmaktadır. Önce Arıt Çayı’na sonra da
şehir merkezinde Bartın Çayı’na karışmaktadır. 1.016 km²’lik beslenim alanı bulunmakta olup,
güneyden kuzeye doğru akarak Bartın Çayı’na karışmaktadır.
Yüzeysel su kaynaklarının kalitesi
Planlanan tesis faaliyete geçmeden önce etki alanı içerisindeki yüzeysel su
kaynaklarının mevcut kalitesi; gerek DSİ verileri esas alınarak, gerekse alınan numuneleri
akredite laboratuvarlarda analiz ettirmek suretiyle ortaya konmuştur. Yapılan analiz sonuçlarına
göre; yüzeysel suların çeşitli atık deşarjları etkisi altında olmalarına rağmen halen II. sınıf su
kalitesine sahip olduğu tespit edilmiştir (Bkz. Ek 8).
Bartın-Amasra yerleşim yerlerine Kozcağız Çayı üzerindeki Kozcağız Barajı’ndan içme,
kullanma ve endüstri suyu temin (14,4 hm 3/yıl) edilmesi planlanmaktadır. Şekil 63’te görüldüğü
üzere Bartın Projesi çerçevesinde içme ve kullanma suyu temini için planlanan ve Kozcağız
Çayı üzerinde yapılması planlanan Kozcağı Barajı ve bu akarsuyun havzası baraj, proje etki
alanı dışında yer almaktadır. Buna göre, yapılması planlanan tesis nedeniyle içme ve kullanma
suyu temini için planlanan bu yüzeysel su kaynağının su kalitesinin etkilenmesi
beklenmemektedir.
88
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: Kurulması Planlanan Termik Santrallerin Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynaklarına Olası Çevresel Etkilerinin
İncelenmesi, 2012.
Şekil 63. Bartın Projesi Akarsu Havzaları ve Proje Etki Alanı
Proje sahasındaki yüzeysel su kaynakları
Proje sahası içerisinde sadece Katır Deresi ve Çıkrıkçı Deresi mevcuttur. Proje sahası
sınırları içerisinde DSİ 23. Bölge Müdürlüğü’nün herhangi bir projesi bulunmamaktadır. Buna
ilaveten, proje sahası söz konusu kurumun içme suyu amaçlı mevcut ve planlanan göl ve
barajlarının su toplama havzalarında değildir (Bkz. Ek 1). Proje kapsamında mevsimsel akış
gösteren dere yataklarının şekli ve akış yönü değiştirilmeyecek, proje faaliyetleri sırasında,
akarsuların ve mevsimsel akış gösteren dere yataklarının zarar görmemesi, dere yataklarına ve
dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere pasa malzemesi, hafriyat atığı, katı ve
sıvı atıklar atılmayacak, derelerin yatak şekli değiştirilmeyecektir.
IV.2.5. Soğutma suyunun temin edileceği denizel ortamdaki (Karadeniz) canlı türleri
(flora-fauna), (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına
alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için
belirlenen koruma kararları, dalga hareketleri, sıcaklık, derinlik, tuzluluk vb)
Proje kapsamında kullanılacak soğutma suyunun temin edileceği Karadeniz’de yaşayan
canlı türleri Ek 9’da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü Mevkiinde Bulunan Termik
Santralin İşletmesine Dair Ekolojik Raporu’nda detaylı olarak sunulmuştur. Söz konusu raporda
belirtilen önlemler faaliyet sahibince alınacaktır.
89
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Saha çalışması, metodoloji ve örneklerin alınması
Proje kapsamında yapılan ekoloji çalışmaları 29.04.2013 (ilkbahar) ve 08.07.2013 (yaz)
tarihlerinde 2 kez olmak üzere gerçekleştirilmiştir. Çalışma sırasında, trol teknesi ile 22 mm ağ
açıklığına, ağ uzunluğu 20 m ve toplam 120 m olan trol ağı kullanılarak, kıyı şeridinden yaklaşık
100-640 m açıktan, 16-22 m derinliklerden ve 2 istasyondan (Bkz. Şekil 64) insitu olarak
yapılmıştır.
Şekil 64. İstasyon Noktaları
Örneklemelerde hedeflendiği doğrultuda; makro bentoz için Vaanveengrap ile dip çamur
örnekleri alınmıştır. Zooplankton örneklemesi ise 200 µ’luk, Hensen tipi plankton kepçesiyle
bulunulan istasyondaki derinlik dikkate alınarak bulunan noktanın derinliğinden 2 m daha
pelajialden örnekler vertikal olarak odaklanmıştır. Fitoplankton örneklemesi için Nansen su
örnekleyicisi kullanılmış ve yine bulunulan istasyon için derinliğin yarısından örnek alımı
gerçekleştirilmiştir. Toplanan örnekler, zooplankton, fitoplanktonbentoz ve alg örnekleri, %4’lük
nötralformalinli, borik asit ile tamponlanmış, deniz suyu içeren kavanozlar içinde fikse edilmiştir.
Özellikle Rhodomelaceae ve Corallinaceae’ de %10’luk HCI kullanılmıştır. Örneklerin
değerlendirilmesinde makro-mikro ayrımı yapılmaksızın söz konusu üç istasyona ait deniz
faunası da değerlendirilmiştir.
Yapılması önerilen proje kapsamında 2 kez olmak üzere gerçekleştirilen saha
çalışmasına ait görüntüler Fotoğraf 7’de sunulmuştur.
90
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Fotoğraf 7. Saha Çalışmalarından Görüntüler
Örneklerin teşhisi
Algler, renklerine göre 4 grupta toplanmıştır. Ayrılan algler teşhis anahtarından
yararlanılarak tek tek tür teşhisleri yapılmıştır. Türlerin tayininde, Cyanophyta için Anagnostidis
ve Komárek (1988), Wehr ve Sheath (2003), Chlorophyta için John ve ark. (2002), Rhodophyta
için Kylin (1956), Woelkerling (1983), Irvine ve Woelkerling (1986)’den yararlanılmıştır.
Balık yumurta ve larvalarının tür tespitinde Dekhnik (1973), Russell (1976), Yüksek ve
Gücü (1994)’nün önerdikleri sistematik tanımlamalar kullanılmıştır. Balıkların tür teşhislerinde
ise Bilecenoğlu ve ark. (2002), Whitehead et all. (1986)’den faydalanılmıştır.
Sucul ekosistem
Mikro ve Makro Algler (Fitoplankton ve Makrofitler)
Algler su ortamında primer üretici canlılardır. Yapılarındaki pigmentleri sayesinde
karbondioksit ve suyu ışığın etkisi ile karbonhidratlara çevirirler, böylece su ortamındaki besin
değerinin ve çözünmüş oksijen oranının artmasını sağlarlar. Sonuçta kendi gelişimlerini
sağlayarak besin zincirinin ilk halkasını oluştururlar. Bu şekilde üretime olan katkıları ve üst
basamaktaki canlılarla olan ilişkileri açısından önem taşımaktadırlar. Proje sahası ve çevresinde
var olan Mikro ve Makro Alg listesi örnek alınan istasyonlara göre listelenmiş ve Tablo 34’te
verilmiştir.
Tablo 34. Fitoplankton ve Makrofitler Listesi
Türler
CYANOBACTERIA
CYANOPHYCEAE
GOMPHOSPHAERIACEAE
Gomphosphaeriaaponina Kütz
Calothrixaerugine
Hydrocoleum lynbyaceu Lyngbyaconfervoides
Lyngbyamajuscula
Lyngbyamartensiana
Merismopediaglauca
Microcoleuswuitneri
Microcystisaeruginosa
OSCILLATORİACEAE
Lyngbya aestuarii (Mertens) Liebmann
L. martensiana MeneghiniexGomont
1.
İstasyon
2.
İstasyon
Endemizm
IUCN
Türkçe isim
+
+
-
LR (lc)
-
+
+
+
-
+
+
+
+
-
LR (lc)
LR (lc)
-
-
+
-
-
LR (lc)
-
+
+
-
-
-
91
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Türler
PHORMIDIACEAE
PhormidiumambiguumGomont
RİVULARIACEAE
Calothrix confervicola (Dillw.) C. Ag.
Rivularia atra Roth
Makrofitler
RHODOPHYTA
CORALLINALES
CORALLINACEAE
Corallina elongata Ellis & Solander
[C. mediterranea Areschoug]
C. officinalis Linnaeus
SPHAEROCOCCACEAE
Sphaerococcus coronopifolius (Goodenough &
Woodward) Stackhouse
BANGIALES
BANGIACEAE
Bangia atropurpurea(Roth) C.Ag.
Porphyra leucosticta Thuret
P. umbilicalis(L.) Kütz.
NEMALIALES
GALAXAURACEAE
Scinaia furcellata (Turner) J. Agardh
GELIDIALES
GELIDIACEAE
Gelidium crinale (Hare ex Turner) Gaillon
G. spathulatum (Kütz.) Born.
G. spinosum (Gmelin) Silva
P.melanoidea (Schousb. exBorn.) Santelices &
Homd.
GRACILARIALES
GRACILARIACEAE
Gracilariagracilis (Stackhouse) Steentoft, Irvine &
Farnham
CERAMIEAE
C. rubrum auctorum var. rubrum (Ellis) Ducl.
LAURENCIEAE
Osmundea pinnatifida (Hudson) Stackhouse
POLYSIPHONIEAE
Herposiphoniasecunda (C.Ag.) Ambronn
P. elongata (Huds.) Harv.
P. fucoides (Hudson) Greville
PHAEOPHYCEAE
ECTOCARPACEAE
Ectocarpus siliculosus (Dillw.) Lyngb.
SPHACELARIALES
STYPOCAULACEAE
Halopteris filicina (Grateloup) Kützing
FUCALES
SARGASSACEAE
Cystoseira crinita (Desfontaines) Bory.
C. concatenata (L.) C. Agardh f. Repens Zinova &
Kalugina
Sargassumacinarum (L.) Setchell
CHLOROPHYTA
CHAETOPHORALES
CHAETOPHORACEAE
Entocladiaviridis Reinke
ULOTHRICALES
ULOTHRICHACEAE
Ulothrixflacca (Dillw.) Thuret in Le Jolis
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
1.
İstasyon
2.
İstasyon
Endemizm
IUCN
Türkçe isim
+
+
-
LR (lc)
-
+
+
-
-
-
+
-
-
-
-
+
-
-
-
-
-
+
-
-
-
+
-
-
LR (lc)
-
+
+
-
-
-
+
+
+
-
-
-
+
+
-
-
-
+
+
+
LR (lc)
-
+
+
+
+
-
-
-
+
-
-
-
-
+
+
-
-
-
+
+
-
-
-
+
+
-
-
-
+
-
-
LR (lc)
-
+
+
+
-
-
+
+
-
-
-
+
-
+
LR (lc)
-
+
+
-
-
-
+
+
-
-
-
+
+
-
-
+
+
+
LR (lc)
-
+
+
-
-
-
92
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
1.
İstasyon
+
+
+
2.
İstasyon
+
+
+
+
Ulva compressaL.
+
Ulva flexuosa Wulf.
Türler
IUCN
Türkçe isim
-
-
-
-
Deniz
marulu
+
-
-
+
+
-
-
Ulva lactucaL.
+
+
-
-
Enteromorpha ahleriana(Roth) Greville]
Ulva rigida C. Agardh
Enteromorpha compressa (Linnaeus) Nees
CLADOHORALES
CLADOPHORACEAE
Chaetomorphaaerea (Dillw.) Kütz.
Cladophoraalbida (Nees) Kütz.
C. glomerata(L.) Kütz. var. Glomerata
C. hutchinsiae(Dillw.) Kütz.
DICTYOTALES
DICTYOTACEAE
Dictyota fasciola (Roth) Lam.
D. fasciola (Roth) Lam. var. repens (J.Ag.)
Ardissone
ZONARIAEA
Padina pavonica(L.) Thivy
+
+
+
-
-
-
+
+
-
-
-
+
+
+
+
+
-
-
-
+
+
-
-
-
+
-
-
-
-
+
+
-
-
U. implexa (Kütz.) Kütz.
U. tenerrima (Kütz.) Kütz.
U. zonata (Weber&Mohr) Kützing
ULVALES
ULVACEAE
Ulva clathrata (Roth) C.Agardh
Endemizm
Deniz
marulu
Deniz
marulu
Deniz
marulu
-
Zooplanktonik Organizmalar-Omurgasız Hayvanlar
Zooplanktonik organizmaların önemli bir grubunu oluşturan Cladocera ve Copepoda,
oldukça küçük, çoğunlukla mikroskobik hayvanların oluşturduğu gruplardır. Cladocera takımına
ait türlerin büyük bir çoğunluğu tatlı sularda yayılış göstermektedir. Podon, Euadne ve Penilia
gibi cinsleri ise denizeldir. Zooplanktonik organizmaların bir diğer grubu ise Rotifera'dır.
Rotifera'ya ait bireylerde oldukça küçük, mikroskobik canlılardır. Büyük bir çoğunluğu
tatlısularda yayılış göstermektedir. Denizel tür sayısı tatlısulara göre daha azdır. Proje sahası ve
çevresinde var olan Zooplanktonik Organizma Listesi Tablo 35’te verilmiştir.
Tablo 35. Zooplanktonik Organizma
Türler
ROTATORİA
Asplanchna sp.
Synchaeta sp.
Hexarthra sp.
Polyartha sp.
Cephalodella sp.
Brachionus angularis
CLADOCERA
Chydorus sphaericus
Daphnia obtusa
Evadne spinifera
COPEPODA
Acartia clausii
Acartia latisetosa
Calanipeda aquadulcis
1. İstasyon
2. İstasyon
Endemizm
IUCN
Türkçe
isim
+
+
+
LR (lc)
-
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
LR (lc)
LR (lc)
LR (lc)
-
+
-
+
LR (lc)
-
+
+
+
-
+
LR (lc)
-
+
+
+
-
-
+
-
+
-
+
+
LR (lc)
-
-
93
-
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Türler
Calocala nuspavo
Canuella sp.
DECOPODA
Bracyura larvası
Palaemon adspersus
Palaemon elegans
Palaemon longirostris
Palaemon serratus
Palaemon xiphias
MOLLUSCA
Bivalvia veliger larvası
Gastropoda larvası
ISOPODA
Dynamene bifida
Dynamene edwardsi
Dynamene magnitorata
OSTRACODA
Acantocythereis hystrix
Aurila speyeri
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
1. İstasyon
2. İstasyon
Endemizm
IUCN
+
+
-
+
+
LR (lc)
Türkçe
isim
-
+
+
+
-
-
+
+
+
-
+
+
+
-
+
+
+
LR (lc)
-
+
+
-
LR (lc)
-
+
+
-
-
-
+
-
+
-
-
+
-
+
+
+
-
-
+
-
+
LR (lc)
-
+
+
-
-
-
Bentik Organizmalar-Omurgasız Hayvanlar
Denizlerde, bentik faunanın popülasyon, verimlilik ve beslenme ilişkileri anlaşılabilmiştir;
akarsularda biraz daha iyi bilinmektedir. Denizlerdeki bentik faunanın dağılımı, beslenme,
gelişme ve üremeleri için farklı gereksinimlerinin olması sonucu, son derece heterojendir. Bu
gereksinimler büyük ölçüde, oksijen içeriğindeki değişimler ve besin için gereken canlı ya da ölü
organik madde girdisi gibi, yaşam ortamlarındaki değişimlerden ve mevsimsel değişimlerden
etkilenir. Bentik organizmalar ya bu değişikliklerin üstesinden gelebilecek uyumsal
mekanizmalara sahiptirler ve uygun koşulları beklemek için durağan evreye girerler ya da
ölürler. Bentik canlıların dağılımları, gelişimleri, verimlilikleri ve üreme potansiyelleri çevresel
parametre değişikliklerine karşı uyum yeteneklerine bağlıdır. Bentik hayvanlar son derece
çeşitlidir ve protozoalardan büyük makro omurgasızlar ve omurgalılara kadar neredeyse tüm
şubelerle temsil edilirler. Bu gerçek, heterojen habitat, beslenme, gelişme, üreme, ölüm ve
davranış özellikleri ile birleşince bu hayvanların bütünsel ve fonksiyonel bir yaklaşımla ele
alınmalarını son derece zorlaştırmaktadır. Proje sahası ve çevresinde var olan Bentik
Organizma Listesi Tablo 36’da verilmiştir.
Tablo 36. Bentik Organizma Listesi-Omurgasız Hayvanlar
Tür
CNİDARİA
Scyphozoa
Aurelia aurita
MOLLUSCA
GASTROPODA
MESOGASTROPODA
Hydrobiidae
Hydrobia
Hydrobiaventrosa (Montagu, 1803)
Valvatasp.
Theodoxusfluviatilis (Linnaeus, 1758)
Bittiumreticulatum (da Costa, 1778)
RissoasplendidaEichwald, 1830
VENEROİDA
SEMELİDAE
Abra
1.İstasyon
2.İstasyon
Endemizm
IUCN
Türkçe
ismi
+
+
+
+
Deniz
anası
+
-
-
-
+
+
+
+
+
-
LR (lc)
-
-
+
-
-
94
-
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tür
1.İstasyon
2.İstasyon
Endemizm
IUCN
Türkçe
ismi
+
-
-
-
-
-
+
-
-
+
-
+
LR (lc)
+
+
-
-
-
+
-
-
+
+
-
-
+
+
_
+
LR (lc)
Abra segmentum (Recluz, 1843)
POLYCHAETA
Eulaliapusilla
Dynamene magnitorata
OSTRACODA
Acantocythereis hystrix
Aurila speyeri
ANNELİDA
Polychaeta
Eunicevittata
Glycerarouxii
Harmothoespinifera
Kefersteinia cirrata
Omurgalı Hayvanlar-Balıklar
Balıklar, sucul sistemlerdeki besin zincirinin üst halkasında yer alan önemli biyolojik
bileşenlerdir. Ekolojik olarak alg, zooplankton ya da bentik canlılarla beslenen balıklar su
içerisindeki zincirin en üst halkasında yer almaktadırlar.
Zincirin daha üst halkalarına da kuşlar ve nihayet insanlar tamamlamaktadır. Ekolojik
olduğu kadar ekonomik önemleri bakımından da önemli bir girdi kaynağını oluşturmaktadırlar.
Hareket halinde bulunan balıklar limanları, beslenme, barınma ve üreme yeri olarak
kullanmaktadırlar. Bölgede tespit edilen başlıca balık türleri Tablo 37’de IUCN, Bern ve
Endemizm kapsamında değerlendirilerek verilmiştir.
Tablo 37. Balık Tür Listesi
Türler
RAJIDAE
Raja clavata
ENGRAULIDAE
Engraulis encrasicolus
GADIDAE
Merlangius merlangus
MULLIDAE
Mullus barbatus
CARANGIDAE
Trachurus trachurus
Trachurus mediterraneus
Trachurus radiatus
URANOSCOPIDAE
Uranoscopus scaber
PLEURONECTIDAE
Platichthys flesus luscus
BOTHIDAE
Arnoglossus kessleri
GOBIIDAE
Neogobius melanostomus
Gobius paganellus
Gobius niger
SCOPHTHALMİDAE
Scompthalnus maeoticus
TRACHINIDAE
Trachinus drago
1.İstasyon
2.İstasyon
İlkbahar
Dönemi
Yaz
Dönemi
IUCN
Türkçe
isim
+
-
-
Vatoz
+
Üreme
Dönemi
+
+
+
-
-
Hamsi
NisanEkim
+
+
+
+
-
Mezgit
Tüm Yıl
-
+
-
+
Barbun
NisanEylül
+
-
+
-
+
+
-
-
İstavrit
-
+
+
-
-
NisanEylül
-
-
+
-
-
Kurbağa
balığı
NisanAğustos
-
+
+
-
-
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
+
-
-
+
-
+
-
-
+
-
+
-
+
+
+
-
-
95
Kaya balığı
Trakonya
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Bu balık türlerinin üreme dönemleri ile ilgili değerlendirme yapılacak olursa; kıkırdaklıları
temsil eden Raja clavata ovipar üreme stratejisi izledikleri için yani iç döllenme dış gelişim
yapılacak olan inşaat gibi aktiviteler bu türleri etkilemeyecektir. Çünkü insan aktivitesinin yoğun
olduğu bölgeler, türün (ergin bireyin) üreme döneminde uzaklaştığı bölgeler olur. Diğer kemikli
balık türlerinin arazi bölgesi için üreme dönemleri yıl içerisinde hangi aylara geldiği ve bu
çalışmadan öncesinde tarafımızdan yapılmış örneklemelerden elde edilen üreme periyotları
Tablo 37’de verilmiştir. Kemikli balıklarda da deniz pelajialine yumurtalarını bıraktıkları için
inşaat sırasında ve sonrasında türlerin üreme alanları için bir zarar olacağı düşünülmemektedir.
Sonuçlar ve değerlendirme
Proje etki alanında balıkçılık faaliyetleri yapılmaktadır. Proje sahasına en yakın balıkçılık
faaliyeti, bölgede yer alan balıkçı barınağının hemen arkasındaki alanda yapılmaktadır.
Tarlaağzı ve Gömü Köyleri Su Ürünleri Kooperatifi balıkçı barınağında 20 tanesi olta, ağ kayığı;
12 tanesi özel tekne olmak üzere toplamda 32 tekne bulunmaktadır.
Planlanan faaliyet inşaat aşamasında sucul sistemi olumsuz olarak etkileyecektir. Deniz
ortamında özellikle balıklar, bentik omurgasızlar ve algler zarar görebilecektir. Ancak bu etki,
küçük bir alanda söz konusu olacaktır. Var olacak etkiyi azaltmak ve türlerin yeni ortama
adaptasyonunun sağlanabilmesi için inşaat çalışmaları mevsimlere yayılarak yapılacaktır.
Sualma ve deşarj boru hatlarının inşaat faaliyetleri son bulduğunda ise zarar gören sistem
canlıları kısa bir süre sonra aynı ortama girmeye başlayacaktır (Bkz. Ek 9).
Türler örnekleme yapılan istasyon içlerinde çok yoğun popülasyon oluşturmadığından
türlerin geleceğini tehdit altına alan bir durum söz konusu değildir. Ayrıca örneklemesi yapılarak
alanda teşhisi yapılan türler içinde IUCN (“International Union for Conservation of Nature and
Natural Resources”) listesinde yer alan türler bulunmamaktadır.
IV.2.6. Yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme, kullanma, sulama
suyu, elektrik üretimi, baraj, göl, gölet, su ürünleri üretiminde ürün çeşidi ve üretim
miktarları, su yolu ulaşımı tesisleri, turizm, spor ve benzeri amaçlı su ve/veya kıyı
kullanımları, diğer kullanımlar)
Bartın İli sınırları içerisinde yapılmakta olan ve yapılması planlanan baraj ve hidroelektrik
santral (HES) projeleri Tablo 38’de verilmiştir.
Tablo 38. Bartın İli’nde Yapılması Planlanan/Yapılmakta Olan Baraj ve HES Projeleri
Projenin Adı
Parametre
Kirazlıköprü Barajı
Kozcağız Barajı
Arıt Barajı
Kışla Sel Kapanı
Yağış Alanı (km 2)
890
332
137
117
Yıllık Ortalama Su
3
(hm )
513,73
171,20
117,5
60
Çekilen Su (hm3)
482,8
20,63
4,63
0
Kaya Dolgu
Toprak Dolgu
Toprak Dolgu
Toprak Dolgu
66,10
60,26
35,9
14,12
2,2
1,48
1,18
0,86
58,10
14,37
6,32
0
36,89
37,88
-
Tipi
Toplam Depolama
3
Hacmi (hm )
Toplam Gövde
3
Hacmi (hm )
Aktif Hacim (hm3)
Toplam Enerji
41,20
(GWh/yıl)
Kaynak: Bartın İli Çevre Durum Raporu, 2011.
96
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Bölgede planlanan baraj ve HES projelerinin yanı sıra 3 adet de sulama projesi
bulunmaktadır. Bunlar;
Kirazlıköprü sulaması (2.113 ha’lık alan sulanacaktır)
Kozcağız sulaması (3.569 ha’lık alan sulanacaktır)
Arıt sulaması (2.379 ha’lık alan sulanacaktır)
Proje kapsamında yüzey ve yeraltı sularına olumsuz etkide bulunabilecek tüm kirletici
unsurlar ile ilgili gerekli önlemler faaliyet sahibi tarafından alınacaktır. Bunun için atıksuların
arıtımının ve katı atıkların bertarafının mevzuat çerçevesinde yapılması sağlanacaktır. İnşaat
faaliyetleri sırasında meydana gelecek atıkların yüzeysel sulara karışması engellenecek, kazı
fazlası malzeme depolama sahasında yapılacak olan depolamalar sırasında herhangi bir
malzemenin yüzeysel sulara karışması engellenecektir.
Proje kapsamında piyasaya satılamayan kül ve/veya alçıtaşının depolanması için tesis
edilecek olan kül/alçıtaşı depolama sahasının zemini, sızdırmazlık sistemi ile güçlendirilecektir.
Böylece, depolanan malzemenin yeraltı suyuna karışma ihtimali ortadan kalkmış olacaktır. Buna
ilaveten, kül/alçıtaşı depolama sahasında, sızıntı suyunun zemine ve yeraltı suyuna karışmasını
önlemek için taban izolasyonu yapılacaktır. Kül/alçıtaşı depolama sahasında, külün üzerine su
spreyleme sistemi ile su püskürtülerek kül sürekli nemli tutulacak ve tozuması engellenecektir.
Bu bağlamda, kül/alçıtaşı depolama sahasında sızıntı suyu toplama, drenaj suyu toplama
sistemleri ile toplanan sızıntı ve yağmur suları külün üzerine püskürtülecektir. Böylelikle sızıntı
suları saha içerisinde tekrar kullanılmış olacaktır.
Kullanılacak olan kömür, kömür stok alanında durduğu müddetçe spreyleme yapılmak
suretiyle nemlendirilecektir. Böylece kömür tozları savrulmayacak ve proje sahası civarındaki
yüzeysel su kaynaklarına karışması engellenecektir. Benzer şekilde, kömür stok alanının
çevresindeki drenaj sistemi ile yüzeysel akışlar da kontrol altına alınacaktır.
IV.2.7. Proje sahası ve civarının akıntı sirkülâsyonuna ilişkin akıntı hız ve yön ölçüm
sonuçları ve grafiksel değerlendirmeler
Akıntı sirkülasyonuna ilişkin hız ve yön ölçümleri ile ilgili bölümler, MCH Deniz
Araştırmaları Ltd. Şti. tarafından Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan
Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu (2011)’ndan derlenmiştir.
Proje kapsamında yapılması planlanan sualma ve deşarj yapılarının tesis edileceği
bölgedeki akıntı sistemini tanımlamak için, 27-28 Nisan 2011 tarihinde bir adet akıntı noktasında
(WGS 84: 41° 43' 34.40"N-32° 19' 55.74"E) Aanderaa firmasının DCS 3900 Doppler Current
meter akıntı ölçme cihazı ile her bir gün için 12 saat olmak üzere, toplam 24 saat süreli akıntı
ölçümleri yapılmıştır.
Ölçüm noktasındaki su derinliği 17 m’dir. Akıntı cihazı, deniz yüzeyinin 1 m altında
olacak şekilde sabitlenmek suretiyle ölçümler gerçekleştirilmiştir. Akıntı ölçümlerinde, veri
toplama örnekleme aralığı 15 dakika olarak seçilmiş ve 3315 Display birimi üzerinden anlık
olarak okunan değerler gerçek zamanlı olarak kayıt altına alınmıştır.
Ölçülen akıntı hız ve yön değerleri, ölçüm zamanındaki değerler olup, ölçüm
zamanındaki hava ve deniz şartlarına ait akıntı durumunu göstermektedir. Ölçüm anındaki deniz
durumu 2, rüzgar 270°-360° yön aralığında 2-3 kts hızla esmekte ve dalga yüksekliği de 10-15
cm’dir. Ölçüm noktasına ait akıntı veri setleri Tablo 39’da, bu verilerden ölçüm derinliğine ait
akıntı yön-zaman, akıntı hız-zaman grafikleri ile akıntı yön-hız saçılma diyagramları Şekil 65,
Şekil 66 ve Şekil 67’de verilmiştir.
97
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 39. Akıntı Veri Setleri
27 Nisan 2011
28 Nisan 2011
Hız
Yön
Hız
Yön
(cm/s)
(Mag-Deg)
Saat (Sa:dk)
(cm/s)
(Mag-Deg)
5,98
301,36
07:00
2,70
310,40
3,18
300,54
07:15
5,45
346,76
5,94
290,79
07:30
5,44
262,50
4,25
341,58
07:45
3,23
285,56
4,55
351,73
08:00
3,25
357,87
5,91
352,11
08:15
3,91
303,72
2,50
331,63
08:30
4,98
315,92
3,53
311,80
08:45
5,22
346,24
5,48
296,28
09:00
4,99
303,22
4,43
359,62
09:15
4,78
355,16
3,33
313,83
09:30
3,44
282,36
3,60
323,48
09:45
4,71
274,08
3,56
339,42
10:00
4,64
358,12
3,49
275,91
10:15
2,92
289,51
4,21
352,70
10:30
5,96
324,52
5,52
319,88
10:45
3,56
308,37
2,00
280,64
11:00
2,26
328,01
5,68
338,29
11:15
4,67
352,35
5,47
313,73
11:30
4,91
309,06
2,89
287,43
11:45
3,13
343,75
5,71
264,52
12:00
5,00
324,87
3,16
280,52
12:15
5,72
354,53
4,57
264,01
12:30
5,43
325,59
4,65
281,22
12:45
3,62
343,87
4,55
283,38
13:00
3,04
269,29
2,81
330,60
13:15
4,19
295,68
2,36
320,57
13:30
3,97
280,64
5,94
325,52
13:45
3,08
355,69
2,16
351,79
14:00
3,56
266,85
4,79
313,88
14:15
4,01
289,65
5,60
327,02
14:30
5,07
355,95
5,60
359,90
14:45
4,89
283,05
2,62
344,47
15:00
4,81
301,31
2,63
312,86
15:15
5,85
323,87
3,15
291,78
15:30
3,18
332,17
3,17
291,02
15:45
5,85
308,27
2,99
351,81
16:00
4,07
339,47
3,59
329,48
16:15
5,30
266,77
4,10
336,16
16:30
4,40
314,75
2,18
339,14
16:45
4,67
300,09
5,49
261,42
17:00
2,77
328,07
5,13
343,96
17:15
5,22
287,55
3,60
358,67
17:30
3,05
319,16
2,53
322,03
17:45
5,87
310,09
5,90
271,17
18:00
3,22
280,73
2,86
321,24
18:15
3,02
269,91
4,39
301,66
18:30
4,75
335,57
5,81
344,07
18:45
5,25
320,26
3,20
305,31
19:00
2,87
289,38
Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik
Etüt Raporu (2011)
Zaman
98
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik
Etüt Raporu (2011).
Şekil 65. Akıntı Yön-Zaman Grafiği
Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik
Etüt Raporu (2011).
Şekil 66. Akıntı Hız-Zaman Grafiği
Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik
Etüt Raporu (2011).
Şekil 67. Akıntı Hız-Yön Grafiği
99
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Akıntı hız-yön grafiğinin her iki günün değerlendirilmesi sonucu, bölgedeki akıntının
260°-360° yön aralığında değiştiği ve en yüksek akıntı hızının 299° yönünden geldiği
grafiklerden görülmektedir (Bkz. Şekil 68).
Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik
Etüt Raporu (2011).
Şekil 68. Akıntı Hız-Yön Saçılma Grafiği
Akıntı yön-zaman ve akıntı hız-zaman grafiklerinde, akıntının yön ve hızının zaman
içindeki ölçüm değerleri ve değişimi, yön-hız saçılımında akıntının temel profili gösterilmektedir.
Grafiklerde mavi birinci günü, kırmızı ise ikinci günkü akıntı değerlerini göstermektedir. Grafik
sonuçlarına göre; bölgede civarındaki etkin akıntı yönünün 1. gün için ortalama 312,87°, akıntı
hızının ise ortalama 4,28 cm/s, 2. gün için ise yönün ortalama 316,57° akıntı hızının 4,10 cm/s
olduğu tespit edilmiştir.
IV.2.8. Deniz tabanı düşey devamlılığının tespitine yönelik jeolojik-jeofiziksel (sismik veya
sondaj uygulamaları) çalışma sonuçları ve değerlendirmeleri
Bu bölümde değinilen hususlar, yatırımcı firmanın bölgedeki bir diğer projesi olan Hema
Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında MCH Deniz Araştırmaları Ltd. Şti. tarafından
hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt Raporu’ndan 9 derlenmiştir.
Deniz tabanı yüzey yapısının özelliklerini, deniz tabanı üzerinde olabilecek doğal ve
doğal olmayan yapıları tespit etmek amacıyla, Imagenex marka çift frekanslı (330-800 kHz)
sayısal veri toplama ve işleme özelliğine sahip yan taramalı sonar (side scan sonar) sistemi
kullanılmıştır.
9
Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik Etüt
Raporu (2011)’den derlenmiştir.
100
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yan taramalı sonarın, deniz birimi (towfish), çekme kablosu ile araştırma teknesi
tarafından çekilerek, çalışma hattı boyunca transduserden ses sinyalleri yaymakta ve dönüş
sinyalleri yine transduser tarafından alınmaktadır. Sinyaller, yatay düzlemde dar, dikey
düzlemde geniş bir ışın hüzme paterninde yayılmaktadır.
Transduser tarafından algılanan ses dalgaları, elektrik enerjisine dönüştürülüp, çekme
kablosu ile kayıt birimine (kayıtçı, PC) iletilerek sayısal kaydı gerçekleştirmektedir.
Yapılan mühendislik sismiği çalışmaları, zemin tanımlaması açısından incelendiğinde,
zeminde iki sismo-litolojik birimin varlığı tespit edilmiştir. Bunlardan en üstte olanı suya doymuş
güncel sedimanları oluşturan düşük yansıtıcı karakterli birim (A) ve onun altında tavanı süreklilik
arz etmeyen B birimidir.
Deniz tabanı üzerinde bulunabilecek doğal/doğal olmayan yapıların ve deniz tabanı
yüzey morfolojisinin tespitine yönelik olarak yapılan yan taramalı sonar çalışmalarının
sonucunda; deniz tabanının düzgün bir yapı gösterdiği tespit edilmiştir. Yapılan çalışma ile
deniz içerisinde kıyıya yakın kesimlerde kayalık alanların olduğu ve deniz tabanı üzerinde doğal
olmayan (gemi enkazı, boru hattı vb.) herhangi bir buluntu olmadığı tespit edilmiştir.
IV.2.9. Deniz tabanı sediment cinsi ve dağılımına ilişkin değerlendirmeler ile sahanın
sediment dağılım haritası
Bölüm IV.2.8’de de bahsedildiği üzere, yatırımcı firmanın bölgedeki bir diğer projesi olan
Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında, deniz tabanının yüzey sediment yapısını ve
dağılımını tespit etmek amacıyla bazı çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda, “Van veen” cinsi
kepçe örnekleyicisi ile deniz tabanı yüzeyinden karelaj yapmak suretiyle 11 adet sediment
numunesi alınmasına yönelik çalışma yapılmıştır (Bkz. Şekil 69).
101
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik
Etüt Raporu (2011).
Şekil 69. Yüzey Sediment Lokasyon Haritası
Denizden alınan sediment örneklerinin cinsini tayin etmek amacıyla, Hedef İnşaat
Malzeme Laboratuvarı’nda, sediment örnekleri tane boyu ve granülometrik açıdan elek ve
hidrometre analizlerine tabi tutulmuştur. Tane boyu analiz sonuçları Tablo 40’da sunulmuştur.
Tablo 40. Tane Boyu Analiz Sonuçları
Numune
Kuzey
Doğu
%
Çakıl
%
Kum
%
Silt
%
Kil
Zemin Tanımı
(Folk, 1954)
SED-1
41 43 30.79
32 20 25.96
0,17
98,96
0,87
0,00
(g)S
SED-2
41 43 41.08
32 20 20.55
2,24
46,79
46,04
4,93
(g)sM
SED-3
41 43 55.20
32 20 12.77
0,07
68,17
29,91
1,85
(g)mS
SED-4
41 43 54.11
32 19 56.36
0,06
66,14
31,37
2,43
(g)mS
SED-5
41 43 41.96
32 20 02.29
0,09
66,52
30,88
2,51
(g)mS
SED-6
41 43 32.91
32 20 05.37
2,80
40,64
48,35
8,21
(g)sM
SED-7
41 43 22.76
32 19 50.55
0,17
68,08
29,60
2,15
(g)mS
SED-8
41 43 30.70
32 19 47.65
0,21
69,79
27,53
2,47
(g)mS
SED-9
41 43 39.36
32 19 42.08
0,09
67,98
29,40
2,53
(g)mS
SED-10
41 43 51.63
32 19 37.31
0,23
64,63
32,77
2,37
(g)mS
SED-11
41 43 24.26
32 20 12.92
0,07
99,14
0,79
0,00
(g)S
Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik
Etüt Raporu (2011).
102
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Deniz tabanı yüzey malzemesine ait granülometrik analiz sonuçlarına göre; bölgenin
tane boyutuna göre çökel dağılım oranlarının; çakıl % 1,41-1,56, kum %94,53-96,32, silt %2,143,93 ve kil %0 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Ayrıca alınan numunelerin yüzde dağılımlarına
göre bölge; az çakıllı kum, az çakıllı kumlu çamur ve az çakıllı çamurlu kum birimlerinden
oluşmaktadır. Analiz sonuçlarından hakim birimin kum ve silt olduğu anlaşılmaktadır.
Fiziksel örneklerin analiz sonuçlarından faydalanılarak oluşturulan deniz tabanı yüzey
sediment dağılım haritası Şekil 70’te sunulmaktadır.
Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik
Etüt Raporu (2011).
Şekil 70. Yüzey Sediment Dağılım Haritası
Bilindiği üzere, kıyı-deniz etkileşimlerinin ve enerjinin yüksek olduğu kıyı alanlarında
genel olarak iri taneli bloklu çakıllı ve kumlu materyallerin dağılımı gözlenmekte iken, kıyı-deniz
etkileşimlerinin nispeten az olduğu kıyıdan açıklara doğru düşük enerji derin deniz alanlarında
ise ince taneli siltli, killi ve çamurlu materyallerin dağılımı gözlenmektedir.
Şekil 70’te sunulan 1/5.000 ölçekli sediment dağılım haritasını incelendiğinde, kıyı
bandının doğal ve dik yamaçlı kıyı bandı olduğu, bölgenin genel jeolojisinde ve stratigrafisinde
belirtildiği gibi Kuvaterner diliminde; Pleistosen evresinde akarsu çökelleri, Holosen’de alüvyon
ve kıyı çökelleri çökeldiği tespit edilmiştir.
Kıyı bandında görülen bu yapıyı takiben ve kıyıdan itibaren yaklaşık 0-9 m su derinliğine
kadar olan alanda; az çakıllı kum, 9-15 m su derinliğine kadar olan alanda; az çakıllı kumlu
çamur ve 15-20 m arasında ise az çakıllı çamurlu kum materyalinin dağılımı izlenmektedir.
103
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
IV.2.10. Bölgede deniz suyunun oşinografik parametrelerine (tuzluluk-yoğunluk vb.)
ilişkin ölçüm sonuçları ve değerlendirmeler
Bölgede yapılan oşinografik çalışmalar iki farklı günde, 17 ve 18 Mart 2011 tarihinde,
önceden belirlenen 18 noktada (Bkz. Şekil 71 ve Tablo 41), CTD (“Conductivity-TempratureDepth”) sistemi ile yapılmıştır. Çalışma kapsamında sıcaklık, tuzluluk ve yoğunluk gibi deniz
suyu fiziksel parametre değerleri, deniz yüzeyinden ölçüm noktasındaki deniz tabanına kadar
olan derinlikte sürekli olarak ölçülmüştür.
Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik
Etüt Raporu (2011).
Şekil 71. Ölçüm Yapılan Oşinografik İstasyonlara Ait Lokasyon Haritası
Tablo 41. CTD İstasyonları Koordinat Bilgileri (WGS-1984)
Koordinat
Nokta No
K
D
CTD-1
414321,84
321946,20
CTD-2
414331,64
322003,42
CTD-3
414334,00
322025,70
CTD-4
414345,16
322018,80
CTD-5
414343,43
322000,60
CTD-6
414336,99
321944,56
CTD-7
414352,30
321940,75
CTD-8
414354,63
321958,11
CTD-9
414356,13
322013,12
CTD-10
414320,93
321947,88
104
Derinlik (m)
15,4
15,1
9,10
17,2
18,4
18,4
19,6
19,9
19,8
14,9
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Nokta No
CTD-11
CTD-12
CTD-13
CTD-14
CTD-15
CTD-16
CTD-17
Kaynak: Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım
Etüt Raporu (2011).
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Koordinat
K
D
Derinlik (m)
414330,82
322004,36
14,8
414333,91
322028,22
7,80
414343,32
322017,72
16,9
414341,77
322003,69
17,8
414338,80
321941,93
18,8
414355,10
321939,94
19,7
414355,44
322000,87
20,0
Projesi kapsamında hazırlanan Hidrografik, Oşinografik, Jeolojik ve Jeofizik
Yapılan çalışma sonucunda aşağıdaki bulgular elde edilmiştir:
Deniz suyu, ısınmaya başladığında tipik yaz profiline benzer bir profil
göstermektedir. Yüzey sularının ısınmaya başlamasıyla deniz suyu sıcaklığını yüzeyden ölçüm
derinliğe kadar negatif gradyanlı bir su tabakası oluşturduğu görülmektedir. Deniz yüzeyinde
sıcaklık değişiminin, 6,88°C ile 7,18°C arasında, deniz tabanında 9 no'lu CTD istasyonunda
(19,78 m derinlikte) ise 6,78°C olduğu ölçüm sonuçlarında tespit edilmiştir.
Deniz yüzeyinde tuzluluk değerleri ‰16,93 ile ‰17,09 arasında değişmekte olup,
deniz yüzeyinden ölçüm derinliğe kadar tuzluluk değerlerinin küçük oranlarda arttığı ve 9 no.lu
istasyonda ‰17,19 değerine ulaştığı ölçüm sonuçlarından tespit edilmiştir.
IV.2.11. Toprak özellikleri ve kullanım durumu (toprak yapısı, arazi kullanım kabiliyeti,
sınıflaması, erozyon, toprak işleri için kullanımı, doğal bitki örtüsü olarak kullanılan mera,
çayır vb.)
Toprak yapısı10
Amasra’da yer alan topraklar, büyük toprak gruplarına göre; Alüvyal Topraklar, Kolüvyal
Topraklar, Kırmızı-Sarı Podzolik Topraklar, Gri-Kahverengi Podzolik Topraklar, Kahverengi
Orman Toprakları, Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları, Sahil Kumulları, Çıplak Kaya ve
Molozlar ile Irmak Taşkın Yataklarıdır.
Amasra ve çevresinde, genel olarak kahverengi orman toprakları ile kırmızı-sarı podzolik
topraklar yer almaktadır. Kahverengi orman toprakları; kireç bakımından zengin ana madde
üzerinde oluşur. Profilleri A (B) şeklinde olup, horizonlar birbirine tedricen geçiş yapar. A
horizonu çok gelişmiş olduğundan iyice belirgindir. Koyu kahverenginde ve dağılgandır.
Gözenekli veya granüler bir yapıya sahiptir. Reaksiyonu genellikle kalevi bazen de nötrdür. Bu
horizonun rengi açık kahverengi ile kırmızı arasında değişir. Reaksiyonu A horizonundaki
gibidir. Yapı granüler veya yuvarlak köşeli bloktur. Çok az miktarda kil birikmesi olabilir.
Horizonun aşağı kısımlarında CaCO3 bulunur. Bartın İli'nde ve de Amasra’daki en büyük toprak
grubunu oluşturan bu topraklar genellikle geniş yapraklı orman örtüsü altında oluşur. Bunlarda
etkili olan toprak oluşum işlemleri kalsifikasyon ve biraz da podzollaşmadır. Eğimleri genellikle
dik ve çok diktir, buna bağlı olarak derinlikleri sığ ve çok sığdır. Drenajları iyidir. Çoğunlukla
orman veya otlak olarak kullanılırlar. Bir kısmında da işlemeli tarım yapılır. Tarım yapılan
alanlarda verim iyidir.
Kırmızı-sarı podzolik topraklar; iyi gelişmiş ve iyi drene olan asit topraklardır. Doğal bitki
örtüsü yaprağını döken veya iğne yapraklı yahut ikisinin karışımı ormanlardır. Ana madde az
çok silisli ve kalsiyumca fakirdir. O horizonu ince olup, altında organik mineral A1 horizonu
bulunmaktadır.
10
Bartın İli Çevre Durum Raporu, 2011.
105
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Açık renkli A2 horizonu kırmızı, sarımsı kırmızı veya sarı renkli ve daha killi B horizonu
üzerinde yer almaktadır. B horizonu ped yüzeylerinde kil zarlarına ve blok yapıya sahiptir.
Ana maddenin kalın olduğu kırmızı-sarı podzolik topraklarda alt horizonlarda
karakteristik olarak kırmızı, sarı, kahverengi ve açık gri, kalın ağ seklinde çizgi ve benekler
bulunur. Sarı rengin hakim olduğu topraklarda, nispeten daha etkili rutubet koşulları
olduğundan, demir oksitler kırmızı renkli topraklardakine göre daha az parlaktır. A2 horizonunda
biraz daha kalındır. Bu topraklar daha ziyade Bartın kıyı kesiminde yer almaktadırlar. Arazi
kullanma kabiliyeti bakımından VI. ve VII. sınıf olup, çoğunluğu orman olarak kullanılmaktadır.
Arazi kullanım durumu
Amasra İlçesi’nin arazi kullanım durumu Tablo 42’de verilmiştir.
Tablo 42. Amasra İlçesi’ndeki Arazi Kullanımı
Alan Türü
Amasra (km 2)
Ekilen Tarım Arazisi
13,9
Meyve, Çilek, Fındık, Zeytin Arazisi
3,17
Sebze Arazisi
0,43
Kavaklık-Söğütlüt
1,99
Tarıma Elverişli Olup, Kullanılmayan Arazi
22,86
Orman Arazisi
58,94
Tarıma Elverişsiz Arazi
14,57
Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü, Tarlaağzı Mevkiinde Bulunan Termik Santrallerin İşletmesine Dair
Ekolojik Rapor, 2013.
Arazi kullanım kabiliyeti
Arazi kullanım kabiliyet sınıfları sekiz adet olup, toprak zarar ve sınırlandırmaları I.
sınıftan VIII. sınıfa doğru giderek artmaktadır. Amasra’daki arazilerin toprak yapılarına göre
sınıflandırılması Tablo 43’te sunulmuştur.
Tablo 43. Amasra İlçesi Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı (ha)
Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı (ha)
Kullanım Şekli
I
II
III
IV
V
VI
Kuru Tarım (nadaslı)
VII
VIII
-
-
-
-
-
-
-
-
13
410
141
699
-
3.500
80
-
Sulu Tarım
-
-
-
-
-
-
-
-
Yetersiz Sulu Tarım
-
-
-
-
-
-
-
-
Bağ (sulu ve kuru)
-
-
-
-
-
-
-
-
Bahçe (kuru)
-
-
-
238
-
-
-
-
Bağ (sulu)
-
-
-
-
-
-
-
-
Fındık
-
-
-
-
-
-
-
-
Çayır Arazisi
-
-
-
-
-
-
-
-
Mera Arazisi
-
-
-
-
-
837
-
-
Orman
-
338
-
392
-
3.551
2.838
-
Fundalık
-
-
-
3.223
-
1.828
2.838
-
Tarım Dışı
-
-
-
86
-
1.723
-
-
Yerleşim (yoğun)
-
-
-
-
-
48
123
-
Kuru Tarım (nadassız)
106
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Kullanım Şekli
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı (ha)
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
Yerleşim (az yoğun)
-
-
-
86
-
-
-
-
Turistik Alan
-
-
-
-
-
48
13
-
Sanayi Alanı
-
-
-
-
-
-
-
-
Askeri Alan
-
-
-
-
-
-
-
-
Havaalanı
-
-
-
-
-
-
-
-
Su Yüzeyleri
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
122
Diğer Araziler
Kaynak: Bartın İl Çevre Durum Raporu, 2011.
Erozyon
İlin sahip olduğu I. ve IV. sınıf arazilerin %34’ü tarım dışı amaçlar için kullanılmaktadır
(orman,yerleşim vb.). Bununla birlikte tarım yapılan alanların %50,6’sı etkin toprak işlemenin
mümkün olmadığı, eğim, taşlılık ve sel riski gibi elverişsiz tarım koşulları taşıyan, VI. ve VII. sınıf
arazilerdir. Nitekim bu alanların eğimlerinin dik olması nedeniyle, bu alanlarda yapılan toprak
işlemeli tarım erozyon sorunlarına yol açmaktadır. Ayrıca kültüre alınma, topografya elverişliliği,
tarımsal kullanım ve bitki seçimindeki sınırlayıcı koşulların azlığı nedeniyle, genel itibarla tarıma
uygunluk vasfı taşıyan I. ve IV. sınıf arazilerin %64’ü I ve II. sınıf su erozyonu ile karşı karşıyadır
(Bartın Tarım Master Planı, 2005).
Proje sahasının toprak özellikleri, arazi kullanım durumu ve arazi kullanım
kabiliyeti
Proje sahasının toprak özelliklerinin belirlenebilmesi ve yapılması planlanan santralin etki
alanındaki arazilerin toprak özellikleri için 2013 yılının Ağustos ayında Ege Üniversitesi Ziraat
Fakültesi’nden Prof Dr. Yusuf KURUCU tarafından Amasra-Bartın Bölgesinde Kurulması
Planlanan Termik Santralin Muhtemel Baca Gazı Etki Alanı Kapsamındaki Arazilerden Nisan
2013 Dönemi Alınan Toprak Örneklerinin Bazı Fiziksel ve Kimyasl Özellikleri ile Bitki
Örneklerinin Nisan 2013 Dönemi Ağır Metal İçerikleri isimli bir rapor hazırlanmış ve Ek 10’da
sunulmuştur. Çalışmada, 12 km yarıçaplı bir alanda çalışmalar yapılmış, 35 ayrı noktadan
örnekli toprak profil incelemesi yapılmıştır (Bkz. Ek 10). Örnek noktaları hakim rüzgar yönü
dikkate alınarak belirlenmiştir.
Yapılan çalışmada hakim toprak grubunun kahverengi orman toprağı olduğu
saptanmıştır. Yüzey toprağında zengin organik madde içeriğine sahip bu grup topraklar, koyu
renkli, kil ve kireç içeriği zengin topraklardır. Bu toprak grubunu kırmızı-sarı podsolik topraklar
izlenmiştir. Çalışma alanındaki torakların agregatlaşma düzeyi yüksektir. Tüm çalışma alanında
organik maddenin yüksek ve toprakların kireç içeriklerinin zengin olması yüzey toprağında
sağlamlık derecesi yüksek agregatlaşmayı sağladığı yerinde görülmüştür.
Yapılması planlanan santralin etki alanı içerisindeki toplam 223.360 da’lık alan içerisinde
en fazla kahverengi orman toprağı (104.643,53 da) bulunmaktadır. Bunu sırasıyla, 76.069 da ile
kırmızı sarı podsolik topraklar, 22.278 da ile alüvyal topraklar, 15.812 da ile gri kahverengi
podsolik topraklar takip etmektedir (Bkz. Ek 10).
Yapılması planlanan santralin etki alanı içerisindeki toplam 223.360 da’lık alan içerisinde
en fazla IV. sınıf araziler (126.608 da) bulunmaktadır. Bunu sırasıyla, 39.168 da ile VI.sınıf
araziler, 30.792 da ile VII.sınıf araziler ve 22.278 da ile I.sınıf araziler takip etmektedir (Bkz. Ek
10).
107
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Planlanan santralin etki alanı içerisindeki arazilerin erozyon şiddeti yoğun bitki örtüsü
nedeniyle fazla değildir. Buna göre; birinci derece erozyona sahip arazi miktarı 22.278 da, ikinci
derece erozyona sahip arazi miktarı 157.718 da, üçüncü derece erozyona sahip arazi miktarı
38.851 da’dır (Bkz. Ek 10).
Çalışma alanındaki arazilerin yaklaşık %75’lik bölümü orman ve maki-fundalık
arazilerden oluşmaktadır. Geriye kalan arazilerin sadece %20’lik bölümünde kuru ve sulu tarım
yapılmaktadır. Tarım arazileri içerisinde farklı bahçe bitkileri tarımı yapılan yaklaşık 2.319 da ve
sebze tarımının tercih edildiği yaklaşık 22.175 da’lık sulu tarım alanı mevcuttur (Bkz. Ek 10).
Proje kapsamında yapılan ve Ek 10’da sunulan raporda da görülebileceği gibi çalışma
alanında 35 farklı noktadan toprak örnekleri alınarak analizleri yaptırılmıştır. Analiz sonuçları
detaylı olarak Ek 10’da verilmekle birlikte aşağıda da özetlenmiştir:
Yapılan çalışmada hakim toprak grubunun kahverengi orman toprağı olduğu
saptanmıştır. Yüzey toprağında zengin organik madde içeriğine sahip bu grup topraklar, koyu
renkli, kil ve kireç içeriği zengin topraklardır. Bu toprak grubunu kırmızı-sarı podsolik topraklar
izlenmiştir.
Çalışma alanındaki torakların agregatlaşma düzeyi yüksektir. Tüm çalışma alanında
organik maddenin yüksek ve toprakların kireç içeriklerinin zengin olması yüzey toprağında
sağlamlık derecesi yüksek agregatlaşmayı sağladığı yerinde görülmüştür.
Çalışma alanı topraklarının önemli bir bölümünün pH dereceleri nötr sınırlardadır.
Bunun yanında hafif asit ya da alkalin özellikli örnekler de mevcuttur. Ancak yüksek yağış ve
yıkanmaya rağmen kuvvetli asit ya da asit topraklara rastlanmamıştır.
Çalışma alanından alınan toprak örneklerindeki nikel, kadmiyum, çinko, kurşun,
bakır, krom, klor ve kükürt miktarları, 03.08.2010 tarih ve 27661 sayılı Resmi gazetede
yayımlanarak yürürlüğe giren “Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına
Dair Yönetmelik”te belirtilen sınır değerlerin oldukça altındadır.
İzleme Programı
Proje kapsamında sahanın toprak kalitesinin izlenebilmesi için Ek 10’da sunulan raporda
belirtilen 12 km yarıçaplı alan içerisinde lokasyonlardan her yıl toprak örnekleri alınacak ve
kurşun, kadmiyum, nikel, krom, çinko, bakır, kükürt ve klor, toprakta sülfat olarak kükürt, pH,
florür analizleri gerçekleştirilecektir. İzleme programı ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm VIII’de
sunulmuştur.
IV.2.12. Tarım alanları (tarımsal gelişim proje alanları, sulu ve kuru tarım arazilerinin
büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları, ürünlerin ülke tarımındaki
yeri ve ekonomik değeri)
Tarımsal gelişim alanları
Batı Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Bartın’da, sert bir topografya, engebeli bir arazi
yapısı ve yetersiz arazi kaynağı bulunmaktadır. İlde tarım alanları büyük oranda orman
alanlarının kenarında veya içinde kalmış durumdadır. Bu alanlarda yapılan kadastro çalışmaları
da yetersizdir. Bu yetersizlik arazi kullanımında mülkiyet sorunlarını doğurmuştur. İlin coğrafi
yapısının özellikleri nedeniyle küçük, parçalı, dağınık ve sınırlı olan tarım alanları veraset ve
intikal yasaları sonucunda yıldan yıla küçülme eğilimine girmiştir. Bu sorunlara tarımsal sermaye
yetersizliği gibi ekonomik kısıtlar da eklenince, ilde makineli tarım yapılmasını ve modern tarım
tekniklerinin kullanılmasını engellemektedir (Bartın Tarım Master Planı, 2005).
108
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tarım arazilerinin büyüklüğü ve kullanım alanı
Bartın ve Amasra’daki tarım arazilerinin büyüklükleri Tablo 44 ve Tablo 45’te verilmiştir.
Tablo 44. Bartın İli Tarımsal Alan Kullanımı (2012)
Tür
Alan (ha)
Toplam İşlenen Tarım Alanı ve Uzun Ömürlü Bitkiler
48.266
Toplam İşlenen Tarım Alanı
40.808
İşlenen Tarım Alanı / Ekilen
37.964
İşlenen Tarım Alanı / Nadas
1.080
İşlenen Tarım Alanı / Sebze
1.764
Toplam Uzun Ömürlü Bitkilerin Alanı
7.458
Uzun Ömürlü Bitkiler / Meyveler, İçecek ve Baharat Bitkileri Alanı
7.458
Uzun Ömürlü Bitkiler / Bağ Alanı
-
Uzun Ömürlü Bitkiler / Zeytin Ağaçlarının Kapladığı Alanı
-
Yem Bitkileri
12.212
Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/Bolgesel/tabloOlustur.do#
Tablo 45. Amasra İlçesi’ndeki Tarımsal Alan Kullanımı (2012)
Alan Türü
Hububat Alanı
Alan (ha)
978
Nadas Alanı
-
Ekimi Yapılmayan Tarım Alanı
2.142,8
Sebze Alanı
74,2
Örtü Altı Alanı
3
Meyve Alanı
800
Sanayi Bitkisi Alanı
-
Yumrulu Bitki Ekiliş Alanı
15,5
Baklagiller Ekim Alanı
85
Yem Bitkileri Ekim Alanı
Kaynak: Bartın Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2012.
69,5
Ürün deseni, üretim miktarları ve Türkiye ekonomisindeki yeri
İlçe genelinde kuru ve sulu tarım koşullarında yetiştirilen en önemli ürünler; başta fındık
olmak üzere sırası ile hububat, yem bitkileri, sebze, meyve, yumru bitkiler ve baklagillerdir.
İlçede yapılan bitkisel üretimleri tarla, sebze ve meyve üretimi olarak üç ana grupta toplamak
mümkündür (www.amasra.gov.tr).
Bartın İli’ndeki tarımsal ürün çeşitleri ve bu ürünlerin Türkiye ekonomisindeki yeri
hakkında detaylı bilgiler Bölüm IV.3.2’de verilmiştir.
Proje kapsamındaki tarım arazilerinin vasıfları, kamulaştırma sırasında belirlenecek ve
19.07.2005 tarih ve 25880 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403 sayılı
“Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu”nun 13. maddesi hükümleri doğrultusunda tarım
dışı kullanım izinleri inşaat çalışmaları başlamadan önce alınacaktır. İlaveten proje kapsamında
1380 sayılı “Su Ürünleri Kanunu”nda belirtilen hususlara uyulacaktır.
109
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Proje sahası ve etki alanındaki bitkilerin ağır metal içerikleri
Proje sahası ve etki alanındaki bitkilerin ağır metal içeriklerinin tespit edilmesi için 2013
yılının Ağustos ayında Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nden Prof Dr. Yusuf KURUCU
tarafından Amasra-Bartın Bölgesinde Kurulması Planlanan Termik Santralin Muhtemel Baca
Gazı Etki Alanı Kapsamındaki Arazilerden Nisan 2013 Dönemi Alınan Toprak Örneklerinin Bazı
Fiziksel ve Kimyasl Özellikleri ile Bitki Örneklerinin Nisan 2013 Dönemi Ağır Metal İçerikleri
isimli bir rapor hazırlanmış ve Ek 10’da sunulmuştur.
Ağır metallerin özellikle toprak bünyesi, lokasyon, toprağın bazı kimyasal özellikleri ve
birlikte bulunduğu diğer metallere bağlı olarak alınabilirlikleri ve bitki bünyesindeki toksite
düzeyleri değişiklik gösterebilmektedir. Çalışma alanından alınan 110 adet bitki örneği analiz
sonuçları, yenebilir bitkiler için Türk Gıda Kodeksi ve bitki metabolizmaları için, diğerleri ise
sadece bitki metabolizmaları için verilen sınır değerleri dikkate alınarak incelenmiştir (Bkz. Ek
10).
Alınan örneklerin tamamına yakını hem Türk Gıda Kodeksi hem de bitki metabolizmaları
açısından sınır değerlerin altında bulunmuştur. Ancak toplam 8 adet bitki örneğinde limitlerin
üzerinde ağır metal içerdiği belirlenmiştir. A 11-3 lokasyonlu bir ispit örneğinde 1,3 ppm değer
ile standardın biraz üzerinde, A25 lokasonlu Salvia (adaçayı) örneğinde 4,2 ppm ile yüksek
krom varlığı analiz edilmiştir. Bunun yanında A 10.1 ve A 24.2 numaralı defne örnekleri, A 25
nolu Salvia (adaçayı), A 6.2. nolu bakla, A 2.5 nolu çilek örneklerinin yapraklarında bitki için
toksik olmayan ancak insan sağlığı için önerilen limitlerin biraz üzerinde kurşun olduğu
görülmüştür. Bir orman bitkisi olan çalı formundaki bitkilerden olan örnekleme yeri A10-3 olan bir
laden (cistus) örneğinde sınır değerin biraz üzerinde çinko varlığı belirlenmiştir.
Çalışma alanı atmosferinde herhangi bir risk yok iken az sayıda bitki örneğinde görülen
bu limit üstü değerlerin toprak özellikleri ve gübrelemeden kaynak aldığı düşünülmektedir.
Çalışma bölgesinde tarımsal amaçlı yetiştiriciliği yapılan bitkilerden ve doğal bitki örtülerinden
mevsimlere bağlı olarak örneklemeler yapılarak izleme yöntemi devam ettirilecektir.
İzleme Programı
Proje kapsamında 12 km yarıçaplı bir alanda Ek 10’daki raporda belirtilen
lokasyonlardan mevsimsel olarak bitki numuneleri alınarak ağır metal analizleri yaptırılacaktır.
İzleme programı ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm VIII’de sunulmuştur.
IV.2.13. Orman Alanları (Orman alanı miktarları m2, bu alanlardaki ağaç türleri ve
miktarları, kapladığı alan büyüklükleri, kapalılığı ve özellikleri, mevcut ve planlanan
koruma ve/veya kullanım amaçları, proje alanı orman alanı değil ise proje ve ünitelerinin
en yakın orman alanına mesafesi, 1/25.000 ölçekli meşcere haritası)
Proje sahası, Zonguldak Orman Bölge Müdürlüğü’ne bağlı bulunmaktadır. İl’deki toprak
varlığının %56’sını ormanlık araziler oluşturmaktadır. Orman alanları, yükseltilerin, engebeli
topografyanın var olduğu alanlarda bulunmaktadır. İldeki su kaynaklarının çoğu orman
alanlarından beslenmektedir.
Proje kapsamında Ek 1’de sunulan inceleme değerlendirme formuna göre hakim olan
mescere türü; gürgen, meşe, kayın ve kızılçamdır (KnGnKy3, MGn2, KyGn3, MGn3, GnMDy2
ve ÇzM2).
Santral alanında yer alan orman arazileri için T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ndan
Kamu Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1).
110
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Amasra ilçesinin orman varlığı
İlçe yüzölçümü 115 km2 olup, bu miktarın %51,2’si orman arazisidir. Amasra İlçesi’ndeki
verimli ve verimsiz alanlar Şekil 72’de, Mescere Haritası ile Orman Kadastro Haritası Ek 2’de
verilmiştir.
Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü Mevkiinde Bulunan Termik Santralin İşletmesine Dair Ekolojik Rapor ve
Peyzaj Onarım Planı
Şekil 72. Amasra İlçesi’ndeki Verimli ve Verimsiz Alanlar
Amasra ilçesindeki ağaç türleri ve alanları
Amasra İlçesi’ndeki ağaç türleri ve alanları Ek 9’da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi,
Gömü Köyü Mevkiinde Bulunan Termik Santralin İşletmesine Dair Ekolojik Rapor ve Peyzaj
Onarım Planı’nından alınmış olup, Tablo 46, Şekil 73 ve Şekil 74’te verilmiştir.
Tablo 46. Amasra İlçesi Ağaç Türleri ve Kapladıkları Alanları
Ağaç Türü
Alanı (m2)
Kızılçam
1.800.769
Karaçam
3.262.059
Sedir
14.022
Fıstıkçamı
1.154.403
Sahilçamı
1.251.843
Kayın
3.448.711
Meşe
2.932.010
Gürgen
14.191.124
Kestane
2.734.095
Kocayemiş
15.747
Yalancı Akasya
40.637
İbreli Karışık
949.650
111
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
2
Ağaç Türü
Alanı (m )
İbreli Yapraklı Karışık
3.541.399
Yapraklı Karışık
75.076.840
Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü Mevkiinde Bulunan Termik Santralin İşletmesine Dair Ekolojik Rapor ve
Peyzaj Onarım Planı
Şekil 73. Amasra İlçesi’ndeki Ağaç Türleri
Kaynak: Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü Mevkiinde Bulunan Termik Santralin İşletmesine Dair Ekolojik Rapor ve
Peyzaj Onarım Planı
Şekil 74. Amasra İlçesi’ndeki Geniş ve İğne Yapraklı Ağaç Türlerinin Yayılışı
112
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
IV.2.14. Koruma alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları,
Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları,
Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma
Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu
kapsamındaki alanlar vb.)
Projenin yer aldığı Amasra İlçesi’nin doğal sit alanları;
Tavşan Adası 1. Derece,
Boztepe ada kütlesinin üst kısmı 1. Derece,
Çakraz Göçkündemirci Köyü kıyı şeridi ve köy yerleşmesinin 1 km kuzeyinde Yalı
Mevkiindeki koy 1. Derece,
Çakraz Bozköy kıyı şeridi 1. Derece,
Çakrazşeyhler Köyü kıyı şeridi 2. Derece,
Gürcüoluk Mağarası’dır (http://www.bartin.gov.tr/kultur-turizm).
Buna ilaveten proje sahasının etki alanındaki alanlar Tablo 47’de ve aşağıdaki
bölümlerde açıklanmıştır.
Tablo 47. Amasra İlçesi Arkeolojik Sit Alanları
Arkeolojik Sit Alanları
Sit Alanı
Boztepe Ada Kütlesinin üst kısmı
1. derece
Boztepe Mahallesi
3. derece
Kaleiçi Mahallesi
3. derece
Bedesten Mevkii
3. derece
Tavşan Adası
1. derece
Tekketepe Mevkii
3. derece
Nekropol Alanı (TTK Lojmanları altı-Amasra Mezarlığı sınırına kadar)
3. derece
Direklikaya
3. derece
Küçük Liman Antik Rıhtım
2. derece
Belediye Lojmanlarının bulunduğu alan
2. derece
Günümüz Mezarlığı T.T.K. girişine kadar
2. derece
T.T.K. hizmet binalarının bulunduğu alan bedestene kadar
Kaynak: http://www.bartin.gov.tr/kultur-turizm
3. Derece
Tablo 47’de verilen sit alanları proje sahası sınırları içerisinde yer almayıp, projenin
muhtemel etki alanındadır.
Küre Dağları Milli Parkı: Bartın ve Kastamonu İlleri sınırları içinde kalmakta olan milli
parkın alanı 37.172 ha’dır. Küre Dağları Milli Parkı, Batı Karadeniz Bölgesinin Küre Dağları
üzerinde zengin ağaç çeşitliliği, flora ve fauna ile yaban hayatına sahiptir. Geyik, karaca, ayı,
kurt, tilki, çakal, tavşan, yaban domuzu, ötücü kuşlar ve yırtıcı kuşlar ile birlikte sürüngenlerde
vardır.
Söz konusu alan, Orman ve Su İşleri Bakanlığı X. Bölge Müdürlüğü Küre Dağları Milli
Park Müdürlüğü’nün Ek 1’de yer alan görüşüne göre; proje sahası sınırlarında yer
almamaktadır. Söz konusu Milli Park, proje sahasının yaklaşık 15 km (kuş uçuşu)
güneydoğusunda yer almaktadır.
Proje sahası ve yakın çevresinde ÇED Yönetmeliği Ek-5’de verilen; Duyarlı Yöreler
listesi dikkate alınarak koruma alanları durumu aşağıda verilmiştir.
113
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
1. Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlardan,
a) Proje alanında; 09.08.1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2 nci
maddesinde tanımlanan ve bu Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca belirlenen "Milli Parklar",
"Tabiat Parkları", "Tabiat Anıtları" ve "Tabiat Koruma Alanları" bulunmamaktadır.
b) Proje alanında; 01.07.2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca mülga
Çevre ve Orman Bakanlığı’nca belirlenen "Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı
Yerleştirme Alanları" bulunmamaktadır.
c) Proje alanında; 21.07.1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kanunu’nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının "Tanımlar" başlıklı (a) bendinin 1, 2, 3 ve 5 inci
alt bentlerinde "Kültür Varlıkları", "Tabiat Varlıkları", "Sit" ve "Koruma Alanı" olarak tanımlanan
ve aynı kanun ile 17.06.1987 tarihli ve 3386 sayılı Kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat
Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı
Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar
bulunmamaktadır.
ç) Proje alanında Ramsar Sözleşmesi kapsamına giren “Sulak Alanlar”, bilimsel
araştırmalar için önem arz eden, ülkemiz için endemik türlerin yaşama ortamı olan alanlar,
biyosfer rezevleri, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9.
maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından “Özel Çevre Koruma Bölgeleri”
bulunmamaktadır.
d) Proje alanında; 31.12.2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Su
Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin 17, 18, 19 ve 20 nci maddelerinde tanımlanan alanlar
bulunmamaktadır.
e) Proje alanında; 02.11.1986 tarihli ve 19269 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hava
Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nin 49 uncu maddesinde tanımlanan "Hassas Kirlenme
Bölgeleri" bulunmamaktadır.
f) Proje alanında; 09.08.1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9 uncu maddesi
uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından "Özel Çevre Koruma Bölgeleri" olarak tespit ve ilan edilen
Özel Çevre Koruma Bölgeleri bulunmamaktadır.
g) Proje alanında; 18.11.1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu’na göre koruma
altına alınan alanlar bulunmamaktadır.
ğ) Proje alanında; 31.08.1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu uyarınca orman alanı
sayılan yerler bulunmaktadır. Bu bağlamda proje sahasındaki orman vasıflı araziler için
kamulaştırma söz konusu olmayıp, bu alanlar için 6831 sayılı “Orman Kanunu”nun 17. Maddesi
ve “Orman Kanununun 17 ve 18’i Maddelerinin Uygulama Yönetmeliği” gereğince gerekli izinler
alınacak ve Orman Genel Müdürlüğü’nün talimatları doğrultusunda hareket edilecektir. Santral
sahasındaki orman arazileri için T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel
Müdürlüğü’nden Ön İzin alınmıştır.
h) Proje alanında; 04.04.1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı
getirilen alanlar bulunmamaktadır.
ı) Proje alanında; 26.01.1939 tarihli ve 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin
Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar bulunmamaktadır.
114
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
i) Proje alanında mera arazisi bulunmamaktadır.
j) Proje alanında 04.04.2014 tarih ve 28962 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği’nde belirtilen ve sulak alan
bulunmaktadır. Proje sahası içerisinde sadece Katır Dere ve Çıkrıkçı Dere bulunmaktadır.
2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli
alanlar
Proje alanında Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması
gerekli alanlar bulunmamaktadır.
3. Korunması gereken alanlar
a) Proje alanında, Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan
olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan,
biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar ve benzeri) alanlar bulunmamaktadır.
b) Tarım Alanları: Proje alanında tarım alanı bulunmaktadır. Proje kapsamındaki tarım
arazilerinin vasıfları, kamulaştırma sırasında belirlenecek ve 19.07.2005 tarih ve 25880 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403 sayılı “Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı
Kanunu”nun 13. maddesi hükümleri doğrultusunda tarım dışı kullanım izinleri alınacaktır.
c) Sulak Alanlar: Proje alanında; Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun
veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi
geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak
önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden
itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler bulunmamaktadır.
ç) Proje alanı çevresinde göller, akarsular, yeraltı suyu işletme sahaları bulunmaktadır.
Bu husustaki detaylı bilgiler Bölüm IV.2.3’te sunulmuştur.
d) Proje alanında; Bilimsel araştırmalar için önem arz eden ve/veya nesli tehlikeye
düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar,
biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve
jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar bulunmamaktadır.
IV.2.15. Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda
doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına
alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri,
av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyonu
Kararları) proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterilmesi. Projeden
ve çalışmalardan etkilenecek canlılar için alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve
işletme aşamasında). Arazide yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde
gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi
Proje kapsamında yapılan flora ve fauna çalışmaları 2013 yılının Mart, Nisan, Mayıs,
Haziran, Temmuz döneminde yerinde etüt edilmiştir. Söz konusu çalışma, aşağıda isimleri
bulunan akademisyenler tarafından gerçekleştirilmiştir:
Prof.Dr. Gülendam TÜMEN
Yrd. Doç. Dr. Özgür YERLİ
Prof. Dr. Yusuf KURUCU
Prof.Dr. Fatih SATIL
115
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Doç. Dr. Ekrem AKÇİÇEK
Yrd. Doç. Dr. Sakin Vural VARLI
Yrd Doç. Dr. Dilek Türker ÇAKIR
Flora
Metodoloji
Floristik çalışmalar yapmak için etüt ve proje sahaları olarak proje arazisi incelenmiştir.
Söz konusu etüt sahasında floristik çalışma örnekleme metodu kullanılarak yapılmıştır (Bkz.
Şekil 75).
Floristik çalışma sırasında literatür bilgilerinden ve ayrıca bazı türlerin tespiti için çiçek
formüllerini çıkarmak amacı ile laboratuvar çalışmaları da yapılmıştır. Sahanın florasını tespit
için bölgede arazi çalışması yapılmış ve toplanan herbaryum örneklerinin teşhisi ve arazide
yapılan gözlemlere dayalı olarak alanın bu dönemdeki florası ortaya çıkarılmıştır. Bitki türlerinin
teşhislerinde "Flora of Turkey and The East Aegean Islands" adlı 11 ciltten oluşan eser esas
alınmıştır. Ayrıca Flora Europeae adlı eser ile bölgede yapılmış lisans ve lisans üstü tezlerden
de faydalanılmıştır. Daha sonra Flora baz alınarak hazırlanan kolay erişim sağlayan ama tam
olarak bütün veriler girmediği için ikincil güvenilir olan TUBITAK Türkiye bitkileri veri servisinden
(www. turkherb.ibu.edu.tr) faydalanılmıştır.
Proje sahası, grid kareleme sistemine göre A4 karesinde yer almaktadır (Bkz. Şekil 76).
Floristik çalışma yapmak için etüt sahası olarak proje sahası ve etrafındaki yaklaşık 12 km
yarıçapında bir alan incelenmiştir.
116
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 75. Floristik Çalışmalarda İzlenen Yol
117
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 76. Faaliyet Alanın Grid Kareleme Sistemindeki Yeri
Etüt sahasında bulunan geniş yapraklı ağaç, çalı, ağaççık ve maki türlerinin yanı sıra
yamaçlarda iğne yapraklı Pinus brutia, Juniperus oxycedrus, Juniperus phoedisssima ve yüksek
yerlerde Pinus nigra ormanı ile orman altı, açık alan ve su kenarlarında bulunan tek yıllık çiçekli
ve çiçeksiz bitki türleri de incelenmiştir.
Floristik liste hazırlanırken, tür listesi sınıflara göre filogenetik olarak ayrıldıktan sonra
alfabetik olarak verilmiştir. Alanın küçük olması nedeniyle her tür için ayrı ayrı lokalite bilgisi
verilmemiş, belirlenen örneklerin endemik olup olmadığı, endemik olmadıkları halde nadir
olabilecek türlerin IUCN Tehlike kategorileri varsa belirtilmiştir.
Hazırlanan floristik listede, etüt ve proje sahasındaki bitki türlerinin özellikleri Tablo
48’deki kısaltmalar kullanılarak tablo haline getirilmiştir.
Her türün karşısında Türkçe ve yöresel ismi, bulunduğu habitatlar, ait olduğu fitocoğrafik
bölge, nisbi bolluğu, endemizm durumu ve tehlike sınıfları verilmiştir. Tehlike sınıfları Ekim ve
ark. “Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı, Ankara-2000” adlı kitaba göre incelenmiştir.
Tablo 48. Floristik Listede Kullanılan Kısaltma ve Terimler
Habitat Sınıfları
1
Orman
2
Maki
3
Ormanaltı
4
Kültür alanları
5
Kuru çayır
6
Nemli çayır
7
Yol kenarı
8
Kayalık
Tehlike Sınıfları
EX
Tükenmiş (Extinct)
EW
Doğada Tükenmiş (Extinct in the wild)
CR
Çok Tehlikede (Crıitically endangered)
EN
Tehlikede (Endangered)
VU
Zarar Görebilir (Vulnarable)
118
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Asgari Endişe (Least Concern)
Neredeyse tehdit altında (Near Threatened)
Veri Yetersiz ( Data deficient)
Yeterince değerlendirilemeyen ( Not Evalueted)
LC
NT
DD
NE
Endemizm
L
B
Y
Lokal
Bölgesel
Yerel
Bolluk
Çok Nadir
Nadir
Orta Derecede Bol
Bol
Çok bol
1
2
3
4
5
Fitocoğrafik Bölgeler
Akd.
İr-Tur.
Öksin
D.Akd.
End.
Avr.Sib.
Akdeniz
İran-Turan
Öksin
Doğu Akdeniz
Endemik
Avrupa-Sibirya
Konum
Literatür
Etüt sahası
Proje sahası
L
E
P
Flora türlerinin fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı
Türkiye, bitki coğrafyası bakımından 3 floristik bölgenin etkisi altındadır. Proje sahası, bu
bölgelerden Akdeniz fitocoğrafik bölgesi ile öksin bölgesinin yer yer kesiştiği bir sahadadır.
Endemizm
Türkiye, ticari iklimsel ve sosyal açıdan olduğu kadar coğrafi ve ekolojik açıdan da
kıtalararası geçit bölgesi konumunda olduğu için endemik türler büyük bir önem taşımaktadır.
Bu sebepten dolayı endemik bitkiler bakımından Anadolu oldukça zengindir. Ülkemizde tespit
edilen toplam bitki türünün yaklaşık %30’unu (~3.000 tür) endemik türler oluşturmaktadır. Ancak
alanda nadir, nesli tehlikede veya Bern Sözleşmesi Ek-1’e göre koruma altına alınması gereken
bir bitki türü bulunmamaktadır.
Proje sahasının genel vejetasyon durumu
Proje sahası, Üst Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi içinde kalmaktadır. Akdeniz Fitocoğrafik
Bölgesi, 30º ve 40º enlemler arasında geniş bir kuşak içerisinde birbirinden izole bölgeler
halinde yer almaktadır. Yine de tüm bu kopukluğa rağmen, Akdeniz’in etkili olduğu tüm iklimsel
koşullar nedeniyle vejetasyon açısından oldukça benzer özelliklere sahip türler baskındır. Bartın
İli’nde iklim üzerinde deniz seviyesinden yükseltinin yanı sıra yer şekillerinin yapsınında
vegetasyonun şekillenmesinde büyük rol oynar. 200 m yüksekliğe kadar olan alanlarda asıl
Akdeniz iklimi ve daha yüksek alanlarda Akdeniz dağ iklimi ve Karadeniz ikliminin (Öksin)
etkileri birlikte hissedilir.
119
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kış aylarında aşırı düşük sıcaklık ve kuraklık olmaması nedeniyle bölge, bitki gelişimi için
elverişlidir. Yaz döneminde ise kurak olmayan bir hava görülmektedir. Bu nedenle ağaç ve otsu
formasyonunu baskındır.
İklim ve toprak koşullarına göre şekillenen doğal bitki örtüsü, çok çeşitli ve zengin bir
flora oluşturur. İklim yazın sıcak ve kurak, kışın ise serin ve çok yağışlı (yağmur ağırlık kısa
süreli kar) bir özellik taşımaktadır. Bölgede yaprak döken bitkilerle dökmeyen türler yan yana
bulunur.
Proje sahası, Fagus orientalis (kayın), Carpinus betulus (gürgen), Castanea sativa
(kestane)’ dan oluşan geniş yapraklı ormanlarla kaplıdır.
Çalı katında Rhododendron ponticum (ormangülü), Vaccinium arctostaphylos (ayı
fındığı), Ilex colchica (ışılgan), Ruscus aculeatus (tavşan memesi) ve bir çok Rubus türleri göze
çarpar.
Kıyı kumul vejetasyonunda ise erken ilkbaharda Cakile maritima çok yaygınken zaman
geçtikçe Otanthus maritima, Eryngium maritimum, Polygonum mesembricum, Polygonum
maritimum, Salvia annua gibi bitkiler görülür. Ayrıca, araştırma alanında aslında Akdeniz
elementi olan Myrtus communis (mersin), Laurus nobilis (defne), Erica arborea (funda), Arbutus
unedo (koca yemiş), Arbutus andrachne gibi türler kıyıya yakın yerlerde görülerek yalancı
makiyi oluştururlar.
İnceleme alanında tespit edilen türler
Söz konusu etüt sahasında yapılan floristik çalışma sonucunda alanın tamamının geniş
ve iğne yapraklı ağaç, garik ve ağaçcık elemanlarından oluştuğu, ancak maki elemanları altında
tek veya çok yıllık otsu bitkilerin hemen hemen homojen olarak alana dağıldığı gözlemlenmiştir.
Ağaçlardan oluşan alanlar ve ağaçcıklar genel olarak yer yer daha yoğun yer yer seyrek
bir şekilde proje sahasını kaplamaktadır. Etüt sahasında bulunan flora türleri Tablo 49’da
verilmiştir. Tablo 49’da verilen listede çiçeksiz bitki türleri içerisinde liken ve karayosunu türleri
hakkında literatürde herhangi bir koruma tedbirine rastlanmamıştır. Çiçeksiz bitki türlerinin
yayılışları hakkında bilgi bulunamadığı için söz konusu tabloya dahil edilmemiştir.
120
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 49. Proje Sahası’nda Tespit Edilen Flora Listesi
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
ACERACEAE
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
-
-
X X
-
-
X
-
-
endemik
VU
X X X
-
-
X
-
-
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
X
X
Acer campestre L.
subsp. campestre
Ova akçaağacı
Eu.-Sib
X
X
Amaranthus
retroflexus L.
Tilkikuyruğu
Geniş
X
-
Amaranthus
graecizans L.
X
-
Cotinus coggyria Lej.
Boyacı sumağı
-
X
-
Pistacia terebinthus L.
Menengiç
Akd.
X
X
Bupleurum falcatum L.
subsp. cernuum
-
X
X
Seseli resinosum
Freyn &Sınt
-
X
X
Caucalis platycarpos
L.
-
-
X X
X
X
Daucus carota L.
Havuç
-
X X X
X
X
Oenanthe
pimpinelloides L.
Kazayağı
-
X
X
X
X
3 4
5
X
AMARANTHACEAE
X
ANACARDİACEAE
APIACEAE
121
X
X X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
X
-
-
X
-
-
X X
X
-
-
X
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
endemik
LC
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
X
X
Pastinaca sativa L.
subsp.urens (Req. Ex
Godron) Celak.
Pastinak
-
X
X
Sanicula europaea L.
-
Eu..Sib
X
X
Scandix pectenveneris L.
Kişkiş
X
X
Torilis japonica
(Houtt.) DC.
-
-
X
X
Vinca major Waldst. et
Kit
Cezayir
menekşesi
-
X
-
Nerium oleander L.
Zakkum
Akd.
AQUIFOLIACEAE
X
X
Ilex colchica Poj.
Çoban püskülü
Eu..Sib
ARALIACEA
X
X
Hedera helix L.
Duvar
sarmaşığı
-
X
-
Arum orientale Bieb.
subsp. orientale
Yılanyastığı
Eu.-Sib
X
-
Arum euxinum R.Mill.
Yılanyastığı
Eu.-Sib.
X
X
Periploca graeca L.
İpek otu
Akd.
APOCYNACEAE
Nisbi
Bolluk
Habitat
X
X
X
X
X
X
3 4
5
X
X
X
ARACEAE
ASCLEPIDIACEAE
122
X
X
X X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
X
-
-
X
X
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
5
X
X
Vincetoxicum
hirundinaria Medicus
Panzehirotu
Geniş
X
X
X
Cynanchum acutum L.
Sütlüsarmaşık
Geniş
X
X
X
Dryopteris flix -mas
(L.) Schott
Böbrek eğrelti
Geniş
X
X
X
Polystichum setiferum
(Forsk.) Woynar
Kalkanlı eğrelti
Geniş
X
X
X
Asplenium adiantumnigrum L.
Kara şeritli
eğrelti
Geniş
X X
X
-
-
X
X
Asplenium
trichomanes L.
Esmer
sürgünlü şerit
eğrelti
Geniş
X
X
-
-
X
X
Phyllitis scolopendrium
(L.) Newm
Kaburgavari
eğrelti- Geyik
dili
Geniş
X
X
-
-
X
X
Anthemis cotula L.
Köpek
papatyası
-
X
-
-
X
X
Anthemis tinctora var.
euxina (Boıss)
Grıerson
Boyacı
Papatyası
-
-
-
ASPIDIACEAE
ASPLENIACEAE
ASTERACEAE
123
X
X
X
X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
X
-
-
X
X
-
-
X
X
-
-
X X
-
-
X
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
5
X
X
Arctium minus (Hill)
Bernh. subsp. pubens
(Babington) Arenes
Gabalak
-
X
X
X
Bellis perennis L.
Koyun gözü
Eu.-Sib
X
X
X
Bidens tripartita L.
-
Eu.-Sib.
X
X
Carduus
pycnocephalus L.
subsp. albidus (Bieb.)
Kazmi.
-
-
X
X
Carlina intermedia
Schur.
-
-
X
X
Cichorium intybus L.
Türk hindibası
-
X
X
X
-
-
X
X
Cirsium arvense
(L)Scop. subsp.
Vestıtum (Wımmer et
Grab) petrak
Deve dikeni
-
X
X X
X
-
-
X
X
Cirsium hypoleucum
DC.
Devedikeni
Eu.-Sib
X
-
-
124
X
X
X
X X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
X
X
Cirsium vulgare (Savi)
Ten.
Su dikeni
-
X
X
Chondrilla juncea L.
Çengelsakızı
Karakavruk
-
X
X
Crepis foetida L.
subsp. rhoedifolia
(Bieb.) Celak.
Kokar ot
-
X X
X
X
Crepis foetida L.
subsp. commotata
(Spreng.) Babcock.
-
-
X
X
X
Doronicum orientale
Haffm.
-
-
X
X
-
Erigeron acer L.
subsp. acer
-
Eu.-Sib
X
-
Eupatorium
cannabinum L
Yabanketeni
Eu.-Sib
X
-
Hieracium oblongum
Jordan
Sıçan kulağı
Eu.-Sib
X
-
Hieracium sabaudum
L.
-
Eu.-Sib
125
X
5
X
-
-
X
X
-
-
X
X
X
X
-
-
X
X
-
-
-
-
-
-
X
X
Tehlike
Sınıfı
X X X
X
X
3 4
Endemizm
X
X
X
X
X X
-
-
X
-
-
X
-
-
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X X
-
-
X
-
-
X X X
-
-
X
-
-
X
X
-
-
X
X
-
-
-
-
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
X
-
Hieracium vagum
Jordan.
-
Eu.-Sib
X
X
Inula graveolens (L.)
Desf
Pire otu
Akd.
X
X
Inula
vulgaris(Lam).Trevisan
Andız otu
Eu.-Sib
X
X
Lapsana communis L.
-
Eu.-Sib
X
X
X
Leontodon hispidus L.
-
Eu.-Sib
X
X
X
Pallenis spinosa (L.)
Cass.
-
Akd.
X
X
Pulicaria dysenterica
(L.) Bernh.
-
-
X
X
Senecio vulgaris L.
-
-
X
X
Sonchus asper (L.)
Hill.
-
-
X
X
X
Tanacetum
parthenium (L)
Schultz.
Solucan otu
-
X
X
X
Tussilago farfara L.
Öksürük otu
Eu.-Sib
126
X X X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X
X
3 4
5
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
BERBERIDACEAE
BETULACEAE
BRASSİCACEAE
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
-
-
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
5
X
X
Epimedium
pubigerum(DC.)
Moren et Dacaisne
Keşiş küllahı
Eu.-Sib
X
X
X
Carpinus betulus L.
Gürgen
Eu.-Sib
X
X
X
Corylus avellana L.
var. avellana L
Fındık
Eu.-Sib
X
X
X
Ostrya carpinifolia
Scop.
Kayacık Ağacı
Akd.
X
X
-
Alliaria petiolata
(Bieb.) Cavara and
Grande
Sarımsak otu
-
X
X
X
Brassica elongata
Ehrh.
-
-
X
X
X
Capsella bursapastoris (L.) Medik.
Kuşotu
Geniş
X
X
X
Cardamine hirsuta L.
-
-
X
X
-
-
X
X
Raphanus
raphanistrum L.
Turpotu
-
X X
X
-
-
X
X
Rapistrum rugosum
(L.) All.
-
-
X
X
-
-
127
X
X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
BORAGINACEAE
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X X
X
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
5
X
X
Cardamine
quinquefolia(Bieb)
Schmalh
Köpük otu
Eu.-Sib
X
-
Arabis caucasica Willd
Kaz teresi
-
X
X
Anchusa azurea Miller.
Ballı baba
-
X
X
Cynoglossum creticum
Miller
-
-
X
X
Cynoglossum
montanum L.
-
Eu.-Sib
X
X X
X
-
-
X
X
Echium vulgare L.
-
Eu.-Sib
X
X
X
-
-
X
X
Lithospermum
officinale L.
-
Eu.-Sib
X
X
-
-
X
X
Lithospermum
purpurocaeruleum L.
-
Eu.-Sib
X
-
-
X
X
Myosotis ramosissima
Rochel.ex Schultes
subsp. ramosissima
-
-
X
-
-
128
X
X
X X
X
X
X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
5
X
X
Myosotis sylvatica
Ehrh. ex Haffm.
-
-
X
X X
X
-
-
X
X
Trahystemon orientalis
(L.) G.Don
Ispıt
Eu.-Sib
X
X
X
-
-
X
X
Campanula glomerata
L. subsp. hispida
(Witasek) Hayek.
-
Eu.-Sib
X
X
X
-
-
X
X
Campanula olympica
Boiss
Çan çiçeği
Eu.-Sib
X
X X
-
-
X
X
Campanula
rapunculoides subsp
cordifolia (C. Koch)
Dambold
Çan çiçeği
-
X
X
-
-
X
-
Campanula argaea
Boıss. et Bal.
Çançiçeği
Geniş
endemik
LC
X
X
Sambucus ebulus L.
Azı otu
Eu.-Sib
X
-
-
X
X
Sambucus nigra L.
Mürver ağacı
Eu.-Sib
X
X
-
-
X
X
Lonicera etrusca
Santi.
Hanımeli
Geniş
X
-
-
CAMPANULACEAE
CAPRIFOLIACEAE
129
X
X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
endemik
NT
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
X
X
Viburnum lanata L.
Germişek
Eu.-Sib.
X
X
Silene italica (L.) Pers.
-
-
X
-
Stellaria holostea L
Kuş otu-Yıldız
otu
Eu.-Sib
X
-
Stellaria media (L.)
Vill. subsp. media (L.)
Vill.
Serçe dili-Kuş
otu
-
-
Eu.-Sib
X
X X
3 4
5
CARYOPHYLLACEAE
CELASTRACEAE
X
X
Euonymus latifolius
(L.) Mille subsp.
cauconis Coode &
Cullen.
CHENOPODIACEAE
X
X
Chenopodium album
L.
Tel pancarı
-
X
X
Cistus creticus L.
Girit Ladeni
Akd.
X
X
-
-
X
X
Cistus salviifolius L.
Laden
-
X
X
-
-
X
X
Helianthemum
nummularium (L.)
Miller
Güneş gülü
-
X X
-
-
X
X
Calystegia sepium (L.)
R.Br. subsp. sepium
-
-
X
-
-
X X
X
X X
X
CISTACEAE
CONVOLVULACEAE
130
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Fitocoğrafik
Bölge
X
Calystegia silvatica
(Kit) Griseb
Boyatan
sarmaşık
-
X
X
Convolvulus arvensis
L.
Tarla sarmaşığı
-
X
X
Cornus sanguinea L.
subsp sanguinea L.
Kırmızı yapraklı
kızılcık
-
X
X
X
Cornus mas L.
Kızılcık
Eu.-Sib
X
X
X
Corylus avellana L.
-
Eu.-Sib
X
X
-
Sedum hispanicum L.
Damkoruğu
Ir.-Tur.
X
-
Sedum pallidum Bieb.
-
-
X
X
-
Juniperus oxycedrus
L. subsp oxycedrus
Katran ardıçı
-
X X
X
-
Juniperus foetidissima
Willd.
Kokuluardıç
Geniş
CYPERACEAE
X
-
Carex distans L.
-
Eu.-Sib
DATİSCACEAE
X
X
Datisca cannabina L.
Sarıkızotu
Geniş
CORYLACEAE
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X X
-
-
X X
-
-
X
-
-
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
X
CORNACEAE
Nisbi
Bolluk
Habitat
X
X
X
X
X
3 4
5
CRASSULACEAE
CUPRESSACEAE
131
X
X
X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
X
-
-
X
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
5
DIOSCORACEAE
X
X
Tamus communis L.
subsp. communis
Dövülmüş avrat
otu
-
DIPSACACEAE
X
X
Scabiosa atropurpurea
L. subsp. maritima (L.)
Arc.
Uyuz otu
-
EBENACEAE
X
X
Diospyros lotus L.
Kara hurma
-
X
X
-
-
X
X
Euphorbia
amygdaloides L.
-
Eu.-Sib
X
X
-
-
X
X
Euphorbia stricta L.
-
Eu.-Sib
X
X
-
-
X
X
Euphorbia helioscopia
L.
Güneş
sütleğeni
-
X
-
-
X
X
Arbutus unedo L.
Kocayemiş
-
X X
X
-
-
X
X
Erica arborea L.
Çalı fundası
-
X
X
-
-
X
X
Rhododendron
ponticum L.
Mor çiçekli
Orman gülü
Eu.-Sib
X
X
-
-
X
X
Vaccinium
arctostaphylos L.
Çoban üzümüTr
Eu.-Sib
X
X
-
-
EUPHORBIACEAE
ERICACEAE
132
X
X
X
X
X
X
X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
-
-
5
X
X
Anthyllis vulneraria L.
subsp. boisseri (Sag.)
-
-
X X
X
X
Argyrolobium
biebersteinii Ball.
-
-
X
X
-
-
X
X
Chamaecytisus
hirsutus (L.) Link
-
-
X X
X
-
-
X
X
Coronilla varia L.
subsp. varia
-
-
X
X
-
-
X
X
Dorycnium graecum
(L.) Ser.
-
Eu.-Sib
X X
X X
X
X
X
Dorycnium
pentaphyllum Scop.
subsp. herbaceum
(Vill.) Rouy
Kaplanotu
-
X
X X X
X
-
-
X
X
Hippocrepis
unisiliquosa L.
X
X
Genista tinctoria L.
FABACEAE
X
Boyacı
katırtırnağı
133
Eu.-Sib
X
X
X
X
X
-
-
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
5
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
Lens orientalis (Boıss.)
Hand.-Mazz.
-
-
X
X
X
Lathyrus laxiflorus
(Desf.) O. Kuntze
Mürdümük
-
X
X
X
Lotus corniculatus
L.var corniculatus
Gazel boynuzu
-
X
X
Medicago lupulina L.
Yonca
-
X X
X
-
-
X
X
Melilotus alba Desr.
Yonca
-
X
X
-
-
X
X
Melilotus officinalis (L.)
Desr.
Eşek yoncası
-
X
X
-
-
X
X
Trifolium
angustifoliumL var.
angustifolium L
Tırfıl
-
X
-
-
X
X
Trifoilum arvense L.
Tarla üçgülü
-
X
X
-
-
X
X
Trifolium campestre
Schrem
Kır tırfılı
-
X
-
-
X
X
Trifolium hybridum L.
Melez tırfılİsveç tırfılı
-
X
-
-
134
X
X
X
X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
FAGACEAE
GENTIANACEAE
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
-
-
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
5
X
X
Trifolium pratense L
Çayır üçgülü
-
X
X
Trifolium repens L.
Üçgül, Ak
üçgül.
-
X
X
Psoralea bituminosa
L.
Katran yoncası
Akd.
X
X
Spartium junceum L.
Katırtırnağı
Akd.
X
X
Vicia cracca L.
Kuşfiği
Eu.-Sib
X
X
Vicia sativa L.
Ehlifiğ
-
X
X
Sophora jaubertii
Spach
Acı meyan
Eu.-Sib.
X
X
Castanea sativa L.
Kestane ağacı
Eu.-Sib
X
X
X
Fagus orientalis
Lypsky
Doğu Kayını
Eu.-Sib
X
X
-
-
X
X
Quercus infectoria
Oliver
Mazı meşesi
Eu.-Sib
X
X
-
-
X
X
Quercus virgiliana Ten
Yalanc tüylü
meşe
-
X
X
Centaurium erythraea
Rafn. subsp. erythraea
Rafn.
Kırmızı
Kantaron
Eu.-Sib
135
X
X
X
X
X
x
x x
x
X
X
X
X
X
X
X
X
-
-
-
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
GERANİACEAE
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
X
X
Geranium purpureum
Vill.
-
-
X
X
Hypericum bithynicum
Boiss
Koyunkıran
Eu.-Sib
X
X
Hypericum perforatum
L.
Kantaron
-
X
X
Lamium purpureum L.
Pembe
ballıbaba
Eu.-Sib
X
X
Mentha longifolia (L)
Hudson subsp.
longifolia
Uzun yapraklı
nane
Eu.-Sib
X
X
Salvia forskahlei L.
Ada çayı
Eu.-Sib
X
X
X
Salvia verbeneca L.
Ada çayı
Akd
X
X
X
Salvia virgata Jacq.
X
X
Ajuga reptans L.
X
Calamintha nepeta
(L.) Savı subsp.
glandulosa (Req.) P.
W. Ball
X
X
X
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
-
-
-
-
3 4
5
GUTTIFERAE
LAMİACEAE
X
X
X
X
X
X
X
X
X
136
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
LAURACEAE
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
5
X
X
Teucrium polium L.
X
-
-
X
X
Teucrium chamaedrys
L.
X
-
-
X
X
Melissa officinalis L.
subsp. officinalis L.
X
-
-
X
X
Melissa officinalis L.
subsp. altissima (Sm.)
Arcangelı
X
-
-
X
X
Origanum vulgare L.
subsp. vulgare L.
X
-
-
X
X
Thymus sipyleus
Boiss.
-
-
X
X
Laurus nobilis L.
Defne
Akd
X
-
-
X
X
Asparagus acutifolius
L.
Kuşkonmaz-Tül
-
X
-
-
X
X
Lilium martagon L
Türk zambağı
Eu.-Sib
X
X
-
-
X
X
Muscari armeniacum
Leichtlin ex Baker
Arapotu
-
X
X X
-
-
X
X X
X
X
X
LILIACEAE
137
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
5
X
X
Ruscus aculeatus L.
var. aculeatus
Tavşan kiraz
-
X
X
X
-
-
X
X
Ruscus hypoglossum
L.
Tavşanmemesi
Eu.-Sib
X
X
X
-
-
X
X
Smilax excelsa L.
Saparna
Akd
X X
-
-
X
X
Allium flavum L.
subsp. tauricum
(Besseex Reıchb.)
Stearn
Akd.
X
X
-
-
X
X
X
-
-
X
X
Polygonum orientale
L.
Mührüsüleyman
Doğuak.
X
-
-
X
X
Scilla bifolia L.
Dağsoğanı
Akd.
X X
X
-
-
X
X
Ornithogalum
sigmoideum Freyn Et
Sınt.
Tükrükotu
Geniş
X X
-
-
X
X
Ornithogalum
narbonense L.
Ak baldır
Akd.
-
--
Alium guttatum Steven Yabanisarımsak
138
X
Akd.
X X
X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
-
-
5
X
X
Scilla bithynica Boıss.
Eu.-Sib.
X
X
Malva alcea L.
-
X
X
-
-
X
X
Malva sylvestris L.
Ebegümeci
-
X
X
-
-
X
X
Malva neglecta Wallr.
Ebegümeci
Geniş
X
-
-
X
X
Althaea officinalis L.
Hatmi
Geniş
X
-
-
İncir
Geniş
X
X
MALVACEAE
MORACEAE
X
X
Ficus carica L.subsp.
carica (All.)
X
X
X
-
-
X X
X
X
-
-
X
-
-
-
-
-
-
-
-
Schınz et Thell.
MYRTACEAE
X
X
Myrtus communis L.
Mersin-Murt
-
X
X
Ligustrum vulgare L.
Kurtbağrı
Eu.-Sib.
X
X
Olea europaea L.var.
sylvestris (Miller) Lehr.
Zeytin
Akd.
X
X
X
Phillyrea latifolia L.
Akçakesme
Akd.
X X
X
X
X
Fraxinus angustifolia
Vahl. subsp.
angustifolia
Dişbudak
-
X X
X
X
X X
OLEACEAE
139
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
ONAGRACEAE
ORCHIDACEAE
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X X X
X X
-
-
X X
X X
-
-
X
-
-
X X
-
-
-
-
X
-
-
X
-
-
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
X
-
Circaea lutetiana L.
X
X
Epilobium lanceolatun
Seb. Et Maurı
Yakı Otu
-
X
X
Epilobium parviflorum
Schreber
Yakı otu
-
X
-
Anacamptis
pyramidalis (L.) L.C.M.
Richard
-
-
X
-
Dactylorhiza romana
(Seb.) Soo
-
Akd.
X
-
Ophrys oestrifera
BIEB.
-
-
X
X
Papaver commutatum
Fısh and Mey
Gelincik
-
Papaver rhoeas L.
Gelincik
Geniş
PAPAVERACEAE
PINACEAE
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
-
X
X
Pinus brutia Ten
Kızılçam
Akd.
X
X
Plantago lanceolata L.
Mızrak yapraklı
sinirotu
-
X
X
Plantago major L.
Büyük yapraklı
sinirotu
-
X
X
X
X
X X
X X X
X
X
X
X
3 4
5
PLANTAGINACEAE
140
X X X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
X
X
Cynosurus echinatus
L.
Köpek kuyruğu
Akd
X
X
Hordeum bulbosum L.
Pisipisiotu
Geniş
X
X
Avena barbata Pott Ex
Lınk
Arpaotu
Geniş
X
X
Sorghum halepense
(L.) Pers.
Kaynaş
Geniş
X
X
X
Briza maxima L.
Kuşekmeği
Geniş
X
X
X
Lolium perene L.
Delice
Geniş
X
X
X
Stipa lessingiana
Trin&Rupr.
X
X
Polygonum
lapathifolium L.
Söğüt otu
Geniş
X
X
Rumex crispus L.
Evelik
Geniş
X
X
Rumex acetosella L.
kuzukulağı
Geniş
POLYGALACEAE
X
X
Polygala supina
Schreb.
-
Geniş
X
X
POLYPODİACEAE
X
X
Polypodium vulgare
L.subsp. vulgare L.
-
Geniş
X
X
POACEAE
POLYGONACEAE
X
X
X
X
X X X X
X
X X X
X
Tehlike
Sınıfı
-
-
-
-
-
-
5
X
X
-
-
X X
X
X
-
-
X
X
X
-
-
-
-
X
-
-
X X
-
-
-
-
-
-
-
-
Geniş
141
3 4
Endemizm
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
-
-
-
-
-
-
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
X
Cyclamen coum Miller
Yer somonu
Geniş
X
X
Primula vulgaris
Hudson subsp.
sibthorpii (Hoffmans.)
W.W. Sm. and Forrest
Çuha çiçeği
Eu.-Sib.
X
X
Lysimachia vulgaris L.
-
-
X
X
Clematis vitalba L.
Orman asması
-
X
X
X
Helleborus orientalis
Lam.
Noel gülüÇöpleme
Eu.-Sib.
X
X
X
Ranunculus
constantinopolitanus
(DC.) d’Urv
İstanbul çörek
otu
-
X
X
Ranunculus ficaria
subsp. ficariformis
Rouy and Fouc.
Basur otu
-
X
X
Anemone nemorosa L.
-
Eu.-Sib.
X
X
Agrimonia eupatoria L.
Kasık otu
-
X
PRIMULACEAE
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
X
X
3 4
X
X
X
X
X
X
X
5
RANUNCULACEAE
ROSACEAE
142
X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
X
X
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
-
-
-
-
X
-
-
X
-
-
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
Crataegus monogyna
Jack. subsp.
Adi AkdikenAluç
-
X X
X
3 4
X
5
monogyna
X
X
Crataegus pentagyna
Waldst
Beş iğneli
Akdiken
Eu.-Sib.
X
X
X
Fragaria vesca L.
Yaban çileği
-
X
X
X
Mespilus germanica L.
Muşmula
Eu.-Sib.
X
X
Potentilla recta L.
Dik parmak otu
-
X
X
-
-
X
X
Potentilla reptans L.
Beş parmak otu
-
X
X
-
-
X
X
Prunus avium L.
Yabani kiraz
-
X
X
X
-
-
X
X
Rosa canina L.
Gül
-
X
X
X
-
-
X
X
Rubus hirtus Waldst
ex. Kit.
Böğürtlen
Eu.-Sib.
X
X
-
-
X
X
Rubus sanctus
Schreber
Böğürtlen
-
X X
X X
-
-
X
X
Geum urbanum L.
Su karanfili
Eu.-Sib.
X
X
-
-
X
X
Potentilla argentea L.
-
-
X X
-
-
143
X
X
X X
X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
-
-
5
X
X
Prunus laurocerasus
L.
Kara yemiş
-
X
X
Pyracantha coccinea
Roemer
Tavşan elması
-
X X
-
-
X
X
Sanguisorba minor
Scop.
-
-
X
-
-
X
X
Rubus caesius L.
-
-
-
-
X
X
Rubia peregrina L.
Kök boya
Akd.
-
-
X
X
Asperula involucrata
Wahlenb.
X
X
Asperula lilaciflora
Boıss. subsp. Phrygia
(Bornm.) Schönb.
Tem.
X
X
X
X
X
X
X X
Eu.-Sib.
X
-
-
-
-
X
-
-
Galium palustre L.
Yogurtotu
Eu.-Sib.
-
-
X
Galium paschale
Forsskal
Yogurtotu
D.Akd.
X
-
-
X
X
Galium verum L.
Yogurtotu
Eu.-Sib
X
-
-
X
X
Sherardia arvensis L.
-
Akd.
-
-
RUBIACEAE
144
X
X
X X X X X
X
X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
SALICACEAE
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Nisbi
Bolluk
Habitat
Fitocoğrafik
Bölge
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
3 4
X
-
-
X
X
-
-
X
X
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
X
X
Populus tremula L.
Titrek kavak
Eu.-Sib.
X
X
X
Salix caprea L.
Keçi söğüdü
Eu.-Sib.
X
X
X
Salix cinerea L.
Boz Söğüt
Eu.-Sib.
X
X
Digitalis ferruginea L.
subsp. ferruginea
Yüksük otu
Eu.-Sib.
X
X
X
Melampyrum arvense
L.
Tarla inek
buğdayı
Eu.-Sib.
X
X
X
X
X
Parentucellia latifolia
(L.) Caruel
-
Akd.
X
X
X
X
X
Veronica chamaedrys
L.
Yavşan otu
Eu.-Sib.
X X
X
X
Odontites verna
(Bellardı) Dumort.
subsp. serotina
(Dumort.) Corb.
-
Eu.-Sib.
X
X
X
Scrophularia scopolii
[Hoppe Ex] Pers. var.
scopolii
-
-
X X X
X
X
X
5
SCROPHULARIACEAE
145
X
X X X
X
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
Türkçe
İsim
Fitocoğrafik
Bölge
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
X
X
Veronica polita Frıes
-
-
X
X
Veronica multifida L
Yavşan otu
Eu.-Sib.
X
-
Datura stramonium L.
Boru çiçeği
-
X X
X
X
Solanum nigrum L.
Köpek üzümü
-
X
X
x
Physalis alkekengi L.
Gelinfeneri
-
STAPHYLEACEAE
X
X
Staphylea pinnata L.
Patlak
-
X
THYMELAEACEAE
X
X
Daphne pontica L.
Karadeniz
yabani
Eu.-Sib
X
SOLANACEAE
Nisbi
Bolluk
Habitat
X
X
X
X X
3 4
X
X
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
-
-
endemik
LC
5
X
X
-
-
X X
X
-
-
X
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
-
-
X
defnesi
TILIACEAE
X
X
Tilia argentea Desf. ex
Dc.
Gümüş ihlamur
Eu.-Sib
X
ULMACEAE
X
X
Ulmus minor Miller
Karaağaç
Akd.
X
X
X
X
-
-
URTICACEAE
X
X
Urtica dioica L.
Isırgan otu
Eu.-Sib
X
X
X
X
-
-
VALERİANACEAE
X
X
Valeriana alliariifolia
Adams
Kediotu
-
X
-
-
X
X
Viola odorata L.
Kokulu
menekşe
-
X
-
-
X
X
Viola sieheana Becker
Menekşe
-
-
-
X
X
VIOLACEAE
146
X
X
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Konum
Familya Adı
Tür Adı
Literatür
Etüt
Proje
Sahası Sahası
X
X
Türkçe
İsim
Fitocoğrafik
Bölge
Nisbi
Bolluk
Habitat
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2
Viola tricolor L.
Hercai
menekşe
147
-
X
X X
3 4
Endemizm
Tehlike
Sınıfı
-
-
5
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Sonuç ve öneriler
Sahada tespit edilen türler çok sık rastlanan ve türü temsil eden varyete ve alt
türlerdir. Bu türler ülkemizde ve etüt sahasının çevresinde bol miktarda bulunmaktadır. Bu
yüzden projenin uygulanması sırasında bölgedeki bu türlerin tamamen yok olması söz
konusu değildir.
Ayrıca tespit edilen bu türler 20.02.1984 tarih ve 18318 sayılı Resmi Gazete’de
yayınlanan ve 05.03.1998’de revize edilen “Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını
Koruma Sözleşmesi” diğer adıyla Bern Sözleşmesi’ne göre de incelenmiştir. Ancak koruma
altına alınan bu türler arasında yukarıda bulunan türlerin hiç biri bulunmamaktadır.
Bazı bitkiler arazinin hazırlanması aşamasında ortadan kalkacaktır. Bu türlerin büyük
kısmı kozmopolit olup, geniş yayılışa sahip türlerdir. Bu türler arasında şu anda çalışma
yapılan ve yapılacak pirimer zonda zarara uğrayacak lokal endemik ve nadir olan türler
bulunmamaktadır.
Sonuç olarak; alanda yapılan flora tespitinden sonra primer zonda alınacak termik
santral yapımı ile bundan zarar görebilecek, nadir ve lokal endemik özellikte bitki, gerekse
türlerinin olmadığı ve tesisin biyolojik açıdan çevreye olumsuz bir etkisi olmayacaktır.
Fauna
Metodoloji
2013 yılının, Mart, Nisan, Mayıs, Haziran aylarında kadar havanın açık olduğu
günlerinde yerinde arazi çalışmaları yapılmıştır.
Fauna çalışmaları için proje ve etki alanı sınırları içerisinde nokta gözlemler
gerçekleştirilmiştir. Fauna türlerinin tespiti için yapılan çalışma sadece faaliyet sahasında
değil, floristik çalışmada belirlenen etüt sahasında ve floristik çalışma ile aynı dönemde
yapılmıştır.
Faunanın (hayvanların) hareketli olması sebebiyle yöre insanının deneyimi sonucu
elde edilen bölgedeki fauna türleri de listeye eklenmiştir. Yaban hayatına herhangi bir zarar
verilmeyecek şekilde ayırt edici özelliklerine göre tür teşhisleri yerinde yapılmıştır. Daha
sonra listedeki türlerin değerlendirilmesi, tehlike kategorilerinin belirlenmesi, koruma altına
alınan türlerin belirlenmesi amacıyla bölgede ya da bölgeye yakın alanlarda yapılmış yüksek
lisans ve doktora çalışmalarından da faydalanılmıştır.
Buna göre proje sahası ve çevresinde tespit edilen omurgasız türleri Tablo 50’de, iki
yaşamlılar ve sürüngenler Tablo 51’de, kuşlar Tablo 52’de, memeliler ise Tablo 53’te
verilmiştir.
148
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 50. Faaliyetin Planlandığı Yer ve Çevresinde Bulunan Omurgasız Türleri
Latince
Türkçe
Coğrafi bölge
ARTROPODA
Eklembacaklılar
Demirsoy
Faaliyet Alanı İçi/Dışı
Kaynak
Agriotis segetum
Kelebek
BB
D
Fd
G,L
Myrmica scabnnodis
Karınca
BB
D
Fd
G,L
Ampedus cardinalis
Karafatma
BB
D
Fd
G,L
Tabanus bovinus
Sığır sineği
BB
D
Fd
G,L
Cardiophorus nigratissimus
Kınkanatlı**
BB
D
Fd
G,L
Apis mellifica
Bal arısı*
BB
D
Fi
G,L,A
Ceresa bubalus
Üçgen böceği*
BB
D
Fi
G,L
Cardiophorus sacratus
Kınkanatlı*
BB
D
Fd
G,L
Kermococcus safinazae
Koşnil*
BB
D
Fd
G,L
Nezara viridula
Pis Kokulu yeşil böcek*
BB
Fi
G,L,A
Brachyderes pubescens
Hortumlu böcek*
BB
Fd
G,L
Centrotus cornutus
Böynuzlu böcek*
Myzus persicae
Bitki biti*
BB
D
Fi
G,L,A
Mantis religiosa
Peygamber devesi*
BB
D
Fi
G,L,A
Polydrusus ponticus
Hortumlu yeşil böcek*
BB
D
Fd
G,L
Polydrusus mollis
Hortumlu yeşil böcek
*
BB
D
Fd
G,L,A
Polydrusus cocciferae
Hortumlu yeşil böcek
*
BB
D
Fd
G,L
Polydrusus marcidus
Hortumlu yeşil böcek*
BB
D
Fi
G,L,A
Polydrusus scapularis
Hortumlu yeşil böcek*
BB
D
Fd
G
Phyllobius cocciferae
Hortumlu böcek
BB
D
Fd
G,L
Phyllobius acarii
Hortumlu böcek
BB
D
Fd
G,L
Melenogryllus desertus
Kara çekirgesi*
BB
D
Fd
G,L
Agriotis segetum
Kelebek
BB
D
Fd
G,L
Myrmica scabnnodis
Karınca
BB
D
Fd
G,L
Carabus auratus
Karafatma
BB
D
Fd
G,L
Tabanus bovinus
Sığır sineği
BB
D
Fd
G,L
D
D
*
149
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Vespa vulgaris
Türkçe
**
Yaban arısı
BB
D
Fd
G,L
Apis mellifica
Bal arısı
BB
D
Fd
G
Ceresa bubalus
Üçgen böceği*
BB
D
Fd
G,L
Lucanus cervus
Geyik böceği*
BB
D
Fi
G
Kermococcus safinazae
Koşnil*
BB
D
Fd
G,L
Latince
Coğrafi bölge
Demirsoy
Faaliyet Alanı İçi/Dışı
Kaynak
*
Tablo 51. Tesis Alanı ve Yakın Çevresindeki İki Yaşamlılar ve Sürüngenler
Türkçe
Latince
Habitat
Statü
Coğrafi
Bölge
BERN
CITES
IUCN (ERL)
(2008)
Faaliyet
Alanı
İçi/Dışı
Kaynak
Ek-1
Ek-1
Ek-II
Ek-II
L-2
L-2
LC
LC
Fd
Fd
G,L
G,L
Ek-1
Ek-II
L-2
LC
Fd
G,L
Ek-1
Ek-1
Ek-II
Ek-II
L-2
LC
LC
Fi
Fd
G
G,L
Ek-1
Ek-II
L-2
LC
Fd
G,L
MAK
2013-2014
BUFONIDAE
Bufo bufo
(Siğilli Kurbağa )*
ST OR ÇB
Y
BB
Bufo viridis
(Gece Kurbağası )*
ST DK
Y
BB
RANIDAE
Rana ridibunda
(Ova Kurbağa )*
ST DK
Y
BB
COLUBRIDAE
Eirenis modestus
(Uysal Yılan)
LACERTIDAE
Lacerta vidiris
(Yeşil Kertenkele )*
ST ÇB
G
BB
Lacerta trilineata
(İri yeşil Kertenkele)
ST DK
Y
BB
TESTUDINIDAE
Testudo graeca
(Adi tosbağa )**
ST OR ÇB
Y
BB
Kaynak: Demirsoy, A. 1999, Genel ve Türkiye Zoocoğrafyası “Hayvan Coğrafyası”, Meteksan, Ankara
Habitat; ST: Step OR: Orman SA: Sulak Alan Dn: Deniz DK: Dağlık ve Kayalık ÇB: Çalılık ve Bahçelik
Statü: Y: Yerli, G: Geçit, T: Transit, KZ: Kış ziyaretçisi
Tablo 52. Tesis Alanı ve Yakın Çevresindeki Kuşlar
Türkçe
Bıldırcın
Güvercingiller
Üveyik
Gugukkuşugiller
Guguk
Faaliyet Alanı
İçi/Dışı
Kaynak
-
IUCN
(ERL)
(2008)
LC
Fi
G,L,A
Ek-III
-
LC
Fd
G,L,A
Ek-III
-
LC
Fd
G
Habitat
Statü
Coğrafi
Bölge
MAK
2013-2014
Red Data
Kiziroglu
BERN
CITES
ÇB ST
Y
BB
Ek-3
A.3
Ek-III
ST ÇB
G
BB
Ek-3
A.3.1
OR ÇB ST
G
BB
Ek-1
A.2
150
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Türkçe
Baykuşgiller
Kukumav
Alaca Baykuş
Kulaklı Orman Baykuşu
Arıkuşugiller
Arıkuşu
Çavuşkuşugiller
İbibik
Boyunçevirengiller
Boyunçeviren
Ağaçkakangiller
Ortanca Ağaçkakan
Tarlakuşugiller
Tepeli Toygar
Kırlangıçgiller
Kırlangıç
Ev Kırlangıcı
Çitkuşugiller
Çitkuşu
Ardıçkuşugiller
Kızılkuyruk
Kuyrukkakan
Ötleğengiller
Boz Ötleğen
Söğütbülbülü
Sinekkapangiller
Kızılgerdan
Baştankaragiller
Çam baştankarası
Büyük Baştankara
Kargagiller
Alakarga
Küçük Karga
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Habitat
Statü
Coğrafi
Bölge
MAK
2013-2014
Red Data
Kiziroglu
BERN
CITES
IUCN
(ERL)
(2008)
Faaliyet Alanı
İçi/Dışı
Kaynak
ST OR ÇB
ST OR ÇB
SA ÇB
Y
Y
Y
BB
BB
BB
Ek-1
Ek-1
Ek-1
A.2
A.2
A.2
Ek-II
Ek-II
Ek-II
L-2
L-2
L-2
LC
LC
LC
Fd
Fd
Fd
G,L
G,L
G,L
ST ÇB
G
BB
Ek-1
A.3.1
Ek-II
-
LC
Fd
G
ST ÇB
G
BB
Ek-1
A.2
Ek-II
-
LC
Fi
G
G
BB
Ek-1
A.1.2
Ek-II
-
LC
Fd
L
OR ÇB
Y
BB
Ek-1
A.1.2
Ek-II
-
LC
Fi
G
ST ÇB
Y
BB
Ek-2
A.3
Ek-III
-
LC
Fi
G
ÇB
ÇB
G
G
BB
BB
Ek-1
Ek-1
A.5
A.3
Ek-II
Ek-II
-
LC
LC
Fi
Fi
G,L
G,L
ÇB OR
Y
BB
Ek-1
A.1.2
Ek-II
-
LC
Fd
G,L
ÇB OR
ST ÇB
Y
G
BB
BB
Ek-1
Ek-1
A.3
A.3
Ek-II
Ek-II
-
LC
LC
Fi
Fi
G,L
G,L
ÇB OR
ÇB OR
T
T
BB
BB
Ek-1
Ek-1
B.3
A.3.1
Ek-II
Ek-II
-
LC
LC
Fi
Fd
G
G
ÇB OR
Y
BB
Ek-1
A.3
Ek-II
-
LC
Fi
G,L
OR
OR ÇB
Y
Y
BB
BB
Ek-1
Ek-1
A.3
A.3.1
Ek-II
Ek-II
-
LC
LC
Fi
Fi
G,L
G,L
ÇB OR
ÇB ST
Y
Y
BB
BB
Ek-3
Ek-3
A.3.1
A.5
-
-
LC
LC
Fi
Fd
G
G
151
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Türkçe
Kara Leş Kargası
Kuzgun
İspinozgiller
İspinoz
Küçük İskete
Florya
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Faaliyet Alanı
İçi/Dışı
Kaynak
-
IUCN
(ERL)
(2008)
LC
LC
Fi
Fd
G
G
-
LC
LC
LC
Fi
Fi
Fi
G,L
G,L
G,L
Habitat
Statü
Coğrafi
Bölge
MAK
2013-2014
Red Data
Kiziroglu
BERN
CITES
ST ÇB
ST ÇB OR
Y
Y
BB
BB
Ek-3
Ek-2
A.5
A.5
Ek-III
OR ÇB
OR ÇB
OR ÇB
Y
Y
Y
BB
BB
BB
Ek-2
Ek-1
Ek-1
A.4
A.3
A.3
Ek-III
Ek-II
Ek-II
Tablo 53. Tesis Alanı ve Yakın Çevresindeki Memeliler
Habitat
Statü
Coğrafi
Bölge
MAK
20132014
Red Data
Kiziroglu
BERN
CITES
IUCN
(ERL)
(2008)
Faaliyet
Alanı
İçi/Dışı
Kaynak
Orman Faresi
Kayalık Faresi
Fare Benzeri Yediuyur
ÇB ST
ÇB ST
ÇB ST
Y
Y
Y
BB
BB
BB
Ek-3
Ek-3
Ek-3
A.5
A.5
A.5
-
-
LC
LC
LC
Fd
Fd
Fd
G
G
G
Akşamcı Yarasa
ÇB ST
Y
BB
Ek-3
A.5
-
-
LC
Fd
G
ST ÇB OR
ÇB ST
Y
Y
BB
BB
Ek-2
Ek-3
A.5
A.5
Ek-III
-
-
LC
LC
Fd
Fd
G
G
(Yaban Domuzu)*²
ÇB ST
Y
BB
Ek-3
A.5
-
-
LC
Fd
G
(Tavşan )**3
ÇB ST
Y
BB
Ek-3
A.5
-
-
LC
Fd
G
(Kirpi) **¹
ÇB ST
Y
BB
Ek-3
A.5
-
-
LC
Fd
G
(Gelincik )*1
ÇB ST
Y
BB
Ek-3
A.5
-
-
LC
Fd
G
(Köstebek )
ÇB ST
Y
BB
Ek-3
A.5
-
-
LC
Fd
G
Türkçe
Latince
BRODENTİA
Apodemus sylvaticus
Apodemus mystacinus
Myomimus roachi
CHİROPTERA
Nyctalus noctula
CANIDAE
Vulpes vulpes
Canis aureus
SUIDAE
Sus scrofa
LEPORIDAE
Lepus europaeus
HYSTRICIDAE
Erinaceus concolor
MUSTELIDAE
Mustela nivalis
TALPIDAE
Talpa europaea
(Tilki )1
(Çakal)
152
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Fauna listelerinde kullanılan kısaltmaların açıklaması
IUCN The World Conservation Union Kırmızı Liste Sınıfları ve Ölçütleri Version 3.1
(2001)
EX-Extinct (Tükenmiş): Son bireyin de öldüğüne hiçbir makul şüphe kalmadığında o
takson EX olur. Taksonun geçmişteki dağılım alanındaki bilinen ve/veya tahmin edilen
habitatta, uygun zamanda (günlük, mevsimlik, yıllık) yapılan etraflı taramalarda hiçbir bireyin
kaydedilmemesi durumunda takson tükenmiş sayılabilir. Bu taramalar, türün yaşam döngüsü
ve formuna uygun bir zaman aralığında yapılmış olmalıdır.
EW-Extinct In The Wild (Doğada Tükenmiş): Sadece tarımda, tutsak olarak (örn.
Kafeste) veya geçmiş dağılımının çok dışında yerleştirilmiş populasyon(lar) halinde yaşadığı
bilinen bir takson doğada tükenmiştir. Taksonun geçmişteki dağılım alanındaki bilinen
ve/veya tahmin edilen habitatta, uygun zamanda (günlük, mevsimlik, yıllık) yapılan etraflı
taramalar sonucunda hiçbir bireyin kaydedilmemesi durumunda takson EW sayılabilir. Bu
taramalar, türüm yaşam döngüsü ve formuna uygun bir zaman aralığında yapılmış olmalıdır.
CR-Critically Endangered (Çok Tehlikede): Eldeki en iyi kanıtlar, taksonun CR
ölçütlerinden herhangi birini kritik sınıfı için karşıladığını gösteriyorsa, takson CR olarak
sınıflandırılır ve bu nedenle neslinin doğada tükenme riskinin aşırı derecede yüksek olduğu
kabul edilir.
EN-Endangered (Tehlikede): Eldeki en iyi kanıtlar, taksonun EN ölçütlerinden
herhangi birini tehlike sınıfı için karşıladığını gösteriyorsa takson EN olarak sınıflandırılır ve
bu nedenle neslinin doğada tükenme riskinin çok yüksek olduğu kabul edilir.
VU-Vulnerable (Duyarlı): Eldeki en iyi kanıtlar, taksonun VU ölçütlerinden herhangi
birini tehlike sınıfı için karşıladığını gösteriyorsa takson VU olarak sınıflandırılır ve bu nedenle
neslinin doğada tükenme riskinin yüksek olduğu kabul edilir.
NT-Near Threatened (Tehdide yakın): Ölçütlere göre değerlendirildiğinde CR EN
veya VU sınıfına girmeyen, fakat bu ölçütleri karşılamaya yakın olan veya yakın gelecekte
tehdit altında olarak tanımlanma olasılığı olan bir takson NT olarak sınıflandırılır.
LC-Least Concern (Düşük Riskli): Ölçütlere göre değerlendirildiğinde CR EN veya VU
sınıflarına girmeyen bir takson LC olarak sınıflandırılır. Geniş yayılışlı ve nüfusu yüksek olan
taksonlar bu sınıfa girer.
DD-Data Deficient (Yetersiz Verili): Yeterli bilgi bulunmadığı için yayılışına ve/veya
nüfus durumuna bakarak tükenme riskine ilişkin bir değerlendirme yapmanın mümkün
olmadığı taksonlar DD sınıfına girerler. Bu sınıftaki bir takson iyi çalışılmış ve biyolojisi iyi
biliniyor olabilir, ama gerekli yayılış ve nüfus bilgileri elde yoktur. Dolayısıyla DD bir tehdit
sınıfı değildir. Bu sınıfta listelenmek ek bilgi gerektiği ve ileride taksonun tehdit altındaki bir
sınıfa girebileceği anlamına gelir. Elde olan tüm verilerin en iyi şekilde kullanılması önemlidir.
NE-Not Evaluated (Değerlendirilemeyen): Yukarıdaki
değerlendirilemeyen bitki türleri bu kategoride yer alır.
153
herhangi
bir
kriter
ile
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine İlişkin
Sözleşme (CITES)
Ek I: Ticaretten etkilenen veya etkilenebilen ve nesli tükenme tehlikesiyle karşı
karşıya bulunan bütün türleri kapsayacaktır. Nesillerinin devamını daha fazla tehlikeye maruz
bırakmamak için bu türlerin örneklerinin ticaretinin özellikle sıkı mevzuatlara tabi tutulması ve
bu ticarete sadece istisnai durumlarda izin verilmesi zorunludur.
Ek II: (a) Halen nesilleri mutlak olarak tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olmamakla
birlikte, nesillerinin devamıyla bağdaşmayan kullanımları önlemek amacıyla örneklerinin
ticareti sıkı mevzuatlara tabi tutulmadığı takdirde soyu tükenebilecek olan türleri; ve (b) (a)
bendinde bahis edilen belirli türlerin örneklerinin ticaretinin etkili şekilde denetim altına
alınabilmesi için mevzuata tabi tutulması gereken diğer türleri kapsar.
Ek III: Taraflar’dan herhangi birinin, kullanımını önlemek veya kısıtlamak amacıyla
kendi yetki alanı içinde düzenlemeye tabi tutulduğunu ve ticaretinin denetime alınmasında
diğer taraflarla işbirliğine ihtiyaç duyduğunu belirttiği bütün türleri kapsar.
Taraflar, Ek I, II ve III kapsamındaki türlerin örneklerinin ticaretine; işbu Sözleşme’nin
hükümlerine uygun olmadıkça izin vermeyeceklerdir.
26 Mayıs 2013 tarih ve 28658 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren
“2013-2014 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararı ek listeleri (M.A.K)
Ek-1 Çevre ve Orman Bakanlığı’nca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları
Ek-2 Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları
Ek-3 Merkez Av Komisyonu’nca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av
Hayvanları
Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruması Sözleşmesi (BERN)
Ek-I Kesin olarak koruma altına alınan flora türleri
Ek-II Kesin koruma altına alınan fauna türleri (SPFS-Strictly Protected Fauna
Species)
Ek-III Korunan fauna türleri (PFS-Protected Fauna Species)
Sonuç ve öneriler
Yapılan arazi ve literatür çalışmaları sonucunda proje sahası ve çevresinde tespit
edilen fauna türleri, bölgede zengin populasyonlar oluşturmamışlardır. Bunun nedeni,
bölgedeki arazi yapısının eğimli olması, dolayısıyla fauna türleri için yuva yapmaya elverişli
olmayışı gösterilebilir.
Proje sahası ve çevresinde av hayvanı olarak tespit edilen türler etüt sahasında
zengin populasyonlar oluşturmamaktadır. Proje kapsamındaki faaliyetler devam ederken
hayvanların ve insanların sahaya kontrolsüz girişini önlemek amacıyla sahanın etrafı tel örgü
ile çevrilecektir. Ayrıca tesiste çalışacak personel yaban hayatına zarar vermemeleri ve zarar
verenleri engellemeleri için eğitilecektir. Sahada faunaya yönelik bütün koruma tedbirleri
faaliyet sahibi tarafından takip edilerek uygulatılacaktır.
154
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
IV.2.16. Hayvancılık ve su ürünleri (etki alanı içinde balıkçılık, voli yerleri, yetiştirilen
türler, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri
ve değeri)
Hayvancılık
Amasra İlçesi’nde hayvancılık küçük aile işletmeciliği biçiminde, birkaç baş hayvan
beslenen bir yapı göstermektedir. Yetiştirilen hayvanların büyük bir kısmı verimleri düşük,
yerli ırk veya melez hayvanlardır. Ayrıca hayvan beslemek için gerekli kaba yem açığı da
oldukça fazladır.
Yeterli çayır-mera alanları yoktur. Diğer yandan elde edilen ürünü pazarlama zorluğu
da bulunmaktadır. Bu da hayvancılığın aile gereksinimini karşılamaya yönelik olmasına
neden olmuştur. Ancak son dönemlerde süt toplama merkezlerinin kurulması ve böylece
sütün pazarlanmaya başlanması, ilde mevcut beş adet süt işletmesinin bulunması ve süt
teşviki gibi faktörler süt sığırcılığına yönelimi arttırmıştır (www.amasra.gov.tr).
Bartın İli’ndeki hayvan mevcudiyeti Tablo 54’te sunulmuştur.
Tablo 54. Bartın İli Hayvan Potansiyeli (2012)
Hayvan Türü
Miktarı
Dana ve buzağı: erkek (baş)
6.080
Dana ve buzağı: dişi (baş)
6.578
Tosun: 1-2 yaş (baş)
4.930
Düve: 1-2 yaş (baş)
7.320
İnek: 2 yaş ve üzeri (baş)
26.753
Boğa ve öküz: 2 yaş ve üzeri (baş)
2.650
Sığır: 2 yaşın altında (baş)
-
Manda (baş)
1.792
Deve (baş)
-
Domuz (baş)
-
Koyun (baş)
3.494
Keçi (baş)
1.135
At, katır ve eşek (baş)
3.100
Kümes hayvanı (baş)
885.979
Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/Bolgesel/tabloOlustur.do#
Proje sahası çevresindeki hayvancılık faaliyetleri
Gömü Köyü: Köyün esas geçim kaynağı madencilik ve fındık müstahsilliğidir. Buna ek
olarak, köyde arıcılık faaliyetleri de yapılmaktadır. Proje kapsamında Prof. Dr. Suavi AYDIN
tarafından tarafından hazırlanan Sosyal Etki Değerlendirme Raporu’nda (Bkz. Ek 11) Köy
Muhtarı ile görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmeye göre; köydeki kovan sayısı 100’ü
bulmaktadır. Bu anlamda bu tür ürünler için özelleşmiş bir pazara dönük üretim söz konusu
değildir. Söz konusu ürünlerin pek çoğu, özel bir üretim tekniği ve tam zamanlı mesai
gerektirmeden, asıl geçim kaynaklarına ek olarak, esasen bölge ikliminin ve florasının
sağladığı olanaklar kullanılarak çevre halkı için iktisadî avantaja dönüştürülmüş ürünlerdir.
Köyde hayvancılık yok denecek düzeydedir. 200 haneli köyde sadece 40 büyükbaş
hayvanın mevcudiyeti bulunmaktadır. Bu nedenle otlatma için özel alanlar ayrılmamıştır. Bu
nedenle hayvan sahibi her hane kendi arazisi içinde hayvan otlatmaktadır.
155
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tarlaağzı Köyü: Proje kapsamında Prof. Dr. Suavi AYDIN tarafından tarafından
hazırlanan Hema Çapakkoyu Entegre Termik Santrali Sosyal Etki Değerlendirme Raporu’nda
da değinildiği üzere Tarlaağzı Köyü de Gömü Köyü gibi temelde bir madenci köyüdür.
Köydeki toplam hayvan varlığı, büyükbaş olmak üzere 84’tür ve bu hayvanlar sadece 3
haneye aittir. Otlatma bu hanelerin kendi arazisi içinde ve köyün batısında orman içlerinde
yapılmaktadır.
Hayvansal ürünler, yıllık üretim miktarları ve ülke ekonomisindeki yeri
İl genelinde üretilen hayvansal ürünler ve bunların Türkiye ekonomisindeki yeri Tablo
55’te sunulmaktadır.
Tablo 55. Bartın İli Hayvansal Üretim Miktarı (2012)
Bölge Adı
Türkiye
Bartın
%
Beyaz et (ton)
-
-
-
Tavuk yumurta sayısı (1000)
-
-
-
İnek sütü (ton)
15.977.837
58.911
0,37
Manda sütü (ton)
46.989
838
1,78
Koyun sütü (ton)
1.007.007
119
0,012
Keçi sütü (ton)
369.429
45
0,012
349
0,39
Bal (ton)
89.162
Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/Bolgesel/tabloOlustur.do#
Tablo 55’ten de görülebileceği gibi Bartın İli’nde üretilen süt miktarı Türkiye
ortalamasının %0,4’üne tekabül etmektedir. Buna ilaveten İl genelinde toplam 21.086 adet
arı kovanının 2.100 tanesi Amasra’da bulunmaktadır (Bartın İl Çevre Durum Raporu, 2011).
Su ürünleri, balıkçı barınakları ve denizcilik faaliyetleri
İl genelinde mevcut 10 adet su ürünleri işletmesi bulunmaktadır. Bunlardan altı tanesi
faal olarak çalışmaktadır (Bartın İl Çevre Durum Raporu, 2011).
Tarlaağzı Balıkçı Barınağı: Amasra Liman merkezine 4 km mesafede bulunan balıkçı
barınağı, 2005 yılı Ekim ayı içersinde tamamlanarak hizmete açılmıştır. 570 m uzunluğundaki
ana mendirek ile 310 m uzunluğundaki tali mendirekler ile korunan deniz alanı içersindeki
mevcut rıhtımlardan özellikle balık avlama gemileri, yatlar ve küçük tonajlı deniz araçları
istifade etmektedir. Balıkçı barınağının işletimi su ürünleri kooperatifi tarafından
yapılmaktadır11 (Bkz. Fotoğraf 8).
Fotoğraf 8. Tarlaağzı Balıkçı Barınağından Görünüm
11
http://www.amasra.gov.tr/sosyal.html
156
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tarlaağzı balıkçı barınağında Tarlaağzı ve Gömü Köylerine ait tekneler ile balıkçılık
faaliyetleri yürütülmektedir. Barınakta 32 adet tekne balıkçılıkla iştigal etmektedir. Tekne
mürettebatı dikkate alındığında 100 civarında kişinin balıkçılıkla geçindiği söylenebilir. Ayrıca
barınağı işleten Tarlaağzı ve Gömü Köyleri Su Ürünleri Kooperatifi’nin bünyesinde de beş
adet personel çalışmaktadır. Bu barınak, aynı zamanda, Karadeniz’de açık deniz balıkçılığı
yapan teknelerin liman yaptığı ve yük indirdiği bir terminal niteliğindedir. Kooperatifin
rakamlarına göre, bu tekneler geçen yıl itibariyle 256.000 kasa balık indirmiş (256.000
kasanın 203.000 kasası palamut, 36.000 kasası hamsi ve geri kalanı da muhtelif küçük balık
türlerine -istavrit, barbun, mezgit- aittir) ve bu kasalar buradan yüklenerek tüketim
merkezlerine ulaştırılmıştır. 2012 yılı itibariyle buradan 2.000-3.000 arasında araç yüklenmiş
ve teknelere 1.000’in üzerinde makbuz kesilmiştir. Ayrıca yaz mevsiminde, bu barınağın aynı
zamanda bir kumsal olması nedeniyle deniz turizmine yönelik olarak, 11.500 araç barınağa
giriş-çıkış yapmıştır (Bkz. Ek 11).
Balıkçılık, yetiştirilen türler, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları ve ülke
ekonomisindeki yeri
Ek 11'de sunulan Sosyal Etki Değerlendirme Raporu’na göre; denizle iç içe olan bir
bölgede balıkçılık faaliyetleri büyük önem arz etmektedir. Farklı büyüklüklerde yaklaşık 150
teknenin bulunduğu Bartın’da balıkçılık birçok aile için direkt geçim kaynağıdır.
Karadeniz denilince ilk akla gelen balık türü olan hamsi, Amasra’da da en fazla
avcılığı yapılan tür olarak göze çarpmaktadır. Yıllık ortalama 500 ton olan hamsi avcılığının
yanında istavrit, mezgit, barbunya, lüfer, çinakop, zargana, palamut ve kalkan da ekonomik
olarak avcılığı yapılan diğer türlerdir. Yapılan bu avcılıkla sadece Amasra’da değil Bartın
İli’nin de balık ihtiyacını da büyük oranda karşılanmaktadır.
Amasra’da tatlı su kaynaklarının yetersiz olması sebebiyle kültür balıkçılığı
yapılamamaktadır (www.amasra.gov.tr).
Yukarıdaki bölümde de değinildiği üzere Tarlaağzı ve Gömü Köyleri Su Ürünleri
Kooperatifi’nin 2012 yılı rakamlarına göre, Tarlaağzı Balıkçı Barınağı’nda 256.000 kasa balık
indirilmiş ve bu kasalar tüketim merkezlerine ulaştırılmıştır (Bkz. Ek 11).
Voli sahası
Bartın İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’nün Ek 1’de sunulan görüş yazısında;
“24 Temmuz 1997 tarih ve 23059 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğ’e göre;
Kastamonu ile Bartın İl sınırından başlayarak Bartın ile Zonguldak İl sınırına kadar olan
bölge, Su Ürünleri İstihsal Sahası olarak belirlenmiştir.” denilmektedir. Söz konusu Resmi
Gazete’de;
“Ülkemiz su ürünleri istihsalinde önemli bir yeri bulunan Karadeniz’de mevcut
stokların korunması ve istihsalin arttırılması amacı ile Amasra İlçesi’nin mülki sınırları içinde
kalan deniz alanının, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu’nun 5. ve 6. maddeleri uyarınca su
ürünleri istihsal yeri kapsamında olup olmadığını belirlemek için sınır tespiti heyeti teşkil
edilmiştir. Buna göre; Amasra İlçesi mülki sınırları içinde kalan deniz alanı, devletin hüküm ve
tasarrufu altında bulunan bir su sahasıdır. Bu sahada sabit su ürünlerinin yanında, gezginci
su ürünlerinin de periyodik bir zaman süreci içinde oldukça büyük bir potansiyele sahip
olduğu tespit edilmiştir. Bu bakımdan, Şekil 77’deki krokide de belirtildiği gibi Amasra
İlçesi’nin Su Ürünleri İstihsal Yeri sınırlarının çizilmesinde, Amasra İlçesi ile Bartın’nın
müşterek mülki hududunun Karadeniz sahilindeki kesim noktasının Amasra İlçesi ile
Kurucaşile İlçesi’nin müşterek mülki hudutlarının Karadeniz sahilindeki kesim noktalarından
çıkartılan dik çizgilerin T.C. Devleti’nin Karadeniz’deki karasularımızı tespit eden mevhum
hatta kesişmesinden meydana gelen deniz sahası, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu’nun 2.
maddesinde belirtilen "İstihsal Yerleri" tanımı kapsamına tamamen uyduğu tespit edilmiştir.
157
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: 24 Temmuz 1997 tarih ve 23059 sayılı Resmi Gazete
Şekil 77. Amasra İlçesi Su Ürünleri İstihsal Sahası
Böylece Şekil 77’deki krokisi bulunan Amasra İlçesi’nin mülki sınırlarını içine alan
Karadeniz deniz sahanlığı şeklinde belirlenen su kesimi, Amasra İlçesi Su Ürünleri İstihsal
Yeri olarak belirlenmiştir.” denmektedir.
Söz konusu voli sahası “deniz ve iç sularda su ürünleri istihsaline elverişli, sahile
bitişik ve sınırları belli su sahaları” olarak tanımlanmaktadır. Sahile bitişik olan bu alanların,
işbu ÇED Raporu’na konu projeden etkilenmesi beklenmemektedir. Bahse konu proje
kapsamında deniz ortamında yapılması planlanan tek faaliyet sualma ve deşarj yapıların
tesis edilmesidir. Bu kapsamda gerçekleştirilecek çalışmalar, mevzuatın öngördüğü
çerçevede yapılacak ve söz konusu borulama sistemi deniz dibine gömülü olarak
gerçekleştirilecektir. Buna ilaveten, tesis içerisinde, sistemde kullanılacak olan soğutma
suyunun tekrar denize deşarj edileceği nokta, kıyıdan yaklaşık 1.200 m mesafede olacak
şekilde Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım sahası içerisinde kalacak şekilde tasarlanmıştır.
Planlanan tesisin balıkçılık faaliyetlerine etkisi
Yapılması planlanan projenin inşaat döneminde deniz ortamında sadece sualma ve
deşarj yapıları tesis edilecektir. Bu sırada deniz ortamında bulanıklık, ısı geçirgenliğinin
azalması ve deniz dibinde kısıtlı miktarda habitat kaybı olması muhtemeldir. Bu etkileri
minimum seviyede tutmak için gerçekleştirilecek olan inşaat faaliyetleri, tekniğine uygun
şekilde ve mümkün olan en kısa sürede tamamlanacaktır. Söz konusu etkiler, tümüyle geçici
nitelikte olup, inşaat faaliyetlerinin tamamlanmasının ardından ortadan kalkacaktır.
Söz konusu projenin işletme aşamasında ise deniz ortamında sadece sualma ve
deşarj işlemleri gerçekleştirilecektir. Sualma yapıları kıyıdan yaklaşık 100 m mesafede
bulunacaktır. Sualma borularının deniz ile temas ettiği noktada, planktonik organizmalar ve
yavru balıkların sualma yapısına girmelerini önlemek için ızgara sistemi kullanılacaktır.
Benzer şekilde soğutma suyu deşarj yapıları da deniz dibinde gömülü olarak yer
alacaktır. Deşarj yapıları kıyıdan yaklaşık 1.200 m mesafede olacak şekilde tasarlanmıştır.
Denizden temin edilen su, tekrar deniz ortamına verilirken içerisinde klor (zararlı organizma
üretimini engellemek için) haricinde başka bir kimyasal madde bulunmayacaktır.
158
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Soğutma suyu sistemi için yapılan mühendislik çalışmaları neticesinde; soğutma
suyundaki serbest klor konsantrasyonu 1-2 mg/L civarında, difüzör çıkışında ise 0,02
mg/L’dir. Bu miktar oldukça düşük bir doz olup, deniz ortamında zaten mevcut olan klor
seviyesinde ciddi boyutlarda bir artış meydana getirmeyecektir. Buna ilaveten, soğutma suyu
deşarj sistemi, yöredeki deniz suyunun mevcut fiziksel ve oşinografik özellikleri dikkate
alınmak suretiyle, “Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği”nde “Derin Deniz Deşarjları İçin
Uygulanacak Kriterler” olarak belirtilen tüm şartları sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.
Yapımı planlanan termik santralde, soğutma suyunun temini denizden sualma yapısı
marifiteyiyle sağlanacaktır. Sualma yapısının, yapılması planlanan Hema Dolgu Alanı ve
Rıhtım Projesi’nin sınırları içerisinde olması öngörülmektedir (Bkz. Ek 12). Tesisin yer aldığı
Karadeniz gibi yüksek enerjili bir dalga iklimine sahip denizde, sualma sisteminin dalga
etkisine açık bir konumda olması yapısal stabilite açısından sıkıntılar doğurduğundan yakın
bölgede yer alan dalgakıranın koruduğu, daha sakin bir bölgeden su almak, sualma yapısının
korunması açısından büyük avantaj sağlamaktadır. Ancak bu gibi liman basenleri içerisindeki
su kütlesi sakin ve durgun olduğu için bu bölgelerde, özellikle yaz aylarında deniz suyu
sıcaklıklarının da yükselme eğiliminde olduğu bilinmektedir. Ayrıca sualma ağzının
yerleştirileceği lokasyon aynı zamanda bir koy içerisinde yer aldığından, bölgedeki akıntıların
bu tür koylarda izlediği hareketler nedeniyle deşarj edilen sıcak su bulutunun sualma
bölgesine doğru taşınması ve koy içerisinde birikim yaparak sisteme alınan suyun
sıcaklığının artması riski bulunmaktadır. Bunun engellenmesi amacıyla, deşarj sistemi
tasarımı yönetmeliklerin gerektirdiği en yüksek 1°C sıcaklık artışının daha altında kalacak ve
deşarj edilen sıcak su bulutunun akıntılarla koy içine ve sualma bölgesine ulaşmamasını
sağlayacak bir mesafede olacak şekilde tasarlanmıştır.
Proje kapsamında yapılan seyrelme hesapları sonucunda, difüzörlerin deliklerinin
sağlayacağı seyrelme değerlerinin deliklere göre değişmekle birlikte yaklaşık olarak 30 ile 35
arasında değişeceği ve bu seyrelmeler sonucunda ortamda oluşacak sıcaklık artışının ise
0,24°C ile 0,28°C arasında olacağı görülmektedir. Bu değerler “SKKY” Tablo 23’te verilmiş
olan 1°C limitini sağlamaktadır.
Sualma ve deşarj yapıları seyrelme hesapları ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.1.11 ve
Ek 12’de sunulmuştur.
IV.2.17. Peyzaj değeri yüksek yerler ve rekreasyon alanları, benzersiz özellikteki
jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar
Peyzaj onarım çalışmalarının başarı ile gerçekleştirilmesi için amaçların belirlenmesi,
zararlanmaya neden olan etken ya da faaliyet öncesi alanın ve yakın çevresinin detaylı
envanterinin çıkarılması, faaliyetin çevreye olan etkilerinin belirlenmesi, faaliyet sırasında ve
faaliyet tamamlandıktan sonra ne gibi onarım işlemlerinin yapılacağına karar verilmesi ve bu
yönde onarım çalışmalarının yapılması (bitkilendirme vb.), alanın zararlanma öncesi
koşullardaki ekolojik ve sosyo-ekonomik değerlere eşit bir çevrenin yaratılması ve bu
sistemin sürekliliğinin sağlanacağı izleme-bakım çalışmalarının gerçekleştirilmesi
gerekmektedir. Bu amaçla proje kapsamında Peyzaj Onarım Planı hazırlanmış ve Ek 9’da
sunulmuştur.
Hazırlanan rapora göre proje sahası; Fagus orientalis (kayın), Carpinus betulus
(gürgen), Castanea sativa (kestane),Fraxinus ornus (Dişbudak) Quercus frainetto (Meşe),
Cotinus coggygria (Duman ağacı), Laurus officinalis (Karayemiş)’dan oluşan geniş yapraklı
ormanlarla kaplıdır.
Çalı katında Rhododendron ponticum (Zifin,Ormangülü), Vaccinium arctostaphylos
(Ayı fındığı), Ilex colchica (Işılgan), Ruscus aculeatus (tavşan memesi) ve bir çok Rubus
türleri göze çarpmaktadır.
159
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kıyı kumul vejetasyonunda ise erken ilkbaharda Cakile maritima çok yaygınken
zaman geçtikçe Otanthus maritima, Eryngium maritimum, Polygonum mesembricum,
Polygonum maritimum, Salvia annua gibi bitkiler görülmektedir. Ayrıca, proje sahasında
aslında Akdeniz elementi olan Myrtus communis (mersin), Laurus nobilis (defne), Erica
arborea (funda), Arbutus unedo (koca yemiş), Arbutus andrachne gibi türler kıyıya yakın
yerlerde görülerek yalancı makiyi oluşturmaktadırlar.
Proje kapsamında hazırlanan ve Ek 9’da sunulan Peyzaj Onarım Planı kapsamında
yapılan değerlendirme sonucunda proje sahasında erozyon fonksiyonu açısından saptanmış
olan risk, erozyon önleme tedbirleri, teraslamalar, kazı-dolgu işlemleri sonucu topografyanın
düzenlenmesi uygulamaları ile ortadan kaldırılacaktır.
Habitat fonksiyonu açısından yapılan koridor-leke-matris değerlendirmesi sonucunda
alanda geniş, ibreli, karışık orman ve deniz kenarı vejetasyonu alanlarının ağırlıklı olarak yer
aldığı ve büyük bir alana yayılmış olan bu matrisin, faaliyet sonusunda parçalanacağı
görülmüştür. Fakat bu parçalanma geniş matris içerisinde faaliyet bölgesine yakın alanlarda
etkisini hissettirecek, uzak bölgelerde ise etkisi olmayacaktır. Faaliyet sebebi ile ortaya
çıkacak geçici etkiler, faaliyetin tamamlanması ile sona erecektir. Peyzajın karakter
fonksiyonu analizi sonucunda benzer peyzaj karakterlerinin geniş alanlara yayılmış olduğu,
güzergah ve yakın çevresinde nadir peyzaj karakterine rastlanılmadığı, var olan peyzaj
karakterinin ise bölgede bulunma derecesinin çok sık olduğu görülmektedir.
Planlanan projenin gerçekleşmesi durumunda bazı ekosistemlerde değişmeler
meydana gelecektir. Bu durum başta flora ve fauna olmak üzere deniz ekosistemi için de
olumsuz etkiler yaratabilecektir. Proje inşası sırasında doğal habitatlar ve bitki örtüsü tahrip
edilebilmektedir. İnşaat aşamasından sonra erozyona karşı önlemler alınacak ve en önemlisi
yeniden bitkilendirme (Revegetation) yapılacaktır. Yeniden bitkilendirme doğal bitki örtüsüne
uygun türler ile gerçekleştirilecektir. Bu habitatlarda meydana gelecek deformasyonlar
“Ekolojik Restorasyon” ilkelerine uygun olarak restore edilecektir. Sürdürülebilir bir orman ve
sucul ekosisteminin sağlanabilmesi için projenin inşasının her aşamasında ve sonrasında
biyoçeşitlilik ve diğer ekolojik faktörler üzerindeki olası çevresel etkiler izlenecek ve gerekli
önlemler zamanında alınacaktır.
Proje sahasında kül/alçıtaşı depolama sahası yer alacaktır. Kül/alçıtaşı depolama
sahası ömrünü doldurduktan sonra uygun onarım yöntemleri ile bitkilendirileceklerdir. Bu tip
alanların onarımında dikkat edilmesi gereken en öncelikli konu alanın zararlanmadan önceki
vejetasyonunun tespitinin doğru olarak yapılması olacaktır. Böylece öncü bitkilendirmenin
ardından gelecek olan kalıcı bitkilendirmede mevcut vejetasyonda yer alan türlerin kullanımı
başarıyı arttıracaktır.
İnşaat aşamasında dikkat edilmesi gereken en önemli aşamalardan birisi de toprak
yönetimi ile ilgilidir. Besin maddesince zengin üst toprağın (bitkisel toprak) sıyrılması,
depolanması ve onarım aşamasında yeniden kullanılması konusu üzerinde hassasiyetle
durulacaktır.
Uygulanacak olan proje sonucunda alana bazı kalıcı yapısal unsurlar da getirilecektir.
Bunlar depo alanları ve termik santral binası gibi yapılardır. Bu yapılar alanda görsel olarak
farklılık yaratacağından perdeleme amaçlı bitkilendirme ile bu yapıların çevreden görünürlük
oranlarının azaltılacak ve alanda doğal yapının ağırlığının yeniden hissettirilmesi
sağlanacaktır. Buna yönelik olarak perdelemeleye uygun, yaz kış aynı etkinin
hissettirilebileceği, tercihen herdem yeşil ağırlıklı, süratle büyüyen, boylanan ve genişleme
gücü olan, dallanma ve yapraklanma yoğunluğu yüksek, alanın sunduğu ekolojik koşullara
uyum sağlayabilecek türler seçilecektir (Bkz Tablo 56).
160
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Zayıf topraklarda gelişme
X
Yangına tolerans
Gölgeye dayanıklılık
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Sıcağa dayanıklılık
X
Islak toprakta gelişme
X
X
X
X
Deniz kıyısı ve tuzlu toprak
Orta sık
Sık
Sık
Sık
Sık
Orta sık
Sık
Sık
Çok sık
Çok sık
Çok sık
Çok sık
Sık
Sık
Dik yamaçlarda gelişme
Kıbrıs Akasyası
Toplu
Cupressus sempervirens
Dik
Doğu mazısı
Toplu
Boylu/yüksek ardıç
Dağınık
Alıç
Toplu
Hanım tuzluğu
Dik dağınık
Laden
Çok toplu
Dağ muşmulası
Dik dağınık
Kış yasemini
Toplu dağınık
Ardıç
Dağınık
Ardıç
Sürünücü
Lavanta
Dik
Hanımeli
Sürünücü
Ateş dikeni
Dik dağınık
Kaynak: Peyzaj Onarım Planı, 2013.
Dokusu
Hızlı gelişme
Formu
Herdem yeşil
Adı
Kurağa dayanıklılık
Tablo 56. Depo ve Perdeleme Alanlarında Önerilen Türler ve Özellikleri
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Projenin faaliyete geçirilmesi ve inşaatı sırasında yapılacak kazı işlemleri ile belli
bölgelerde zararlanmalar ortaya çıkacaktır. Alanın genel durumu incelendiğinde özellikle
proje yapılarının bulunduğu bölgelerde eğimin dik olduğu alanlar ve erozyon riskinin
bulunduğu bölgeler olarak göze çarpmaktadır. Şevlerde erozyonu önlemek için üç farklı
yöntem kullanılmaktadır:
Teraslama,
Çukurlarda bitkilendirme,
Şevlerde eğimli taş duvarların bitkilendirilmesi.
Şevlerde erozyunu önlemek amacıyla yapılacak teraslama, çukurlarda bitkilendirme
ve eğimli taş duvarların bitkilendirilmesi ile ilgili detaylı bilgiler Ek 9’da sunulan Peyzaj Onarın
Planı’nda sunulmuştur.
IV.2.18. Madenler ve fosil yakıt kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan
işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve
ekonomik değerleri)
Bartın İli sahip olduğu jeolojik yapı gereği özellikle taşkömürü ve endüstriyel
hammadde yatakları için uygun bir oluşum ortamı sunmaktadır. MTA’nın il ve yakın
çevresinde yaptığı çalışmalarda taşkömürü ve bazı endüstriyel hammadde yatak ve zuhurları
ortaya çıkarılmıştır. İl genelinde yapılan çalışmalara göre bilinen metalik maden yatağı
yoktur.
Endüstriyel hammadde bakımından İl’deki en önemli madenler; başta kuvars kumu ve
kuvarsit olmak üzere şiferton ve dolomittir. Şiferton yatakları, Amasra İlçesi’nde yer alırken,
Kurucaşile İlçesi kuvars kumu, kuvarsit ve dolomit bakımından önem arz etmektedir.
Kurucaşile’deki dolomitlerin tenörü %59,5-62 CaCO3 ve %33-41 MgCO3 olarak belirlenmiştir.
161
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şiferton12, Amasra İlçesi’nde taş kömürü yataklarında bulunmaktadır. Buradaki
yatakların toplam görünür+muhtemel+mümkün rezervi yaklaşık 65 milyon tondur.
Kurucaşile’de Kömeç Köyü sahasında %95-98 SiO2 tenörlü, 2.488.000 ton görünür,
4.975.000 ton muhtemel kuvars kumu rezervi tespit edilmiştir. Ayrıca ilçe kuvarsit yatakları
bakımından da zengin olup, cam ve döküm kumu olarak kullanılmaya elverişli bu
kuvarsitlerin % SiO2 içerikleri 88 ile 99 arasında değişmektedir.
İl genelinde endüstriyel hammaddeler ve taş kömürünün dışında bilinen metalik
maden ve jeotermal kaynak yoktur (http://www.mta.gov.tr).
Taşkömürü
TTK'nın işletme faaliyetlerini sürdürdüğü 13,3 km 2'lik alana Amasra A bölgesi, işletme
sınırlarından Bartın'a kadar olan ve -900 kotunda içeren tevsii projesinin uygulandığı 196
km2'lik alana ise Amasra B bölgesi denilmektedir. Saha ile ilgili teknik özellikler Tablo 57'de
sunulmuştur.
Tablo 57. Amasra A ve B Sahalarının Özellikleri
Yatağın
Yeri
Kimyasal Özellikler (%)
Su
Kül
Amasra A
ve
3,64
26-51
Amasra B
Kaynak: www.mta.gov.tr
Rezerv (1.000 ton)
Kükürt
AID (Kkal/kg)
Görünür
Muhtemel
Mümkün
0,54
5.450-6.050
28.136
37.770
425.690
Endüstriyel hammaddeler
Kuvarsit
Bartın Arıt Ellez Kuvarsit Yatağı: SiO2 %93, Fe2O3 %0,3
Bartın İnkumu Karasu Kuvarsit Yatağı: SiO2% 97, Fe2O3 %0,7, Rezerv 10 milyon
ton
Bartın Kozcağız Nebioğlu Kuvarsit Yatağı: SiO 2 %97, Fe2O3 %0,7, Rezerv 183
bin ton
Bartın Kurucaşile İlyasgeçidi Kuvarsit Yatağı: SiO 2 %96, TiO2 %0,2, Rezerv 15
milyon ton
Bartın Kurucaşile Kömeç Kuvarsit Yatağı: SiO 2 %97, TiO2 %0,22, Rezerv 2,5
milyon ton
Şiferton
Tarlaağzı mevkiinde şiferton yatağı mevcuttur. Taşkömürü havzasında WestfalienC’nin tabanında şiferton bulunmaktadır ve bahsi geçen yatak bu şifertonu içermektedir.
Westfaliyen C'yi kesen kömür sondajları şiferton da kesmektedir. Tarlaağzı'nda 1975-1984
yılları arasında şifertona yönelik 33 lokasyonda toplam 4.326,40 m sondaj yapılmıştır.
Sonuçta 9.900.000 ton görünür+muhtemel rezerv hesaplanmıştır. Kazpınar sahasında kömür
sondajlarından elde edilen verilere göre 12.060.000 ton muhtemel rezerv hesaplanmıştır.
12
Şiferton; refrakter killerin ileri derecede diyajenezi sonucunda oluşan, plastik özelliğini yitirmiş, ateşe dayanıklı
kildir. Bileşiminde Al2O3, SiO2, Fe2O3, organik malzeme, eser miktarda CaO, MgO ve zirkon içermektedir.
NOT: Santral sahası eski Sümerbank şiferton sahasıdır.
162
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tarlaağzı Yatağı Tenör: (A kalite şiferton) SK 35, (C kalite şiferton) SK
30 Rezerv: 9.900.000 ton görünür + muhtemel
Kazpınar Yatağı Tenör: (A kalite şiferton) SK 35, (C kalite şiferton) SK 30 Rezerv:
12.060.000 ton görünür + muhtemel
Bartın Kurucaşile Pelitovası Yatağı:SK 27-35 Rezerv 500 bin ton
Yapı Taşları
Bartın Kurucaşile Başköy Sarıdere bileği taşı
Bartın Kurucaşile Karaman Hisarköy ekmek taşı
IV.2.19. Termal ve jeotermal su kaynakları, (Bunların fiziksel ve kimyasal özellikleri,
debileri, mevcut ve planlanan kullanımları)
Bartın İl sınırlarında kayıt altına alınmış olan herhangi bir jeotermal kaynak
bulunmamaktadır (Bkz. Şekil 78) (Bartın İl Çevre Durum Raporu, 2011).
Kaynak: www.mta.gov.tr
Şekil 78. Türkiye Jeotermal Haritası
IV.2.20. Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler
(Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş
alanlar, vb.)
Proje sahasında herhangi bir askeri yasak bölge, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli
amaçlarla tahsis edilmiş alan ya da 7/16349 sayılı “Bakanlar Kurulu Kararı” ile sınırlandırılmış
alanlar bulunmamakla birlikte, proje sahasında orman alanları mevcuttur.
163
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
IV.2.21. Proje yeri ve etki alanının hava, su, toprak ve gürültü açısından mevcut
kirlilik yükünün belirlenmesi (Bu çalışma yapılırken ilgili yönetmelik gereğince hangi
tarihler arasında ne tür çalışmalar yapıldığı, çalışma metotları, çalışmanın yapıldığı
dönemdeki meteorolojik şartlar ve ölçüm süreleri belirtilmelidir.)
Proje sahasının mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi amacıyla, T.C. Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş laboratuvarlar tarafından sahada muhtelif
zamanlarda çeşitli ölçüm ve analiz çalışmaları gerçekleştirilmiştir 13 (Bkz. Tablo 58). Söz
konusu çalışmalar; 2011 yılında Çınar Çevre Laboratuvarı, 2012 yılında Dokay Çevre
Laboratuvarı ve 2013 yılında da Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından
tamamlanmıştır.
Tablo 58. Proje Kapsamında Yapılan Ölçüm ve Analizler
Çınar Çevre
Dokay Çevre
Parametre
Laboratuvarı
Laboratuvarı
Toprak
X
Sediman
X
Kül analizi
Yüzey suyu
X
Yeraltı suyu
Deniz suyu
X
X
Gürültü
X
X
Çöken toz
X
PM10
X
X
Difüzyon Tüpü
X
-
Segal Çevre Ölçüm ve
Analiz Laboratuarı
X
X
X
X
X
X
X
X
2013 yılında Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından yapılan çalışmalar
sırasında; toprak ve sediman örnekleri, kül analizleri, yüzey, yeraltı ve deniz suyu örnekleri,
toz, gürültü ve hava kalitesi emisyon değerleri ölçülmüş ve analizleri yapılmıştır. Segal Çevre
Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından yapılan tüm analiz sonuçları Ek 13’te, ölçüm yapılan
noktaların koordinatları Tablo 59 ve Şekil 79’da sunulmuştur.
Tablo 59. Proje Kapsamında Yapılan Ölçüm Noktaları
Parametre
X
13
Y
Toprak Numunesi-1
444981
4618941
Toprak Numunesi-2
446461
4620142
Yeraltı Suyu-1
446726
4620208
Yeraltı Suyu-2
444974
4618900
Yüzey Suyu-1
445581
4619506
Yüzey Suyu-2
445536
4619624
Yüzey Suyu-3
445479
4619689
Deniz Suyu-1
445283
4620722
Deniz Suyu-2
445529
4620828
Deniz Suyu-3
445183
4619768
Gürültü-1
444890
4619356
Gürültü-2
444977
4618901
Gürültü-3
446149
4618883
Gürültü-4
445451
4619676
Gürültü-5
445689
4619248
Gürültü-6
446489
4619440
Gürültü-7
446162
4619958
Bu bilgi, yatırımcı firmadan edinilmiştir.
164
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Parametre
X
Y
Gürültü-8
444552
4618570
Pasif Örnekleme (PS)-1
445001
4618726
Pasif Örnekleme (PS)-2
444885
4618834
Pasif Örnekleme (PS)-3
444722
4618998
Pasif Örnekleme (PS)-4
447087
4619001
Pasif Örnekleme (PS)-5
446524
4619341
Pasif Örnekleme (PS)-6
446740
4619661
Pasif Örnekleme (PS)-7
447575
4620553
Pasif Örnekleme (PS)-8
447439
4619540
Çöken toz-1
444694
4619033
Çöken toz-2
445677
4619247
Çöken toz-3
444552
4618570
Çöken toz-4
446149
4618882
PM10-1
445676
4619246
PM10-2
444552
4618569
Şekil 79. Ölçüm Noktalarını Gösterir Uydu Haritası
Toprak
Proje sahası ve çevresindeki toprak kalitesinin tayin edilebilmesi için 2011 yılında
Çınar Çevre Laboratuvarı, 2013 yılında da Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı
tarafından analizler gerçekleştirilmiştir.
2011 yılında Çınar Çevre Laboratuvarı tarafından yapılan çalışmada proje sahası da
dahil olmak üzere toplam dört farklı noktadan toprak örnekleri alınmış ve mülga Tarım ve Köy
İşleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Toprak Gübre ve Su Kaynakları
Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü analizleri yapılmıştır. Analiz sonuçlarında toprağın su
ile doymuşluğu, bünye sınıfı, toplam tuz %, toprağın pH’sı, kireç miktarı, besin maddeleri
(fosfor ve potasyum), organik madde, toplam azot, organik karbon, yarayışlı demir, yarayışlı
bakır, yarayışlı çinko ve yarayışlı mangan miktarları gibi parametreler tayin edilmiştir.
165
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Buna ilaveten 2013 yılında Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından iki
farklı noktadan toprak örnekleri alınarak ağır metal içerikleri tayin edilmiştir (Bkz. Tablo 60).
Tablo 60. Toprak Numunelerine Ait Analiz Sonuçları (2013)
Parametre
Birim
1 Nolu Numune
2 Nolu Numune
Antimon
mg/kg
<1,25
<1,25
Arsenik
mg/kg
15
15
Bakır
mg/kg
15,5
16
Baryum
mg/kg
100,5
115,5
Bor
mg/kg
28,5
45
Civa
mg/kg
0,27
0,35
Çinko
mg/kg
41
39,5
Kadmiyum
mg/kg
1,3
1,15
Krom
mg/kg
62,2
70,7
Kurşun
Molibden
Selenyum
Toplam Petrol Hidrokarbonları
TOX
mg/kg
mg/kg
mg/kg
mg/kg
mg/kg
14,5
<2,5
<1,25
<1,58
131,88
13
<2,5
<1,25
<1,58
58,1
Buna ilaveten bölgedeki toprakların kalite ve verimliliklerinin tayin edilebilmesi için altı
farklı noktadan toprak numuneleri alınmış ve analizleri yapılmıştır (Bkz. Tablo 61).
Tablo 61. Toprak Kalite ve Verimlilik Analiz Sonuçları (2013)
Parametre
İşba (%)
pH
Kireç (%)
Tuz (%)
Fosfat
(kg/da)
Organik
Madde (%)
Potasyum
(kg/da)
73
8,3
3,99
0,012
1,72
0,33
42,65
Kil
Hafif Alkali
Az Kireçli
Tuzsuz
Çok Az
Çok Az
Yeterli
55
7,97
3,58
0,009
9,39
0,26
37
Killi Tın
Hafif Alkali
Az Kireçli
Tuzsuz
Yeterli
Çok Az
Yeterli
40
6,72
2,89
0,007
8,93
0,35
26,28
Tınlı
Nötr
Az Kireçli
Tuzsuz
Yeterli
Çok Az
Az
46
6,52
3,3
0,007
1,26
0,39
22,21
Tınlı
Nötr
Az Kireçli
Tuzsuz
Çok Az
Çok Az
Az
60
7,63
3,44
0,014
2,18
1,22
203,52
Killi Tın
Hafif Alkali
Az Kireçli
Tuzsuz
Çok Az
Az
Yeterli
55
7,58
3,16
0,014
0,8
1,14
182,11
Killi Tın
Hafif Alkali
Az Kireçli
Tuzsuz
Çok Az
Az
Yeterli
Numune 1
Numune 2
Numune 3
Numune 4
Numune 5
Numune 6
166
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Toprak numuneleri için yapılan metal analizlerinin sonuçlarına göre, mevcut durumda
sadece kadmiyum parametresine ait değerler, ilgili mevzuatta verilen değerlerin üstündedir.
Proje kapsamında yapılan ölçüm ve analiz çalışmalarına ilaveten, sahanın toprak
özelliklerinin belirlenebilmesi ve yapılması planlanan santralin etki alanındaki arazilerin
toprak özelliklerin tayin edilmesi için Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nden Prof Dr. Yusuf
KURUCU tarafından Amasra-Bartın Bölgesinde Kurulması Planlanan Termik Santralin
Muhtemel Baca Gazı Etki Alanı Kapsamındaki Arazilerden Nisan 2013 Dönemi Alınan
Toprak Örneklerinin Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ile Bitki Örneklerinin Nisan 2013
Dönemi Ağır Metal İçerikleri isimli bir rapor hazırlanmış ve Ek 10’da sunulmuştur.
Çalışmada, 12 km yarıçaplı bir alanda çalışmalar yapılmış, 35 ayrı noktadan örnekli
toprak profil incelemesi yapılmıştır. Örnek noktaları hakim rüzgar yönü dikkate alınarak
belirlenmiştir.
Yapılan çalışmada hakim toprak grubunun kahverengi orman toprağı olduğu
saptanmıştır. Yüzey toprağında zengin organik madde içeriğine sahip bu grup topraklar, koyu
renkli, kil ve kireç içeriği zengin topraklardır. Bu toprak grubunu kırmızı-sarı podsolik
topraklar izlenmiştir. Çalışma alanındaki torakların agregatlaşma düzeyi yüksektir. Tüm
çalışma alanında organik maddenin yüksek ve toprakların kireç içeriklerinin zengin olması
yüzey toprağında sağlamlık derecesi yüksek agregatlaşmayı sağladığı yerinde görülmüştür.
Kül
Proje kapsamında 2013 yılında yapılan kül analiz sonuçları Tablo 62’de verilmiştir.
Tablo 62. Kül Analiz Sonuçları (2013)
Parametre
Analiz Sonucu
İnert Atıkların
Düzenli
Depolama
Kriterleri
pH
Arsenik
Baryum
Kadmiyum
Toplam krom
Bakır
Civa
Molibden
Nikel
Kurşun
Antimon
Selenyum
Çinko
Klorür
Florür
Sülfat
Çözünmüş
Organik Karbon
Toplam
Çözünen Katı
Fenol İndeksi
Toplam Organik
Karbon
BTEX
PCB
11,69
0,016
1,06
<0,003
0,037
<0,01
<0,0005
0,23
0,027
<0,01
<0,002
0,036
<0,01
22
3,21
679
0,05
2
0,004
0,05
0,2
0,001
0,05
0,04
0,05
0,006
0,01
0,4
80
1
100
Tehlikesiz
Atıkların
Düzenli
Depolama
Kriterleri
0,2
10
0,1
1
5
0,02
1
1
1
0,07
0,05
5
1500
15
2000
12,5
50
80
100
İnert atık
888
400
6000
10000
Tehlikesiz atık
0,011
0,1
-
-
İnert atık
36890
30000
%5
%6
Tehlikesiz atık
<0,02
<0,003
6
1
-
-
İnert atık
İnert atık
167
Tehlikeli
Atıkların
Düzenli
Depolama
Kriterleri
2,5
30
0,5
7
10
0,2
3
4
5
0,5
0,7
20
2500
50
5000
Değerlendirme
İnert atık
İnert atık
İnert atık
İnert atık
İnert atık
İnert atık
Tehlikesiz atık
İnert atık
İnert atık
İnert atık
Tehlikesiz atık
İnert atık
İnert atık
Tehlikesiz atık
Tehlikesiz atık
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Parametre
Analiz Sonucu
İnert Atıkların
Düzenli
Depolama
Kriterleri
Mineral Yağ
LOİ
394,47
9,9
500
-
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tehlikeli
Atıkların
Düzenli
Değerlendirme
Depolama
Kriterleri
İnert atık
10
-
Tehlikesiz
Atıkların
Düzenli
Depolama
Kriterleri
-
Tablo 62’de sunulan kül analiz sonuçlarına göre; küllerin inert ya da tehlikesiz atık
kategorisinde olduğu tayin edilmiştir.
Yüzey suyu
Proje sahası ve çevresinde mevcut yüzeysel su kaynaklarının kalitesinin tespitine
yönelik olarak 2011 yılında Tarlaağzı Deresi ve Çapak Deresi’nden numuneler alınmış ve
analizleri Çınar Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarı tarafından gerçekleştirilmiştir. Çınar
Çevre Laboratuvarı tarafından yapılan analiz sonuçlarında; Tarlaağzı Deresinin su kalitesi;
Çözünmüş Oksijen, Oksijen Doygunluğu, Fekal Koliform, Toplam Koliform, T. Fosfor ve
Kjeldahi Azotu parametreleri açısından II. sınıf, diğer parametreler için I. Sınıf olduğu tespit
edilmiştir. Çapak Deresi su kalitesi ise; Çözünmüş Oksijen, Oksijen Doygunluğu, Toplam
Koliform, Kjeldahi Azotu, Toplam Organik Karbon parametreleri açısından II. sınıf, diğer
parametreler için I. sınıf tespit edilmiştir.
2011 yılında yapılan ölçüm ve analiz çalışmalarına ek olarak 2013 yılında Segal
Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından ölçüm ve analiz çalışması tekrar yapılmıştır.
Alınan örnekler, 30.11.2012 tarih ve 28483 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği” uyarınca analiz edilmiştir. Analiz sonuçları
Tablo 63’te verilmiştir.
Tablo 63. Yüzey Suyu Numunesine Ait Analiz Sonuçları (2013)
Numune 1
Analiz
Sonucu
Numune 2
Analiz
Sonucu
Numune 3
Analiz
Sonucu
Sıcaklık ( C)
pH
28
8,2
25,4
8,55
İletkenlik (µS/cm)
960
Parametre
Yüzeysel Su Kalitesi Yönetmeliği
Tablo 5
Su Kalite Sınıfları
27,1
8,1
I
≤ 25
6,5-8,5
II
≤ 25
6,5-8,5
III
≤ 30
6,0-9,0
870
876
< 400
4001.000
1.0013.000
1,3
<0,5
<0,5
3,5
<0,5
<0,5
3,2
<0,5
<0,5
1,5
1,2
0,8
3
2,4
1,7
4,3
3,7
2,5
5
4,2
2,8
Çözünmüş Oksijen (mg/L)
7,4
7,9
7,53
>8
6-8
3-6
<3
Oksijen Doygunluğu (%)
84,5
88,5
86,6
90
70-90
40-70
< 40
<10
<10
<10
< 25
25-50
50-70
> 70
<4
<4
<4
<4
4-8
8-20
> 20
Amonyum Azotu (mg/L)
<0,1
<0,1
<0,1
< 0,2
0,2-1
1-2
>2
Nitrit Azotu (mg/L)
0,01
0,017
0,016
< 0,002
0,0020,01
0,01-0,05
> 0,05
Nitrat Azotu (mg/L)
1,28
3,71
6,01
<5
5-10
10-20
> 20
Toplam Kjeldahl-Azotu
(mg/L)
0,57
0,32
0,92
0,5
1,5
5
>5
Toplam Fosfor (mg/L)
0,015
0,676
0,52
< 0,03
0,030,16
0,16-0,65
> 0,65
o
Renk
RES 436 nm
RES 525 nm
RES 620 nm
Kimyasal Oksijen İhtiyacı
(mg/L) (KOİ)
Biyolojik Oksijen İhtiyacı
(BOİ5) (mg/L)
168
IV
> 30
6,0-9,0
dışında
> 3.000
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Numune 1
Analiz
Sonucu
Numune 2
Analiz
Sonucu
Numune 3
Analiz
Sonucu
<0,5
<0,5
Kadmiyum (μg/L)
<1
Kurşun (μg/L)
Parametre
Yüzeysel Su Kalitesi Yönetmeliği
Tablo 5
Su Kalite Sınıfları
I
II
III
IV
<0,5
< 0,1
0,1-0,5
0,5-2
>2
<1
<1
≤2
2-5
5-7
>7
<10
<10
<10
≤10
10-20
20-50
> 50
Bakır (μg/L)
<10
<10
<10
≤20
20-50
50-200
> 200
Nikel (μgi/L)
<20
<20
<20
≤20
20-50
50-200
> 200
Çinko (μg/L)
<10
<10
<10
≤200
200500
5002.000
> 2.000
Fekal Koliform (KOB/100
mL)
0
0
0
≤10
10-200
2002.000
> 2.000
Toplam Koliform (KOB/100
mL)
0
0
0
≤100
10020.000
20000100.000
>
100.000
Cıva (μg/L)
Yapılan analiz sonuçları ile “Yüzeysel Su Kalitesi Yönetmeliği” Tablo 5 “Su Kalite
Sınıfları” karşılaştırıldığında, su örneklerinin genellikle I. sınıf kalitede olduğu görülmektedir.
Buna ilaveten proje kapsamında Ek 8’de sunulan Kurulması Planlanan Termik
Santrallerin Yüzeysel ve Yeraltı Su Kaynaklarına Olası Çevresel Etkilerinin İncelenmesi ve
Amasra-Gömü (Çapak Koyu) Santral Yeri İçin Hidrojeolojik Yapının İncelenmesi Raporu’nda
da değinildiği üzere Kavşak Suyu yakınındaki dereden, Çamaşır Deresi’nden ve Kaman
Deresi’nden su numuneleri alınarak analizleri yapılmıştır. Yapılan analiz sonuçlarına göre;
her üç yüzeysel su kaynağı pH parametresi açısından III.sınıf, demir parametresi açısından
II.sınıf, alüminyum parametresi açısından IV.sınıf ve sülfür parametresi açısından da IV.sınıf
su kalitesindedir.
Yeraltı suyu
Proje sahasına en yakın iki farklı yeraltı suyu kaynağından 29.06.2013 tarihinde su
numunesi alınmış ve analizleri Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından
gerçekleştirilmiştir. Analiz sonuçları, 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği (SKKY)” uyarınca
değerlendirilmiştir (Bkz. Tablo 64).
Tablo 64. Yeraltı Suyu Numunesine Ait Analiz Sonuçları (2013)
Numune 1 Numune 2
SKKY Tablo 1 Su Kalite Sınıfları
Parametre
Analiz
Analiz
Sonucu
Sonucu
I
II
III
IV
7,82
7,79
6,5-8,5
6,5-8,5
6,0-9,0
6,0-9,0
pH
19,1
18,7
25
25
30
>30
Sıcaklık
O2 (Çözünmüş Oksijen)
8,42
8,28
8
6
3
<3
(mg/L)
106,7
100,3
90
70
40
<40
Oksijen Doygunluğu (%)
Toplam Çözünmüş Katı
170,8
41,3
500
1.500
5.000
>5.000
(mg/L)(KOB/100
Fekal Koliform
0
0
10
200
2.000
>2.000
mL) (KOB/100
Toplam Koliform
50
0
100
20.000
100.000
>100.000
<10
<10
25
50
70
>70
KOİmL)
(mg/L)
<4
<4
4
8
20
>20
BOİ (mg/L)
+6
Krom (µg/L)
<20
<20
*
20
50
>50
<5
<5
5
50
300
>300
Renk (pt-Co)
<0,001
<0,001
0,002
0,01
0,1
>0,1
Fenol (mg/L)
540
250
1.000
1.500
2.000
>2.000
Florür (µg/L)
9,5
7,5
25
200
400
>400
Klorür (µg/L)
169
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Numune 1
Analiz
Sonucu
22,8
Sülfat (mg/L)
<2
Sülfür (µg/L)
Toplam Kjeldahl Azotu
0,38
(mg/L)
<0,1
Amonyum
Azotu (mg/L)
<0,1
Nitrat Azotu (mg/L)
<0,002
Nitrit Azotu (mg/L)
0,069
Toplam Fosfor (mg/L)
<10
Serbest Klor (µg/L)
910
Bor (µg/L)
<0,5
Civa (µg/L)
<1
Kadmiyum (µg/L)
<10
Bakır (µg/L)
<20
Krom (toplam) (µg/L)
<10
Çinko (µg/L)
<20
Nikel (µg/L)
<10
Mangan (µg/L)
28,7
Sodyum (µg/L)
<10
Kobalt (µg/L)
<10
Kurşun (µg/L)
<20
Demir (µg/L)
<1
Selenyum (µg/L)
<1
Arsenik (µg/L)
0,015
Alüminyum (mg/L)
22
Baryum (µg/L)
Toplam Organik Karbon
3,3
<0,025
Deterjanlar(mg/L)
(MBAS) (mg/L)
Mineral Yağ Ve Türevleri
<0,003
<0,001
Toplam (mg/L)
Pestisit (mg/L)
<10
Siyanür (µg/L)
* Ölçülmeyecek kadar az
Parametre
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Numune 2
Analiz
Sonucu
21,4
<2
0,41
<0,1
<0,1
<0,002
0,183
<10
<10
<0,5
<1
<10
<20
12
<20
<10
8,68
<10
<10
<20
<1
<1
<0,01
32
3,6
<0,025
<0,003
<0,001
<10
SKKY Tablo 1 Su Kalite Sınıfları
I
200
2
0,5
0,2
5
0,002
0,02
10
1.000
0,1
3
20
20
200
20
100
125
10
10
300
10
20
0,3
1.000
5
0,05
0,02
0,001
10
II
200
2
1,5
1
10
0,01
0,16
10
1.000
0,5
5
50
50
500
50
500
125
20
20
1.000
10
50
0,3
2.000
8
0,2
0,1
0,01
50
III
400
10
5
2
20
0,05
0,65
50
1.000
2
10
200
200
2.000
200
3.000
250
200
50
5.000
20
100
1
2.000
12
1
0,5
0,1
100
IV
>400
>10
>5
>2
>20
>0,05
>0,65
>50
>1.000
>2
>10
>200
>200
>2.000
>200
>3.000
>250
>200
>50
>5.000
>20
>100
>1
>2.000
>12
>1,5
>0,5
>0,1
>100
Yeraltı suyu numuneleri üzerinde yapılan analiz sonuçlarına göre; numunenin alındığı
bölgedeki yeraltı sularının, genellikle I. sınıf su kalitesinde olduğu belirlenmiştir.
Bölgede yapılan hidrojeolojik çalışmalarda sırasında su kaynaklarından örnekler
alınmış ve kimyasal analizleri gerçekleştirilmiştir. Söz konusu örneklere ait sonuçlar Ek 8’de
sunulan Amasra’nın Güneybatısının Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikleri, Hema Termik Santral
Sahası ve Çevresi İnceleme Raporu Kurulması Planlanan Termik Santrallerin Yüzeysel ve
Yeraltı Su Kaynaklarına Olası Çevresel Etkilerinin İncelenmesi ve Amasra-Gömü (Çapak
Koyu) Santral Yeri İçin Hidrojeolojik Yapının İncelenmesi Raporu’nda mevcuttur.
Bölgeden alınan numuneler üzerinde gerçekleştirilen analiz sonuçlarına göre; HSK1
HEMA Su Kuyusu su örneği, HEMA2 havalandırma bacasından sızan su örneği ve 13 no.lu
Kaman içme suyu kuyusu su örneği yüksek Na içeriği, 45 no.lu Ulupınar kaynağı şehir
şebeke suyu örneği ve 31 no.lu şahıs keson kuyusu su örneği ise yüksek Ca içeriği ile diğer
sulardan ayrı karakterdedirler. Suların kimyasal özelliklerinin belirginleşmesinde su-kayaç
etkileşiminin gerçekleştiği örnekleri ayırtlayabilmek için Gibbs (1970) tarafından önerilen bir
diyagram kullanılmıştır (Bkz. Ek 8). Bu diyagramda, suyu basınçlı çatlaklı andezit akiferinden
alan HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu Kaman içme suyu kuyusu su örneklerinin kimyasal
özelliklerinin kayaçla olan uzun süreli etkileşimi sonucu geliştiğini, analizi yapılan diğer tüm
suların (Kavşak Suyu, tüm dere suları, Ulupınar kaynak suyu, Paşa Pınarı, sığ ve geniş çaplı
keson kuyuları) ise yağmur suyu etkisinde kimyasal özelliklerinin geliştiği ve bu suların
kayaçlar içerisindeki dolaşımlarının kayaçla reaksiyona girecek kadar uzun olmadığı
görülmektedir.
170
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu su örneklerinin yüksek EC değerlerinin yanı sıra, pH
açısından bazik karakterde sulardır. Hidrojeolojik olarak aynı akiferden geldiği anlaşılan bu
suların kimyasal açıdan da aynı akiferin suları olduğu görülmektedir. Kavşak Suyu’nun
akiferinin ise tamamen ayrı olduğu, bu suyun çok kısa bir dolaşım ile neredeyse yağış suyu
karakterinde olduğu açıktır. Yağışlı dönemlerde Kavşak Suyu kaptajında suyun bulanık
olması, bu kaynağın yağış sularından anında etkilendiğinin diğer bir göstergesidir.
Sertliği yüksek olan Ulupınar suyunun (no 45) karbonatlı ve karstik bir akiferden
geldiği bilinmektedir. Sertliği yüksek olan diğer örnek, 31 no.lu (keson kuyu) suyudur. Bu
kuyunun Üst Kretase yaşlı Marn-Kireçtaşı birimde bulunduğu, karbonatlı kayaç dolayısıyla
sertliğinin yüksek olduğu anlaşılmaktadır.
HSK1, HEMA2 ve 13 no.lu su örnekleri As, B, Li, Ni, Pb ve Si açısından diğer su
örneklerine göre daha zengin olup, bu minör elementler volkanik bir kökene işaret ederler. Bu
suların çatlaklı andezit akiferinden geldiği göz önüne alındığında bu beklenen bir sonuçtur.
Analizi yapılan sularda HSK1 ve HEMA2 örneklerinde As konsantrasyonlarının içme
sularında izin verilen değer olan 10 ppb (μg/L) biraz üzerinde olduğu görülmektedir. HSK1
için As konsantrasyonu 10,3 ppb, HEMA2 için As konsantrasyonu ise 12,5 ppb’dir. 13 no.lu
su örneğinin As konsantrasyonu ise 7,8 ppb’dir. Yeraltı su çekimi yapılan HSK1 ve 13 no.lu
(Kaman Köyü içme suyu kuyusu) kuyularında kritik olan As konsantrasyonunun periyodik
olarak incelenmesinde ve 10 ppb üzerine çıktığı durumlarda ise içme suyu olarak
kullanılmasının yasaklanmasında fayda bulunmaktadır. Kaman Köyü içme suyu kuyusu As
konsantrasyonu, Kavşak Suyu’ndan 6,5 kat ve şehir şebeke suyundan 7,8 kat fazladır. Tek
dönem kimyasal analiz sonucu ile suların içilebilirliği konusunda karar vermek yerine,
mevsimsel olarak analizler yapılarak bir karara varmak gerekir. Eğer bu kuyularda As
konsantrasyonları içme suyu olarak kullanımını etkileyecekse, bunları koruma altına alma
gereği de ortadan kalkabilir. Ayrıca bu kuyuların suları pH açısından içilebilirlik konusunda
sınır değer 9,5 değerine de çok yakındır.
Sular sıcaklıkları açısından incelendiğinde, nispeten derin dolaşımlı olan HSK1,
HEMA2 ve 13 no.lu su örneklerinin su sıcaklıklarının 16,1°C-16,5°C arası, diğer suların ise
4,7°C-12,9°C arası olduğu görülmektedir (Bkz. Ek 8).
Deniz suyu
Yapılması plananan proje kapsamında 2011 yılında Çınar Çevre Laboratuvarı, 2012
yılında Dokay Çevre Laboratuvarı ve 2013 yılının Haziran ayında da Segal Çevre Ölçüm ve
Analiz Laboratuarı tarafından deniz suyu ölçüm ve analizleri yapılmıştır. 2013 yılında üç farklı
noktadan alınan deniz suyu numunelerinin “SKKY” Tablo 4 “Deniz Suyunun Genel Kalite
Kriterleri” ve “Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği” uyarınca analizleri yapılmıştır (Bkz. Tablo 65
ve Tablo 66).
Tablo 65. Deniz Suyu Numunesine Ait Analiz Sonuçları (2013)
Numune 1
Numune 2
Numune 3
SKKY Tablo 4
Parametre
Analiz
Analiz
Analiz
Değerleri
Sonucu
Sonucu
Sonucu
pH
8,42
8,43
8,4
6-9
Askıda Katı
<10
<10
<10
30
Madde (mg/L)
Çözünmüş
Doygunluğun
Oksijen
8,44/104,2
8,41/103,9
8,36/103,3
%90’ından
(mg/L)/%
fazla
Işık
Geçirgenliği
5
5
5
(m)
Parçalanabilir
Organik
<4
<4
<4
Kirleticiler
171
Yüzme Suyu Kalitesi
Yönetmeliği Değerleri
Kılavuz
Zorunlu
6-9
80-120
-
2
1
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Parametre
(BOİ) (mg/L)
Klorofil-a
(Üretkenlik)
(mg/L)
Fenol (mg/L)
Bakır (mg/L)
Kadmiyum
(mg/L)
Kurşun mg/L)
Nikel (mg/L)
Çinko (mg/L)
Civa (mg/L)
Krom (mg/L)
Arsenik
(mg/L)
Amonyak
(mg/L)
Nitrat (mg/L)
Fosfat (mg/L)
Kjeldahl Azotu
(mg/L)
Toplam
Siyanür
(mg/L)
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yüzme Suyu Kalitesi
SKKY Tablo 4
Yönetmeliği Değerleri
Değerleri
Kılavuz
Zorunlu
Numune 1
Analiz
Sonucu
Numune 2
Analiz
Sonucu
Numune 3
Analiz
Sonucu
<0,001
<0,001
<0,001
-
<0,001
<0,01
<0,001
<0,01
<0,001
<0,01
0,001
0,01
≤0,005
≤0,005
<0,003
<0,003
<0,003
0,01
-
-
<0,01
<0,02
<0,01
<0,0005
<0,02
<0,01
<0,02
<0,01
<0,0005
<0,02
<0,01
<0,02
<0,01
<0,0005
<0,02
0,1
0,1
0,1
0,004
0,1
-
-
-
-
<0,001
<0,001
<0,001
0,1
-
-
<0,01
<0,01
<0,01
0,02
-
-
<0,44
<0,01
<0,44
<0,01
<0,44
<0,01
-
-
-
<0,2
0,22
<0,2
-
-
-
<0,01
<0,01
<0,01
-
-
-
Renk(Pt-Co)
<5
<5
18
Doğal
-
Yüzer madde
Balık
Biyodeneyi
(zehirlilik)
Yok
Yok
Yok
-
Bulunmamalı
<4
<4
<4
Bulunmayacak
<0,025
<0,025
<0,025
-
Yüzey Aktif
Madde (mg/L)
Bulanıklık
(NTU)
Ham Petrol ve
Petrol
Türevleri
(mineral yağ)
(mg/L)
Pestisitler
(mg/L)
Toplam
Koliform
(KOB/100 mL)
Fekal Koliform
(KOB/100 mL)
Fekal
Streptokok
(KOB/100 mL)
Salmonella
(KOB/100 mL)
≤3
0,86
0,58
0,49
Renkte
olağandışı bir
değişiklik
olmamalı
-
Kalıcı olmayan
köpük
-
Doğal
<0,003
<0,003
<0,003
0,003
-
Su yüzeyinde
görünür film
tabak, koku
olmamalı
<0,00025
<0,00025
<0,00025
-
-
-
250
300
300
-
1.000
500
10.000
0
0
0
-
200
100
2.000
0
0
0
-
100
1.000
0
0
0
-
-
0
172
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 66. Deniz Suyundaki Radyoaktivite Sonuçları (2013)
Numune 1
Numune 2
Numune 3
SKKY Tablo 4
Parametre
Analiz
Analiz
Analiz
Değerleri
Sonucu
Sonucu
Sonucu
Radyoaktivite
Alfa Aktivitesi
<5,74
<6,73
<11,4
(Bq/L)
Radyoaktivite
Beta
6,07
5,67
4,37
Aktivitesi
(Bq/L)
Yüzme Suyu Kalitesi
Yönetmeliği Değerleri
Kılavuz
Zorunlu
-
-
-
-
2013 yılında deniz suyu numuneleri üzerinde gerçekleştirilen analiz sonuçlarına göre;
tüm numunelerin pH değerleri, sınır değer olan 6-9 aralığındadır. Deniz suyunda yüzer
maddeye rastlanmamıştır. AKM 10 mg/L altında olup, “SKKY” limit değerlerinin altındadır.
Fenol, bakır, kadmiyum, kurşun, nikel, çinko, civa, krom, arsenik ve amonyak
parametrelerinin tespit edilen değerleri yönetmelik sınır değerlerinin altındadır. Toplam
koliform parametresi yönetmelik sınır değerinin altında olmakla birlikte, fekal koliform ve fekal
streptokok parametrelerine rastlanmamıştır.
Gürültü
Proje sahası ve çevresinde mevcut gürültünün tespitine yönelik 2011 yılında Çınar
Çevre Laboratuvarı tarafından bir tanesi proje sahasında, sekiz tanesi de proje sahası
çevresinde olmak üzere gürültü ölçümleri yapılmış, buna ek olarak, 2012 yılında Dokay
Çevre Laboratuvarı tarafından Gömü ve Tarlaağzı Köylerinde 24 saat süreyle gürültü
ölçümleri gerçekleştirilmiştir.
Proje sahası ve çevresindeki mevcut gürültü seviyesinin tespit edilmesi amacıyla bu
defa da 2013 yılında Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafında sekiz noktada
gürültü ölçümleri yapılmıştır (Bkz. Tablo 67). Yapılan ölçümler “ÇGDYY”nde belirtilen sınır
değerler ile mukayese edilmiştir.
Tablo 67. Proje Sahası ve Yakın Çevresindeki Gürültü Ölçüm Sonuçları (2013)
Arka Plan Gürültü
Arka Plan Gürültü
Koordinatlar
Düzeyi (dBA)
Düzeyi (dBA)
(Gündüz)
(Akşam)
Ölçüm
Noktası
Ölçüm
Dahil
Ölçüm
Dahil
X
Y
Sonucu
Olduğu
Sonucu
Olduğu
(dBA)
Kategori
(dBA)
Kategori
Liman
444890
4619356
45,4
A
46,2
A
Tarlaağzı
Köyü Girişi
Santral
Alanı
Sahil
Akarlar Çay
Bahçesi
Önü
33 No.lu Ev
Önü
Gömü Köyü
Santral
Alanı Yakını
Tarlaağzı
Köyü 85
No.lu ev
Önü
Arka Plan Gürültü
Düzeyi (dBA)
(Gece)
Ölçüm
Dahil
Sonucu
Olduğu
(dBA)
Kategori
50,3
A
444977
4618901
46,0
A
46,5
A
48,9
A
446149
4618883
45,8
A
46,9
A
50,6
A
445451
4619676
44,9
A
47,3
A
49,9
A
445689
4619248
68,1
C
66,6
C
65,5
C
446489
4619440
67,5
C
65,9
C
65,2
C
446162
4619958
47,6
A
46,5
A
47,6
A
444552
4618570
48,0
A
47,2
A
49,0
A
173
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Ölçüm sonuçları, 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği
(ÇGDYY)”de belirtilen sınır değerler ile mukayese edilmiş, elde edilen sonuçların “Kategori A
(Lgündüz<55 dBA) ve Kategori C (Lgündüz 65-74 dBA) olarak nitelendirilen sınır değerin altında
kaldığı görülmüştür.
Pasif örnekleme tüpleri
Proje sahası ve çevresinde 20 günlük periyotlar halinde üç dönem olarak sekiz farklı
lokasyonda NO2, SO2, HCI ve HF ölçümleri gerçekleştirilmiştir (Bkz. Tablo 68).
Tablo 68. NO2, SO2, HCI ve HF Analiz Sonuçları
I. Dönem Ölçüm Sonuçları
Pasif Örnekleme Tüpü
NO2 Ölçüm
3
Sonucu (g/m )
SO2 Ölçüm
Sonucu
3
(g/m )
HCI Ölçüm
Sonucu
3
(g/m )
HF Ölçüm
Sonucu
3
(g/m )
PS 1
PS 2
PS 3
PS 4
PS 5
PS 6
PS 7
PS 8
1,26
1,68
1,88
6,99
3,17
2,02
5,44
4,80
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
3,87
<L.O.D.
4,39
4,96
3,82
<L.O.D.
2,67
4,25
3,34
1,97
3,66
4,26
5,61
2,73
2,78
5,33
*
5,51
5,35
3,77
4,60
3,32
3,53
4,34
*
6,24
6,76
7,24
6,57
5,55
4,18
7,12
3,95
2,67
3,57
4,85
2,26
3,84
2,45
2,97
4,84
4,55
5,09
4,35
3,74
5,36
3,20
4,93
PS 1
PS 2
PS 3
PS 4
PS 5
PS 6
PS 7
PS 8
*
2,26
2,99
5,61
3,20
3,02
6,30
4,17
II. Dönem Ölçüm Sonuçları
3,33
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
III. Dönem Ölçüm Sonuçları
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
<L.O.D.
PS 1
4,01
PS 2
3,54
PS 3
3,31
PS 4
7,41
PS 5
5,95
PS 6
4,94
PS 7
9,29
PS 8
6,18
2,71
*Pasif örnekleme tüpü sahada kaybolduğu için analizi yapılamamıştır.
<L.O.D.=limit değerin altında
Tablo 68’den de görülebileceği gibi, proje sahası ve yakın çevresindeki NO2, SO2,
HCI ve HF konsantrasyon değerleri, 03.07.2009 tarih ve 27277 Sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
(SKHKKY)” Ek 2 Tablo 2.2’de verilen sınır değerlerin altındadır.
174
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Partikül Madde (PM10)
Önerilen proje kapsamında yapılan partikül madde (PM10) ölçüm çalışmaları, iki farklı
noktada 24 saat süre ile gerçekleştirilmiştir. Yapılan ölçümlerin sonuçları ve yönetmelik sınır
değerleri Tablo 69’da verilmiştir. Buna ilaveten söz konusu ölçüm çalışması, hali hazırda
tekrar edilmekte olup, iki farklı noktada bir ay süre ile gerçekleştirilmektedir.
Tablo 69. Tesis İçerisinde Yapılan (PM10)Toz Ölçümlere İlişkin Sonuçlar
Ortalama
Ölçümler (µg/Nm 3)
Ünite
Değer
3
1
2
3
(µg/Nm )
1.Nokta
1820
1840
980
1550
2.Nokta
1580
1820
1480
1630
SKHKKY
Sınır Değeri
3
KVS (µg/Nm )
100
100
HKDYY
Sınır Değer
3
(µg/Nm )
50
50
Çöken toz
“SKHKKY” Ek 2 gereğince iki ay süre ile tesis etki alanındaki dört farklı noktada çöken
toz ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Çöken toz analiz sonuçları Tablo 70’de sunulmuştur.
Tablo 70. Çöken Toz Analiz Sonuçları
Nokta Adı
1
2
3
4
Sonuç (mg/m2.gün)
79,2
226
9,7
31
Tablo 70’ten de görülebileceği gibi, tesis etki alanda gerçekleştirilen çöken toz ölçüm
sonuçları, 03.07.2009 tarih ve 27277 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY)” Ek 2 Tablo 2.2’de verilen
sınır değerlerin altındadır.
IV.2.22.
Diğer özellikler
Bu başlık altında değinilmesi gereken ilave bir husus bulunmamaktadır.
IV.3.
Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri
IV.3.1.
Proje alanı ve etki alanındaki balıkçılık faaliyetleri, su ürünleri bakımından
ekonomik türler, bölge balıkçılığının incelenmesi (voli yerleri, balıkçı, balıkçı teknesi ve
balıkçı kuruluşları yönünden)
Proje sahası ve etki alanındaki balıkçılık faaliyetleri, su ürünleri ve voli sahası ile ilgili
detaylı bilgiler Bölüm IV.2.16’da sunulmuştur.
IV.3.2.
Ekonomik Özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başta turizm
olmak üzere, tarım, hayvancılık, balıkçılık vb sektörler, yöre ve ülke ekonomisi içindeki
yeri ve önemi, diğer bilgiler)
Turizm
Bartın ve Amasra, oldukça zengin turizm potansiyeli ve önemli bir turizm geleneği
bulunmasına karşın, 1960’lerden sonraki 30 yılda turizm talebi açısından beklenen gelişmeyi
gösterememiştir. Ancak, 1991 yılında Bartın’ın il oluşuyla birlikte yeniden hareketlilik
kazanmış, turizmin çeşitlendirilmesi, altyapı sorunlarının giderilmesi, turistik olanakların
geliştirilmesi ve tanıtım konularında başlatılan çalışmalarla önemli aşamalar kaydedilmiştir
(Bartın İl Çevre Durum Raporu, 2011).
175
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Bartın, 700 yıllık kilise binası, 100-300 yıllık camiler, köprüler, hanlar, hamamlar ve
yakın tarihi özetleyen ahşap Bartın evleri, geleneksel Garıla Pazarı ve düğünleri, yüzyılların
desenlerini gümüş pırıltılı ışıklarla yansıtan el sanatlarından telkırma yazmalar, seçkin yöre
mutfağı ve çilek festivali gibi tarihi, kültürel ve folklorik değerleri, deniz, ırmak, mağara, yayla
ve av turizmine olanak sağlayan ilginç doğal değerleriyle bilinmektedir.
Bartın’daki belediye ve turizm işletmesi belgeli konaklama tesisi, oda ve yatak sayıları
Tablo 71 ve Tablo 72’de sunulmaktadır.
Tablo 71. Bartın’daki Belediye Belgeli Konaklama Tesisi, Oda ve Yatak Sayıları
Otel
Pansiyon
İlçe Adı
Tesis
Oda
Yatak
Tesis
Oda
Yatak
Tesis
Sayısı
Sayısı
Sayısı
Sayısı
Sayısı
Sayısı
Sayısı
Merkez
11
231
471
9
133
332
20
Amasra
21
391
1.052
4
60
143
25
Kurucaşile
1
14
32
1
Toplam
33
636
1.555
13
193
475
46
Kaynak:http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/TR,9861/belediye-belgeli-tesis-envanteri.html
Toplam
Oda
Sayısı
364
451
14
829
Yatak
Sayısı
803
1.195
32
2.030
Tablo 72. Bartın’daki Turizm İşletmesi Belgeli Konaklama Tesisi, Oda ve Yatak Sayıları
İl Adı
Tesis Sayısı
Oda Sayısı
Yatak Sayısı
Bartın
6
282
582
Kaynak:http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/TR,9861/belediye-belgeli-tesis-envanteri.html
Yapılan sosyal etki değerlendirme çalışma sonucuna göre (Bkz. Ek 11); Tarlaağzı
Köyü’nde halen 20 hane turizm amaçlı pansiyonculuk yapmaktadır. Önümüzdeki dönemde
pansiyon olarak hizmet verecek hane sayısının ise 50’ye çıkacağı öngörülmektedir. 2010 yılı
itibariyle Bartın İli’ni ziyaret eden yerli turist sayısı 216.906, yabancı turist sayısı ise ancak
8.951 kişidir14.
Tarım
İlçe genelinde kuru ve sulu tarım koşullarında yetiştirilen en önemli ürünler; başta
fındık olmak üzere sırası ile hububat, yem bitkileri, sebze, meyve, yumru bitkiler ve
baklagillerdir. İlçede yapılan bitkisel üretimleri tarla, sebze ve meyve üretimi olarak üç ana
grupta toplamak mümkündür (www.amasra.gov.tr).
Tarla Ürünleri: İlçede ekonomik bakımdan yetiştirilen ana ürünler buğday ve mısırdır.
Uygulanan Çayır-Mera Yem Bitkileri Üretimi ve Hayvancılığı Geliştirme Projesi kapsamında
dağıtılan tohumluklar ile 2000/467 sayılı destekleme kapsamında son yıllarda ilçede yem
bitkileri ekiliş alanında büyük bir artış kaydedilmiştir.
Sebzecilik:İlçede hemen hemen her köyde sebzecilik yaygın olarak yapılmaktadır. En
fazla yetiştirilen sebzeler; domates, biber, hıyar, patlıcan, ıspanak, pırasa, marul, fasulye,
kabak, soğan, lahana ve bakladır.
Örtü altı sebzeciliği son yıllarda büyük ilgi görmeye başlamış ve bu işle uğraşan çiftçi
aile sayısında önemli artışlar olmuştur. Buna paralel olarak modern seralar kurulmaya
başlamıştır. Amasra’da örtü altı tarımı yapan köy sayısı 28, örtü altı tarımı yapan işletme
sayısı 260’tır. İlçe genelinde toplam 30 da’lık alanda örtü altı tarımı yapılmaktadır (Bkz. Ek
9).
14
Batı Karadeniz Bölge Planı, 2014-2013, Turizm Sektör Analizi, s. 139.
176
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Meyvecilik:İlçede yaygın olarak fındık üretimi yapılmaktadır. Fındık üretimi genel
olarak Kazpınarı, Bostanlar, Kocaköy, Şükürler, İnciğez, Saraydüzü, Cumayanı, Çanakçılar
ve Yukarısal Köylerinde yoğunlaşmaktadır.
Amasra genelindeki tarımsal faaliyet ürünleri ve Türkiye ekonomisindeki yerleri Tablo
73’te gösterilmiştir.
Tablo 73. Amasra Genelinde Yetiştirilen Ürünlerin Dağılımı
Ürünler
İşletme Sayısı Arazi Sayısı
Fındık
922
Mısır (Dane)
157
Mısır (Silaj)
48
Kavaklık
81
Bugday (Ekmeklik)
42
Karışık Meyvelik
99
Nadas
72
Ceviz
80
Karışık Sebzelik
117
Yonca
24
Yulaf
8
Kestane
2
Çilek (örtü altı dahil)
6
İncir
1
Kiraz
3
Arpa
1
Zeytin
1
Elma (Diğer)
4
Poulawnia
1
Patates
3
Fig
1
Üzüm Sofralık (Çekirdekli)
1
Fasulye (Kuru)
1
Elma (Starking)
1
Bakla
1
Biber (sivri, çaliston)
1
Fasulye
1
Kaynak: İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2013
3029
291
143
126
115
146
115
98
168
35
11
3
6
2
3
2
1
5
1
4
1
3
2
1
1
3
2
Ekili Alan
2
(m )
8.297,030
586,415
456,906
265,715
249,630
244,543
233,192
224,900
148,687
96,172
27,045
22,608
7,832
6,274
5,725
4,600
3,780
3,244
2,854
2,578
2,500
2,370
2,222
2,000
1,760
0,576
0,367
Ürünün Ekildiği Alanın
Toplam Ekili Alana Oranı
(%)
76,11
5,38
4,19
2,44
2,29
2,24
2,14
2,06
1,36
0,88
0,25
0,21
0,07
0,06
0,05
0,04
0,03
0,03
0,03
0,02
0,02
0,02
0,02
0,02
0,02
0,01
0,00
Hayvancılık
Bölgedeki hayvancılık faaliyetleri, hayvan mevcudiyeti, yetiştirilen ürünler ve Türkiye
ekonomisindeki yeri hakkındaki detaylı bilgiler Bölüm IV.2.16’da verilmiştir.
Proje kapsamında hazırlanan ve Ek 11’de sunulan Sosyal Etki Değerlendirme
Raporu’na göre; Gömü Köyü’nün esas geçim kaynağı madencilik ve fındık müstahsilliğidir.
Buna ek olarak, çoğunlukla geçimlik düzeyde (hane ihtiyaçlarına yönelik) olmak üzere,
seracılık, bağ ve bahçecilik de yapılmaktadır. Köydeki yıllık fındık üretimi 15-20 ton
civarındadır. Bunun dışında köy hanelerine ait arazilerden kiraz, asma yaprağı, sebze,
kestane ve ceviz gibi ürünler elde edilmekte ve bu ürünler hane geçimine yardımcı bir unsur
olarak yol boylarında Amasra’yı ziyaret eden turistlere arz edilmektedir (Bkz. Ek 11).
177
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tarlaağzı Köyü de Gömü köyü gibi temelde bir madenci köyüdür. Köyün birinci gelir
kaynağı madencilik, ikinci gelir kaynağı fındıkçılık ve üçüncü gelir kaynağı da turizmdir.
Köyün yıllık fındık üretimi 220 ton civarındadır. Bunlara ek olarak, Gömü Köyü’nde olduğu
gibi, bağ ve bahçelerden elde edilen sebze ve meyveler perakende olarak yol boylarında
bazı hanelerce satışa sunulmaktadır. Ancak bu son kalem önemli bir gelir getirici faaliyet
sayılmaz. Bu faaliyet, hane ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik geçimlik üretimin yarattığı
ürün fazlasının pazara arz edilmesinden ibarettir (Bkz. Ek 11).
Balıkçılık
Bölgede balıkçılık faaliyetleri, yetiştirilen ürünler ve bu
ekonomisindeki yeri ile igili detaylı bilgiler Bölüm IV.2.16’da verilmiştir.
ürünlerin
Türkiye
Madencilik15
Taşkömürü: Türkiye’nin taşkömürü rezervi 1,33 milyar ton olarak belirlenmiştir. Bu
rezervin %99’nu Zonguldak ve Bartın taşkömürü rezervi oluşturmaktadır. Jeolojik rezervin
409 milyon tonu Amasra Havzası’nda bulunmaktadır.
Amasra Havzası’nda ilk üretim faaliyetleri 1848 yılında başlamış, 1940’da
devletleştirilen işletmeler 1953’de Ereğli Kömür İşletmesi Müessesesi’ne devredilmiş ve
Tarlaağzı’nda ilk devlet sermayeli ocaklar işletmeye açılmıştır.
1981 yılında Zonguldak Kömür İşletmelerine bağlanmış, 1983’te ise TTK Genel
Müdürlüğü yönetim kurulu kararı ile Amasra Taşkömürü İşletmesi haline dönüştürülmüştür.
1994 tarihinden itibaren ise Üzülmez Müessese Müdürlüğü’ne bağlanmıştır. 1998’de tekrar
müessese olmuş, halen Amasra Taşkömürleri Müessesesi olarak faaliyet göstermektedir.
Mermer:Amasra’nın Yukarısal Köyü, Yörükler Mevkii’nde özel bir şirket tarafından
işletilmekte olan bir mermer ocağı mevcuttur. Mermer kalitesi yüksek olup, yurt dışına
pazarlanmaktadır. Toplam rezerv miktarı yaklaşık 100.000 m 3 olup, yıllık üretim 3.250 m3’tür.
Metan Gazı:Metan gazı; havadan hafif, renksiz, kokusuz, yanıcı ve patlayıcı bir
gazdır. Literatürde, denizel oluşumlu (petrol kökenli) olanlar doğal gaz, karasal oluşumlu
(kömür kökenli) olanlar ise metan gazı olarak adlandırılmaktadır. Taşkömürü içersinde metan
gazı (CH4) bulunmaktadır. Hava ile karışımına ocak içersinde grizu adı verilmektedir. Havada
%4,5-%14 oranları arasında bulunursa patlamaya elverişli hale gelmektedir. Kömür
ocaklarındaki grizu faciaları metan gazı patlamaları ile olmaktadır. Metan gazı yanıcı ve ısı
verici (ekzotermik) bir gazdır. Üretildiğinde enerji elde edilebilmektedir. Üretim için yapılan
metan sondajları kömür ocaklarının gazdan arındırılmasına da ek yarar sağlamaktadır. TTK
ile özel sektör arasında metan gazı arama ve işletme sözleşmesi imzalanmıştır.
Hattat Holding Zonguldak-Amasra-Azdavay bölgelerinde toplam 7.000 km2’lik bir alan
içerisinde metan gazı arama çalışmaları başlatmış bulunmaktadır. Bu doğrultuda açılan ilk üç
kuyıda aktif gaz çıkışı tespit edilmiştir. Firma, sahip olduğu iki adet 2.500 m delme kapasiteli
iki kulesi ve diğer bir delme kulesi ile metan sondajlarını yürütmektedir.
Bölgedeki diğer madencilik faaliyetleri ve mevcut maden yatakları ile ilgili detaylı
bilgiler Bölüm IV.2.18’de verilmiştir.
15
Bu bölümdeki bilgiler http://www.amasra.gov.tr internet sitesinden temin edilmiştir.
178
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Sanayi
Kalkınmada birinci derecede öncelikli iller arasında yer alan Bartın, sanayileşmesini
henüz tamamlayamamıştır. İstihdamın taş kömürü kurumunun Amasra ve Zonguldak kömür
ocaklarında yoğunlaşması diğer kollardaki sanayileşmenin uzun süre geri palanda kalmasına
yol açmıştır. Taşkömürü müessesinin yanısıra Bartın Çimento Fabrikası ve ORÜS Orman
İşletmesi ile kamunun başlattığı sanayileşme süreci Bartın'ın il olmasından sonra özel sektör
yatırımları ile devam etmiştir.
Çimento fabrikasının 1995, ORÜS bünyesindeki iki fabrikanın da 1996 ve 1997
yıllarında özelleştirilmesinden sonra Bartın sanayi TTK dışında tümü ile özel sektör kimliğine
bürünmüştür. Ancak özel sektör yatırımları istihdam ve kapasite açısından orta ve küçük
ölçekli işletmeler olup, sanayideki işgücünün ancak yarısını istihdam edebilmektedir.
İşgücünün geri kalan yarısı halen TTK bünyesinde çalışmaktadır.
Coğrafi konumu, ulaşım, özellikle deniz ulaşımı, pazara yakınlık, nüfus, nitelikli insan
gücü, enerji altyapısı ve hatta tasarruf yönünden sanayileşme için yeterli potansiyel
bulunmasına rağmen özel girişimcileri sanayi alanına istenilen düzeyde çekemeyişin en önde
gelen sebebi altyapısı hazır sanayi arsalarının bulunmayışı olmuştur. Bu eksikliğin
giderilebilmesi için organize sanayi bölgesi tesis edilmiş ve mevcut talebi karşılamaya
yetersiz olacağı dikkate alınarak ayrıca il özel idaresince özel bir sanayi alanı da ihtas
edilmiştir. İkinci sanayi sitesi için girişimlere başlanmıştır (http://www.bartintso.org.tr).
IV.3.3.
Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, özellikle
turizm sezonunda nüfus artış oranları, diğer bilgiler)
Kentsel ve kırsal nüfus
Planlanan tesis, Bartın İli’nin Amasra İlçesi’nde yer almaktadır. TÜİK tarafından
gerçekleştirilen 2013 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS)’ne göre Bartın İli’nin
toplam nüfusu 188.436 kişidir (Bkz. Tablo 74). Proje sahasının yer aldığı Amasra’da 15.284
kişi, Gömü Köyü’nde 504 kişi, Tarlaağzı Köyü’nde ise 341 kişi bulunmaktadır (Bkz. Tablo
75).
Tablo 74. Bartın İli Nüfus Bilgileri (2013)
Nüfus Bilgisi
Kişi Sayısı
Toplam nüfus
189.139
İl ve ilçe merkezleri nüfusu
72.995
Belde ve köyler nüfusu
116.144
İl ve ilçe merkezleri nüfusunun toplam nüfus içindeki oranı (%)
38,59
Belde ve köyler nüfusunun toplam nüfus içindeki oranı (%)
61,41
Yıllık nüfus artış hızı (binde)
3,72
Nüfus yoğunluğu
Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/Bolgesel/tabloOlustur.do#
189.139
Tablo 75. Amasra İlçesi Nüfus Bilgileri (2013)
Nüfus Bilgisi
Kişi Sayısı
15.341
Amasra toplam nüfus
Gömü Köyü
494
Tarlaağzı Köyü
Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/Bolgesel/tabloOlustur.do#
358
Proje sahasına en yakın iki köyden biri olan Gömü Köyü’nde 241’i erkek 253’ü kadın
olmak üzere 494 kişi ikamet etmektedir. Diğer en yakın köy olan Tarlaağzı Köyü’nde ise
177’si erkek 181’i kadın olmak üzere toplam 358 kişi bulunmaktadır.
179
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Nüfus artış oranı
Amasra İlçesi’nin yıllara göre nüfus artış oranları Tablo 76’da sunulmuştur.
Tablo 76. Amasra İlçesi’nin Yıllara Göre Nüfus Artış Oranları (%)
İlçe Adı
1990-2009
1990-2012
2009-2011
2009-2010
Amasra
-22,04
-23,03
-2,18
Kaynak: http://www.bartin.gov.tr/nufus-ve-idari-durum
-0,76
2010-2011
2011-2012
-1,44
0,93
Göçler
ADNKS 2013 yılı verilerine göre Bartın İli’nin yıl içinde aldığı göç 7.886, verdiği göç
ise 8.133 olarak belirlenmiştir. İl’in verdiği göç, aldığı göçten daha fazla olup, net göç hızı ‰
-1,31 olarak hesaplanmıştır.
Gömü Köyü’nün mevcut nüfusu, yaz aylarındaki turizm hareketliliğine bağlı olarak bu
aylarda 1.000’i geçmektedir. Köy, Ankara ve İstanbul’a göç vermiştir. Yaz nüfusuna, göç
etmiş nüfustan olup, tatillerini köylerinde geçiren haneler de eklenmektedir. Tarlaağzı
Köyü’nün yaz nüfusu, turizm hareketliliğinin artmasına bağlı olarak, hem köyden büyük
kentlere göç edenlerin yaz tatillerini geçirmek üzere köye dönmeleri, hem de köyde başlayan
pansiyonculuğun yarattığı kapasite nedeniyle ortaya çıkan turistik talep sonucunda 5.000’i
bulmaktadır (Bkz. Ek 11).
IV.3.4.
Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık, bölgede mevcut endemik
hastalıklar, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu)
Eğitim
Proje sahasının yer aldığı Amasra’daki öğretmen ve öğrenci sayıları Tablo 77’de
sunulmaktadır.
Tablo 77. Amasra İlçesi Öğretmen ve Öğrenci Sayıları
Öğretmen sayısı
İlköğretim Okullarındaki Öğretmen Sayısı
Ortaöğretim Okullarındaki Öğretmen Sayısı
Okul Öncesi Öğretmen Sayısı (Kadrolu)
Okul Öncesi Öğretmen Sayısı (Kadrosuz)
Özel Eğitim Öğretmen Sayısı
Rehber Öğretmen
Ücretli Öğretmen ve Usta Öğretici
Kısmi Zamanlı Öğretmen
Öğrenci sayısı
İlköğretim Öğrencisi
Anasınıfı Öğrencisi
Ortaöğretim Öğrenci
Kaynak: http://www.amasra.gov.tr/egitim.html
94
47
2
11
1
4
7
5
1.632
164
452
Amasra merkez ve köylerde okuma yazma oranı %89’dur. Okuma yazma bilmeyenler
65 yaşın üzerindedir. Amasra Lisesi, Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi, Fatih Sultan
Mehmet İlköğretim Okulu ve Amasra Belediyesi bünyesinde olmak üzere ilçede 4 adet
kütüphane bulunmaktadır (www.amasra.gov.tr).
Gömü Köyü’nde öğrenim çağındaki nüfus, Amasra’daki okullara taşımalı sistem
çerçevesinde gidip gelmektedir. Amasra’ya taşınan öğrenci sayısı 45’i bulmaktadır (Bkz. Ek
11).
180
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Benzer şekilde Tarlaağzı Köyü’nde öğrenim çağı nüfusu Bartın ve Amasra’ya gidip
gelmektedir. İlk, orta ve lise eğitimi için Amasra’ya giden öğrenci sayısı 40, Bartın’a gidenler
ise 20 kadardır (Bkz. Ek 11).
Sağlık
İl genelinde 399 yatak kapasiteli 1 adet devlet hastanesi, 15 yatak kapasiteli 1 adet
ilçe Entegre Hastanesi (Ulus İlçesi’nde), 1 adet ağız ve diş sağlığı merkezi, 30 adet aile
sağlığı merkezi (21 adet merkezde ve 9 adet ilçelerde olmak üzere), 2 adet özel tıp merkezi
ve 2 adet diyaliz merkezi bulunmaktadır.
İl genelinde 79'u uzman hekim, 88'i pratisyen hekim olmak üzere toplam 1.221 sağlık
personeli çalışmaktadır. 112 Acil Sağlık Hizmetlerine ait 9 istasyon olup, buralarda 11 adet
ambulans kullanılmaktadır.
Bölgedeki endemik hastalıklar; daha çok fareler yoluyla kirlenen sulardan insanlara
bulaşan ve zoonotik bir hastalık olan Tularemi’dir. Bu hastalık, Bartın İli için endemiktir. Hasta
sayısında dönem dönem artış olmaktadır. 2011 yılında 36 vaka saptanmış iken 2012 yılında
13 vaka kayıtlara yansımıştır (Bkz. Ek 9).
Benzer şekilde il genelinde 2012 yılında kayıt altına alınan 346 adet kanser vakası
bulunmaktadır. Genellikle cilt kanseri (84 vaka), prostat kanseri (52 vaka) ve akciğer kanseri
(35 vaka) şeklinde vuku bulan kanser olaylarında hayatını kaybeden kişi sayısı 153’tür.
Kanserli vaka sayısı il nüfusunun %0,18’ine tekabül etmektedir. Kanserden hayatını
kaybeden kişi sayısı 2012 yılında 153’tür (Bkz. Ek 9).
Amasra İlçesi’nde ise 4 adet Aile Sağlığı Merkezi ile Toplum Sağlığı Merkezi
bulunmaktadır. Toplum sağlığı merkezinde 1 tane sorumlu doktor, 2 tane doktor, 1 tane şef,
3 tane sağlık memuru, 6 tane hemşire, 2 tane ebe, 2 tane tıbbi sekreter, 1 tane bilgi işlem
memuru, 1 tane memur, 1 tane veri hazırlama memuru, 3 tane şoför ve 3 tane hizmetli
bulunmaktadır (www.amasra.gov.tr).
Sağlık Risk Raporu
Yapılması planlanan tesisin devreye alınması, işletilmesi ve taşıma/nakliye nedeniyle
oluşabilecek tüm emisyonlara (toplam baca gazı ve taşıt emisyonları) ait yer seviyesi saatlik
hava dağılım modelleri ile muhtemel emisyonları modellenen kirleticiler PM 10, NO x, SO2, CO,
HCl(g) ve HF(g)’tir. Tesisin devreye alınması ile atmosfere verilecek olan bu kirleticilerin,
insanların sağlığı üzerindeki muhtemel etkilerinin kantitatif olarak ortaya konulması amacıyla,
Yrd. Doç. Dr. Fatih TAŞPINAR tarafından Sağlık Riski Değerlendirmesi Raporu
hazırlanmıştır (Bkz. Ek 14).
Sağlık riski değerlendirmesinin amacı, insanların tehlikeli maddelere maruz kalması
sonucunda ortaya çıkabilecek insan sağlığı üzerindeki etkilerin belirlenmesidir. Ek 14’te
sunulan çalışmada, dağılım modelleri ile olası konsantrasyonları ortaya konulan ve tesisin
devreye alınması ile atmosfere verilmesi uhtemel kirleticiler olan PM10, NOx, SO2, CO, HCl
ve HF için literatürde verilen ve uluslararası kabul gören sağlık riski değerlendirme yaklaşımı
olan EPA’nın yaklaşımı kullanılmıştır. Buna göre, sağlık risklerinin, kanserojen ve kanserojen
olmayan (fakat sağlık riskleri oluşturan) riskler olarak ele alınması, her bir risk türünün
hesaba katılan her kirletici için ayrı ayrı bulunması ve toplam riskin (kanserojen ve
kanserojen olmayan) ortaya konulması gerekmektedir.
181
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kültür
TÜİK 2012 verilerine göre İl’de üç adet sinema salonu, üç adet tiyatro salonu ve dört
adet kütüphane bulunmaktadır. Bahsedilen kültür merkezlerine ait detaylar Tablo 78 ve
Tablo 79’da verilmektedir.
Tablo 78. Bartın İli’ndeki Sinema ve Tiyatro Salonlarından Yararlanma Durumu (2012)
Kültür Merkezi
Sayı
Koltuk Sayısı
Gösteri Sayısı
Seyirci Sayısı
Sinema
3
431
136
75.000
Tiyatro
3
886
31
5.345
Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/Bolgesel/tabloOlustur.do
Tablo 79. Bartın İli’ndeki Kütüphanelerden Yararlanma Durumu (2012)
Kültür Merkezi
Kütüphane
Sayı
Kitap Sayısı
Yararlanma
Sayısı
Bin Kişi Başına
Yararlanma Sayısı
4
64.516
51.764
275
Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/Bolgesel/tabloOlustur.do
IV.3.5.
Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları
(yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda
sanayi bölgeleri, limanlar, konutlar, turizm alanları vb.)
Mevcut arazi kullanımı
Proje sahasının ve yardımcı ünitelerinin arazi kullanım durumları ile ilgili detaylı
bilgiler Bölüm II.3.4’te verilmiştir. Buna göre;
Santral sahasının toplam alanı yaklaşık 332.000 m2 olup, bu alanın yaklaşık
324.910 m ’lik kısmı orman arazilerinden, geri kalan kısmı ise şahıs arazisi ve Hema Elektrik
Üretim A.Ş’ye ait arazilerden oluşmaktadır.
Kazı fazlası malzeme depolama sahasının toplam alanı yaklaşık 180.000 m2
olup, bu sahanın yaklaşık 30.000 m2’lik kısmı şahıs arazilerinden, geri kalan kısmı ise Hema
Elektrik Üretim A.Ş’ye ait arazilerden ve orman arazilerinden oluşmaktadır.
Kül depolama sahasının toplam alanı 515.528 m2 olup, bu alanın yaklaşık 65.000
2
m ’lik kısmı şahıs arazislerinden, geri kalan orman vasfındaki arazilerden oluşmaktadır.
2
Santral sahasındaki orman arazileri için Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ndan Kamu
Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1). Kül/alçıtaşı depolama sahası,
depolama ihtiyacına göre lotlara ayrılacak olup, bu ihtiyaca göre kademeli olarak sahadaki
ormanlık alanlar için Orman Genel Müdürlüğü’nden ön izin alınacaktır.
Kentsel büyüme deseni
1991 yılında İl olan Bartın’da kentsel büyüme 1991’li yıllardan sonraya rastlamaktadır.
Kent merkezi büyüme olanağı sağlayan bir yapıda değildir. Mevcut binaların çoğu Anıtlar
Yüksek Kurulu’nca tescil edilmiş binalardır. Kent merkezi birinci derece tarihi SİT alanıdır. Bu
çok önemli “koruma kuralına” karşın kentte bir takım tarihi dokuya yersiz müdahaleler
yapılmıştır. Kentin tamamının sit alanı olması, koruma kurallarının var olması nedeniyle
kentte kaçak yapılaşma oldukça fazladır.
Yıkım kararı verilen çok sayıda bina bulunmaktadır. İl’de yatırım adı altında talep
fazlası konut inşa edilmektedir.
182
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Bartın Belediye Başkanlığı mücavir alanı olarak sadece yaz aylarında kullanılan ve
oldukça yoğun yapılaşmanın olduğu “İNKUMU” çarpık kentleşmeye örnek oluşturmaktadır.
Amasra İlçesi’nde de durum aynıdır. Tarihi sit alanı olan kent dokusu yer yer çirkin
müdahalelerle zedelenmiş, artan konut gereksinimi ise çok katlı binalar ya da siteler halinde
ortaya çıkmıştır. Bu yapılar ya orman alanlarına ya da tarım topraklarına yapılmaktadır
(Bartın İl Çevre Durum Raporu, 2011).
Planlı kentsel gelişme alanları
Bartın 19. yüzyılın önemli bir ticaret, imalat, kültür merkezi izlerini halen taşımakta
olup, dışa dönük özelliği yerleşme formunu etkilemiştir. Bartın adını da aldığı Bartın Çayı
etrafında kurulmuş olup, geçmişte Bartın’a kadar gelebilen deniz araçları gelişme avantajı
sağlamıştır.
19. yüzyılda önemli bir merkez olarak gelişmiş olan Bartın’da, sivil mimari örnekleri
oldukça fazladır. Bu nedenle kent merkezinde kümeleşme söz konusudur. Kent dokusunun
bu özelliği ve sit alanı olması nedeni ile gerek yeni gelişme alanlarının seçiminde, gerekse
yerleşik alan dokusu içinde koruma ve kullanmaya dönük politikalar oluşturulmaktadır.
Koruma politikaları planlama çalışmalarına yansıtılmıştır.
Kent formu; iş bölgesinin konumuna dayalı olarak yaya ulaşılırlığının belirlendiği konut
yer seçimi kuralına göre gelişmiş olup, sanayi yer seçimini ise su ulaşımı belirlemiştir.
Bartın Çayı tüm Bartın İl Merkezini dolaştığından ırmak kenarları geçmişten
günümüze rekreasyon alanları olarak gelebilmiş ve Koruma Kurulu’nca da 1. Derece Doğal
Sit olarak korumaya alınmıştır. Kemerköprü’nün Çevre Yolu çevresi bölgesel aksın kente
giriş yöresi olduğundan gelişmeye müsait alan olarak seçilmiş olup, planlamaya esas
olmuştur. Jeolojik açıdan elverişli olan Orduyeri sırtları da planlama çalışmalarında konut
alanı olarak düzenlenmiştir. Kırtepe’de bulunan Arasta bölgesinin devamlılığı ve nüfusun
artması ile ticari fonksiyonların gelişmesi Piryamcılar Caddesi ile Hendekyanı Caddesi
boyunca planlamaya esas olmuştur.
Orduyeri Mahallesi ile Aladağ Mahallesi de jeolojik açıdan ve kent bakışı açısından
konumunu değerlendirmiş olup, kooperatif olarak yapılanmasına devam etmektedir (Bartın İl
Çevre Durum Raporu, 2011).
Sanayi alanları
Bölüm IV.3.2’de de değinildiği üzere Amasra’daki TTK işletmesi, İl genelinde
sanayileşme anlamında önemli bir unsurdur. Bunun yanı sıra İl’de Bartın Çimento fabrikası
ve ORÜS Orman İşletmesi gibi sanayi tesisleri de mevcuttur.
Limanlar
Bartın İli sınırları içerisinde Bartın, Amasra ve Kurucaşile’de olmak üzere üç adet
liman bulunmaktadır (http://www.bartin.gov.tr/ulasim). Türkiye Denizcilik Müsteşarlığına bağlı
olan Amasra Liman Başkanlığı, 1 liman başkanı, 1 denetleme memuru ve 1 yardımcı hizmetli
personeli ile doğuda Kurucaşile Burnu, Batıda Domuz Burnu arasında kalan Türk
karasularını kapsayan deniz sahası içindeki Amasra Limanında faaliyetini sürdürmektedir.
Faaliyet alanlarında Kurucaşile, Tekkeönü, Tarlaağzı balıkçı barınakları vardır.
183
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Turizm alanları
Bartın, halk kültürünün vazgeçilmez öğeleri açısından seçkin bir yere sahiptir. Yöre
insanı, toplumsal değişimden etkilenmekle birlikte gelenek ve göreneklerini, halk oyunları ve
müziğini, giyimini, el sanatlarını, mutfak kültürünü ve yöresel şiveyi günümüze taşımasını
bilmiştir.
Amasra Bedesteni, Antik Tiyatro, Akropol, Necropol, Yeraltı Çarşısı, İlkçağ Opus
Revincium Rıhtımlar ve Dalgakıranlar, Bizans Dönemine ait Yıkık Kilise, Amasra Kalesi,
Güzelcehisar, Şarköy, Fırınlı ve Tekkeönü Kaleleri,Halilbey Camisi (Yukarı Cami),
İbrahimpaşa Camisi (Orta Cami), Şadırvan Camisi (Aşağı Cami), Fatih Camisi (Eski Kilise),
Kültür Evi-(Eski Chapel), Aya Nikolas Kilisesi, Ebu Derda Türbesi, Şimşirli Baba Camii,
Küçüktepe Martyrium’u,1832-1835 yıllarında Hacı Ali Ağa’nın yaptırdığı Taşhan, 1747’de
Bartın Voyvodası Çalıkoğlu tarafından yaptırılmış Şehir Hamamı, Amasra’da Osmanlı
hamamı kalıntıları, Amasra’da Bizans dönemine ait Kemere Köprü , Kemerdere Köprüsü, İl
merkezinde Orduyeri (Kışla) Köprüsü, Kemerköprü, Amasra’da Roma Dön. ait Kuşkayası
Anıtı, Yeraltı Galerileri, Amasra Büyüktepe (İnziva) Mağarası, Bartın Çeştepe Höyüğü,
Karasu Höyüğü, Ulus Höyüğü, Ulus Abdipaşa Höyüğü, M.S.13. Yy. Başlarında Bölgeye
hakim olan Cenevizlilerden kalan Su Sarnıcı, İl merkezindeki Şadırvan, Yerel Sivil Mimari
Örneklerinden
Bartın
Evleri
İlin
kültürel
değerleri
arasında
bulunmaktadır
(http://www.bartintso.org.tr).
IV.3.6.
Gelir ve İşsizlik (Bölgede gelirin iş kollarına dağılımı iş kolları itibariyle kişi
başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir)
Gelir
Bartın, illerin sosyo‐ekonomik gelişmişlik sıralamasında 48.sıradadır. Milli gelirin
sektörel dağılımı incelendiğinde (TR81 Zonguldak, Karabük, Bartın) hizmetler sektörü
(%56,3) birinci sıradadır. Hizmet sektörünü, %38,2 ile sanayi sektörü ve %5,5 ile tarım
sektörü izlemektedir.
TÜİK verilerine göre, 2001 yılı itibarıyla, Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla,
Türkiye genelinde 2.600.-TL iken Bartın’da 1.285.-TL’dir. Benzer şekilde, TÜİK 2008 yılı
verilerine göre, Türkiye genelinde Kişi Başına Gayri Safi Katma Değeri, 2008 fiyatlarıyla
12.020.-TL iken; Bartın’ın da içinde yer aldığı TR81 grubunda (Zonguldak, Karabük, Bartın)
11.187.-TL olarak gerçekleşmiştir.
İşsizlik
TÜİK 2012 yılı verilerine göre; Bartın İli’ndeki işgücüne katılma oranı %58,8-%63,1
arasında değişmektedir. Bartın’daki istihdam oranı %55,2-%59,8 arasında değişmekte olup;
ortalama olarak %49’dur. 2010 yılı itibarıyla İl’deki işsizlik oranı %7,3-%13,1 arasında
değişmektedir (http://tuikapp.tuik.gov.tr).
Geçim kaynakları
Proje sahasına en yakın iki köydeki (Gömü Köyü ve Tarlaağzı Köyü) geçim kaynakları
ile ilgili araştırma sonuçları, Prof. Dr. Suavi AYDIN tarafından hazırlanan Sosyal Etki
Değerlendirme Raporu’ndan derlenmiştir (Bkz. Ek 11).
Gömü Köyü: Köyün esas geçim kaynağı madencilik ve fındık müstahsilliğidir. Buna ek
olarak, çoğunlukla geçimlik düzeyde (hane ihtiyaçlarına yönelik) olmak üzere, seracılık, bağ
ve bahçecilik de yapılmaktadır.
184
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Köydeki yıllık fındık üretimi 15-20 ton civarındadır. Bunun dışında köy hanelerine ait
arazilerden kiraz, asma yaprağı, sebze, kestane ve ceviz gibi ürünler elde edilmekte ve bu
ürünler hane geçimine yardımcı bir unsur olarak yol boylarında Amasra’yı ziyaret eden
turistlere arz edilmektedir. Ayrıca köyde arıcılık faaliyeti de vardır. Köy Muhtarından alınan
bilgiye göre; köydeki kovan sayısı 100’ü bulmaktadır. Bu anlamda bu tür ürünler için
özelleşmiş bir pazara dönük üretim söz konusu değildir.
Söz konusu ürünlerin pek çoğu, özel bir üretim tekniği ve tam zamanlı mesai
gerektirmeden, asıl geçim kaynaklarına ek olarak, esasen bölge ikliminin ve florasının
sağladığı olanaklar kullanılarak çevre halkı için iktisadî avantaja dönüştürülmüş ürünlerdir.
Köyde hayvancılık yok denecek düzeydedir. 200 haneli köyde sadece 40 büyükbaş
hayvanın mevcudiyeti bulunmktadır. Bu nedenle otlatma için özel alanlar ayrılmamıştır. Bu
nedenle hayvan sahibi her hane kendi arazisi içinde hayvan otlatmaktadır.
Köyde yaşayan hane reislerinin büyük bir çoğunluğu TTK ve şirefton madenlerinden
emeklidir. Köyde emekli madenci sayısı 200 kadardır. Ayrıca köyde, köyün güneybatısında
açtığı kömür ocaklarda çalışan yaklaşık 50 maden işçisi ve halen TTK’da çalışan 15 kişi
vardır. Bu anlamda köyde işsizlikten söz etmek mümkün olmadığı gibi, Türkiye ortalama
hane gelirinin üzerinde bir gelir söz konusudur16.
Tarlaağzı Köyü: Tarlaağzı Köyü de Gömü köyü gibi temelde bir madenci köyüdür. 105
hanenin her birinde, tıpkı Gömü’de olduğu gibi, bir maden emeklisi vardır. Ayrıca halen 40
kişi HEMA A.Ş.’nin kuyularında ve 6 kişi de TTK’da çalışmaktadır. Bu bakımdan köyün birinci
gelir kaynağı madencilik dolayımıyla emekli maaşları, ardından halen kömür madenlerinde
çalışan aktif nüfusun taşıdığı gelir, üçüncü sırada fındıkçılık ve dördüncü sırada turizmdir.
Köyün yıllık fındık üretimi 220 ton civarındadır. Ayrıca halen 20 hane turizm amaçlı
pansiyonculuk yapmaktadır. Önümüzdeki dönemde pansiyon olarak hizmet verecek hane
sayısı 50’ye çıkacaktır. Bu gelir ve faaliyet kalemlerini arıcılık izlemektedir. Köyde 500 kadar
kovan mevcuttur ve bu kovanlarda üretilen kestane balı fabrikalara verilmektedir.
Bunlara ek olarak, Gömü Köyü’nde olduğu gibi, bağ ve bahçelerden elde edilen
sebze ve meyveler perakende olarak yol boylarında bazı hanelerce satışa sunulmaktadır.
Ancak bu son kalem önemli bir gelir getirici faaliyet sayılmaz. Bu faaliyet, hane ihtiyaçlarının
giderilmesine yönelik geçimlik üretimin yarattığı ürün fazlasının pazara arz edilmesinden
ibarettir.
Köyde hayvancılık faaliyeti de marjinal durumdadır. Toplam hayvan varlığı, büyükbaş
olmak üzere 84’tür ve bu hayvanlar sadece 3 haneye aittir. Otlatma bu hanelerin kendi
arazisi içinde ve köyün batısında orman içlerinde yapılmaktadır.
Amasra (Bartın) kırsal nüfusun kalkınması ve tarımsal istihdam oluşturulmasına
yönelik öneriler
Proje kapsamında Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Yusuf
KURUCU tarafından Amasra (Bartın) Kırsal Nüfusun Kalkınması ve Tarımsal İstihdam
Oluşturulmasına Yönelik Öneriler başlıklı bir rapor hazırlanmış ve söz konusu rapor Ek 15’te
sunulmuştur.
16
En son TÜİK araştırması 2011 yılına aittir. 2011 yılı araştırma verilerine göre ortalama yıllık kullanılabilir gelir
24.343 TL iken, ortalama yıllık eşdeğer hanehalkı kullanılabilir geliri ise 10.774 TL’dir. Maden emeklisinin
ortalama maaşı 1.000 TL civarındadır. Bu durumda ortalama gelir 12.000 TL’ye yakın olup, ortalama yıllık
eşdeğer hanehalkı kullanılabilir gelirin biraz üstüne tekabül etmektedir.
185
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Söz konusu rapordan da görülebileceği gibi, topoğrafya özellikleri dikkate alındığında,
tarımın istihdam yaratması ve daha yüksek getiri sağlaması için Amasra-Bartın bölgesinin
tarımsal üretimini planlı ve organize bir şekilde yapmak durumunda olduğu görülmektedir.
Düz ve/veya düzey yakın eğimli, kolayca işlenebilir araziler oldukça azdır. Topoğrafya
problemine karşın, yüksek yağış ve doğal bitki örtüsü bolluğu hayvancılık için önemli bir
avantaj sağlamaktadır.
Ortak yetiştiricilik alanları içerisinde ihtisaslaşmanın sağlanabilmesi için, manda ve
arıcılık yapılması, bu amaçla üreticilere yer, tesis, eğitim, modern alet-ekipman ve pazarlama
olanaklarının sağlanması gerekmektedir. Bunların istenmesi veya sunulması için gerekli
muhatabın bireysel yetiştiriciler yerine, yetiştirici örgütleri olması daha uygundur. Bu model,
Tarıma Dayalı İhtisas Organize Bölge çerçevesinde kurulabilirse önemli devlet desteği
alınabilmektedir.
Amasra-Bartın bölgesi için arıcılık ve manda yetiştiriciliğinin örgütlü desteklenmesi,
rekabet için birlik olunması amacıyla önerilen Tarıma Dayalı İhtisas Organize Bölgeler, diğer
illerde çok daha büyük kapsamlarda gerçekleştirilmekte ve çok parselli büyük araziler
üzerinde birleşik üretim-pazarlama yapılmaktadır. Ancak Amasra ve Bartın için büyük alanlı
işletmeler birliği önermek, kıt arazi varlığı nedeniyle oldukça zordur. Bu nedenle bağımsız
üreticilik ancak birlik-kooperatif kuralları çerçevesinde üretimden pazarlamaya kadar işbirliği
yapılması ve üreticilik ve pazarlama ile ilgili taleplerde bir kurum kimliğiyle hareket edilmesi
önerilmektedir.
Bölge iklim, arazi varlığı, ürün deseni, hayvan varlığı, üreticilerin yetiştiricilik deneyimi,
ve ürün çeşidinin rekabete uygun olmasına dikkat edilerek, Amasra-Bartın bölgesinde manda
yetiştiriciliği ve arıcılık için ihtisaslaşma ve markalaşma önerilmiştir.
Yerinde yapılan üretici görüşmeleri ve potansiyel alan çalışmalardan sonra, manda
yetiştiriciliği için Amasra İlçesi’nin İnpiri Köyü merkezli, arıcılık için ise Çakraz Köyü merkezli
olmak üzere, çevre köyleri de içerisine alabilecek şekilde yetiştiricilik alan önerisi
yapılmaktadır.
IV.3.7. Diğer Özellikler
Bu başlık altında değinilmesi gereken ilave bir husus bulunmamaktadır.
186
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
BÖLÜM V PROJENİN BÖLÜM IV'TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE
ALINACAK ÖNLEMLER (BU BÖLÜMDE PROJENİN FİZİKSEL VE BİYOLOJİK ÇEVRE
ÜZERİNE ETKİLERİ, BU ETKİLERİ ÖNLEMEK, EN AZA İNDİRMEK VE İYİLEŞTİRMEK
İÇİN ALINACAK YASAL, İDARİ VE TEKNİK ÖNLEMLER V.I VE V.2. BAŞLIKLARI İÇİN
AYRI AYRI VE AYRINTILI ŞEKİLDE AÇIKLANIR.)
V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve
Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler
V.1.1.
Arazinin hazırlanması için yapılacak işler kapsamında nerelerde ve ne kadar
alanda hafriyat oluşacağı, hafriyat miktarı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb
maddelerin nerelere taşınacakları ve/veya hangi amaçlar için kullanılacakları
Hafriyata neden olacak çalışmalar
Proje kapsamında termik santral ünitelerinin konumlandırılması, kömür stok alanının
ve kül/alçıtaşı depolama sahasının olacağı lokasyonlarda yapılacak arazi düzenlemeleri
nedeniyle hafriyat oluşacaktır.
Hafriyat miktarı
Proje sahası yaklaşık 332.000 m2’lik bir alan içerisinde yer almaktadır. Proje için
kullanılacak alan +20 m kotuna indirilecek olup, bu işlem için alanda 4.085.820 m3'lük kazı
yapılacağı öngörülmektedir. Ayrıca kül/alçıtaşı depolama sahasında seddenin oturacağı
alanda, depolama sahasında ve yüzey drenaj kanallarının geçtiği bölgelerde kazı çalışmaları
gerçekleştirilecektir. Kül/alçıtaşı depolama sahasında 235.050 m3'lük (drenaj kanalı dahil)
kazı fazlası malzemenin meydana geleceği öngörülmektedir.
Proje kapsamında meydana gelecek toplam 4.394.228 m3lük hafriyat malzemesinin
147.520 m3lük kısmı santral sahasında dolgu malzemesi olarak kullanılırken, kalan kısmının
yine büyük bir kısmı da kül/alçıtaşı depolama sahasının sedde dolgusunda kullanılacaktır.
Hafriyat malzemesinin kalan kısmı ise, kazı fazlası malzeme depolama sahasında
depolanacaktır.
İnşaat aşamasında oluşacak kazı fazlası malzeme, bölgenin topografik koşulları
nedeniyle Ek 2’de sunulan Topografik Harita’da işaretli kazı fazlası malzeme depolama
sahası dışında başka bir sahaya dökülememektedir. Kazı fazlası malzemenin depolanması
sırasında 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine, 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş
Sahalara Dair Yönetmeliği” hükümlerine ve ayrıca 15.05.2014 tarih ve 29001 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanununda
Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” hükümlerine uyulacaktır.
Kazı fazlası malzemenin bertarafı
İnşaat işlerinden kaynaklanan kazı fazlası malzemenin depolanabilmesi için bir adet,
4.622.000 m3 depolama hacmine sahip kazı fazlası malzeme depolama sahası belirlenmiştir.
Söz konusu alanın belirlenmesinde toprakça fakir, taşlık-kayalık alanların seçilmesine özen
gösterilmiş olup, sahada mümkün mertebe ağaç kesiminden kaçınılacaktır. Kazı fazlası
malzeme, pasa veya atıklar, izne konu alanlar dışındaki yerlere kesinlikle dökülmeyecek ve
döktürülmeyecektir. Proje kapsamında oluşacak kazı fazlası malzeme ve bitkisel toprak ayrı
ayrı depolanacak olup, bitkisel toprak erozyona karşı korunacaktır.
187
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Söz konusu alanların yüzey alanı ve depolama kapasiteleri Tablo 80’de verilmiştir.
Tablo 80. Kazı Fazlası Malzeme Depolama Alanlarının Özellikleri
Kazı Fazlası Malzeme
2
3
Yüzey Alanı (m )
Depolama Kapasitesi (m )
Depolama Sahası
Kazı Fazlası Malzeme
180.000
4.622.000
Depolama Sahası
Proje Sahasına
Mesafesi (kuş uçuşu)
2.600 m
Kazı fazlası malzemenin taşınması
Kazı fazlası malzeme, proje sahasından depolama sahasına üzeri kapalı kamyonlar
ile taşınacaktır. Kazı fazlası malzemenin, kazı fazlası malzeme depolama sahasına
götürülmesi sırasında mevcut yollar kullanılacaktır.
Kazı sırasında kullanılacak makine ve ekipmanlar
İnşaat işleri kapsamında kullanılacak olan makine ve ekipman listesi aşağıda
sunulmuştur:
Kamyon
Ekskavatör
Vinç
Dozer
Kazıcı
Greyder
Loader
Kompresör
Transmikser
Kazı sırasında meydana gelecek çevresel etkiler
Kazı işlemleri devam ederken toz ve gürültü emisyonları ile trafik yükünde artış
meydana gelecektir. Bu etkiler inşaat faaliyetleri devam ettiği müddetçe geçerli olacaktır.
İnşaat faaliyetleri sırasında meydana gelecek toz emisyonlarını önlemek için, belirli aralıklarla
saha içerisinde ve yollarda sulama yapılacaktır. İş makinelerinden kaynaklanacak olan
gürültüyü minimum seviyeye indirgemek için araçların periyodik bakımları yapılacaktır. İş
makineleri nedeniyle trafik yükünde meydana gelecek artış ile ilgili detaylı bilgiler raporun
V.1.21 no.lu bölümünde değerlendirilmiştir. Proje kapsamında meydana gelecek toz
emisyonu ile ilgili hesaplamalar ve etki azaltıcı önlemler ise Bölüm V.1.5’te detaylı olarak
açıklanmıştır.
Kazı fazlası malzeme, pasa veya atıklar izne konu alanlar dışındaki yerlere kesinlikle
dökülmeyecek ve döktürülmeyecektir. Proje kapsamında oluşacak kazı fazlası malzeme ve
bitkisel toprak ayrı ayrı depolanacak olup, bitkisel toprak erozyona karşı korunacaktır.
V.1.2.
Zemin emniyetinin sağlanması için yapılacak işlemler (deprem, heyelan, çığ,
sel, kaya düşmesi benzersiz oluşumlar halinde tesisin taşıma gücü, alınacak
önlemleri, emniyet gerilmesi, oturma hesapları)
Proje sahasının zemin özellikleri
Proje kapsamında hazırlanan Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii
E28C02B3C, E28C02B3D, E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve
Jeoteknik Etüt Raporu Ek 6’da sunulmaktadır.
188
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Söz konusu rapor kapsamında, proje sahasının ve kömür stok alanının zemin sınıfları
belirlenmiş, taşıma gücü ve oturma hesapları yapılmış, şişme ve sıvılaşma potansiyelleri
tespit edilmiştir.
Ek 6’da sunulan rapora göre; söz konusu alanlar +5 ile +107,0 m arasında yer
almaktadır. Proje sahasının eğimi %0-10 ile %90-100’a kadar ulaşmaktadır. Yapılan
sondajlarda zemin yüzeyinden itibaren 3-10,7 m arasında değişen derinlikte yeraltı suyu
seviyesi ile karşılaşılmıştır. Yeraltı suyu seviyesi mevsimsel olarak değişkenlik
gösterebilmektedir. Sahada yer alan birimler genel olarak düşük özdirenç değerlerine ve
orta-yüksek-az koroziflik derecesine sahiptirler.
Zemin etüt çalışmaları kapsamında gerçekleştirilen sondajlardan alınan örselenmiş
zemin numuneleri üzerinde Doğal Su Muhtevası, Atterberg Limitleri ve Elek Analizi deneyleri
gerçekleştirilmiştir. Sondajlardan alınan karot numuneleri üzerinde ise nokta yükleme ve tek
eksenli basınç deneyi gerçekleştirilmiştir.
Gerçekleştirilen jeolojik etütler sonucunda sahada, kalınlıkları 1,6 m ila 12,0 m
arasında değişen yamaç molozuna rastlanmıştır. Yamaç molozu içerisinde blok birimler
dışında kum-kil-silt-çakıl birimleri bulunmaktadır. Yamaç molozu birimleri içerisinde blok
geçilmeyen seviyelerde SPT deneyi gerçekleştirilmiştir. Etütler esnasında yamaç molozu
içerisinde kil-silt-kum-çakıl birimlerin SPT/N değerlerinin 8 ile 50+ (refü) arasında değiştiği
belirlenmiştir. Buna göre; ince daneli (killi, siltli) zeminlerin kıvamı genel itibariyle orta katısert arasında, drenajsız kayma mukavemeti ise ~50 kPa ila ~350 kPa arasında
değişmektedir. Karşılaşılan kaba daneli (kumlu, çakıllı) zemin özelliği gösteren kesimlerin
sıkılığı gevşek-çok sıkı arasında, içsel sürtünme açısı N=8 için Φ=30o, N=50+ için Φ=42o
olarak belirlenmiştir.
Faaliyet alanında gerçekleştirilen sondajlara göre zemin grubu “B”, yerel zemin sınıfı
"Z2" olarak belirlenmiştir.
Proje sahasının şişme potansiyeli, oturma hesapları ve sıvılaşma riski Ek 6’da
sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Çapak Koyu Mevkii E28C02B3C, E28C02B3D,
E28C02C2A, E28C02C2B, E28C03D1A Paftaları Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu’da
detaylı olarak irdelenmiştir.
Kül/alçıtaşı depolama sahasının zemin özellikleri
Proje kapsamında kullanılması planlanan kül/alçıtaşı depolama sahasında yapılan
ayrıntılı etütler neticesinde zemin emniyet gerilmesi 421,5 ton/m2 olarak belirlenmiştir. Söz
konusu sahada maksimum yük 335 ton/m2 olarak hesaplanmış olup, zeminin yük taşıma
kapasitesi maksimum yük miktarından daha fazladır. Dolayısıyla kül/alçıtaşı depolama
sahasında zemin emniyeti açısından risk teşkil edecek herhangi bir unsur
bulunmamaktadır17.
V.1.3. Taşkın önleme ve drenaj ile ilgili işlemlerin nerelerde ve nasıl yapılacağı
Proje sahasındaki taşkın önleme ve drenaj işlemleri
Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları sırasında yağmur sularının ve yüzey
akışlarının sahadan uzaklaştırılması için bir çevre drenaj sistemi yapılacaktır.
17
YÜMÜN, Z.Ü, 2013. Hema Elektrik Üretim A.Ş. Kül Depolama Sahası İnşaat Projesi Raporu, 2013.
189
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Bu sistem kalıcı olarak tesis edilecek ve işletme aşamasında da yağmur sularının
uzaklaştırılmasında kullanılacaktır. Drenaj sisteminin tasarımında bölgedeki en şiddetli yağış
analizleri ve taşkın riskleri göz önüne alınacaktır.
Proje sahasında, ekipman ve saha yıkama gibi işlemlerden kaynaklanacak yıkama
suları, drenaj sistemi ile toplanacaktır. Bu suların yağlı kısmı yağ ayırma ünitesinden
geçirildikten sonra endüstriyel nitelikli atıksu arıtma tesisinde arıtılacaktır.
Kömür stok alanındaki taşkın önleme ve drenaj işlemleri
Proje kapsamında yer alacak olan kömür stok alanı, yağmur suyu almayacak şekilde
betonlanacaktır. Bu önlemlere rağmen kömür stok alanında olabilecek sızıntı sularını
toplamak amacıyla, sular drenaj kanalında toplanacaktır. Drenaj kanalında toplanan sular,
çökeltme havuzunda biriktirilecek, katı madde içeriği çökeltildikten sonra üst fazdaki
durultulmuş su, uygun olması halinde külün ıslatılmasında kullanılacaktır. Suyun uygun
nitelikte olmaması durumunda ise deşarj standartları kontrol edildikten sonra diğer sularla
birlikte deşarj edilecektir.
Kül/alçıtaşı depolama sahasındaki taşkın önleme ve drenaj işlemleri
Kül/alçıtaşı depolama sahasında, sızıntı suyunun zemine ve yeraltı suyuna
karışmasını önlemek için taban izolasyonu yapılacaktır. Kül/alçıtaşı depolama sahasında,
külün üzerine su spreyleme sistemi ile su püskürtülerek kül sürekli nemli tutulacak ve
tozuması engellenecektir. Bu bağlamda, kül/alçıtaşı depolama sahasında sızıntı suyu
toplama, drenaj suyu toplama sistemleri ile toplanan sızıntı ve yağmur suları külün üzerine
püskürtülecektir. Böylelikle sızıntı suları saha içerisinde tekrar kullanılmış olacaktır.
Kül/alçıtaşı depolama sahasının tabanında, sızıntı sularının yeraltı suyuna
karışmasını önlemek için geçirimsizlik tabakası kullanılmak suretiyle sızdırmazlık sistemi
oluşturulacaktır. Depolama sahası olarak kullanılması planlanan saha, ikinci sınıf katı atık
depolama sahası olduğundan geçirimsizlik katsayısı K<10-9 m/s’dir.
Sahanın tabanına; sıkıştırılmış kalınlığı en az 50 cm ve geçirgenliği K<10 -9 m/s olacak
geçirimsiz tabaka (kil) serilecektir. Geçirimsizlik tabakasının fiziksel, kimyasal, mekanik ve
hidrolik özellikleri; depolama sahasının toprak ve yeraltı suları için oluşturacağı potansiyel
riskleri önleyecek nitelikte ve teknik özellikleri bakımından Türk Standartları Enstitüsü (TSE)
standartlarına uygun olacaktır.
Kül\alçıtaşı depolama sahasında uygulanacak olan drenaj sistemi ve zemin
geçirimsizliği ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.10'da sunulmuştur.
Kül/alçıtaşı depolama sahası için projelendirilen taşkın önleme, drenaj kanalları,
yeraltı ve yerüstü yapıları 100 yılda bir görülen 24 saatlik en büyük yağışa göre
projelendirilmiştir.
V.1.4.
Arazinin hazırlanması sırasında ve ayrıca ünitelerin inşasında kullanılacak
maddelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli, toksik ve kimyasal olanların taşınımları,
depolanmaları ve kullanımları, bu işler için kullanılacak aletler ve makineler
İnşaat faaliyetleri devam ederken proje sahası, kömür stok alanı ve kül/alçıtaşı
depolama sahasının zemin özelliklerinden dolayı herhangi bir patlatma faaliyeti yapılmasına
gerek bulunmamaktadır. Dolayısıyla projenin inşaat faaliyetleri sırasında herhangi bir
patlayıcı madde kullanımı da söz konusu olmayacaktır.
190
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
V.1.5.
İnşaat sırasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler,
(Tesisin inşaat aşamasında oluşabilecek toz emisyonu miktarlarının emisyon faktörleri
kullanılarak hesaplanması ve sonuçlarının, toz emisyonu için hesaplamalar sonucu
elde edilen kütlesel debi değerleri SKHKKY Ek-2’de belirtilen sınır değerleri aşmışsa
modelleme
yapılması,
Tesiste
oluşabilecek
emisyonlarla
ilgili
yapılacak
hesaplamalarda kullanılacak olan emisyon faktörlerinin hangi kaynaktan alındığı)
Proje kapsamında meydana gelmesi muhtemel toz emisyonları aşağıda
hesaplanmıştır. Hesaplamalar sırasında kullanılacak olan emisyon faktörleri Tablo 81’de
verilmektedir.
Tablo 81. Toz Miktarlarının Hesaplarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri
Faaliyet
Birim
Emisyon Faktörü (kontrolsüz)
Emisyon Faktörü (kontrollü)
Sökme
kg/ton
0,025
0,0125
Yükleme
kg/ton
0,01
0,005
Nakliye
kg/km-araç
0,7
0,35
Boşaltma
kg/ton
0,01
0,005
Depolama
kg/ha-gün
5,8
2,9
Kırma
kg/ton
0,243
0,0243
Kaynak: www.cedgm.gov.tr
1. Santral sahasından kaynaklanacak toz miktarı
A. Bitkisel Toprak Sıyırma Faaliyetlerinden Kaynaklı Toz Hesabı
Santral sahasında yapılacak 4.085.820 m3'lük kazı malzemesinin %10’u bitkisel
toprak olarak kabul edilmiştir. Bitkisel toprak sıyırma çalışmalarının 6 ay süreceği
öngörülerek toz hesaplamaları aşağıdaki gibi hesaplanmıştır.
Bitkisel toprak miktarı
Çalışma süreleri
Aylık kazı miktarı
Günlük kazı miktarı
Saatlik kazı miktarı
i.
= 408.582 m³
= 408.582 m³ × 1,6 ton/m³ = 653.731 ton
= 6 ay, 26 gün/ay, 16 saat/gün
= 653.731 ton / 6 ay = 108.955 ton/ay
= 108.955 ton/ay / 26 gün = 4.190,6 ton/gün
= 4.190,6 ton/gün / 16 saat = 262 ton/saat
Sökme işleminden kaynaklanacak toz miktarı:
Toz emisyonu (kontrolsüz) = 262 ton/saat x 0,025 kg/ton = 6,55 kg/saat
Toz emisyonu (kontrollü) = 262 ton/saat x 0,0125 kg/ton = 3,275 kg/saat
ii. Yükleme işleminden kaynaklanacak toz miktarı:
Toz emisyonu (kontrolsüz)= 262 ton/saat x 0,01 kg/ton = 2,62 kg/saat
Toz emisyonu (kontrollü) = 262 ton/saat x 0,005 kg/ton = 1,31 kg/saat
191
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
iii. Nakliye işleminden kaynaklanacak toz miktarı:
Bir kamyonun bir seferde 25 ton taşıma kapasitesine sahip olduğu varsayımı ile
günde ortalama (4.190,6 ton/gün)/(25 ton/1sefer) ≈ 168 sefer yapılacaktır. Santral alanından
sıyrılan bitkisel toprak, santral sahası içerisinde uygun bir alanda geçici olarak depolanacak
ve daha sonra proje sahasının peyzaj onarım çalışmalarında tekrar kullanılacaktır. Bitkisel
toprağın santral sahasında ortalama 100 m taşındığı varsayılmıştır. Buna göre taşımadan
kaynaklanacak toz miktarı;
Toz emisyonu (kontrolsüz) = 0,7 kg/km-sefer x 168 sefer/16 saat x 0,1 km=0,74
kg/saat
Toz emisyonu (kontrollü) =0,35 kg/km-sefer x 168 sefer/16 saat x 0,1 km=0,37 kg/saat
iv. Boşaltma işleminden kaynaklanacak toz miktarı:
Toz emisyonu (kontrolsüz) = 262 ton/saat x 0,01 kg/ton = 2,62 kg/saat
Toz emisyonu (kontrollü) = 262 ton/saat x 0,005 kg/ton = 1,31 kg/saat
v. Depolama
Bitkisel toprağın depolanması amacıyla kullanılacak santral alanında kullanılacak olan
geçici depolama alanı 50.000 m2 (5 ha)’dir.
Toz emisyonu (kontrolsüz) = 5,8 kg/ha-gün x (1 gün/24 saat) x 5 ha = 1,21 kg/saat
Toz emisyonu (kontrollü) = 2,9 kg/ha-gün x (1 gün/24 saat) x 5 ha = 0,6 kg/saat
vi. Bitkisel Toprak Sıyırma Faaliyetlerinden Kaynaklı Toplam Toz Emisyonu Miktarı
Toplam toz emisyonu (kontrolsüz)
= 6,55 kg/saat+2,62 kg/saat+0,74 kg/saat+2,62
kg/saat + 1,21 kg/saat = 13,74 kg/saat
Toz emisyonu (kontrollü)= 3,275 kg/saat + 1,31 kg/saat+0,37 kg/saat+1,31 kg/saat +
0,6 kg/saat = 6,865 kg/saat
B. Kazı Faaliyetlerinden Kaynaklı Toz Hesabı
Santral sahasında yapılacak 4.085.820 m3'lük hafriyatın 408.582 m³'ü bitkisel toprak
olup, bitkisel toprak dışında 3.677.238 m3'lük kazı; küskülük, yumuşak kayalık, kayalık
zeminde yapılacaktır. Bu nedenle hafriyat yoğunluğu 1,8 ton/m 3 alınmıştır. Santral sahasında
kazı işlemleri 42 ayda tamamlanacak olup, buna göre;
Kazı miktarı
Çalışma süreleri
Aylık kazı miktarı
Günlük kazı miktarı
Saatlik kazı miktarı
i.
= 3.677.238 m³
= 3.677.238 m³ × 1,8 ton/m³ = 6.619.028 ton
= 42 ay, 26 gün/ay, 16 saat/gün
= 6.619.028 ton / 42 ay =157.596 ton/ay
= 157.596 ton/ay / 26 gün/ay = 6.061 ton/gün
= 6.061 ton/gün / 16 saat = 378,8 ton/saat
Sökme işleminden kaynaklanacak toz miktarı:
Toz emisyonu (kontrolsüz) = 378,8 ton/saat x 0,025 kg/ton = 9,47 kg/saat
Toz emisyonu (kontrollü) = 378,8 ton/saat x 0,0125 kg/ton = 4,735 kg/saat
192
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
ii. Yükleme işleminden kaynaklanacak toz miktarı:
Toz emisyonu (kontrolsüz) = 378,8 ton/saat x 0,01 kg/ton = 3,79 kg/saat
Toz emisyonu (kontrollü) = 378,8 ton/saat x 0,005 kg/ton = 1,89 kg/saat
iii. Nakliye işleminden kaynaklanacak toz miktarı:
Santral sahasında çıkacak kazı fazlaı malzemenin 147.520 m3lük kısmı santral
sahasında tekrar dolguda kullanılacaktır. Dolguda kullanılamayacak olan 3.529.718 m 3 =
6.353.492 ton (5.818 ton/gün=363,6 ton/saat) malzeme ise kazı fazlası malzeme depolama
sahasına taşınacaktır.
Bir kamyonun bir seferde 25 ton taşıma kapasitesine sahip olduğu varsayımı ile
günde ortalama (5.818 ton/gün)/(25 ton/1sefer) ≈ 233 sefer/gün yapılacaktır. Santral sahası
içerisinde kazı malzemesinin 100 m taşındıktan sonra aracın asfalt yola çıktığı kabul edilerek
hesaplamalar aşağıdaki gibi yapılmıştır.
Toz Emisyonu (kontrolsüz) =0,7 kg/km-seferx233 sefer/16 saat x 0,1 km=1,02 kg/saat
Toz emisyonu (kontrollü) =0,35 kg/km-sefer x 233 sefer/16 saat x 0,1 km=0,5 kg/saat
iv. Toplam toz emisyonu miktarı:
Santral sahasında oluşacak toplam toz emisyonu miktarı;
Toz emisyonu (kontrolsüz)= 9,47 kg/saat + 3,79 kg/saat+1,02 kg/saat = 14,28 kg/saat
Toz emisyonu (kontrollü)= 4,735 kg/saat + 1,89 kg/saat+0,5 kg/saat = 7,13 kg/saat
2.
Kazı Fazlası Malzeme Depolama Sahasından Kaynaklı Toz Hesabı
Kazı fazlası malzeme depolama sahasında depolanacak malzeme miktarı toplam
3.529.718 m3 = 6.353.492 ton (5.818 ton/gün=363,6 ton/saat)'dür.
i. Nakliye işleminden kaynaklanacak toz miktarı:
Santral sahasında çıkacak kazı fazlası malzemenin 147.520 m3lük kısmı santral
sahasında tekrar dolguda kullanılacaktır. Dolguda kullanılamayacak olan 3.529.718 m 3 =
6.353.492 ton (5.818 ton/gün=363,6 ton/saat) malzeme ise kazı fazlası malzeme depolama
sahasına taşınacaktır.
Bir kamyonun bir seferde 25 ton taşıma kapasitesine sahip olduğu varsayımı ile
günde ortalama (5.818 ton/gün)/(25 ton/1sefer) ≈ 233 sefer/gün yapılacaktır. Kazı fazlası
malzeme depolama sahası içerisinde kazı malzemesinin 100 m taşındığı kabul edilerek
hesaplamalar aşağıdaki gibi yapılmıştır.
Toz emisyonu (kontrolsüz)= 0,7 kg/km-sefer x 233 sefer/16 saat x 0,1 km=1,02
kg/saat
Toz emisyonu (kontrollü)= 0,35 kg/km-sefer x 233 sefer/16 saat x 0,1 km=0,5 kg/saat
ii. Boşaltma
Toz Emisyonu (kontrolsüz) = 363,6 ton/saat x 0,01 kg/ton = 3,63 kg/saat
Toz Emisyonu (kontrollü) = 363,6 ton/saat x 0,005 kg/ton = 1,81kg/saat
193
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
iii. Depolama
Toz Emisyonu (kontrolsüz) = 5,8 kg/ha-gün x 1gün/24 saat x18 ha = 4,35 kg/saat
Toz Emisyonu (kontrollü) = 2,9 kg/ha-gün x 1gün/24 saat x18 ha = 2,175 kg/saat
iv. Toplam toz emisyonu miktarı
Kazı fazlası malzeme depolama sahasında oluşacak toplam toz emisyonu miktarı;
Toz emisyonu (kontrolsüz)= 1,02 kg/saat + 3,63 kg/saat + 4,35 kg/saat = 9,0 kg/saat
Toz Emisyonu (kontrollü) = 0,5 kg/saat + 1,81 kg/saat + 2,175 kg/saat = 4,5 kg/saat
3.
Kül/alçıtaşı depolama sahasından kaynaklanacak toz miktarı
Kül/alçıtaşı depolama sahasında yapılacak kazı malzemesinin tamamı bitkisel toprak
özelliğindedir. Bu nedenle ayrıca bitkisel toprak sıyırma işlemleri yapılmayacaktır. Kül/alçıtaşı
sahasında kazı çalışmalarının 1 yılda tamamlanması öngörülmektedir.
Hafriyat miktarı
Çalışma süreleri
Aylık kazı miktarı
Günlük kazı miktarı
Saatlik kazı miktarı
i.
= 235.050 m³
= 235.050 m³ × 1,6 ton/m³ = 376.080 ton
= 12 ay, 26 gün/ay, 16 saat/gün
= 376.080 ton / 12 ay = 31.340 ton/ay
= 31.340 ton/ay / 26 gün = 1.205,4 ton/gün
= 1.205,4 ton/gün / 16 saat = 75,3 ton/saat
Sökme işleminden kaynaklanacak toz miktarı:
Toz emisyonu (kontrolsüz) = 75,3 ton/saat x 0,025 kg/ton = 1,88 kg/saat
Toz Emisyonu (kontrollü) = 75,3 ton/saat x 0,0125 kg/ton = 0,94 kg/saat
ii. Yükleme işleminden kaynaklanacak toz miktarı:
Toz emisyonu (kontrolsüz) = 75,3 ton/saat x 0,01 kg/ton = 0,75 kg/saat
Toz Emisyonu (kontrollü) = 75,3 ton/saat x 0,005 kg/ton = 0,375 kg/saat
iii. Nakliye işleminden kaynaklanacak toz miktarı:
Kül/alçıtaşı depolama sahasında kazıdan çıkacak malzemenin tamamı sedde
dolgusunda tekrar kullanılacaktır. Bu nedenle kazı fazlası malzeme, kül/alçıtaşı depolama
sahasında geçici olarak depolanacak ve daha sonra sedde dolgusunda kullanılacaktır.
Bu nedenle kazı malzemesinin kül/alçıtaşı depolama sahası içerisinde yaklaşık 100 m
taşındığı varsayılarak hesaplamalar aşağıdaki gibi yapılmıştır.
Bir kamyonun bir seferde 25 ton taşıma kapasitesine sahip olduğu varsayımı ile
günde ortalama (1.205 ton/gün)/(525 ton/1sefer) ≈ 48 sefer yapılacaktır. Buna göre
taşımadan kaynaklanacak toz miktarı;
Toz Emisyonu (kontrolsüz) = 0,7 kg/km-seferx48 sefer/16 saat x 0,1 km=0,21 kg/saat
Toz Emisyonu (kontrollü) = 0,35 kg/km-seferx48 sefer/16 saat x 0,1 km=0,105 kg/saat
194
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
iv. Boşaltma işleminden kaynaklanacak toz miktarı:
Toz emisyonu (kontrolsüz) = 75,3 ton/saat x 0,01 kg/ton = 0,75 kg/saat
Toz Emisyonu (kontrollü) = 75,3 ton/saat x 0,005 kg/ton = 0,375 kg/saat
v. Depolama
Bitkisel toprağın depolanması amacıyla kullanılacak kül/alçıtaşı depolama alanında
kullanılacak olan geçici depolama alanı 50.000 m 2 (5 ha)’dir.
Toz emisyonu (kontrolsüz) = 5,8 kg/ha-gün x (1 gün/24 saat) x 5 ha = 1,2 kg/saat
Toz Emisyonu (kontrollü) = 2,9 kg/ha-gün x (1 gün/24 saat) x 5 ha = 0,6 kg/saat
vi. Toplam toz emisyonu miktarı:
Kül/alçıtaşı depolama alanında oluşacak toplam toz emisyonu miktarı;
Toz emisyonu (kontrolsüz) = 1,88 kg/saat + 0,75 kg/saat + 0,21 kg/saat + 0,75
kg/saat + 1,2 kg/saat = 4,79 kg/saat
Toz emisyonu (kontrollü) = 0,94kg/saat + 0,375 kg/saat + 0,105 kg/saat + 0,375
kg/saat + 0,6 kg/saat = 2,439 kg/saat
Tüm emisyon kaynaklarından meydana gelecek toz emisyonları Tablo 81’de
açıklanmış olup, hesaplanan saatlik kütlesel debi (kg/saat) değerleri “Sanayi Kaynaklı Hava
Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” Ek-2 Tablo 2.1’de verilen Normal işletme şartlarında ve
haftalık iş günlerindeki işletme saatleri için verilen kütlesel debi (Baca dışından) değerleri ile
karşılaştırıldığında inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan saatlik kütlesel debiler yönetmelikte
verilen sınır değerleri (1 kg/saat) aştığı görülmüştür. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
Yönetmeliği” Ek-2 Tesislerin Hava Kalitesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava
Kalitesi Ölçümü başlığı altında;
“Mevcut ve yeni kurulacak tesislerin bacalarından veya baca dışından atmosfere
verilen emisyonların saatlik kütlesel debileri, mevcut tesisler için bacalarda ölçülerek, baca
dışından atmosfere verilen emisyonlar ile yeni kurulacak tesisler için emisyon faktörleri
kullanılarak tespit edilir. Saatlik kütlesel debi (kg/saat) değerleri verilen değerleri aşması
halinde, tesis etki alanında emisyonların Hava Kirlenmesi Katkı Değeri (HKKD) mümkünse
saatlik, aksi takdirde, günlük, aylık ve yıllık olarak hesaplanır.“ ibaresi yer almaktadır. Bu
nedenle inşaat aşamasındaki toz emisyonlarının HKKD değerinin hesaplanmaması için Hava
Kalitesi Modelleme Çalışması Raporu çalışmaları gerçekleştirilmiştir (Bkz. Ek 16).
Yapılması planlanan santralin arazi hazırlık aşamasında sürdürülecek faaliyetlerden
kaynaklanabilecek toz emisyonunun, emisyon kontrol önlemlerinin alındığı (kontrollü) durum
ve alınmadığı (kontrolsüz) durumda yer seviyesinde meydana gelebilecek PM10 ve çöken toz
değerleri hava kalitesi modelleme çalışması ile hesaplanmış olup, Tablo 82’de sunulmuştur.
Projenin etki alanı içerisinde bulunan yerleşim yerlerinde inşaat faaliyetleri sonucunda
oluşabilecek PM10 ve çöken toz YSK değerleri ise Tablo 83’te verilmektedir.
195
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 82. İnşaat Aşaması İçin Modelleme Sonuçları
3
YSK Değerleri (µg/m )
Parametre
Periyot
Kontrolsüz Durum
Kontrollü Durum
182
91
KVS
(445500, 4619500)
(445500, 4619500)
PM 10
93
46
UVS
(445500, 4619500)
(445500, 4619500)
398
255
Aylık (maks.)
(445750, 4619500)
(445750, 4619500)
Çöken Toz*
400
200
Yıllık
(445500, 4619500)
(445500, 4619500)
2
* Çöken toz değerleri mg/m .gün cinsinden ifade edilir.
Sınır Değerler
(µg/m 3)
100
60
390
210
Tablo 83. İnşaat Aşaması İçin Yerleşim Yerlerinde Elde Edilen YSK Değerleri
3
YSK Değerleri (µg/m )
Kontrollü Durum
Kontrolsüz Durum
Parametre
Periyot
Sınır
Değerler*
3
(µg/m )
Gömü
Amasra
Makaracı
Kazpınarı
Kaman
Topderesi
Uğurlar
Uzunöz
Saraylı
Bartın
Günlük
2,81
0,94
0,33
7,26
0,34
0,66
0,54
0,38
0,35
0,46
100
Yıllık
1,13
0,40
0,11
2,19
0,18
0,22
0,14
0,16
0,03
0,12
60
Aylık
(maks.)
12,14
4,06
1,43
31,36
1,47
2,85
2,33
1,64
1,51
1,99
390
Yıllık
4,88
1,73
0,48
9,46
0,78
0,95
0,60
0,69
0,13
0,52
210
Günlük
1,46
0,48
0,18
3,63
0,21
0,34
0,31
0,27
0,27
0,17
100
Yıllık
0,58
0,20
0,06
1,10
0,10
0,12
0,10
0,12
0,01
0,9
60
Aylık
(maks.)
6,31
2,07
0,78
15,68
0,91
1,47
1,34
1,17
1,17
0,73
390
Yıllık
2,51
0,86
0,26
4,75
0,43
0,52
0,43
0,52
0,04
3,89
210
PM10
Çöken
Toz**
PM10
Çöken
Toz**
*
2
Çöken toz değerleri mg/m .gün cinsinden ifade edilir.
Tablo 83’e göre, inşaat aşamasında, toz emisyonu kontrol tedbirlerinin alınmadığı
kontrolsüz durum senaryosunda meydana gelebilecek maksimum PM10 ve çöken toz YSK
değerleri “SKHKKY”de belirtilen sınır değerlerin üzerindedir. Fakat Ek 16’da sunulan Hava
Kalitesi Modelleme Çalışması Raporu’nda sunulan dağılım haritalarından görüleceği üzere,
inşaat aşamasında meydana gelebilecek YSK’lar inşaat çalışmalarının yapıldığı alanlar ile
sınırlı kalıp, yaygın bir dağılım göstermemektedir. Bu nedenle, inşaat aşaması
faaliyetlerinden kaynaklanacak PM10 ve çöken toz YSK değerlerinin hassas alıcılarda ve
yörede olumsuz bir etki yaratmayacağı öngörülmektedir.
Toz emisyon kontrol tedbirlerinin (savurma yapmadan doldurma, boşaltma, arazöz toz
önleyici sulama, vb.) alındığı kontrollü durum senaryosu için yapılan modelleme çalışması
sonuçlarına göre, yer seviyesinde hesaplanan en yüksek PM10 ve çöken toz değerleri, ilgili
sınır değerleri sağlamaktadır (Bkz. Tablo 82).
Kontrollü durum senaryosu için elde edilen PM10 ve çöken toz dağılım haritaları Ek
16’da sunulan Hava Kalitesi Modelleme Çalışması Raporu’nda sunulmaktadır. Tablo 83’te
sunulduğu gibi, yerleşim yerlerinde modelleme çalışması ile hesaplanan YSK değerleri ilgili
sınır değerlerin oldukça altında olduğundan, inşaat çalışmalarından kaynaklanabilecek toz
emisyonlarının yörede olumsuz bir etki yaratmaması beklenmektedir.
196
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Faaliyet sahibi, 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği”, 06.06.2008 tarih ve
26898 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Hava Kalitesi Değerlendirme ve
Yönetimi Yönetmeliği” ve 05.05.2009 tarih ve 27219 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği’nde Değişiklik
Yapılmasına Dair Yönetmelik”te hükümlerini yerine getireceğini ve adı geçen
Yönetmeliklerde yer alan sınır değerlere uyacağını beyan ve taahhüt etmektedir.
V.1.6.
Kalker ocaklarının açılması ve kırma-eleme tesisinin kurulması durumunda,
tesisin kapasitesi, teknolojisi, çalışma süreleri (gün-ay-yıl)
Proje kapsamında BGD ünitesi için gerekli olacak kalker, piyasadan hazır olarak satın
alınacak olup, karayolu ile santral sahasına getirilecektir. Bu kapsamda herhangi bir kalker
ocağı işletmeciliği yapılmayacağından kırma-eleme tesisi de planlanan proje kapsamında yer
almamaktadır.
V.1.7.
Proje kapsamındaki ulaşım altyapı planı, bu altyapının inşası ile ilgili
işlemler; kullanılacak malzemeler, kimyasal maddeler, araçlar, makineler, altyapının
inşası sırasında kırma, öğütme, taşıma, depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler
Proje sahasına ulaşım için D010 karayolu kullanılacaktır. Proje ünitelerine ulaşım ise
yapılacak servis yollarından sağlanacaktır. Yapılacak servis yolları inşasında takribi olarak 1
adet ekskavatör, 2 adet kamyon, 1 adet yükleyici, 1 adet arazöz, 1 adet dozer ve 1 adet
silindir kullanılacaktır. Proje kapsamında yapılacak olan yeni servis yolları ile mevcut stabilize
yolların iyileştirmesinde güzergah üzerine sadece stabilize malzemenin serilmesi ve silindirle
düzeltilmesi işlemleri yapılacaktır. Bu işlemler sırasında toz çıkışının önlenmesi için
nemlendirme çalışmaları yapılacaktır.
Kül/alçıtaşı depolama sahasından ve kazı fazlası malzeme depolama sahasından,
proje sahasına ulaşım için mevcut köy yolları kullanılacaktır.
Proje kapsamında yapılacak yolların kazı işlerinde ekskavatörler kullanılacak olup,
işlemler, yamaçlardan aşağıya toprak kaydırmayacak şekilde gerçekleştirilecektir. Orman
yollarının kullanılması durumunda bakım ve onarım işlemleri de yapılacaktır.
V.1.8.
Proje kapsamındaki elektrifikasyon planı, bu planın uygulanması için
yapılacak işlemler ve kullanılacak malzemeler
Proje’nin elektrifikasyon planı ve bu planın uygulaması için yapılacak işlemler, detay
mühendislik çalışmaları sonucunda belirlenecektir.
V.1.9.
Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek
yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, tüketim miktarları, bunlardan oluşacak
emisyonlar
Proje kapsamında tesis edilecek olan şantiye sahasında elektrik enerjisinden
faydalanılacak olup, ısınma amaçlı herhangi bir yakıt kullanımı söz konusu olmayacaktır.
Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına kadar inşaat aşamasında
iş makinelerinde akaryakıt kullanımından kaynaklı gaz emisyonları oluşumu söz konusu
olacaktır. İş makinelerinde yakıt olarak dizel yakıt kullanımından kaynaklı NOx, CO ve SOx
emisyonları meydana gelecektir. Oluşacak bu emisyonların yönetmelik sınır değerlerini
aşmaması için gerekli tüm önlemler alınacak, araçların bakımları periyodik olarak
yapılacaktır.
197
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
İnşaat aşamasında iş makinelerinden kaynaklanan emisyonun kontrol edilmesi için
yeni ve bakımlı araçlar kullanılacak, ayrıca 30.11.2013 tarih ve 28837 sayılı Resmi Gazete'de
yayımlanan “Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü İle Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği”
hükümlerine uyulacaktır.
Projenin inşaat aşamasında kullanılacak ekipman listesi Tablo 84’te verilmiştir.
Tablo 84. İnşaat Aşamasında Kullanılması Öngörülen Ekipman Listesi
Makine Cinsi
Adet
Ekskavatör
5
Dozer
2
Silindir
2
Greyder
2
Kamyon
20
Arazöz
2
Vinç
3
Motor Gücü (Kw)
88
95
110
147
210
161
147
Yükleyici
3
Kompressör
2
Transmikser
4
Jeneratör
1
Kaynak:
http://www.mercedes-benz.com.tr,
http://www.pimakina.com.tr,
http://www.cukurovaithalat.com.tr, http://web.iveco.com, http://cpkompresor.com
110
29
60
175
http://www.cat.com,
Proje kapsamında araçlarda kullanılacak motorinin fiziksel ve kimyasal özellikleri
Tablo 85’te verilmiştir.
Tablo 85. Kullanılacak Motorinin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri
Birim
Değer
Sıvı
Fiziksel durum
-
Sarı
Kg/M3
820-845
Renk
Yoğunluk 150C
0
Kinematik Visk (40 C’de)
Kükürt
-
C
55 min
TS 1013 EN ISO 3675
TS EN ISO 12185
TS EN ISO 2719
cSt
2,0-4,5
TS 1451 EN ISO 3104
% ağ
0,001 max
TS EN ISO 20846
8 max
TS EN 12916
0
Alevlenme noktası
Test Methodu
-
Polisiklik Aromatik Hid.
% ağ
Kaynak: http://www.tupras.com.tr/file.debug.php?lFileID=2225
Ağır iş makineleri için EPA (Environmental Protection Agency) tarafından verilen
emisyon faktörleri Tablo 86’da verilmiştir.
Tablo 86. Hesaplamalarda Kullanılan Emisyon Faktörleri (560 kW'a Kadar Motorlar Için Tier 4 Emisyon
Standartları-EPA)
Motor Gücü
56 ≤ kW < 130
(75 ≤ hp < 175)
130 ≤ kW ≤ 560
(175 ≤ hp ≤ 750)
Yıl
CO (g/Kwh)
HC (g/Kwh)
NOx (g/Kwh)
PM (g/Kwh)
2012 ve Üstü
5,0
0,19
0,40
0,02
2011 ve Üstü
3,5
0,19
0,40
0,02
Tablo 86'da verilen emisyon faktörleri kullanılarak Tablo 84'te verilen makineekipman ve toplam güç düzeylerine göre inşaat aşamasında meydana gelecek gaz
emisyonları hesaplanmıştır (Bkz. Tablo 87 ve Tablo 88).
198
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 87. İş Makinelerinden Kaynaklanması Beklenilen Kirletici Değerler
Kirletici
Araçlar ve İş Makineleri
Beklenilen Kirletici Değer (kg/saat)
Ekskavatör
(5 adet)
Greyder
(2 adet)
Kamyon
(20 adet)
Arazöz
(2 adet)
Dozer
(2 adet)
Silindir
(2 adet)
Transmikser
(4 adet)
Vinç
(3 adet)
Yükleyici
(3 adet)
Kompressör
(2 adet)
Jeneratör
(1 adet)
PM
0,02 g/Kwh x 88 Kw x 5 adet x kg/1000 g
0,0088
NOx
0,04 g/Kwh x 88 Kw x 5 adet x kg/1000 g
0,0176
CO
5 g/Kwh x 88 Kw x 5 adet x kg/1000 g
HC
0,19 g/Kwh x 88 Kw x 5 adet kg/1000 g
0,0836
PM
0,02 g/Kwh x 147 Kw x 2 adet x kg/1000 g
0,00588
NOx
0,04 g/Kwh x 147 Kw x 2 adet x kg/1000 g
0,01176
CO
3,5 g/Kwh x 147 Kw x 2 adet x kg/1000 g
1,029
HC
0,19 g/Kwh x 147 Kw x 2 adet kg/1000 g
0,05586
2,2
PM
0,02 g/Kwh x 210 Kw x 20 adet x kg/1000 g
0,084
NOx
0,04 g/Kwh x 210 Kw x 20 adet x kg/1000 g
0,168
CO
3,5 g/Kwh x 210 Kw x 20 adet x kg/1000 g
14,7
HC
0,19 g/Kwh x 210 Kw x 20 adet kg/1000 g
0,798
PM
0,02 g/Kwh x 161 Kw x 2 adet x kg/1000 g
0,00644
NOx
0,04 g/Kwh x 161 Kw x 2 adet x kg/1000 g
0,01288
CO
3,5 g/Kwh x 161 Kw x 2 adet x kg/1000 g
1,127
HC
0,19 g/Kwh x 161 Kw x 2 adet kg/1000 g
0,06118
PM
0,02 g/Kwh x 95 Kw x 2 adet x kg/1000 g
0,0038
NOx
0,04 g/Kwh x 95 Kw x 2 adet x kg/1000 g
0,0076
CO
5 g/Kwh x 95 Kw x 2 adet x kg/1000 g
0,95
HC
0,19 g/Kwh x 95 Kw x 2 adet kg/1000 g
0,0361
PM
0,02 g/Kwh x 110 Kw x 2 adet x kg/1000 g
0,0044
NOx
0,04 g/Kwh x 110 Kw x 2 adet x kg/1000 g
0,0088
CO
5 g/Kwh x 110 Kw x 2 adet x kg/1000 g
1,1
HC
0,19 g/Kwh x 110 Kw x 2 adet kg/1000 g
0,0418
PM
0,02 g/Kwh x 60 Kw x 4 adet x kg/1000 g
0,0048
NOx
0,04 g/Kwh x 60 Kw x 4 adet x kg/1000 g
0,0096
CO
3,5 g/Kwh x 60 Kw x 4 adet x kg/1000 g
0,84
HC
0,19 g/Kwh x 60 Kw x 4 adet kg/1000 g
0,0456
PM
0,02 g/Kwh x 147 Kw x 3 adet x kg/1000 g
0,00882
NOx
0,04 g/Kwh x 147 Kw x 3 adet x kg/1000 g
0,01764
CO
3,5 g/Kwh x 147 Kw x 3 adet x kg/1000 g
1,5435
HC
0,19 g/Kwh x 147 Kw x 3 adet kg/1000 g
0,08379
PM
0,02 g/Kwh x 110 Kw x 3 adet x kg/1000 g
0,0066
NOx
0,04 g/Kwh x 110 Kw x 3 adet x kg/1000 g
0,0132
CO
3,5 g/Kwh x 110 Kw x 3 adet x kg/1000 g
1,155
HC
0,19 g/Kwh x 110 Kw x 3 adet kg/1000 g
0,0627
PM
0,02 g/Kwh x 29 Kw x 2 adet x kg/1000 g
0,00116
NOx
0,04 g/Kwh x 29 Kw x 2 adet x kg/1000 g
0,00232
CO
3,5 g/Kwh x 29 Kw x 2 adet x kg/1000 g
0,203
HC
0,19 g/Kwh x 29 Kw x 2 adet kg/1000 g
0,01102
PM
0,02 g/Kwh x 175 Kw x 1 adet x kg/1000 g
0,0035
NOx
0,04 g/Kwh x 175 Kw x 1 adet x kg/1000 g
0,007
CO
3,5 g/Kwh x 175 Kw x 1 adet x kg/1000 g
0,6125
HC
0,19 g/Kwh x 175 Kw x 1adet kg/1000 g
0,03325
199
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 88. İnşaat Aşamasında Oluşacak Toplam Kütlesel Debi
Toplam Kütlesel Debi
Kirletici
Yönetmelik Sınır Değeri*
(kg/saat)
Değerlendirme
PM
0,1382
1
Sınır Değerlerin Altında
NOx
0,2764
4
Sınır Değerlerin Altında
CO
25,46
50
Sınır Değerlerin Altında
HC
1,3129
3
Sınır Değerlerin Altında
Hesaplanan saatlik kütlesel debi (kg/saat) değeri “SKHKKY” Ek-2 Tablo 2.1’de verilen
normal işletme şartlarında ve haftalık iş günlerindeki işletme saatleri için verilen kütlesel debi
(kg/saat) (Baca dışındaki yerler) değerleri ile karşılaştırıldığında emisyon kütlesel debilerinin
yönetmelikte verilen sınır değerlerin altında kaldığı görülmüştür (Bkz. Tablo 89). Bu nedenle
hava kalitesine katkı değerleri hesaplanmamıştır.
Tablo 89. Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması İçin Sınır Değerler
Emisyonlar
Bacadan (Egzozdan)
Toz
10
Karbon Monoksit (CO)
500
Kükürt Dioksit (SO2)
60
Azot Dioksit [NOx (NO2 Cinsinden)]
40
Toplam Uçucu Organik Bileşikler
30
Arazinin hazırlanması, inşaat ve işletme dönemlerinde; 03.07.2009 tarih ve 27277
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “SKHKKY” ve 06.06.2008 tarih ve
26898 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hava Kalitesi Değerlendirme ve
Yönetimi Yönetmeliği" hükümlerine uyulacaktır.
Proje kapsamında kullanılacak olan iş makinelerinden kaynaklı emisyonların
yönetmelik sınır değerleri aşmaması için gerekli tüm önlemler alınacaktır. İnşaat aşamasında
iş makinelerinden kaynaklanan emisyonun kontrol edilmesi için yeni ve bakımlı araçlar
kullanılacak, ayrıca 30.11.2013 tarih ve 28837 sayılı Resmi Gazete yayınlanan “Egzoz Gazı
Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği ile Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği” hükümlerine
uyulacaktır.
V.1.10. Proje kapsamındaki su temin sistemi planı, bu sistemin inşası ile ilgili işlemler,
bu işlemlerde kullanılacak malzemeler; suyun temin edileceği kaynak ve kullanılacak
su miktarları, içme ve kullanma suyu ve diğer kullanım amaçlarına göre miktarları,
Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine getirilecek
işlemler sonucu oluşacak atık suların cins ve miktarları, deşarj edileceği ortamlar
Projenin inşaat aşamasında personelin içme ve kullanımı ile toz bastırma gibi
amaçlarla suya ihtiyaç duyulacaktır.
İçme suyu
2.500 kişi için günlük içme suyu ihtiyacı ise yaklaşık 5 m3’tür. İnşaat aşamasında
çalışacak personelin içme suyu ihtiyacı damacanalarla ve/veya tankerlerle karşılanacaktır.
200
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
İnşaat aşamasındaki içme ve kullanma suyu, T.C. Sağlık Bakanlığı’nın 17.02.2005
tarih ve 25730 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “İnsani Tüketim Amaçlı
Sular Hakkında Yönetmelik” ve 07.03.2013 tarih ve 28580 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelikte Değişiklik
Yapılmasına Dair Yönetmelik” hükümlerine uyularak temin edilecektir. Söz konusu
yönetmelikte belirtilen periyotlarda denetim ve izlemeler yapılacak, sular, Bartın İl Halk
Sağlığı Müdürlüğü’nce verilen “Tankerlerle Su Taşıma İzin Belgesi” bulunan firmalar
vasıtasıyla taşınacaktır.
Kullanma suyu
İnşaat aşamasında 2.500 kişi çalışacak olup, kişi başına su tüketiminin 150 L/gün 18
olacağı varsayılır ise personelin su ihtiyacı 375 m 3/gün olacaktır. Personelin kullanma suyu
ihtiyacı tankerlerle karşılanacaktır.
Toz bastırma
Proje kapsamında toz bastırma işlemi için de su kullanımı olacaktır. Bu miktar
yaklaşık olarak 30 m3/gün olarak hesaplanmıştır (15 tonluk 2 adet arazöz sulama
yapacaktır). Netice itibariyle; projenin inşaat aşamasında kullanılması planlanan toplam su
miktarı 410 m3/gün olacaktır.
Atıksuların arıtılması
Projenin inşaat aşamasında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksular,
tesis edilecek olan paket atıksu arıtma tesisinde arıtılacaktır. Atıksu arıtma tesisi için
04.03.2014 tarih ve 2014/07 sayılı “Atıksu Arıtma/Derin Deniz Deşarjı Proje Onayı” genelgesi
kapsamında gerekli iş ve işlemler yapılacaktır.
Paket atıksu arıtma tesisinde arıtılan sular, denize deşarj edilecektir. Atıksu arıtma
tesisinden yapılacak deşarj “SKKY” Tablo 21.1 ve Tablo 23’te belirtilen kriterlere uygun
olacak ve atıksu arıtma tesisi çıkış sularının deşarjı için 29.04.2009 tarihli ve 27214 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan “Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar
Hakkında Yönetmelik” uyarınca alıcı ortama yapılacak deşarj konulu Çevre İzni Bartın Çevre
ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nden alınacaktır.
V.1.11. Soğutma suyu isale hattı için zemin emniyetinin sağlanması için yapılacak
işlemler (taşıma gücü, emniyet gerilmesi, oturma hesapları)
Soğutma suyu sistemi
Proje kapsamında santralde kullanılacak soğutma suyunun denizden alınarak tekrar
denize verilmesi planlanmaktadır. Deniz dibinde gömülü olarak bulunacak olan soğutma
suyu sistemi ve inşaat tekniğine dair detaylı bilgiler Ek 12’de sunulan ve Ö. Evren VAROL ile
Prof. Dr. Sedat KABDAŞLI tarafından hazırlanan Soğutma Suyu Deniz Deşarj Sistemi
Seyrelme Hesapları Raporu’nda verilmiştir. Soğutma suyu sisteminin genel yerleşimi Şekil
80’de sunulmuştur.
18
Prof. Dr. Dinçer TOPAÇIK ve Prof Dr. Veysel EROĞLU; “Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırması Uygulamaları”
İTÜ, 1998.
201
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kaynak: Soğutma Suyu Deniz Deşarj Sistemi Seyrelme Hesapları Raporu, 2013.
Şekil 80. Soğutma Suyu Sistemi İçin Öngörülen Genel Yerleşim Planı
Yapımı planlanan Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi19 içerisinde, birinci ve ikinci
etap rıhtımları arasında kalan bölgede, yaklaşık 18 m su derinliği bulunan bir noktaya
yerleştirilecek sualma ağzından deniz suyu alınması, alınan bu suyun filtrasyon ünitelerini
takiben pompalar ile kondenserlere basılması planlanmaktadır.
Pompa binasından sonra kondenserlere su taşıyan 2 adet hat 3.400 mm çaplı
borudan oluşacaktır. Kondenser çıkışında ısınmış olan suyun deniz deşarjına taşınması için,
yükleme odasına kadar 2 adet 3.400 mm çaplı boru olacaktır. Yükleme odası sonrasında ise
4 adet 2.500 mm dış çaplı HDPE borular ile deniz deşarjının yapılması planlanmaktadır.
İçerisine herhangi bir kirletici madde karışmayan, soğutma amacıyla denizden alınıp,
sadece sıcaklığı artmış olarak denize geri verilen soğutma suyu deşarjları için “SKKY” Tablo
23’ün sıcaklık kriteri temel tasarım parametrelerini ortaya koymaktadır. Buna göre,
tasarlanan sistemin Haziran ile Eylül ayları arasındaki yaz döneminde, deşarj edildikten
sonra uğrayacağı ilk seyrelme sonucunda (yakın alan karışımı) ortam sıcaklığını 1°C’dan
daha fazla değiştirmemesi gerekmektedir. Diğer aylarda ise bu değerin 2°C olmasına
müsaade edilmektedir. Özel bir durum olarak, soğutma amacıyla kullanılan deniz suyunun
doğal sıcaklığının 28°C’dan daha sıcak olduğu durumlarda deşarj edilen sularda 35°C
maksimum sıcaklık limiti aranmamakta ve deşarj sonrasında ortam sıcaklığında 3°C’ye kadar
değişimlere yol açmasına müsaade edilmektedir.
Proje bölgesi Karadeniz’de yer aldığından genellikle yaz aylarında bile deniz suyu
sıcaklıkları 28°C'nin üzerine çıkmamaktadır. Bu nedenle “SKKY” Tablo 23’te belirtilen özel
durumun uygulanması gerekeceği koşulların görülmesi nadiren oluşabilecektir.
Hema termik santral projesi kapsamında kullanılacak olan sualma noktasının,
planlanan Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi içerisinde olması planlanmaktadır.
19
Hema Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi, Yatırımcı firmanın bağlı olduğu holding bünyesindeki bir başka iştiraki
tarafından aynı bölgede planlanmaktadır.
202
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tesisin yer aldığı Karadeniz gibi yüksek enerjili bir dalga iklimine sahip denizde,
sualma sisteminin dalga etkisine açık bir konumda olması yapısal stabilite açısından
sıkıntılar doğurduğundan yakın bögede yer alan dalgakıranın koruduğu, daha sakin bir
bölgeden su almak, sualma yapısının korunması açısından büyük avantaj sağlamaktadır.
Ancak bu gibi liman basenleri içerisindeki su kütlesi sakin ve durgun olduğu için bu
bölgelerde, özellikle yaz aylarında deniz suyu sıcaklıklarının da yükselme eğiliminde olduğu
bilinmektedir. Ayrıca sualma ağzının yerleştirileceği liman, aynı zamanda bir koy içerisinde
konumlandığından, bölgedeki akıntıların bu tür koylarda izlediği hareketler nedeniyle deşarj
edilen sıcak su bulutunun sualma bölgesine doğru taşınması ve koy içerisinde birikim
yaparak sisteme alınan suyun sıcaklığının artması riski bulunmaktadır. Bunun engellenmesi
amacıyla, deşarj sistemi tasarımı, yönetmeliklerin gerektirdiği en yüksek 1°C sıcaklık artışının
daha altında kalacak ve deşarj edilen sıcak su bulutunun akıntılarla koy içine ve sualma
bölgesine ulaşmamasını sağlayacak bir mesafede olacak şekilde tasarlanmıştır. Deşarj
bölgesinin belirlenmesi için yapılan detaylı analizlerin ve hesaplamaların sonucunda,
difüzörlerin kıyıdan yaklaşık 1.200 m uzaklıkta, 21 m su derinliğinden başlayarak 23 m su
derinliğine kadar toplamda yaklaşık 500 m uzunluğunda bir hatta yerleştirilerek deşarjın bu
bölgeden yapılması sonucuna varılmıştır.
Yapılan hidrolik hesaplamalar sonucunda, deşarj edilecek olan soğutma suyunun 4
ayrı boru hattı ile taşınmasının uygun olduğu belirlendiğinden, her bir boru hattının ucunda
birer difüzör olacak şekilde, toplam 4 adet difüzör olması gerekecektir. Bu bağlamda, her bir
difüzörün uzunluğu 125 m olacaktır.
Difüzör deliklerinin etkin bir seyrelme sağlayabilmeleri, bununla birlikte hidrolik açıdan
sistemde aşırı yük kaybına yol açmamaları için deliklerden çıkan jet hızlarının 3 m/s
civarında olması hedeflenmiştir. Bu kriterler göz önüne alınarak yapılan hidrolik
hesaplamalarda, difüzörlerde kullanılabilecek olan farklı delik çapı alternatifleri belirlenmiştir.
Difüzörlerdeki delik çapları küçüldükçe sağlayacakları seyrelmeler artmakta ancak
sisteme getirecekleri hidrolik yük de artmaktadır. Bu nedenle difüzör delik çaplarının
seçiminde hidrolik yük ve seyrelme performası açısından bir optimizasyon yapılması
gerekmektedir.
Delik çaplarının seçiminde delikler arasında girişim olmamasının sağlanmasına da
dikkat edilmiştir. Yüzeye kadar yükselen atıksu deşarjlarında, deliklerden çıkan sıcak su
jetleri arasında girişim olmaması için, delikler arasındaki mesafenin en az su derinliğinin üçte
biri kadar olması gerekmektedir. Deşarj derinliğinin 21 ile 23 m arasında olduğu
düşünüldüğünde, delikler arasındaki mesafenin de 7 ile 7,6 m arasında olması gerektiği
görülmektedir. Bu durumda, yapılan alternatifli çalışmalar neticesinde difüzörlerde 60 cm
çaplı deliklerin kullanılması uygundur.
Soğutma suyu sisteminin inşaat tekniği
Planlanan proje kapsamında sualma ve deşarj yapıları deniz dibine gömülü olarak
bulunacaktır. Bu durumda deniz ortamında detaylı bir dip tarama işlemi yapılmayacak olup,
inşaat faaliyetleri için deniz tabanında belirli (sınırlı) bir güzergah ve dar alanda işlemler
yapılacaktır. Denizden büyük miktarda bir sediman taraması ve/veya uzaklaştırılması söz
konusu olmayacaktır.
Planlanan santralde kullanılacak olan soğutma suyu sistemi inşaatında ihtiyaç
duyulacak ancak kapsamlı olmayacak dip taraması (kanal kazımı) işlemi sırasında oluşacak
malzeme, sualma ve deşarj hattı boru sisteminin üzerinin kapatılması için tekrar
kullanılacaktır.
203
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Sualma yapısı, kıyı kenar çizgisinin karada kalan kısmında inşa edilecek olup,
denizde sadece bu yapıya yeterli su gelmesini sağlayacak sınırlı bir mesafede kanal kazısı
söz konusu olacaktır.
Soğutma suyu alma yapısının inşaası sırasında oluşabilecek etkiler arasında; kazı
çalışması sırasında oluşabilecek gürültü, deniz suyunda geçici süre de olsa bulanıklık,
denizdeki araç trafiğinin artışı ve deniz canlıları üzerine etkileri sayılabilir.
Bu faaliyetlerden kaynaklanacak olumsuzlukları minimum seviyeye indirgemek için
denizdeki inşaat faaliyetlerinde patlayıcı madde kullanılmayacaktır.
Deniz tabanındaki boru hatları, zemin özelliklerine bağlı olarak, deniz tabanında bir
hendek kazılarak ve hendeğe gömülmek suretiyle dalga ve akıntı etkilerine karşı korunmaya
alınacaktır. Bahsi geçen hendeğin derinliği yaklaşık 4 m, genişliği ise hendek tabanında
yaklaşık 20 m, hendek üstünde ise yaklaşık 35 m olacak şekilde tasarlanmıştır.
Deniz tabanında zeminin kazıya müsaade etmeyeceği bölgelerde ise, boru hatları
doğal zemin üzerine yerleştirilerek, üzerlerine uygun şekilde tasarlanmış anroşman dolgu ve
gabyon veya beton bloklardan oluşan bir koruma tabakası ile dalga ve akıntı etkilerine karşı
korumaya alınacaktır. Deniz deşarjı cazibe ile yapılacak olup, herhangi bir pompaj
gerekmeyecektir (Bkz. Ek 12).
V.1.12. Arazinin hazırlanmasından ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek işler
sonucu meydana gelecek katı atıkların cins ve miktarları, bu atıkların nerelere
taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, hafriyat depo sahalarının
kapasitesi, atıkların geçici depolanacağı alanların vaziyet planında gösterilmesi ve
geçici depolama alanlarının özelliklerinin verilmesi (atıkların niteliği, ömürleri
konusunda detaylı bilgi verilmesi, ÇED Yönetmeliği kapsamında alınan izinlerin rapor
ekinde yer alması)
Projenin inşaat aşamasında oluşması beklenen katı atıklar;
İnşaat ve kazı atıkları,
Evsel nitelikli katı atıklar,
Atık yağlar,
Bitkisel atık yağlar,
Tehlikeli atıklar,
Atık pil ve akümülatör,
Ömrünü tamamlamış lastikler,
Tıbbi atıklar.
İnşaat ve kazı atıkları
Proje sahasında ünitelerin yerleşeceği alanlarda kazı çalışması yapılacaktır. Kazı
çalışmalarında öncelikle bitkisel toprak yüzeyden sıyrılarak, tekniğine uygun olarak
depolanacak ve inşaat çalışmalarının bitiminde peyzaj çalışmalarında tekrar kullanılmak
üzere değerlendirilecektir.
Bitkisel toprak dışında sahada oluşacak kazı fazlası malzemenin bir kısmı 18.03.2004
tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Hafriyat Toprağı İnşaat
ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği”ne göre bertaraf edilirken, kalan kısmı da proje
sahasında dolgu işlerinde kullanılacaktır. Kazı fazlası malzeme depolama sahası, kazı ve
dolgu miktarları ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.1.1’de sunulmuştur.
204
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kazı fazlası malzeme dışında faaliyet sahasında parça demir, sac vb. inşaat atıkları
da oluşacaktır. Bu atıklardan, demir, çelik, metal plaka vb. geri kazanımı mümkün olan
malzemeler, diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve çevre lisanslı geri kazanım
tesislerine verilerek geri kazanımı sağlanacaktır.
Evsel nitelikli katı atıklar
İnşaat faaliyetlerinde 2.500 kişinin çalışması planlanmaktadır. Buna göre oluşacak
evsel nitelikli katı atık miktarı 2.850 kg/gün (2.500 kişi x 1,14 20 kg/kişi/gün) olacaktır. Evsel
nitelikli katı atıklar, civar belediyeler ile anlaşma yapılmak suretiyle bertaraf edilecektir. Civar
belediyeler ile anlaşma sağlanamaz ise, söz konusu atıklar, proje sahası içerisinde uygun
alanlara yerleştirilecek olan çöp konteynerlerinde biriktirilecek ve en yakın il/ilçede yer alan
çöp toplama alanına götürülecektir. Evsel nitelikli katı atıkların toplanması ve biriktirilmesi,
14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Katı
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümleri uyarınca gerçekleştirilecektir.
İnşaat aşamasında kullanılacak olan paket atıksu arıtma tesisinden kaynaklı arıtma
çamuru oluşacaktır. İnşaat aşamasında 2.500 kişinin çalıştığı ve arıtma tesisinde kişi başına
günde yaklaşık 0,15-0,20 kg çamur (Sanin F. D., 2007) üretildiği dikkate alındığında
oluşacak arıtma çamuru miktarı 375-500 kg/gün olarak hesaplanmaktadır.
Atıksu arıtma tesisinden kaynaklanacak arıtma çamurlarının analizleri yapıldıktan
sonra bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Bu kapsamında 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair
Yönetmelik” kapsamında analizleri yapılan arıtma çamurlarının tehlikesiz atık çıkması
durumunda düzenli depolama sahasına, tehlikeli atık çıkması durumunda ise tehlikeli atık
bertaraf tesislerine gönderilecektir.
Atık yağlar
Projenin inşaat aşamasında iş makinelerinin bakım ve onarımlarından kaynaklı atık
yağ meydana gelecektir. Bu atık yağlar, 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” Ek-1’de verilen
parametrelere göre analizleri yaptırılarak kategorilerine göre ayrı ayrı sızdırmasız tanklarda
toplanacaktır. Atık yağ depolama tankları kırmızı renkli olacak ve üzerinde “ATIK YAĞ”
ibaresi bulunacaktır.
İnşaat aşamasında araç bakımlarının proje sahasında yapılması gerekirse saha
içerisinde altı sızdırmasız ve sundurma yapı ile çevrilmiş alanlarda yapılması sağlanacak ve
oluşacak atık yağlar, atık yağ taşıma lisansı olan taşıyıcı firmalar tarafından tesisten özel
araçlarla alınarak çevre lisanslı bertaraf tesislerine verilecektir.
İnşaat aşamasında; 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı (değişiklik, 30.03.2010 tarih ve
27537 sayılı Resmi Gazete) Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların
Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.
Bitkisel atık yağlar
Projenin inşaat aşamasında çalışacak olan personelin yemekleri, yemek
firmalarından hazır olarak ya da proje sahasında pişirilerek temin edilecektir. Yemeklerin
proje sahasında pişirilmesi durumunda bitkisel atık yağ oluşumu söz konusu olacaktır.
20
TUİK, 2012 Bülten
205
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
İnşaat aşamasında oluşması muhtemel bitkisel atık yağlar, sızdırmaz, iç ve dış
yüzeyleri korozyona dayanıklı bidonlarda toplanacaktır. Söz konusu atık yağların, çevre izin
ve lisanslı bitkisel atık yağ geri kazanım tesislerine verilerek geri kazanımı sağlanacaktır.
Bitkisel atık yağların toplanması ve geri kazanımı konusunda; 19.04.2005 tarih ve
25791 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak (değişiklik 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı
Resmi Gazete) yürürlüğe giren “Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine
uyulacaktır.
Tehlikeli atıklar
İnşaat aşamasında atölyede yapılacak bakım faaliyetlerinden kaynaklı atık yağ ile
kirlenmiş bez ve üstübü atıkları, flüoresan lambalar, su yumuşatma ünitesinde kullanılacak
kimyasallarının atık bidonları gibi tehlikeli atıkların meydana gelmesi söz konusudur.
Meydana gelecek tehlikeli atıklar, inşaat aşamasında tehlikeli atıkların geçici depolanması
için ayrılmış alanda toplanacak ve taşıma lisansı olan taşıyıcı firmalar tarafından tesisten
özel araçlarla alınarak çevre lisanslı bertaraf tesislerine verilecektir.
Tehlikeli atıkların bertarafı konusunda 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı (değişiklik,
30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete) Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe
giren "Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.
Atık pil ve akümülatörler
Proje’nin hazırlık ve inşaat aşamalarında çalışacak araçların bakım, onarım ve
temizlik işlemleri proje sahasında yapılmayacaktır. Ancak araçların bakımlarının proje
sahasında yapılmasının zorunlu olduğu durumlarda, iş makinelerinin akü değişim işlemleri
sonucunda ortaya çıkan atık aküler, akü değişimi yapan yetkili firmalara verilerek dolusu ile
değiştirilecektir.
İnşaat aşamasında meydana gelecek atık piller, proje sahasında uygun alanlara
koyulan atık pil kumbaralarında "Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği"nin 13.
maddesinde belirtilen hususlar dikkate alınarak toplanacak ve belirli aralıklarla çevre lisansı
almış “Atık Pil Geri Kazanım” tesislerine gönderilecektir.
Atık pillerin ve akülerin toplanmasında ve bertarafında 31.08.2004 tarih ve 25569
sayılı Resmi Gazete’de (değişiklik, 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete)
yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine
uyulacaktır.
Ömrünü tamamlamış lastikler
İnşaat aşamasında meydana gelmesi muhtemel ömrünü tamamlamış lastik atıkları,
25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak (değişiklik, 30.03.2010 tarih
ve 27537 sayılı Resmi Gazete) yürürlüğe giren “Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü
Yönetmeliği” gereğince, taşıma lisansı almış araçlar vasıtasıyla çevre izin ve lisanslı geri
kazanım tesislerine gönderilmesi sağlanacaktır.
Tıbbi atıklar
İnşaat aşamasında çalışacak personelin acil durumlarda ilk yardım ve acil tedavi gibi
sağlık hizmetlerinin verilmesi amacıyla revir ünitesi kurulacak ve revirde bir hekim
çalıştırılacaktır. Proje kapsamında revir ünitesinden kaynaklı; yara bandı, enjeksiyon, sargı
bezi, pansuman ekipmanları, vb. tıbbi atıklar meydana gelecektir.
206
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
İnşaat aşamasında kurulacak revir ünitesinden kaynaklı oluşacak tıbbi atıklar, "Tıbbi
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği"nin 13. maddesi gereğince diğer atıklardan ayrı, özel
sızdırmaz özellikteki tıbbi atık poşetlerinde biriktirilecektir. Tıbbi atıklar, lisanslı tıbbi atık
bertaraf tesislerine verilecektir.
Tıbbi atıkların toplanması ve bertaraftı, 22.07.2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin (değişiklik,
30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete) ilgili hükümleri doğrultusunda yapılacaktır.
V.1.13. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yapılacak işler
nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif
değerler, Çevresel Gürültü’nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’ne göre
akustik raporun hazırlanması, (www.csb.gov.tr adresinde bulunan Akustik Formatının
esas alınması)
Projenin inşaat aşamasında gerçekleştirilecek faaliyetlerde kullanılacak araçlardan ve
inşaat faaliyetlerinden kaynaklı gürültü meydana gelecektir.
04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren
“Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (ÇGDYY)” Madde 8.c.2’de
“Kurulması planlanan ve Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında
Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2’sinde yer alan işletme ve tesisler ile 18. 19. 20 ve 21.
maddelerinde yer alan ulaşım kaynakları için hazırlanacak çevresel etki değerlendirme
raporu veya proje tanıtım dosyasının gürültü ile ilgili bölümünün bu Yönetmelikte yer alan
esaslar çerçevesinde hazırlanmasını sağlamakla ilgili hususlarda gerekli tedbirleri alır.”
hükmü yer almaktadır. Termik santraller, 29.04.2009 tarihli ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan, “Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik”in
Ek-1 “Çevreye Kirletici Etkisi Yüksek Olan Faaliyetler” listesinde yer aldığı için 2013 yılında
proje sahasında da dahil olmak üzere 8 ayrı noktada gürültü ölçümleri gerçekleştirilmiş,
akabinde ölçüm sonuçları esas alınarak söz konusu proje için Akustik Rapor hazırlanmıştır
(Bkz. Ek 17).
“ÇGDY Yönetmeliği”nin 23. maddesinde belirtildiği üzere inşaat aşamasında inşaat
sahasındaki çalışmalar sırasında meydana gelecek L gündüz (LP) gürültü düzeyi, çalışma
alanına en yakın duyarlı yapı çevresinde 70 dBA seviyesini aşmamalıdır. Yapılan
hesaplamar sonucunda 70 dBA sınır değeri 190 m’den itibaren sağlanmaktadır. İnşaat
sahasına en yakın duyarlı yapı yaklaşık 400 m batısında yer alan Tarlaağzı Balıkçı
Barınağı’dır. Yapılan hesaplamalarda 400 m’de gürültü seviyesi 63,1 dBA olup, “ÇGDY
Yönetmelik” sınır değerlerinin altında yer aldığı görülmüştür. Bu durumda en yakın yerleşim
yerlerinin gürültüden olumsuz etkilenmesi beklenmemektedir.
Ayrıca Akustik Rapor'daki hesaplamalar, tüm iş makinelerinin aynı yerde aynı
zamanda çalışacağı varsayımına göre yapılmıştır. Gerçekte ise böyle bir uygulama fiiliyatta
pek mümkün olmamakta birlikte, söz konusu raporda hesaplanan gürültü seviyelerinin 8-10
dBA daha düşük olacağı öngörülmektedir.
Proje kapsamında inşaat aşamasında proje sahasında çalıştırılacak iş makinesi ve
ekipmanlar ile adetleri Bölüm V.1.9 (Tablo 84)’da sunulmuştur.
Yapılan hesaplamalar tüm iş makinelerinin aynı anda ve sürekli çalışmaları
varsayımına göre hesaplanmış olup, gerçekte ise böyle bir uygulama pek mümkün
olmamaktadır. Bu nedenle gerçekte meydana gelecek gürültü seviyeleri yapılan
hesaplamalarla bulunan gürültü seviyesinden çok daha düşük olacaktır.
207
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
İnşaat aşamasında çalıştırılacak ekipmanların konumları hakkında bu aşamada kesin
bir bilgi vermek mümkün olmayıp, hesaplamalar en kötü durum (tüm makine/ekipmanın aynı
yerde ve aynı anda kesintisiz çalışma durumu) göz önüne alınarak yapılmıştır.
İnşaat sırasında kullanılacak olan makine ve ekipmanlar ses güç seviyeleri için Tablo
90'da belirtilen formüller kullanılmıştır.
Tablo 90. Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyelerine Uygun Olarak Tanımlanan Ses Gücü
Seviyeleri
Net kurulu güç
Müsaade edilen ses gücü seviyesi
P (kW)
dB/1 pW
Elektrik gücü
(1)
Pel
(kW)
Teçhizatın tipi
Uygulama kütlesi,
3 Ocak
3 Ocak
m (kg)
2004’den itibaren
2006’dan itibaren
Kesme genişliği
L (cm)
P<8
Sıkıştırma makineleri (titreşimli silindirler,
titreştirici levhalar, titreşimli çekiçler)
Paletli dozerler, paletli yükleyiciler, paletli
kazıcı yükleyiciler
Tekerlekli dozerler, tekerlekli yükleyiciler,
tekerlekli kazıcı-yükleyiciler, damperli
kamyonlar, greyderler, yükleyici tipli toprak
doldurmalı sıkıştırıcılar, içten yanmalı motor
tahrikli karşı ağırlıklı hidrolik kaldırmalı
kamyonlar,hareketli vinçler, sıkıştırma
makineleri (titreşimsiz silindirler), kaldırım
perdah makineleri, hidrolik güç oluşturma
makineleri
Kazıcılar, eşya taşımak için yük asansörleri,
yapı (konstrüksiyon) vinçleri, motorlu çapalama
makineleri
108
105
8 < P < 70
109
106
P > 70
P < 55
89 + 11 log P
86 + 11 log P
106
103
P > 55
87 + 11 log P
84 + 11 log P
104
101
85 + 11 log P
82 + 11 log P
96
93
83 + 11 log P
80 + 11 log P
107
105
15< m < 30
94 + 11 log m
92 + 11 log m
m > 30
96 + 11 log m
94 + 11 log m
98 + log P
96 + log P
97 + log Pel
95 + log Pel
2< Pel < 10
98 + log Pel
96 + log Pel
Pel > 10
P < 15
97 + log Pel
95 + log Pel
99
97
P > 15
97 + 2 log P
95 + 2 log P
P < 55
P > 55
P < 15
P > 15
m < 15
Elle tutulan beton kırıcıları ve deliciler
Kule vinçleri
Pel < 2
Kaynak ve güç jeneratörleri
Kompresörler
208
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Makinelerin Ses Gücü Seviyesinin Hesaplanması
Tablo 90’da verilen formüller doğrultusunda her makinenin ses gücü seviyesi aşağıda
hesaplanmıştır.
Ekskavatör (Paletli): Proje sahasında kullanılacak ekskavatörün motor gücü
120 Hp = 88 kW’tır. Tablo 90’da ekskavatör için verilen değerlendirme sonucu,
P = 88 kW > 55 kW olduğundan; “L w = 84 + 11 log P” formülü ses gücü hesabında
kullanılmıştır;
Lw = 84 + 11 log 88 = 105,3 = 105 dB
Dozer: Proje sahasında kullanılacak dozerin motor gücü 130 Hp = 95 kW’tır. Tablo
90’da dozer için verilen değerlendirme sonucu, P = 95 kW > 55 kW olduğundan; “Lw = 84 +
11 log P” formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır;
Lw = 84 + 11 log 95 = 105,7 = 106 dB
Silindir: Proje sahasında kullanılacak silindirin motor gücü 150 HP = 110 kW’tır.
Tablo 90’da silindir için verilen değerlendirme sonucu, P = 110 kW > 55 kW olduğundan “L w
= 86 + 11 log P” formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır;
Lw = 86 + 11 log 110 = 108,4 = 108 dB
Greyder: Proje sahasında kullanılacak greyderin motor gücü 200 HP = 147 kW’tır.
Tablo 90’da greyder için verilen değerlendirme sonucu, P =147 kW > 55 kW olduğundan “Lw
= 82 + 11 log P” formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır;
Lw = 82 + 11 log 147 = 105,8 = 106 dB
Kamyon (Damperli): Proje sahasında kullanılacak kamyonun motor gücü
286 HP = 210 kW’tır. Tablo 90’da kamyon için verilen değerlendirme sonucu,
P =210 kW > 55 kW olduğundan “Lw = 82 + 11 log P” formülü ses gücü hesabında
kullanılmıştır;
Lw = 82 + 11 log 210 = 107,5 = 108 dB
Arazöz: Proje sahasında kullanılacak arazözün motor gücü 220 HP = 161 kW’tır.
Tablo 90’da kamyon için verilen değerlendirme sonucu, P =161 kW > 55 kW olduğundan “Lw
= 82 + 11 log P” formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır;
Lw = 82 + 11 log 161 = 106,2 = 106 dB
Vinç: Proje sahasında kullanılacak vinçin motor gücü 200 HP = 147 kW’tır. Tablo
90’da vinç için verilen değerlendirme sonucu, P = 147 kW > 55 kW olduğundan “Lw = 82 + 11
log P” formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır;
Lw = 82 + 11 log 147 = 105,8 = 106 dB
Yükleyici: Proje sahası kullanılacak yükleyicinin motor gücü 150 HP = 110 kW’tır.
Tablo 90’da yükleyici için verilen değerlendirme sonucu, P = 110 kW > 55 kW olduğundan
“Lw = 82 + 11 log P” formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır;
Lw = 82 + 11 log 110= 104,4 = 104 dB
209
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kompresör: Proje sahasında kullanılacak kompresörün motor gücü 40 HP = 29
kW’tır. Tablo 90’da kompresör için verilen değerlendirme sonucu, P = 29 kW > 15
olduğundan “Lw = 95 + 2 log P” formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır;
Lw = 95 + 2 log 29= 97,9 = 98 dB
Transmikser: Proje sahasında kullanılacak transmikserin motor gücü 82 Hp = 60
Kw’tır. Tablo 90’da kamyon için verilen değerlendirme sonucu, P = 60 kW > 55 kW
olduğundan “Lw = 82 + 11 log P” formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır;
Lw = 82 + 11 log 60 = 101,5= 102 dB
Jeneratör: Proje sahasında kullanılacak jeneratörün gücü 175 Kw’tır. Tablo 90’da
jeneratör için verilen değerlendirme sonucu, P = 175 kW > 10 olduğundan “Lw = 95 + log P”
formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır;
Lw = 95 + log 175= 97,2 = 97 dB
Termik santral inşaatında kullanılması planlanan ekipmanlar, adetleri ve ses gücü
düzeyleri Tablo 91’de verilmiştir.
Tablo 91. İnşaat Aşamasında Kullanılması Planlanan Makine ve Ekipmanlar ve Motor Güçleri
Gürültü Kaynağı
Adedi
Ses Gücü Düzeyleri (dB)
Ekskavatör
5
105
Dozer
2
106
Silindir
2
108
Greyder
2
106
Kamyon
20
108
Arazöz
2
106
Vinç
3
106
Yükleyici
3
104
Kompressör
2
98
Transmikser
4
102
Jeneratör
1
Kaynak:
http://www.mercedes-benz.com.tr,
http://www.pimakina.com.tr,
http://www.cukurovaithalat.com.tr, http://web.iveco.com, http://cpkompresor.com
97
http://www.cat.com,
Proje sahasında kullanılan iş makinelerinden kaynaklanacak toplam ses gücü düzeyi;
her bir kaynağın ses gücü düzeyinden aşağıda verilen 1 formül yardımı ile hesaplanmıştır.
n
LWt  10 log  10
Lwi
10
(1)
i 1
Bu formülde;
n
: Gürültü kaynaklarının sayısı
LWi
: Gürültü kaynaklarının ses gücü düzeyleri (dB) değerleri
LWt
: Toplam ses gücü düzeyi21
21
Prof. Dr. Nevzat ÖZGÜVEN, Endüstriyel Gürültü Kontrol, Makine Mühendisi Odası Yayını
210
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
LWT
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
 8 x1010610  2 x1010610  2 x1010810  2 x1010610  20 x1010810  2 x1010610 

 10  log

  3x1010610  3x1010410  2 x109810  4 x1010210  1x109710


= 123,14 dBA22
Makine/ekipmandan kaynaklanan ve belirli bir mesafeye ulaşan ses basınç seviyesi
(LPT), aşağıda verilen 2 numaralı formül yardımıyla hesaplanmaktadır.
 Q 
LPT  LWT  10  log
2 
 4. .r 
LPT
Q
r
(2)
: Ses basınç (gürültü) seviyesi (dBA)
: Ses Düzeyi Sabiti (2 alınmıştır)
: Mesafe (m)
Açık ortamda çalışılmasından dolayı, havanın atmosferik yutuştan kaynaklanan ses
basınç düzeyindeki azalma da göz önünde bulundurulabilir. Ancak, en kötümser yaklaşım ile
hesaplamalarda, atmosferik yutuş nedeniyle ses basınç düzeyinde herhangi bir azalma
meydana gelmeyeceği varsayılmıştır.
Değişik mesafelerdeki gürültü seviyeleri bu formüller vasıtasıyla hesaplanmış olup,
Şekil 81’de özetlenmektedir. Mesafeye bağlı olarak ses seviyesindeki değişim Tablo 92’de
sunulmaktadır.
Şekil 81. Makine/Ekipmandan Kaynaklanan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılımı
22
dB ile dBA arasındaki fark ihmal edilebilir düzeyde olduğundan dolayı dB=dBA olarak alınmıştır.
211
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 92. Proje Sahasındaki Makine/Ekipmandan Kaynaklanan Gürültü Seviyesinin Mesafeye Göre
Değerleri
Mesafe (m)
A-Ağırlıklı Ses Basıncı Düzeyleri (dBA)
0
123,14
10
95,2
50
81,2
100
75,2
190
69,6
250
67,2
300
65,6
400
63,1
500
61,2
1.000
55,2
1.500
51,6
2.300
47,9
3.000
45,6
3.770
43,6
4.000
43,1
4.400
42,3
6.100
39,5
10.000
35,2
Değerlendirme
“ÇGDY Yönetmeliği”nin Ek-7 Tablo 5’de “Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır
Değerleri” yer almaktadır. Söz konusu sınır değerler Tablo 93’te verilmiştir.
Tablo 93. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri
Faaliyet türü (yapım, yıkım ve onarım)
Lgündüz (dBA)
Bina
70
Yol
75
Diğer kaynaklar
70
“ÇGDY Yönetmeliği”nin 23. maddesinde belirtildiği üzere inşaat aşamasında inşaat
sahasındaki çalışmalar sırasında meydana gelecek L gündüz (LP) gürültü düzeyi, çalışma
alanına en yakın duyarlı yapı çevresinde 70 dBA seviyesini aşmaması gerekmektedir.
Tablo 92’de görüleceği üzere 70 dBA sınır değeri 190 m’den itibaren sağlanmaktadır.
İnşaat sahasına en yakın duyarlı yapı yaklaşık 400 m batısında yer alan Tarlaağzı
Balıkçı Barınağı’dır. Yapılan hesaplamalarda 400 m’de gürültü seviyesi 63,1 dBA olup,
“ÇGDY Yönetmelik” sınır değerlerinin altındadır. Bu durumda en yakın yerleşim yerlerinin
gürültüden olumsuz etkilenmesi beklenmemektedir.
Hesaplamalar, tüm iş makinelerinin aynı yerde aynı zamanda çalışacağı varsayımına
göre yapılmıştır. Gerçekte ise böyle bir uygulama pek mümkün olmamaktadır. Bu nedenle
Tablo 92'de hesap edilen gürültü seviyeleri hesaplanan değerden çok daha düşük olacaktır.
Proje kapsamında aşamasında 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı “Çevresel
Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği”ne titizlikle uyulacaktır.
V.1.14. Karasal flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler ve alınacak
önlemler
Yapılması planlanan santral ve yakın çevresindeki flora ve fauna özellikleri Bölüm
IV.2.15’te detaylı olarak verilmiştir.
212
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Projenin özellikle inşaat aşamasında karasal flora ve fauna üzerinde önemli etkileri
olacaktır. En büyük etki, inşaat alanındaki habitat yapısı ve topografyasının bozulması ve
inşaat faaliyetlerinin gerçekleştirileceği alanlarındaki doğal habitatların ortadan kalkması
olacaktır. Bunun dışında, gürültü, toz ve araç trafiği gibi dolaylı etkiler de söz konusu
olacaktır. Bu etkilerin azaltılması için alınması gerekli önlemler aşağıda belirtilmiştir:
İnşaat faaliyetlerine çiçeklenme ve hayvanların üreme döneminde
başlanmayacaktır.
İnşaat faaliyetlerine başlanmadan önce arazideki mevcut bitkisel toprak sıyrılarak
depolanması sağlanacak ve inşaat sonrası peyzaj alanlarına bu bitkisel toprağın yayılarak
doğal bitki türlerine ait tohumların çimlenmesi sağlanacaktır.
İnşaat faaliyetleri süresince, kullanım dışı alanlara, makine/ekipmanların,
teçhizatlarının ve işçilerin sokulması engellenecektir.
Etki altında kalacak alanların sınırları belirlenecek, koruma ve hassas alan
olduğunu belirtilen tabelalar yerleştirilecektir.
İnşaat faaliyetleri hayvanların alanı terk etmelerine imkan verecek şekilde tedrici
olarak yapılacaktır.
Gürültünün minimum düzeyde tutulması sağlanacak ve gece gürültü çıkartacak
faaliyetlerden kaçınılacaktır.
İnşaat faaliyetleri sırasında alanda sürekli sulama yapılmak suretiyle tozuma
önlenecektir.
İnşaat aşamasında çalışacak ekipmanın düzenli bakımları yapılacaktır.
İnşaat faaliyetleri sırasında meydana gelecek atıklar mevzuat çerçevesinde
bertaraf edilecektir.
İnşaat personelinin bu konuda bilinçli davranması için faaliyet öncesi eğitimler
verilecektir.
Bern Sözleşmesi Ek 2 ve Ek 3 listelerine göre kesin koruma altında olan ve koruma
altında olan fauna türleri için bu sözleşmenin koruma tedbirlerine ve 6. ve 7. madde
hükümlerine uyulacaktır.
CITES Sözleşmesi (Nesli Tehlikede Olan Yabani Bitki ve Hayvan Türlerinin
Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme) hükümlerine riayet edilecektir.
İnşaat faaliyetleri sırasında özellikle üreme ve göç dönemlerinde önlemlerin
etkinliğinin fauna unsurları açısından izlenmesi ve gerekli tedbirlerin alınması için bir zoolog
tarafından izleme yapılacaktır.
V.1.15. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla elden
çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kulanım kabiliyeti ve tarım
ürünleri
Elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü
Proje sahası içinde; orman alanları, özel şahıslara ait araziler, hazineye ait araziler ile
yatırımcıya ait tapulu araziler bulunmaktadır. Santral sahası, kazı fazlası malzeme depolama
sahası ve kül/alçıtaşı depolama sahasındaki tarım arazileri miktarı takribi olarak 102.000
m2’dir. Proje kapsamındaki tarım arazileri için 5403 sayılı “Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı
Kanunu” ve ayrıca 15.05.2014 tarih ve 29001 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanununda Değişiklik Yapılması
Hakkında Kanun” hükümleri kapsamında Bartın Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü’ne
müracaat edilecektir.
213
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Arazi kullanım kabiliyeti ve tarım ürünleri
Proje sahası ve çevresindeki arazilerin kullanım kabiliyetleri ve tarımsal ürünleri
hakkında detaylı bilgiler Bölüm IV.2.12 ve Bölüm IV.3.2’de verilmiştir.
V.1.16. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla
kesilecek ağaçların tür ve sayıları, ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ve ne kadar
alanda bu işlerin yapılacağı (tesis alanı ve kül depolama sahaları dahil)
Proje sahasındaki orman vasıflı araziler için kamulaştırma söz konusu olmayıp, bu
alanlar için 6831 sayılı “Orman Kanunu”nun 17. Maddesi ve “Orman Kanununun 17 ve 18’i
Maddelerinin Uygulama Yönetmeliği” gereğince gerekli izinler alınacak ve Orman Genel
Müdürlüğü’nün talimatları doğrultusunda hareket edilecektir. Proje sahasındaki hazine
arazileri ise kiralanacaktır.
Santral sahasının toplam alanı yaklaşık 332.000 m2 olup, bu alanın yaklaşık 324.910
m ’lik kısmı orman arazilerinden, geri kalan kısmı ise şahıs arazisi ve Hema Elektrik Üretim
A.Ş.’ye ait arazilerden oluşmaktadır. Kazı fazlası malzeme depolama sahasının toplam alanı
yaklaşık 180.000 m2 olup, bu sahanın yaklaşık 30.000 m2’lik kısmı şahıs arazilerinden, geri
kalan kısmı ise Hema Elektrik Üretim A.Ş.’ye ait arazilerden ve orman arazilerinden
oluşmaktadır. Kül depolama sahasının toplam alanı 515.528 m2 olup, bu alanın yaklaşık
65.000 m2’lik kısmı şahıs arazislerinden, geri kalan orman vasfındaki arazilerden
oluşmaktadır.
2
Santral sahasındaki orman arazileri için T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ndan Kamu
Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1). Kül depolama sahası,
depolama ihtiyacına göre lotlara ayrılacak olup, bu ihtiyaca göre kademeli olarak sahadaki
ormanlık alanlar için Orman Genel Müdürlüğü’nden ön izin alınacaktır.
Proje kapsamında hazırlanan Mescere Haritası ve Orman Kadastro Haritası Ek 2'de
sunulmuştur.
Mevcut amenajman planlarına göre, proje sahasındaki mescere kapalılığı daha
ziyade 2 ve 3’ten oluşmaktadır. Bu nedenle kesilecek ağaç sayısı hesaplanırken emniyetli
tarafta kalmak amacıyla, bölgenin kapalılığı 3 olarak kabul edilmiştir.
Proje ünitelerinin mescere türü Tablo 94’te verilmiştir.
Tablo 94. Planlanan Proje Kapsamındaki Orman Alanlarındaki Mescere Türleri
Ünite
Mescere Türü (Simgesi)
GnDybc3
Santral Sahası
MGnbc3-1
BGn
GnKnb3
MGnb2
Kazı Fazlası Malzeme Depolama
Sahası
GnDybc3
BGn-2
GnKnbc3
214
Mescere Türü (Açıklama)
Gürgen, diğer yapraklılar, sırıkılıkdireklik çağı ağaçlar, 3 kapalı
Meşe, gürgen, sırıkılık-direklik çağı
ağaçlar, 3 ve 1 kapalılıkta
Bozuk mescere gürgen
Gürgen, kayın, sırıkılık-direklik çağı
ağaçlar, 3 kapalılıkta
Meşe, gürgen, sırıkılık-direklik çağı
ağaçlar, 2 kapalılıkta
Gürgen, diğer yapraklılar, sırıkılıkdireklik çağı ağaçlar, 3 kapalılıkta
Bozuk mescere gürgen, 2
kapalılıkta
Gürgen, kayın, sırıkılık-direklik çağı
ağaçlar, 3 kapalılıkta
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Ünite
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Mescere Türü (Simgesi)
Mescere Türü (Açıklama)
Z-2
Ziraat alanı
GrKnb3
Çmbc3
Gnb3
Çmçd2/Knab3
Kül/Alçıtaşı Depolama Sahası
Çmcd2/Gnab3
KnKsb3
KnGnb3
Çmç2/KnGnab3
KsKnc3
Gürgen, kayın, sırıkılık-direklik çağı
ağaçlar, 3 kapalılıkta
Sahil çamı, sırıkılık-direklik çağı
ağaçlar, 3 kapalılıkta
Gürgen, sırıkılık-direklik çağı
ağaçlar, 3 kapalılıkta
Sahil çamı, ince ağaçlık, 2
kapalılıkta / kayın, genç ağaçlar, 3
kaplılıkta
Sahil çamı, ince ağaçlık, 2
kapalılıkta / gürgen, genç ağaçlar, 3
kaplılıkta
Kayın, kestane, sırıkılık-direklik
çağı ağaçlar, 3 kapalılıkta
Kayın, gürgen, sırıkılık-direklik çağı
ağaçlar, 3 kapalılıkta
Sahil çamı, ince ağaçlık, 2
kapalılıkta / kayın, gürgen, genç
ağaçlar, 3 kaplılıkta
Kestane, kayın, ince ağaçlar, 3
kapalılıkta
Kaynak: Mescere Haritası
Yapılması planlanan santral ve yardımcı üniteleri için kesilecek ağaç sayısı kaba bir
hesapla yaklaşık 40.000 adettir. Ancak hesaplanan bu rakamlar kesin olmayıp, kesin
miktarlar orman izinlerinin alınması sırasında hazırlanacak olan ağaç röleve planında
netleşecektir.
V.1.17. Proje ve yakın çevresinde yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat
varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, başta Amasra olmak üzere potansiyel turizm
alanlarına olabilecek etkiler, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere)
materyal üzerindeki etkilerinin şiddeti ve yayılım etkisinin belirlenmesi ve alınması
gereken önlemler
Proje sahası, 4957/2634 sayılı “Turizmi Teşvik Kanunu” kapsamında Bakanlar Kurulu
Kararı ile ilan edilen herhangi bir Turizm Merkezi veya Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim
Bölgesi sınırları içerisinde kalmamaktadır (Bkz. Ek 1).
Buna ilaveten Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF)’nın doğa koruma açısından
küresel düzeyde öncelikli 200 ekolojik bölgeden biri olarak ilan ettiği Küre Dağları Milli Parkı,
proje sahası dışında yer almaktadır (Bkz. Ek 1).
Proje kapsamında 2863 sayılı "Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu"na göre
korunması gerekli herhangi bir tabiat varlığı bulunmamaktadır (Bkz. Ek 1). Yürütülecek
çalışmalarda, herhangi bir kültür varlığına rastlanması halinde, durum en yakın müze
müdürlüğüne bildirilecektir. Yine çalışmalar sırasında tabiat varlığı ve doğal sit statüsünde
alanların bulunması halinde ilgili kurumlarla irtibata geçilecektir.
Projenin inşaat faaliyetlerinden kaynaklanabilecek en önemli etki, kazı
çalışmalarından oluşacak toz ve gürültü emisyonu olup, bununla ilgili de arazide sulama
yapılması, malzemelerin üzerinin kapatılması gibi önlemlerin alınmasıyla bu etkinin minimum
düzeye indirgenmesi hedeflenmektedir. Dolayısıyla projenin yakın çevresindeki yeraltı ve
yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına herhangi bir olumsuz etkinin olması
beklenmemektedir.
215
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
V.1.18. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek
sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar. (Çevre ve
toplum sağlığını olumsuz etkileyecek yangın ve patlamalara karşı alınacak tedbirler
hakkında bilgi verilmesi)
Proje kapsamında yürütülecek tüm faaliyetlerde 30.06.2012 tarih ve 28339 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” hükümlerine
harfiyen uyulacağından inşaat aşamasındaki faaliyetlerin insan sağlığı ve çevre açısından
herhangi olumsuz bir etki oluşturması beklenmemektedir.
Projenin inşaat aşamasında insan sağlığı ve çevre için risk taşıyabilecek faaliyetler, iş
kazaları, toz ve gürültü oluşumudur. Bunları en az seviyeye indirgemek için aşağıdaki
hususlara uyulacaktır:
İş kazalarının meydana gelmesini önlemek için inşaat aşamasında çalışacak
personele konu ile ilgili olarak gerekli eğitimler verilecektir. Buna ilaveten, çalışma alanına
uyarıcı levhalar konulacaktır.
Elektrik ile ilgili çalışmalarda, elektrik çarpması gibi iş kazalarını en aza indirmek
için, özellikle bu işlerde kalifiye eleman çalıştırılması yoluna gidilecek ve personel iş emniyeti
konusunda bilgilendirilecektir.
Şantiye ortamındaki bulaşıcı hastalıkların önüne geçebilmek için çalışanların
periyodik olarak muayeneleri yapılacaktır. Mevzuat gereği, şantiyede işyeri hekimi
bulundurulacaktır.
Sahada bir adet revir bulundurulacaktır. İncinmeler ve hafif yaralanmalar burada
tedavi edilecek, daha ciddi yaralanmalarda ise Bartın ve/veya Amasra’da bulunan sağlık
kurumlarına başvurulacaktır.
Proje kapsamında gerçekleştirilecek faaliyetler esnasında 04.06.2010 tarih ve
27601 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün
Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” ilgili hükümlerine uyulacaktır. Gürültüye maruz
kalınan ortamlarda çalışanların sağlığını koruyabilmek ve faaliyetin sürekliliğini
sağlayabilmek için başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları gibi koruyucu ekipman verilecektir.
Çalışma yapılan sahalar ve kazı malzemelerinin üst yüzeyi düzenli olarak sulanmak
suretiyle meydana gelebilecek tozuma engellenecek, oluşacak toz emisyonu asgari seviyede
tutulacaktır.
V.1.19. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine
getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer
teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği
Projenin inşaat aşamasının 4 yıl sürmesi öngörülmektedir. Bu süre içerisinde aynı
anda çalışacak personel sayısı en fazla 2.500 olacaktır. Söz konusu personelin inşaat
faaliyetleri süresince kullanmaları için proje sahası içerisine şantiye kurulacaktır.
Proje kapsamında çalışacak olan personelin her türlü teknik ve sosyal altyapı
ihtiyaçları (yatakhane, yemekhane, mutfak, soyunma yeri, duş, tuvalet, lavabo, ardiye, idari
ve teknik bürolar) şantiye alanında mevcut olacaktır.
Proje kapsamında çalışacak personel, öncelikli olarak proje sahası ve yakın
çevresindeki yerleşimlerden tercih edilecektir. Bu durumda yakın yerleşim yerlerinden gelen
personel kendi imkanları ile konaklayabilecektir.
216
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
V.1.20. Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha
düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar
alanda, nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, vb.
Tesis inşaatının tamamlanması sonrasında faaliyet üniteleri etrafında gerekli arazi
düzenleme ve ıslah çalışmaları yapılacaktır.
Kazı çalışmaları sırasında yüzeyden sıyrılan bitkisel toprak, peyzaj çalışmalarında
kullanılmak amacıyla, gerekli görülen yerlere tekrar serilecektir. Proje sahasında yapılacak
arazi düzenlemesinde kullanılacak bitki türleri, bölge özelliklerine uygun olarak seçilecektir.
Proje sahasının büyük bir kısmı ormanlık arazilerden oluştuğundan, söz konusu çalışmalarda
Orman Bölge Müdürlüğü Ağaçlandırma Dairesi Başkanlığı’nın ilgili birimleri ile koordineli
olarak çalışılacaktır.
Uygulanacak olan proje sonucunda alana bazı kalıcı yapısal unsurlar da getirilecektir.
Bunlar depo alanları ve termik santral binası gibi yapılardır. Bu yapılar alanda görsel olarak
farklılık yaratacağından perdeleme amaçlı bitkilendirme ile bu yapıların çevreden görünürlük
oranlarının azaltılacak ve alanda doğal yapının ağırlığının yeniden hissettirilmesi
sağlanacaktır. Buna yönelik olarak perdelemeleye uygun, yaz kış aynı etkinin
hissettirilebileceği, tercihen herdem yeşil ağırlıklı, süratle büyüyen, boylanan ve genişleme
gücü olan, dallanma ve yapraklanma yoğunluğu yüksek, alanın sunduğu ekolojik koşullara
uyum sağlayabilecek türler seçilecektir (Bkz. Bölüm IV.2.7).
V.1.21. Projenin inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan trafik yükünün belirlenmesi ve
etkilerinin değerlendirilmesi
İnşaat faaliyetlerinden kaynaklanacak ilave trafik yükü
Proje sahasına D010 karayolu ile ulaşım mümkündür (Bkz. Şekil 82). Proje
kapsamında ünitelere ulaşmak için proje sahası içerisinde servis yolları yapılacaktır.
Kaynak:www.kgm.gov.tr
Şekil 82. Ulaşım Yollarını Gösteren Harita
217
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) tarafından hazırlanan “Bartın 2012 Yılı Trafik
Hacim Haritası” Şekil 83’te verilmiştir. Kırmızı renk ile işaretlenmiş olan ölçüm noktasındaki
trafik yükü; 2.497 adet otomobil, 203 adet orta yüklü ticari araç, 1 adet otobüs, 271 adet
kamyon ve 198 adet Kamyon+Römork, Çekici+Yan Römork olarak belirlenmiştir. Bu
durumda bölgedeki mevcut trafik yükü günlük 3.170 taşıttır.
Kaynak:www.kgm.gov.tr
Şekil 83. Proje Sahasına Ulaşım İçin Kullanılacak Olan Yollardaki Trafik Yükünü Gösteren Harita
Projenin inşaat aşamasındaki kazı çalışmaları sırasında yaklaşık olarak 45 araç
çalışacaktır. Bölgedeki toplam taşıt hacmi 3.170 taşıt/gün olup, söz konusu projenin inşaat
aşamasında 45 taşıt/gün’lük ilave yük ile toplam taşıt hacminin 3.215 taşıt/gün olması
beklenmektedir. Sonuç olarak; yapılması planlanan tesisin, inşaat aşamasındaki işlerden
dolayı bölgedeki mevcut taşıt hacmini ihmal edilebilir seviyede arttıracaktır. Bu artış, inşaat
faaliyetleri devam ettiği müddetçe geçerli olacaktır.
Etkilerin değerlendirilmesi
Taşıma faaliyetleri sırasında ve şantiyeye giriş/çıkışlarda 2918 sayılı “Trafik
Kanunu”nun ilgili maddelerine ve 25.02.2004 tarih ve 25384 sayılı “Karayolu Taşıma
Yönetmeliği” ve aynı yönetmelikte 08.09.2004 tarih 25577 sayılı değişikliğe, 18.07.1997 tarih
ve 23053 sayılı “Karayolları Trafik Yönetmelik” hükümlerine riayet edilecektir.
Nakliye çalışmalarında mevcut yollara zarar verilmeyecek olup, taşıma faaliyetleri
sırasında trafik güvenliğini tehlikeye düşürecek şekilde duman, yanmamış gaz, toz vb.
maddeler yola doğru verilmeyecek, araçlara istiap haddinden fazla yükleme yapılmayacak,
köy yolu üzerinde bulunan köprü, trafik levhaları, menfez, asfalt ve stabilize kaplamalarına
zarar verilmeyecektir. Bu yapılara zarar verilmesi durumunda bu zarar faaliyet sahibi
tarafından karşılanacaktır.
218
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tehlikeli madde sınıfına giren malzemelerin taşınması esnasında, “Tehlikeli
Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır.
İşletme aşamasında karayolu ağı dâhil yolların kullanılması ile ilgili olarak; 2918 sayılı
"Trafik Kanunu"nun 65. Maddesinde belirtilen, araçların yüklenmesi ile ilgili ve aynı Kanunun
33. Maddesinde konu olan, özel yüklerin taşınması ile ilgili KGM’den gerekli izinler
alınacaktır. Ayrıca, nakliye sırasında karayoluna kirletici malzeme (taş, kum, çamur vb.)
taşınmaması için gerekli tüm tedbirler alınacaktır.
V.1.22. Diğer özellikler
Bu başlık altında açıklanması gereken başka bir husus bulunmamaktadır.
V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine
Etkileri ve Alınacak Önlemler
V.2.1. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi
Ünitelerde Gerçekleştirileceği (Soğutma sisteminin ayrıntılı açıklanması), Kapasiteleri,
Her Bir Ünitenin Ayrıntılı Proses Akım Şeması, Temel Proses Parametreleri, Prosesin
Açıklaması, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler,
Kullanılacak Makinelerin, Araçların, Aletlerin ve Teçhizatın Özellikleri (soğutma sistemi
ve diğer prosesler arasındaki farkların ayrıntılı açıklanması)
Termik santral üniteleri ve yanma prosesi
Hema Termik Santrali ve Kül Depolama Sahası Projesi; her biri 660 MW e (Toplam
2x660=1.320 MW e) gücünde iki üniteli bir enerji santralı olarak planlanmaktadır. Önerilen
santralın brüt çevrim verimi %45’dir.
Önerilen termik santralı aşağıdaki ünitelerden oluşmaktadır:
Elektroklorlama ünitesi,
Desalinizasyon ünitesi,
Soğutma suyu sistemi,
Demineralizasyon ünitesi,
Pulverize kömür kazanı (2 adet) ve yardımcı tesisleri,
Buhar türbin-jenaratör seti (2 adet) ve yardımcı tesisleri,
Transformatörler,
Baca gazi desülfürizasyon (BGD) ünitesi (2 adet),
Kireçtaşı hazırlama ünitesi,
Elektrostatik filtre (2 adet),
DeNOx (SCR) (2 adet)
Baca (1 adet)
Arıtma tesisleri,
Kömür ve kül nakil sistemleri,
Şalt sahası,
Hidrojen üretim tesisleri,
Yardımcı yakıt depolama ve dağıtım tesisleri,
Kömür öğütme sistemi ve yakıcılar,
Yardımcı ekipmanlar ve üniteler (laboratuvar, kazan dairesi, bunker binası, makine
dairesi, kırıcı binası, tamir atölyesi, besleme suyu depolama tankları oluşturmaktadır.
219
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kömüre dayalı bir termik santraldeki ana işlem, kömürde var olan kimyasal enerjinin
elektrik enerjisine dönüştürülmesidir. Bu dönüşüm, esas itibari ile büyük miktardaki kömürün
kazan adı verilen yanma odasında yakılması ile elde edilen ısı ile bir dizi arıtma işlemi ile
saflaştırılan suyun yüksek basınç ve sıcaklıkta buharlaştırılması ve bu buharın türbinde
mekanik enerjiye, jeneratörde de elektrik enerjisine dönüştürülmesi ile gerçekleştirilmektedir.
Santralde kullanılacak olan kömür, kömür stok alanında depolanacaktır. Santralde
yakılmak üzere bantlarla kömür kırıcılarına, oradan da kömür değirmenlerine alınan kömür,
burada öğütülerek kömür tozu haline getirilerek kazanın yanma odasına pulverize kömür
tozu olarak püskürtülecektir. Santralde kullanılacak olan kazan; süperkritik basınçlı, tek
kademe kızdırıcılı, tek geçişli olup, özel pulverize kömürü karşılıklı ya da teğetsel yanma
sistemiyle yakmak üzere tasarlanmıştır. Bu sistem, yüksek verim sağlayan, dünyada kabul
görmüş ve kullanılan bir sistem olup, bakım ve işletme giderlerinin düşük olması sebebiyle de
kullanımı oldukça yaygın bir teknolojidir.
Kazanda yanma sonucu oluşan sıcak gazların ısı enerjisi, kazanda sirküle edilen su
buhar çevrimine aktarılacaktır. Buhar kazanından elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki
buhar, konvansiyonel bir buhar türbininden geçirilerek türbine akuple jeneratörün elektrik
üretmesini sağlayacaktır. Üretilen elektrik enerjisi, elektrik şebekesini beslenmek üzere
transformatöre ve şalt sahasına iletilecektir.
Türbinde iş gören buhar, kondenserde yoğunlaştırılarak yeniden yüksek basınç ve
sıcaklıkta buhar üretimini gerçekleştirmek üzere kazana gönderilecektir (Bkz. Bölüm I, Şekil
1).
Kazan ünitesinden gelen baca gazı, atmosfere salınmadan önce birkaç aşamadan
geçirilecektir. Öncelikle baca gazının sıcak enerjisi, yanma havasını yeniden ısıtmak için
kullanılacaktır. Azot oksitlerin oluşumu düşük-NOx yanma sistemi kullanılarak başta
azaltılacak olup, bu değerleri minimuma indirmek için bir DeNOx (SCR) ünitesi kurulacaktır.
Baca gazındaki tozun (uçucu kül) azaltılması için baca gazı, elektrostatik filtreden
geçirilecektir. Baca gazı atmosfere salınmadan önceki son aşamada, BGD ünitesinde
kükürtdioksitin azaltılması sağlanacaktır. Burada kükürtdioksit içeren baca gazı üzerine
kireçtaşı çözeltisi püskürtülerek, reaksiyon sonunda alçıtaşı ve karbondioksit oluşması
sağlanacaktır.
Termik santral üniteleri
1) KÖMÜR TEDARIK SISTEMI
Kömür, yaklaşık 40 m mesafedeki Kuyu 1 lokasyonundan temin edilecektir. Kömür
madeninin tahmini yıllık üretimine ilişkin rakamlar Bölüm V.2.3'te verilmiştir.
Kömür Nakil Sistemi
Kömür madenine olan yakınlık nedeniyle kömür, kapalı bant konveyörlerle kömür stok
alanına taşınacaktır. Kömür, santrale taşınmadan önce, kömür zenginleştirme tesislerinde
(lavvar) yıkanarak kömür nitelikleri açısından beklenen kaliteye ulaştırılacaktır. Lavvar tesisi
ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.3’te sunulmuştur.
Kömür Stok Alanının Yerleşim Planı ve Kapasitesi
Kömür stok alanının dizaynı, tahmini stok süresine, kömür kalitesine, ilgili makinelere
ve mevcut alana bağlıdır. Kömür stok alanı, kömürün hızlıca naklini mümkün kılmak için her
yerden kolay erişilebilir bir lokasyonda konuşlandırılmıştır.
220
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Söz konusu alanın çevresinde ısı kaynağı ya da yanıcı madde bulunmayacak, yeterli
miktarda yangın söndürme suyu tahsis edilmiş olacaktır.
Farklı tür kömürler, stok alanında birbirleri ile karıştırılmayacaktır. Sahanın
topografyası izin verdiği ölçüde, hakim rüzgâr yönü, stok alanının dar kısmında olacak,
böylece kömür kaybı ve kömürün oksidasyonu mümkün olduğunca azaltılmış olacaktır. Buna
ek olarak yangınla mücadele için bir su püskürtme sistemi de kurulacaktır.
Stoklanan kömürün kendi kendine yanıcılığının minimum hale getirilmesi için taze
kömür, stoğa alınacaktır. Stokta bulunan eski kömür ise kazana alınarak yanma işlemi
gerçekleşecektir. Stokta bulunan eski kömür, kazanda yakılacak, taze kömür ise stoğa
alınacaktır. Kömür nakli ve kömür park makinesinin (stacker/reclaimer) hareketi için açılan
tüm koridorlar güvenli çalışma için yeterli boyutta planlanacaktır.
Kömür stok alanı, yaklaşık 27.000 m2 alan kaplamakta olup, alanda 164.800 ton
kömür depolanabilmektedir. Bu miktar, iki üniteyi yaklaşık 15 gün maksimum yükte
çalıştırmak için yeterlidir. Proje kapsamında minimum 30.000 ton kömürün stok alanında her
zaman hazır bulundurulması planlanmaktadır. Bu miktar, 3 günlük çalışmaya denk
gelmektedir.
Kömür Stok Alanında Kömürün Hazırlanması
Kömür, konveyörler ve kömür stok makineleriyle stok alanına taşınacaktır. Stok
alanında, üç dikey stok bulunacaktır. Ortadaki stok, ortadan dikey olarak ikiye ayrılabilecektir.
Kömür park makinesi dıştaki ve ortadaki stoklar arasındaki raylara yerleştirilir. Bu makine,
stoğa kömür boşaltmada ve stoktan kömür çekmede kullanılacaktır. Boşaltma işlemi
sırasında makinenin “stacker” kısmı stoğa kömürü istiflerken, makinenin “reclaimer” kısmı
kazanı beslemek üzere gerekli miktar ve özellikteki kömürü stoktan yükleyecektir.
Kömürü iki taraflı olarak (hem sağdan hem soldan) boşaltmak, kömür park
makinesinin iki kısmının da her kalite kömüre ulaşmasını sağlayacaktır. Kömür stoğa
boşaltıldığı anda stoktan makineye geri yüklenebilir. Bu durumda, kömür yığından aşağı
doğru kaymış olsa bile, stoklanan tüm kömür türleri, sahadan kazana taşınabilecektir.
Park makinesinin bozulması halinde, arızalı makina by-pass konumuna alınarak
kömür direk olarak bunkerlere alınarak işleme devam edilebilecektir. Ayrıca ikinci makine
sadece kömür stoklamak ya da sadece stoktan kömür çekmek için kullanılacaktır. Bu arıza
süresince tekerlekli bir yükleyici, acil durum silolarını kullanarak kazan bunkerlerini
besleyebilecektir.
Kömür stok alanında yağmur suyu drenaj sistemi ve su püskürtme sistemi (tozumaya
karşı) bulunacaktır.
Kazanın Kömür Bunkerlerine Kömür Tedariki
Kömür stok alanındaki taşıma sistemi, kazan binasındaki kömür bunkerlerine giden
konveyör hatlarından, manyetik ayırıcılardan, metal dedektörlerinden, kantardan ve numune
alma ekipmanından oluşmaktadır. Proje kapsamında tek bir konveyör hattı öngörülmektedir,
fakat konveyör hattında yedek bant üniteleri bulunmaktadır.
Kömür hazırlık sisteminin bir parçası olarak kırıcı tesisi de yapılacaktır. Kırıcı tesisi, iki
elek ve iki kırıcıdan oluşmaktadır. Her elek ve kırıcının kapasitesi 30 mm ile 50 mm arasında
olacaktır.
221
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Belirlenen kömür tane boyutu 50 mm’yi aşmadığından, önkırıcı gerekli değildir. Fakat
bazı ünitelerde zarara sebebiyet vermemek için kömür, bunker binasına girmeden
elenecektir.
Yapılması planlanan santraldeki kömür nakil sistemi, dünya çapında birçok santralde
kullanılabilirliği kanıtlanmış standartlara göre yapılacaktır.
Kömür Harmanlama İşlemi
Katı yakıt için yakıt ön-işleme prosesi, sabit yanma koşulu sağlamak ve pik
emisyonları azaltmak için yakıtın karıştırılması ve harmanlanması anlamına gelmektedir. Her
santral ünitesinde kömür bunkerleri bulunmaktadır. Her bir bunker, sadece bir yakıcı sırasını
besleyen öğütücüye/değirmene hizmet vermektedir.
Kömür stok alanı, santrale beslenen kömürün, Kuyu 1'den gelen kömür tedarikindeki
olası bir aksamadan etkilenmemesi için kullanılır. Eşit yakıt kalitesi elde etmek için kömür,
stok alanından stok yığınlarının dört sıra halinde stoklanması planlanmaktadır. Böylece
harmanlama işleminin gerçekleşmesi için stacker/reclaimer iki sıra halinde birbirinden
bağımsız olarak çalışabilecektir. Harmanlama şu şekilde gerçekleşecektir; her kömür
yığınında farklı özellikteki kömür seviyeleri bulunacak, böylece reclaimer kömürü alırken,
kömür kendiliğinden harmanlanmış olacaktır.
Farklı türde kömürleri stoklamak için, stok alanında belirli bir düzen sağlanacak olup,
yukarıda da bahsedildiği üzere farklı özellikteki kömürler, stok sahasında birbirinden ayrı
yığınlar halinde stoklanacaktır.
Kömür Bunkerleri
Kömür bunkerleri kısa dönemli kömür stoğu sağlar ve değirmenleri sürekli olarak
kömürle beslerler. Kömür hazırlama (kırıcılar) tesislerinden alınan kömür, buradan kazan
bunkerlerine verilecektir. Santralde bunker dizaynı, optimum çalışma için bunker içinde hiçbir
tıkanıklık olmayacak ve devamlı kömür akışını sağlanacak şekilde yapılacaktır.
2) KAZAN
Kazan
Santralde Benson23 tipindeki kazan kullanılacaktır. Basınç bölümleri (duvarlar ve
ısıtma yüzeyi) tamamen kaynaklanmış ve destekleyici çelik yapı ile askıya alınacaktır.
Yakma sistemi, Pulverize bitümlü kömür yakma olacaktır.
Kömürün yakılmasıyla ortaya çıkan ısı, uygun süperkritik buhar basınç ve
sıcaklıklarındaki tek geçişli kazanın içinde yüksek basınçlı buhar üretir. Kazan, minimum
%40 kapasitede destekleyici yanma (yardımcı yakıt) olmadan güvenli çalışmanın
sağlanabileceği şekilde olacaktır. Santral dizaynı ile paralel olarak kazan %60-100 yük
aralığında değişken basınçla çalıştırılabilecektir.
Hava ve baca gazı sistemleri, bir çift taze hava fanı, bir çift rejeneratif hava ön
ısıtıcısı, bir çift cebri çekme fanı ve bir çift de birincil hava fanından oluşmaktadır.
Kazan, yıllık 8.000 saat buhar üretecek şekilde dizayn edilecektir.
23
Harcanan buhar miktarına eşit su dolanımı sağlanan kazan.
222
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kazan Teknolojisinin Seçimi
Büyük, pulverize kömür yakıtlı termik santrallerde kazan teknolojileri kritikaltı
(subcritical), süperkritik (supercritical) ve ultra süperkritik (ultrasupercritical) olarak üç farklı
türde olabilir. Kritikaltı santrallerde, buhar basıncı 190 Bar’dan daha azdır. Bu santrallerde
genellikle domlu kazanlar kullanılır. Buhar, kazanda sıvı ve gaz fazlarında karışık haldedir ve
genellikle dom tipli kazanlar kullanılır (Bkz. Şekil 84).
Şekil 84. Kritikaltı ve Süperkritik Buhar Kazanı
Süperkritik santraller 221 Bar’ın üzerinde buhar basıncıyla çalışırlar ve tek geçişlidir
(Bkz. Şekil 84). 221 Bar basınç ve 374,15°C sıcaklıkta su kritik noktadadır. Kritik noktada, su
ve buharın özkütlesi aynıdır. Bu noktadan sonra gizli ısı sıfırdır, yani buhar-su fazı karışık
değildir. Kritik parametrelerin altında buharı sudan ayıran bir kazan domu yoktur.
Süperkritik kazan teknolojisi, termik santrallerde kritikaltı kazan teknolojisinden daha
verimli olduğundan, gelişmiş ülkelerdeki elektrik endüstrisinde kullanımı standart haline
gelmiştir.
Planlanan tesisin fizibilite aşamasında yukarıda değinilen hususlar göz önüne alınmış
ve söz konusu projede nominal ana buhar basıncı 254 Bar (türbin girişi 248 Bar), nominal
ana buhar sıcaklığı 560ºC, nominal tekrar kızdırılmış buhar basıncı 43,8 Bar, nominal tekrar
kızdırılmış buhar sıcaklığı 580ºC olan süperkritik kazan seçilmiştir.
3) BUHAR JENERATÖRÜ
Klasik dikey tek geçişli, süperkritik buhar jeneratörü ünitesi, Şekil 85'te gösterilmiştir.
Buhar jeneratörü iki kısımlıdır, birinci kısım dikey su duvarlarından oluşmaktadır. İkinci
kısımda gaz aşağı akarken baca gazından tekrar ısı kazanımı sağlanır.
223
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 85. Klasik Tek Geçişli Dikey Süperkritik Buhar Jeneratörü
Değirmenler
Santralde bir değirmen hizmet dışıyken (n-1 konsepti), tam yükte çalışabilmek için
gerekli boyut ve kalitede kömürü hazırlama kapasitesine sahip olan değirmenlerin
kullanılması planlanmaktadır. Değirmenler, kömürü, kömür bunkerinin çıkışından alarak
kömür boruları, pulverize kömürü yakıcılara taşır.
Kömür Yakıcılar
Minimum NO x salınımıyla verimli yakıt yanmasını sağlamak için, düşük NOx’li
pulverize kömür yakıcılar gerekir. Yakıcılar yanma odası içinde farklı seviyelere yerleştirilir.
Belirli sayıda yakıcı, bir değirmene bağlıdır. Eğer bir değirmen çalışır ya da durursa, ona
bağlı yakıcı grubu da çalışır ya da kapatılır.
Üst Yakma Havası Sistemi
NOx emisyonunu daha da azaltmak için, her bir yakıcının üstünde üst yakma havası
sistemi olacaktır.
Taban Külü Toplama
Yanan kömür, yanma odasının altındaki, su dolu hazneye (cüruf teknesi) düşer. Bu
cüruf teknesi, taban külünü hazneden alarak ıslak kül bunkerine taşır.
224
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Ekonomizer
Besi suyu, baca gazından tekrar ısı kazanımı sisteminin altında yer alan ekonomizer
aracılığıyla üniteye verilir.
Buharlaştırıcı
Yanma odasının alt kısmında dikey ve spiral tüp su duvarı bulunmaktadır. Yanma
odasının etrafında dairesel ısı soğurulmasında değişiklikler olabilmesi için, yanma odasının
etrafındaki tüpün boyutu ve konumu “doğal sirkülasyon” akışı özelliği sağlayacak şekilde
dizayn edilecektir. Son buharlaştırıcı kısım, yanma odasının burun kısmında
planlanmaktadır.
Süper Kızdırıcı (Superheater)
Buhar/su ayrıştırıcılardan gelen buhar, yanma odasının tavanını, ısı tekrar kazanım
bölümünü ve yan duvarların bir kısmını da kapsayan kızdırıcı devreden geçer. Sprey su
sıcaklığı ayarlayıcılar, son ana buhar sıcaklık kontrolü için, kızdırıcıların üst kısmına
yerleştirilir.
Süper kızdırıcılar, kazanın arka kısmındaki düşük sıcaklık süper kızdırıcısı, üst
bölümdeki orta sıcaklık süper kızdırıcısı ve kazanın burun kısmındaki yüksek sıcaklık süper
kızdırıcısı olacak şekilde üç farklı kademede yerleştirilmiştir. Temel olarak süper kızdırılmış
buhar sıcaklığı kömür/su oranıyla ayarlanır. Buna ilaveten ana buhar sıcaklığının kontrolü
amacıyla iki farklı kademede spreyleme sistemi yerleştirilmiştir.
Birinci kademe spreyleme düşük ve orta sıcaklık ultra süper kızdırıcılarının arasına,
ikinci kademe spreyleme ise orta sıcaklık ultra süper kızdırıcıları ve yüksek sıcaklık ultra
süper kızdırıcıları arasına yerleştirilir.
Tekrar Kızdırıcı (Reheater)
Tekrar kızdırıcı tüpler, baca ısısı yeniden kazanımında olup, buradan son ana tekrar
kızdırma buharı sıcaklık kontrolü için girişe doğru uzatılacaktır.
Tekrar kızdırıcı, kazanın arka geçişinin ön kısmındaki düşük sıcaklık tekrar kızdırıcısı
ve yatay geçiş kısmındaki nihai tekrar kızdırıcısı olmak üzere iki kademede yerleştirilmiştir.
Tekrar kızdırılmış buharın sıcaklığının kontrolü amacıyla kazana baca gazı damperleri
yerleştirilmiştir. Buna ek olarak yük değişimleri esnasında tekrar kızdırılmış buharın
sıcaklığının kontrolü için düşük sıcaklık tekrar kızdırıcısı ve final tekrar kızdırıcısı arasında
acil durum sıcaklık kontrol spreylemesi mevcuttur.
Kurum Üfleyiciler
Buhar jeneratörü çalışırken, buharla çalışan otomatik bir kurum üfleme ekipmanı,
kazanın yanma odasını ve baca gazı geçişlerini temizleyecektir. Bu, buhar jeneratörünün ısı
tekrar kazanım bölümündeki su ya da buhara, neredeyse daimi ısı transferini garantiler.
Yalıtım
Termal yalıtım (tuğla ve gerekli malzemelerle yapılacak katmanlar), yanma odası
duvarlarında ve sıcak baca gazı borularında aşırı ısı kaybını önleyecektir.
225
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Taze Hava Fanı (FD Fan)
Hava ortamdan alınır ve kazan duvarlarını çevreleyen hava kutuları (kanalı)
vasıtasıyla sıkıştırılır. Birincil hava yakıcılar için; ikincil hava ise yakıcılar ve NOx azaltımı
amacıyla yanma odasındaki sıcaklık kontrolü için gereklidir.
Hava Ön Isıtıcısı
Hava, taze hava fanından sonra, baca gazından alınan ısıyla yatay pervanede ısıtılır.
Sistem, baca gazı kısmına hava sızıntısını azaltmak için dizayn edilecektir.
Cebri Çekişli Fan (ID Fan)
Baca gazı, buhar jeneratörü, döner hava ön ısıtıcısı, BGD ve baca filtresi vasıtasıyla
yanma odasından çekilir. Cebri çekme fanı, elektrostatik filtreden sonraki kısma yerleştirilir.
Tüm çalışma koşullarında yanma odasının basınç altında olması cebri çekme fanı ile
sağlanır.
Bu konuda farklı avantaj ve dezavantajları olan iki seçenek mevcuttur. Birincisi tek
cebri çekme fanıdır. Tek cebri çekme fanı seçeneğinde maliyet optimize edilmiştir ve işletme
aşaması daha kolaydır. İkincisi ise çift cebri çekme fanıdır. Çift cebri çekme fanı daha esnek
bir çalışma seçeneği sunar ve bir fanın arızalanması durumunda ünite yarı yükte çalışmaya
devam edebilir. Aynı kapasitedeki kömür yakıtlı termik santrallerde bu iki sistem de yaygın
olarak kullanılır; fakat son zamanlarda çift fan seçeneği daha çok tercih edilmektedir. Her iki
durumda da ekipmanların uzun süreli devre dışı kalmasını engellemek için, stokta yedek
parça bulundurulmalıdır.
Cebri çekme fanı ve taze hava fanı normal şekilde dizayn edilmiş olup, basınç
düşmesi ve akış hacmi için yeterli rezervi (%110 akış hacmi, %121 basınç kaybı)
sağlayacaktır.
Çalışmayı başlatmak (start-up) ve durdurmak için bir fuel oil ya da doğal gaz sistemi
kurulacaktır. Yardımcı yakıt tedarik sistemi, yeterli bir depolama (60 saatlik fuel oil yakma)
kapasitesi sağlayacaktır.
Kömür yakıtlı kazanın devreye alınması sırasında gereken buhar (fuel oil
atomizasyonu, besi suyu ön ısıtması vb. için buhar beslemesi), fuel oil yakıtlı bir yardımcı
kazan ile sağlanacaktır.
4) TÜRBİN VE YARDIMCI SİSTEMLERİ
Buhar Türbini
Bir buhar türbini, genel olarak yatay ekseni etrafında dönen bir rotor, bu rotor üzerine
monte edilmiş ve rotorla beraber dönen hareketli kanatlar, türbin gövdesi, bu gövde içinde
bulunan iç gövde, sabit kanat taşıyıcıları ve sabit kanatlardan meydana gelmektedir. Rotor,
her iki tarafından radyal yataklarla yataklanacaktır.
Kazanda üretilen yüksek basınçlı buhar, buhar türbinine gönderilerek basıncı
düşürülür. Bu basınç değişiminde ortaya çıkan enerji mekanik olarak jeneratöre aktarılır ve
elektrik üretimi gerçekleştirilir. Buhar, faydalı enerjisini kanatlar yardımıyla rotora verdikten
sonra çürük buhar kondenseye dökülür.
226
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yapılması planlanan santral kapsamında iki adet buhar türbini jeneratör setinin her
biri 660 MW e brüt güç üretmek üzere tasarlanmıştır. Buhar türbini 1 yüksek basınç (HP), 1
orta basınç (IP) ve 2 alçak basınç (LP) türbininden meydana gelmektedir. LP çift akışlı olup,
iki LP türbinin çıkışında, sıralı olarak soğutulan iki adet paralel kondenser vardır.
Her bir türbin gövdesi tek bloktan meydana gelmekte olup, türbinlerin milleri ise
flanşlarla sıkıca birbirlerine bağlanacaktır. Her türbin arasında rotor milini sağlam şekilde
destekleyen beş yatak bulunmaktadır. Yatak, türbinin dış kaplaması üzerinde olup, dış
kaplamanın giriş ucu, yatak desteği ile sabit bir pozisyonda desteklenmektedir. Kaplamanın
diğer ucu, kaplamanın termal genleşmesine olanak sağlayan esnek “ayaklar” ile
desteklenmektedir. Türbin kaplaması, baskı yatağını tutar. Yatak muhafazası yatay olarak
ayrılmış olup, türbinin dış kaplamasından ayrı yapılmıştır.
Ana buharı kesme vanaları, türbinin dış kaplamasının entegre bir parçası olan buhar
giriş kasası içinde olacaktır. Kesme vanaları, hidrolik olarak açılıp, arıza durumunda yay
gücüyle ani kapatma kabiliyetine sahiptir.
Kontrol vanaları, ana buharın türbine akışını düzenler. Üç vana grubu vardır. Bir vana
grubu, vana milleriyle birbirine bağlanmış iki kontrol vanasından ve hidrolik çalıştırıcılı bir
kaldıraç sisteminden oluşur. Kontrol vanaları, buhar giriş borularında yer alır, vana konileri
doğrudan vana millerine bağlıdır. Kontrol vanalarını, çalıştırıcı harekete geçirir.
Hidrolik testlerin yalıtım vanaları kızdırıcı giriş ve çıkışında olacaktır.
HP türbin şaftının torkunu IP ve LP türbin şaftlarına iletmek için, dişli tip kaplin24
kullanılır. Kaplin, aksiyel mil hareketlerini ve bir miktar da dairesel mil uyuşmazlıklarını alır.
Normal çalışma sırasında güç transferi, birbirine kenetli cıvatalarla harekete geçirilen flanş
yüzleri arasındaki sürtünme bağlantılarıyla gerçekleşir. Her kaplinin, herhangi bir personelin
ekipmanın çalışması sırasında tehlikeli bölgeye ulaşmasını önlemek için kaplin ile mili yeterli
ölçüde birbirine yaklaştıran koruması bulunmaktadır.
Santralde kullanılacak buhar türbinine ait ana buhar verileri Tablo 95’te verilmiştir.
Tablo 95. Buhar Türbininin Karakteristik Özellikleri
Ana Parametreler
Birim
Net Güç Çıkışı (her birim için)
MW
Ana Buhar Basıncı (Türbin girişi)
Bar
Özellikleri
660
248
Kazan ve Reheat Buhar Sıcaklıkları
0
C
560-580
Reheat Buhar Basıncı
bar
43,8
Türbin yağlama sistemi
Yağlama ünitesi, türbinin alt kısmında yer almaktadır. Ortak yağlama sistemi (2x%100
elektrikli motorla çalışan ana yağlama pompası, 1x%100 acil durum yağlama pompası),
buhar türbini ve jeneratör parçaları için yağlama ve soğutma sağlar. Ayrıca yağlama sistemi,
düşük hızlarda rotor milini desteklemek için kaldırma yağı ihtiyacını (1x%100 kaldırma yağı
pompası) karşılar ve hidrolik döndürme tertibatını çalıştıran araç olarak hizmet görür. Yağ
tankının üzerinde, yağ seviyesini görebilmek için cam bir kısım, bunun dışında yağ pompaları
için kapaklar ve bağlantılar, yağ buhar ayrıştırıcı, yağ arıtma istasyonu, enstürmantasyon ve
ısıtıcı bulunur.
24
Kaplin bir hareketi diğer bir ekipmana iletmek için kullanılan makina parçasıdır.
227
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yağ soğutucuları (2x%100), yağı yağlama yağı noktalarından girmeden önce soğutur.
Soğutucular, silindir soğutma hazneleri olan yatay tüp ısı değiştirme sistemleri şeklinde
dizayn edilmiştir.
Yağlama yağı sisteminde yağ basıncını sağlamak için hidrolik akü bulunmaktadır. Bu
akü, çalışan pompanın arızalanması halinde, ikinci ana yağ pompası gerekli basınca
ulaştırmak için gereklidir.
Yağlama yağı, yağ tankı üzerine monte edilmiş bir transfer vanası barındıran ikili bir
yağ filtresi vasıtasıyla filtrelenir. Yağlama yağı ayrıştırıcısı, yağlama yağı çevrimine paralel
olarak çalışan sistem içinde kullanılır ve suyun ayrılması için santrifüj vazifesi görür. Kontrol
yağı sisteminde, açılıp kapanabilen iki bölümlü yağ filtresi bulunmaktadır.
HP basınç kontrol yağı tedarik sistemi, yüksek basınç kontrol yağı olan türbin
jeneratör seti sağlar. Yüksek basınçlı yağ, kontrol vanalarını konumlandırmak, trip yağı
çevrimi sağlamak ve kapalı ana vanaları açmak için kullanılır.
Kondenser
Kombine yoğuşturucu (kondenser) ve vakum sisteminin amacı, türbinden çıkan
buharı yoğuşturmak, buhardaki yoğuşmayan gazları ayırmak, çıkış basıncını düşürerek
buharın entalpi düşüşünü arttırmak ve kondensatı kazanın besleme sistemine geri
döndürmektir. Proje kapsamında ünite başına iki adet su soğutmalı kondenser tasarlanmıştır.
Dizayn sıcaklığında sıcaklık yükselişi, soğutma suyu girişindeki miktardan 8°C-10°C artar.
Buharın yoğuşması işleminde ortaya çıkan ısı, soğutma suyu tüpleri vasıtasıyla
soğutma suyuna transfer edilecektir.
Kondenserler genel olarak boyun, ısı transfer yüzeyi, su haznesi, türbin çıkışı
genleşme bağlantısı gibi elemanlardan oluşmaktadır. Her kondenser ısı transfer yüzeyinin alt
orta kısmında bir adet sabit zemin desteği bulunmaktadır. Bu kondenserler, iki uçta su
haznesi olan tek akışlı kutu tüp yüzey kondenserleridir.
Kondenser tüpleri titanyumdan, su hazneleri ise deniz suyunun korozif etkisinden
korunması için kauçukla astarlanmış karbon çelikten yapılır. Yarım daire şeklinde ve huni
tipinde tasarlanan su haznelerinde, iki giriş, iki çıkış, iki de arka su haznesi bulunmaktadır.
Kondenserde su çemberli pompalar (3x%50) bulunmaktadır. Bu pompalar,
yoğuşmayan gazı (oksijen ve azot) kondenserden almak ve gerekli vakumu oluşturmak için
kullanılır. Türbin trip olduğunda Kondenser vakumunu kesmek için, Kondenser üzerinde
türbinin rölanti zamanını azaltabilen bir set vakum kırıcı vana olacaktır.
Buhar, kondensat ve besi suyu tesisatları
Düşük basınç türbini çıkışından gelen buhar, kondenserin “hot well” kısmında toplanır
ve 2x%100 kondensat pompalarıyla “gland steam” kondenser kısmına, daha sonra 4 adet LP
besi suyu ısıtıcısına, oradan da karbon çelikten yapılmış degazöre 25 gönderilir.
Besi suyu depolama tankında, çözünmüş oksijen ve yoğunlaştırılamayan gazları
kondensattan ayırmak için degazör bulunmaktadır. Besi suyu tankı, hava ile temasının
kesilmesi için degazöre verilen buhar ile artı basınçta tutulur.
25
Su içerisindeki karbondioksit ve hidrojen sülfür gibi eriyik gazların giderilmesi amacıyla kullanılmaktadır.
228
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Besi suyu pompaları tüm besi suyunu, üç adet yüksek basınç besi suyu ısıtıcısı
vasıtasıyla kazana iletir.
Besi suyunu ısıtmak için, 4 adet LP besi suyu ısıtıcısı ve üç adet HP besi suyu
ısıtıcısı türbinlerden çıkan buharla çalışır.
Tüm ısıtıcılarda güvenlik vanası, manometre, termometre ve seviye ölçümü
bulunacaktır.
Kazan çıkışı buhar parametreleri, türbin gereksinimlerini sağlamadığında, kazandan
gelen buhar, soğuk tekrar kızdırma (cold reheat) hattı vasıtasıyla HP türbinden bypass
edilecek ve tekrar kızdırıcılardan gelen buhar, LP bypass sistemi ile de kondensere
gönderilecektir.
5) JENERATÖRLER
Proje kapsamında çift kutuplu, hidrojen soğutmalı turbo jeneratörler kullanılacaktır.
Jeneratör sistemleri IEC 34-1 ve IEC 34-3’e uygun olarak dizayn edilecektir. Jeneratörün
genel teknik verileri Tablo 96’da verilmiştir.
Tablo 96. Jeneratörün Karaktesitik Özellikleri
Açıklama
Nominal Güç
Güç Faktörü
Nominal Voltaj
Nominal Hız
Frekans
Frekans Aralığı
Yalıtım Sınıfı
Verim
Uyartım
Kısa Devre Oranı
Sargı Bağlantısı
Özellikleri
776,5 MVA
0,85
20 kV±%5
3000 rpm
50 Hz
47,5-51,5 Hz
F, sıcaklık B’ye göre yükselir
~%98,5
Statik/iki devre
0,5
Yıldız bağlantılı
Türbin ve jeneratörün nominal değerleri birbirine uyacaktır. Jeneratörün 776,5 MVA
olan nominal gücü, 0,85 güç faktöründe türbinin 660 MW’lık brüt güç çıktısına karşılık
gelmektedir. Jeneratörler, Türk Şebeke Yönetmeliği ve Elektrik İletim Koordinasyonu Birliği
(UCTE) gerekliliklerine göre çalıştırılacaktır. Güç sistemi stabilizatörünün fonksiyonu uyarım
regülatörüne dâhil olacaktır.
Her ünitenin jeneratörü, izoleli bara vasıtasıyla jeneratör transformatörüne ve ünitenin
yardımcı transformatörüne bağlanacaktır.
6) SANTRALİN ELEKTRIK SISTEMI ve ŞALT SAHASI
Yapılması planlanan santralin işletilmesiyle birlikte yıllık üretilecek brüt enerji miktarı
9.768.000.000 kWh/yıl (9.768 GWh/yıl) mertebesinde olacaktır. Üretilecek elektrik enerjisi,
transformatörler yardımıyla gerilimin ayarlanması için şalt sahasına iletilecektir. Şalt
sahasında gerilimi ayarlanan elektrik enerjisi iletim hattına bağlanacaktır.
229
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Proje kapsamında üretilecek enerji, TEİAŞ ile yapılacak bağlantı anlaşmasına göre
Hema Entegre Termik Santrali 380 kV şalt merkezinden, Eren Termik Santrali (Zetes) 380 kV
Şalt Tesisine çift devre 380 kV’luk enerji iletim hatlarıyla bağlanacaktır. Hema Termik Santrali
iletim hattı projesi işbu rapor kapsamında incelenmemiş olup, ÇED Yönetmeliği hükümlerince
ayrı bir ÇED süreci kapsamında değerlendirilecektir.
Şalt Sahası Özellikleri ve Ekipmanları
Santralde, 380 kV Gaz İzoleli Şalt Sahası (GIS), santral sahasında kurulup, transfer
noktasında çift bara düzenlemesi olacak ve aşağıdaki şalt besleyicileri besleyecektir:
2 Yüksek akım hattı besleyicisi (Eren Termik Santrali 380 kV trafo merkezinden
beslenecektir)
2 Transformatör besleyici (arttırıcı transformatörler için)
1 Bas bağlantısı besleyici
GIS binasındaki her HV besleyici için birer adet lokal kontrol hücresi olacaktır. İletim
hattı GIS’e kablolarla bağlanacaktır. İlgili hat GIS binasının çıkışına gerekli izolasyon
yapılarak bağlanacaktır. İzolasyondan sonra uygun bir yüksek gerilim bağlantısı için sisteme
dalgalanma önleyiciler ilave edilecektir.
Şalt sahasında koruma amaçlı şu koruma röleleri uygulanacaktır:
Numerik bara koruma rölesi,
Her hat için birbirinden ayrı iki koruma rölesi (çeşitlik yaratmak amacıyla farklı
tiptedir)
Tansformatör besleyici koruma röleleri, aşırı akım ve transformatör diferansiyeli
korumalı
Yükseltici Transformatörler
Jeneratörün çıkış voltajını, şebeke bağlantı voltaj seviyesi olan 380 kV’ye yükseltmek
için iki adet yükseltici transformatör kullanılacaktır. Yükseltici Transformatörün genel teknik
verileri Tablo 97’de verilmiştir.
Tablo 97. Yükseltici Transformatörün Karaktesitik Özellikleri
Açıklama
Özellikleri
Konum
Bina Dışında
Kademe
3 Kademe
Nominal Oran
780 MW
Frekans
50 Hz
Yüksüz Oran
380/20 kV
Kademe Değiştirici
380±12x1,25%/20 kV Yüklü Kademe Değiştirici
Soğutma Tipi
ODAF
Vektör Grubu
Ynd 11
Yıldırım Ani Voltajı
1425 kV/170 kV
Islak Güç Frekansı Dayanım Voltajı
630 kV/95 kV
Nötr
Doğrudan Nötr Topraklama Için Uygun
230
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Jeneratör transformatörlerinin yüksek voltaj buşingi, yüksek gerilim iletkeni vasıtasıyla
380 kV HV şalt sahasına bağlanacaktır.
Ünite Yardımcı Transformatörü
Start-up gücü, jeneratör transformatörü vasıtasıyla beslenmektedir. Ünitenin yardımcı
transformatörü ise 380 kV şebekesinden beslenecektir.
Ünitenin yardımcı transformatörü, yüksek akım değerlerine göre standart şalt sahası
ekipmanlarını kullanabilmek adına, akımı 6,3 kV seviyesinde bölmek için üç sargı tipindedir.
Yardımcı transformatör, bir ünite için öngörülen ünite yardımcı gücünü, bütün istasyon
hizmetini ve gerekirse duraklama ya da bakım sırasında ikinci ünitenin yardımcı üretimini
sağlayacaktır. Yardımcı transformatörün karakteristik özellikleri Tablo 98'de verilmiştir.
Tablo 98. Yardımcı Transformatör Karaktesitik Özellikleri
Açıklama
Özellikleri
Konum
Bina Dışında
Kademe
3 Kademe
Nominal Kapasite
75/38/38 MVA
Birincil Voltaj
20 kV
İkincil Voltaj
6,3/6,3 kV
Kademe Değiştirici
200±2x%1,25 Yüksüz Kademe Değiştirici
Soğutma Tipi
ONAN/ONAF
Vektör Grubu
Dyn1yn1
Eğer ünitenin yardımcı transformatörlerinden biri arızalarınsa, o ünitenin güvenli
şekilde devre dışı kalması için gerekli gücü diğer ünite sağlayacaktır.
Jeneratör Devre Kesici
Jeneratör devre kesicisi, devre kesici olarak SF6 kullanan faz izoleli tip şeklinde
tedarik edilecek olup, IEEE C37.013’e uygun olacaktır. Devre kesici, buhar türbini jeneratörü
ana çıkış lokasyonuna yerleştirilecektir.
Devre kesici, jeneratörün maksimum yükünü taşıma kapasitesine sahip ve bir
saniyede maksimum sistem hata akımını sağlayacaktır. Jeneratör devre kesiciye ait genel
teknik verileri Tablo 99'da verilmiştir.
Tablo 99. Devre Kesicinin Karaktesitik Özellikleri
Açıklama
Özellikleri
Konum
Bina içinde
Nominal Voltaj
2
Nominal Akış
24 kA
Nominal Kısa Devre Akım
170 kA
İzoleli Bara
Jeneratör ve jeneratör ana devre kesici ile jeneratörün yükseltici transformatörü, ünite
yardımcı transformatörü ve uyartım transformatörü arasındaki bağlantılar için izoleli bara
kullanılacaktır.
Ana jeneratör baraları, kendinden soğutmalı, tamamen kapalı, minimum dış manyetik
alanlı olacaktır.
231
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Koruma Ekipmanları
Tesisin koruması 660 MW jeneratörleri, jeneratör yükseltici transformatörleri ve ünite
yardımcı transformatörlerini kapsayacaktır.
Koruma ekipmanı havalandırmalı elektronik odalarında bulunacaktır. Ünitenin
korunması, mikro işlemci tipi olacaktır. Tesis koruma şeması uyartım transformatörleri ve
jeneratörü kapsayacaktır.
Her jeneratör-transformatör grubu için, elektriksiz koruma (örneğin bucholz, aşırı iç
basınç, sargı, yağ seviyesi, soğutma arızaları vb.) dışındaki tesis koruma şemaları tedarik
edilecektir.
Yardımcı Tedarik Sistemi
Yardımcı elektrik tedarik sistemi olarak, biri 6,3 kV, diğeri 400/230 V olmak üzere iki
voltaj seviyesi olacaktır. 6,3 kV, 250 kW üzerindeki büyük motorları ve düşük voltajlı (LV) yük
transformatörlerini besleyecektir. 6,3 kV şalterde dört ayrı elektrik paneli bulunmaktadır.
Farklı ünite yardımcı transformatörlerden beslenen iki tedarik sisteminde de, tek hat
diagramında (Bkz. Ek 18) görülebileceği gibi kaplin devre kesiciler bulunmaktadır. Diğer
sistemler LV şalterlerinden beslenecektir.
Orta Gerilim Şalteri
Şalter, IEC standartlarına uygun, metal kaplı, bağımsız ve ark hatası içeren tipte ve
voltaj seviyesi 6,3 kV olacaktır. Her şalter metal kaplama ve çekmeceli tip olup, vakum devre
kesici ya da HV sigorta kontağı içerecektir. Orta gerilim şalteri verileri Tablo 100'de
verilmiştir.
Tablo 100. Orta Gerilim Şalterinin Karakteristik Özellikleri
Açıklama
Özellikleri
Konum
Bina içinde
Voltaj
6,3 kV
Kademe
3
Frekans
50 HZ
Akım Oranı
400 A
Kontrol Voltajı
220 VDC
Düşük Gerilim Şalteri (LV)
Şalter, IEC standartlarına uygun olacaktır. Düşük voltaj 400 V güç merkezi, motor
kontrol merkezini ve büyük alt dağıtıcıları besler. Yüklere yakın yerde bulunan motor kontrol
merkezi (MCC), daha az güç gereksinimi olan tüketicileri besler. Düşük voltaj şalteri ile ilgili
veriler Tablo 101'de verilmiştir.
232
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 101. Düşük Gerilim Şalterinin Karakteristik Özellikleri
Açıklama
Özellikleri
Konum
Bina İçinde/Dışında
Voltaj
400 V
Kademe
3
Frekans
50 HZ
Akım Oranı
Yüke bağlı olarak belirlenecektir.
Kontral Voltajı
220 VDC yada 230 VAC
Yardımcı elektrik sistemlerinin dizaynı (n-1) prensibine göre yapılacak, yani LV
şalterinde ve ilgili transformatörlerde ana güç tedarik sistemleri için 2 x %100 yedekleme
sağlanacaktır. LV transformatörler kuru tip olacaktır. Düşük yükler 230 VAC’la
karşılanacaktır.
Elektrik Motorları
Tüm AC motorlar, ilgili voltajda doğrudan kendiliğinden çalışan sincap kafesli
indiksiyon tipli olacaktır. Motorlarda, F sınıfı yalıtım olacak, fakat sıcaklık yükselişi B sınıfını
geçmeyecektir. Tüm motorlara, beklenen hata akımı için uygun şekillerde topraklama
yapılacaktır.
AC acil durum güç sistemi
Acil durum AC güç kaynağı olarak, bir set dizel jeneratör ünitesi ve tesis için 400/230
V acil durum barası kurulacak, böylece tesis 380 kV şebekesinden trip olduğunda, tesis
çalışmayı güvenli bir şekilde durduracaktır. Dizel jeneratör üniteleri ve ilgili ekipmanlar ile
çıkış devre kesici, kontrol paneli ve senkronizasyon aletini de içeren acil durum gücü (400 V)
kurulacaktır.
Eğer dizel acil durum barası arızalanırsa, dizel ünite otomatik olarak devreye
alınacaktır.
DC sistemi
Biri 220 VDC, diğeri 24 VDC olmak üzere iki DC sistemi olacaktır. 220 VDC sistemi,
DC pompalarını, şalterlerin kontrol voltajlarını ve acil durum aydınlanma sistemlerini
besleyecektir. 24 VDC sistemi santrali, ünite kontrol sistemlerini ve ilgili ekipmanları
besleyecektir. 220 VDC sistemi iki batarya ve iki batarya şarjından beslenecektir. 24 VDC
sistemi, VDC sistemden DC/DC değiştiriciyle beslenecektir.
AC gücünün tamamen kesilmesi halinde her bataryanın, bir saatlik deşarj zamanı için
yeterli acil durum yükünü tedarik edecek kadar kapasitesi olacaktır. Tüm önemli DC yükleri,
dekuplaj diyotları vasıtasıyla çift beslemeye tabi tutulacaktır.
Tüm bataryalar vana ayarlı kurşun-asit tipli olacaktır. Batarya şarjları, boyuta uygun
olan ve belirlenen çalışma koşullarına göre tasarlanmış ayarlanabilir yüksek frekans tipli
olacaktır.
233
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
UPS sistemi
Kesintisiz AC gücüne ihtiyaç duyan tüm sistemler, UPS’ten beslenecektir. UPS için
ayrı batarya hücreleri kurulacak ve inverterler vasıtasıyla AC’ye dönüştürülecektir. Normal
tesis AC akımından bir bypass bağlantısı olacaktır. Normalde sistem inverterlerden
beslenecek olup, bir problem oluşması halinde sistem normal tesis AC akımından
beslenecektir.
Kablolama
Santralde 4 tip kablo olacaktır. Bunlar:
MV Kablolar (6,3 kV, XLPE tipi)
LV Güç Kabloları (400/230 VAC, 220 VDC, PVC tipi)
Kontrol Kabloları (enstürmantasyon, kontrol sistemi ve PVC yalıtımlı örgülü bakır
kondüktörler)
İletişim Kabloları (telefon, veri ağı)
Kullanılacak kablolarda IEC standartları uygulanacaktır.
7. ENSTÜRMANTASYON VE KONTROL SİSTEMİ
Enstürmantasyon ve kontrol sistemi, kazan, türbin jeneratör ünitelerinin yardımcı
sistemleriyle beraber güvenli ve verimli bir şekilde çalışmasına imkân sağlayacaktır. Bu
sistem, maksimum emre amadelik, güvenilirlik, işletme ve bakım kolaylığı ve büyütülebilirlik
kriterlerine göre tasarlanacaktır.
Kazan ile kazanın, türbinin ve jeneratörün yardımcı sistemleri DCS tarafından kontrol
edilecektir. DCS, çeşitli çalışma şartlarının gerekliliklerini karşılamak ve ünitenin güvenli ve
verimli şekilde çalışmasını sağlamak için ana kontrol yöntemi olarak görev yapacaktır.
Kül boşaltma, kondensat son arıtma ve kömür hazırlık tesisleri gibi santralin genel
yardımcı sistemleri, ayrı PLC sistemleriyle kontrol edilecektir.
Santral, merkez kontrol odasından kontrol edilecektir. Merkez kontrol odasında,
ünitenin merkezi görüntüleme kontrolü ve entegre operasyon yönetimi (analog değer
arşivleri, alarm ve operasyon logları vb.) gerçekleştirilecektir.
Merkez kontrol odasında, gerekli bilgileri operatöre verimli ve anlamlı şekilde vermek
için bir operatör arayüz alanı olacaktır. Söz konusu odada santral ekipmanlarını
görüntülemek ve denetlemek için monitörler olacaktır.
DCS ve diğer kontrol sistemlerinin dolapları elektronik odasında olacaktır.
Santralin tehlikeli bölgelerine yerleştirilecek enstürmantasyon ve kontrol ekipmanları
vasıtasıyla insan ve ekipman güvenliği sağlanacaktır.
8. ANA SOĞUTMA SİSTEMLERİ
Yanma ile açığa çıkan enerjinin yalnızca bir kısmı elektrik üretiminde kullanılabilir. Bu
nedenle enerjiye çevrilemeyen atık ısı, prosesin önemli bir kısmını oluşturmaktadır.
234
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kondenser içindeki basınç milibar seviyesindedir ve buhar çevrimini etkiler. Ne kadar
düşük kondenser basıncı elde edilebilirse tesis verimi o kadar artmaktadır. En iyi verim,
genellikle tek geçişli soğutma sistemleri ile sağlanmaktadır. Bu sistemlerde, büyük miktarda
su akışı gerekir, bu yüzden birçok santral büyük nehirlerin kıyılarında ya da denize yakın
yerlerde kurulur.
Yapılması planlanan santralde de tek geçişli soğutma sistemi kullanılacaktır. Tek
geçişli açık soğutma sistemi sualma yapısı, kondensere su basmak için gerekli pompa
istasyonu ve ısı değiştirme sisteminden oluşmaktadır (Bkz. Şekil 86).
Şekil 86. Tek Geçişli Açık Soğutma Sisteminin Şematik Gösterimi
Su borulara ve kondensere girmeden önce, mekanik olarak temizlenir ve filtrelenir.
Klorlama işlemi, ekipmanlarda biyolojik kirlilik oluşumunu önler. Ana soğutma suyu
pompalarındaki herhangi bir arıza durumunda, hasar riskini en aza indirmek için yardımcı
sistemlerin soğutma suyu, kondenser soğutma suyundan ayrı olarak pompalanacaktır.
Sistem içerisinde kullanılan ve sıcaklığı artmış soğutma suyu kondenserden geçtikten
sonra deşarj yapıları marifetiyle denize verilecektir.
Tek geçişli soğutma sisteminde soğutma suyu ihtiyacı toplam 162.900 m³/saat
olacaktır.
Yardımcı sistemlerin soğutulması için kapalı soğutma çevrimi kurulacak, bu sistemin
suyu, ilave iki ısı değiştiricide deniz suyuyla tekrar soğutulacaktır.
9) BACA GAZI ARITMA ÜNİTELERİ
Santralde kömürün yakılması sonucunda başlıca şu emisyonlar oluşacaktır:
Karbon oksitler,
Azot oksitler,
Kükürt oksitler,
Toz.
235
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yanma sonucu oluşan gazların içerdiği uçucu küllerin, atmosfere atılarak çevre
kirliliğine neden olmasını önlemek için yüksek verimli ''Elektrostatik Filtreler (EF)"
kullanılacaktır.
Tesisin devreye alınması esnasında (start-up) yardımcı yakıt olarak fuel oil veya
doğalgaz kullanılacaktır. Kazanda kömür yakılmaya başladığı andan itibaren toz tutma
sistemi devreye girecektir.
Önerilen santralde, kömür yakıldığında oluşacak SO 2 konsantrasyonunu "Büyük
Yakma Tesisleri Yönetmeliği"inde belirlenen sınır değerlerin altına çekebilmek için iki adet
BGD tesisi kurulacaktır.
Ayrıca baca gazındaki NOx emisyonlarının da yönetmelik sınır değerlerin altında
kalması için düşük-NOx brülörler kullanılacak ve kazan ön hava ısıtıcısı ve ekonomizer
arasına Baca Gazı Azot Oksitleri Giderme sistemi-DeNOx (SCR- Selective Catalytic Reactor)
yerleştirilecektir.
Elektrostatik Filtreler (EF)
Elektrostatik filtre (EF), en basit tanımı ile kömür yakan endüstri kazanlarında yanma
sonrası oluşan sıcak gaz içerisindeki tozun tutulmasını sağlayan ekipmandır (Bkz. Şekil 87).
Şekil 87. Tipik Elektostatik Filtre Sistemi
EF’ler, baca gazındaki külü ayırmak için elektrostatik kuvvetleri kullanır. Bir dizi
yüksek voltajlı doğru akım tahliye elektrotları topraklama bağlantılı toplama elektrotlarının
arasına yerleştirilmiştir.
Kül içeren baca gazı bu tahliye ve toplama elektrotlarının arasından geçer. EF’ler
iyonik hava temizleyicileri ile aynı prensipte çalışırlar. Uçuşan partiküller, elektrotlar
arasındaki iyonik alandan geçerken negatif yük alırlar. Bu yüklü parçacıklar topraklanmış ya
da pozitif yüklü elektrotlar tarafından çekilir ve yapışırlar. Elektrotlar üzerinde toplanan kül,
elektrotların belirli aralıklarla silkelenmesi sonucu elektro filtre altındaki kül bunkerlerine
dökülmektedir. Kül bunkerlerinde biriken kül, genel olarak, basınçlı hava (pnömatik olarak) ile
kül silosuna taşınacaktır.
236
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
EF ile kül tutma işlemi baca gazı akışında herhangi bir kesintiye yol açmaz. Yapılması
planlanan santralde her üniteye ikişer adet elektrostatik filtre kurulacaktır. Planlan EF
üniteleri ihtiyacı karşılayacak şekilde dizayn edilecektir. Projede kömürünün yakılması
durumunda EF sistemi için; baca gazındaki toz içeriğinin 10 mg/Nm³'ü aşmaması garanti
edilmektedir.
EF’ler hava ısıtıcıları ile cebri çekme fanları arasına yerleştirilecektir. Böylece baca
gazının içerdiği uçucu küllerin, gaz kanalları ve fan kanatlarında oluşturabileceği aşınmalar
da önlenebilecektir. EF’ler düşük basınç kayıplarında küçük tanecik boyutları için yüksek
verime sahiptirler. EF’lerde tutulabilen kül oranı baca gazı oranı ile orantılıdır. Bu hız 1-3 m/s
dolaylarında olmalıdır.
EF’lerde tutulan kül oranı %99’un üzerine çıkabilmektedir (EPA, 1998).
Baca Gazı Desülfürizasyon (BGD) Ünitesi
Yaklaşık olarak SO2 emisyonlarının %80’i fosil yakıt yanması sonucu oluşmaktadır
(Wark, K., vd. 1998). Yanma SO2 emisyonlarını azaltmak için kullanılan yöntemler genel
olarak üç aşamada gerçekleştirilmektedir:
1. Yakıt bazında iyileştirme,
Mevcut yakıtı düşük kükürtlü yakıtla değiştirmek
Desülfürize edilmiş (kükürdü giderilmiş) kömür ve petrol kullanmak
2. Yanma sırasında desülfürizasyon,
3. Yanma sonucunda oluşan atık gazlardan kükürt giderimi.
Yapılması planlanan santralde kömürün yakılmasından kaynaklı SO 2 emisyonu
meydana gelecektir. Tesiste düşük kükürt içeren yakıt kaynağı kullanılması ile beraber baca
gazındaki SO2'yi uzaklaştırmak için desülfürizasyon (BGD) tekniği uygulanacaktır.
Desülfürizasyon işleminin temeli baca gazında bulunan SO 2’nin baca gazı üzerine
püskürtülen bir absorban maddeye bağlanarak katı halde ortamdan uzaklaştırılmasıdır.
Baca gazının SO2'ten arındırılması amacıyla 200'ün üzerinde proses geliştirilmiştir.
Bu 200'ü aşkın prosesten bir kısmı ekonomik ve teknik nedenlerle bırakılmış, bir kısmı ise,
uygulamaya geçmemiş, araştırma ve geliştirme safhasında olan proseslerdir. Tablo 102'de,
dünyada yaygın olarak uygulanmakta olan bacagazı desülfürizasyon prosesleri
gösterilmektedir (Wark, K., vd. 1998). Bu prosesler, ıslak-kuru ve aktif maddenin atıldığı-geri
kazanıldığı sistemler olmak üzere iki şekilde gruplandırılabilirler.
Tablo 102. Yaygın Olarak Uygulanmakta Olan BGD Prosesleri
Proses
Kireçtaşı
ISLAK SİSTEMLER
Kireç
Çift Alkali
Aktif Madde
Ürün
CaCO3 (atılıyor)
CaSO3 / CaSO4/CaSO3
Ca(OH)2 (atılıyor)
CaSO4(atılıyor)
Na2SO3 (Geri Kazanılıyor)
CaSO3 / CaSO4
237
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Aktif Madde
Ürün
Sodyum Karbonat
Na2CO3 /Na2SO3
(Na2CO3 /Na2SO3 Geri
kazanılıyor)
CaSO3 / CaSO4
Mag-Ox
MgO (Geri Kazanılıyor)
SO2
Na2SO3 (Geri Kazanılıyor)
H2SO4
Kireçtaşı
CaCO3 (atılıyor)
CaSO4
Kireç
Ca(OH)2 (atılıyor)
CaSO4
Trona
(Na2CO3- NaHCO3) (atılıyor)
Na2SO4
Püskürtmeli Kurutma
Kireç, Kireçtaşı, soda (trona)
Kuru CaSO3 veya NaSO3
Proses
Wellman-Lord
KURU SİSTEMLER
Islak kireçtaşı prosesine dayalı sistemde kükürt tutma verimi %80-%95+'dir
(EPA,1998).
Planlanan santralde, EF’lerde tozundan arındırılmış olan baca gazı içeriğindeki
SO2’nin tutulup uzaklaştırılması için baca gazı, desülfürizasyon ünitelerinden geçirilecektir.
Proje kapsamında ıslak kireçtaşı prosesine dayalı BGD ünitesinin kurulması planlanmıştır.
BGD ünitesinde, baca gazı kireçtaşı çözeltisi ile yıkanarak başta SO 2 olmak üzere diğer
kirleticilerden arındırılacaktır. Her bir kazanın EF’lerden sonra da cebri çekme fanından gelen
baca gazı, cebri oksidasyonlu ıslak kireçtaşı işlemi kullanan püskürtme kulesinde desülfürize
edilecektir.
Islak gaz yıkama kulesinde SO2, sulandırılmış kireç sütü çözeltisinde neredeyse
stoikiyometrik olarak ayrılıp, yıkama kulesinde CaSO 3 oluşturur.
Yıkama kulesi, yoğuşma noktası sıcaklığına yakın değerlerde (yük durumuna bağlı
olarak 70-75°C arasında) en iyi şekilde çalışmaktadır.
Islak yıkama kulesi olarak dizayn edilecek olan BGD, genel olarak şu üniteleri içerir:
Kireçtaşı öğütme,
Kireçtaşı çözeltisi hazırlama sistemi,
Yıkayıcı kule (absorber),
Emici madde sirkülasyonu,
Vakumlu bant filtreler ve konveyörle alçı taşının kurutulması,
Atık tankı.
Piyasadan hazır olarak temin edilecek olan kalker, santral sahasında depolanacağı
yerden kireçtaşı çözeltisi hazırlama ünitesine gönderilecektir. Burada, ıslak değirmenler ve
hidrosiklonlar yoluyla istenen özelliklerde hazırlanacak olan kireçtaşı çözeltisi, uygun karışım
miktarına ulaşılmasını takiben, SO2 giderimi için yıkayıcı kuleye aktarılacaktır.
238
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yıkayıcı kulede, bir toplama haznesi ile çeşitli kademelerde yer alan püskürtme
sistemlerinden oluşan reaksiyon zonu bulunmaktadır. Toplama haznesinde çözelti geri
dönüşüm pompaları yer almaktadır. Yıkayıcı kulenin reaksiyon zonunda, baca gazındaki
SO2, çeşitli seviyelerdeki sprey nozullar yoluyla püskürtülecek olan kireçtaşı çözeltisi ile
reaksiyona girerek baca gazından uzaklaştırılacaktır. Gerçekleşecek olan bu oksidasyon
reaksiyonu sonucunda, alçıtaşı oluşacak ve bu ürün, alçıtaşı susuzlaştırma sistemine
gönderilecektir. Islak tip BGD işlemini anlatan genel bir akış diyagramı Şekil 88’de verilmiştir.
Şekil 88. Tipik Islak Arıtma Baca Gazı Desülfürizasyon Sistemi
Baca gazı desülfürizasyonu ve alçıtaşı oluşum reaksiyonları aşağıda verilmiştir.
Kireçtaşının ayrışması
CaCO3 + CO2 + H2O
Ca(HCO3)2
SO2 ile reaksiyon
Ca(HCO3)2 + 2SO2
Ca(HSO3)2 + 2CO2
Oksidasyon
Ca(HSO3)2 + CaCO3 + O2
2CaSO4 + CO2 + H2O
Alçıtaşı oluşumu
CaSO4 + 2H2O
CaSO4 .2H2O
Net reaksiyon
CaCO3 + SO2 + ½ O2 + 2H2O
CaSO4 .2H2O + CO2
DeNOx Ünitesi
Yakıcıdaki nitrojen oksitlerin (NOx) oluşumu aşağıdaki faktörlerle bağlıdır:
Yüksek sıcaklıkta yanma,
Fazla oksijen beslemesi,
Yanma işlemine giren partiküllerin ortamda uzun süre kalmasıdır.
239
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Hava içerisindeki oksijen O2 (hacim olarak %21) ile azot N2, yüksek sıcaklık altında
reaksiyona girerek azot oksitleri (NOx) meydana getirir.
Endüstriyel emisyonlara (kirliliğin entegre biçimde önlenmesi ve denetlenmesine)
ilişkin 24.11.2010 tarih ve 2010/75/EU sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Yönergesi
Madde 30 (3) kapsamında yakma tesisleri için öngörülen NOx emisyonu limit 150 mg/Nm3
değeri, birincil ve ikincil önlemler sayesinde sağlanabilir.
Birincil önlem olarak, uygun yakma teknikleri kullanılarak NO x oluşumu azaltılabilir.
İkincil önlemler ise baca gazı içerisindeki azot oksitleri (NOx), azot ile reaksiyona girecek bir
çözelti spreylemesi (amonyak spreylemesi) sayesinde çökeltme metodudur.
Yapılması planlanan santralden kaynaklı NO x emisyonlarının düşük düzeyde olmasını
sağlamak için kazan yakma tekniği, yanma sıcaklığı ve basıncı uygun şekilde tasarlanmıştır.
Bu amaçla “düşük-NOx yakıcılar” olarak isimlendirilen özel tasarlanmış brülörler
kullanılacaktır. Ayrıca, baca gazındaki azot oksitlerin giderilmesi için santralde DeNO X ünitesi
kurulacaktır. DeNOx sistemi için SCR yöntemi uygulanacaktır. DeNOx sistemi için kazan
çıkışına SCR monte edilerek baca gazı içindeki NO x emisyonunun giderimi sağlanacaktır.
SCR sisteminde (Bkz. Şekil 89), reaktif olarak kullanılacak sulu amonyak ya da
üreden elde edilmiş sulu amonyak çözeltisi, baca gazına özel teknikle püskürtülecektir. Baca
gazıyla karışan amonyak katalizör yatağında baca gazındaki azot oksitleri kimyasal
reaksiyonla azota ve su buharına dönüştürecek ve çevresel etkilerin minimum seviye
getirilmesini sağlayacaktır.
Şekil 89. Tipik SCR Sistemi
240
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
SCR sisteminde, NOx gazı aşağıdaki reaksiyon zinciri sonucunda azot gazı (N 2) ve
suya dönüşecektir:
Amonyak Kullanılması Durumunda
2NH3 + 2NO + ½ O2
2N2 + 3H2O
Üre Kullanılması Durumunda
CO (NH2)2 + 2NO + ½ O2
2N2 + CO2 + 2H2O
Katalizörler hidrokarbonları da ortadan kaldırdığı için SCR, normalde VOC ve
PCDD/F (poliklorinatlı dibenzodioksinler)’leri de azaltır (EPA, 1998). Düşük NOx brülörler ile
birlikte DeNOx sisteminde NOx giderim verimi %85-95'dir.
10) KÜL BOŞALTMA SİSTEMİ
Yanan kömür, yanma odasının altındaki, içi su dolu hazneye (cüruf teknesi) düşer. Bu
cüruf teknesi (kül soğutma teknesi), taban külünü hazneden alarak ıslak kül bunkerine
taşımaktadır. Daha küçük tane boyutuna sahip küller (uçucu kül) ise EF’lerde tutulduktan
sonra yine pnömatik olarak taşınarak kül silolarında toplanacaktır.
Planlanan projede, 13,74 ton/saat kazan altı külü, 77,86 ton/saat uçucu kül olmak
üzere toplam 91,6 ton/saat kül oluşması beklenmektedir. Toplanan kül, kül sahasına
taşınırken ve yayılırken tozumaya neden olmaması amacıyla, kül bandına alınmadan önce
ağırlıkça %10-%15 oranında suyla nemlendirilecektir. Nemlendirmede kullanılacak suyun
temini ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.4’te sunulmuştur.
Santralde kül bunkerlerinden toplanan ve yukarıda tanımlandığı şekilde nemlendirilen
küller, tamamen kapalı bant konveyörlerle kül/alçıtaşı depolama sahasına taşınacaktır.
Santralde oluşacak küllerin, kül/alçıtaşı depolama sahasına taşınması sırasında kullanılacak
olan kapalı bant güzergahı ile ilgili bilgiler Bölüm V.2.26’da sunulmaktadır. Bahsi geçen
önlemler nedeniyle külün, kül/alçıtaşı depolama sahasına taşınması sırasında tozuma ve
kaçak olmayacaktır. Taşıma işlemi günde iki vardiya (16 saat) boyunca yapılacaktır.
Yatak külü, kazandaki basınca göre yanma odasının tabanındaki oyuktan otomatik
olarak deşarj edilecektir. Yatak külü sistemi her kazanda kül soğutucu ve her bir kül
soğutucuda yatay valf ile donatılmış olacaktır.
Kapalı bant konveyör sistemi, iki tambur arasında bulunan sonsuz (uçsuz) banttan
oluşan bir taşıma sistemidir. Taşınacak yük bir taraftan yüklenirken diğer taraftan
boşalmaktadır. Bantlı konveyör sistemi; tahrik tamburu (tahrik ünitesine bağlı), dönüş
tamburu (germe düzenine bağlı), üst ve alt makara, kılavuz rulo, gergi sistemi, motor ve çelik
konstrüksiyondan oluşmaktadır. Sistemde hareketin sağlanması için bant sistemine bir ön
gerilme kuvveti uygulanmaktadır. Proje kapsamında kullanılması planlanan kapalı bant
konveyör, yaklaşık 7 km uzunluğunda olup, güzergahı Bölüm V.2.26’da sunulmuştur.
11)
SU TEDARIKI SISTEMI
Santral için gerekli proses suyunun tamamı Karadeniz’den temin edilecektir.
241
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Su tedariki:
Soğutma suyu sistemi
İşlenmemiş su sistemi,
Hizmet suyu sistemi,
Yangın söndürme sistemi,
BGD için proses suyu,
Su-buhar çevrimi ve kondensat arıtımı için demineralize su.
Deniz suyu tedarik sistemiyle sağlanacak su, Hema Liman sahası içerisinde denize
yerleştirilen borularla çekilecektir. Santralde ihtiyaç duyulacak kondenser ve yardımcı
soğutma suyu miktarı 162.900 m3/saat olup, denizden alınan su, klorlama ünitesinden
geçirilerek doğrudan soğutmada kullanılacaktır.
Santralde diğer proses suları denizden, deniz suyu pompası vasıtasıyla çekilecek
elektroklorlama ünitesinden geçirilerek ham su depolama tankında depolanacaktır.
Elektroklorlama, deniz suyu proses sistemlerinde çamur, midye ve yosun oluşumunu
engellemektedir.
Ham su depolama tankından alınan sular, önce elek ve filtreler barındıran ön arıtma
ünitesinden (kum filtre) geçirilerek sudaki büyük parçaların su arıtma ünitelerine geçişi
önlenecektir.
Ön arıtmadan geçirilen sular, daha sonra desalinasyon (tuzsuzlaştırma) ünitesinden
geçirilerek Toplam Çözünmemiş Madde değeri 10 ppm’den daha düşük arıtılmamış su
üretilecektir.
Desalinasyon ünitesinde arıtılan (tuzsuzlaştırılan) deniz suyu
deminezalize su ünitesinde tekrar arıtılarak saf su (demi su) elde edilecektir.
daha
sonra
Deniz Suyu Ön Arıtma Tesisi ve Elektroklorlama Ünitesi
Soğutma suyu sistemlerinin sualma yapılarında balçık oluşumu ve midye gibi sucul
organizmaların büyümesi gibi problemler meydana gelebilmektedir. Sistem içerisinde oluşan
organizmalar, sualma yapılarındaki kapasiteyi düşürmektedir. Bu problemlerin önüne
geçebilmek için deniz suyu arıtma ön arıtma işleminin ardından kullanma suyu klorlanacaktır.
Deniz suyu, 3x%50 deniz suyu pompası vasıtasıyla çekilecektir. Su, elektroklorlama
sistemine girmeden önce, otomatik olarak kendi kendini temizleyen bir üniteden
geçirilecektir. Daha sonra elektroklorlama ünitesinde klorlamaya tabi tutulan sular, soğutma
suyu ve proses suyu olarak kullanımak üzere tesise beslenecektir.
Elektroklarlama işlemine tabi tutulan 162.900 m3/saat su doğrudan santralde soğutma
suyu olarak kullanılacaktır. Elektroklarlama işlemine tabi tutulan yaklaşık 732 m3/saat su ise
proses suyu olarak kullanılmak üzere 1.000 m3'lük ham su havuzuna alınacaktır. Ham su
havuzuna alınan sular ön arıtma sisteminde geçirilecektir.
Ham su, ön arıtma işleminden sonra desanilasyon ve demineralizasyon işleminden
geçirilerek proseslerde kullanılacaktır. Bu amaçla ham su, ön arıtma ünitesine gönderilerek
kum filtreleri ve/veya çoklu ortam filtresi yardımıyla askıda katı madde içeriği iyice
azaltılacaktır. Ön arıtmadaki fitreler ile suda bulunan veya bulunması muhtemel tortu, askıda
katı madde (AKM) ve bulanıklığın alınmasını, dolayısıyla suyun berrak bir görünüm
kazanmasını sağlar. Böylece işlevlerinde suyu kullanan makine ve teçhizatın da korunması
temin edilir.
242
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Ön arıtmada kullanılması öngörülen kum filtresi farklı dane boyutundan oluşan kum
katmanlarından suyun geçirilmesi ile yapılan fiziksel arıtma işlemidir. Kum filtre sistemlerinde
en ideal durum, en kaba malzeme en üstte iken en ince malzemenin en altta yer almasıdır.
Filtreye giren ham suda bulunan partikül ve AKM, filtreleyici kumlar tarafından
tutulmaktadır. Filtre edilen su filtre altından işletmeye (kondenser soğutma suyu) verilir. Kum
filtreleri filtre edilmiş basınçlı su ile 10-15 dakika kadar ters yıkama yapılarak temizlenir. Ön
arıtmada çoklu ortam filtresi de kullanılabilir.
Ön arıtma sisteminde geçecek olan 732 m3/saat suyun 14 m3/saat'i filtre yıkamada
geri kullanılacaktır.
Desalinasyon Ünitesi (Tuzsuzlaştırma)
Desanilasyon, deniz suyunu tuzsuzlaştırma ünitesidir. Desalinasyon, ters ozmosla
(RO) yapılacaktır. Ön arıtmadan geçirilen sular, desalinasyon (tuzsuzlaştırma) ünitesinden
geçirilerek toplam çözünmemiş madde değeri 10 ppm’den daha düşük su üretilecektir.
Desalinasyon tek aşamada (2x%100) gerçekleşecektir.
Desanilasyon ünitesinde üretilen su aşağıdaki amaçlar için kullanılacaktır.
BGD ünitesi,
Hizmet suyu,
Kömür hazırlama ve boşlatma,
Demineralizasyon ünitesi
Ters Ozmos (RO) Prosesi
Ozmos, binlerce yıldır bilinen doğal bir prosestir ve ters ozmosun temelini oluşturur.
Yaşayan hücre duvarları doğal yarı geçirgen membranlardır. Hücre zarı dışında bulunan
örneğin; yüksek miktarda su; hücre zarından süzülerek geçer ve zarın iki tarafındaki
yoğunluğu ve basıncı eşitlemeye çalışır. Ters ozmos (RO) ise ozmos işleminin tersi olup, yarı
geçirgen bir membranla ayrılmış konsantrasyonları farklı iki çözelti arasındaki doğal ozmatik
basınçtan oluşan akış yönü, konsantrasyonu yoğun olan çözelti tarafına ozmatik basınçtan
daha büyük bir basınç uygulamasıyla ters çevrilmesidir (Bkz. Şekil 90). Kısaca ters ozmos,
yüksek basınçta yarı geçirgen membran arasından tuzlu su veya atıksu içinde çözünür halde
bulunan maddeleri belli basınç altında geçirilerek sudaki istenmeyen maddeleri filtre etme
işlemidir.
243
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 90. Ters Ozmos Akım Şeması
Çözünmüş tuzların ve küçük partiküllerin ayrılması için, membran sistemleri
konvansiyonel partikül filtrasyonlarından ayrı bir metot olarak kullanılmaktadır.
Membran filtrasyonuna dayanan RO sistemleri, membran yüzeyine paralel olacak
şekilde basınçlandırılmış akış ile beslenir. Bu akışın bir bölümü membrandan geçme eğilimi
gösterir. Membrandan geçemeyen partikül ve çözünmüş mineraller geride derişik bir
solüsyon bırakır. Derişik solüsyon, membranın yüzeyine paralel olarak akar. Böylece
çözünmüş minerallerin ve partiküllerin membran üzerinde yığılması engellenmiş olur (Bkz.
Şekil 90).
RO membranları, tüm çözünmüş tuzlar, inorganik moleküller ve molekül ağırlığı
yaklaşık 100'den daha büyük olan organik moleküllere karşı bariyer görevini görür. Su
molekülleri, başka deyişle membrandan serbestçe geçebilen moleküller, arıtılmış üretim
akışını oluşturur. RO sistemlerinin çözünmüş tuzlardan su moleküllerini ayırma verimi %95%99 aralığındadır.
Membrandan geçen suyun debisi, membrandan suyun transferi için gerekli net
çalışma basıncı (membrandaki hidrolik basınç farkı-membrandaki ozmotik basınç farkı) ile
orantılıdır. Membrandan geçemeyen ve konsantre çözeltinin debisi, membrandaki tuz
konsantrasyonu farkı ile doğru orantılıdır.
Çözünmüş mineral ve suyun farklı kütle transferleri olduğu için membran çözünmüş
minerallerin geçmesine izin vermemektedir. Operasyon basıncı arttırıldığında, konsantre akış
debisinde değişme olmaksızın, membran; çözünmüş minerallerin bir kısmını geçirmek için
zorlanmış olur ve süzülme verimi azalır. Dolayısıyla istenilen kalitede üretim suyu elde etmek
için RO sisteminin verimini etkileyen faktörlerin bilinmesi ve bu kriterlere göre dizayn edilmesi
gerekmektedir.
RO ile arıtılacak sularda en önemli parametre şüphesiz toplam çözünmüş katı (TDS)
değeridir. Proje kapsamında arıtılması planlanan deniz suyunun TDS değeri 35.000 mg/l ile
40.000 mg/l arasında değişmektedir.
Proje kapsamında 2x359 m3/saat (718 m3/saat) kapasiteli işletilecek ters ozmos
ünitesi sonucunda 2x170 m3/saat (340 m3/saat) desaline su elde edilecektir. Membrandan
geçemeyen konsantre atıksu miktarı da 2x189 m3/saat (378 m3/saat) olacaktır.
244
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Mebranlardan geçemeyen toplam 2x189 m3/saat (378 m3/saat) konsansantre deniz
suyu, ön arıtma ünitesinden gelen 2x7 m3/saat (14 m3/saat)’lik filtre yıkama suları ile birlikte
geri yıkama suyu toplama havuzuna gönderilecektir. Geri yıkama suyu havuzunda toplanan
suların 2x28 m3/saat (56 m3/saat)'i BGD ünitesinde kireç sütü hazırlama prosesinde
kullanılacaktır. Geri kalan 2x168 m3/saat (336 m3/saat)'i ise konsantre deniz suyu içeriğinde
olduğu için herhangi bir işleme tabii tutmadan tekrar denize deşarj edilecektir.
RO Temel Bileşenleri
Besleme suyu sağlama ünitesi,
Kendi kendini temizleyen filtre,
Ultrafiltrasyon aleti (UF),
Güvenlik filtresi,
Yüksek basınçlı pompa ünitesi,
Membran ünitesi,
Kontrol ünitesi,
Süzme ve depolama ünitesi.
Ayrıca proje kapsamında kullanılması planlanan RO tesisinde; otomatik giriş valfi,
emniyet valfleri, drenaj ayar vanaları, auto-flush kontrol sistemi, debi ölçer, iletkenlik ölçer,
pH ölçer, basınç göstergeleri yer alacaktır.
Proje Kriterleri
RO sistemine giriş yapacak ham deniz suyu özellikleri Tablo 103’te verilmiştir.
Tablo 103. Ham Deniz Suyu Özellikleri
Parametre
Birim
Ham Su Kaynağı
Toplam Çözünmüş Madde
mg/l
35.000
Bulanıklık
NTU
1
Renk
Pt-Co
1
Askıda Katı Madde (AKM)
mg/l
1
Organik Madde
mg/L KMnO4
<1
Serbest Klor
mg/l
Yok
Kalsiyum
mg/l
386
Magnezyum
mg/l
1.200
Potasyum
mg/l
200
Baryum
mg/l
0,05
Stronsiyum
mg/l
10
Sodyum
mg/l
11.350
Sülfat
mg/l
3.500
Amonyak
mg/l
0.0
Nitrit
mg/l
0.0
Klorür
mg/l
19.200
Bikarbonat
mg/l
150
Silika
mg/l
10
pH
-
8
245
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Ters ozmos (RO) sistemi dizayn kriterleri Tablo 104’te verilmiştir.
Tablo 104. RO Sistem Çıkış Suyu Özellikleri
Dizayn Su Sıcaklığı
20oC
RO Ürün Suyu TDS Değeri
< 375 mg/L
RO Ürün Suyu Ph Değeri
6,3 ± 1,0
Maksimum Besleme Suyu SDI
<4
Maksimum Besleme Suyu Bulanıklık
< 1 NTU
Mangan, Aluminyum.
< 0,05 mg/L
Serbest Klor, Oksidan Madde
Yok
Hidrokarbonlar, Yağ ve Gres
Yok
Hidrojen Sülfür
Yok
KOI ve Organik Madde
Eser
Mikrobiyolojik Kontaminasyon
Yok
Demineralizasyon Ünitesi
Demineralizasyonun anlamı su içerisindeki minerallerin yani katyon ve anyon
iyonlarının giderilmesi yani H2O (saf su) haline getirilmesi işlemidir. Desalinasyonun ardından
su, demineralizasyon tesisinde tekrar arıtılarak demi suyu (saf su) üretilecektir.
Santralde 1.200 m³’lük iki depolama tankı ve iki üniteye demineralize su ile beslemek
için 3x%50 su pompası kullanılması öngörülmektedir.
Demineralizasyon ünitesi; besleme pompaları, demineralizasyon sistemi, çoklu ortam
filtreleri, katyon, anyon ve/veya karışık yatak iyon değiştiricileri, H 2SO4 tank ve pompaları,
NaOH tank ve pompaları içerecektir.
Demineralizasyon ünitesinde, içerisinde reçine dolgusu bulunan iyon değiştiriciler
vasıtası ile yapılmaktadır. Katyon iyonlarının giderildiği üniteye katyon değiştirici, anyon
iyonlarının giderildiği üniteye de anyon değiştirici denir. Her iki cins reçineyi bir arada
bulunduran hem katyonik, hem de anyonik iyonların giderildiği üniteye de karma iyon
değiştirici (Mixed Bed) denir. Bu sistemde suyun katyon tutucu ve anyon tutucu kolonlardan
sıra ile geçirilmesiyle anında saf su üretimi gerçekleşir.
Demineralize ünitesi iki kolondan oluşmaktadır. Birinci kolonda katyonik reçine
bulunmakta ve normal yumuşatma prosesinde olduğu gibi pozitif yüklü metal iyonlarını
uzaklaştırır. Ancak yumuşatma prosesinden farklı olarak sistem rejenerasyonunu tuz yerine
asitle (HCI) yapmakta ve reçineyi sodyum yerine hidrojen iyonları (+H) ile yenilemektedir.
Yüklü iyonlar, değişim materyaline yapıştıklarında yükleri kadar hidrojen iyonu bırakılır.
Hidrojen iyonlarının artması yüzünden çözeltideki asit miktarı artar. Bu noktada
deiyonizasyon prosesinin yarısı tamamlanmıştır. Pozitif yüklü metal iyonları arıtılmakla
birlikte çözeltide, hidrojen iyonları ve anyonlar bulunmaktadır. İkinci kolonda ise anyonik
reçine bulunmaktadır ve çözeltideki negatif iyonları absorbe etmektedir. Reçine doyduğunda
ise (çıkış suyundaki iletkenlik değerinden hemen anlaşılabilir) rejenerasyon işlemi baz
(NaOH-%48) ile yapılmaktadır. Burada da rejenerasyon sonucunda hidroksit (OH -) reçineye
bırakılır. Bu durumda çözeltide birinci aşamadan kalan H + ve ikinci aşamada ortaya çıkan
OH- iyonları bulunmaktadır. Bunlar birleşerek su molekülü oluştururlar. Sonuç olarak, bu
proses sonunda mineralsiz bir su elde edilir. Demineralize su ünitesi iş akım şeması Şekil
91'de verilmiştir.
246
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 91. Demineralize Su Ünitesi İş Akış Şeması
İletkenliğin ve silisin daha düşük değerlere düşürülmesi gerektiğinde karma yatak
(Mixed Bed) tankları kullanılacaktır.
Sistem kapasitesi
İki ünitedeki toplam kayıp dikkate alındığında, su arıtma sistemi için yaklaşık 166
ton/saat kapasite yeterli olacaktır. Su arıtma sistemi iki set halinde olacak, bir set çalışırken
diğeri yedek olarak bekleyecektir.
Demi Suyu Kalitesi
Demineralizasyon ünitesi ile elde edilecek besleme suyu kalitesi Tablo 105'te
verilmiştir.
Tablo 105. Tek Geçişli Kazan İçin Besleme Suyu Kalitesi
Parametre
Tek Geçişli Kazan İçin
Birim
İşletme Yöntemi
AVT
OT
pH
µg/l
9,2-9,5
8,4-9,0
O2
µg/l
5-20
30-150
SiO2
µg/l
<5
<5
Fe
µg/l
<5
<5
Na
µg/l
<2
<2
247
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Parametre
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tek Geçişli Kazan İçin
Birim
µg/l
0
0
Asit İletkenliği
µS/cm
<0,1
<0,1
İletkenlik (sadece
amonyak ile)
µS/cm
4,3-8,5
0,7-2,8
mg/l
<0,2
<0,2
Cu
DOC
V.2.2. Proje Ünitelerinde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler, Nihai ve Yan Ürünlerin
Üretim Miktarları, Nerelere, Ne Kadar ve Nasıl Pazarlanacakları, Üretilecek Hizmetlerin
Nerelere, Nasıl ve Ne Kadar Nüfusa ve/veya Alana Sunulacağı
Hema Elektrik Üretim A.Ş. tarafından planlanan santralin işletilmesiyle birlikte yıllık
üretilecek brüt enerji miktarı 9.768.000.000 kWh/yıl (9.768 GWh/yıl) mertebesinde olacaktır.
Proje kapsamında üretilecek enerji, TEİAŞ ile yapılacak bağlantı anlaşmasına göre Hema
Entegre Termik Santrali 380 kV şalt merkezinden, Eren Termik Santrali (Zetes) 380 kV şalt
tesisine çift devre 380 kV’luk enerji iletim hatlarıyla bağlanacaktır. Planlanan santralin iletim
hattı projesi işbu rapor kapsamında incelenmemiş olup, ÇED Yönetmeliği hükümlerine göre
ayrı bir süreç kapsamında yürütülecektir.
Santralin işletilmesi sırasında yan ürün niteliğinde;
Kömürün yanması sonucunda uçucu kül ve kazan altı külü,
BGD ünitesinden kaynaklı alçıtaşı oluşacaktır.
Termik santralde kömürün yanmasından kaynaklı 677.840 ton/yıl=91,6 ton/saat
(kömürün kül oranı maksimum %20 kabul edilmiştir) kazan altı külü ve uçucu kül meydana
geleceği öngörülmektedir.
Kömürün yanması sonucunda uçucu kül ve kazan altı külü, çimento, hazır beton,
briket, ateş tuğlası ve sanayi gibi değişik sektörlerde kullanılabilmektedir. Bu bağlamda
santralden kaynaklı küllerin geri dönüşümü sağlanmaya çalışılacak olup; yanma sonucunda
oluşan külün; bahsedilen konularda kullanılmak üzere ilgili sektörlere satışı yapılacaktır.
Ayrıca, külün ekonomik olarak yukarıdaki şekilde ifade edildiği gibi yerüstünde
değerlendirilmesinin yanı sıra yeraltında yapılacak hazırlık ve üretim sonucu oluşacak olan
boşluklara dolgu (mekanize uzun ayaklarda taban yoluna şerit dolgu-ramble) malzemesi
olarak kullanılması da planlanmaktadır. Konu ile ilgili İTÜ Maden Mühendisliği Fakültesi
tarafından hazırlanan ve Ek 19’da sunulan Termik Santral Külleri Değerlendirilmesi ve
Depolanması Ek Raporu isimli çalışmada Amasra B kömür sahasında kömür üretim
faaliyetleri sonucu boşalan yeraltı galerilerinde ramble malzemesi olarak kullanılabileceği
ortaya koyulmuştur. Yapılan çalışmada Amasra B sahası batı ve doğu panolarında toplam
1.279.500 m3 dolgu yapılması öngörülmektedir.
BGD tesisinin işletilmesinden kaynaklı 33,4 ton/saat (247.160 ton/yıl) alçıtaşı
meydana geleceği öngörülmektedir. BGD ünitesinin atık ürünü (alçıtaşı) susuzlaştırılarak
alçıpan üretimi yapan fabrikalara değerlendirmek üzere satışı planlanmaktadır.
Santralden kaynaklı küllerin ve alçıtaşının satışının yapılmasından sonra arta kalan
kül ve alçıtaşı olması durumunda ve acil/ beklenmedik durumlarda kül ve alçıtaşı 26.03.2010
tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürülüğe giren “Atıkların Düzenli
Depolanmasına Dair Yönetmelik” hükümlerine göre dizayn edilecek olan kül/alçıtaşı
depolama sahasında depolanacaktır.
248
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
V.2.3. Proje İçin Gerekli Hammaddenin Nereden ve Nasıl Sağlanacağı (Bölgenin
Kömür Rezervleri Kullanılacağına Dair Taahhüt ve İlgili Kamu Kurum Görüşlerinin
Değerlendirmesi), Özellikleri, Görünür ve Muhtemel Rezerv Miktarları, 1/25.000 Ölçekli
Haritada Gösterimi, Taşınımları, Depolanmaları, Taşınma ve Depolanması Sırasındaki
Etkileri (Tozuma, Yanma Riski, Sızıntı Suları Vb), Kullanılacak Ulaşım Tipi ve Araçlar,
Bu Araçların Miktarları ve Kapasiteleri, Depolama ve Kırma-Eleme İşleminin Nerede-Ne
Şekilde Gerçekleştirileceği, Oluşacak Toz Miktarı ve Alınacak Tedbirler, Kömürün Kısa
ve Elementel Analizi, Isıl Değeri, Kömürün Kullanımı Öncesinde (ZenginleştirmeLavvarlama Aşamasında) Ortaya Çıkacak Atık Miktarı ve Bertarafı
Proje için gerekli hammaddenin nereden ve nasıl sağlanacağı
Yatırımı planlanan projede yakıt olarak taşkömürü kullanılacaktır. Tesiste kullanılacak
taşkömürü; yatırımcı firmanın da bağlı olduğu Hattat Holding iştiraki olan Hattat Enerji ve
Maden Tic. A.Ş.'nin TTK ile yapılan rödövans anlaşması çerçevesinde taşkömürü çıkartma
hakkı elde edilmiş olduğu sahadan (Amasra-B Sahası) temin edilecektir.
2005 yılında TTK ile Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. arasında imzalanan anlaşma
sonucu, Bartın İli, Amasra İlçesi sınırlarında söz konusu Amasra-B sahasının işletilmesi için
ruhsat uhdesi TTK bünyesinde kalmak şartıyla rödevans karşılığında süreli olarak Hattat
Enerji ve Maden Tic. A.Ş.’ye transfer edilmiştir. İşletme izni verilen toplam 50 km 2
büyüklüğündeki maden sahasının yer teslimi Mayıs 2006’da gerçekleştirilmiştir. Projenin ilk
aşaması, 8 m çapında ve 700-1.000 m derinliğinde, sırasıyla Gömü Köyü, Kazpınarı Köyü ve
Amasra İlçesi yakınlarında üç adet kuyunun açılması işlemleri ile tamamlanmıştır. Proje’nin
ikinci aşamasına geçilmiş ve yeraltındaki kuyuları birbirine bağlayan galeriler açılmaya
başlanmıştır.
Rödevans anlaşması çerçevesinde, Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.'nin taşkömürü
çıkarma hakkı elde ettiği sahada açtığı üç adet kuyudan (Gömü Kuyu-1, Kazpınarı Kuyu-2 ve
Amasra-3 Nolu Kuyu) biri olan Kuyu-1 sahası, planlanan santralde taşkömürünün temin
edileceği saha olup, santral sahasına yaklaşık 40 m mesafede yer almaktadır.
Yeraltı kömür işletmesi, yatırımcı firmanın da bağlı olduğu Hattat Holding Grubu
Şirketi olan Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.'nin sorumluluğundadır. Amasra-B sahası kömür
işletme ruhsatı 1993 yılı öncesi ait olduğu için Amasra B bölgesinden yeraltı kömür işletme
faaliyetleri ÇED Yönetmeliği kapsamı dışında yer almaktadır. Konuya ilişkin (mülga) Bartın İl
Çevre ve Orman Müdürlüğü’nün 15.07.2008 tarih ve 1378 sayılı yazısı Ek 1'deki Resmi
Belgeler’de verilmiştir.
Görünür ve muhtemel rezerv miktarları
Bölgede çeşitli kurumlar tarafından arama ve rezerv tespit çalışmaları yapılmıştır.
1973 yılında havzanın TTK tarafından bilinen kömür varlığı 117 milyon tondur. Bu yıldan
sonra MTA ve Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. tarafından yapılan sondajlarla sahanın kömür
rezervinin arttığı tespit edilmiştir (Bkz. Tablo 106).
Tablo 106. Havzada Yapılan Rezerv Çalışmaları
Yıl
Kurum
Hesaplanan Toplam Rezerv
(Milyon Ton)
1985
Türkiye Taş Kömürü Kurumu
388
1986
Kopex Joint Stock Company
321
1987
İstanbul Teknik Üniversitesi
331
249
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yıl
Kurum
Hesaplanan Toplam Rezerv
(Milyon Ton)
1992
Maden Tetkik Arama
492
2005
Datong Coal Company
354
2008
Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.
405
2009
UK Coal Mining Group
451
2009
SLR Consulting Ltd.
573
MTA Genel Müdürlüğü 1941-1990 yılları arasında havzada 144 etüt ve sondajlı
arama faaliyetleri yapmış, bu faaliyetler 1990 Nisan ayında son bulmuştur. 1990 yılı sonuna
kadar yapılan 144 sondajın değerlendirilmesiyle, MTA, 491.604.721 ton toplam rezerv ortaya
çıkarmıştır (Bulut, M.,1992).
Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş., 2005 yılında Amasra B sahasını uluslararası ihale
ile TTK’dan kiraladıktan sonra 2006 yılında sondajlı arama ve rezerv geliştirme çalışmalarına
başlamış ve bugüne kadar 54 derin sondaj yapmıştır. Bu sondajların hepsi kömür kesmiş ve
ilave rezerv tespit edilmiştir.
SLR Consulting Ltd., HEMA tarafından yapılan 54 sondajdan 2009 yılına kadar
yapılmış olan 20 sondaj ve daha önce MTA tarafından yapılan sondajları değerlendirmeye
almış ve sahada toplam 573 Mt rezerv (muhtemel+mümkün rezerv) hesaplamıştır.
Sahada sondajlı arama çalışmaları devam etmekte ve yapılan sondajların tümünün
kömür kesmiş olması yeni sondajlarla rezerv miktarının artacağını göstermektedir. Yatırımcı
tarafından yapılan 54 adet derin sondajın verilerinin değerlendirilmesiyle sahadaki rezervin
yaklaşık 600 Mt olarak tespit edildiği öngörülmüş olup sahalarda yeni sondaj çalışmalarına
devam edilmektedir.
Yukarıda verilen ve çeşitli kurumlar tarafından hesaplanan rezerv rakamları
incelendiğinde, sahada rezerv açısından bir sıkıntı olmadığı ve istenen üretimin yapılabilmesi
için yeterli rezerv olduğu sonucu çıkmaktadır.
Yeraltı üretim sahalarının planlanması
Amasra B işletme sahası, 50 km²’lik bir alan kaplamakta olup, Hattat Enerji ve Maden
Tic. A.Ş. işletme sahasının 12 km² alanında -400,00 kotunun altında, 35,6 km² alanında ise
yerüstünden en derin kotlara kadar çalışacaktır. Üretim projesi hazırlanmış olan alan, Tuna
Fayı’nın güneyinde 13 km² alan içersinde üç bölgeye ayrılmıştır (doğu sahası, batı sahası ve
güneydoğu sahası).
Damar kalınlığı üretim bölgelerinde değişken olduğundan kömür kazı ve yükleme işi
için şartlara göre kesici yükleyici veya saban, tahkimat olarak ise kazıcılara uygun yürüyen
tahkimat sistemi kullanılacaktır. Kömür kalınlığı 2 m olan panoda, üretim 143-242 m
ayaklarda 0,70 m’lik kesme derinliği olan tamburlu kesici ile 7,29-12,34 m/gün arasında
ilerleme planlanmaktadır. Dört vardiyalık çalışma düzeninde üç vardiya üretim ve bir vardiya
bakım yapılarak kesici yükleyici ile 6.000 ton/gün, saban ile 3.500 ton/gün tüvenan üretim
yapılacaktır.
Tam mekanize kazı ve tahkimat yapan üç panodan günlük 13.000-15.500 ton
arasında üretim planlanmıştır.
250
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Doğu sahasında hazırlanmış olan üretim projesi 4,2 km²’lik alanı kapsamaktadır.
Projelendirilen alan doğu-batı doğrultusunda batıda Merkez Fay ile doğuda sıkma zonu
arasında, kuzey-güney doğrultusunda kuzeyde Tuna Fayı ile güneyde tali fay arasında yer
almaktadır. Bu alanda Westfaliyen-C yaşlı ekonomik kalınlığa sahip 4 adet kömür damarı
bulunmaktadır. -400.00 ile -530,00 kotları arasındaki bu damarlar 3 nolu damar, 4.1 nolu
damar, 4.2 nolu damar ve 5 nolu damar olarak isimlendirilmiştir. Ekonomik kömür damarı
kalınlığı 0,95 m ve üstü alınmıştır. -550.00 kotunun altındaki Westfaliyen-A birimine ait kömür
damarlarının korelasyon çalışmaları devam etmektedir. Henüz değerlendirmeye
alınmamıştır.
Doğu sahasında uygulanacak yeraltı işletim sisteminde üretim panoları,
kuzeydoğudan güneydoğuya D-101, D-102, D-103 şeklinde oluşturulmuştur. Panolarda ayna
kazısı tek dilim şeklinde, geri dönümlü arka göçertmeli, uzunayak üretim yöntemi
uygulanacaktır. Pano boyları 650–2.200 m arasında oluşturulacak, 204 m ayak uzunluğu
olacaktır.
Üretim panosundaki üst taban yolu göçmeye terk edilirken, alt taban yolu bir alttaki
panonun üst taban yolu olacağından ayak içine doğru 4-8 m genişliğinde ve kazılan kömür
yüksekliğinde şerit dolgu ile tahkim edilecektir.
Arka göçertmeli U tipi uzunayak yönteminin seçilmesindeki ana sebep işletme
sahasındaki
Westfaliyen-C
kömürlerinin
yanma
riskinin
yüksek
olmasından
kaynaklanmaktadır.
İşletim sistemi olarak çoklu damar işletim sitemine uygun olarak bir taban yolu iki defa
kullanılacaktır. Bu alt taban yollarının yeterli süre sağlam tutulması için taban yolunun üretim
yapılan pano tarafında boydan boya dolgu sistemi uygulaması yapılacaktır. Dolgu sistemi
yerine kömür topuğunun bırakılması sisteminin tercih edilmemesinin nedeni çoklu damar
işletilmesi uygulamalarında ezilen topukların kızışıp yanması ve büyük rezerv kayıplarına
neden olmasıdır.
Bu doğrultuda üst panonun alt taban yolu alt panonun üst taban yolu olarak ikinci kez
kullanılacağından 4-8 m genişliğinde ve kazılan kömür yüksekliğinde şerit dolgu şeklinde
tahkim edilecektir. Böylece şerit dolgu yapılmış taban yollarında, basınçlarla tahkimatta
oluşacak deformasyonlar en asgari düzeye indirilecektir.
Dolgu üniteleri için 1 nolu kuyu yerüstü sahasında 4 adet 100 ton kapasiteli silo
kurulacaktır. Bu siloların 2 adedi çimento ve kül silosu, 2 adedi karışım silosu olacaktır. Dolgu
malzemesi olarak üretim projesine paralel olarak gerçekleştirilecek termik santralden gelecek
olan elektrofilitre külü, %30 oranında çimento ile karıştırılarak hazırlanacaktır.
Karışım silolarındaki kuru malzeme, yeraltında -410,00 kotunda doğu üretim sahasına
en yakın ara siloya basıncılı hava ile borular içersinden gönderilecektir. Ara silolardan daha
küçük hacimlerdeki taban yolundaki silolara gönderilen agrega su ile karıştırılarak beton
pompası aracılığı ile dolgunun yapılacağı taban yolundaki kısma basılacaktır. Priz
hızlandırıcı olarak % 1,5-2 oranında sodyum silikat nötral olarak kullanılacaktır.
Batı sahasında hazırlanmış olan üretim projesi 3,7 km² lik alanı kapsamaktadır.
Projelendirilen alan Doğu-Batı doğrultusunda batıda 3 Nolu fay ile doğuda Merkez Fay
arasında, kuzey-güney doğrultusunda kuzeyde Merkez Fay ile 3 Nolu fayın kesişme zonları
ve güneyde sıkma zonları arasında yer almaktadır.
251
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Merkez Fayı etkisiyle yükselen batı üretim sahasında Karodon serisi kömürlerin bir
kısmı aşındığından bir kısmı ise yerçekimi sonucu doğuya doğru kaydığından kozlu serisi
Westfaliyen-A yaşlı damarlar mevcuttur. Öncelikle sondaj verileri yeterli ve işletilebilir
kalınlığa sahip 7 adet kömür damarında proje hazırlanmıştır. -250/-800 kotları arasındaki bu
damarlar 1 nolu damar, 2 nolu damar, 3 nolu damar, 4 nolu damar, 5 nolu damar, 6 nolu
damar ve 7 nolu damar olarak isimlendirilmiştir. Ekonomik damar kalınlığı 0,95 m ve üstü
olarak alınmıştır. Kuzeybatıda -540, güneybatıda ve -800 kotunun altındaki Westfaliyen-A
birimine ait diğer kömür damarlarının korelasyon çalışmalarına devam edilmektedir.
Tam mekanize panolar 3 nolu faya parelel olarak düzenlenmiştir. Sahada, öncelikle
üretim planlaması yapılan tam mekanize üretime uygun 34.972.301 ton işletilebilir rezerv
bulunmaktadır. Yeterli bilgi ve ekonomik kalınlığı olmayan panolardaki 3.361.633 ton rezerv
hesaplarına dâhil edilmemiştir. Yeraltı çalışmaları sırasında yeniden değerlendirilecektir.
Kömür damarlarının eğimleri 15º ile 17º arasında değişmektedir.
Batı sahasında uygulanacak yeraltı işletim sistemi doğu sahasında olduğu gibi üretim
panoları, kuzeybatıdan güneydoğuya B-101, B-102, B-103 şeklinde oluşturulmuştur.
Panolarda ayna kazısı tek dilim şeklinde, geri dönümlü arka göçertmeli, uzunayak üretim
yöntemi uygulanacaktır. Pano boyları 1.030-2.127 m arasında oluşturulacak ve 220 m ayak
uzunluğu olacaktır. Doğu sahasındaki işletim sistemi batı sahasında da aynı şekilde
uygulanacaktır.
2 nolu kömür damarında bir seferde çift tamburlu kesici yükleyici 1,68 ton/m³ kömür
damarı yoğunluğunda ve 1,8 m kalınlığında en fazla 1.500 ton/saat kapasite ile kesilerek,
2.000 ton/saat kapasiteli ayak içi konveyörüne yüklenecektir. 1, 3, 4, 5, 6 ve 7 nolu kömür
damarlarında saban 1,68 ton/m³ kömür damarı yoğunluğunda 1,1 m kalınlığında en fazla 750
ton/saat kapasiteli ayak içi konveyörüne yüklenecektir.
Ayak içi, çalışma yüksekliği minimum 1.100 mm, en fazla 2.750 mm yüksekliğindeki
yürüyen tahkimatlarla tahkim edilecektir. Üretilen kömür 2.000 ton/saat kapasiteli aktarma
konveyörüne dökülecek ve konveyör üzerinde kurulu kırıcı ile istenilen boyuta indirgenerek
aktarma konveyörünün döküş bölgesinden yeryüzüne kadar kömür içersindeki 2.055 m, ana
üretim galerinde 3.835 m uzunluğundaki 7 adet 1.200 mm genişliğindeki bantlı konveyörle
taşınacaktır.
Doğu üretim sahasında taban yollarında uygulanacak dolgu sitemi batı üretim
sahasında da uygulanacaktır. Bu doğrultuda üst panonun alt taban yolu alt panonun üst
taban yolu olarak ikinci kez kullanılacağından 6-10 m genişliğinde ve kazılan kömür
yüksekliğinde şerit dolgu şeklinde tahkim edilecektir.
Dolgu üniteleri için 1 nolu kuyu yerüstü sahasında 4 adet 100 ton kapasiteli silo
kurulacaktır. Bu siloların 2 adedi çimento ve kül silosu, 2 adedi karışım silosu olacaktır. Dolgu
malzemesi olarak, üretim projesine paralel olarak gerçekleştirilecek termik santralden
gelecek olan elektrofilitre külü, %30 oranında çimento ile karıştırılarak hazırlanacaktır.
Karışım silolarındaki kuru malzeme, basınçlı hava ile borular içersinden yeraltında
-510,00 kotundaki ara siloya gönderilecektir. Bu ara siloda su ile karıştırılarak beton pompası
aracılığı ile dolgunun yapılacağı taban yollarına basılacaktır. Priz hızlandırıcı olarak %1,5–2
oranında sodyum silikat nötral olarak kullanılacaktır.
Güneydoğu sahasında hazırlanmış olan üretim projesi 4,1 km²’lik alanı
kapsamaktadır. Projelendirilen alan doğu-batı doğrultusunda batıda Merkez Fay ile doğuda
sıkma zonu arasında, kuzey-güney doğrultusunda kuzeyde 2 nolu fay ile güneyde sıkma
zonu arasında yer almaktadır.
252
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Merkez fayın etkisiyle düşen bloktaki güney doğu sahasında Karadon serisi
Westfaliyen-C yaşlı ekonomik kalınlığa sahip 2 adet kömür damarı bulunmaktadır. -660.00 ile
-890,00 kotları arasındaki bu damarlar 4.1 nolu damar ve 4.2 nolu damarlardır. Ekonomik
kömür damarı kalınlığı 0,95 m ve üstü alınmıştır. -660.00 ve -890.00 kotunun altındaki
Westfaliyen-A birimine ait kömür damarlarının korelasyon çalışmaları devam etmektedir.
Saha içersinde tam mekanize üretime uygun 26.484.944 ton işletilebilir rezerv
bulunmaktadır. Yeterli bilgi ve ekonomik kalınlığı olmayan panolardaki 1.754.625 ton rezerv
hesaplarına dâhil edilmemiştir Kömür damarlarının eğimleri 10º ile 15º arasında
değişmektedir.
Üretime geçmek için güneydoğu sahasında ana kat galerileri haricinde 24 m² ve 18
m² kesitlerinde 3.600 m düz ve eğimli galeri sürülecektir. Ayrıca pano hazırlıklarında 53.371
m sürülecek taban yolları, başyukarılar ve ayaklardan 1.566.130 ton üretim yapılacaktır.
Taban yolları 24 m2 kesitinde açılacaktır.
Güneydoğu sahasında uygulanacak yeraltı işletim sistemi doğu sahasında olduğu gibi
üretim panoları, kuzeydoğudan güneydoğuya GD-101, GD-102, GD-103 şeklinde
oluşturulmuştur. Panolarda ayna kazısı tek dilim şeklinde, geri dönümlü arka göçertmeli,
uzunayak üretim yöntemi uygulanacaktır. Pano boyları 788-1.681 m arasında, ayak
uzunlukları 207 m-242 m arasında olacaktır. Doğu sahasındaki işletim sistemi güneydoğu
sahasında aynı şekilde uygulanacaktır.
4.1 nolu kömür damarında bir seferde çift tamburlu kesici yükleyici 1,68 ton/m³ kömür
damarı yoğunluğunda ve 4,0 m kalınlığında en az 1.900 ton/saat kapasite ile keserek, 2.000
ton/saat kapasiteli ayak içi konveyörüne yüklenecektir.
4.2 nolu kömür damarında bir seferde saban 1,68 ton/m³ kömür damarı
yoğunluğunda ve 1,1 m kalınlığında en fazla 1.500 ton/saat kapasite ile kesilerek, 2.000
ton/saat kapasiteli ayak içi konveyörüne yüklenecektir.
4.1 nolu kömür damarında ayak içi, minimum 1.800 mm, 4.2 nolu kömür damarında
ayak içi minumum 1.100 mm yüksekliğinde çalışan yürüyen tahkimatlarla tahkim edilecektir.
Üretilen kömür 2.000 ton/saat kapasiteli aktarma konveyörüne dökülecek ve konveyör
üzerinde kurulu kırıcı ile istenilen boyuta indirgenerek aktarma konveyörünün döküş
bölgesinden yeryüzüne kadar kömür içersindeki 1.500 m, ana üretim galerinde 4.806 m
uzunluğundaki 6 adet 1.200 mm genişliğindeki bantlı konveyörle batı Sahasının kömür sevk
bandına taşınacaktır.
Doğu üretim sahasında taban yollarında uygulanacak dolgu sistemi güneydoğu
üretim sahasında da uygulanacaktır. Bu doğrultuda üst panonun alt taban yolu alt panonun
üst taban yolu olarak ikinci kez kullanılacağından 6-10 m genişliğinde ve kazılan kömür
yüksekliğinde şerit dolgu şeklinde tahkim edilecektir.
Dolgu üniteleri doğu sahasının üretimi tamamlandıktan sonra 3 nolu kuyudan
sökülerek 2 nolu kuyu yerüstü sahasında kurulacaktır. 4 adet 100 ton kapasiteli siloların 2
adedi çimento ve kül silosu, 2 adedi karışım silosu olacaktır. Dolgu malzemesi olarak, üretim
projesine paralel olarak gerçekleştirilecek termik santralden gelecek olan elektrofilitre külü,
%30 oranında çimento ile karıştırılarak hazırlanacaktır.
Karışım silolarındaki kuru malzeme, basıncılı hava ile borular içersinden yeraltında
-610,00 kotundaki ara siloya gönderilecektir. Bu ara siloda su ile karıştırılarak beton pompası
aracılığı ile dolgunun yapılacağı taban yollarına basılacaktır. Priz hızlandırıcı olarak % 1,5-2
oranında sodyum silikat nötral olarak kullanılacaktır.
253
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Amasra B kömür sahasında, yeraltı kömür işletim sistemi geri dönümlü arka
göçertmeli, uzunayak üretim yöntemi uygulanacaktır (Bkz. Şekil 92, Şekil 93, Şekil 94 ve
Şekil 95). Üretim panosundaki üst taban yolu göçmeye terk edilirken, alt taban yolu bir alttaki
panonun üst taban yolu olacağından ayak içine doğru 4-8 m genişliğinde ve kazılan kömür
yüksekliğinde şerit dolgu ile tahkim edilecektir.
Şekil 92. Uzunayak Madenciliği’nde Kömür Üretimi
Şekil 93. Tam Mekanize Uzunayak Madenciliği’nde Kömür Üretimi
254
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 94. Uzunayak Madenciliği’nde Kömür Üretimi İş Akış Şeması
Şekil 95. Uzunayak Madenciliği’nde Kesici-Yükleyici ve Yürüyen Tahkimat Sisteminden Genel Görünüm
Doğu, batı ve güneydoğu sahasında uzun ayak madenciliği ile yıllar itibariyle
üretilecek kömür miktarı Tablo 107 ve Şekil 96'da verilmiştir.
Tablo 107. Amasra B Sahasında Yıllar İtibarıyla Üretilecek Kömür Miktarları
Yılık Kömür
Yıllar
Yılık Kömür Üretimi (ton)
Yıllar
Üretimi (ton)
2017
3.452.000
2023
5.913.000
Yıllık Ramble
3
Miktarı (m )
70.956
2018
3.934.000
2031
4.708.000
56.496
2019
4.692.000
2032
3.778.000
45.336
2020
4.055.000
2033
3.984.000
47.808
255
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yıllar
Yılık Kömür Üretimi (ton)
Yıllar
Yılık Kömür
Üretimi (ton)
2021
4.785.000
2034
3.993.000
Yıllık Ramble
3
Miktarı (m )
47.916
2022
4.939.000
2035
4.322.000
51.864
2023
4.579.000
2036
4.257.000
51.084
2024
4.455.000
2037
3.572.000
42.864
2025
4.382.000
2038
2.219.000
26.628
2026
5.407.000
2039
2.297.000
27.564
2027
5.265.000
2040
2.251.000
27.012
2028
5.314.000
2041
2.233.000
26.796
2042
1.962.000
235.444
1.279.500
2029
5.877.000
TOPLAM
NOT:Üretim hesabına tüm damarlar dahil edilmemiştir.
NOT: Kömürün üretim hesapları 50 km2’lik ruhsat alanının 12 km’lik bölümüne ait işletme projesi hazırlanacak
şekilde düşünülerek çıkartılmıştır.Alandaki sondajlar devam etmekte ve yeni işletme projeleri tuhsatlı alanda
çalışılmaktadır. Kömürün üretim miktarı ve ramble ihtiyacı miktarı bu çalışmalara göre artacaktır.
Şekil 96. Amasra Taşkömürü Projesi Üretim Grafiği (üretim hesabına tüm damarlar dahil edilmemiştir)
Kömür özellikleri, kömürün kısa ve elementel analizi, ısıl değeri
Amasra tüvenan kömürünün özellikleri Tablo 108’de verilmiştir.
Tablo 108. Amasra Tüvenan Kömürünün Karakteristik Özellikleri
Amasra Tüvenan Kömürünün Karakteristik Özellikleri
Boyut (mm)/İçerik
0-10
0-18
Nem %
2,90
3,75
Kül %
38,10
44,24
Uçucu Madde %
24,27
Sabit Karbon %
27,74
Üst Isı Değeri (kcal/kg)
4017
3600
Alt Isı Değeri (kcal/kg)
3807
3445
256
0-25
4,25
42,93
24,32
28,50
3677
3509
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tüvenan kömür termik santrale beslenmeden önce lavvarda zenginleştirilecek ve
sonra termik santrale beslenecektir. Lavvarda zenginleştirilecek kömürün lavvar çıkışındaki
özellikleri Tablo 109'da gösterilmiştir. Santralde kullanılacak kömür tüvenan değil
lavvarlanmış (yıkanmış) olarak ısıl değeri yaklaşık 5.650 (+/-200) yani ortalama 5.850
Kcal/kg, ortalama kül oranı %12-15, maksimum kül oranı %20 ve yanıcı kükürt oranı ise
%0,5 olacaktır.
Tablo 109. Amasra Lavvar Kömürünün Karakteristik Özellikleri
Amasra Lavvar Kömürünün Karakteristik Özellikleri
Boyut (mm)/İçerik
+50
13-50
10-18
Nem%
3±1
4±1
6±1
Kül %
15±2
14±2
14±2
Uçucu madde %
35±2
35±2
34±2
Sabit Karbon %
47±2
46±2
45±2
Üst Isı Değeri (kcal/kg)
6250
6200
6050
Alt Isı Değeri (kcal/kg)
6050
6000
5850
0-10
14±2
12±2
32±2
41±2
5650
5450
Kömürün taşınması ve depolanması sırasındaki etkileri (tozuma, yanma riski,
sızıntı suları vb), kullanılacak ulaşım tipi ve araçlar, bu araçların miktarları ve
kapasiteleri, depolama ve kırma-eleme işleminin nerede-ne şekilde gerçekleştirileceği,
oluşacak toz miktarı ve alınacak tedbirler
Üretilen kömür 2.000 ton/saat kapasiteli aktarma konveyörüne aktarılacak ve
konveyör üzerinde kurulu kırıcı ile istenilen boyuta indirgenerek aktarma konveyörünün
döküş bölgesinden yeryüzüne kadar konveyör bantla taşınacaktır.
Yeraltı galerilerinden bant konveyörler ile skip yükleme cebine beslenen kömürler,
kuyu içersindeki skip kovalarına otomatik doldurularak yerüstüne çıkarılacaktır.
Kuyulardan yeryüzüne çıkarılan kömür, kömür sahasında planlanan lavvar tesisinde
işlenecektir. Lavvar tesisinde işlenen kömür kapalı bant konveyörle santralde planlanan
kömür stok alanına taşınacaktır. Bu nedenle kömürün taşınması sırasında toz emisyonu
oluşumu söz konusu olmayacaktır.
Kömür stok alanında kömürün kendiliğinden yanma riskine karşı sahasında depo
yığınları çok yüksek yapılmayacak ve kömür yığınları sahada uzun süre bekletilmeyecektir.
Kömür stok alanında yığın sıcaklığı ve karbonmonoksit ölçümleri sürekli yapılacaktır.
Kömür yığınına tozlanmayı engellemek için su püskürtülecektir. Kömür yığınlarının
sulanması kömürün kendiliğinden yanma özelliği de azaltacaktır. Ayrıca stok alanında
yangınla mücadele sebebiyle bir su püskürtme sistemi kurulması planlanmaktadır.
Aşırı kuruluğa ve kömür stoklarından yayılacak tozlara karşı su püskürtme sistemine
ilave olarak kömür stok alanı çevresinde yağmur suyu drenaj sistemi yapılacaktır. Kömür
stoğundan gelen sızıntı suları ve yağmur suyu, toplama havuzunda toplanacak ve kömür
hazırlığındaki toz bastırma sisteminde tekrar kullanılacaktır.
Kömür stok alanından alınan kömürler kazan bunkerlerine kömür beslenimi için
kömür kırıcılarına gönderilecektir. Kömür kırıcı tesisi kapalı ortamda olacak olup, iki elek ve
iki kırıcıdan oluşacaktır.
Kırıcı ünitesi kapalı ortam içerisinde planlandığı için kömürün kırılmasından kaynaklı
meydana gelecek tozların çevreye yayılması söz konusu olmayacaktır. Kömür kırıcı
tesisinden alınan kömür, buradan kazan bunkerlerine verilecektir.
257
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kömür stok alanı ve kömür kırıcı binasının yeri Ek 2'de verilen Genel Vaziyet
Planı'nda işlenmiştir.
Kömürün kullanımı öncesinde (zenginleştirme-lavvarlama
yapılacak işlemler, ortaya çıkacak atık miktarları ve bertarafı26
aşamasında)
Hattat Holding’in bir başka iştiraki olan Hattat Enerji ve Maden Ticaret A.Ş. tarafından
çıkarılacak olan taşkömürünün kuyulardan yeryüzüne çıkartılmasından sonra yıkama ve
zenginleştirme işlemine tabi tutulması gerekmektedir. Bu işlem için Bartın İli, Amasra İlçesi
sınırlarında, Kuyu-1 yakınlarında ve santral sahasına yaklaşık 140 m mesafede bir lavvar
tesisinin kurulmasına karar verilmiştir . Lavvar tesisi, işbu ÇED Raporu kapsamında olmayıp,
tesis ile ilgili ÇED süreci, Bartın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nezdinde devam etmektedir.
Lavvar tesisinde işlem gören kömürler, santral sahasına kapalı bant konveyörler ile
taşınacaktır.
Lavvar tesisi, yeraltı ocaklarından üretilen tüvenan kömürlerin zenginleştirilmesi için
kullanılacaktır. Kömürün zenginleştirilmesinde 2x500 ton/saat yıkama kapasiteli ve 200
ton/saat (sığ damarlara sahip batı sahası tüvenan kömürlerin zenginleştirilmesi için)
kapasiteli iki adet lavvar tesisin kurulması planlanmaktadır. Ancak işbu ÇED Raporu’na konu
proje kapsamında tüvenan kömürlerin işlem göreceği 2x500 ton/saat yıkama kapasitesine
sahip lavvar tesisi kullanılacaktır.
Lavvar tesisi, tüvenan kömür besleme, iri ve ince kömür devresi, şlam, tikiner ve şist
atık kısımlarından oluşmaktadır. Yeraltı ocaklarından üretilen tüvenan kömürlerin
zenginleştirilmesi için 2x500 ton/saat yıkama kapasiteli kömür zenginleştirme tesisindeki iri
devre yıkama ünitesi, 100 mm-10 mm arasındaki malzemeyi, ince devre yıkama ünitesi ise
10 mm-0,5 mm arasındaki malzemeyi yıkamak için kullanılacaktır.
Modüler tipte tasarlanan tesis, 100 mm-10 mm arasında yıkanan tamburlu ayırıcı
modül (iri devre yıkama) ve 10 mm- 0,5 mm arasında yıkanan siklon modülden (ince devre
yıkama) ve 0,5 mm altı spiral devresinden oluşmaktadır.
Lavvar Tesisi Prosesi
1- Tüvenan Hazırlama: Yeraltı ocaklarından çıkarılacak tüvenan taşkömürü tüvenan
silolarına bantlarla taşındıktan sonra siloların altından yıkama ünitelerine bant konveyörlerle
gönderilecektir. Tüvenan kömür daha sonra besleme bunkerine dökülecektir. Tüvenan kömür
ilk aşamada 500 ton/saat kapasiteli, invertörlü (hız ayarlı) paletli besleyici ve tüvenan
besleme bant ile tüvenan kömür eleğine beslenecektir. Burada 100 mm’de elenecektir. Elek
altı malzeme tesis besleme bandına, elek üstü malzeme de kırıcı besleme bandı ile
merdaneli kırıcıya verilecektir. Kırılan tüvenan kömür, kırıcı altı bant ile tesis besleme
bandına beslenecektir. Daha sonra muz elekte 18 mm’de sulu olarak elenecektir.
2- İri Kömür Yıkama Devresi (-100+10 mm ): Tüvenan tasnif eleğinde elenen +10 mm
boyutundaki tüvenan kömür, birinci ağır mayi tamburuna girmekte, burada elde edilen temiz
kömür önce tambur çıkışındaki sibent eleklerde ve daha sonra vibrasyonlu eleklerde
manyetiti süzülüp temiz su fıskıyeleri ile yıkanmaktadır.
26
Lavvar tesisi, işbu ÇED Raporu kapsamında olmayıp, tesis ile ilgili ÇED süreci, Bartın Çevre ve Şehircilik İl
Müdürlüğü nezdinde devam etmektedir. Aşağıdaki bölümlerde detayları verilen lavvar tesisi ile ilgili bilgiler,
yatırımcı firmadan temin edilmiştir.
258
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Temiz kömür bu elekte elenerek +10-18 mm ve +18-100 mm torbalama tesisine
göndermektedir. Batan ürün ise ikinci ağır mayi tamburuna girdikten sonra sibent eleklerde
ve daha sonra vibrasyonlu eleklerde manyetiti süzülmekte, temiz su fıskiyeleri ile yıkanmakta
ve bantlar marifetiyle silolara gönderilmektedir.
3- İnce Devre (-10+0,5 mm): Sulu tüvenan tasnif eleğinden gelen -10 mm
boyutundaki tüvenan kömür içerisindeki şlamın süzülmesi için 3.000 x 4.800 mm ebatlarında
0,5 mm Cr-Ni rima elek yüzeyli tek katlı şlam süzme eleğine beslenmektedir. Beslenen
malzeme üzerindeki şlam yıkanarak elek altında bulunan tanka süzülmekte, elek üzerinde
kalan tüvenan (+0,5 mm) ağır mayi siklon tankına gönderilmektedir. Buradan 10”x8” ağır
mayi siklon pompası vasıtasıyla +0,5-10 mm tüvenan kömürünün zenginleştirileceği Ø
850/600 mm çapındaki 3 ürünlü ağır mayi siklonlarına basılan ve temiz hale gelen kömür,
mikst ve şist, sibent ve eleklerde manyetiti süzülmek suretiyle yıkanmaktadır. 0,5-10 mm hale
gelen tüvenan kömürün, santrifüj kurutucu marifetiyle nemi alınmaktadır.
4- Şlam Zenginleştirme (- 0,5 mm): Ön yıkama eleğinde yıkanan -0,5 mm altındaki
malzeme, şlam tankında toplanmaktadır. Buradan şlam pompası vasıtasıyla 14’’ çapında
olan ve 4 adet bulunan şlam siklonlarına basılmaktadır. +0,15-0,5 mm boyutundaki siklon altı
malzeme spirallere verilmektedir. Elde edilen temiz kömür ve şist, 1.830 x 3.850 mm
boyutlarında ve 50 ters eğimli poliüretan elek yüzeyli üzerinde çift vibratör motor bulunan
susuzlandırma eleğine gelmektedir. Temiz kömür dikey santrifüj kurutucuya verilerek yüzey
nemi alınmaktadır.
5- Arıtma Tesisi ve Vakumlu Disk Filtre: Şlam siklon üstü -0,1 mm malzeme 12 m
çapındaki tikiner tankına gönderilmekte ve polimer vasıtasıyla çöktürülmektedir. Elde edilen
temiz su, tesiste proses suyu olarak kullanılmaktadır. Tikiner altı malzeme vakumlu disk filtre
ile susuzlandırılarak ve mikst ilave edilerek santral yakıtı olarak değerlendirilebilir.
Lavvar Tesisinden Atıksular
Lavvar tesisi kapalı devre olarak çalıştırılacak olup, tesisten kaynaklanan herhangi bir
atıksu oluşumu söz konusu olmayacaktır. Tesisteki tüm sızıntı, yıkama ve filterpres suları,
toplanarak sisteme geri beslenecektir.
Lavvar Tesisinden Kaynaklanacak Katı Atıklar
Lavvar tesisinden atık olarak taş ve kaya gibi inert malzemeler meydana gelecektir.
Bunların dışında tikinerden ve filterpresten çıkan malzeme kek kıvamında ve düşük kalorili
olup, piyasaya paçallanarak (kalorisini yükseltmek için kömürle karıştırılarak)
satılabilmektedir. Lavvar tesisi kapsamında 3 adet pasa döküm sahası belirlenmiş olup, söz
konu malzemenin piyasaya satışının yapılamadığı durumda, lavvar tesisinde meydana gelen
katı atıklar kamyonlar vasıtasıyla bu alanlarda depolanması planlanmaktadır.
259
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
V.2.4. Faaliyet Ünitelerinde Kullanılacak Suyun Hangi Prosesler İçin Ne Miktarlarda
Kullanılacağı, Kullanılacak Suyun Proses Sonrasında Atık Su Olarak Fiziksel, Kimyasal
ve Bakteriyolojik Özellikleri, Atık Su Arıtma Tesislerinde Bertaraf Edilecek Maddeler ve
Hangi İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edilecekleri, Arıtma İşlemleri Sonrası Atık Suyun
Ne Miktarlarda, Hangi Alıcı Ortamlara, Nasıl Deşarj Edileceği
Su kullanım miktarları
Proje kapsamında;
Personel içme-kullanma suyu,
Soğutma suyu (kondenser ve yardımcı sistem soğutma suları),
Kazan katma (besleme) suyu (demineralize su),
Servis suyu-yıkama suları (hava ısıtıcıları ve luvo yıkama suları),
Yangın suyu,
BGD tesisin için proses suyu,
Kül nemlendirmede ve kömür stok alanında yapılacak sulamada su kullanımı söz
konusudur.
1) Personel İçme-Kullanma Suyu Miktarı
İşletme aşamasında çalışacak personelden kaynaklı su tüketim miktarı, kişi başına
günlük ortalama su tüketimi 150 l kabulü ile aşağıdaki gibi hesaplanmıştır.
Çalışan sayısı
: 500 kişi
Birim katı atık miktarı : 150 litre/kişi/gün
Su tüketim miktarı
: 500 x 150= 75 m3/gün'dür.
Personel içme suyu ihtiyacı dışarıdan hazır damacanalarla ve/veya tankerlerle temin
edilecektir. Personel kullanma suyu ise desanilasyon ünitesinden geçirilmiş deniz suyundan
karşılanacaktır.
2) Soğutma Suyu
Termik santral için tek geçişli soğutma sistemi kullanılacaktır. Santralde kondenser
soğutma suyu ihtiyacı iki ünite için yaklaşık 162.900 m³/saat olarak öngörülmektedir.
Soğutma suyu denizden temin edilecektir. Denizden alınan su elektroklorlama
ünitesinden geçirilerek soğutmada kullanılacaktır.
3) Kazan Katma (Besleme) Suyu (Demineralize Su)
Kazanda buhar üretimi için kapalı sistemde kullanılmak üzere demineralize su
kullanılacak olup, bir ünite için kazan besleme suyu 55 m 3/saat olup, toplam kazan besleme
suyu miktarı 110 m3/saat'tir. Ayrıca santralde diğer kapalı çevrim soğutma suları için katma
suyu, kondenat son arıtma, kazan ön ısıtıcı kurum üfleyici kaybı ve diğer kullanımlarla birlikte
132 m3/saat demi suyuna ihtiyaç vardır.
Demi suyu kullanacak üniteler ve tüketim miktarları Tablo 110’da verilmiştir.
260
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 110. Demi Suyu Kullanacak Üniteler ve Tüketim Miktarları
Ünite
Tüketim Miktarı
3
Su/Buhar çevrim kayıpları için ilave
2 x 55 m /saat
Kapalı yardımcı soğutma suyu
2 x 4 m /saat
Kazan ön ısıtıcı kurum üfleyici
2 x 3 m3/saat
Kondensat son arıtma
2 x 1 m /saat
Diğer
2 x 3 m3/saat
Toplam
2 x 66 m3/saat
3
3
132 m3/saat demi suyu elde edebilmek için demi suyu ünitesine 166 m 3/saat su ilave
edilecektir. 166 m3/saat suyun 34 m3/saat’i demi suyu ünitesinde rejenerasyon (geri yıkama)
işlemi sırasında kullanılacaktır.
Kazan besleme suyu (demi suyu) denizden temin edilecektir. Denizden temin
edilecek su demi suyu olarak kullanılmak üzere, önce desanilasyon ünitesinde sonra
demineralize su ünitesinde arıtılacaktır. Santralde 2x83 m 3/saat kapasiteli iki adet
demineralize su ünitesi kullanımı planlanmaktadır.
4) Servis Suyu-Yıkama Suları (Hava Isıtıcıları ve Luvo yıkama suları)
Santralde baca gazının ısı enerjisinden, yakma havasının ısıtılması amacıyla
yararlanılmakta olup, bu işlem, baca gazı kanallarına EF’lerden önce yerleştirilen hava on
ısıtıcıları (Luvo) aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Yanma gazlarının içinde bulunan uçucu
kül nedeniyle zamanla kirlenen ısıtıcıların zaman zaman su ile yıkanarak temizlenmesi
gerekmektedir. Yıkama seyreltik NaOH ile gerçekleştirilecektir. Hava ısıtıcıları, yılda bir ya da
iki kez yıkanacaktır.
Santral servis suyu ve yıkama suları desalinasyon ünitesinden temin edilecek olup,
servis suyu miktarı 100 m3/saat'dir.
5) Yangın Suyu
Santralde yangın söndürme amacıyla yangın su deposu olacaktır. Yangın su deposu
hacmi 5.000 m³ olacaktır. Yangın suyu denizden temin edilecektir.
6) BGD Tesisi İçin Proses Suyu
Santralde BGD ünitesinde kireç sütü çözeltisi hazırlamak için her bir ünitede 111
m3/saat olmak üzere toplam 222 m3/saat su tüketimi söz konusudur. BGD ünitesinde
kullanılacak su demineralizasyon ve desalinasyon ünitesinden kaynaklı atıksular ile
desanalisyon ünitesinden geçirilmiş sulardan karşılanacaktır.
7) Kül Nemlendirme ve Kömür Stok Alanı Sulama Suyu
Santralde kül nemlendirmede kullanılacak sular kazan blöf suları ve BGD ünitesinden
kaynaklı arıtılmış atık sular olacaktır. Kül nemlendirme için ayrıca su tüketimi söz konusu
olmayacaktır
Genel Değerlendirme
Proje kapsamında kullanılacak olan su miktarları Tablo 111’de sunulmuştur.
261
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 111. Kullanılacak Su Miktarları
Kullanim Amacı
Miktar
Temin Şekli
Personel İçme Suyu
-
Hazır Damacana ve/veya
Tankerlerle
Personel Kullanma Suyu
75 m3/gün
Desalinasyon Ünitesi
Soğutma Suyu
(kondenser + yardımcı soğutma
suları)
162.900 m3/saat
Deniz
Demi Suyu Kullanımları
+rejenerajyon
132 m3/saat + 34 m3/saat = 166
m3/saat
Desalinasyon + Demineralizayon
Ünitesi
Servis-Yıkama Suyu
100 m /saat
Desalinasyon Ünitesi
Yangın Suyu (yangın du deposu)
5.000 m3
Hamsu Tankı (- İhtiyaç döneminde)
BDG Ünitesi Proses Suyu
222 m3/saat
Desalinasyon Ünitesi ve
Desanilasyon ile Demineralizasyon
Ünitesi Atıksuları
Kül Nemlendirme ve Kömür Stok
Alanı Yağmurla Sistemi
120 m3/saat (öngörü)
Kimyasal Arıtma (BGD Arıtma)
Tesisi Çıkış Suları ve Blöf Suları,
3
Tablo 111'den de görüleceği üzere santral için ihtiyaç duyulan tüm proses suları
denizden temin edilecektir.
Santralde ihtiyaç duyulacak kondenser ve yardımcı soğutma suyu miktarı 162.900
m3/saat olup, denizden alınan su elektroklorlama ünitesinden geçirilerek doğrudan
soğutmada kullanılacaktır.
Planlanan proje için ihtiyaç duyulan diğer proses suları için (soğutma suyu hariç)
denizden çekilecek su miktarı 732 m3/saat'tir.
Kondenser soğutma suyu hariç diğer proses suları aşağıda verilen su arıtma
ünitelerinden geçirilerek kullanılacaktır.
Deniz suyu ön arıtma tesisi,
Desalinasyon tesisi,
Demineralizasyon ve kondensat arıtma tesisi,
Santralde diğer proses suları denizden, deniz suyu pompası vasıtasıyla çekilecek
elektroklorlama ünitesinden geçirilerek ham su depolama tankında depolanacaktır.
Elektroklorlama, deniz suyu proses sistemlerinde çamur, midye ve yosun oluşumunu
engeller. Ham su depolama tankından alınan sular, önce elek ve filtreler barındıran ön arıtma
ünitesinden (kum filtre) geçirilerek sudaki büyük parçaların su arıtma ünitelerine geçişi
önlenecektir.
Ön arıtmadan geçirilen sular, daha sonra desalinasyon (tuzsuzlaştırma) ünitesinden
geçirilerek toplam çözünmemiş madde değeri 10 ppm’den daha düşük arıtılmamış su
üretilecektir.
262
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Desalinasyon ünitesinde arıtılan (tuzsuzlaştırılan) deniz suyu daha sonra
deminezalize su ünitesinde tekrar arıtılarak saf su (demi su) elde edilecektir. Su temin
sistemine ilişkin detay bilgi Bölüm V.2.1'de verilmiştir.
Atıksu oluşumu
Santralin işletme aşamasında; çeşitli proseslerden ve işletmede çalışacak
personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksu oluşumu söz konusu olacaktır. Santralin işletme
aşamasında oluşacak atıksular;
İşletme aşamasında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksu,
Kazan blöf suları,
Filtre geri yıkama suları,
Desanilasyon ünitesinden kaynaklı atıksu,
Yıkama suları (luvo, hava ön Isıtıcıları yıkama suları),
BGD tesisinden kaynaklı atıksu,
Proseslerden kaynaklı yağlı atıksu,
Su analizlerinden kaynaklı atıksu,
Kömür stok alanından kaynaklı sızıntı suları, kömür stok alanı yağmur suları,
Demineralize su sisteminde rejenerasyon işleminden kaynaklı atıksu,
Diğer proseslerden (kondensat son arıtma, diğer kapalı çevrim soğutma suları,
oluşumu söz konusudur.
Kazan altında yer alan kül taşıma konveyörleri ceket tipi soğutucu konveyörler
olduğundan kül ile su arasında direk bir temas söz konusu olmadığından bu sistemde atıksu
oluşması söz konusu değildir.
Proje kapsamında oluşacak atıksuların kaynakları ve atıksuların bertarafı ile ilgili
bilgiler aşağıda verilmiştir:
Evsel Nitelikli Atıksu
İşletme aşamasında çalışacak personelden kaynaklı atıksu, evsel nitelikli olacaktır.
Evsel atıksular askıda, koloidal ve çözünmüş halde organik ve inorganik maddeler içerir.
Kişi başına günlük ortalama su tüketimi 150 l ve personel tarafından kullanılan suyun
%100’ünün atıksu olarak geri döneceği kabulü ile atıksu miktarı ve atıksudan kaynaklanan
kirlilik yükü aşağıda hesaplanmıştır. Hesaplamalarda kişi başına günlük ortalama su tüketimi
150 litre kabul edilmiştir.
Termik santralde çalışacak personelden kaynaklı meydana gelecek atıksu miktarı;
İçme suyu ihtiyacı
Atıksu miktarı
m3/gün olmaktadır.
Toplam kirlilik yükü
KOI
Toplam Organik Karbon
AKM
Klorür
Toplam N
Serbest Amonyak
Toplam P
= kişi x ort. su tüketimi = 500 x 150 = 75 m3/gün
= içmesuyu ihtiyacı x intikal yüzdesi = 75 x100/100 = 75
= 500 x 54
= 27.000 g BOI/gün
= 1,9 x 27.000 = 51.300 g KOI/gün
= 1 x 27.000 = 27.000 g TOC/gün
= 500 x 220 = 110.000 g/gün
= 500 x 8
= 4.000 g/gün
= 500 x12
= 6.000 g/gün
= 0,6 x 6.000 = 3.600 g/gün
= 500 x 4,5 = 2.250 g /gün
263
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
İnorganik
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
= 0,7 x 2250 = 1.575 g/gün
İşletme aşamasında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksu meydana
gelecek olup, söz konusu bu atıksular proje kapsamında işletilmesi planlanan paket atıksu
arıtma tesisine verilecektir.
Paket biyolojik atıksu arıtma tesisi özellikleri
Söz konusu proje kapsamında en az 80 m3/gün kapasiteli paket atıksu arıtma tesisi
kullanılacak olup, paket arıtma tesisi; ön çöktürme havuzu, dengeleme havuzu ve biyolojik
reaktör ünitelerinden oluşacaktır.
Arıtma Tesisi Genel Bilgileri
Atıksular içinde bulunan organik maddelerin mikroorganizmalar yardımıyla
karbondioksit, su ve yeni mikroorganizma hücrelerine dönüştürülmesi işlemlerine biyolojik
arıtma denilmektedir. Atıksu içinde bulunan ve çevreye verilmeleri durumunda kirletici olarak
değerlendirilecek olan organik maddeler, mikroorganizmalar tarafından besin maddesi olarak
kabul edilmekte ve bu maddeleri canlı faaliyetleri için kullanabilen mikroorganizmalar bu
şekilde atıksuyu temizlemektedir.
Biyolojik arıtma için mikroorganizmaların temel ihtiyaçları olan besin maddeleri ve
oksijenin sisteme verilmesi gereklidir. Besin maddeleri atıksu içinde mevcut olduğundan
dışarıdan sadece oksijen verilmesi yeterli olmaktadır. Oksijen sisteme hava verilmesi ile
temin edilir. Hava verilmesi aynı zamanda atıksu ile mikroorganizma karışımının homojen
olmasına ve reaksiyonlarının tank içinde üniform olarak gerçekleşmesine yardımcı olur.
Yeterli süre havalandırılan mikroorganizma-atıksu karışımı durgun şartlarda kendi
halinde bırakıldığında mikroorganizma topluluğu dibe çökerken arıtılmış su üstte kalır.
Kirletici maddeler reaksiyon süresince mikroorganizmanın faaliyetleri sonucunda
karbondioksit ve su olarak ortamı terk eder veya yeni mikroorganizma kütlesi olarak sistemde
kalır. Ortamdaki mikroorganizma sayısını sabit tutabilmek için sistemden sürekli veya belli
aralıklar ile mikroorganizma kütlesinin uzaklaştırılması gereklidir.
Biyolojik paket arıtma, aktif çamur esasına göre çalışan bir biyolojik arıtma sistemidir.
Biyolojik arıtmanın gerçekleştiği reaktör, havalandırma, çökeltme ve çamur stabilizasyonu
işlemlerinin ardışık olarak düzenlendiği bölümdür. Bu bölmeye giren atıksudaki organik
maddeler havalandırma safhasında aktif çamur kütlesi tarafından karbondioksit, su ve diğer
metabolik ürünler ile yeni aktif çamur mikroorganizmalarına çevrilecektir.
Gerekli olan basınçlı hava, blower tarafından sağlanmakta olup, dağıtımı tank
tabanındaki difüzörler vasıtasıyla mümkün olmaktadır.
Su ve aktif çamur karışımı çökeltim evresinde birbirinden ayrılmaktadır. Üstteki duru
su klorlama bölmesinde klorlanmaktadır. Arıtılmış suyun alıcı ortamlara emniyetle deşarjı
veya ihtiyaç varsa sulama suyu olarak kullanılması mümkündür.
Çöktürme havuzu tabanında toplanan çamur stabilizasyon havuzuna alınarak hava ile
stabilize edilirler. Daha sonra çamur kurutma yatağına alınarak kurutulur.
Izgarada tutulan katı maddeler "Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği"ne göre bertaraf
edilir. Kurutulmuş olan çamurun ise analizi yaptırılarak “Katı Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği”ne ya da “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”ne göre bertaraf edilir.
264
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Arıtma tesisi üniteleri
Terfi (dengeleme) havuzu
Dengeleme havuzlarının amacı atıksu karakteristiklerindeki değişiklikleri minimize
ederek arıtım kademelerinde optimum şartları sağlamaktır. Dengeleme havuzunun boyutu
atıksuyun miktarı ve değişimi ile ilgilidir.
Evsel atıksu arıtma tesislerinde atıksuyun karakteri sürekli aynı olacağından şok
yüklemelere ve değişken pH değerlerine karşı sistemin korunması için yüksek bekletme
sürelerine gerek olmamaktadır. Terfi havuzunun boyutlandırmasında ortalama maksimum
debide 3-4 saatlik bekletme süreleri yeterli olmaktadır.
Dengeleme havuzuna gelen atıksu ilk önce sepet ızgaradan geçtiği için içerisinde
çökelebilecek maddeler bulunmayacaktır. Dengeleme havuzunun amacı sadece şok
yüklemelere karşı havalandırma havuzunun rejimini korumaktır. Dolayısıyla dengeleme
havuzu hiçbir zaman çöktürme havuzu niteliğinde tasarlanmamaktadır.
Bu havuzun periyodik olarak temizlenmesine gerek olmamakla birlikte yapılacak
kontroller sırasında gerek görülürse temizlenebilecektir.
Biyolojik arıtma
Biyolojik arıtma atıksuyun içinde bulunan askıda ve çözünmüş organik maddelerin
bakterilerce parçalanması ve çökebilen biyolojik floklarla sıvının içinde kalan veya gaz olarak
atmosfere kaçan sabit inorganik bileşiklere dönüşmesidir. Biyolojik arıtmanın esası organik
kirleticilerin doğada yok edilmeleri için oluşan proseslerin kontrolü ile optimum şartlarda
tekrarlanmasıdır.
Biyolojik arıtma sistemleri aerobik ve anaerobik olarak sınıflandırılabilir. Bu sistemler
kullanılan mikroorganizmaların sistemdeki durumunda göre askıda veya sabit film (biyofilm)
prosesleri olarak sınıflandırılabilirler.
Biyolojik arıtmanın amacı, atıksudaki çökelmeyen koloidal katıları pıhtılaştırarak
gidermek ve organik maddeleri kararlı hale getirmektir. Evsel atıksu arıtımında organik
madde içeriğinin yanı sıra azot ve fosfor gibi besi maddeleri de biyolojik arıtımda giderilir.
Aktif Çamur Prosesi
Aerobik (havalı) atıksu arıtma proseslerinde atıklar sentez ve oksidasyon yolu ile yok
olmaktadır. Diğer bir deyişle, organik maddelerin bir kısmı yeni hücrelere dönüşürken
(sentez) geri kalan kısmı gerekli enerjiyi üretmek için oksidasyona tabi tutulur. Organik
maddeler yok olmaya başlayınca biyolojik hücrelerin bir kısmı gerekli enerjiyi sağlamak
amacıyla kendi kendini oksitler (içsel solunum).
Aerobik biyolojik oksidasyon reaksiyonları genel olarak aşağıdaki şekilde ifade
edilebilmektedir:
Organik madde + O2 + N + P
parçalanamayan çözünebilir maddeler
Hücre + O2
→
→
Hücre + CO 2 + H2O + biyolojik olarak
CO2 + H2O + N + P + parçalanmayan hücresel kalıntılar
265
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Bu biyolojik parçalanma olayı tüm havalı biyolojik arıtma sistemlerinde yer almaktadır.
Aşağıda biyolojik reaksiyon 3 adımda gösterilmektedir:
1. Adım: Biyokütlenin üretimi ve organik maddenin oksidasyonu
→
8(CH2O) + N3 + 3O2
C5H7NO2 + 3O2 + 6H2O + enerji
2. Adım: Biyokütlenin solunumu
C5H7NO2 + 5O2
→
5CO2 + NH3 + H2O + enerji
3. Adım: Nitrifikasyon
NH3 + 2O2
→
HNO3 + H2O + enerji
Çöktürme havuzu
Çöktürme havuzu, havalandırma havuzlarında mikroorganizma faaliyetleri sonucu
oluşan flokların çöktürülerek sudan ayrıldığı havuzlardır.
Çamur çürütücü (stabilizasyon) havuzu
Tesiste oluşan organik çamurların biyolojik stabilizasyonu için kullanılan bir prosestir.
Havasız çürütmeye alternatif olarak, atık aktif çamur havalı olarak da çürütülebilir. Atık aktif
çamur ayrı bir tank içine alınır ve birkaç gün süre ile havalandırılır. Böylece çamur içindeki
uçucu katı maddeler biyolojik olarak stabilize olur.
Stabilizasyon havuzunda havalandırma delikli boru ile sağlanacaktır. Delikler
boruların alt tarafında kalacak şekilde delineceği için çamurun delikleri tıkama riski
bulunmayacaktır. Boru hattı tabana çok yakın yapılacağından dolayı havuzun içindeki tüm
çamuru karıştıracaktır. Stabilizasyon havuzu 2-3 ayda bir periyodik olarak su ile
temizlenecektir. Böylece havuz içinde çamurun kuruması engellenmiş olacaktır. Bu işlem
sırasında havuzun içerisindeki tüm çamur kurutma yatağına boşaltılacak ve havuzun
temizliği yapılacaktır. Stabilizasyon havuzu temizleme suları dengeleme havuzuna
verilecektir.
Çamur kurutma yatağı
Stabilizasyondan çıkan çamurun kurutulması için kullanılmaktadır. Çürütücüden
çamur bir boru hattı ve üzerinde bulunan bir vana ile kurutma yatağına alınacaktır. Kurutma
yatağının üzeri açık olacağı için hava ile temas ederek çamurun kuruması sağlanacaktır.
Kurutma yatağının tabanında dereceli çakıl bulunacaktır. Bu sayede çamurun içerisindeki su
süzülerek tabanda bulunan boruların üzerindeki delikler vasıtasıyla alınarak dengeleme
havuzuna geri gönderilecektir. Dereceli çakıl süzüntü suyunun sistemden alınmasını
sağlarken çamurun kurutma yatağında kalmasını sağlamaktadır (Bkz. Şekil 97).
266
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 97. Arıtma Tesisi İş Akım Şeması
Arıtma Tesisi Proje Onayı
Projenin inşaat aşamasında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksular,
tesis edilecek olan paket atıksu arıtma tesisinde arıtılacaktır. Atıksu arıtma tesisi için
04.03.2014 tarih ve 2014/07 sayılı “Atıksu Arıtma/Derin Deniz Deşarjı Proje Onayı” genelgesi
kapsamında gerekli iş ve işlemler yapılacaktır.
Arıtma tesisi çıkış suları kalitesi
İşletme aşamasında işletilecek olan evsel nitelikli paket atıksu arıtma tesisi
31.12.2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmi Gazete'de (değişiklik 13.02.2008 tarih ve 26786
Resmi Gazete) yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği”nde verilen
Tablo 21.2’de “Evsel Nitelikli Atıksuların Alıcı Ortama Deşarj Standartları”nı, 10.03.1995
tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Ürünleri
Yönetmeliği” Ek 6’da atıksular için verilen deşarj sınır değerlerini ve “Su Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliği” 22'de Derin Deniz Deşarjı Için Izin Verilecek Atıksu Özelliklerini sağlayacak
şekilde işletilecektir (Bkz. Tablo 112, Tablo 113 ve Tablo 114).
Tablo 112. Sektör: Evsel Nitelikli Atık Sular (Tablo 21.2)
Kompozit Numune
Kompozit Numune
Parametre
Birim
2 Saatlik
24 Saatlik
(Sınıf 1: Kirlilik Yükü Ham BOİ Olarak 5-120 Kg/Gün Arasında, Nüfus =84-2000)* (SKKY Tablo 21.1)
Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ5)
(mg/L)
50
45
Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ)
(mg/L)
180
120
Askıda Katı Madde (AKM)
(mg/L)
70
45
pH
-
6-9
6-9
*Köyler için tabloda verilen deşarj limitleri yada parametreler için en az %60 arıtma verimi uygulanacaktır.
267
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 113. Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-6 Deşarj Değerleri
Parametre
Birim
Su Ürünleri Yönetmeliği, EK-6
BOI
KOI
Askıda katı madde
Yağ ve gres
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
50
170
200
30
Fenoller
Serbest siyanür
Toplam siyanür
Serbest klor
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
5
0.06
0.3
0.5
Toplam sülfür
Nitrat azotu
Toplam fosfor
Amonyak azotu
Florür
Civa
Kadmiyum
Kurşun
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
1
5
1
0.2
20
0.01
0.05
0.5
Arsenik
Toplam krom
Bakır
Nikel
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
0.5
0.5
0.5
0.5
Çinko
pH
mg/l
2
-
Tablo 114. Derin Deniz Deşarjına İzin Verilebilecek Atıksuların Özellikleri (SKKY, Tablo 22)
Parametre
Sınır
Düşünceler
pH
6-9
-
Sıcaklık
35 ˚C
-
Askıda katı madde (mg/l)
350
-
Yağ ve gres (mg/l)
15
-
Yüzer maddeler
Bulunmayacaktır
-
250
-
400
-
Toplam azot (mg/l)
40
-
Toplam fosfor (mg/l)
10
-
10
Biyolojik olarak parçalanması
Türk Standardları Enstitüsü
standartlarına uygun olmayan
maddelerin boşaltımı prensip
olarak yasaktır.
5 günlük biyokimyasal oksijen ihtiyacı,
BOİ5 (mg/l)
Kimyasal oksijen ihtiyacı, KOİ (mg/l)
Metilen mavisi ile reaksiyon veren
yüzey aktif maddeleri (MBAS) (mg/l)
31/12/2005 tarihli ve 26040 sayılı
Resmî Gazete’de yayımlanan
Tehlikeli Maddelerin Su ve
Çevresinde Neden Olduğu
Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliğinde
Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelikte bu parametreler
için verilen sınır değerlere
uymalıdır.
Diğer parametreler
268
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Arıtılmış atıksu bertarafı
Proje kapsamında işletilecek olan atıksu arıtma tesisi çıkış suları “SKKY” Tablo
21.1’de verilen sınır değerleri, “SKKY” Tablo 22’de verilen derin deniz deşarj sınır değerlerini
ve 10.03.1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su
Ürünleri Yönetmeliği” Ek 6’da verilen sınır değerleri sağlayacak şekilde işletilecek olup,
arıtma tesisi çıkış suları 20.03.2010 tarih 27527 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan “Atıksu
Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği’nin Madde 22.'de verilen sınır değerleri sağladığı
taktirde santral alanında yeşil alanların arazözlerle sulanması (geri dönüşümlü kullanılmak
üzere) için kullanılacaktır.
Yeşil alanların sulanmasına ihtiyaç olmadığı dönemlerde arıtılmış atıksular, arıtılmış
atıksu toplama havuzunda toplanacak ve projede kapsamında kül nemlendirmede, kömür
stok alanında yağmurlama sulama sisteminde geri kullanılacaktır. Artan su olması
durumunda, arıtılmış sular, soğutma suyu dengeleme havuzuna verilerek soğutma
suyularıyla birlikte denize deşarj edilecektir.
Proje kapsamında işletilecek olan evsel nitelikli paket atıksu arıtma tesisi işletme
alındıktan sonra arıtma tesisinden alınacak numuneler analiz yaptırılarak ve deşarj
standartlarına (SKKK Tablo 20.2, SKKY Tablo 22, Su Ürünleri Kanunu Ek-6) uygunluğu
kontrol edilecektir.
Projenin inşaat aşamasında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksular
tesis edilecek olan paket atıksu arıtma tesisinde arıtılacaktır. Atıksu arıtma tesisi için
04.03.2014 tarih ve 2014/07 sayılı “Atıksu Arıtma/Derin Deniz Deşarjı Proje Onayı” genelgesi
kapsamında gerekli iş ve işlemler yapılacaktır.
İnşaat aşamasında meydana gelecek evsel nitelikli atıksuların bertarafında;
31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği”ne (Değişiklik 13.02.2008-26786 Sayılı Resmi Gazete,
30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete ve 12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi
Gazete)
07.01.1991 tarih 20748 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliği”,
20.03.2010 tarih 27527 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği”,
04.03.2014 tarih ve 2014/07 sayılı “Atıksu Arıtma/Derin Deniz Deşarjı Proje
Onayı Genelgesi”,
10.03.1995 tarihli 22223 sayılı “Su Ürünleri Yönetmeliği”ne uygun olarak bertaraf
edilecektir.
Proses atıksuları
Soğutma Suları
Termik santral için tek geçişli soğutma sistemi kullanılacaktır. Santralde kondenser
soğutma suyu ihtiyacı yaklaşık 162.900 m³/saat olarak öngörülmektedir. Soğutma suyu
denizden temin edilecektir. Soğutma suyu denizden alındıktan sonra elektroklorlama
ünitesinden geçirilerek doğrudan olarak soğutmada kullanılacaktır. Soğutma suları
kullanıldıktan sonra dengeleme havuzuna alınarak buradan tekrar aynı miktarda su, denize
deşarj edilecektir.
269
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Soğutma suyu, türbinden gelen buharı yoğuştururken ısınır. Soğutma suyu “SKKY”
Tablo 22 ve Tablo 23'de verilen deşarj standartlarına uygunluğu kontrol edildikten sonra
denize deşarj edilecektir (Bkz. Tablo 115).
Tablo 115. Derin Deniz Deşarjları İçin Uygulanacak Kriterler (SKKY, Tablo 23)
Parametre
Limit
Sıcaklık
Deniz ortamının seyreltme kapasitesi ne olursa olsun, denize deşarj edilecek suların
0
sıcaklığı 35 C’yi aşamaz. Sıcak su deşarjları difüzörün fiziksel olarak sağladığı birinci
seyrelme (S1) sonucun da karıştığı deniz suyunun sıcaklığını Haziran-Eylül aylarını
0
kapsayan yaz döneminde 1˚C’den, diğer aylarda ise 2 C den fazla arttıramaz. Ancak, deniz
0
suyu sıcaklığının 28 C’nin üzerinde olduğu durumlarda, soğutma amaçlı olarak kullanılan
deniz suyunun deşarj sıcaklığına herhangi bir sınırlama getirilmeksizin alıcı ortam
sıcaklığını 30C’den fazla artırmayacak şekilde deşarjına izin verilebilir.
En muhtemel
sayı (EMS)
olarak toplam ve
fekal koliformlar
Derin deniz deşarjıyla sağlanacak olan toplam seyrelme sonucunda insan teması olan
koruma bölgesinde, zamanın %90’ında, EMS olarak toplam koliform seviyesi 1000 TC/100
ml ve fekal koliform seviyesi 200 FC/100 ml’den az olmalıdır.
Katı ve yüzen
maddeler
Difüzör çıkışı üzerinde, toplam genişliği o noktadaki deniz suyu derinliğine eşit olan bir şerit
dışında gözle izlenebilecek katı ve yüzer maddeler bulunmayacaktır.
Diğer
parametreler
Tablo 4'te verilen limitlere uyulacaktır.
Blöf suları
Kazanda buhar üretimi için kapalı sistemde kullanılmak üzere demineralize su
kullanılacak olup, bir ünite için kazan besleme suyu 55 m3/saat olup, toplam kazan besleme
suyu miktarı 110 m3/saat'tir. Kazan besleme suyu kadar kazandan blöf yapılacaktır. Ayrıca
santralde diğer kapalı çevrim soğutma suları için katma suyu, kondenat son arıtma, kazan ön
ısıtıcı kurum üfleyici kaybı ve diğer kullanımlarla birlikte 132 m3/saat demi suyuna ihtiyaç
vardır.
132 m3/saat demi suyu elde edebilmek için demi suyu ünitesine 166 m 3/saat su ilave
edilecektir. 166 m3/saat suyun 34 m3/saat’i demi suyu ünitesinde rejenerasyon işlemi
sırasında kullanılacaktır.
Kazan blöfü ve kazan blöf suyu
Blöf, kazan suyu içinde buharlaşma sonucu konsantrasyonu artan çözünmüş ya da
askıda kalmış katı madde miktarını kazan için belirlenen limitlere çekebilmek amacıyla kazan
suyunun bir kısmının sistemden atılması işlemidir.
Kazan besleme suyu ile AKM buhara geçemeyeceğinden kazan suyunda kalır ve
zamanla derişimi artar. Eğer blöf ile kazan suyu ayarlanmazsa buhar kalitesi bozulur ve belirli
bir zaman sonra tehlike arzeder ve hatta kazan çalışamaz hale gelir.
Kazan blöfünün faydaları aşağıda özetlenmiştir.
Daha saf ve temiz buhar elde edilir.
Kazan dibinde birikinti oluşması ve birikintinin neden olacağı korozyon ve ısı
kaybı önlenir.
Kazan suyunun köpürmesi ve buhar hattına taşınması engellenir.
Kazan suyundaki çözünmüş katı madde ve askıda madde miktarı kontrol altına
alınmış olur.
270
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Sonuç olarak blöf; kazan suyunda birikinti oluşumu, korozyon ve sürüklenme eğilimini
en düşük seviyeye indiren önemli ve zorunlu bir işlemdir.
Santralde kazan suyu blöfü yapılacaktır. Kazan blöf suları saf su özelliğinde olup, pH’ı
9-10 arasında olacaktır. Blöf suları BGD ünitesinde, kül nemlendirmede ve kömür sahasında
toz bastırma sisteminde yağmurlama suyu olarak geri kullanılacaktır.
Filtre geri yıkama suyu
Santralde kullanılacak proses suları ön arıtmadan (kum filtrelerinden) geçirilecektir.
Kum filtrelerinden geçirilen suyun 14 m3/saat’i geri yıkamada kullanılacaktır.
Filtreye giren ham suda bulunan partikül ve AKM, filtreleyici kumlar tarafından tutulur.
Filtre edilen su filtre altından işletmeye (desalinasyon ünitesine) verilir. Kum filtreleri 2-3
günde bir filtre edilmiş basınçlı su ile 10-15 dakika kadar ters yıkama yapılarak
temizlenecektir. AKM konsantrasyonu fazla olan filtre geri yıkama suları, desalinasyon
ünitesinden kaynaklı atıksularla birlikte geri yıkama suyu toplama havuzuna gönderilecektir.
Geri yıkama suyu havuzunda toplanan 392 m 3/saat suyun [14 m3/saat'i filtre geri
yıkama suyu + 378 m3/saat'i desalinasyon ünitesinden kaynaklı konsantre deniz suyu] 56
m3/saat'i BGD ünitesinde kireç sütü hazırlama prosesinde kullanılacaktır.
Geri kalan 336 m3/saat'i ise konsantre deniz suyu özelliğinde olduğu için herhangi bir
işleme tabii tutmadan soğutma suyu dengeleme havuzuna verilerek buradan soğutma suları
ile birlikte denize deşarj edilecektir.
Desanilasyon ünitesinden kaynaklı atıksu
Desalinasyon, RO ile yapılacaktır. Proje kapsamında kullanılması planlanan RO
sistemine günlük 718 m3/saat deniz suyunun giriş yapacak olup, bu miktarın ortalama olarak
yarısı membranlardan geçerek arıtılabilecektir. Mebranlardan geçemeyen toplam 378
m3/saat’lik konsansantre deniz suyu, ön arıtma ünitesi filtre geri yıkama suları (14 m 3/saat) ile
birlikte geri yıkama havuzunda toplanacaktır.
Geri yıkama suyu havuzunda toplanan 392 m3/saat suyun [14 m3/saat'i filtre geri
yıkama suyu +378 m3/saat'i desalinasyon ünitesinden kaynaklı konsantre deniz suyu] 56
m3/saat'i BGD ünitesinde kireç sütü hazırlama prosesinde kullanılacaktır. Geri kalan 336
m3/saat'i ise konsantre deniz suyu özelliğinde olduğu için herhangi bir işleme tabii tutmadan
soğutma suyu dengeleme havuzuna verilerek buradan soğutma suları ile birlikte denize
deşarj edilecektir.
Yıkama suları (luvo, hava ön ısıtıcıları yıkama suları)
Santralde baca gazının ısı enerjisinden, yakma havasının ısıtılması amacıyla
yararlanılmakta olup, bu işlem, baca gazı kanallarına elektrostatik filtrelerden önce
yerleştirilen döner hava ön ısıtıcıları (luvo) aracılığıyla gerçekleştirilmektedir.
Yanma gazları içinde bulunan uçucu kül nedeniyle zamanla kirlenen ısıtıcıların zaman
zaman su ile yıkanarak temizlenmesi gerekmektedir. Yıkama seyrettik NaOH ile
gerçekleştirilecek olup, saatte 100 m3/saat su kullanılacaktır.
271
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Çıkış suyu hattı üzerinde bulunan pH-metre ile atık suyun pH'ı 6-9 arasında olacak
şekilde NaOH dozajı otomatik olarak ayarlanacaktır. Hava ısıtıcıları, iç ekipmanda
birikebilecek uçucu küllerin ve kurumların temizlenmesi icin yılda 2-3 kez yıkanma yapılması
öngörülmektedir. Söz konusu atıksular bazik özellikte olup, proses atıksuları için planlanan
(nötralizasyon tesisi) atıksu arıtma tesisine gönderilerek arıtılacaktır.
Nötralizasyon ünitesi çıkış suları arıtılmış su toplama havuzuna alınacak ve kül
nemlendirme sisteminde ve kömür stok alanında toz bastırma sisteminde yağmurlama suyu
olarak geri kullanılacaktır. Artan su olması durumunda arıtılmış sular soğutma suyu
dengeleme havuzuna verilerek soğutma suyularıyla birlikte denize deşarj edilecektir.
BGD tesisinden kaynaklı atıksu
BGD ünitesinde absorbent olarak kalker kullanılacak olup, BGD ünitesinde yan ürün
olarak ortaya çıkacak olan CaSO 4.2H2O başka sanayilerde alçıtaşı olarak
kullanılabilmektedir. Ancak, reaksiyon sonucunda oluşan yan ürünün suyundan
uzaklaştırılması ve yıkanması gerekmektedir.
Alçıtaşı susuzlaştırma sonrası elde edilen filtrat, yıkayıcı kule içerisindeki klorür (Cl -)
ve sülfat (SO42-) iyonları gibi çözünmüş tuzların konsantrasyonunun sabit kalması ve
dengenin bozulmaması için baca gazı arıtma ünitesinde tekrar kullanılamaz ve atık su olarak
sistemden uzaklaştırılır.
Planlanan projeden kaynaklı her bir BGD ünitesinden 6 m3/saat olmak üzere toplam
12 m /saat atıksu meydana gelecektir. Söz konusu bu atıksu yüksek oranda katı madde ve
çözünmüş iyonlarla beraber ağır metalleri de içermektedir.
3
BGD sonrası açığa çıkan atıksuda bulunan katı maddeler;
Alçıtaşı (CaSO4.2H2O)
Kalsiyum karbonat (CaCO3)
Magnezyum karbonat (MgCO3)
Kalsiyum florür (CaF2),
Kireçtaşında bulunan safsızlıklar,
Elektrostatik çöktürücüde tutulamamış olan uçucu küldür.
Atıksuda bulunan çözünmüş iyonlar ise ağırlıklı olarak klorür (Cl -) iyonu, magnezyum
(Mg iyonu ve sülfat (SO4-2) iyonudur. Kömürün yapısında eser olarak bulunan As, Cd, Cr,
Cu, Hg, Ni, Pb, Sn ve Zn gibi ağır metaller de yine baca gazı arıtma ünitesinden çıkan
atıksuya geçerler. Bu nedenle bu suyun deşarj edilmeden önce kirleticilerinden arındırılması
gerekmektedir (ICON, 2000).
+2)
Alçıtaşı filtrasyonu sonrası ortaya çıkan atık suda ağır metal ve diğer kirleticilerin
arıtılması için kimyasal arıtıma yapılacaktır. BGD atıksuyu için öngörülen kimyasal arıtma
sistemi; suda çözünmüş veya askıda bulunan maddelerin fiziksel durumunu değiştirerek
çökelmelerini sağlamak üzere uygulanan arıtma proseslerini içerecektir. Kimyasal arıtma
işleminde, uygun pH değerinde atıksuya kimyasal maddeler (koagülant, polielektrolit vb.)
ilave edilmesi sonucu, uzaklaştırılmak istenen kirletici maddeler çökeltilerek çamur halinde
sudan ayrılacaktır.
Arıtım işlemi nötralizasyon, koagülasyon ve flokülasyon (yumaklaştırma) olmak üzere
üç ana aşamadan meydana gelmektedir.
272
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Nötralizasyon; asidik ve bazik karakterdeki atıksuların uygun pH değerinin
ayarlanması amacı ile yapılan asit veya baz ilavesi işlemidir.
Koagülasyon; koagülant maddelerin uygun pH’da atıksuya ilave edilmesi ile
atıksuyun bünyesindeki kolloidal ve askıda katı maddelerle birleşerek flok oluşturmaya hazır
hale gelmesi işlemidir.
Flokülasyon; atıksuyun uygun hızda karıştırılmasıyla koagülasyon işlemi ile
oluşturulmuş küçük taneciklerin, birbiriyle birleşmesi ve kolay çökebilecek flokların
oluşturulması işlemidir.
Tipik bir ıslak sistem baca gazı arıtma ünitesine bağlı atıksu arıtma tesisi Şekil 98’de
şematik olarak gösterilmiştir.
Şekil 98. BGD Ünitesi Atıksu Arıtma Tesisi
Termik santral baca gazı arıtma ünitesi atıksularında ağır metal kirliliği bilinen bir
gerçektir (Enoch ve ark., 1994, Lefers ve ark., 1987). Asidik özellik gösteren bu tarz
atıksulardan ağır metallerin bir miktar giderilmesi için kullanılan en basit ve etkin yöntem,
atıksuya baz ekleyerek ortam pH’ının 7’nin üstüne çekilmesi ve asidik ortamda çözünebilir
bazı ağır metallerin, çözünmeyen metal hidroksitleri şeklinde sudan uzaklaştırılmasıdır.
Bu nedenle, termik santral baca gazı arıtma ünitesi atıksularında ilk aşamada alkali
eklenmesi bir zorunluluktur. Bu amaçla kullanılan en yaygın bazlar sodyum hidroksit (NaOH)
ve kalsiyum hidroksit (Ca(OH)2)’tir. Proje kapsamında baz olarak NaOH kullanılması
planlanmaktadır.
Koagülasyon ve Flokülasyon
Baca gazı arıtma ünitesinden çıkan atıksular, tüm diğer atıksular gibi kendiliğinden
çökelmeyen kolloidal ve AKM’leri içerir. Çeşitli organik ve/veya inorganik kimyasallar
ekleyerek (koagülant) kolloid parçacıkların durağan hallerinin bozulması ve sonuçta tek
başına çökmeyen bu parçacıkların bir araya gelerek kolayca çökebilen kümeler haline
dönüşmesi işleminin bütünü koagülasyon ve flokülasyon olarak tanımlanır.
Proje kapsamında koagülant olarak FeCI2 (demir 2 klorür) ve organo-sülfide (Na2S)
kullanılması planlanmaktadır.
273
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kolloidler, tanecik yapıyı oluşturan moleküllerin uç kısmında bulunan reaktif grupların
ayrışması veya su ortamında bulunan iyonların tanecik yüzeyinde adsorblanması ile
meydana gelen ve birincil yük olarak adlandırılan bir elektriksel yüke sahiptir. Atıksu
arıtımında karşılaşılan kolloidlerin çoğunun birincil yükü negatiftir. İçinde kolloid parçacıkların
bulunduğu bir su kütlesinin net bir elektrik yükü yoktur. Bu nedenle (-) yüklü kolloid
parçacıklar su kütlesi içerisindeki (+) yüklerle dengelenmektedir. Bu denge nedeniyle,
kolloidler birbirlerine yaklaşamaz ve durağan halde kalırlar.
Koagülasyon işlemi, parçacıkların birbirlerinden uzak durmasını sağlayan bu
kuvvetlerin nötralize edilmesiyle kolloid stabilizasyonunun bozulmasıdır. Katyonik
koagülantlar atıksu ortamında pozitif elektrik yükü sağlayarak kolloidler üzerindeki negatif
yükü (zeta potansiyeli) azaltırlar. Sonuçta, kolloid parçacıklar flok olarak adlandırılan daha
büyük parçacıklar oluşturmak üzere çarpışırlar. Koagülasyon işleminin kontrolünde en önemli
parametreler pH, sıcaklık, karıştırma hızı ve temas süresidir. Negatif kolloidleri gidermede
optimum pH aralığı suyun yapısına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Koagülasyon işlemi,
atıksu arıtma tesislerinin en önemli aşamasıdır ve sadece kolloidlerin destabilizayonunu
değil, aynı zamanda bazı ağır metallerin ve florürün uzaklaştırılmasını da sağlar (Ali ve Jain,
2005).
Koagülasyon sonucu destabilize olmuş taneciklerin birbirlerine bağlanarak daha
büyük ve çökebilir floklar haline gelmesi işlemi flokülasyon olarak tanımlanmaktadır.
Flokülasyon işleminin kısa sürede tamamlanması için atıksuya flokülant ilave edilir. Flokülant
olarak genellikle uzun zincirli ve moleküler ağırlıkları 10 milyon kg/kmol’den fazla olan
organik veya sentetik makromoleküller (polimerler) kullanılır.
Polielektrolit ilavesiyle flokülasyon işleminde kullanılan polimerler, floklar arasında
köprü görevi görür ve partikülleri birbirlerine bağlayarak topaklanma ve yığın oluşumunu
meydana getirir.
Polimer molekülünde bulunan uyumlu uçlar süspanse tanecikle temas ettiğinde
tanecik yüzeyine adsorblanır. Polimerin bir başka serbest ucu diğer bir uyumlu tanecik ile
temas ederse bu uç da yüzeyde tutulur ve köprü oluşur. Anyonik bir polielektrolit pozitif yüklü
süspanse maddelerle reaksiyona girerek adsorbe olur ve köprü oluşumu veya yük
nötrallenmesi vasıtasıyla partikülün destabilizasyonu sağlanır. Süspanse taneciklerin
birbirlerine bağlanmasıyla oluşan flokların yoğunluğu ile suyun yoğunluğu arasındaki fark
yüksek olduğu için, floklar kolaylıkla sedimentasyon yoluyla sudan uzaklaşırlar. Flokülasyon
için polielektrolit kullanımı, taneciklerin boyutunun büyümesiyle daha hızlı çökmesini
sağlamakla beraber, flokların fiziksel yapısını değiştirerek jelatinimsi olmasını ve su
molekülleriyle etkileşimlerini azaltarak sudan daha kolay ayrılmasını da sağlar
Çökelme
Sudan daha fazla yoğunluğa sahip AKM içeren atıksu, durağan koşullara sahip
olduğu zaman bünyesindeki tanecikler yerçekimi etkisi ile çökelir. Askıda katı maddelerin
atıksudan uzaklaştırılmasında kullanılan en yaygın işlem yerçekimi ile çökelmedir.
Koagülant ve flokülant ilavesi yapılmış olan atıksu, oluşan flokların çökerek sudan
uzaklaşabilmeleri için çökelme tanklarına gönderilirler. Bu tanklarda, floklar kütleler halinde
çökelirler. Çökelme gerçekleştikçe kütlenin üzerinde nispeten temizlenmiş bir sıvı hacmi
meydana gelir ve sıvı-katı ara yüzeyi belirgin şekilde ortaya çıkar.
274
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Üstte kalan arıtılmış berrak su, diğer arıtılmış proses suları ile birlikte arıtılmış su
toplama havuzuna alınacak ve kül nemlendirme sisteminde ve kömür stok alanında toz
bastırma sisteminde yağmurlama suyu olarak geri kullanılacaktır. Artan su olması
durumunda arıtılmış sular soğutma suyu dengeleme havuzuna verilerek soğutma suyularıyla
birlikte denize deşarj edilecektir.
Atıksu arıtma tesisi sonrasında atıksudan çöktürülerek giderilen maddeler
koagülasyon çamuru olarak adlandırılır. Arıtma ünitesinden çıkan çamurlar çok miktarda su
içermektedir ve atık depo alanında depolanabilmesi için öncelikle susuzlaştırılması
gerekmektedir. Bu amaçla arıtma çamurları, filtre kumaşları arasında preslenerek filtrasyon
işlemine tabi tutulur.
Filtrasyon sonrası yaklaşık %40 oranında su içeren katı çamur elde edilirken,
filtrelenen su tekrar atıksu arıtma tesisi girişine gönderilecektir.
Tipik bir ıslak sistem BGD ünitesi atıksu arıtma tesisinden çıkan filtrasyon çamurunun
kuru bazda yaklaşık %60’ı alçıtaşıdır (Davutoğlu, 2008). Bu nedenle BGD atıksu arıtma
tesisinden kaynaklı oluşacak olan arıtma çamurlarının tehlikesiz atık olacağı
öngörülmektedir. Ancak santral işletmeye geçtiğinde BGD atıksu arıtma tesisinden kaynaklı
oluşacak olan arıtma çamurları, 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmeliği” Ek-2’ye
göre analizleri yaptırılarak tehlikeli atık olup, olmadığı belirlenecektir. Arıtma çamurlarının
tehlikeli atık çıkması durumunda 22.07.2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi Gazete’de
(değişiklik: 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete) yayımlanan “Tehlikeli Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği”nin ilgili hükümleri uyarınca çevre izin ve lisanslı tehlikeli atık geri
kazanım veya bertaraf tesislerine verilerek bertaraf edilecektir.
Arıtma çamurlarının tehlikesiz atık çıkması durumunda ise arıtma çamurları; “Atıkların
Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik” hükümleri doğrultusunda II. sınıf düzenli depolama
alanı kriterlerine göre inşa edilecek olan kül/alçıtaşı depolama sahasında alçıtaşı için ayrılmış
bölümde alçıtaşları ile birlikte depolanacaktır. Söz konusu saha için, 29.04.2009 tarihli ve
27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren, "Çevre Kanununca Alınması
Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik” kapsamında lisans alınacaktır.
Tasarım çalışmaları yapılan kül/alçıtaşı depolama sahası 2 lot olarak tasarlanmış
olup, 1. lot alçıtaşı, 2. lot ise kül ve cüruf depolama alanı olarak kullanılacaktır.
Arıtma tesisi çıkış suları kalitesi
31.12.2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de (değişiklik 13.02.2008 tarih ve
26786 Resmi Gazete) yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği”nde
verilen Tablo 20.2’de “Endüstriyel Nitelikli Diğer Atıksuların (Hava Kirliliğini Kontrol Amacıyla
Kullanılan Sulu Filtrelerin Çıkış Suları ve Benzerleri) Alıcı Ortama Deşarj Standartları”
verilmiştir. BGD ünitesinden kaynaklı atıksuların kimyasal arıtma tesisinde arıtılmasından
sonra arıtılmış suda bulunmasına izin verilen maksimum kirletici konsantrasyonları Tablo
116’da verilmiştir.
Ayrıca, 10.03.1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Su Ürünleri Yönetmeliği” Ek 6’da “Atıksular İçin Verilen Deşarj Sınır Değerleri” Tablo
113'te “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği”nde derin deniz deşarjı için izin verilecek atıksu
özellikleri Tablo 114'te verilmiştir.
275
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 116. Sektör: Endüstriyel Nitelikli Diğer Atıksular (Hava Kirliliğini Kontrol Amacıyla Kullanılan Sulu
Filtrelerin Çıkış Suları ve Benzerleri)
Kompozit
Kompozit Numune
Parametre
Birim
Numune
2 Saatlik
24 Saatlik
Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ)
(mg/l)
250
200
Askıda Katı Madde (AKM)
(mg/l)
150
100
2
Sülfat (SO4‾ )
(mg/l)
2.500
1.500
Balık Biyodeneyi (ZSF)
10
Sıcaklık
(˚C)
35
30
Proje kapsamında işletilecek olan kimyasal arıtma tesisi çıkış suları “SKKY” Tablo
20.2’de verilen sınır değerleri, “SKKY” Tablo 22’de verilen derin deniz deşarj sınır değerlerini
ve 10.03.1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su
Ürünleri Yönetmeliği” Ek 6’da verilen sınır değerleri sağlayacak şekilde işletilecektir.
Arıtılmış atıksu bertarafı
Proje kapsamında işletilecek olan kimyasal atıksu arıtma tesisi işletme alındıktan
sonra kimyasal atıksu arıtma tesisinden alınacak numuneler analiz yaptırılarak ve deşarj
standartlarına (SKKK Tablo 20.2, SKKY Tablo 22, Su Ürünleri Kanunu Ek-6) uygunluğu
kontrol edilerek diğer proses suları ile birlikte arıtılmış su toplama havuzuna gönderilecektir.
BGD ünitesinden kaynaklı atıksular kimyasal atıksu arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra
tesisteki arıtılmış su havuzuna alınacak ve gerekmesi durumunda kül nemlendirme de ya da
kömür sahasında toz bastırma sisteminde kullanılacaktır. Artan su olması durumunda
arıtılmış sular soğutma suyu dengeleme havuzuna verilerek soğutma suyularıyla birlikte
denize deşarj edilecektir.
Proseslerden kaynaklı yağlı atıksu
Santralde tüm ünitelerden kaynaklı takribi 14 m3/saat yağlı atıksu oluşacağı
öngörülmektedir.
Bu sular ayrı bir toplama sistemi ile toplanarak önce yağ seperatöründen geçirilecek
daha sonra BGD atıksuları hariç diğer proses sularının verileceği nötralizasyon havuzuna
verilecektir.
Su analizlerinden kaynaklı atıksu
Faaliyet kapsamında kurulacak laboratuvarda yapılacak su analizlerinden kaynaklı 2
m3/saat atıksu oluşacağı öngörülmektedir. Faaliyet kapsamında kurulacak laboratuvarda
yapılacak su analizlerinden kaynaklanacak atıksular, asit ve baz nitelikteki kimyasalların
yıkama ve temizleme yoluyla gelmesinden dolayı asidik ve bazik özellikte olacaktır. Bu
nedenle laboratuardan kaynaklı atıksular BGD atıksuları hariç diğer proses sularının
verileceği nötralizasyon havuzuna verilecektir.
Kömür stok alanından kaynaklı sızın suyu ve yağmur suyu
Kömür stok alanında, tozumayı önlemek üzere otomatik su spreyleme sistemi
bulunacaktır. Kömür stok alanında spreyleme sistemiyle yapılacak sulama sonucunda
meydana gelecek sızıntı suları, stok alanı çevresinde planlanan yağmur suyu drenaj
kanallarına ulaşacaktır. Söz konusu alana düşen yağmur suları ile birlikte bu sızıntı suları,
ayrı bir drenaj sistemi ile çökeltme havuzuna aktarılacak ve bu sular kömür stok alanında toz
bastırma işlemi için tekrar kullanılacaktır.
276
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Demineralize su sisteminde rejenerasyon işleminden kaynaklı atıksu
Demineralize su eldesinde kullanılacak anyon-katyon değiştirici reçinelerin
rejenerasyonu sırasında bir miktar asidik ve bazik atıksu meydana gelecektir. Demineralize
su ünitesinde rejenerasyon işleminden kaynaklı meydana gelecek atıksu miktarı 34 m 3/saat
olup, bu atıksular tesiste yapılacak nötralizasyon havuzuna gönderilecektir.
Ayrıca kondensat son arıtma tesisinden gelen atıksular ve diğer kapalı çevrim sistemi
blöf suları vb. kullanımlardan kaynaklı asidik ve bazik karakterde olan takribi 22 m3/saat
atıksu oluşması beklenmektedir. Bu atıksularda proje kapsamında planlanan nötralizasyon
havuzuna verilecektir.
Nötralizasyon Havuzu: Demineralize su ünitesinde rejenerasyon işleminden
kaynaklı atıksular, seperatörden geçirilen yağlı atıksular, kapalı çevrim sistemi blöf suları,
kondensat son arıtma atıksuları, luvo yıkama suları, laboratuar atıksuları tesiste yapılacak
nötralizasyon havuzuna gönderilecektir (Bkz. Şekil 99). Nötralizasyon, ayarlanabilir zaman
röleleri ve pH-metre vasıtasıyla otomatik olarak yapılacaktır. Yeterli miktardaki
sirkülasyondan sonra pH-metreden alınacak sonuca göre asit veya baz ilavesi yapılacaktır.
Böylece burada suyun pH ayarı (tam karışımlı reaktörde asit ya da baz ilavesi) yapılacaktır .
31.12.2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Su
Kirliliği Kontrol Yönetmeliği"nde Madde 31 (p)’de verilen su yumuşatma, demineralizasyon ve
rejenerasyon, aktif karbon yıkama, rejenerasyon tesisleri için arıtılmış suda bulunmasına izin
verilen maksimum kirletici konsantrasyonları Tablo 117’de ve Madde 31 (e) “kömür
hazırlama işleme ve enerji üretimi sektörü; taş kömürü ve linyit kömürü hazırlama, kok ve
havagazı üretimi, termik santraller, nükleer santraller, jeotermal santraller, soğutma suyu ve
benzerleri, kapalı devre çalışan endüstriyel soğutma suları, fuel-oil ve kömürle çalışan buhar
kazanları ve benzeri tesisler için arıtılmış suda bulunmasına izin verilen maksimum kirletici
konsantrasyonları” Tablo 118'de verilmiştir. Proje kapsamında Tablo 117 ve Tablo 118’de
belirtilen sınır değerlere uyulacaktır.
Şekil 99. Nötralizasyon Havuzu (Tankı) Şematik Gösterimi
277
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 117. Sektör: Su Yumuşatma, Demineralizasyon ve Rejenerasyon, Aktif Karbon Yıkama ve
Rejenerasyon Tesisleri (SKKY Tablo 20.7)
Kompozit Numune
Kompozit Numune
Parametre
Birim
2 Saatlik
24 Saatlik
Klorür (Clˉ)
(mg/l)
2.000
1.500
Sülfat (SO4‾2)
(mg/l)
3.000
2.500
Demir (Fe)
(mg/l)
10
Balık Biyodeneyi (ZSF)
10
pH
6-9
6-9
Tablo 118. Sektör: Kömür Hazırlama, İşleme ve Enerji Üretme Tesisleri (Termik Santraller ve Benzerleri)
(SKKY, Tablo 9.3)
Kompozit Numune
Kompozit
Parametre
Birim
2 Saatlik
Numune 24 Saatlik
Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ)
(mg/l)
60
30
Askıda Katı Madde (AKM)
(mg/l)
150
100
Yağ ve Gres
(mg/l)
20
10
Toplam Fosfor
(mg/l)
8
Toplam Siyanür (CN‾)
(mg/l)
0.5
Sıcaklık
(C)
35
pH
6-9
6-9
Yukarıda verilen bilgiler ışığında atıksular ve atıksuların bertaraf şekli Tablo 119'da,
su kütle bilançosu Şekil 100'de verilmiştir.
Tablo 119. Atıksular ve Atıksuların Bertarafı
Atıksu Kaynağı
Debisi
(m 3/saat)
Bertaraf Şekli
Personelden Kaynaklı evsel
Nitelikli Atıksu
75
Evsel Nitelikli Atıksu Arıtma Tesisi
Soğutma Suyu
162.900
Soğutma Suyu Dengeleme Havuzu + Denize Derin Deşarj
Blöf suları
110
BGD + Kül Nemlendirme + Kömür Stok Alanında Geri
Kullanımı
Filtre Geri Yıkama Suları
14
BGD Ünitesinde Geri Kullanım + Artan su olması durumunda
desanilasyon ünitesinden kaynaklı konsantre deniz suyu ile
birlikte denize deşarj
Desanilasyon Ünitesi Atıksuyu
378
BGD Ünitesinde Geri Kullanım + Artan su olması durumunda
denize tekrar deşarj
Yıkama Suları
100
Nötralizasyon Havuzu
BGD Atıksuları
12
BGD Atıksu Arıtma Tesisi
Yağlı Atıksu
14
Yağ Seperatörü + Nötralizasyon Havuzu
Laboratuvar Atıksuları
2
Nötralizasyon Havuzu
Rejenerasyon Atık Suyu
34
Nötralizasyon Havuzu
22
Nötralizasyon Havuzu
-
Çökeltim havuzu + Geri kullanım
Diğer Atıksular (Kondensat son
arıtma, kapalı çevrim sistemi
blöf suları vb.)
Kömür Stok Alanından
Kaynaklı Atıksu
278
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 100. Su Kütle Akış Diyagramı
279
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
V.2.5.
Soğutma Sistemine İlişkin Bilgiler, Faaliyet Ünitelerinde Kullanılacak Kazan
ve/veya Soğutma Sularının Ne Miktarlarda Kullanılacakları, Bu Suların Hangi
İşlemlerden Sonra Hangi Alıcı Su Ortamlarına Nasıl Verileceği ve Verilecek Suların
Özellikleri
Termik santral için tek geçişli soğutma sistemi kullanılacaktır. Santralde kondenser
soğutma suyu ihtiyacı iki ünite için yaklaşık 162.900 m³/saat'tir.
Soğutma suyu denizden temin edilecektir. Denizden alınan su elektroklorlama
ünitesinden geçirilerek direk olarak soğutmada kullanılacaktır.
Soğutma suyu, türbinden gelen buharı yoğuştururken ısınır. Soğutma suyu tekrar
denize deşarj edilmeden önce deşarj suyu dinlendirme havuzlarında dinlendirildikten sonra
ve “SKKY” Tablo 22 ve Tablo 23'de verilen deşarj standartlarına uygunluğu kontrol edildikten
sonra tekrar denize deşarj edilecektir.
Konuya ilişkin detaylı bilgi Bölüm V.2.4'te verilmiştir.
V.2.6.
Proje kapsamında kullanılacak kireçtaşının miktarı, nereden ve nasıl
sağlanacağı (Hangi sahalardan temin edileceğinin belirlenmesi ve bu sahaların
raporda ve ekindeki topoğrafik haritada yer verilmesi), karakteristikleri (reaktivitesi ve
diğer özellikleri)
Önerilen santralde, kömür yakıldığında oluşacak SO 2 konsantrasyonunu "Büyük
Yakma Tesisleri Yönetmeliği"inde belirlenen sınır değerlerin altına çekebilmek için iki adet
BGD ünitesi kurulacaktır. BDG ünitesinde kalker kullanılacaktır.
Kalker miktarı
Yapılması planlanan proje için gerekli kalker miktarı 25,5 ton/saat (188.700 ton/yıl)
olarak hesaplanmıştır.
Kalkerin nereden ve nasıl temin edileceği
Proje kapsamında kullanılacak olan kalker, proje sahasına yaklaşık 19 km
mesafedeki ocak alanlarından hazır olarak satın alınmak suretiyle proje sahasına
getirilecektir. Kalkerin proje sahasına getirilmesi sırasında kullanılacak olan yol güzergahı
Bölüm III.5.1’de sunulmuştur.
V.2.7. Proje kapsamında kullanılacak ana yakıtların ve yardımcı yakıtın hangi
ünitelerde ne miktarlarda yakılacağı ve kullanılacak yakma sistemleri, Sanayi Kaynaklı
Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-4’üne göre hesaplanan tesis baca yüksekliği,
emisyonlar, azaltıcı önlemler ve bunların verimleri, ölçümler için kullanılacak aletler ve
sistemler, modelleme çalışmasında kullanılan yöntem, modelin tanımı, modellemede
kullanılan saatlik meteorolojik veriler (yağış, rüzgar, atmosferik kararlılık, karışım
yüksekliği vb.)
Kullanılacak ana ve yardımcı yakıt
Santralde kullanılacak olan taşkömürünün kalorifik değeri 5.600 (+/-200) kcal/kg
civarında olacaktır. Söz konusu kömür, santral sahasına yaklaşık 40 m mesafedeki Kuyu 1
sahasından temin edilecektir.
280
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Proje kapsamında her bir ünitede 229 kg/saat olmak üzere toplam 458 ton/saat
kömür yakılacaktır.
Çalışmayı başlatmak (start-up) ve durdurmak için bir fuel oil ya da doğal gaz sistemi
kurulacaktır. Yardımcı yakıt tedarik sistemi, yeterli bir depolama (60 saatlik fuel oil yakma)
kapasitesi sağlayacaktır.
Start-up (işletmeye alma) aşamasında kullanılacak yardımcı yakıt her bir ünite için 2530 ton civarında fuel-oil veya doğalgaz kullanılacaktır. Start-up aşaması, her bir ünite için
yılda 6-8 kez olacak şekilde planlanmıştır. Santralin işletmeye alma (commissioning)
safhasında toplam 3.000 ton civarında fuel oil tüketilecektir.
Baca Gazı Emisyonları
Planlanan santralin işletme aşamasında, elektrik enerjisi üretilmesi amacıyla yöreden
çıkarılan kömürün santralda yakılması sonucunda meydana gelecek başlıca kirleticiler SO 2,
NOx, CO, toz, HCl ve HF emisyonlarıdır. Söz konusu emisyonlar, her iki ünitenin bağlı olduğu
ortak bir bacadan atmosfere salınacaktır.
Planlanan proje, anma ısıl gücü ve yakıt türü dikkate alındığında, “BYTY” Madde-5 ve
Ek-1 (Yeni Tesislerin İşletilmesi İçin Gereklilikler-Katı Yakıtlı Yakma Tesislerinde Emisyon
Sınır Değerleri) kapsamında yer almaktadır. Bahse konu emisyonların baca gazındaki
miktarları, baca gazı özellikleri ve ilgili sınır değerler Tablo 120’de sunulmaktadır.
Tablo 120. Emisyonlar ve İlgili Ulusal/Uluslararası Sınır Değerler/Standartlar
Parametre
SO2
NOx
CO
Toz
HCl
HF
Tasarım Değerleri*
110 mg/Nm 3 (kuru, %6 O2)
206,14 kg/saat
100 mg/Nm 3 (kuru, %6 O2)
187,40 kg/saat
200 mg/Nm 3 (kuru, %6 O2)
374,80 kg/saat
3
10 mg/Nm (kuru, %6 O2)
18,74 kg/saat
3
20 mg/Nm (kuru, %6 O2)
37,48 kg/saat
2,5 mg/Nm3 (kuru, %6 O2)
4,69 kg/saat
3
1.874.000 Nm /saat (kuru)
3
2.363.560 m /saat (baca şartları)
BYTY
(mg/Nm3)
IPPC Taslak
IPPC BREF
BREF
(2006 versiyonu)
(2013 versiyonu)
Kılavuz Değerleri
Kılavuz Değerleri
3
(mg/Nm )
3
(mg/Nm )
SKHKKY
(kg/saat)
200
20 – 150
25 – 110
60
200
90 – 150
80 – 125
40
200
< 50
1 – 55
500
30
5 – 10
<5
10
100
-
<1–5
20
15
-
< 0,1 – 2
2
Baca gazı
debisi
Baca gazı
çıkış
50 oC
sıcaklığı
Baca gazı
23,22 m/s
çıkış hızı
Baca çıkışı
6m
iç çapı
Baca
220 m
yüksekliği
*
Değerler, bir ünite için firma tarafından verilmiş olup, santralde iki ünite bulunacaktır.
281
-
-
-
-
-
-
-
-
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kurulması planlanan santral, “SKHKKY”de belirtilen hüküm ve sınır değerlere de
uygun olarak işletilecektir. Aynı zamanda, Tablo 120’de görüldüğü gibi, santralden atmosfere
salınacak kirletici konsantrasyonları “BYTY”de belirtilen sınır değerleri de sağlamaktadır.
AB uyum sürecinde son yıllarda, özellikle T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
(ÇŞB)’nda AB direktiflerine uyum projeleri hız kazanmıştır. Bu kapsamda, ÇŞB bünyesinde
Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü Şubesi kurularak, AB Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü
Direktifi (IPPC-Integrated Pollution Prevention and Control) (2008/1/AB no’lu direktif)’nin
gerekliliklerini Türk Çevre Mevzuatına uyumlaştırılarak kapsam dahiline alınması hususunda
çalışmalar gerçekleştirilmektedir.
Bu bağlamda, yapılması planlanan santralin tasarımında, Türk Çevre Mevzuatı’nda
belirtilen gerekliliklerin yanı sıra, IPPC Direktifi doğrultusunda yayınlanmış olan Büyük
Yakma Tesislerine dair Mevcut En İyi Teknikleri Referans Dokümanı (LCP BREF-Best
Available Techniques [BAT] Reference Document for Large Combustion Plants [LCP])
dikkate alınmıştır. Pulverize kömür yakma teknolojisi, söz konusu dokümanın 2006 yılında
yayınlanan ve halen geçerliliğini koruyan dokümanda büyük yakma tesisleri kapsamında
kömürden elektrik üretimi için önerilen en iyi mevcut tekniktir. Planlanan projede, LCP
BREF’e uygun olarak pulverize kömür yakma teknolojisi kullanılacaktır.
Planlanan santralde, baca gazı NO x emisyonlarının gerek ulusal mevzuat sınır
değerlerinin, gerekse de IPPC BREF’te belirtilen tavsiye değerlerin altında kalması için
düşük-NOx brülörler kullanılacaktır. Bunlara ilaveten, ileri NO x arıtımı için kazan ön hava
ısıtıcısı ve ekonomizer arasına DeNOx (Selective Catalytic Reactor-SCR) yerleştirilerek,
BREF’te belirtilen sınır değerler sağlanacaktır. IPPC-BREF’e uygun olarak, SCR tekniği
beraberinde düşük-NOx brülörü ve elektrostatik filtre kullanılması tasarlanmış ve NOx
emisyonlarında düşük konsantrasyonlar hedeflenmiştir. Hedeflenen NO x emisyon değerinin
ilgili ulusal limit değerin çok altında, ilgili IPPC-BREF tavsiye değerinin ise daha altında
olması tasarlanmıştır.
Önerilen santralde, kömürün yakılması sonucu meydana gelebilecek SO 2
emisyonunun gerek “BYTY”de belirtilen sınır değerler gerekse de IPPC-BREF’te yer alan
tavsiye emisyon değerlerine uyum sağlaması için her bir bacaya BGD tesisi kurulacaktır. Söz
konusu tesis, IPPC-BREF’te belirtilen en iyi mevcut teknolojilere uyumlu olarak, ıslak
kireçtaşı tekniği kullanılarak arıtım gerçekleştirilecektir.
Yanma sonucu oluşan gazların içerdiği uçucu küllerin, atmosfere atılarak çevre
kirliliğine neden olmasını önlemek için yüksek verimli EF kullanılacaktır. IPPC-BREF’te
belirtilen tekniklere uygun olarak tesis edilecek EF’ler vasıtasıyla, uçucu küller yüksek verim
ile tutulacak olup, ilgili ulusal mevzuat sınır değeri ile IPPC-BREF (2006) tavsiye değeri
sağlanacaktır.
CO emisyonları, verimsiz yanmanın bir sonucu olarak oluşmaktadır. Kontrollü
yanmanın tamamlanması için uygun kalma süresi ve yüksek sıcaklığın sağlanması
gerekmektedir. Yanma odasında uygun sıcaklık sağlanarak, ilgili sınır değere uyum
sağlanacaktır.
Halojenlerin emisyonu, yakıtın başlangıçtaki halojen içeriği ve hangi şekilde
bulunduğu gibi, birçok faktöre, yakma koşullarına (sıcaklık, yerleşimi, zaman) ve çeşitli kirlilik,
kontrol teknolojilerinin kullanımına bağlıdır. Kalkerin eklenmesi ile SO2 emisyonlarının yanı
sıra, halojen gazları da kontrol edilerek önemli miktarda azaltılacak ve ulusal mevzuat sınır
değerlerinin oldukça altında atmosfere salınacaktır.
282
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Bahse konu dokümanda yer alan emisyon kılavuz değerlerine birçok parametre
açısından uyum sağlanmakta olup, ileride bu doğrultuda değişebilecek ulusal emisyon sınır
değerlerine uyum hedeflenmiştir (Bkz. Tablo 120).
Kurulması planlanan tesisten atmosfere salınması öngörülen emisyon miktarları,
gerek “BYTY”de belirtilen emisyon sınır değerleri gerekse de LCP BREF Dokümanında
belirtilen kılavuz değerler ile karşılaştırmalı olarak Tablo 120’de sunulmuştur.
Baca gazında bulunan söz konusu kirletici emisyonlarının bacadan atmosfere
salınmasından önce azaltılarak Tablo 120’de verilen emisyon değerlerinin sağlanabilmesi
için baca gazı arıtma sistemleri inşa edilecektir.
“BYTY” Madde 18 uyarınca, santralde bulunacak bacalara Sürekli Emisyon Ölçüm
Sistemi (SEÖS) kurularak baca gazı emisyonları sürekli olarak ölçülecek ve kayıt altına
alınacaktır. SEÖS, 12.10.2001 tarih ve 28082 sayılı Resmi Gazete’de yayımlarak yürürlüğe
giren SEÖS Tebliği’ne uygun şekilde kurulacak ve işletilecek olup, bu sistemde SO 2, NOx,
CO ve toz emisyonları ile basınç, sıcaklık, gaz debisi ve nem ölçmek için ayrı çalışabilen
elektronik cihazlar yer alacaktır. Emisyon ölçüm sonuçları online bağlantı ile Valilik ve/veya
ÇŞB’ye iletilecektir.
Kurulması planlanan santralden kaynaklanacak Tablo 120’de değerleri verilen kirletici
parametreleri için hava kalitesi modelleme çalışması gerçekleştirilerek yer seviyesinde
oluşabilecek konsantrasyonlar hesaplanmıştır (Bkz. Ek 16).
Santralin işletme döneminde, tesis etki alanında belirlenecek ve yetkili makamların
onayı alınacak bir noktaya Hava Kalitesi Sürekli Ölçüm İstasyonu kurularak SO 2, NOX, toz ve
CO parametrelerine ait yer seviyesi konsantrasyonları ile rüzgar hızı ve rüzgar yönü gibi
meteorolojik parametreler sürekli ölçülecektir. Bunun yanı sıra, çöken toz ölçümleri aylık
olarak yapılacak olup, sonuçlar ilgili yerlere raporlanacaktır. Böylelikle, santraldan
kaynaklanacak baca gazı emisyonlarının YSK değerleri üzerinde herhangi bir etki yapıp
yapmadığı belirlenebilecektir.
Kaçak Toz Emisyonları
Projenin işletme aşamasında, baca gazından kaynaklanacak toz emisyonları dışında
bir de operasyonel aktivitelerden kaçak toz emisyonları meydana gelecektir. Bu aktiviteler;
Kömür stok alanında kömürün depolanması,
Kül/alçıtaşı depolama alanında satılamayan ve/veya ramble kullanım fazlası
uçucu kül ve/veya taban külü depolanması,
Kalker sahalarından satın alınan malzemenin santral sahasına taşınmasıdır.
Kazanlarda yanma işlemine tabi tutulacak kömürün stok alanından santrale taşınması
ve yanma sonucu oluşacak külün santralden ilgili depolama sahasına taşınması kapalı
konveyör bant sistemi ile yapılacağından, bu işlemler sırasında toz emisyonu oluşması
beklenmemektedir.
Bilindiği gibi, baca gazında bulunan SO 2 emisyonunu arıtmak amacıyla tesiste
bulunacak ve ıslak kireçtaşı prosesine dayalı BGD ünitesi için kalkere ihtiyaç olacaktır. BGD
sisteminin ihtiyacı olan kalker miktarı, dışarıdan satın alınma yolu ile temin edilecek olup,
kalkerin tesise taşınması sırasında bir miktar kaçak toz emisyonunun meydana gelmesi
beklenmektedir.
283
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Söz konusu işlemler sırasında meydana gelebilecek toz emisyonları, “SKHKKY”de
belirtilen emisyon faktörleri kullanılarak toz önleme kontrol tedbirlerinin alındığı ve alınmadığı
(kötü durum senaryosu) koşullar için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Satın alınma yolu ile temin
edilecek kalker, kamyonlar vasıtasıyla santrale asfalt kaplı yollar ile taşınacağından, nakliye
için kontrollü emisyon faktörü kullanılmıştır. Söz konusu malzemenin santral sahasına
nakliyesi sırasında kaynaklanması beklenen toz emisyonu, 17,18 kg/saat’tir (Bkz. Ek 16).
Kömür stok alanında, Kuyu-1’den gelen kömürün depolanması sonucunda meydana
gelebilecek toz emisyonları tozumayı önlemek için tedbirlerin alındığı durum (kontrollü) ve
alınmadığı durum (kontrolsüz) için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Buna göre, kontrollü durum ve
kontrolsüz durum için hesaplanan toz emisyonu değerleri sırasıyla 0,32 kg/saat ve 0,65
kg/saat’tir. Benzer şekilde, kül/alçıtaşı depolama sahasında yanma sonucu oluşacak taban
külü ile satılamayan veya ramble olarak kullanılamayan uçucu külün depolanması
sonucunda ortaya çıkabilecek toz emisyonları, kontrollü ve kontrolsüz durum için sırasıyla,
0,15 kg/saat ve 0,29 kg/saat olarak hesaplanmıştır.
Kömür stok alanı ve kül/alçıtaşı depolama sahasında işletme aşamasında
gerçekleştirilecek faaliyetlerden ve kalkerin santrale nakliyesi sırasında kaynaklanabilecek
kaçak toz emisyonları, santralin bacalarından kaynaklanacak toz emisyonları ile birlikte
değerlendirilerek yer seviyesinde meydana gelebilecek PM10 ve çöken toz konsantrasyonları
kümülatif olarak hesaplanmıştır (Bkz. Ek 16).
Emisyon Dağılım Modellemesi
Rapora konu hava kalitesi modelleme çalışmaları, 2U1K’nın lisansına sahip olduğu
BREEZE AERMOD Pro Plus programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Söz konusu software
programı, Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı (USEPA-United States
Environmental Protection Agency) tarafından geliştirilmiş olup, yaygın olarak
kullanılmaktadır.
AERMOD, zaman içerisinde değişen gerçek zaman verilerini baz alarak saatlik,
günlük ve yıllık YSK değerlerini tahmin edebilen en gelişmiş bilgisayar modellerinden birisidir.
İzole bacalardan kaçak kirleticilere kadar değişik (nokta, hacim, alan) pek çok farklı yayılım
modeli hesaplamasını bünyesinde barındırmakta, ayrıca herhangi bir endüstri bölgesindeki
kaynaklardan çıkan kirleticilerin uğrayabileceği aerodinamik dalgalar, türbülans ve benzeri
olayları da göz önüne almaktadır.
AERMOD, kullanıcı tarafından tanımlanan bir ağ sisteminde çalışmakta, hesaplar ağ
sistemini oluşturan her bir alıcı ortam elemanının köşe noktaları için yapılmaktadır. Modelin
kullanıldığı ağ sistemi, polar veya kartezyen olarak tanımlanabilmekte, ayrıca ağ sistemi
dışında da ayrık alıcı noktalar belirlenerek, bu noktalarda daha detaylı hesaplar
yapılabilmektedir. Yayılım hesaplarında Bowen Ratio, Albedo ve Yüzey Pürüzlülüğü
kullanılmaktadır. Model engebeli araziyi de göz önüne almaktadır. AERMOD aşağıda
belirtilen üç değişik veri türünü kullanmaktadır:
Meteoroloji Verileri: Yüzey istasyonu ve üst atmosfer (atmosferik sondaj)
verileridir. Yüzey istasyonunda ölçülen; rüzgar yönü, rüzgar hızı, sıcaklık, bulutluluk ve bulut
taban yüksekliği değerlerini dikkate almaktadır. Üst atmosfer verisi olarak ise her bir
katmandaki basınç, sıcaklık, rüzgar hızı, rüzgar yönü ve nem verileri ile AERMET ile
hesaplanan albedo, bowen ratio ve yüzey pürüzlülüğü (surface roughness) sabitleri;
Alıcı ortam olarak tanımlanan ağ sistemindeki her bir elemanın koordinatları,
yüksekliği ve hill height scale değerleri; ve
Kullanıcı tarafından tespit edilen bir başlangıç noktasına göre belirlenen kaynak
koordinatları, kaynak yüksekliği, çapı, kirletici hızı, sıcaklığı ve debisini içeren kaynak verileri.
284
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Model çıktıları, inceleme alanının bütünü için dağılım haritaları hazırlanmasına olanak
tanıyacak yapıdadır. Böylelikle, yörenin hava kalitesini değişik senaryolar (ör. değişik arıtma
koşulları, farklı kirletici kaynaklar veya değişen mevsimsel şartlar) altında değerlendirmek
mümkün olmaktadır.
Gaz ve toz halindeki kirleticilerin ortam havasındaki konsantrasyonlarının
matematiksel hesaplamalar yoluyla tahmin edilmesini sağlayan modelleme çalışması
aşağıdaki basamaklardan oluşmaktadır:
Kaynaklara ait “Dağılım Bölgesi” belirlenir.
Bu dağılım bölgesi 250 m × 250 m ebadında karelere ayrılır; enlem, boylam,
yükseklik bilgileri ve hill height scale değerleri temin edilir. Karelerin köşe noktaları, tepe
noktalarıdır.
Kirletici kaynaklara ait bilgiler belirlenir.
Temsili bir yıla ait saatlik meteoroloji verileri temin edilir.
Yukarıda sıralanan işlemlerin programa aktarılması sonrasında modelleme
programının çalıştırılmasıyla, kirleticilerin ortam havasındaki saatlik, günlük ve yıllık yer
seviyesi konsantrasyon değerleri tahmin edilebilmektedir.
Etki Alanı
“SKHKKY” Ek-2’de modelleme çalışmaları için tanımlanan etki alanı, baca
yüksekliğinin 50 katı yarıçapına sahip bir alandır. Buna göre, önerilen bacaların yüksekliğinin
220 m olduğu dikkate alınırsa, yönetmelikçe tanımlanan etki alanı (22 km x 22 km)
büyüklüğünde bir alandır. Bu çalışmada, yönetmelikçe belirlenen ve 22 km x 22 km
ebatlarında olan etki alanı içerisinde gerçekleşebilecek kirletici dağılımı 250 m aralıklarla
belirlenen alıcı ortam noktaları için irdelenmiştir. Bununla birlikte, yönetmelikçe tanımlanan
etki alanı dışında, projeden kaynaklı bir etki olup olmadığını araştırmak üzere, tanımlanan
etki alanını da kapsayan 30 km x 30 km ebatlarında daha geniş bir dağılım alanı da
modelleme çalışmalarına dahil edilerek incelenmiştir.
Meteoroloji Verileri
Modelleme çalışmaları için gerekli olan uzun dönemli meteorolojik veriler, yöredeki
mevcut meteoroloji istasyonlarından sağlanmaktadır. AERMOD modeli için klima, sinoptik ya
da otomatik tip istasyonlarda ölçülen saatlik yüzey istasyonu verileri ve ravinsonde tip
istasyonlarında ölçülen meteorolojik sondaj verisi gerekmektedir. Meteoroloji Genel
Müdürlüğü (MGM) ile yapılan görüşmelerde, gerekli saatlik meteorolojik veri setlerinin, proje
sahasına en yakın istasyon olan AMASRA Meteoroloji (17602-41,75N, 32,38E)
İstasyonu’ndan, temin edilmesi uygun görülmüştür. Amasra Meteoroloji İstasyonu’nda, üst
atmosfer verileri ölçülemediğinden, proje sahasına yakın konumda bulunan ve iklimsel
özelliği temsil edebilecek yetiye sahip olan Göztepe ve Samsun Meteoroloji İstasyonu
atmosferik sondaj verileri kullanılarak bir atmosferik model yardımıyla Prof. Dr. Orhan ŞEN
tarafından proje sahası için üst atmosfer verileri hesaplanmıştır (Bkz. Ek 5).
AERMOD modeli bir yıllık meteorolojik verileri kullanmaktadır. Bu nedenle modelde
kullanılacak meteorolojik verinin yıl seçiminin yapılması gerekmektedir. Bölgenin rüzgâr
profilini temsil eden yılın meteorolojik verisini kullanmak, modelleme çalışmasının
doğruluğunu arttırmaktadır. Modelleme çalışmalarında, Amasra Meteoroloji İstasyonu’nda
1970-2012 yılları arasında elde edilen verileri içeren uzun yıllar meteoroloji bülteninden
yararlanılarak bölgenin rüzgâr profili çıkarılmıştır.
285
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Son 10 yıla ait (2003-2012) yıllık rüzgâr profilleri incelenmiş ve uzun yıllara eşleşen
yıl, 2010 yılı olarak belirlenmiştir (Bkz. Tablo 121).
Tablo 121. Uzun Yıllar ve 2003-2012 Yılları Rüzgar Esme Sayıları Tablosu
Yıl/Yön Uzun Yıllar 2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
SSE
47640
1960
1879
1739
1745
1076
1187
1483
ENE
44950
1370
1372
1382
1643
1068
1016
1043
S
30886
758
861
791
783
929
973
790
ESE
22140
636
706
689
668
695
661
780
WSW
22018
620
672
644
619
504
604
605
W
21473
554
653
602
559
493
576
600
E
20678
531
480
544
476
449
535
592
SE
20258
489
448
537
474
433
523
564
SSW
19701
374
353
500
378
425
444
558
NE
18758
369
323
352
350
379
405
384
WNW
16410
313
291
220
223
308
369
384
SW
11620
290
238
200
200
250
215
229
NW
10496
138
162
166
180
238
203
228
NNE
10301
130
140
159
173
215
186
200
NNW
8650
104
108
151
151
212
123
145
N
7297
61
88
84
97
163
116
127
2010
1270
889
777
686
594
535
474
458
431
348
292
244
229
215
179
148
2011
1297
1099
920
779
641
607
565
547
547
343
337
266
261
209
185
154
2012
1396
982
918
754
743
670
562
558
421
395
311
274
250
214
177
158
Hava kalitesi dağılım modellemesi çalışmasında Amasra Meteoroloji İstasyonu'nun
2010 yılı;
Saatlik ortalama nem,
Saatlik rüzgâr hızı ve yönü,
Saatlik toplam yağış,
Saatlik basınç,
Saatlik bulut taban yüksekliği,
Saatlik bulut kapalılık oranı,
Saatlik sıcaklık verileri,
kullanılmıştır.
286
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 101. Yıllara ve Uzun Yıllara Göre Rüzgar Diyagramları
287
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kirletici Kaynakları
Planlanan tesisin inşaat aşamasında, santral sahasında, kül/alçıtaşı depolama
sahasında ve kazı fazlası malzeme depolama sahasında yapılacak işlemlerinden
kaynaklanabilecek toz emisyonlarının oluşturabileceği YSK’lar hava kalitesi modelleme
çalışması ile irdelenmiştir.
Kurulması planlanan santralin işletme aşamasından
emisyonlar SO2, NOx, CO, toz, HCl ve HF emisyonlarıdır.
çalışmasında söz konusu emisyonların yer seviyesinde meydana
değerleri hesaplanmıştır. Modelleme çalışmalarında kullanılan
sunulmuştur.
kaynaklanacak başlıca
Buna göre, modelleme
getireceği konsantrasyon
değerler Tablo 122’de
Modelleme çalışmalarında, planlanan santralin yanısıra, tesisin etki alanı içerisinde
bulunan ve işletmede olan Bartın Çimento Fabrikası’nın emisyon değerleri (Bkz. Tablo 122)
de dikkate alınarak kümülatif senaryo da değerlendirilmiştir.
Tablo 122. Modelleme Çalışması Kaynak Parametreleri
Parametre / Alan
Hema Termik Santrali
Bartın Çimento
Kontrolsüz
Durum
İnşaat Aşaması
Kontrollü
Durum
Toz
Santral Sahası: 2,017x10-5 g/s.m2
Kül/Alçıtaşı Depolama Sahası: 8,88x10-7 g/s.m2
Kazı Fazlası Malzeme Depolama Sahası: 8,42x10
2
g/s.m
3,472 g/s
-6
Santral Sahası: 1,009x10-5 g/s.m2
Kül/Alçıtaşı Depolama Sahası: 4,52x10-7 g/s.m2
Kazı Fazlası Malzeme Depolama Sahası: 4,21x10
g/s.m 2
İşletme Aşaması
3,472 g/s
-6
SO2
57,27 g/s*
2,22 g/s
NOx
52,06 g/s*
33,54 g/s
CO
104,12 g/s*
62,5 g/s
5,21 g/s*
3,472 g/s
Kaçak Toz Emisyonları
Kontrollü
Durum
Kaçak Toz Emisyonları
Kontrolsüz
Durum
Toz (Baca Kaynaklı)
-5
Nakliye: 6,09x10 g/s.m
2
-8
2
-
Kül/Alçıtaşı Depolama Sahası: 2,69x10-8 g/s.m2
-
Kül/Alçıtaşı Depolama Sahası: 5,39x10 g/s.m
-6
Kömür Stok Alanı: 7,09x10 g/s.m
-5
Nakliye: 6,09x10 g/s.m
-6
2
2
Kömür Stok Alanı: 3,54x10 g/s.m
2
HCl
10,41 g/s*
-
HF
Baca gazı çıkış
sıcaklığı
Baca gazı çıkış hızı
1,30 g/s*
-
50 oC*
95oC
23,22 m/s*
21,22 m/s
Baca çıkışı iç çapı
6 m*
2,5 m
Baca yüksekliği
220 m*
* Değerler bir ünite için verilmiş olup, HETS’de birbirine eşdeğer iki adet ünite vardır.
288
80 m
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Hava Kalitesi Sınır Değerleri
“HKDYY”, ortam hava kalitesinin kademeli olarak iyileştirilmesi ve hedeflenen bir
tarihte belirlenen limit değerin sağlanmasını amaçlamaktadır. Bundan dolayı, yönetmelikte
gaz kirleticiler ve partikül maddeler için geçiş dönemi limit değerleri ve hedef limit değerleri
olmak üzere iki çeşit limit değer tanımlanmıştır. Geçiş dönemi limit değerleri, yönetmeliğin
Resmi Gazete’de yayımlanması ile yürürlüğe girmekte ve 2014 yılına kadar kademeli şekilde
azalarak, 1 Ocak 2014 tarihinde geçerliliğini yitirmektedir. “HKDYY”de 1 Ocak 2014
tarihinden itibaren uygulanacağı belirtilen hedef limit değerleri ise, yönetmelik Ek-1’de
verilmektedir. Bahsi geçen limit değerler Tablo 123’te yer almaktadır.
Tablo 123. HKDYY Ek-1’de Belirtilen Sınır Değerler
Kirletici Ortalama Süre
saatlik
(insan sağlığının
korunması için)
SO2
24 saatlik
(insan sağlığının
korunması için)
yıllık ve kış dönemi
(ekosistemin
korunması için)
NOx
350
(bir yılda 24
defadan fazla
aşılamaz)1
125
(bir yılda 3
defadan fazla
aşılamaz)2
1.1.2014 tarihinde 150 µg/m 3 (limit değerin
%43'ü) ve 1.1.2019 tarihine kadar tolerans
1.1.2019
payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir
eşit miktarda yıllık olarak azaltılır.
1.1.2014 tarihinde 125 µg/m 3 (limit değerin
%100'ü) ve 1.1.2019 tarihine kadar
1.1.2019
tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12
ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır.
20
200
(bir yılda 18
defadan fazla
aşılamaz)3
yıllık
(insan sağlığının
korunması için)
40
yıllık
(vejetasyonun
korunması için)
30
24 saatlik
(insan sağlığının
korunması için)
50
(bir yılda 35
defadan fazla
aşılamaz)4
yıllık
(insan sağlığının
korunması için)
40
PM 10
CO
Tolerans Payı
saatlik
(insan sağlığının
korunması için)
NO2
maksimum günlük
8 saatlik ortalama
(insan sağlığının
korunması için)
Limit Değere
Ulaşılacak
Tarih
Limit Değer
3
(µg/m )
10,000
1.1.2014
1.1.2014 tarihinde 100 µg/m 3 (limit değerin
%50'si) ve 1.1.2024 tarihine kadar
1.1.2024
tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12
ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır.
1.1.2014 tarihinde 20 µg/m3 (limit değerin
%50'si) ve 1.1.2024 tarihine kadar
1.1.2024
tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12
ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır.
1.1.2014
1.1.2014 tarihinde 50 µg/m3 (limit değerin
%100'ü) ve 1.1.2019 tarihine kadar
tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12
ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır.
3
1.1.2014 tarihinde 20 µg/m (limit değerin
%50'si) ve 1.1.2019 tarihine kadar
tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12
ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır.
3
1.1.2014 tarihinde 6,000 µg/m (limit
değerin %60'ı) ve 1.1.2017 tarihine kadar
tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12
ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır.
1.1.2019
1.1.2019
1.1.2017
1
Herhangi bir noktadaki saatlik ölçüm sonuçları büyükten küçüğe doğru sıralandığında sonuçların %99,73’ünün
gereken değerdir.
2
Herhangi bir noktadaki günlük ölçüm sonuçları büyükten küçüğe doğru sıralandığında sonuçların %99,18’inin
gereken değerdir.
3
Herhangi bir noktadaki saatlik ölçüm sonuçları büyükten küçüğe doğru sıralandığında sonuçların %99,79’unun
gereken değerdir.
4
Herhangi bir noktadaki günlük ölçüm sonuçları büyükten küçüğe doğru sıralandığında sonuçların %90,41’inin
gereken değerdir.
289
aşmaması
aşmaması
aşmaması
aşmaması
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
“HKDYY” Ek-1’de yer almayan kirleticiler (HCl, HF ve çöken toz) için SKHKKY Ek2’de belirtilen ve 2013 yılı sonuna kadar azalan sınır değerler dikkate alınmıştır. En bağlayıcı
durumun değerlendirilmesi açısından, sınır değerlerin en düşüğü dikkate alınmıştır.
“SKHKKY”de belirtilen tanımlar aşağıda, bahse konu sınır değerler ise Tablo 124’te
verilmektedir.
Tablo 124. SKHKKY Ek-2’de Belirtilen Sınır Değerler
Kirleticiler
Sınır Değerler
Saatlik
KVS
UVS
-
150
60
3
HCl (μg/m )
3
HF (μg/m )
30
5
-
-
390
210
Çöken Toz (mg/m2.gün)
Gaz kirleticiler ve partikül maddelere ilişkin olarak iki değişik kategoride hava kalitesi
standardı tanımlanmıştır.
“Uzun Vadeli Sınır Değer” (UVS): Bütün ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalamasının
herhangi bir ölçüm noktasında aşmaması gereken değer olarak tanımlanmıştır.
“Kısa Vadeli Sınır Değer” (KVS): Herhangi bir noktadaki maksimum günlük
ortalamanın veya bütün ölçüm sonuçları büyükten küçüğe doğru sıralandığında sonuçların
%95’inin aşmaması gereken değer olarak tanımlanmıştır.
Tesisin Sanayi Kaynaklı
Kapsamında Değerlendirilmesi
Hava
Kirliliğinin
Kontrolü
Yönetmeliği
Ek-4
a) Baca Gazı Hızı
Atık gazlar serbest hava akımı tarafından, engellenmeden taşınabilecek biçimde
dikey çıkışla atmosfere verilmelidir. Söz konusu tesisin anma ısıl gücü 500 kW’ın üzerinde
olduğu için, gazların bacadan çıkış hızları en az 4 m/s olmalıdır.
Prosesten kaynaklanan atık gazlar serbest hava akımı tarafından, engellenmeden
taşınabilecek biçimde atmosfere verilmelidir. Bu amaçla baca kullanılmalı, gazların bacadan
çıkış hızları, cebri çekişin uygulanabildiği tesislerde en az 4 m/s, uygulanmadığı hallerde 3
m/s olmalıdır. Tesisinüretim şekli ve üretim prosesi gereği; baca çapının daraltılamadığı ve
cebri çekişin uygulanamadığı ve bu durumun bilim kuruluşundan alınacak bir raporla
onaylandığı hallerde baca gazı hızı en az 2 m/s olmalıdır.
Söz konusu tesiste baca gazı hızı ve yüksekliği, “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin
Kontrolü Yönetmeliği” Ek-4’de verilen sınır değerlere uygun olacaktır.
b) Baca Gazı Hızı Hesabı
Tesis bacasından atmosfere verilen atık gazın bacadan çıkış hızının hesabında
aşağıdaki formüller kullanılmıştır.
Baca Gazı Hızı = Gerçek Baca Gazı Debisi (m3/s) / Baca Kesit Alanı (m2) Baca Kesit
Alanı (m2) = π x Baca Çapı2/4
Baca Gazı Hızı = 656,5 m3/s / (3,14 x 6 m2 / 4)
Baca Gazı Hızı=23,2 m/s
290
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Hesap edilen baca gazı hızı 4 m/s’den yüksek olup, 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
Yönetmeliği” Ek 4’ünde yer alan hüküm sağlanmaktadır.
c) Baca yüksekliği
Proje kapsamında her bir ünite için 6 m çapında ve 220 m yüksekliğinde baca
planlanmaktadır.
“Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği”nde “Anma ısıl gücü 1,2 MW
ve üzerinde olan tesislerde baca yüksekliği aşağıda verilen esaslara göre ve Abak
kullanılarak belirlenir. Abaktan hacimsel debi değerinin (R), Q/S (kg/saat) değerini kesmediği
ve abaktan baca yüksekliğinin belirlenemediği durumlarda, tesis etki alanında engebeli arazi
veya mevcut ya da yapımı öngörülen bina ve yükseltiler bulunmuyorsa (J’ değeri sıfır olarak
belirlenmişse) fiili baca yüksekliğinin tabandan en az 10 m ve çatı üstünden yüksekliği ise en
az 3 m olması yeterlidir. J’ değeri sıfırdan farklı ise H’ 10 alınır ve Abak kullanılarak baca
yüksekliği belirlenir.” denilmektedir.
Çatı eğimi 200’nin altında ise baca yüksekliği hesabı çatı yüksekliği 200’lik eğim kabul
edilerek yapılır.
Abak yüksekliğinde verilen değerler,
H'
m
: Abak kullanılarak belirlenen baca yüksekliği,
d
m
: Baca iç çapı veya baca kesiti alanı eşdeğer çapı,
t
oC
: Baca girişindeki atık gazın sıcaklığı,
3
R
Nm /h
: Nemsiz durumdaki atık baca gazının normal şartlardaki
hacimsel debisi,
Q
kg /h
: Emisyon kaynağından çıkan hava kirletici maddelerin kütlesel
debisi,
S
: Baca yüksekliği belirlenmesinde kullanılan faktörü (Tablo 4.1,
Tablo 4.2’deki S değerleri kullanılacaktır.)
Söz konusu tesis mevcut olmadığı için Tablo 4.1’de verilen S değerleri kullanılmıştır.
Tablo 4.1 değerleri Tablo 125'te verilmiştir.
Tablo 125. Yeni Tesisler İçin S Değeri
Emisyonlar
Havada Asılı Toz
Hidrojen klorür (Cl olarak gösterilmiştir)
Klor
Hidrojen florür ve gaz biçiminde inorganik flor
bileşikleri (F olarak gösterilmiştir)
Karbon monoksit
Kükürt dioksit
Hidrojen Sülfür
Azot dioksit
Tablo 1.1 deki maddeler:
Sınıf
I
Sınıf
II
Sınıf
III
Kurşun
:
Kadmiyum
:
S-Değerleri
0,08
0,1
0,09
0,0018
7,5
0,14
0,003
0,1
0,02
0,1
0,2
0,005
0,0005
291
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Civa
Talyum
:
:
0,005
0,005
Sınıf
Sınıf
Sınıf
I
II
III
0,05
0,2
1,0
Sınıf
Sınıf
Sınıf
I
II
III
0,0001
0,001
0,01
Tablo 1.2 deki maddeler:
Tablo 1.3 deki maddeler:
Baca yüksekliğinin belirlenmesinde belirleyici olarak NO x baz alınmış olup, yapılan
hesaplamalar ve sonuçlar aşağıda verilmiştir.
R
t
d
= 1.874.000 Nm3/h
= 50OC
= 6m
NO2 kirletici kütlesel debisi,
Q NO2 = 224,9 kg/saat
Q/S = 224,90 /0,10 (S değeri yönetmelikten 0,10 olarak alınmıştır.)
= 2249 kg/saat = 2,249 x 10 3 kg/saat
292
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 102. NO2 için Abak Hesabı
Abak kullanılarak belirlenen baca yüksekliği (H’) 50 m’ dir. 10H’ (500 m) yarıçapındaki
engebeli arazinin tesis zemininden ortalama yüksekliği veya imar planına göre tespit edilmiş
azami bina yüksekliklerinin 10H’ yarıçapındaki bölge içindeki tesis zeminine göre yükseklik
ortalaması 80 (J’) m alınmıştır. J’/H’ (80/50) 1,6 olarak hesap edilmiş olup aşağıdaki Şekil
103 yardımı ile J/J’ değeri 1 olarak bulunmuştur.
293
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
J/JI
J
J
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
=1
= 1 x J’
= 80
Düzeltilmiş baca yüksekliği;
H
= HI + J
= 50 m + 80 m
= 130 m olarak bulunur.
Şekil 103. J/JI Degeri Hesabı için Kullanılan Abak
Proje kapsamında yer alacak bacaların yüksekliği 220 m’dir, tablodan hesaplanan
yükseklik ise 130 m olduğundan yönetmelik standart değerlerini sağlamaktadır.
Model Sonuçları
1.
SKHKKY’ce Tanımlanan Etki Alanı (Etki Alanı-1, 22 km x 22 km Ebatlarında)
i.
Normal Hava Koşulları
Hava kalitesi modelleme çalışmaları SO 2, NO2, toz, CO, HCl ve HF parametreleri için
hem münferit hem de kümülatif olarak yürütülmüştür. Buna göre, üç ayrı senaryo altında
modelleme çalışmaları gerçekleştirilmiş ve her bir senaryo uyarınca kirletici kaynakların yerel
hava kalitesi üzerinde yaratacağı olası etkiler araştırılmıştır. Senaryoları şu şekilde sıralamak
mümkündür:
HETS (baca) (Senaryo-1)
Mevcut Kaynak (Bartın Çimento) (Senaryo-2)
HETS + Mevcut Kaynak (Senaryo-3)
294
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Modelleme çalışmalarında münferit olarak hesaplanan SO 2, NO2, PM10, CO, HCl, HF
ve çöken toz YSK değerleri Tablo 126’da sunulmaktadır. Bununla birlikte, Senaryo-2 (Bartın
Çimento-Mevcut Kaynak) ve Senaryo-3 (kümülatif senaryo)’e ait sonuçlar Tablo 127’de,
HETS’in mevcut kaynaklara olabilecek HKKD’si ile birlikte sunulmuştur.
Tablo 126. Modelleme Çalışması Sonuçları (Senaryo-1) (Etki Alanı-1)
Parametre
Periyot
YSK Değerleri (µg/m3)
Sınır Değerler* (µg/m 3)
188
350
(447500, 4619500)
26
SO2
Günlük (%99,10)
125
(445250, 4618250)
2,7
Yıllık
20
(447500, 4619500)
187
Saatlik (%99,79)
200
(447750, 4619500)
46
NO2
Günlük (maks.)
(445250, 4618250)
2,5
Yıllık
40
(447500, 4619500)
2,1
Günlük (%90,41)
50
PM 10
(447500, 4619500)
(baca
0,7
kaynaklı)
Yıllık
40
(447500, 4619500)
42,5
Günlük (%90,41)
50
PM 10
(447250, 4616250)
(nakliye
21,4
kaynaklı)
Yıllık
40
(447250, 4616250)
42,5
50
Toplam PM 10 Günlük (%90,41)
(447250, 4616250)
(nakliye
21,4
dahil)
Yıllık
40
(447250, 4616250)
Günlük
8
Saatlik 274
CO
10.000
Ortalama (maks.)
(445250, 4618250)
2,3
Günlük (%95)
150
(447500, 4619500)
HCl
0,5
Yıllık
60
(447500, 4619500)
27
Saatlik (maks.)
30
(445250, 4618250)
HF
0,3
Günlük (%95)
5
(447500, 4619500)
179
390
Çöken Toz** Aylık (maks.)
(447250, 4616250)
(nakliye
90
dahil)
Yıllık
210
(447250, 4616250)
*
HCl, HF ve Çöken Toz parametrelerine ait sınır değerler SKHKKY Ek-2’de, diğer parametrelere ait sınır
değerler ise HKDYY Ek-1’de belirtilen sınır değerlerdir.
2
** Çöken toz değerleri mg/m .gün cinsinden ifade edilir.
Saatlik (%99,73)
Tablo 126’da görüldüğü gibi, planlanan santralin işletme aşamasında atmosfere
salınacak SO2, NO2, toz, CO, HCl ve HF emisyonlarının yer seviyesinde münferiden
meydana getirebileceği konsantrasyon değerleri “HKDDY”de belirtilen ilgili saatlik, günlük ve
yıllık sınır değerlerin altındadır.
Ek 16’da sunulan Hava Kalitesi Modelleme Çalışması Raporu’nda sunulan YSK
dağılım haritalarında da görüldüğü gibi, yapılması planlanan santralden salınan emisyonlar,
santralin batısında, güneyinde ve güneydoğusunda bulunan tepeler etrafında birikerek
yüksek konsantrasyonları bu tepelerde oluşturmaktadır.
295
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Dağılım haritaları ve modelleme sonuçları dikkate alındığında, planlanan santralin
işletme aşamasında oluşabilecek YSK değerleri “HKDYY”de belirtilen sınır değerlerin altında
olup, santralin çevresinde ve yerleşim alanlarında önemli boyutlarda etki yaratmayacağı
öngörülmektedir.
Tablo 127. Modelleme Çalışması Sonuçları (Senaryo #2 ve #3)* (Etki Alanı-1)
Senaryo-2
Senaryo-3
Sınır
Parametre
Periyot
HETS’in HKKD’si
(Mevcut
(Kümülatif
Değerler**
Kaynak)
Durum)
(µg/m 3)
201
6,4
201
Saatlik (%99,73)
(442250,
350
(442250, 4609500)
(442250, 4609500)
4609500)
1,2
1,0
26
SO2
Günlük (%99,10)
(442250,
125
(442250, 4609500)
(445250, 4618250)
4609500)
0,31
0,13
2,71
Yıllık
(442250,
20
(442250, 4609500)
(447500, 4619500)
4609500)
464
6,4
464
Saatlik (%99,79)
(442250,
200
(442250, 4609500)
(442250, 4609500)
4609500)
66
2
66
NO2
Günlük (maks.)
(442250,
(442250, 4609500)
(442250, 4609500)
4609500)
4,69
0,12
4,81
Yıllık
(442250,
40
(442250, 4609500)
(442250, 4609500)
4609500)
1,23
0,13
1,26
Günlük (%90,41)
(442250,
50
(442250, 4609500)
(442500, 4616750)
4609500)
PM 10
0,49
0,08
0,57
Yıllık
(442250,
40
(442250, 4609500)
(441500, 4618000)
4609500)
Günlük 8 Saatlik
346
4,91
346
CO
Ortalama
(442250,
10.000
(442250, 4609500)
(442250, 4609500)
(maks.)
4609500)
5,17
0,55
5,17
Aylık (maks.)
(442250,
390
(442250, 4609500)
(442500, 4616750)
4609500)
Çöken
Toz***
2,06
0,34
2,40
Yıllık
(442250,
210
(442250, 4609500)
(441500, 4618000)
4609500)
*
Değerlendirmenin daha iyi yapılabilmesi için, mevcut kaynaktan salınan emisyonların en yüksek YSK
değeri oluşturduğu lokasyonlarda HETS’nin oluşturabileceği YSK değerleri incelenmiştir.
**
HCl, HF ve Çöken Toz parametrelerine ait sınır değerler SKHKKY Ek-2’de, diğer parametrelere ait sınır
değerler ise HKDYY Ek-1’de belirtilen sınır değerlerdir.
2
***
Çöken toz değerleri mg/m .gün cinsinden ifade edilir.
Tablo 127’de görüldüğü gibi, mevcut kaynaktan atmosfere salınan emisyonların yer
seviyesinde oluşturabileceği maksimum konsantrasyonların elde edildiği lokasyonda,
santralin oluşturabileceği YSK değerleri oldukça düşüktür. Kümülatif senaryo için elde edilen
YSK değerlerinin hemen hepsi, HKDYY’de belirtilen sınır değerin altında kalmaktadır. Buna
karşın, NO2 kirleticisi için elde edilen saatlik YSK değeri (464 µg/m 3) ilgili sınır değerin (200
µg/m3) üzerindedir. Yapılması planlanan santralin bu lokasyondaki saatlik kümülatif NO 2 YSK
değerine maksimum katkısı 6,4 µg/m3tür. Buradan anlaşılabileceği üzere, santralin ile etki
alanında bulunan mevcut kaynağın gerek konumları, gerek baca yükseklikleri gerekse de
baca gazı özellikleri birbirinden farklı olduğundan, her iki tesisin yer seviyesinde
oluşturabileceği kirletici konsantrasyonları farklı yönlere dağılmaktadır.
296
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kümülatif senaryoda maksimum NO2 YSK değerinin elde edildiği lokasyona santralin
katkısı yalnızca %1,4 mertebesindedir. Bu nedenle, yapılması planlanan santralden
kaynaklanacak YSK değerlerinin yörede olumsuz bir etki yaratmayacağı beklenmektedir.
Bununla birlikte, AB uyum sürecinde uyumlaştırılan mevcut yönetmeliklerimiz
çerçevesinde, mevcut kaynağın da kademeli olarak özellikle NO 2 emisyonu azaltacak
önlemler veya arıtma teknikleri kurarak yer seviyesinde oluşturacağı NO2 emisyonunu
azaltarak 2024 yılından itibaren 200 µg/m 3 değerinin altına indirmesi gerekecektir. Böylelikle,
kümülatif senaryoda baskın çıkan mevcut kaynağın etkisi azalarak bu senaryo için hava
kalitesi sınır değeri sağlanabilecektir.
Münferit ve kümülatif değerlendirmelerin yanı sıra, planlanan santralden
kaynaklanacak emisyonların, etki alanında bulunan yerleşim yerlerinde meydana
getirebileceği YSK değerleri de modelleme çalışması ile irdelenmiştir. Yerleşim yerlerinde
hesaplanan YSK değerleri, ilgili sınır değerler ile birlikte karşılaştırmalı olarak Tablo 128’de
sunulmuştur.
Tablo 128’de görüldüğü gibi, planlanan tesisten kaynaklanacak emisyonların tesis
etki alanında bulunan yerleşim yerlerinde meydana getirebileceği YSK değerleri sınır
değerlerin oldukça altında olup, çok düşük miktarlardadır. Bu nedenle, planlanan santralin
yerleşim alanlarında önemli boyutlarda etki yaratmayacağı öngörülmektedir.
Yerleşim yerlerinin yanı sıra, Ek 16’da sunulan Hava Kalitesi Modelleme Çalışması
Raporu’nda belirtilen çalışmalar kapsamında hava kalitesi ölçümlerinin yapıldığı
lokasyonlarda, önerilen tesisten meydana gelebilecek kirletici YSK’ları ölçümün
gerçekleştirildiği dönemler için modelleme çalışması vasıtasıyla hesaplanmış ve Tablo
129’da sunulmuştur. Tablo 129’da görüldüğü gibi, planlanan tesisten kaynaklanacak
emisyonların yer seviyesinde meydana getirebileceği konsantrasyon değerleri oldukça
düşüktür. Değerler dikkate alındığında, özellikle HCl ve HF parametreleri için tesisin katkısı
yok denecek kadar azdır. Tablo 129’da sunulan verilerin ışığında, tesisin yöredeki mevcut
hava kalitesi değerlerine önemli bir katkısının olmaması beklenmektedir.
297
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 128. Tesis Etki Alanı İçerisinde Yer Alan Yerleşim Yerlerinde Model Sonucu Elde Edilen Yer Seviyesi Konsantrasyon Değerleri (Etki Alanı-1)
3
YSK Değerleri (µg/m )
Yerleşim
Yerleri
SO2
NO2
PM 10
CO
HCl
Çöken Toz
HF
Saatlik
Günlük
Yıllık
Saatlik
Yıllık
Günlük
Yıllık
8Saatlik
Günlük
Yıllık
Saatlik
Günlük
Aylık
Yıllık
Gömü
12,05
3,08
0,44
11,35
0,40
2,35
1,27
15,50
0,34
0,08
0,42
0,04
9,87
5,33
Amasra (batı)
8,72
1,46
0,25
8,01
0,22
0,37
0,14
6,87
0,19
0,04
0,32
0,02
1,55
0,59
Amasra (doğu)
6,94
1,25
0,21
6,48
0,19
0,28
0,11
5,44
0,15
0,04
0,28
0,02
1,18
0,46
Ahatlar
5,46
1,40
0,28
5,19
0,26
0,22
0,08
5,70
0,17
0,05
0,38
0,02
0,92
0,34
Makaracı
6,28
1,18
0,25
5,85
0,22
0,17
0,07
5,65
0,15
0,04
0,32
0,02
0,71
0,29
Çakrazbüz
3,79
0,74
0,13
3,79
0,12
0,09
0,03
3,33
0,08
0,02
0,21
0,01
0,38
0,13
Karakaçak
4,07
0,77
0,14
3,79
0,12
0,10
0,04
3,67
0,09
0,02
0,22
0,01
0,42
0,17
Kazpınarı
11,35
2,47
0,27
10,66
0,25
4,44
0,20
14,99
0,21
0,05
0,62
0,03
18,65
0,84
Kaman
9,21
1,68
0,21
8,86
0,19
0,50
0,27
8,35
0,21
0,04
0,58
0,03
2,10
1,13
Saraydüzü
10,56
2,26
0,20
11,80
0,18
0,09
0,03
17,31
0,16
0,04
1,73
0,02
0,38
0,13
Bostanlar
15,03
4,27
0,68
15,78
0,62
0,52
0,22
13,76
0,43
0,12
1,12
0,05
2,18
0,92
Topderesi
8,41
1,52
0,26
7,96
0,24
0,32
0,12
6,84
0,18
0,05
0,40
0,02
1,34
0,50
Uğurlar
4,94
0,90
0,11
4,98
0,10
0,33
0,13
4,80
0,08
0,02
0,40
0,01
1,39
0,55
Yeşilkaya
5,52
0,78
0,10
5,35
0,09
0,11
0,05
4,33
0,08
0,02
0,42
0,01
0,46
0,21
Kayadibi
2,94
0,36
0,05
2,92
0,05
0,13
0,04
1,99
0,04
0,01
0,19
0,00
0,55
0,17
Okçular
5,96
0,90
0,11
6,13
0,10
0,25
0,09
4,57
0,08
0,02
0,38
0,01
1,05
0,38
Çamaltı
7,40
1,14
0,13
7,81
0,11
0,46
0,17
4,78
0,10
0,02
0,45
0,01
1,93
0,71
Dallıca
6,88
1,42
0,17
7,11
0,16
0,66
0,30
6,15
0,14
0,03
0,32
0,02
2,77
1,26
Gürgenpınarı
4,31
0,68
0,10
4,00
0,09
0,40
0,17
4,16
0,08
0,02
0,27
0,01
1,68
0,71
Uzunöz
7,74
1,26
0,16
7,35
0,15
0,59
0,26
5,55
0,15
0,03
0,51
0,02
2,48
1,09
Akpınar
6,71
1,10
0,13
7,60
0,12
0,46
0,16
5,06
0,10
0,02
0,32
0,01
1,93
0,67
Saraylı
5,21
0,64
0,12
5,33
0,11
0,22
0,09
3,32
0,09
0,02
0,29
0,01
0,92
0,38
298
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
YSK Değerleri (µg/m3)
Yerleşim
Yerleri
SO2
NO2
Çöken Toz
PM 10
CO
HCl
HF
Günlük
Yıllık
Saatlik
Günlük
Aylık
Yıllık
Saatlik
Günlük
Yıllık
Saatlik
Yıllık
Günlük
Yıllık
8Saatlik
Bartın (kuzey)
6,50
1,03
0,13
6,17
0,12
15,56
6,96
4,45
0,13
0,02
0,41
0,02
65,35
29,23
Bartın (güney)
5,19
0,81
0,11
5,08
0,10
0,39
0,15
3,76
0,10
0,02
0,30
0,01
1,64
0,63
Bartın (merkez)
5,61
0,90
0,12
5,77
0,11
0,83
0,30
3,87
0,11
0,02
0,34
0,01
3,49
1,26
Akgöz
6,97
1,01
0,15
6,62
0,13
0,27
0,16
5,78
0,12
0,03
0,37
0,02
1,13
0,67
Sınır Değerler
3
(µg/m )
350
125
20
200
40
50
40
10,000
150
60
30
5
390
210
Tablo 129. Hava Kalitesi Ölçüm Lokasyonlarında Model Sonucu Elde Edilen Yer Seviyesi Konsantrasyon Değerleri (Etki Alanı-1)
DT
NO2 (g/m3)
SO2 (g/m 3)
HCI (g/m 3)
HF (g/m3)
Lokasyon
1. Dönem 2. Dönem 3. Dönem 1. Dönem 2. Dönem 3. Dönem 1. Dönem 2. Dönem 3. Dönem 1. Dönem 2. Dönem
No
3. Dönem
1
0,96
0,96
0,92
1,06
1,06
1,01
0,19
0,19
0,18
0,02
0,02
0,02
2
0,98
1,01
1,00
1,08
1,11
1,10
0,20
0,20
0,20
0,02
0,03
0,03
3
0,81
0,82
0,94
0,89
0,91
1,04
0,16
0,16
0,19
0,02
0,02
0,02
4
1,96
2,38
1,96
2,15
2,62
2,16
0,39
0,48
0,39
0,05
0,06
0,05
5
1,18
0,83
0,40
1,29
0,92
0,45
0,24
0,17
0,08
0,03
0,02
0,01
6
1,35
1,25
0,60
1,49
1,37
0,66
0,27
0,25
0,12
0,03
0,03
0,02
7
0,47
0,47
0,24
0,52
0,52
0,27
0,09
0,09
0,05
0,01
0,01
0,01
8
3,04
2,81
3,26
3,35
3,10
3,58
0,61
0,56
0,65
0,08
0,07
0,08
Ortalama
1,34
1,32
1,17
1,48
1,45
1,28
0,27
0,26
0,23
0,03
0,03
0,03
20
20
Sınır Değer 40
40
40
20
150
299
150
150
5
5
5
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
ii.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kötü Hava Koşulları
Kötü durum senaryosunda, meteoroloji verilerindeki rüzgar hızı 0,1 m/s ve atmosferik
karışım yüksekliği baca yüksekliğinden 10 m fazla (230 m) alınarak, hava kalitesi modelleme
çalışması kısa dönemli olarak yürütülmüştür. Kötü durum senaryosu için modelleme
çalışmalarından elde edilen tahmini SO 2, NO2, PM10, CO, HCl ve HF YSK değerleri
Tablo 130’da sunulmaktadır. Buna göre, NO2 ve PM10 YSK değerleri dışında elde edilen
diğer değerler ilgili yönetmeliklerde belirtilen sınır değerlerin altındadır. NO 2 ve PM10 YSK
değerlerinin yüksek olarak hesaplandığı noktalar yerleşim alanları olmamakla birlikte, kötü
hava koşullarının oluştuğu durumlarda, tesis “HKDYY”deki sınır değerleri sağlayacak şekilde
faaliyet gösterecek, gerekirse yetkili makamın talimatı ile yük düşümüne gidilebilecektir.
Tablo 130. Modelleme Çalışması Sonuçları (Kötü Durum Senaryosu)
Parametre
Periyot
3
YSK Değerleri (µg/m )
3
Sınır Değerler* (µg/m )
311
350
(445250, 4618250)
SO2
79
Günlük (%99,10)
125
(445250, 4618250)
415
Saatlik (%99,79)
200
(445000, 4617750)
NO2
72
Günlük (maks.)
(445250, 4618250))
183
Saatlik
(446250, 4618000)
PM 10
54
Günlük (%90,41)
50
(445000, 4617750)
Günlük
8
Saatlik 318
CO
10.000
Ortalama (maks.)
(445250, 4618250)
15
HCl
Günlük
150
(445250, 4618250)
16
Saatlik (maks.)
30
(446250, 4618000)
HF
1,8
Günlük
5
(445250, 4618250)
287
Çöken Toz** Aylık (maks.)
390
(445000, 4617750)
*
HCl, HF ve Çöken Toz parametrelerine ait sınır değerler SKHKKY Ek-2’de, diğer parametrelere ait sınır
değerler ise HKDYY Ek-1’de belirtilen sınır değerlerdir.
2
** Çöken toz değerleri mg/m .gün cinsinden ifade edilir.
Saatlik (%99,73)
2.
Etki Alanı-2 (30 km x 30 km Ebatlarında)
Yukarıdaki bölümlerde de değinildiği üzere, hava kalitesi modelleme çalışmaları SO 2,
NO2, toz, CO, HCl ve HF parametreleri için hem münferit hem de kümülatif olarak
yürütülmüştür. Buna bağlı olarak, çalışmada üç farklı senaryo ele alınmıştır.
Modelleme çalışmalarında münferit olarak hesaplanan SO 2, NO2, PM10, CO, HCl, HF
ve çöken toz YSK değerleri Tablo 131’de sunulmaktadır. Bununla birlikte, Senaryo-2 (Bartın
Çimento-Mevcut Kaynak) ve Senaryo-3 (kümülatif senaryo)’e ait sonuçlar Tablo 132’de,
HETS’in mevcut kaynaklara olabilecek “HKKD”si ile birlikte sunulmuştur.
Tablo 131.Modelleme Çalışması Sonuçları (Senaryo-1) (Etki Alanı-2)
Parametre
Periyot
Saatlik (%99,73)
SO2
Günlük (%99,10)
YSK Değerleri (µg/m3)
188
(447500, 4619500)
26
(445250, 4618250)
300
Sınır Değerler* (µg/m 3)
350
125
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Parametre
Periyot
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
3
YSK Değerleri (µg/m )
3
Sınır Değerler* (µg/m )
2,7
20
(447500, 4619500)
187
Saatlik (%99,79)
200
(447750, 4619500)
46
NO2
Günlük (maks.)
(445250, 4618250)
2,5
Yıllık
40
(447500, 4619500)
2,1
Günlük (%90,41)
50
PM 10
(447500, 4619500)
(baca
0,7
kaynaklı)
Yıllık
40
(447500, 4619500)
42,5
Günlük (%90,41)
50
PM 10
(447250, 4616250)
(nakliye
21,4
kaynaklı)
Yıllık
40
(447250, 4616250)
42,5
50
Toplam PM 10 Günlük (%90,41)
(447250, 4616250)
(nakliye
21,4
dahil)
Yıllık
40
(447250, 4616250)
Günlük
8
Saatlik 274
CO
10.000
Ortalama (maks.)
(445250, 4618250)
2,3
Günlük (%95)
150
(447500, 4619500)
HCl
0,5
Yıllık
60
(447500, 4619500)
27
Saatlik (maks.)
30
(445250, 4618250)
HF
0,3
Günlük (%95)
5
(447500, 4619500)
179
390
Çöken Toz** Aylık (maks.)
(447250, 4616250)
(nakliye
90
dahil)
Yıllık
210
(447250, 4616250)
*
HCl, HF ve Çöken Toz parametrelerine ait sınır değerler SKHKKY Ek-2’de, diğer parametrelere ait sınır
değerler ise HKDYY Ek-1’de belirtilen sınır değerlerdir.
** Çöken toz değerleri mg/m2.gün cinsinden ifade edilir.
Yıllık
Tablo 131’de görüldüğü gibi, yapılması planlanan santralin işletme aşamasında
atmosfere salınacak SO2, NO2, toz, CO, HCl ve HF emisyonlarının yer seviyesinde
münferiden meydana getirebileceği konsantrasyon değerleri “HKDDY”de belirtilen ilgili
saatlik, günlük ve yıllık sınır değerlerin oldukça altındadır.
Ek 16’da verilen YSK dağılım haritalarında da görüldüğü gibi, santralden salınan
emisyonlar, santralin batısında, güneyinde ve güneydoğusunda bulunan tepeler etrafında
birikerek yüksek konsantrasyonları bu tepelerde oluşturmaktadır. Dağılım haritaları ve
modelleme sonuçları dikkate alındığında, yapılması planlanan santralin işletme aşamasında
oluşabilecek YSK değerleri “HKDYY”de belirtilen sınır değerlerin altında olup, santralin
çevresinde ve yerleşim alanlarında önemli boyutlarda etki yaratmayacağı öngörülmektedir.
Tablo 132.Modelleme Çalışması Sonuçları (Senaryo #2 ve #3)* (Etki Alanı-2)
Senaryo-2
Senaryo-3
Parametre
Periyot
HETS’in HKKD’si
(Mevcut
(Kümülatif
Kaynak)
Durum)
201
6,4
201
Saatlik (%99,73)
(442250,
(442250, 4609500)
(442250, 4609500)
4609500)
SO2
1,2
1,0
26
Günlük (%99,10)
(442250,
(442250, 4609500)
(445250, 4618250)
4609500)
301
Sınır
Değerler**
(µg/m 3)
350
125
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Senaryo-2
Senaryo-3
Sınır
(Mevcut
(Kümülatif
Değerler**
3
Kaynak)
Durum)
(µg/m )
0,31
0,13
2,71
Yıllık
(442250,
20
(442250, 4609500)
(447500, 4619500)
4609500)
464
6,4
464
Saatlik (%99,79)
(442250,
200
(442250, 4609500)
(442250, 4609500)
4609500)
66
2
66
NO2
Günlük (maks.)
(442250,
(442250, 4609500)
(442250, 4609500)
4609500)
4,69
0,12
4,81
Yıllık
(442250,
40
(442250, 4609500)
(442250, 4609500)
4609500)
1,23
0,13
1,26
Günlük (%90,41)
(442250,
50
(442250, 4609500)
(442500, 4616750)
4609500)
PM 10
0,49
0,08
0,57
Yıllık
(442250,
40
(442250, 4609500)
(441500, 4618000)
4609500)
Günlük 8 Saatlik
346
4,91
346
CO
Ortalama
(442250,
10.000
(442250, 4609500)
(442250, 4609500)
(maks.)
4609500)
5,17
0,55
5,17
Aylık (maks.)
(442250,
390
(442250, 4609500)
(442500, 4616750)
4609500)
Çöken
Toz***
2,06
0,34
2,40
Yıllık
(442250,
210
(442250, 4609500)
(441500, 4618000)
4609500)
*
Değerlendirmenin daha iyi yapılabilmesi için, mevcut kaynaktan salınan emisyonların en yüksek YSK değeri
oluşturduğu lokasyonlarda HETS’nin oluşturabileceği YSK değerleri incelenmiştir.
** HCl, HF ve Çöken Toz parametrelerine ait sınır değerler SKHKKY Ek-2’de, diğer parametrelere ait sınır
değerler ise HKDYY Ek-1’de belirtilen sınır değerlerdir.
2
*** Çöken toz değerleri mg/m .gün cinsinden ifade edilir.
Parametre
Periyot
HETS’in HKKD’si
Tablo 132’de görüldüğü gibi, mevcut kaynaktan atmosfere salınan emisyonların yer
seviyesinde oluşturabileceği maksimum konsantrasyonların elde edildiği lokasyonda,
santralin oluşturabileceği YSK değerleri oldukça düşüktür. Kümülatif senaryo için elde edilen
YSK değerlerinin hemen hepsi “HKDYY”de belirtilen sınır değerin altında kalmaktadır. Buna
karşın, NO2 kirleticisi için elde edilen saatlik YSK değeri (464 µg/m 3) ilgili sınır değerin (200
µg/m3) üzerindedir. Planlanan santralin bu lokasyondaki saatlik kümülatif NO 2 YSK değerine
maksimum katkısı 6,4 µg/m3tür. Buradan anlaşılacağı üzere, santral ile etki alanında bulunan
mevcut kaynağın gerek konumları, gerek baca yükseklikleri gerekse de baca gazı özellikleri
birbirinden farklı olduğundan, her iki tesisin yer seviyesinde oluşturabileceği kirletici
konsantrasyonları farklı yönlere dağılmaktadır.
Kümülatif senaryoda maksimum NO2 YSK değerinin elde edildiği lokasyona santralin
katkısı yalnızca %1,4 mertebesindedir. Bu nedenle, yapılması planlanan santralden
kaynaklanacak YSK değerlerinin yörede olumsuz bir etki yaratmayacağı beklenmektedir.
Bununla birlikte, AB uyum sürecinde uyumlaştırılan mevcut yönetmeliklerimiz
çerçevesinde, mevcut kaynağın da kademeli olarak özellikle NO 2 emisyonu azaltacak
önlemler veya arıtma teknikleri kurarak yer seviyesinde oluşturacağı NO 2 emisyonunu
azaltarak 2024 yılından itibaren 200 µg/m3 değerinin altına indirmesi gerekecektir. Böylelikle,
kümülatif senaryoda baskın çıkan mevcut kaynağın etkisi azalarak bu senaryo için hava
kalitesi sınır değeri sağlanabilecektir.
302
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Münferit ve kümülatif değerlendirmelerin yanı sıra, planlanan santralden
kaynaklanacak emisyonların, etki alanında bulunan yerleşim yerlerinde meydana
getirebileceği YSK değerleri de modelleme çalışması ile irdelenmiştir. Yerleşim yerlerinde
hesaplanan YSK değerleri, ilgili sınır değerler ile birlikte karşılaştırmalı olarak Tablo 133’te
sunulmuştur.
Tablo 133’ten de görüldüğü gibi, planlanan tesisten kaynaklanacak emisyonların tesis
etki alanında bulunan yerleşim yerlerinde meydana getirebileceği YSK değerleri sınır
değerlerin oldukça altında olup, çok düşük miktarlardadır. Bu nedenle, planlanan santralin
yerleşim alanlarında önemli boyutlarda etki yaratmayacağı öngörülmektedir.
Yerleşim yerlerinin yanı sıra, hava kalitesi ölçümlerinin yapıldığı lokasyonlarda,
önerilen tesisten meydana gelebilecek kirletici yer seviyesi konsantrasyonları ölçümünün
gerçekleştirildiği dönemler için modelleme çalışması vasıtasıyla hesaplanmış ve Tablo
134’te sunulmuştur. Tablo 134’te görüldüğü gibi, planlanan tesisten kaynaklanacak
emisyonların yer seviyesinde meydana getirebileceği konsantrasyon değerleri oldukça
düşüktür. Değerler dikkate alındığında, özellikle HCl ve HF parametreleri için tesisin katkısı
yok denecek kadar azdır. Tablo 134’te sunulan verilerin ışığında, tesisin yöredeki mevcut
hava kalitesi değerlerine önemli bir katkısının olmaması beklenmektedir.
303
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 133.Tesis Etki Alanı İçerisinde Yer Alan Yerleşim Yerlerinde Model Sonucu Elde Edilen Yer Seviyesi Konsantrasyon Değerleri (Etki Alanı-2)
3
YSK Değerleri (µg/m )
Yerleşim
Yerleri
SO2
NO2
PM 10
CO
HCl
Çöken Toz
HF
Saatlik
Günlük
Yıllık
Saatlik
Yıllık
Günlük
Yıllık
8Saatlik
Günlük
Yıllık
Saatlik
Günlük
Aylık
Yıllık
Gömü
12,05
3,08
0,44
11,35
0,40
2,35
1,27
15,50
0,34
0,08
0,42
0,04
9,87
5,33
Amasra (batı)
8,72
1,46
0,25
8,01
0,22
0,37
0,14
6,87
0,19
0,04
0,32
0,02
1,55
0,59
Amasra (doğu)
6,94
1,25
0,21
6,48
0,19
0,28
0,11
5,44
0,15
0,04
0,28
0,02
1,18
0,46
Ahatlar
5,46
1,40
0,28
5,19
0,26
0,22
0,08
5,70
0,17
0,05
0,38
0,02
0,92
0,34
Makaracı
6,28
1,18
0,25
5,85
0,22
0,17
0,07
5,65
0,15
0,04
0,32
0,02
0,71
0,29
Çakrazbüz
3,79
0,74
0,13
3,79
0,12
0,09
0,03
3,33
0,08
0,02
0,21
0,01
0,38
0,13
Karakaçak
4,07
0,77
0,14
3,79
0,12
0,10
0,04
3,67
0,09
0,02
0,22
0,01
0,42
0,17
Topallar
4,65
0,84
0,14
4,55
0,13
0,10
0,04
3,51
0,09
0,03
0,25
0,01
0,42
0,17
Aliobası
3,64
0,75
0,12
3,36
0,11
0,11
0,04
3,24
0,08
0,02
0,23
0,01
0,46
0,17
Kazpınarı
11,35
2,47
0,27
10,66
0,25
4,44
0,20
14,99
0,21
0,05
0,62
0,03
18,65
0,84
Kaman
9,21
1,68
0,21
8,86
0,19
0,50
0,27
8,35
0,21
0,04
0,58
0,03
2,10
1,13
Saraydüzü
10,56
2,26
0,20
11,80
0,18
0,09
0,03
17,31
0,16
0,04
1,73
0,02
0,38
0,13
Bostanlar
15,03
4,27
0,68
15,78
0,62
0,52
0,22
13,76
0,43
0,12
1,12
0,05
2,18
0,92
Topderesi
8,41
1,52
0,26
7,96
0,24
0,32
0,12
6,84
0,18
0,05
0,40
0,02
1,34
0,50
Uğurlar
4,94
0,90
0,11
4,98
0,10
0,33
0,13
4,80
0,08
0,02
0,40
0,01
1,39
0,55
Yeşilkaya
5,52
0,78
0,10
5,35
0,09
0,11
0,05
4,33
0,08
0,02
0,42
0,01
0,46
0,21
Hocaköy
5,46
0,75
0,11
5,53
0,10
0,11
0,04
3,50
0,08
0,02
0,28
0,01
0,46
0,17
Kayadibi
2,94
0,36
0,05
2,92
0,05
0,13
0,04
1,99
0,04
0,01
0,19
0,00
0,55
0,17
304
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
YSK Değerleri (µg/m3)
Yerleşim
Yerleri
SO2
NO2
PM 10
CO
HCl
Çöken Toz
HF
Saatlik
Günlük
Yıllık
Saatlik
Yıllık
Günlük
Yıllık
8Saatlik
Günlük
Yıllık
Saatlik
Günlük
Aylık
Yıllık
Akçalı
5,52
0,76
0,09
5,72
0,08
0,09
0,03
3,99
0,07
0,02
0,36
0,01
0,38
0,13
Serdar
4,70
0,59
0,08
5,05
0,07
0,10
0,04
3,48
0,06
0,01
0,22
0,01
0,42
0,17
Okçular
5,96
0,90
0,11
6,13
0,10
0,25
0,09
4,57
0,08
0,02
0,38
0,01
1,05
0,38
Çamaltı
7,40
1,14
0,13
7,81
0,11
0,46
0,17
4,78
0,10
0,02
0,45
0,01
1,93
0,71
Dallıca
6,88
1,42
0,17
7,11
0,16
0,66
0,30
6,15
0,14
0,03
0,32
0,02
2,77
1,26
Gürgenpınarı
4,31
0,68
0,10
4,00
0,09
0,40
0,17
4,16
0,08
0,02
0,27
0,01
1,68
0,71
Çakırdemirci
2,65
0,38
0,06
2,53
0,06
0,09
0,03
2,32
0,05
0,01
0,15
0,01
0,38
0,13
Arıönü
6,08
0,73
0,13
6,29
0,12
0,13
0,05
4,00
0,08
0,02
0,25
0,01
0,55
0,21
Uzunöz
7,74
1,26
0,16
7,35
0,15
0,59
0,26
5,55
0,15
0,03
0,51
0,02
2,48
1,09
Akpınar
6,71
1,10
0,13
7,60
0,12
0,46
0,16
5,06
0,10
0,02
0,32
0,01
1,93
0,67
Saraylı
5,21
0,64
0,12
5,33
0,11
0,22
0,09
3,32
0,09
0,02
0,29
0,01
0,92
0,38
Bartın (kuzey)
6,50
1,03
0,13
6,17
0,12
15,56
6,96
4,45
0,13
0,02
0,41
0,02
65,35
29,23
Bartın (doğu)
5,51
0,93
0,11
5,43
0,10
0,25
0,11
4,00
0,11
0,02
0,35
0,01
1,05
0,46
Bartın (güney)
5,19
0,81
0,11
5,08
0,10
0,39
0,15
3,76
0,10
0,02
0,30
0,01
1,64
0,63
Bartın (merkez)
5,61
0,90
0,12
5,77
0,11
0,83
0,30
3,87
0,11
0,02
0,34
0,01
3,49
1,26
Güzelhisar
7,18
1,01
0,19
6,92
0,17
0,13
0,05
5,74
0,11
0,03
0,32
0,01
0,55
0,21
Akgöz
6,97
1,01
0,15
6,62
0,13
0,27
0,16
5,78
0,12
0,03
0,37
0,02
1,13
0,67
Sınır Değerler
3
(µg/m )
350
125
20
200
40
50
40
10,000
150
60
30
5
390
210
305
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Tablo 134. Hava Kalitesi Ölçüm Lokasyonlarında Model Sonucu Elde Edilen Yer Seviyesi Konsantrasyon Değerleri (Etki Alanı-2)
3
3
3
DT
NO2 (g/m )
SO2 (g/m )
HCI (g/m )
Lokasyon
1. Dönem 2. Dönem 3. Dönem 1. Dönem 2. Dönem 3. Dönem 1. Dönem 2. Dönem 3. Dönem 1. Dönem
No
3
HF (g/m )
2. Dönem
3. Dönem
1
0,96
0,96
0,92
1,06
1,06
1,01
0,19
0,19
0,18
0,02
0,02
0,02
2
0,98
1,01
1,00
1,08
1,11
1,10
0,20
0,20
0,20
0,02
0,03
0,03
3
0,81
0,82
0,94
0,89
0,91
1,04
0,16
0,16
0,19
0,02
0,02
0,02
4
1,96
2,38
1,96
2,15
2,62
2,16
0,39
0,48
0,39
0,05
0,06
0,05
5
1,18
0,83
0,40
1,29
0,92
0,45
0,24
0,17
0,08
0,03
0,02
0,01
6
1,35
1,25
0,60
1,49
1,37
0,66
0,27
0,25
0,12
0,03
0,03
0,02
7
0,47
0,47
0,24
0,52
0,52
0,27
0,09
0,09
0,05
0,01
0,01
0,01
8
3,04
2,81
3,26
3,35
3,10
3,58
0,61
0,56
0,65
0,08
0,07
0,08
Ortalama
1,34
1,32
1,17
1,48
1,45
1,28
0,27
0,26
0,23
0,03
0,03
0,03
Sınır Değer
40
40
40
20
20
20
150
150
150
5
5
5
306
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yakma sistemi, emisyonlar, azaltıcı önlemler ve ölçüm sistemleri
Tesiste temiz kömür yakma teknolojilerinden pulvarize kömür yakma teknolojisi
kullanılacaktır. Santralde kullanılacak olan bacadan kaynaklı emisyonların (toz ve gaz)
tutulması için en iyi mevcut teknikler kullanılacaktır. Bu doğrultuda yapılması planlanan
santralde EF, BGD ve DeNOx sistemleri bulunmaktadır.
Islak kireçtaşı prosesine dayalı sistemde kükürt tutma verimi %80-%95+, düşük-NOx
brülörler ile birlikte DeNOx ile birlikte NOx giderim verimi %85-95'dir ve EF’ler ile kül tutma
oranı %99’dur. (EPA, 1998). Bu sistemler sayesinde bacadan atmosfere verilecek olan toz
ve gaz emisyonları minimum seviyelerde tutulacaktır. Buna ilaveten santral bacasında sürekli
emisyon izleme sistemi mevcut olacaktır. Bu sistem online online olarak Bartın Çevre ve
Şehircilik İl Müdürlüğü ile bağlantılı olacaktır.
V.2.8. Bölgenin tesis kurulmadan önceki hava kalitesi değerleri, model girdileri, kötü
durum senaryosu da dikkate alınarak model sonuçları, muhtemel ve bakiye etkiler,
önerilen tedbirler, Modelleme sonucunda elde edilen çıktıların arazi kullanım haritası
üzerinde gösterilmesi ve mevcut hava kalitesi verileri ile tablosal karşılaştırma
yöntemi
Hava kalitesi ölçüm sonuçları
Proje kapsamında 3 dönem olarak birer aylık süre ile hava kalitesi ölçüm çalışmaları
gerçekleştirilmiş olup, analiz sonuçları Bölüm IV.2.21’de sunulmuştur.
Hava kalitesi modelleme çalışması
Hava kalitesi modelleme çalışmaları, USEPA tarafından önerilen ve lisanslı kullanılan
BREEZE AERMOD programı vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir.
Ek 16’da sunulan bahse konu rapordaki hesaplama ve oluşturulan senaryolar,
santralin baca gazı arıtma ünitesinde kullanılacak kalkerin temin edileceği kalker
sahalarından temin edilecek kalkerin santrale taşınmasının kamyon ile gerçekleştirildiği
senaryo düşünülerek yapılmıştır.
Modelleme çalışmalarında, “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
(SKHKKY)” uyarınca, söz konusu santralin merkezde bulunduğu 22 km x 22 km ile 30 km x
30 km’lik bir alan değerlendirilmiştir. Planlanan tesisin bacalarından atmosfere salınan
emisyonların atmosferin üst tabakalarındaki dağılımını elde edebilmek için AERMOD, üst
atmosfer verilerine ihtiyaç duymaktadır. MGM’nün talebi üzerine, üst atmosfer verilerinin
meteorolojik model yardımıyla uzmanlar tarafından hesaplanmış ve modelleme
çalışmalarında kullanılmıştır.
Hava kalitesi modelleme çalışmasında 220 m’lik baca yüksekliği esas alınarak
hesaplamalar yapılmıştır (Bkz. Ek 16).
307
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
V.2.9. Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Külün Analizi, Miktarı ve Özellikleri,
Oluşabilecek Ağır Metaller İle İlgili Varsa Bir Ön Çalışma, Ağır Metal Miktarı ve
Özellikleri, Kül Erime Sıcaklıkları, Depolama/Yığma, Bertaraf İşlemleri, Aktarmadan
Önce Saha İçinde Depolanıp Depolanmayacağı, Saha İçerisinde Geçici Depolama
Yapılacaksa (1/25.000 lik Vaziyet Planında Gösterilmesi) Depolama Şartları ve Alınacak
Önlemler, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları, Alternatif Yol Güzergahları veya
Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri
Kül miktarı
Proje kaspamında kömürün yanmasından kaynaklı 13,74 ton/saat kazan altı külü,
77,86 ton/saat uçucu kül olmak üzere toplam 91,6 ton/saat (677.840 ton/yıl) kül oluşması
öngörülmektedir.
Külün özellikleri
Modern termik santrallerde en önemli atık malzeme; toz kömürün yanmasıyla
meydana gelen, baca gazlarıyla sürüklenen çok ince kül parçacıklarıdır. Bu ince kül
parçacıkları elektrostatik yöntemlerle elektrostatik filtrelerde ve siklonlarda yakalanmakta ve
baca gazları ile atmosfere çıkışları önlenmektedir. Uçucu kül tanecikleri genellikle küresel
yapıda olup büyüklükleri l-200 µm arasında değişmektedir. Siklonlarda toplanan küller,
elektrostatik filtrelerde toplananlardan daha iri tanelidirler.
Külün analizi
Proje kapsamında 2013 yılında Segal Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarı ve TAEK
tarafından kül analizi yapılmıştır. Bölüm IV.2.21’de sunulan Tablo 62’deki kül analiz
sonuçlarına göre; küller inert ya da tehlikesiz atık kategorisinde yer almaktadır. Kül
numuneleri pulverize yakma tekniğine uygun olarak yakılarak elde edilmiş ve bu küller
yaklaşık tam yanmanın elde edildiği şartlarda biriktirilmiştir (Bkz. Ek 1).
Kül depolama/yığma işlemleri
Tasarım çalışmaları yapılan kül/alçıtaşı depolama sahası; 2 lot olarak tasarlanmış
olup, 1. lot alçıtaşı, 2. lot kül ve cüruf depolama sahası olarak kullanılacaktır.
Kül, cüruf ve alçıtaşı santralden kuru olarak çıkmaktadır. Bu kuru atıkların tozuma
yapmaması ve kapalı boru sistemiyle atık depolama sahasına iletilmesi için santralin
çıkışında belli bir oranda sulandırılmaktadır.
Sulandırılmış külün palyeli olarak depolanamayacağı için atık içerisindeki suyun
ayrıştırılması gerekmektedir. Bu nedenle sulu atık ilk olarak sulu kül biriktirme havuzunda ve
alçıtaşı biriktirme havuzlarında ayrı ayrı toplanmaktadır. Burada fiziksel ayrıştırma (filtre
sistemiyle) 1. aşama ayrıştırma yapılmaktadır. Bu aşamadan sonra 2. fiziksel ayrıştırma ile
atık su depolama havuzunda su biriktirilmektedir.
Sulu kül biriktirme havuzundan ve atık su biriktirme havuzuna girmeden önce filtre
edilen katı atık iş makineleri ile palyeli olarak dizayn edilecek atık depolama alanına
taşınarak projede belirtilen geometride depolanacaktır. Katı atıktan sızan sular ve yağış
sularının katı atık sahasının sedde arkasında birikecektir. Burada biriken sular sızıntı suyu
toplama havuzuna kontrollü olarak aktarılır. Sızıntı suyu havuzu sedde önünde ve projenin
vaziyet planında gösterilen lokasyonda inşa edilecektir. Sızıntı suyu havuzuna sızıntı suyu
dışında ayrıca atık suyu depolama havuzundan kontrollü olarak su aktarılacaktır. Burada
biriken sular termik santraldeki katı atıkları sulandırmak üzere iletilecektir.
308
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
İletim elektronik kumanda sistemiyle yapılacak olup, kuru katı atıkları sulandırmak için
gerektiği miktarda su iletilecektir. Bu şekilde külden sızan sular çevreye yayılmadan bir
döngü halinde sistem içerisinde kullanılmış olacaktır 27.
Külün bertaraf işlemleri
Kömürün yanması sonucunda uçucu kül ve kazan altı külü, çimento, hazır beton,
briket, ateş tuğlası ve sanayi gibi değişik sektörlerde kullanılabilmektedir. Bu bağlamda
santralden kaynaklı küllerin geri dönüşümü sağlanmaya çalışılacak olup; yanma sonucunda
oluşan külün; bahsedilen konularda kullanılmak üzere ilgili sektörlere satışı yapılacaktır.
Kömürün yanması sonucu oluşacak külün geri kazanımı için çimento, briket, tuğla
fabrikalarına gönderilinceye kadar geçici olarak kül silolarında depolanacaktır. Kül silolarının
yeri Ek 2'de verilen Genel Vaziyet Planı'nda gösterilmiştir.
EF ile toplanan uçucu kül, pnömatik sevk sistemi ile kül depolama silosuna
aktarılacaktır. Sistemde gerekli basınçlı hava, hava pompaları yardımıyla sağlanacaktır.
Siloda toplanan kül, silobas dolum körüğü yardımıyla silobaslara veya kamyon dolum körüğü
yardımıyla kamyonlara doldurulacaktır. Dolum körükleri sayesinde kül dolumu sırasında
ortama toz yayılmayacaktır (Bkz. Şekil 104).
Şekil 104. Külün Silolara Pnömatik Aktarımı ve Silolardan Silobaslara Dolum Körüğü İle Aktarımı
Ayrıca, külün ekonomik olarak yukarıdaki şekilde ifade edildiği gibi yerüstünde
değerlendirilmesinin yanı sıra yeraltında yapılacak hazırlık ve üretim sonucu oluşacak olan
boşluklara dolgu (mekanize uzun ayaklarda taban yoluna şerit dolgu-ramble) malzemesi
olarak kullanılması da planlanmaktadır. Proje kapsamında toplam 1.279.500 m3 külün ramble
malzemesi olarak kullanılması planlanmaktadır.
Santralden kaynaklı küllerin satışının yapılmasından sonra arta kalan kül olması
durumunda ve acil/ beklenmedik durumlarda kül, 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi
Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik”
hükümlerine göre dizayn edilecek olan kül/alçıtaşı depolama sahasında depolanacaktır.
27
YÜMÜN, Z.Ü. Kül Depolama Sahası İnşaat Projesi Raporu, 2013.
309
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Külün depolama sahasına taşınımı, depolama şartları ve alınacak önlemler
Silolarda geçici olarak depolanan küllerin satışının yapılamaması durumunda, küller,
üstü kapalı konveyör bant sistemi ile kül/alçıtaşı depolama sahasına nakledilecektir. Külün
depolama sahasına nakli sırasında oluşması muhtemel toz emisyonunu önlemek için, külün
depolama sahasına kapalı konveyör ile nakledilmesi ve nakil öncesinde külün su ile
nemlendirilmesi sağlanacaktır.
Kül depolama sahasında, külün üzerine spreyleme sistemi ile su püskürtülerek kül
sürekli nemli tutulacak ve tozuması engellenecektir. Bu bağlamda, kül/alçıtaşı depolama
sahasında sızıntı suyu toplama, drenaj suyu toplama sistemleri ile toplanan sızıntı ve yağmur
suları külün üzerine püskürtülecektir.
V.2.10. Kül Depolama Tesisinin Koordinatları, Kapasitesi, Mülkiyet Durumu, En Yakın
Yerleşim Yerine Mesafesi, Tasarımı, Drenaj Sistemi, Zemin Sızdırmazlığının
Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler, Kontrol Yöntemleri ve Alınacak Önlemler,
Kullanılacak Olan Geçirimsiz Tabakanın Tüm Teknik Özellikleri, Nereden ve Nasıl
Temin Edileceği, Depolama Alanına Ait Her Bir Hücre İçin Üst Örtü ve Zemin Suyu
Drenaj Tabakası Plan ve Kesit Bilgileri, Üst Yüzey Geçirimsizlik Tabakasının Teşkili,
Ömrü, Depolama Alanının Yol Açacağı Bitkisel Toprak Kaybı ve Rehabilitasyonu
Kül depolama sahasının yeri, mülkiyeti ve koordinatları
Kül\alçıtaşı depolama sahası, santral alanının yaklaşık 3,5 km güneybatısında yer
almaktadır. Kül\alçıtaşı depolama sahası, 515.528 m2 alan kaplamakta olup, koordinatları
Tablo 9'da verilmiştir.
Kül\alçıtaşı depolama sahasına en yakın yerleşim yeri kuş uçuşu 1,7 km batısında yer
alan Esenpınar Mahallesi’dir.
Faaliyet alanındaki orman vasıflı araziler için kamulaştırma söz konusu olmayıp, bu
alanlar için 6831 sayılı “Orman Kanunu”nun 17. Maddesi ve “Orman Kanunu’nun 17 ve 18’i
Maddelerinin Uygulama Yönetmeliği (değişik 18.04.2014 tarih ve 28976 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürülüğe giren Orman Kanunu’nun 17/3 ve 18 İnci Maddelerinin
Uygulama Yönetmeliği)” gereğince gerekli izinler alınacaktır.
Kül depolama sahası tasarımı
Proje kapsamında santralde kömürün yakılmasından kaynaklı oluşacak küllerin geri
dönüşümü sağlanmaya çalışılarak çimento, hazır beton, briket, ateş tuğlası ve sanayi gibi
değişik sektörlere satışı yapılacaktır. Ayrıca küllerin yeraltı madenciliğinde mekanize uzun
ayaklarda taban yoluna şerit dolguda ramble malzemesi olarak kullanımı planlanmaktadır.
BGD ünitesinin atık ürünü (alçıtaşı) susuzlaştırılarak alçıpan üretimi yapan fabrikalara
değerlendirmek üzere satılacaktır.
Santralden kaynaklı küllerin ve alçıtaşının satışının yapılması ve külün ramble
malzemesi olarak kullanımından sonra arta kalan kül olması durumu ve acil/beklenmedik
durumlar göz önünde bulundurularak proje kapsamında küllerin ve alçıtaşının yerüstünde
çevreye zarar vermeden depolanması amacıyla 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik”
hükümlerine göre kül/alçıtaşı depolama sahası projelendirilmiştir. Bu bağlamda Yrd. Dç. Dr.
Zeki Ünal YÜMÜN tarafından Kül Depolama Sahası İnşaat Projesi Raporu hazırlanmıştır
(Bkz. Ek 20).
310
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kül/alçıtaşı depolama sahası tasarlanırken “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair
Yönetmelik” hükümleri dikkate alınmıştır.
“Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmeliği” Ek-2'de verilen kriterler
doğrultusunda santralden kaynaklanacak küllün analizi yapılmış ve külün II. sınıf düzenli
depolama tesisleri için verilen kriterlere uygun olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda
kül/alçıtaşı depolama sahası tasarlanırken yer seçiminde anılan Yönetmelik’in; 15.
Maddesinde "II. Sınıf Düzenli Depolama Tesisleri, yerleşim birimlerine minimum 250 m
uzaklıkta olmalıdır." hükmü dikkate alınmıştır. Söz konusu saha için 29.04.2009 tarihli ve
27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren, "Çevre Kanununca Alınması
Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik"e göre Çevre İzni alınacaktır.
Kül/alçıtaşı depolama sahası, dolgu palyeli olarak tasarlanmış olup, palyelerde yol
genişliği 8 m, palyelerin eğimi 39,8 0, palye genel eğimi ise yaklaşık olarak 26,50 olarak
planlanmıştır. Söz konusu sahası için 35 m'lik sedde planlanmakta olup, sedde homojen killi
toprak dolgu planlanmıştır. Seddenin tasarlanan geometrik yapısı Şekil 105'te verilmiştir.
Şekil 105. Sedde En Kesiti ve Boyutu
Normal durumda (depremsiz) yapılan duraylılık analizinde güvenlik faktörü (Fs) 1,832
olarak belirlenmiştir. Fs= 1,712> 1,5 olup, normal durumda atık geometrisi güvenli
durumdadır.
Kül/Alçıtaşı depolama sahasının kapasitesi
Kül ve Alçıtaşı Üretimi
Kül Üretimi
: W kül= 677.840 ton/yıl (%35)
Kül Birim hacim Ağırlığı
: ɣkül= 1.5 ton/m3
Bir Yıllık Kül Hacmi
: Vkül= W kül/ɣkül= 677.840/1,5 ton/m3= 451.893 m3
Alçıtaşı Üretimi
: W alçı= 247.160 ton/yıl
Alçıtaşı Birim hacim Ağırlığı : ɣalçı=1,75 ton/m3 (Yaklaşık Bir Değer)
Bir Yıllık Alçı Taşı Hacmi
: Valçı= W alçıtaşı/ɣalçıtaşı= 247.160/1,75 ton/m3= 145.388 m3
311
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Termik Santralden Çıkacak Bir Yıllık Toplam Alçıtaşı ve Kül Ağırlığı
ƩVhema= Vkül + Valçı
= 451.893 m3+ 145.388 m3 = 597.281 m3
Sedde Yüksekliği
:
= 35 m
Saha Alanı
:
= 515.527,943
Kesit Alanı
:
= 71.659
Kesit Genişliği
:
= 475 m
Atık Depolama Kapasitesi :
=
= 71.659x 475x (2/3)
= 22,69x106 m3
NetCAD Prgramı ile sayısal haritalardan ve kesitlerden elde edilen 3 boyutlu analiz
sonucuna göre sahanın dolum kapasitesi; V1=26,74 x 106 m3 olarak hesaplanmıştır. Bu iki
değerin yaklaşık olarak aynı çıkmış olması her iki yönteminde sağlıklı olarak
kullanılabileceğini göstermektedir. NetCAD Programında oluşabilecek sanal dolgu ve yarma
olasılıklarını ortadan kaldırmak için sahanın toplam kapasitesi Vtop: 22 x 106 m3 olarak
alınmıştır.
Sahanın Kapasitesi
Q1= 22,00x106 m3
Alçıtaşı Dolum Kapasitesi
Q1/4= 5,5x106 m3
Kül ve Curuf Dolum Kapasitesi
Q1*3/4= 16,5x106 m3
Bir Yıllık Toplam Alçıtaşı ve Kül Ağırlığı
ƩVhema= 597.281 m3/yıl
Dolum ömrü (Lot 1-Alçıtaşı):
Bir Yıllık Alçıtaşı Hacmi: Valçı= W Alçıt/ɣAlçıt= 247.160/1,75 ton/m3= 145.388 m3
Lot-1 Alanı
: Aalçıtaşı: 90.081 m2
Q1/ ƩValçıtaşı
= 5,5x106 m3/ 145.388 m3/yıl = 37,8 yıl olarak elde edilmiştir.
Dolum ömrü (Lot 2-Kül/Cüruf):
Bir Yıllık Kül Hacmi
: Vkül= W kül/ɣkül= 677.840/1,5 ton/m3= 451.893 m3
Lot-2 Alanı
: Akül+curuf: 275.907 m2
Q2/ ƩValçıtaşı
= 16,5x106 m3/ 451.893 m3/yıl = 36,5 yıl olarak elde edilmiştir.
Zemin geçirimsizliği
Kül/alçıtaşı depolama sahasının tabanında, sızıntı sularının yeraltı suyuna
karışmasını önleyecek şekilde geçirimsizlik tabaka ile sızdırmazlık sistemi oluşturulacaktır.
-9
Tasarlanan saha II. sınıf katı atık depolama sahası olduğu için geçirimsizlik sınırı K<10
m/s'dir.
312
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
-9
Sahanın tabanına; sıkıştırılmış kalınlığı en az 50 cm ve geçirgenliği K<10 m/s olacak
geçirimsiz tabaka (kil) serilecektir. Geçirimsizlik tabakasının fiziksel, kimyasal, mekanik ve
hidrolik özellikleri; depolama sahasının toprak ve yeraltı suları için oluşturacağı potansiyel
riskleri önleyecek nitelikte ve teknik özellikleri bakımından Türk Standartları Enstitüsü (TSE)
standartlarına uygun olacaktır.
Atık depolama sahasının yapımına tabanın hazırlanması ile başlanacak ve sedde
nihai yüksekliğine aşamalı bir şekilde ulaşılacaktır. Depolama tabanında uygulanacak
sızdırmazlık tabanına ilişkin kesit Şekil 106'da verilmiştir.
Şekil 106. Depo Tabanı ve Depo Yan Yüzeyleri Kaplama Özellikleri
Yağmur suyu drenajı
Kül\alçıtaşı depolama sahasına, yağmur sularının girmesini engelleyerek, dışarıda
kalmasını sağlamak amacıyla kül/alçıtaşı depolama sahası çevresinde drenaj kanalları
planlanmıştır.
Drenaj kanalı hesaplarında, kül/alçıtaşı depolama sahası çevresinde havzalar dikkate
alınmıştır.
En şiddetli akışın meydana geleceği havzaya ait parametrelerin kullanılması ile drenaj
kanalı hidrolik boyutlandırması yapılmıştır. Hesaplanan drenaj kanalı boyutları Tablo 135 ve
Şekil 107'de verilmiştir.
Tablo 135. Hidrolik Hesap Tablosu
313
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 107. Hidrolik Tip Enkesiti
Sızıntı suyu drenajı ve bertarafı
İşletme aşamasında, kül\alçıtaşı depolama sahasında depolanacak olan kül ve
alçıtaşı gibi malzemelerden herhangi bir toksik maddenin sızıntı suyu ile yüzey ve yeraltı su
kaynaklarına karışmasını engellemek için alanda uygun bir sızıntı suyu drenaj sistemi teşkil
edilecektir. Sızıntı suyu, ağırlıklı olarak yağışa bağımlı olarak oluşmaktadır. Bu oluşumu
etkileyen bir diğer önemli meteorolojik faktör de buharlaşmadır.
Sızıntı suyu havuzu sedde önünde inşa edilecektir. Sızıntı suyu havuzunda biriken
sular, kül/alçıtaşı depolama sahasının ıslatılmasında kullanılacaktır. Su iletimi elektronik
kumanda sistemiyle yapılacak olup, külleri sulandırmak için gerektiği miktarda su iletilecektir.
Bu şekilde külden sızan sular çevreye yayılmadan bir döngü halinde sistem içerisinde
kullanılmış olacaktır.
Sızıntı suyu ile ilgili detay hesaplamalar, Ek 20’deki Kül Depolama Sahası İnşaat
Projesi Raporu’nda verilmiştir. Tasarlanan sızıntı suyu toplama havuzunun hacmi, 100 yıl
tekerrürlü yağış dikkate alındığında 7.500 m3 olarak belirlenmiştir.
Sahanın rehabilitasyonu
Kül\alçıtaşı depolama sahasının ömrü dolduğunda, depolama sahasının üzeri
kapatılacaktır. Son örtü sisteminin belirlenmesinde, 26.03.2010 tarihli ve 27533 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanmış olan "Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik" Madde
17’de ifade edilmiş olan yükümlülükler dikkate alınacaktır. Bu doğrultuda depolama işlemi
sonrasında dolma işlemi tamamlanan bölümlere Şekil 108'de verilen kesit uygulanacaktır.
314
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 108. Depolama Sonrası Atık Üzerinin Kapatılması Kesiti
V.2.11. Tesiste Oluşacak Kül Atıklarının Yer Altında Üretim (Kömür) Sonucu
Oluşturulacak Boşluklarda Dolgu (Ramble) Malzemesi Olarak Kullanılması Durumunda
Bu Sisteme Ait Detaylı Bilgiler, Yer Altı Sularına Kirlilik Bulaşmasını Önlemek Amacıyla
Alınacak Önlemler, Kirlilik İzlenmesine Yönelik Yapılacak Çalışmalar ve Tüm Bunları
İçeren Bilgilerin Acil Eylem Planına Aktarılması
Ülkemizde ve diğer ülkelerde enerji üretimi amacı ile çalışan termik santraller,
çalışmaları sırasında uçucu kül ve kazan altı cürufu adı verilen atıklar açığa çıkarmaktadırlar.
Uçucu küllerin, teknik, ekonomik ve çevresel şartlarda göz önüne alındığında, inşaat
sektöründe değerlendirilmesi artık bir zorunluluk haline gelmiştir.
Küllerin en önemli kullanım alanları şöyledir:
Çimentoya katkı,
Kül karıştırılarak tuğla ve kiremit imali,
Briket ve delikli beton blok imali,
Dolgu maddesi,
Yol inşaatı,
Açık işletmelerin rehabilitasyonu,
Yeraltı maden işletmelerinde ramble malzemesi,
Bu nedenle planlanan santralden kaynaklanacak küllerin başta inşaat sektörü olmak
üzere çimento, hazır beton, briket, ateş tuğlası ve sanayi gibi değişik sektörlerde kullanılmak
üzere şatışı planlanmaktadır.
Ayrıca, külün ekonomik olarak yukarıdaki şekilde ifade edildiği gibi yerüstünde
değerlendirilmesinin yanı sıra yeraltında yapılacak hazırlık ve üretim sonucu oluşacak olan
boşluklara dolgu (mekanize uzun ayaklarda taban yoluna şerit dolgu-ramble) malzemesi
olarak kullanılması da planlanmaktadır.
Proje kapsamında toplam 1.279.500 m3 külün ramble malzemesi olarak kullanılması
planlanmaktadır.
Santral küllerinin yeraltı işletmelerinde ramble malzemesi olarak kullanılması uzun
zamandır uygulanan bir yöntemdir. Normal çimento yerine kül kullanılmasının bazı önemli
avantajları vardır.
Kül ile yapılan ramble malzemesi akıcılığı, pompalanabilirliği fazla, dolgu özelliği daha
iyi, dayanımı daha fazla, çevre kirliliğini azaltma, hafif, ucuz olması nedeniyle tercih
edilmektedir.
315
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kullanılan ramble malzemesi: %80 uçucu kül + %20 taban külü + bağlayıcı kimyasal
(%3-7) + su'dan teşekkül etmektedir. Uçucu kül ve taban külünün içine %3-7 oranında
kimyasal katılmakta ve macun kıvamına gelene kadar su ilave edilmektedir. Çimento ve kum
kullanılması sonucu elde edilen ramble malzemesinin maliyeti m 3 ramble başına 20 $ olurken
kül kullanılmasıyla bu maliyet 9,5 $'a kadar düşürülebilmektedir. Bağlayıcı kimyasal yerine
300 kg kül başına 50 kg çimento katılmak suretiyle de ramble malzemesi yapılabilmektedir.
Hattat Enerji ve Maden Ticaret A.Ş., Amasra B sahası mekanize uzun ayaklarda
çalışan panonun taban yolu bir sonra çalışacak pano tavan yolu olacağı için bu pano ömrü
boyunca da stabil olarak korunmak zorundadır. Bunun yapılabilmesi için mekanize uzun
ayaklarda taban yoluna şerit dolgu yapılmakta ve taban yolu korunmaktadır. Amasra B
sahasında pano boyları oldukça uzun olduğu için 4 m’lik bir şerit dolgu yapılması uygun
olacaktır.
Amasra B sahasında tüm panolarda şerit ramble uygulaması yapılacaktır. Batı, doğu
ve güneydoğu panolarında 94.372.069 ton kömür rezervi içeren panolarda toplam 1.279.500
m3 şerit ramble yapılması gerekmektedir.
Ek 8'de de sunulan Kurulması Planlanan Termik Santrallerin Yüzeysel ve Yeraltı Su
Kaynaklarına Olası Çevresel Etkilerinin İncelenmesi ve Amasra-Gömü (Çapak Koyu) Santral
Yeri İçin Hidrojeolojik Yapının İncelenmesi Raporu’nda değinildiği üzere; Çapak Koyu
içerisinde herhangi bir su kaynağı bulunmamaktadır. Yapılan incelemeler neticesinde;
Paleozoik yaşlı seri, çatlaklı çok zayıf ve zayıf akifer özelliğindedir. Kreatese yaşlı kırıntılılar
da çok zayıf akiferdir. Dolayısıyla, ramble malzemesinin yeraltı sularına karışma ihtimali
bulunmamaktadır.
V.2.12. Baca Gazı Arıtma İşlemi Sonucunda Açığa Çıkacak Atıkların Bertaraf Yöntemi,
Proje Kapsamında Oluşacak Küllerin ve Baca Gazı Arıtımından Kaynaklanacak
Atıkların Satışının Yapılamaması Durumunda, Depolama Sahasının Kapasitesi
Projelendirilirken Yapılabilecek Minimum Satışın Göz Önünde Bulundurulacağı
BGD ünitesinde sorbent olarak kalker kullanılacak olup, proseste kükürt dioksitin su
tarafından absorpsiyonu sonucunda, HSO 3-, SO3-2 ve SO4-2 iyonları, bu iyonların kalker ile
tepkimesi sonucunda yan ürün olarak alçıtaşı meydana gelecektir. Proses sonucu oluşan ve
susuzlaştırılan alçıtaşı, alçıpan üretimi yapan fabrikalara değerlendirmek üzere satılacaktır.
BGD ünitesinden kaynaklı alçıtaşının ekonomik olarak değerlendirilmemesi durumu göz
önüne alındığında, tasarımı yapılan kül/alçıtaşı depolama sahası, alçıtaşının da söz konusu
depolama sahasında depolanabilmesine imkan verecek kapasitede projelendirilmiştir.
Kül\alçıtaşı depolama sahası tasarımı yapılırkan depolama hacmi, santralden
kaynaklı kül, alçıtaşı ve cüruf depolayabilecek kapasitede olacak şekilde projelendirilmiştir.
Buna göre projesi yapılan kül/alçıtaşı depolama sahası, 2 lot olacak şekilde tasarlanmıştır. 1.
lot alçıtaşının depolanması için, ikinci lot ise kül ve cürufun depolanması için kullanılacaktır.
Yapılan hesaplamalar sonucunda kül/alçıtaşı depolama sahasının dolum ömrü, 37,8
yıl (lot 1-alçıtaşının depolanması için) ve 36,5 yıl (lot 2-kül ve cürufun depolanması için)
olarak hesaplanmıştır.
316
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
V.2.13. Drenaj sisteminden toplanacak suyun miktarı, sızıntı suyu toplama havuzunun
toplama karakteristiği, arıtılma şekli, arıtma sonucu ulaşılacak değerler, arıtılan suyun
hangi alıcı ortama nasıl deşarj edileceği, deşarj limitlerinin tablo halinde verilmesi,
tesiste oluşacak sızıntı suyu ile ilgili değerlendirmenin şiddetli yağış analizlerine göre
yapılması, Depo alanı yüzey drenaj suları ve sızıntı sularının kontrolü ve kirlilik unsuru
içermesi durumunda nasıl temizleneceği, alınacak izinler
Proje kapsamındaki ünitelerin drenaj sistemleri ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.1.3'te
verilmiştir.
Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları sırasında yağmur sularının ve yüzey
akışlarının sahadan uzaklaştırılması için bir çevre drenaj sistemi yapılacaktır. Bu sistem kalıcı
olarak tesis edilecek ve işletme aşamasında da yağmur sularının uzaklaştırılmasında
kullanılacaktır. Drenaj sisteminin tasarımında bölgedeki en şiddetli yağış analizleri ve taşkın
riskleri göz önüne alınacaktır.
Proje kapsamında yer alacak olan kömür stok alanı, yağmur suyu almayacak şekilde
betonlanacaktır. Bu önlemlere rağmen kömür stok alanında olabilecek sızıntı sularını
toplamak amacıyla, sular drenaj kanalında toplanacaktır. Drenaj kanalında toplanan sular,
çökeltme havuzunda biriktirilecek, katı madde içeriği çökeltildikten sonra üst fazdaki
durultulmuş su, uygun olması halinde külün ıslatılmasında kullanılacaktır. Suyun uygun
nitelikte olmaması durumunda ise deşarj standartları kontrol edildikten sonra diğer sularla
birlikte deşarj edilecektir.
Kül/alçıtaşı depolama sahasında, sızıntı suyunun zemine ve yeraltı suyuna
karışmasını önlemek için taban izolasyonu yapılacaktır. Kül/alçıtaşı depolama sahasında,
külün üzerine su spreyleme sistemi ile su püskürtülerek kül sürekli nemli tutulacak ve
tozuması engellenecektir. Bu bağlamda, kül/alçıtaşı depolama sahasında sızıntı suyu
toplama, drenaj suyu toplama sistemleri ile toplanan sızıntı ve yağmur suları külün üzerine
püskürtülecektir. Böylelikle sızıntı suları saha içerisinde tekrar kullanılmış olacaktır.
Proje sahasında, ekipman ve saha yıkama gibi işlemlerden kaynaklanacak yıkama
suları, drenaj sistemi ile toplanacaktır. Bu suların yağlı kısmı yağ ayırma ünitesinden
geçirildikten sonra endüstriyel nitelikli atıksu arıtma tesisinde arıtılacaktır.
V.2.14. Tesisin faaliyeti sırasında oluşacak diğer katı atık miktar ve özellikleri, bertaraf
işlemleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için yeniden
değerlendirilecekleri, alıcı ortamlarda oluşturacağı değişimler, muhtemel ve bakiye
etkiler, alınacak önlemler
Proje’nin işletme aşamasında meydana gelecek en önemli katı atıklar; uçucu kül,
kazan altı külü ve alçıtaşıdır. Bu atıklar Bölüm V.2.11 ve Bölüm V.2.12’de detaylı olarak
değerlendirilmiştir. Bu bölümde yukarıda bahsi geçen uçucu kül, kazan altı külü ve alçıtaşı
haricindeki diğer katı atık türleri değerlendirilmiştir.
Evsel nitelikli katı atıklar
İşletme aşamasında termik santralde çalışacak yaklaşık 500 kişiden kaynaklı evsel
nitelikli katı atık meydana gelecektir. Evsel nitelikli katı atık miktarı; 1,14 kg değeri
kullanılarak aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır.
Termik santralde çalışacak personelden kaynaklı meydana gelecek katı atık miktarı;
Çalışan Sayısı
: 500 kişi
Birim katı atık miktarı : 1,14 kg/kişi/gün
Katı atık miktarı
: 500 x 1,14 = 570 kg/gün'dür.
317
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Evsel nitelikli katı atıklar, civar belediyeler ile anlaşma yapılmak suretiyle bertaraf
edilecektir. Civar belediyeler ile anlaşma sağlanamaz ise, söz konusu atıklar, proje sahası
içerisinde uygun alanlara yerleştirilecek olan çöp konteynerlerinde biriktirilecek ve en yakın
il/ilçeye götürülecektir. Evsel nitelikli katı atıkların toplanması ve biriktirilmesi, 14.03.1991
tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Katı Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği” uyarınca gerçekleştirilecektir.
Arıtma çamurları
İşletme aşamasında kullanılacak olan atıksu arıtma tesisinden kaynaklı arıtma
çamuru oluşacaktır. İşletme aşamasında 500 kişinin çalıştığı ve arıtma tesisinde kişi başına
günde yaklaşık 0,15-0,20 kg çamur (Sanin, D., 2007) üretildiği dikkate alınarak;
Çalışan kişi sayısı
Kişi başına günlük çamur üretimi
Toplam arıtma çamuru
= 500 kişi
= 0,15-0,20 kg/kişi.gün
= 500 kişi x 0,15 kg/kişi.gün
= 75 kg/gün
atıksu arıtma çamuru oluşacağı düşünülmektedir. Atıksu arıtma tesisinden kaynaklanacak
arıtma çamurlarının analizleri yapıldıktan sonra bertaraf edilmesi temin edilecektir. Bu
kapsamında 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik” kapsamında analizleri yapılan arıtma
çamurlarının tehlikesiz atık çıkması durumunda düzenli depolama sahasına, tehlikeli atık
çıkması durumunda ise tehlikeli atık bertaraf tesislerine gönderilecektir.
Tehlikeli atıklar
Proje kapsamında oluşacak tehlikeli atıklar, lisanslı firmalarca alınacak ve tehlikeli atık
kabul eden tesislere gönderilecektir. İnşaat aşamasında, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”ne
uyulacaktır.
Atık pil ve akümülatörler
İnşaat döneminde olduğu gibi, işletme faaliyetlerden kaynaklanacak atık pil ve
akümülatörler de, 31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Atık Pil ve
Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği” uyarınca toplanıp değerlendirilecektir.
Atık yağ
Proje kapsamında, araç ve makinelerin bakım ve onarım işlemleri proje sahası
dışında yapılacak olup, işletme aşamasında taşıt ve yük araçlarından kaynaklı bir atık yağ
oluşumu beklenmemektedir. Olası acil durumlarda yağ değişimleri herhangi bir
kontaminasyona mahal vermeden “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” uyarınca yapılacaktır.
Tıbbi atıklar
Proje kapsamında tesis edilecek revirde tıbbi atık oluşumu meydana gelecektir.
Revirden kaynaklı tıbbi atıklar, 22.07.2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” uyarınca ayrı olarak toplanıp, uygun bir
şekilde ve yine ayrı olarak biriktirilerek tıbbi atık taşıma lisansı sahibi bir firma ile anlaşma
sağlanmak suretiyle bertaraf edilecektir.
318
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
V.2.15. Proje kapsamında meydana gelecek vibrasyon, gürültü kaynakları ve sevileri,
bakiye etkiler, alınacak önlemler, Çevresel Gürültü’nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi
Yönetmeliği’ne göre akustik raporun hazırlanması, (her bir tesis için ayrı ayrı
hazırlanacak)
Gürültü kaynakları ve seviyeleri
Proje kapsamında santral sahasındaki ünitelerin çalışmasından kaynaklanacak
gürültü meydana gelecektir. Projenin işletme aşamasında santral ünitelerinin çalışmasından
kaynaklanacak gürültü seviyeleri ve bu doğrultuda hazırlanan Akustik Rapor Ek 17'de
sunulmuştur.
Akustik raporun değerlendirilmesi
Projenin işletme aşamasında ünitelerden kaynaklanacak makine/ekipmanın meydana
getirdiği gürültü seviyesi Ek 17’de sunulan Akustik Rapor kapsamında değerlendirilmiş olup,
“ÇGDYY”de belirtilen sınır değerlerin aşılmadığı tespit edilmiştir.
Projenin işletme aşamasında buhar türbin binası, kazan ünitesi, pompa tesisleri ve diğer
yardımcı tesislerden kaynaklı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. Santralde yer alacak başlıca
gürültü kaynaklarının gürültü seviyeleri Tablo 136’da verilmiştir
Tablo 136. Tesis İşletme Aşamasında Proje Sahasında Çalıştırılacak Makine Ekipman Listesi
Makine Cinsi
Adet
Lw (dBA)
Buhar Türbin Binası
2
851
1
Kazan Ünitesi
2
85
1
Jeneratör Seti
2
106
1
Start-up Trafosu
1
85
Su Pompası + Kazan Besleme Suyu Pompası vd.
8
901
Santraldeki Diğer Elektrikli ve Dizel Motorları
20
782
1:http://www.energy.ca.gov
2. http://www.bell.it/En/hprc_en.htm
Projenin işletme aşamasında kullanılacak ünitelerden kaynaklanacak toplam ses gücü
düzeyi; her bir kaynağın ses gücü düzeyinden 1 formül yardımı ile hesaplanmıştır.
85
85
106
85
90
78
LWT  10  log 2 x10 10  2 x10 10  2 x10 10  1x10 10  8 x10 10  20 x10 10 


= 109,5 dBA
Açık ortamda çalışılmasından dolayı, havanın atmosferik yutuştan kaynaklanan ses
basınç düzeyindeki azalma da göz önünde bulundurulabilir. Ancak, en kötümser yaklaşım ile
hesaplamalarda, atmosferik yutuş nedeniyle ses basınç düzeyinde herhangi bir azalma meydana
gelmeyeceği varsayılmıştır.
Ünitelerden kaynaklanan ve belirli bir mesafeye ulaşan ses basınç seviyesi (LPT), 2
numaralı formül yardımıyla hesaplanmaktadır. Değişik mesafelerdeki gürültü seviyeleri bu
formüller vasıtasıyla hesaplanmış olup, Şekil 109’da özetlenmektedir. Mesafeye bağlı olarak ses
seviyesindeki değişim Tablo 137’de sunulmaktadır.
319
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 109. Ünitelerden Kaynaklanan Gürültünün Mesafeye Göre Dağılımı
Tablo 137. Ünitelerden Kaynaklanan Gürültü Seviyesinin Mesafeye Göre Değerleri
Mesafe (m)
A-Ağırlıklı Ses Basıncı Düzeyleri (dBA)
0
10
50
70
120
220
300
400
420
1.000
1.500
2.300
3.000
3.770
4.000
4.400
6.100
10.000
109,56
81,6
67,6
64,7
60,0
54,7
52,0
49,5
49,1
41,6
38,1
34,3
32,0
30,1
29,5
28,7
25,9
21,6
320
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Değerlendirme
ÇGDY Yönetmeliği Ek-VII Tablo-4’de belirtilen sınır değerler Tablo 138'de verilmiştir.
Tablo 138. Endüstri Tesisleri İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (Ek-7, Tablo 4)
Lgündüz
Alanlar
(dBA)
Gürültüye hassas kullanımlardan eğitim, kültür ve sağlık alanları ile yazlık ve
60
kamp yerlerinin yoğunluklu olduğu alanlar
Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan
65
konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar
Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan
68
işyerlerinin yoğun olarak bulunduğu alanlar
Organize Sanayi Bölgesi veya İhtisas Sanayi Bölgesi içindeki her bir tesis için
Lakşam
(dBA)
Lgece
(dBA)
55
50
60
55
63
58
65
60
70
Santral sahasına en yakın duyarlı yapı 400 m mesafedeki Balıkçı Barınağı’dır.
Tablo 138’de endüstri tesisleri için verilen sınır değerler; L gündüz 65 dBA, Lakşam 60 dBA ve
Lgece 55 dBA’dır.
Santral için hesaplanan L gündüz, Lakşam, Lgece değerleri 04.06.2010 tarih ve 27601
“Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” Ek-7, Tablo 4 ‘de belirtilen
sınır değerlere göre kıyasladığımızda;
Lgündüz cinsinden standart değer olan 65 dBA’yı 70 m’de sağlamaktadır.
Lakşam cinsinden standart değer olan 60 dBA’yı 120 m’de sağlamaktadır.
Lgece cinsinden standart değer olan 55 dBA’yı 220 m’de sağlamaktadır.
Tablo 137’den de görüleceği üzere 400 m mesafede gürültü değeri 49,5 dBA
seviyesinde olup, yönetmelikte verilen L gündüz, Lakşam, Lgece değerlerinin altındadır. Açık
ortamda çalışılmasından dolayı, havanın atmosferik yutuştan kaynaklanan ses basınç
düzeyindeki azalma da göz önünde bulundurulabilir. Ancak, en kötümser yaklaşım ile
hesaplamalarda, atmosferik yutuş nedeniyle ses basınç düzeyinde herhangi bir azalma
meydana gelmeyeceği varsayılmıştır. Ayrıca gürültü kaynağı ile hassas alıcı arasındaki yer
şekilleri ve bitki örtüsü ses gücü seviyesini perdeleyici özellik gösterecektir. Bu nedenle
gerçekte meydana gelecek gürültü seviyesi hesaplanan gürültü seviyesinden çok daha
düşük olacaktır.
Bu durumda
beklenmemektedir.
en
yakın
yerleşim yerlerinin gürültüden
olumsuz etkilenmesi
Santral işletmeye geçtiğinde gürültü kaynaklarında gürültü ölçümleri yaptırılacaktır.
04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi
Yönetmeliği” MADDE 22’de İşletme, tesis, atölye, imalathane ve işyerlerinden çevreye
yayılan gürültü seviyesine ilişkin kriterler aşağıda belirtilmiştir:
a) Her bir işletme ve tesisten çevreye yayılan gürültü seviyesi Ek-VII’de yer alan
Tablo 4’te verilen sınır değerleri aşamaz.
b) Gürültüye hassas kullanımları etkileyebilecek şekilde yakınında, bitişiğinde, altında
veya üstünde faaliyetini sürdüren; her bir işyeri, atölye, imalathane ve benzeri işletmelerden
hava yoluyla çevreye yayılan veya ortak bölme elemanları, ara döşemeler, tavan veya bitişik
duvarlar aracılığıyla gürültüye hassas kullanımlara iletilen çevresel gürültü seviyesi Leq
gürültü göstergesi cinsinden arka plan gürültü seviyesini 5 dBA’dan fazla aşamaz.
321
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
c) Birden fazla işyeri, atölye, imalathane gibi işletmeler ile organize sanayi bölgesi
veya küçük sanayi sitesinden çevreye yayılan toplam çevresel gürültü seviyesi Leq gürültü
göstergesi cinsinden arka plan gürültü seviyesini 7-10 dBA aralığından fazla aşamaz. Bu
aralık esas alınmak kaydıyla, toplam çevresel gürültü seviyesi; gürültüye maruz kalınan
alandaki etkilenen kişi sayısı, gürültü kaynağı ile gürültüye hassas mekânlar arasındaki
mesafe ve benzeri faktörler göz önünde bulundurularak İl Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile
belirlenir. Bu bentte verilen sınır değerin aşılması halinde, arka plan gürültü seviyesine
katkısı olan her bir işyeri sınır değer aşımından eşit olarak sorumludur. Gürültüye katkı
oranları belirlendikten sonra her bir işletme gerekli tedbirleri alır.
ç) İşletme, tesis, atölye, imalathane ve işyerlerinin faaliyeti sonucu oluşabilecek darbe
gürültüsü LCmax gürültü göstergesi cinsinden 100 dBC’yi aşamaz.
Proje işletmeye geçtiğinde yukarıda verilen hükümlere ve 04.06.2010 tarih ve 27601
sayılı “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği”ne titizlikle uyulacaktır
Gürültüye karşı alınacak önlemler
Projenin işletme aşamasında ünitelerde oluşacak gürültü seviyesinin azaltılmasına
yönelik olarak aşağıda belirtilen önlemler alınacaktır.
Açık havada çalışacak teçhizat dizaynları gürültüyü minimuma indirecek şekilde
yapılacaktır.
Tesiste gürültüyü dışarı en az iletecek yalıtım teknikleri kullanılacaktır.
Türbin ve jeneratörler gürültü emici bir muhafaza altına alınacaktır.
Santral sınırı boyunca bitkilendirme yapılacaktır.
V.2.16. Radyoaktif Atıkların Miktar ve Özellikler, Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri,
Muhtemel ve Bakiye Etkiler ve Önerilen Tedbirler
Radyoaktivite, bazı maddelerin atomlarının bozunarak parçacık veya enerji
yaymasıdır. Dış etki olmaksızın kendi kendine bir parçalanma sonucu durmadan şuâ (ışın,
radyasyon) şeklinde enerji veren maddelere radyoaktif madde denilmektedir.
Doğada kendiliğinden radyoaktif olan bazı elementler vardır, bunlar dört grupta ele
alınır:
Radyum grubu, uranyum 238 ile başlar ve art arda parçalanmalarla kararlı kurşun
206'ya dönüşür.
Aktinyum serisi, uranyum 235 ile başlar ve kurşun 207'ye dönüşerek biter.
Toryum serisi, adını aldığı toryum 232 ile başlar ve kurşun 208 ile son bulur.
Neptünyum serisi, neptünyum 237 ile başlayıp, bizmut 209 ile biter.
Radyoaktif maddeler yaydıkları ışınlar, alfa (a), beta (ß) ve gamma (ɣ) ışınlarıdır.
α (Alfa) ışıması: İki Nötron ve iki protondan meydana gelen, +2 yüklü bir Helyum
çekirdeği yaymaktır. Bu ışımayı yapan radyoaktif elementin kütlesi 4, atom numarası 2 azalır.
Bu tanecikler +2 yüklü oldukları için elektromanyetik çekime de yakalanırlar. Bu ışımaların
durdurulması çok kolaydır. Alfa ışınlarının hızı, yayınlayan atoma tâbi olarak, ışık hızının
1/10-1/15’i kadardır. Alfa ışınları iyonlaştırıcı özelliğe sâhip olduğu hâlde bir maddeye giriciliği
beta ışınına nazaran azdır. Birkaç cm havadan veya milimetrenin birkaç yüzde biri kadar
kalınlıktaki alüminyum plâkadan geçebilir.
322
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
β (Beta) ışıması: Bu ışınlar elektrondan ibâret olup (-1) yüklüdür. Elektrik ve manyetik
alanda sapar. Hızları ışık hızına yakın olup, Beta ışımaları alfa taneciklerine göre daha
hızlıdır. Yâni daha giricidir. Bu ışınlar da iyonlaştırıcı özelliğe sâhiptir. Bu ışıma sonunda
radyoaktif elementin kütlesi değişmez, atom numarası (z) bir artar.
ɣ (Gamma) ışıması: Kısa dalga boylu elektromanyetik ışınlardır. Bir çekirdeği
uyarılmış bir halden, daha az uyarılmış veya kararlı hale getiren bir foton yayımıdır. Foton
olduğu için ışık hızında ilerler. Kuvvetli nüfuz eder. Durdurulması çok güçtür. Yüksüz olduğu
için manyetik alanda sapma göstermez. Foton olduğu için bir etkin kütlesi vardır ve bu kütle
sayesinde kütle çekimine yakalanır. Röntgen ışınlarının özelliklerine sâhip olan gamma
ışınları, fotoğraf plâklarına etki eder ve flüoresan meydana getirir.
Yapılması planlanan santralde pulverize kömür yakma teknolojisi, yakıt olarak yerli
kömür kullanılacaktır. Santralde kullanılacak kömür ve kömürün yanması sonucunda
meydana gelecek külün içeriğinde radyoaktivitenin tespit edilmesi amacıyla Türkiye Atom
Enerjisi Kurumu (TAEK)'na analizler yaptırılmış olup, analiz sonucu Ek 13'te verilmiştir.
TAEK’e yaptırılan analiz sonucuna göre kömür ve külün ortalama düzeyde
radyoaktivite içerdiği tespit edilmiştir. Ancak planlanan tesiste bulunan EF’ler sayesinde
kömürün yanması sonucunda baca gazlarında bulunan çok az miktardaki radyoaktif
maddelerin tutunduğu parçacıklar da büyük ölçüde tutacaktır 28.
V.2.17. Proje Ünitelerinde Üretim Sırasında Kullanılması Muhtemel Tehlikeli, Toksik,
Parlayıcı ve Patlayıcı Maddeler, Taşınımları ve Depolanmaları, Hangi Amaçlar İçin
Kullanılacakları, Kullanımları Sırasında Meydana Gelebilecek Tehlikeler ve Alınabilecek
Önlemler
Termik santral
Santralde kimyasal olarak; DeNOx ünitesinde amonyak çözeltisi (NH4OH), su
yumuşatma ve atıksu tesviyesinde kimyasal olarak; sodyum hidroksit (NaOH), Sodyum
Sülfür (Na2S), polielektrolit, kalsiyum hidroksit (Ca(OH)2,hidroklorik asit (HCI) ya da H2SO4,
Demir 3 klorür (FeCI3) ya da Demir 2 klorür (FeCI2) ve kazan suyu şartlandırma için nötralize
amin kullanılacaktır. Santralde kullanılacak kimyasallar ve kullanım alanları Tablo 139’da
verilmiştir.
Tablo 139. Santralde Kullanılacak Kimyasallar
Kullanılacağı yer
Risk
Depolama Şekli
Amonyum hidroksit
(NH4OH) %25
DeNO x ünitesi
Koroziftir.
Cilde değidiğinde ciddi
tahriş eder.
Suda çözünür.
Paslanmaz çelik ya da
polietilen tanklarda
Sodyum Hidroksit
(NaOH) %48
Demineralizasyon
Atıksu arıtma tesisi
BGD atıksu arıtımı
Aşındırıcı,
Ciddi yanıklara neden
olur.
Paslanmaz çelik ya da
polietilen tanklarda
Hidroklorik Asit (HCl)
%30- %38
Demineralizasyon
Atıksu arıtma tesisi
BGD atıksu arıtımı
Korroziftir.
Cilde değidiğinde ciddi
tahriş eder.
Yanıklara neden olur.
PVC gibi plastik veya
ebonit kaplı çelik
tanklarda
Kimyasal Maddeler
28
Atakan, Y., 2006. Kömürlü Elektrik Santralları Çevrede Nükleer Santrallerden Daha Çok Radyasyon Dozu mu
Oluşturuyor?, Tübitak Bilim Teknik Dergisi Mayıs 2006.
323
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kimyasal Maddeler
Kullanılacağı yer
Risk
Depolama Şekli
Organo Sulfide (Sodyum
Sülfür (Na2S)(60% - 62%)
BGD atıksu arıtımı
Tehlikeli madde değildir
Ağzı sıkıca kapatılmış
varil yada kutularda
Demir Klorür (FeCl3) ya
da (FeCI2) %40
BGD atıksu arıtımı
Atıksu arıtma tesisi
Aşındırıcı
Paslanmaz çelik ya da
polietilen tanklarda
Poli Eloktrolit (PE)
BGD atıksu arıtımı
-
-
Kalsiyum Hidroksit
(Ca(OH)2 (NaOH yerine)
BGD atıksu arıtımı
Tahriş edici
Ağzı sıkıca kapatılmış
varil yada kutularda
Biyosit
Soğutma Suyu
Şartlanırma
Yanıklara neden olabilir.
Polietilen Bidon
Nötralize Amin
Kazan Suyu Şartlandırma
Yanıklara neden olabilir.
Polietilen Bidon
Söz konusu kimyasal maddeler, santral sahasına, ilgili mevzuata uygun olarak silobas
tipi kara tankerleri ve/veya kamyonlar ile taşınacaktır. Proje kapsamında kullanılacak
kimyasallar, proje sahasına ambalajlı (bidon, varil vb.) getirilecek olup, tesiste sızdırmasız
zemin üzerinde depolanacaktır.
Santralde kullanılacak her bir kimyasal üstü kapalı ve havalandırmalı ölçüm tanklarına
aktarılacak ve buradan da cazibeyle çözelti hazırlama ve besleme tanklarına aktarılacaktır.
Santralde kullanılacak olan kimyasallar, kimyasal depo tanklarında diğer kimyasallarla
temas etmeden depolanacak olup, depolama aşamasında sızmalara karşı kimyasal tankların
etrafında sızdırmaz betonarme seddeler yapılacaktır. Proje kapsamında taşımada
kullanılacak araçlar “Tehlikeli Atıkların Kontrol Yönetmeliği”nin 13. maddesine göre tehlikeli
atık madde taşıma lisanslı olacak olup, araçlarda taşıdığı maddeye göre Tehlikeli Maddelerin
Karayolu ile Taşınmasına İlişkin Avrupa Anlaşması (ADR) kodları ile gerekli uyarıcı semboller
bulundurulacak ve sızdırmazlığı sağlanmış olacaktır.
Proje kapsamında tehlikeli atık ya da kimyasalların taşınmasında 31.03.2007 tarih ve
26479 sayılı Resmi Gazete'de (değişiklik: 10 Temmuz 2009 tarih ve 27284 sayılı Resmi
Gazete) yayımlanarak yürürlüğe giren "Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında
Yönetmeliği" ve 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe
giren "Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uygun yapılması sağlanacaktır.
Proje kapsamında kullanılacak kimyasalların kazara dökülmesi durumunda gerekli
tedbirler alınarak, dökülen bölge hemen sıvı emici meteryaller kullanılarak (ör; gözenekli
minerallerden veya sentetik kopolimerlerden yapılmış “Chemizorb” bezlerle) temizlenecek ya
da sıvıyı emen talaş, vermikulit vb. maddeler kimyasalın döküldüğü alan üzerine dökülüp
daha sonra bu alan süpürülerek temizlenecektir.
324
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kimyasallarla kontamine olan temizlik materyallerinin bertarafı ise 14.03.2005 tarih ve
25755 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği” hükümlerine uygun yapılacaktır.
Kimyasal Yönetim Planı
Proseslerde kullanılacak kimyasalların depolandığı alana görevli olmayan kişilerin
girmesi engellenecektir.
Proseslerde kullanılacak kimyasallarla temas eden kişiye malzeme güvenlik
formunda verilen talimatlar uygulanarak, derhal tıbbi destek alınması sağlanacaktır.
Proseslerde kullanılacak kimyasalların kazara dökülmesi durumunda malzeme
güvenlik bilgi formundaki bertaraf yöntemleri uygulanarak dökülen alan temizlenecektir.
Kimyasalların kazara dökülmesi durumunda;
 Döküntünün veya sızıntının oluştuğu bölgenin etrafında bent oluşturarak,
döküntü veya sızıntı sınırlandırılacaktır.
 Gerekliyse, dökülen malzeme uygun bir malzemeyle nötralize edilecektir.
 Dökülen malzeme vermikulit, talaş, emici yastıklar vs. gibi uygun malzeme ile
emdirilip toplanacaktır.
 Kimyasalların toprak ve su kaynaklarını kirletmesi engellenecektir.
 Olayı sınırlamak veya etkisini azaltmak için pratikte yapılması mümkün olan
her şey yapılacaktır.
 Toplanan malzemenin bertarafı uygun bir şekilde yapılacaktır.
İşletme aşamasında, parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli maddelerin kullanımı sırasında
24.12.1973 tarih ve 14752 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Parlayıcı,
Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler
Hakkında Tüzük” hükümleri doğrultusunda hareket edilecektir. İnşaat ve işletme aşamasında
çevreye herhangi bir kirletici madde atılmasına izin verilmeyecektir.
Proje kapsamında kimyasalların taşınmasında 31.03.2007 tarih ve 26479 sayılı
Resmi Gazete’de (değişiklik: 10.07.2009 tarih ve 27284 sayılı Resmi Gazete) yayımlanarak
yürürlüğe giren "Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmeliği" ve
14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Tehlikeli
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uygun yapılması sağlanacaktır.
Kimyasallarla kontamine olan temizlik materyallerinin bertarafı ve kimyasal malzeme
ambalajları ise 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe
giren "Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uygun yapılacaktır.
Tehlikeli ve zararlı maddelerin depolanması, taşınması ve kullanılmasına ilişkin
faaliyetler, 26.12.2008 tarih ve 27092 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmeliği”, 27.12.2008 tarih ve 27092 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak
yürürlüğe giren “Bazı Tehlikeli Maddelerin, Müstahzarların ve Eşyaların Üretimine, Piyasaya
Arzına ve Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar Hakkında Yönetmeliği”, 14.03.2005 tarih ve 25755
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren (değişiklik. 30.03.2010 tarih ve 27537
sayılı Resmi Gazete) “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’’nde belirtilen ilgili maddelere
göre yapılacaktır.
325
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
V.2.18. Proje etki alanında yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına
(geleneksel kentsel dokuya, başta Amasra olmak üzere potansiyel turizm alanlarına
olabilecek etkiler, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) materyal
üzerindeki etkilerinin şiddeti ve yayılım etkisinin belirlenmesi ve alınması gereken
önlemler
Proje sahasında 2863 sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”
kapsamına giren herhangi bir kültür ve tabiat varlığı ile 4957/2634 sayılı “Turizm Teşvik
Kanunu” kapsamında herhangi bir Turizm Merkezi veya Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim
Bölgesi bulunmamaktadır (Bkz. Ek 1). Buna ilaveten bölgede bulunan Küre Dağı Milli Parkı,
proje sahası sınırları içerisinde bulunmamaktadır (Bkz. Ek 1). Dolayısıyla projeden olumsuz
yönde etkilenmesi beklenmemektedir.
Söz konusu projenin işletme aşamasında ise deniz ortamında sadece sualma ve
deşarj işlemleri gerçekleştirilecektir. Sualma yapıları, kıyıdan yaklaşık 100 m mesafede
bulunacaktır. Sualma borularının deniz ile temas ettiği noktada, planktonik organizmalar ve
yavru balıkların sualma yapısına girmelerini önlemek için ızgara sistemi kullanılacaktır.
Benzer şekilde soğutma suyu deşarj yapıları da deniz dibinde gömülü olarak yer alacaktır.
Deşarj yapıları kıyıdan yaklaşık 1.200 m mesafede olacak şekilde tasarlanmıştır. Denizden
temin edilen su, tekrar deniz ortamına verilirken içerisinde klor (zararlı organizma üretimini
engellemek için) haricinde başka bir kimyasal bulunmayacaktır. Soğutma suyu sistemi için
yapılan mühendislik çalışmalarına göre; soğutma suyundaki serbest klor konsantrasyonu 1-2
mg/L civarında, difüzör çıkışında ise 0,02 mg/L’nin altında olacaktır. Bu miktar oldukça düşük
bir doz olup, deniz ortamında zaten mevcut olan klor seviyesinde ciddi boyutlarda bir artış
meydana getirmeyecektir. Buna ilaveten, soğutma suyu deşarj sistemi, yöredeki deniz
suyunun mevcut fiziksel ve oşinografik özellikleri dikkate alınmak suretiyle, “Su Kirliliğinin
Kontrolü Yönetmeliği”nde “Derin Deniz Deşarjları İçin Uygulanacak Kriterler” olarak belirtilen
tüm şartları sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.
Yapımı planlanan termik santralde, soğutma suyu denizden sualma yapısı marifetiyle
sağlanacaktır. Sualma yapısının, yapılması planlanan Hema Limanı (Dolgu Alanı ve Rıhtım)
Projesi’nin sınırları içerisinde olması öngörülmektedir (Bkz. Ek 12). Tesisin yer aldığı
Karadeniz gibi yüksek enerjili bir dalga iklimine sahip denizde, sualma sisteminin dalga
etkisine açık bir konumda olması, yapısal stabilite açısından sıkıntılar doğurduğundan, yakın
bölgede yer alan dalgakıranın koruduğu, daha sakin bir bölgeden su almak, sualma yapısının
korunması açısından büyük avantaj sağlamaktadır. Ancak bu gibi liman basenleri içerisindeki
su kütlesi sakin ve durgun olduğu için bu bölgelerde, özellikle yaz aylarında deniz suyu
sıcaklıklarının da yükselme eğiliminde olduğu bilinmektedir. Ayrıca sualma ağzının
yerleştirileceği liman aynı zamanda bir koy içerisinde yer aldığından, bölgedeki akıntıların bu
tür koylarda izlediği hareketler nedeniyle deşarj edilen sıcak su bulutunun sualma bölgesine
doğru taşınması ve koy içerisinde birikim yaparak sisteme alınan suyun sıcaklığının artması
riski bulunmaktadır. Bunun engellenmesi amacıyla, deşarj sistemi tasarımı yönetmeliklerin
gerektirdiği en yüksek 1°C sıcaklık artışının daha altında kalacak ve deşarj edilen sıcak su
bulutunun akıntılarla koy içine ve sualma bölgesine ulaşmamasını sağlayacak bir mesafede
olacak şekilde tasarlanmıştır.
Proje kapsamında yapılan seyrelme hesapları sonucunda, difüzörlerin deliklerinin
sağlayacağı seyrelme değerlerinin deliklere göre değişmekle birlikte yaklaşık olarak 30 ile 35
arasında değişeceği ve bu seyrelmeler sonucunda ortamda oluşacak sıcaklık artışının ise
0,24°C ile 0,28°C arasında olacağı görülmektedir. Bu değerler “SKKY” Tablo 23’te verilmiş
olan 1°C limitini sağlamaktadır. Dolayısıyla, proje ile turizm ve balıkçılık faaliyetlerinin
tesisten olumsuz yönde etkilenmesi beklenmemektedir.
326
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Buna ilaveten tesis bacasından kaynaklanacak emisyonlar, yönetmelik sınır
değerlerini aşmayacağı için hava kalitesi üzerine olumsuz bir etki meydana gelmesi
beklenmemektedir. Dolayısıyla baca gazı emisyonlarının da turizm potansiyeli, arkeolojik
kalıntılara ve korunması gereken doğal değerlere etkisi söz konusu olmayacaktır.
V.2.19. Deniz ortamına olabilecek etkiler ve alınacak tedbirler (voli sahaları, deniz suyu
kalitesi, su ürünleri, deniz içindeki mevcut kültürel varlıklar ve diğer sucul faaliyetler
dikkate alınarak gerçekleştirilecek etki değerlendirmesi)
Voli sahasına etkiler
Proje sahasının yer aldığı bölgede, Ek 1’de sunulan Bartın Gıda, Tarım ve
Hayvancılık İl Müdürlüğü’nün görüşüne göre voli sahası bulunmaktadır. Söz konusu sahalar
ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm IV.2.16’da verilmiştir. Bölüm IV.2.16’da değinildiği üzere, voli
sahaları “deniz ve iç sularda su ürünleri istihsaline elverişli, sahile bitişik ve sınırları belli su
sahaları” olarak tanımlanmaktadır. Yapılması planlanan santral sahasının denizde tesis
edilecek tek ünitesi sualma ve deşarj yapılarıdır. Söz konusu yapılar, deniz dibine gömülü
olarak bulunacaktır. Sualma yapısı planlanan Hema Limanı (Dolgu Alanı ve Rıhtım Projesi)
projesi kapsamındaki bölgesinden temin edilirken, deşarj yapısı ise kıyıdan yaklaşık 1.200 m
mesafede bulunacaktır. Dolayısıyla, voli sahası olarak adlandırılan alanların, projeden
olumsuz yönde etkilenmeler söz konusu olmayacaktır. Buna ilaveten proje kapsamında;
1380 sayılı “Su Ürünleri Kanunu ve Su Ürünleri Yönetmeliği”ne,
1380 sayılı “Su Ürünleri Kanunu”nun “İstihsal yerlerindeki değişiklikler” başlıklı 7.
Maddesine,
1380 sayılı “Su Ürünleri Kanunu”nun “Su ürünlerini zarardan koruyacak tedbirler”
başlıklı 9. Maddesine,
1380 sayılı “Su Ürünleri Kanunu”nun “Sulara zararlı madde dökülmesi” başlıklı
20. Maddesine,
“Su Ürünleri Yönetmeliği”nin “Baraj, suni göller ve akarsularda alınacak tedbirler”
başlıklı 8. Maddesine
uyulacaktır.
Deniz suyu kalitesi üzerine etkiler
Proje kapsamında tesis edilecek olan sualma ve deşarj hattı yapıları deniz suyunun
kimyasal yapısına etki etmeyecektir. Deşarj yapısı, kıyıdan 1.200 m ötede deniz ile
buluşacaktır. “SKKY” Tablo 23’te verilmiş olan sıcaklık kriteri gereğince ilk seyrelme
sonrasında sıcaklık artışının 1°C'den daha düşük olması gerektiğinden, deşarj hattı tasarım
çalışmalarında bu husus göz önüne alınmıştır. Buna göre, öngörülen difüzör sistemi 21 m su
derinliğinden başlayarak yaklaşık 500 m toplam boy ile 23 m su derinliğinde bitecektir. Her
biri 125 m uzunluğunda olan ve üzerlerinde 60 cm çaplı 12 adet delik bulunan 4 adet difüzör
yapımı tasarlanmıştır. Öngörülen difüzör tasarımı ile yapılan seyrelme hesapları sonucunda,
difüzörlerin deliklerinin sağlayacağı seyrelme değerlerinin deliklere göre değişmekle birlikte
yaklaşık olarak 30 ile 35 arasında değişeceği ve bu seyrelmeler sonucunda ortamda
oluşacak sıcaklık artışının ise 0,24°C ile 0,28°C arasında olacağı belirlenmiştir. Sonuç olarak,
yapılan seyrelme hesapları göstermişti ki, deşarj hattı sisteminden çıkacak soğutma suyu,
“SKKY” Tablo 23’te verilmiş olan sıcaklık kriterleri sağlamakta olup, deniz suyu kalitesi
üzerine herhangi bir olumsuz etki yaratmayacaktır.
Buna ilaveten deşarj hattı sisteminden denize verilecek olan soğutma suyunda zararlı
organizma üretimini engellemek için sadece klor bulunacaktır. Dolayısıyla, soğutma suyu
sisteminden denize verilecek olan su içerisinde klor dışında başka bir kimyasal madde
bulunmayacağından, mevcut deniz suyu kalitesini olumsuz yönde etkilemeyecektir.
327
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Su ürünlerine ve balıkçılık faaliyetleri üzerine etkiler
İnşaat çalışmaları sırasında; deniz tabanında bulunan canlı türleri yaşama ortamlarını
geçici olarak terk edecek olup, sabit yaşayışlı fauna türleri açısından bir miktar biyomass
kaybı olacaktır. İnşaat faaliyetleri son bulduğunda ise zarar gören sistem canlıları kısa bir
süre sonra aynı ortama girmeye başlayacaktır.
Projenin tüm faaliyetlerinde Bern Sözleşmesi koruma tedbirlerine ve bu sözleşmedeki
hükümlerine uyulacaktır.
Sistemde kullanılacak olan soğutma suyu alma giriş ağzının tasarımı su canlılarının,
sualma yapısına çarpması ve içeri girmesini azaltacak şekilde planlanmıştır. Bunun için
sualma yapısının ağzı kısmına ızgaralar konulacaktır. Bu ızgaralar sayesinde balıklar,
özellikle de balık larvaları sualma yapısı içerisine girmeyecektir.
Yapılan araştırmalar; 5x5 mm ebadındaki bir ızgara gözünün soğutma suyu çıkışında
sıkışmaktan kurtulan balık sayısının 2x2 mm ebadındaki ızgaralardan kurtulanların yaklaşık
iki katı civarında olduğunu göstermiştir. Çünkü balık larvalarının birbiri üzerine yığılarak ölme
oranı sıkışarak ölme oranından daha yüksektir (KEMA, 1972 ve Hadderigh, 1978).
Dolayısıyla, yapılması planlanan proje işletmeye geçtiğinde, su ürünleri ve balıkçılık
faaliyetlerine herhangi bir olumsuz etkisinin olması beklenmemektedir.
V.2.20. Karasal flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler
Projenin işletme aşamasında çevredeki karasal flora ve fauna üzerinde farklı
etmenlerin farklı etkileri görülecektir. Tesisin işletme faaliyetleri sırasında karasal flora ve
fauna üzerine etki edebilecek faaliyetler; baca gazı emisyonları, gürültü, soğutma suyu
sistemi ve araç trafiğinden kaynaklanacaktır.
Baca gazı emisyonları
SO2’nin etkisi
“SKHKKY”nde, kirletici emisyonları için belirtilen sınır değerler arasında hassas
hayvanların, bitkilerin ve nesnelerin korunması için sınır değer ayrıca verilmiştir. Bu nedenle,
modelleme sonucu elde edilen SO 2 yıllık ortalama yer seviyesi konsantrasyonu,
“SKHKKY”nde belirtilen hassas hayvanların, bitkilerin ve nesnelerin korunması için belirlenen
sınır değeri ile karşılaştırılmıştır. Yapılan mukayese sonucunda; SO2 emisyon değerinin sınır
değerin altında olduğu belirlenmiştir. Dolayısıyla tesis faaliyette iken, hassas hayvanların,
bitkilerin ve nesnelerin korunması için belirlenen sınır aşılmamaktadır. Bu sebeple, baca
gazından kaynaklanacak SO2’nin, çevredeki mevcut flora ve fauna üzerinde önemli bir
etkisinin olmayacağı öngörülmektedir.
NO2’nin etkisi
Proje kapsamında yapılan hava kalitesi modelleme raporuna göre; baca gazından
kaynaklanacak NO2’nin konsantrasyonu “HKDYY”de belirtilen sınır değerin altındadır. Bu
sebeple, baca gazından kaynaklanacak NO 2’nin, çevredeki mevcut flora ve fauna üzerinde
önemli bir etkisinin olmayacağı öngörülmektedir.
328
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Toz etkisi
Proje kapsamında tesisin işletmeye alınması ve kömürün yanması sonucunda
oluşacak toz, bitkiler üzerinde birtakım etkiler meydana getirebilmektedir. En bariz etki
stomaların kapanarak, bitkinin gaz alış-verişinin engellenmesi ve bunun sonucunda da
gelişmede yavaşlama ve ürün kaybı ortaya çıkmaktadır. Ancak, yapılan modelleme
çalışmalarının sonuçları, baca gazından kaynaklanacak toz emisyonlarının YSK’larının
yönetmelikte verilen kabul edilebilir aralıkta olduğunu göstermiştir. Bu sebeple, baca
gazından kaynaklanacak toz emisyonlarının çevredeki mevcut flora ve fauna üzerinde önemli
bir etkisinin olmayacağı öngörülmektedir.
Gürültü
Santral ünitelerinde tasarım değerleri gürültü seviyesini minimum düzeyde tutacak
şekilde belirlenmiştir. Böylelikle, santralin işletme aşamasında oluşacak gürültü seviyeleri
“ÇGDYY”nde belirtilen sınır değerlerinin altında olacaktır. Bu nedenle, proje etki alanı
içerisinde bulunan faunanın projeden kaynaklanacak gürültüden olumsuz yönde etkilenmesi
söz konusu olmayacaktır.
Soğutma suyu sistemi
Santralin işletme aşamasında ihtiyaç duyulacak soğutma suyu denizden temin
edilecek ve kullanıldıktan sonra tekrar denize deşarj edilecektir. Konuyla ilgili gerekli tedbirler
alınmadığı takdirde denizde oluşması muhtemel termal kirlilik bazı türlerin popülasyonlarının
artmasına, tür çeşitliliğinin ise azalmasına neden olabilecektir. Bu nedenle, deşarj
işlemlerinde 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” ve 10.03.1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Ürünleri Yönetmeliği” hükümlerine uyulacak ve soğutma
suyu deşarjının alıcı ortamda oluşturacağı etkiler mevzuat hükümlerince belirlenen izleme
periyodu, sıklığı ve sayısına göre izlenecektir.
Proje kapsamında yapılan detaylı deşarj modellemeleri, denize deşarj edilecek
soğutma suyu sıcaklığının sadece 0,240C-0,280C arasında değişeceğini göstermiştir. Bu
değerler “SKKY” Tablo 23’te verilmiş olan 10C limitini sağlamaktadır. Buna ilaveten sualma
borularının deniz ile temas ettiği noktada, planktonik organizmalar ve yavru balıkların sualma
yapısına girmelerini önlemek için ızgara sistemi kullanılacaktır.
Araç trafiği
Santralde yakıt olarak kullanılacak olan kömür, Kuyu-1 sahasından lavvar tesisine,
buradan da proje sahasına kapalı bant konveyör sistemi ile taşınacağından, herhangi bir
karayolunun kullanımı söz konusu değildir. Bu sebeple, santralin işletme aşamasında
oluşacak trafik yükü, personel, işletme malzemeleri ve yan ürünleri taşımak amacıyla
oluşacaktır. Saha dışındaki bu tür taşımalar, ana yollar üzerinden yapılacak olup, araçların
çevre arazilere girişleri yasaklanacak, tesisi çevreleyecek tel örgü vasıtasıyla fauna türlerinin
tesis alanına girerek hareket halindeki araçlardan zarar görmeleri engellenecektir.
Alınacak tedbirler
Faaliyetin inşaat aşamasında olduğu gibi işletme aşamasında da çevredeki doğal
ortamlarından faaliyet alanına gelebilecek olan fauna türlerine herhangi bir zarar verilmemesi
konusunda personele gerekli uyarılar yapılacaktır.
Faaliyet süresince 4915 sayılı “Kara Avcılığı Kanunu”na, “2013-2014 Av Dönemi
Merkez Av Komisyonu Kararları”na ve önlemlerine faaliyet sahibi tarafından aynen
uyulacaktır.
329
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Bern Sözleşmesi Ek-2 ve Ek-3 listesinde bulunan karasal fauna türleri ile ilgili olarak
Bern Sözleşmesi koruma tedbirlerine ve bu sözleşmedeki 6. ve 7. madde hükümlerine
uyulacaktır.
Faaliyetin işletme aşamasında çevredeki doğal ortamlarından faaliyet alanına
gelebilecek olan memeli ve kuş türleri ile ilgili olarak Bern Sözleşmesi Ek-4’de (Yasaklanan
Av Metod ve Araçlar İle Diğer Yasak İşletme Şekilleri) belirtilen hususlara aynen uyulacaktır.
V.2.21. Orman alanları üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler, orman yangınlarına
karşı alınacak tedbirler (Orman alanı dışında olması halinde en yakın orman alanlarına
mesafesi ve mesafeye bağlı olarak orman yangınlarına karşı alınacak önlemler)
Santral sahasının toplam alanı yaklaşık 332.000 m2 olup, bu alanın yaklaşık 324.910
m ’lik kısmı orman arazilerinden, geri kalan kısmı ise şahıs arazisi ve Hema Elektrik Üretim
A.Ş.’ye ait arazilerden oluşmaktadır. Kazı fazlası malzeme depolama sahasının toplam alanı
yaklaşık 180.000 m2 olup, bu sahanın yaklaşık 30.000 m2’lik kısmı şahıs arazilerinden, geri
kalan kısmı ise Hema Elektrik Üretim A.Ş.’ye ait arazilerden ve orman arazilerinden
oluşmaktadır. Kül depolama sahasının toplam alanı 515.528 m2 olup, bu alanın yaklaşık
65.000 m2’lik kısmı şahıs arazislerinden, geri kalan orman vasfındaki arazilerden
oluşmaktadır.
2
Santral sahasındaki orman arazileri için Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ndan Kamu
Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır (Bkz. Ek 1). Kül depolama sahası,
depolama ihtiyacına göre lotlara ayrılacak olup, bu ihtiyaca göre kademeli olarak sahadaki
ormanlık alanlar için Orman Genel Müdürlüğü’nden ön izin alınacaktır.
Proje kapsamında kullanılacak olan baca gazındaki SO2, NO2, PM10, CO, HCl, HF ve
çöken toz miktarları, yönetmelik sınır değerlerini sağlamaktadır (Bkz. Ek 16). Dolayısıyla
baca gazı emisyonlarının orman alanlarına olumsuz yönde etki etmesi beklenmemektedir.
Proje kapsamında kullanılacak olan kömür stok alanında, kömürün savrulmaması için
düzenli olarak spreyleme işlemi yapılmak sureyle kömür ıslatılacaktır. Böylece, kömürün
savrularak orman habitatına olumsuz etki etmesi söz konusu olmayacaktır.
Kül/alçıtaşı depolama sahasının zemininde sızdırmazlık yönünden en gelişmiş
teknolojiler uygulanmak suretiyle, sızdırmazlık sağlanacaktır. Dolayısıyla kül/alçıtaşı
depolama sahasında depolanan malzemelerin toprağa karışma riski bulunmamakta, böylece
orman habitatının oluşmasına olanak sağlayan toprak örtüsü de niteliğini kaybetmemiş
olmaktadır.
Planlanan santalin işletme aşamasında meydana gelecek katı atıkların bertarafı,
yönetmelik hükümleri gereğince yapılacak olup, hiçbir katı atığın ormanlık alanlarda
depolanmasına, dere yataklarına atılmasına ve bu şekilde bertaraf edilmesine müsaade
edilmeyecektir.
Orman yangınlarına karşı alınacak tedbirler
Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de orman varlığını tehdit eden
faktörlerin başında orman yangınları gelmektedir.
Ülkemiz, Akdeniz iklim kuşağına yer almaktadır. Orman yangınları bu kuşağın
kaçınılmaz olgusudur. Her yıl dünyada ortalama 4 milyon ha, Akdeniz kuşağında ise
ortalama 550.000 ha orman yanmaktadır.
330
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Proje sahası ve çevresi, bulunduğu bölge itibariyle orman yangınlarının az görüldüğü
bir bölgedir (Bkz. Şekil 110).
Kaynak: http://web.ogm.gov.tr
Şekil 110. Türkiye Yangına Hassaslık Derecesine Göre Dağılım Haritası
Proje sahasında, çıkabilecek herhangi bir yangına karşı yeterli sayıda yangın
söndürme ekipmanı (kazma, kürek, balta, su kovası vs.) bulundurulacak olup, 11.04.1974
tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan “İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği Tüzüğü”nün 5. Kısım, 1. Bölüm ‘’İş yerlerinde Yangına Karşı Alınacak Güvenlik
Tedbirleri’’ ile ilgili madde hükümlerine uyulacaktır.
Yangın çıkması durumunda olabilecek etkiler ve yapılacak görevler için tesis
personeli eğitilecektir. Yangın olasılığı durumunda diğer yakın kuruluşlara haber verilecektir.
Yangının fark edilmesi ve alarm verilmesini takiben, belirli lokasyonlarda hazır bulundurulan
yangın ile mücadele kaynaklarından yararlanarak sorunun derhal ortadan kaldırılmasına
çalışılacak ve aşağıdaki hususlar yerine getirilecektir.
V.2.22.Projenin Tarım Ürünlerine ve Toprak Asitlenmesine Olan Etkileri, Toprak
Asitlenmesinin Tahmininde Kullanılan Yöntemler ve Alınacak Tedbirler
Toprak asitlenmesi genel anlamda toprağın asiditesinin artması olarak
tanımlanmaktadır. Toprak asitliliği yanma sonucu çıkan kükürt ve azot oksitlerinin
yağmurlarıyla (asit yağmurları) tekrar yeryüzüne dönmesi ile meydana gelir.
Normalde yağmur suyu asit özelliğindedir, pH’sı 5,5–5,6 arasında değişir. Bu,
atmosferde bulunan karbon dioksitin (CO 2) yağmur suyuyla etkileşime girerek karbonik asit
(H2CO3) meydana getirmesinden kaynaklanır.
H2O(s) + CO2 (g)
H2CO3 (s) pH’sı normal yağmur suyunun sahip olduğu 5,55,6’lık pH düzeyinin altında olan yağmurlar asit yağmuru olarak tanımlanır.
Asit yağmuru, doğal ve antropojenik (insan kaynaklı) kaynaklardan gelen kükürt
dioksit (SO2) ve azot oksit (NOx) gazlarının bulutlardaki su damlacıkları içinde çözünerek
daha sonra yağış olarak yeryüzüne inecek olan bu su kütlelerinin asitliğini artırması sonucu
oluşur. Bu gazların atmosferde su, oksijen ve asit özelliğindeki birtakım kimyasallarla
tepkimeye girmesi sonucunda sülfürik asit (H2SO4) ve nitrik asit (HNO3-) oluşur.
331
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Asit yağmurları aslında daha genel bir olgu olan asit birikimi ve taşınımının
sonuçlarından biridir. Asit birikimi, ıslak birikim ve kuru birikim şeklinde olabilir. Islak birikim,
asit özelliği gösteren maddelerin bulutlardaki su kütlelerine nüfuz etmesiyle oluşur, pH’sı
5,6’nın altında olan asit özelliğindeki sular atmosferden yağmur, kar, sulusepken ve dolu
vasıtasıyla yeryüzüne taşınır.
Asit özelliği taşıyan aerosollerin, parçacıkların ve gazların atmosferde ve atmosfer
yoluyla daha sonra karada birikimi ise kuru birikim olarak adlandırılır. Özellikle rüzgar daha
asit reaksiyonlu parçacıkları taşır ve bunların karada birikmesine neden olur.
Asit yağmurları, toprağın kimyasal ve biyolojik özelliklerini etkilemektedir. Atmosferde
biriken kükürt ve azot bileşikleri yağışlarla toprağa geçerek, topraktaki aktif hidrojen
iyonlarının yoğunluğunu arttırarak toprak pH’nın düşmesine neden olmaktadırlar. Miktarı
artan H+ iyonları, toprağın kolloidal kompleksleri olan kil minarelleri ve humus kolloidleri
tarafından tutulmakta olan başta Ca++ olmak üzere K+, Mg++ ve Na+ gibi bitki besin
elementlerinin yerine geçerek, onların topraktan taban suyuna karışmak üzere yıkanmalarına
neden olmaktadır. Dolayısıyla düşük toprak pH’sında Ca, Mg ve K gibi elementler yıkanarak
topraktan uzaklaşmaktadır. Toprak pH’sı düştükçe (pH<5) topraktaki ağır metallerin (Fe, Mn,
Zn, Cu, Al vb.) çözünürlükleri ve dolayısıyla toprak çözeltisindeki Al, Fe ve Mn
konsantrasyonu hızla artmaktadır. Asit yağmurları, toprakların asitleşmesine ve asit
topraklarda besin elementleri dengesinin bozulmasına neden olmaktadır. Asit toprakların
verimliliğini sınırlandıran unsurlar P, Ca ve Mg noksanlığı ile Fe, Mn ve Al toksititesidir. Bu
unsurlar, toprağın verimliliğinin azalmasına dolayısıyla tarımsal üretimin düşmesine sebep
olmaktadır (Aydın ve Sezen, 1990; Nuhoğlu ve ark., 1995).
Bacalardan atmosfere atılan SO 2 gazı, doğal kükürt, çevrimine girmekte ise de, çok
az bir kısmı özümlenebilmekte, en büyük kısmı şiddetli asit reaksiyonu yapan sülfürik asit gibi
maddelere ve en sonunda da sülfatlara dönüşerek uzun süre havada etkili olabilmektedir.
Asit yağışı ile veya katı partiküller içerisinde yaş ve kuru sülfat çökelmesi şeklinde toprak
üzerine düşen sülfatlar, toprak tabakalarına olumsuz etki yapabilmektedir.
Asit yağmurları toprağın yavaş yavaş asitlenmesine yol açarak, ağaçların ve bitkilerin
topraktan beslenmesine engel olur. Ayrıca topraktaki katyonların yıkanarak yeraltı suyuna
karışmasına neden olur.
Yapılması planlanan santralin işletme aşamasında oluşacak baca gazı emisyonları
arasında asitlenmeye neden olabilecek başlıca kirletici SO x ve NOx emisyonlarıdır. Bununla
birlikte, hava kalitesi modellemesinden de görüleceği üzere santralden kaynaklı oluşması
tahmin edilen yer seviyesi NO x ve SOx emisyonlarının çok düşük olması ve baca gazı
emisyonlarının “BYTY”de ve Endüstriyel Emisyonlar Direktifi 2010/75/EC'de belirtilen sınır
değerleri sağlayacak şekilde santralin işletilecek olması nedeniyle, santralden kaynaklanacak
NOx ve SOx birikiminin bölgedeki topraklarda asitlenmeye neden olması söz konusu değildir.
Buna ilaveten proje sahasındaki toprakların özelliklerinin belirlenebilmesi ve yapılması
planlanan santralin etki alanındaki arazilerin toprak özellikleri için 2013 yılının Ağustos
ayında Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nden Prof Dr. Yusuf KURUCU tarafından AmasraBartın Bölgesinde Kurulması Planlanan Termik Santralin Muhtemel Baca Gazı Etki Alanı
Kapsamındaki Arazilerden Nisan 2013 Dönemi Alınan Toprak Örneklerinin Bazı Fiziksel ve
Kimyasl Özellikleri ile Bitki Örneklerinin Nisan 2013 Dönemi Ağır Metal İçerikleri isimli bir
rapor hazırlanmış ve Ek 10’da sunulmuştur. Çalışmada, 12 km yarıçaplı bir alanda çalışmalar
yapılmış, 35 ayrı noktadan (46 adet örnek numune) örnekli toprak profil incelemesi
yapılmıştır. Bu çalışmada proje sahasındaki toprakların önemli bir bölümünün pH
derecelerinin nötr sınırlarında olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında hafif asit ya da alkalin
özellikli örnekler de mevcuttur. Ancak yüksek yağış ve yıkanmaya rağmen kuvvetli asit ya da
asit toprağına rastlanmamıştır.
332
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Ayrıca proje işletme döneminde her yıl proje etki alanı içerisinde kalan en az 2
noktadan toprak numuneleri alınıp analiz ettirilerek, bölgedeki toprakların kirliliği ve asitliliği
izlenecektir.
V.2.23. Yeraltı ve yüzey suyun (mevcut su kaynaklarına) etkiler ve alınacak tedbirler
Proje kapsamında piyasaya satılamayan kül ve/veya alçıtaşının depolanması için
tesis edilecek olan kül/alçıtaşı depolama sahasının zemini, sızdırmazlık sistemi ile
güçlendirilecektir. Böylece, depolanan malzemenin yeraltı suyuna karışma ihtimali ortadan
kaldırılmış olacaktır. Kullanılacak olan kömür, stok alanında durduğu müddetçe spreyleme
yapılmak suretiyle nemlendirilecektir. Böylece kömür tozları savrulmayacak ve proje sahası
civarındaki yüzeysel su kaynaklarına karışmayacaktır. Benzer şekilde, kömür stok alanı,
yağmur suyu almayacak şekilde betonlanacaktır. Söz konusu alanda olabilecek sızıntı
sularını toplamak amacıyla, sular drenaj kanalında toplanacaktır. Drenaj kanalında toplanan
sular, çökeltme havuzunda biriktirilecek, katı madde içeriği çökeltildikten sonra üst fazdaki
durultulmuş su, uygun olması halinde külün ıslatılmasında kullanılacaktır. Suyun uygun
nitelikte olmaması durumunda ise deşarj standartları kontrol edildikten sonra diğer sularla
birlikte deşarj edilecektir
Tesisin işletme aşamasında meydana gelecek atıksular, gerekli deşarj kriterleri
sağlandıktan sonra denize deşarj edilecek olup, deniz ortamında herhangi bir olumsuz etki
oluşmayacaktır. Benzer şekilde işletme aşamasında meydana gelecek katı atıkların,
yüzeysel su kaynaklarına karışması önlenecektir.
Santralde kullanılacak olan soğutma suyunun deniz ortamına olası etkileri ise Bölüm
V.2.19’da detaylı olarak irdelenmiştir.
V.2.24. Santralin olası etkilerinin (canlılar, hava, su ve toprak gibi alıcı ortama) bölgenin
mevcut kirlilik yükü ve aynı bölgede bulunan ve kurulması planlanan diğer termik
santral ile kümülatif olarak değerlendirilmesi
Santral sahasının da bulunduğu çevrenin mevcut kirlilik yükünün tespit edilmesi için
yörede, gürültü, hava kalitesi, toz ölçümleri, yüzey suyu, yeraltı suyu, deniz suyu, toprak,
sediman ve kül analizleri yapılmıştır. Söz konusu analiz sonuçları, Bölüm IV.2.21’de detaylı
olarak irdelenmiştir. Yapılması planlanan tesisin, yörenin mevcut kirlilik yükü üzerine olası
etkilerini irdelemek amacıyla, proje kapsamında bir dizi modelleme çalışması yapılmıştır.
Termik santral projesinin inşaat ve işletme aşamasında meydana gelecek gürültü
seviyeleri Bölüm V.1.13, Bölüm V.2.15 ile Ek 17’de sunulan Akustik Rapor’da verilmiştir.
Söz konusu rapordan da görülebileceği gibi, planlanan tesisin hem inşaat hem de işletme
aşamasında makine/ekipmandan kaynaklanacak gürültü seviyesi “ÇGDYY”de belirtilen sınır
değerlerin oldukça altındadır.
Yapılması planlanan termik santral projesi ile yöredeki diğer emisyon kaynakları
(Bartın Çimento) göz önüne alınarak bir Hava Kalitesi Modelleme Çalışması Raporu
hazırlanmıştır (Bkz. Ek 16). Söz konusu raporda, SO2, NOx, HCI, HF, PM10 ve CO
değerlerinin saatlik ve yıllık değerleri hesaplanmıştır. Model sonuçları; SO 2 ve NOx
değerlerinin, “SKHKKY”de belirtilen sınır değerlerin altında kaldığını göstermiştir.
Hema Termik Santrali ve Kül Depolama Sahası Projesi kapsamında, tesisin işletmeye
geçmesiyle birlikte, mevcut su kaynakları üzerine etkileri Bölüm V.2.19 ve Bölüm V.2.23,
toprak kalitesi üzerine etkileri ise Bölüm V.2.22’de detaylı olarak irdelenmiştir.
333
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
V.2.25. Termik Santralin Verimi, Açığa Çıkan Atık Isının Nasıl Değerlendirileceği, Enerji
Kaybından (Yakıtın Tamamının Enerjiye Dönüştürülememesinden Kaynaklanan) Dolayı
Atmosfere Verilecek Isının Meteorolojik Koşulları (Bağıl Nem, Sıcaklık, Basınç vs) Nasıl
Etkileyeceğinin Bir Model Çalışmasıyla Ortaya Konması, Model Sonuçları ve Alınacak
Önlemler
Termik santral verim hesabı
2 ünite elektrik üretimi
Bürüt Isıl Verim
İç ihtiyaç elektrik tüketimi (%1,5)
Net elektrik üretimi
Net Isıl verimi
: 2 x 660 MW = 1320 MW
: 1320 MW /2.982,9 MWt = %44,3
: 1320 MW x (%1,5) = 19,8 MW
: 1320 MW – 19,8 MW = 1300,2 MW
: 1300,2 MW / 2.982,9 MWt = % 43,6
Atık ısının değerlendirilmesi
Santralde kömürün yanması sonucu oluşan sıcak gazların ısı enerjisi, kazanda sirküle
edilen su buhar çevrimine aktarıldıktan sonra, egzoz gazları EF, DeNOx ve BGD
ünitelerinden geçirilmek suretiyle atmosfere verilecektir. Bacadan çıkan gazın sıcaklığı
yaklaşık 500C civarında olacak olup, atık ısının herhangi bir şekilde değerlendirilmesi
planlanmamaktadır.
Atık ısının atmosferik etkileşimi
Planlanan projenin bacasından salınacak olan atık ısının atmosferik etkileşiminin
hesaplanması için İTÜ, Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Fırat
Oğuz EDİS ve Prof. Dr. Orhan ŞEN tarafından Atık Isının Atmosferik Etkileşimi Raporu isimli
bir model çalışması yapılmıştır. Yapılan çalışma Ek 21'de sunulmuştur.
Yapılan çalışmada öncelikle proje sahasına en yakın olan Amasra Meteoroloji
İstasyonu verileri kullanılarak rüzgar analizi yapılmıştır. Rüzgar analizi sonucunda maksimum
rüzgar şiddetinin SSE (10,92 m/s) ve ENE (12,72 m/s) yönünde estiği tespit edilmiş ve
modellemede bu yönler için yapılmıştır. Analizlerde, topografya modele katılmıştır.
Modellemede havacılık ve uzay sanayinde uzun yıllardır kullanılan akışkanlar dinamiği
(Computational Fluid Dynamics) yöntemi kullanılmıştır.
Bacadan çıkan ısının taşınımla çevreye yayılmasını incelemek üzere sonlu hacimler
yöntemi yardımıyla simülasyonlar gerçekleştirilmiştir. Simülasyonlarda baca geometrik
bilgilerinden ve baca gazı sıcaklığı ile debisinden yararlanılmıştır. Rüzgâr hızı olarak 10 m
yükseklikte ortalama SSE yönünde 10,92 m/s ve ENE yönünde 12,72 m/s hızlar esas
alınarak atmosferik sınır tabaka içerisinde artan yükseklikle hızın artacağı hesaba katılmıştır.
Belirtilen 10 m hızlarına karşılık, baca çıkış seviyesinde hava hızları SSE yönünde 16 m/s ve
ENE yönünde 18 m/s olarak alınmıştır. Atmosferik sınır tabakadaki türbülansın karışmayı
arttıracağı gözönünde bulundurularak simülasyonlarda k-e türbülans modeli kullanılmıştır.
Model çalışmalarında ortam sıcaklığı 15 0C olarak kabul edilmiştir.
Yapılan çalışmalar sonucunda;
Yapılan araştırmalar sonunda bacadan yayılan sıcak gazların yatayda ve yukarı
doğru hareket ettikleri ve belirli bir mesafeden sonra sıcaklıkların ortam sıcaklığına düştüğü
tespit edilmiştir.
Yapılan simülasyonlar sonucunda elde edilen sonuçlara göre gaz sıcaklığının
ortam sıcaklığından 1oC daha yüksek olduğu (16 oC) noktalardan geçen bir yüzey
tanımlanmış ve gazın daha sıcak olduğu bölgeler Şekil 111'de gösterilen beyaz yüzeyin
içinde kaldığı tespit edilmiştir.
334
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
ENE doğrultusunda esen rüzgarda 1 oC ve daha fazla sıcaklık artışı olan bölge
Şekil 111’de sunulmuştur. Sıcak bölge bacadan batıya doğru 583 m ve güneye doğru 224 m
uzanmaktadır. Sıcak bölgenin bacaya en uzak noktası denizden 350 m yüksekliktedir.
SSE yönünden esen rüzgarda 1oC ve daha fazla sıcaklık artışı olan bölge Şekil
112'te sunulmuştur. Sıcak bölge bacadan batıya doğru 213 m ve kuzeye doğru 467 m
uzanmaktadır. Sıcak bölgenin bacaya en uzak noktası denizde 333 m yüksekliktedir.
Baca gazının atmosfere verdiği ilave ısı sadece baca huzmesi seklinde gösterilen
hacim (beyaz bölge) içerisinde geçerli olduğu ve atmosfere enjekte edilen ilave ısının geniş
alanlara yayılmasının olası olmadığı belirtilmiştir. Zira bacanın hemen çıkışında yüksek olan
baca gazı sıcaklığı kısa sürede ve kısa mesafede çevre sıcaklığına yaklaşmaktadır.
Sıcak baca gazları yeryüzüne yaklaştıklarında çevresel etkileri önem kazanabilir.
Baca yüksekliğinden dolayı sıcak gazın yeryüzüne yaklaşmaları beklenmemektedir.
Yapılan çalışmada SSE yönünden esen rüzgarda sıcak gazların yeryüzüne veya
deniz yüzeyine yaklaşmadıkları görülmüştür. ENE yönündeki rüzgarda da, gaz sıcaklıkları
güney-batı yönündeki yükseltiye ulaşmadan önce azalmaktadır. Bu nedenle, bu santralde
sıcak gazların yakın çevre yer yüzeyinde ısıl etkisinin olmadığı belirtilmiştir.
Şekil 111. ENE Rüzgarı İçin Bacadan Çıkan Gazın Ortamdan Daha Sıcak Olduğu Bölge (Kuzeyden
Görünüş)
335
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 112. SSE Rüzgarı İçin Bacadan Çıkan Gazın Ortamdan Daha Sıcak Olduğu Bölge (Kuzeydoğudan
Görünüş)
V.2.26. Proje kapsamında yapılacak bütün tesis içi ve tesis dışı taşımaların trafik
yükünün ve etkilerinin değerlendirilmesi
Projenin işletme aşamasında meydana gelecek trafik yükünün kaynakları aşağıda
listelenmiştir:
İşletme aşamasında çalışacak personelin proje sahasına taşınması,
Külün taşınması (piyasaya satış),
Alçıtaşının taşınması (piyasaya satış)
Kalkerin proje sahasına taşınması,
Kimyasalların taşınması,
Kömürün taşınması.
Personelin taşınması: Projenin işletme aşamasında toplam 500 kişinin vardiyalı
olarak çalıştırılması planlanmaktadır. Çalışanların bir kısmı ilçe merkezinde konaklayacak
olup, ilçe merkezinden proje sahasına ulaşım için minibüsler kullanılacaktır. Bu durumda
Bölüm V.2.28’de de belirtildiği üzere personelin proje sahasına taşınmasında günlük 8 adet
otobüs, 4 adet minibüs kullanılması yeterli olacaktır. Personelin taşınması sırasında
oluşabilecek trafik, mevcut trafik yüküne önemli boyutta ilave bir artış getirmeyecektir.
Külün taşınması: Tesiste oluşacak kül, kül/alçıtaşı depolama sahasına kapalı bant
konveyör sistemi ile taşınacaktır. Söz konusu konveyör hattı kapalı olarak ve yaklaşık 7 km
uzunluğunda tesis edilecektir (Bkz. Şekil 113). Kül/alçıtaşı depolama sahasında
depolanmayacak olan ve satışı yapılıacak olan küller ise silobaslar yardımıyla taşınacaktır.
336
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şekil 113. Santral Sahası ile Kül/Alçıtaşı Depolama Sahası Arasındaki Kapalı Bant Konveyör Güzergahı
Kül\alçıtaşı depolama sahasının tasarımı; depolama hacmi, santralden kaynaklı kül,
alçıtaşı ve cürufu depolayabilecek şekilde projelendirilmiştir. Buna göre projesi yapılan
sahanın 2 lot olacak şekilde tasarımı yapılmıştır. Birinci lot alçıtaşı depolama için, ikinci lot ise
kül ve cüruf depolama için kullanılacaktır. Yapılan hesaplamalar sonucunda alçıtaşı
depolama sahasının dolum ömrü (lot 1) 37,8 yıl, kül ve cürufun depolanacağı lot 2’nin
depolama ömrü ise 36,5 yıl olarak hesaplanmıştır.
Tesiste üretilen kül miktarı yaklaşık 91,6 ton/saat (677.840 ton/yıl)’tir. Tesiste
kömürün yanması sonucu ortaya çıkacak küllerin tamamının satılması durumunda, 40 ton’luk
taşıma kapasitesine sahip silobaslardan sahaya girmesi beklenen araç sayısı günde takribi
47 olacaktır.
Alçıtaşının taşınması: Yapılması planlanan santralin işletme aşamasında üretilecek
alçıtaşı miktarı 33,4 ton/saat’tir (247.160 ton/yıl). Tesis bünyesinde oluşacak alçıtaşının
tamamının piyasaya satıldığı durumda, 40 ton kapasiteli 17 adet silobas proje sahasına giriş
yapacaktır.
Kalkerin taşınması: Proje kapsamında yaklaşık 25,5 ton/saat (188.700 ton/yıl) olarak
kullanılacak kalkerin, proje sahasına nakli sırasında bir saatte 20 ton kapasiteli 2 adet
kamyon, günde ise 20 adet kamyon kullanılacaktır.
Kimyasal maddelerin taşınması: Projenin işletme aşamasında kullanılacak olan
kimyasallar için aylık olarak proje sahasına 3 adet silobas türü tanker girişi olacaktır.
Kömürün taşınması: Proje kapsamında kullanılacak olan kömür, proje sahasına
yaklaşık 40 m mesafedeki Kuyu-1 sahasından lavvar tesisine, buradan da kapalı bant
konveyör sistemi ile kömür stok alanına nakledilecektir. Dolayısıyla, söz konusu kömürün
proje sahasına nakli sırasında herhangi bir karayolu veya deniz yolunun kullanılması söz
konusu değildir.
337
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Netice itibariyle, planlanan tesisin işletme aşamasındaki toplam taşıt yükü 107
taşıt/gün civarında olacaktır (Bkz. Tablo 140).
Tablo 140. İşletme Aşamasında Meydana Gelecek Trafik Yükü
Trafik Yükü Kaynağı
Araç Sayısı
8 adet otobüs/gün
Personelin taşınması
4 adet minibus/gün
Külün taşınması
47 adet silosbas/gün
Alçıtaşının taşınması
17 adet silobas/gün
Kalkerin taşınması
20 adet kamyon/gün
Kimyasal maddelerin taşınması
3 adet tanker/ay
Kömürün taşınması
-
V.2.27. Tesisin Faaliyeti Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun
Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği
Projenin işletme aşamasında toplam 500 kişinin vardiyalı olarak çalıştırılması
planlanmaktadır. Çalışacak personel mümkün oldukça bölge halkından temini
planlanmaktadır. İşletme aşamasında çalışacak personel civardaki mahalle ve köylerden ya
da Amasra İlçe merkezinden ve Bartın İl merkezinden geliş gidiş yapacaktır. Bu nedenle
personelin konaklamaları için konut, lojman inşa edilmeyecektir. Personel tesise servislerle
geliş gidiş yapacaktır.
Santral alanı içerisinde çalışacak personel için sosyal ve idari tesis yapılacaktır.
İşletme aşamasında çalışacak personelin sağlık durumlarının denetlenmesi ve acil
tedavi gibi sağlık hizmetleri için revir ünitesi kurulacaktır. Gerektiği durumlarda Amasra İlçe
merkezinde ve Bartın İl merkezinde yer alan hastanelerden faydalanılacaktır.
V.2.28. Faaliyetler İçin Gerekli Hammadde, Yardımcı Madde ve Personel Ulaşımının
Nasıl Sağlanacağı, Kullanılacak Ulaşım Tipi ve Araçlar, Bu Araçların Miktarları ve
Kapasiteleri
Hammaddenin taşınması
Santralin işletilmesi için gerekli olan hammaddeler; kömür, kalker ve sudur.
Santralde, Amasra B bölgesinde açılan üretim kuyularından yeryüzüne çıkartılan ve
kömür sahası içerisinde işletilecek olan lavvar tesislerinde zenginleştirilen kömür
kullanılacaktır. Kömür, lavvar tesisinden kömür stok alanına kadar konveyör bant sistemi ile
taşınacaktır.
Santralde kullanılacak kalker, bölgedeki ruhsatlı ocak alanlarından hazır olarak satın
alınacak ve proje sahasına karayolu ile getirilecektir. Kalkerin proje sahasına taşınması
sırasında günlük 20 kamyon karayolunda seyredecektir.
Santralin işletilmesi aşamasında ihtiyaç duyulan soğutma ve proses sularının tamamı
denizden temin edilecektir. Personel içme suyu ise dışarıdan hazır damacanalarla ve/veya
tankerlerle temin edilecektir.
338
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yan ürünlerin taşınması
Santralin işletilmesinden kaynaklı meydana gelecek olan ve yan ürün niteliğinde olan
kül ile alçıtaşının öncelikle piyasaya satışı planlanmaktadır. Küllerin piyasaya satışı damperli
silobaslar ile yapılacaktır. Santralin işletilmesi aşamasında yıllık 677.840 ton/yıl kül meydana
gelecektir. Külün taşınmasında gerekli olacak araç sayısının hesaplamasında külün
tamamının satışının yapılacağı ve taşımada 40 ton'luk silobasların kullanılacağı
varsayılmıştır. Bu durumda külün piyasaya taşınmasında günlük 47 adet damperli silobas
aracının kullanılması yeterli olacaktır.
Alçıtaşı da damperli silobaslarla piyasaya satışı yapılacaktır. Santralin işletilmesi
aşamasında 247.160 ton/yıl alçıtaşı meydana gelecektir. Alçıtaşının taşınmasında gerekli
olacak araç sayısının hesaplamasında alçıtaşının tamamının satışının yapılacağı ve
taşımada 40 ton'luk silobasların kullanılacağı varsayılmıştır. Bu durumda alçıtaşının piyasaya
taşınmasında günlük 17 adet damperli silobas aracının kullanılması yeterli olacaktır.
Personel taşınması
Projenin işletme aşamasında toplam 500 kişinin vardiyalı olarak çalıştırılması
planlanmaktadır. Çalışacak personel mümkün oldukça bölge halkından temini
planlanmaktadır. İşletme aşamasında çalışacak personel civardaki mahalle ve köylerden ya
da Amasra ilçe merkezinden ve Bartın İl merkezinden geliş gidiş yapacaktır.
Santralde çalışan personelin proje sahasına ulaşımında servis araçları [minibüsler (20
kişilik) ve otobüsler (50 kişilik)] kullanılacaktır.
Personelin taşınmasında gerekli olacak araç sayısının hesaplamasında 20 kişilik
minibüs ve 50 kişilik otobüslerin kullanılacağı ve 35 personelin de kendi araçları ile proje
sahasına geldiği varsayılmıştır. Bu durumda personelin proje sahasına taşınmasında günlük
8 adet otobüs, 4 adet minibüs kullanılması yeterli olacaktır.
V.2.29. Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetlerden İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından
Riskli ve Tehlikeli Olanlar
Projenin işletilmesi aşamasında elektrik üretimi ve üretilen elektriğin iletimi esnasında
gerekli önlemler alınmadığı taktirde insan sağlığı ve çevre açısından tehlike olabilecektir.
İşletme aşamasında insan sağlığı ve çevre için risk taşıyabilecek hususlar arasında, baca
gazlarından kaynaklı hava kirliliği, hava kirliliğine bağlı asit yağmurları ve toprak asitliliği,
atıksuların arıtılmadan alıcı ortama deşarjına bağlı su kaynaklarının kirlenmesi, kömürün stok
alanında kendiliğinden yanması, kömürün ve külün nakli aşamasında ve külün depolanması
aşamasında toz, külün depolanması aşamasında yeraltı sularının kirlenmesi ve iş kazaları
sayılabilir.
Santralde insan sağlığı ve çevre açısından tehlike olabilecek faaliyetler için aşağıdaki
önlemler alınacaktır.
Santralde çalışanların dışında kimsenin girmesine izin verilmeyecektir.
Santralde çalıştırılacak personele elektrik güvenliği, yangınla mücadele ve ilk
yardım gibi konuları içeren eğitimler düzenlenecektir. Tüm personele gerekli baret, yalıtkan
eldiven, yalıtkan bot gibi personel koruyucu ekipmanlar sağlanacak ve bu ekipmanlar düzenli
olarak kontrol edilerek gerektiğinde yenilenmeleri sağlanacaktır. Santralde gerekli yerlere,
gerekli uyarı levhaları konulacaktır.
Santralde “Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği”nde belirlenen yangın
güvenliği esaslarına göre kurulacak, merkezdeki cihazlar düzenli olarak kontrolden
geçirilerek, gerekli bakım, onarım ve yenileme çalışmaları yapılacaktır.
339
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Santralde elektrik sistemi ana kumanda merkezinde bulunan kaçak akım rölesi ile
kontrol altında tutulacak ve en ufak bir elektrik kaçağında tüm sistemin elektriği anında
kesilecektir.
Santralde bütün ünitelerin verimli çalışması ve güvenlik için bakım ve onarım
işlemleri yapılacaktır. Bakım ve onarım işlemlerinin mevcut altyapı tesislerine herhangi bir
etki veya zararı olmayacaktır.
Santralde yanma sonucunda oluşacak küllerin tutulması için EF kullanılacaktır.
Santralde kaynaklı atmosfere salınacak gazlar, BGD ve DeNOx ünitelerinden
geçirilerek atmosfere verilecektir. Böylece yönetmelik sınır değerlerin altında kalacak şekilde
santral faaliyet gösterecek olup, ayrıca bacada sürekli online emisyon ölçüm cihazı
bulundurulacaktır.
Santralden kaynaklı meydana gelecek olan tüm atıklar (katı atık ve sıvı atıklar)
yönetmeliklerle belirlenmiş çevresel standartlara uyacak ve insan sağlığını tehdit etmeyecek
şekilde geri kazanımı ya da bertarafı sağlanacaktır. Bu bağlamda santralde çalışan
personelden kaynaklı meydana gelecek atıksular evsel nitelikli paket atıksu arıtma tesisinde,
proses atık suları ise kimyasal atıksu arıtma tesisinde arıtılarak bertaraf edilecektir. Tüm katı
atıklar ise atık türüne göre santralde toplanıp mevzuata uygun bertarafı ya da geri kazanımı
sağlanacaktır.
Santralde kullanılacak kömürün yanması sonrasında oluşacak külün taşınması
sırasında tozumanın olmaması için kömür ve kül tamamen kapalı konveyör bant sistemi ile
taşınacaktır.
Kül/alçıtaşı depolama sahasında depolanacak küller yağmurlama sistemiyle
sulanarak tozuması önlenecektir.
Santralden kaynaklı küllerin depolanması amacıyla planlanan kül/alçıtaşı
depolama sahası, 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik” hükümlerine göre geçirimsizliği
sağlanacak şekilde dizayn edilmiştir. Böylece kül/alçıtaşı depolama sahasında külün
depolanmasından kaynaklı toprak ve yeraltı sularının kirlenmesi öngörülmemektedir.
Kömür stok alanında kömürün kendiliğinden yanma riskini önlemek için depo
alanında depo yığınları çok yüksek yapılmayacak ve kömür yığınları sahada uzun süre
bekletilmeyecektir. Yığın sıcaklığı ve karbonmonoksit ölçümleri sürekli yapılacaktır. Kömür
yığınına, tozlanmayı engellemek için su püskürtülecektir. Kömür yığınlarının sulanması
kömürün kendiliğinden yanma özelliği azaltacaktır.
Santralde meydana gelecek olası yangınlar için yangın ihbar ve söndürme
sistemi kurulacak olup, sistemin bakımı belirli periyotlarda yapılacaktır.
Her türlü iş kazasının önlenmesi için çalışma alanlarına uyarıcı levhaları
konulacak, çalışanlara kişisel (çizme, eldiven, maske, gözlük vb.) giymesi ya da takması
sağlanacaktır.
Santral alanında yeterli aydınlanma sağlanacaktır.
İşçilerin çalışma süreleri 3 vardiya 8 saat ile sınırlandırılacak, çalışma süresi
içerisinde kısa molalar verilerek ortaya çıkabilecek konsantrasyon azalmasına bağlı iş
kazalarının oluşma riskleri azaltılacaktır.
Santrale malzeme taşınan yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi
bırakılacaktır.
Proseslerde kullanılacak kimyasalların depolandığı alana ve tehlikeli alanlara,
görevli olmayan kişilerin girmesi engellenecektir. Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kişilerin
korunması için uygun önlemler alınacak, bu alanlar açıkça belirlenecektir.
Proseslerde kullanılacak kimyasallarla temas eden kişiye malzeme güvenlik
formunda verilen talimatlar uygulanarak, derhal tıbbi destek alınması sağlanacaktır.
Proseslerde kullanılacak kimyasalların kazara dökülmesi durumunda malzeme
güvenlik bilgi formundaki bertaraf yöntemleri uygulanarak dökülen alan temizlenecektir.
Proje kapsamında su ve toprak kaynaklarının kirlenmemesi için gereli tüm
tedbirler faaliyet sahibi tarafından alınacaktır. Bu doğrultuda 26.11.2005 tarih ve 26005 sayılı
Resmi Gazete'de“Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü
Yönetmeliği”nde belirlenen hususlara uyulacaktır.
İşletme aşamasında çevre ve toplum sağlığını olumsuz etkileyecek hususlara
karşı gerekli tedbirler faaliyet sahibi tarafından alınacaktır.
340
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Her türlü önleme rağmen meydana gelecek iş kazalarına karşı, çalışanların
sağlığı, ilk yardım ve iş güvenliği konusunda hizmet içi eğitim sağlanacaktır. Bu konu ile ilgili
kanun, yönetmelik ve tüzüklere uyulacaktır.
İşletme aşamasında "Umumi Hıfzıssıhha Kanunu" ve bu kanuna istinaden çıkarılan
tüzük ve yönetmelikler, işçi sağlığı ve güvenliği konusunda 4857 sayılı "İş Kanunu",
11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan "İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Tüzüğü", 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "İş Sağlığı ve
Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik", 27.11.2010 tarih ve 27768 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan "İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği", 30.07.2012 tarih ve 28339 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu" ve ilgili
tüzük ve yönetmelikler çerçevesinde işçi sağlığı ve iş güvenliği açısından gerekli önlemler
alınacaktır. Santralin işletilmesi esnasında çalışan personelin güvenliği için gerekli kişisel
koruyucular sağlanacak ve kullandırılacaktır. Bunun yanında işçi güvenliği için gerekli yasal
uyarı levhaları, lüzumu olan yerlere dikkat çekecek biçimde asılacaktır.
V.2.30. Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha
Düzenlemeleri
Proje kapsamında peyzaj onarımı; tahrip edilmiş alanların verimliliğinin ve ekolojik,
ekonomik ve estetik değerlerinin yeniden kazandırılmasına yardımcı olacaktır.
Proje ünite alanlarında yapılacak kazı çalışmalarında üst katmanda bulunan bitkisel
toprak ayrı olarak depolanıp, inşaat sonrasında peyzaj onarımı yapılacak alanlara
serilecektir.
Proje kapsamında santral alanı çevresinde rehabilitasyon aşamasında yapılacak olan
ağaçlandırmada bölgenin iklim ve ekolojisine uygun olarak yapılacaktır (Bkz. Bölüm
IV.2.17).
Proje konusu faaliyette ünitelerin çevresinde, yapılacak peyzaj çalışmaları Avrupa
Peyzaj Sözleşmesi uyarınca, doğal vejetasyon yapısına uygun olarak yapılacak olup, proje
kapsamında yapılacak olan peyzaj çalışmaları için daha sonra peyzaj projeleri
hazırlatılacaktır.
V.2.31. Sağlık Koruma Bandı İçin Önerilen Mesafesi
Yapılması planlanan santral projesi ve işletilmesi planlanan kül/alçıtaşı depolama
sahası; 10.08.2005 tarih ve 25902 Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren "İşyeri
Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik" hükümleri uyarınca 1. Sınıf Gayrisıhhi
Müessese kapsamındadır. "İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliği"nin 16.
Maddesi gereği Sanayi Bölgesi, Organize Sanayi Bölgesi ve endüstri bölgeleri ile bu bölgeler
dışında kurulacak birinci sınıf gayrisıhhi müesseselerin etrafında, sağlık koruma bandı
konulması mecburidir.
Sağlık koruma bandı, inceleme kurulları tarafından tesislerin çevre ve toplum
sağlığına yapacağı zararlı etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alınarak belirlenir.
17.02.2011 tarih ve 6359 sayılı “Çevre ve Toplum Sağlığını Olumsuz Etkileyebilecek
Gayrisıhhi Müesseselerin Etrafında Bırakılacak Sağlık Koruma Bandı Mesafesi Belirlenmesi
Hakkında Yönerge” esas alınarak yapılan risk değerlendirmesi tablosuna göre yapılan
hesaplamalar sonucunda; proje kapsamındaki termik santral ve kül/alçıtaşı depolama sahası
için 20 m, şalt sahasının santral ünitelerinin olmadığı kuzey, güney ve batı yönünde ise 50 m
sağlık koruma bandı mesafesi önerilmektedir.
341
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
ÇED sürecini takiben, tesis için 10.08.2005 tarih ve 25902 Resmi Gazete’de
yayınlanarak yürürlüğe giren “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik”
hükümleri doğrultusunda “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı” alınacaktır. İş Yeri Açma ve
Çalışma Ruhsatı alma aşamasında gerekli bilgi ve belgeler ilgili kuruma eksiksiz olarak
sunulacaktır.
Tesis işletmeye geçmeden önce ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşlarından gerekli olan
tüm izinler alınacaktır.
Proje ünitelerin çevresinde bırakılacak olan sağlık koruma bandı mesafesi imar
planına işlenecek ve bu mesafeler ilgili İmar Müdürlüğü veya ilgili kurumca korunacaktır.
V.2.32. Diğer Faaliyetler
Bu başlık altında belirtilecek herhangi bir husus bulunmamaktadır.
V.3.
Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri
V.3.1. Proje ile gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkânları,
nüfus hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik altyapı hizmetleri
ve bu hizmetlerden yararlanılma durumlarında değişiklikler vb.
Proje’nin inşaat ve işletme aşamalarında çalışacak personelin bir kısmı, niteliklerine
göre yöre halkından temin edileceğinden, yörenin gelirinde artış olması beklenmektedir.
Buna ilaveten, yatırımcı firma söz konusu proje kapsamında gerekli olabilecek bir
takım malzeme ve hizmetleri (konaklama, yakıt vb.) bölgeden temin etme yoluna gidecektir.
Bu da söz konusu yörenin gelirinde önemli miktarlarda artışa imkân verecektir.
İnşaat aşamasında santralde yaklaşık 2.500 kişinin çalışacağı tahmin edilmektedir.
İşletme aşamasında ise, yaklaşık 500 kişiye istihdam sağlanması planlanmaktadır.
Yaratılacak istihdam sayesinde yöredeki göçlerin azalması beklenmektedir.
SWOT analizi
SWOT (Strength-Weakness-Opportunity-Threat)29 analizi, iller bazında yapılan, illerin
güçlü ve zayıf yönlerini analiz etmeye yönelik bir değerlendirme yöntemidir. SWOT analizi,
bir organizasyonun, bir mekansal gelişimin iç ve dış çevresinin değerlendirilmesine imkan
sağlayan bir analiz tekniğidir. Bu kapsamda, Bartın İli için 2011 yılında 1/100.000 Ölçekli
Zonguldak, Bartın, Karabük Çevre Düzeni Planı kapsamında Çevre ve Orman Bakanlığı için
Doç. Dr. Mehmet Tünçer tarafından bir SWOT analizi yapılmıştır.
İller bazında SWOT analizinin iki önemli faydası vardır: Birinci fayda, illerin şu anki
mevcut konumunun ne olduğunu net şekilde ortaya dökmesidir. S ve W harfleri olarak ifade
edilen analizin ilk kısmı, bu durumun yani İlin her bakımdan (sosyal, ekonomik, çevresel vb.)
güçlü ve zayıf yönlerinin, olumlu-olumsuz performansının belirlenmesi, önemli bir bilgi sağlar.
O ve T harfleri ile belirtilen analizin ikinci bölümü ise daha çok dışsal etkileri,
piyasadaki oluşumu, İlin burada olası fırsat ve tehditlere karşı "ne yapabileceğinin" bir
analizidir. Yani ikinci kısım, şu anı değil, gelecekteki olası gelişmelere yönelik bir durum
değerlendirmesini içerir, bu açıdan biraz daha tahmine ve öznel verilere dayanır.
29
S-Strength (İl’in olumlu ve güçlü olan özelliklerinin belirlenmesi, W-Weakness (İl’in olumsuz veya zayıf olan
özelliklerinin belirlenmesi, O-Opportunity (İl’in içte ve dışta sahip olduğu fırsatları belirtmektedir, T-Threat (İl’in
etrafındaki olası tehlike, risk ve piyasa tehditlerini belirtmektedir)
342
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Yapılan SWOT analizine göre Bartın İli’nin güçlü ve zayıf yönleri Tablo 141’de
sunulmuştur:
Tablo 141. Bartın İli SWOT Analizi
Güçlü Yönler / Potansiyeller
Zayıf Yönler / Darboğazlar
 Zengin doğal çevreye sahip olması
 İşsizliğe bağlı olarak il dışına göç vermesi
 Ulus İlçesi ve Arıt İlçesi’nde potansiyel eko Taş Kömürü Kurumu’nun zarar etmesi ve işçi
turizm olanakları
çıkartılması
 Zengin orman varlığının bulunması
 Bartın Çayı debisinin düzensiz olması
 Zengin kültürel/tarihsel çevreye sahip olması nedeniyle sel ve taşkınlar yaşanması
 Bartın ve Amasra’nın tarihsel ve arkeolojik
 Deprem bölgesinde olması ve depremden
açıdan önemli kalıntılarının bulunması
etkilenmesi
 Amasra büyük limanının marina olarak
 Amasra, Bartın gibi tarihsel/kültürel mirasın
kullanılabilirliği
korunmasında yetersiz politikalar
 Bartın, Arıt ve Kozcağız çaylarının bulunması
 Tarım alanlarının küçük, parçalanmış ve dik
potansiyel enerji kaynakları (HES için)
oluşunun verimliliği düşürmesi
 Amasra’da
potansiyel
kömür
madeni
yataklarının değerlendirilmesi amacı ile Tarlaağzı’nda
kömür enerjisi kullanılarak bir termik santral yapımı
planlanmaktadır.
 Saltukova hava limanına olan yakınlık
 Zonguldak
Karaelmas
Üniversitesi’nin
bulunması
 Kalkınmada öncelikli yöreler kapsamında
olması
Kaynak: Doç. Dr. Mehmet Tunçer, Zonguldak, Bartın, Karabük İlleri Güçlü (Potansiyeller) ve Zayıf Yönler
(Darboğazlar) Analizi, 2011.
SWOT analizi ile görülmektedir ki; Bartın İli’nin ekonomisini güçlendirmede Bartın
Limanı ve Saltukova Hava Limanı önemli bir yer tutmaktadır. Benzer şekilde kültürel ve
tarihsel yapının zenginliği, İl’in güçlü yönleri arasında yer almaktadır. Ancak bu zenginliklerin
korunmasına ilişkin yetersiz politikalar izlenir ise gelecek yıllarda bu husustaki avantajlı
durum dezavantaja dönüşebilecektir.
İl’in en büyük ekonomik sorunu yüksek işsizlik oranı ve göç olgusudur. Tarıma
elverişli iklim ve toprak yapısı avantajından yararlanılarak alternatif tarım ürünleri üretilmesi
veya demir çelik sektörüne dayalı yan sanayi dallarına yeni yatırımlar yapılması
gerekmektedir. Kaldı ki bu husus Ek 11’de sunulan ve Prof. Dr. Suavi AYDIN tarafından
gerçekleştirilen Sosyal Etki Değerlendirme Raporu’nda da açıkça ifade edilmiştir.
V.3.2. Çevresel fayda-maliyet analizi
Fayda-maliyet analizi, yatırım projelerini etkinlik yönünden değerlendirmeye yarayan,
topluma en yüksek faydayı sağlayacak olan projelerin seçiminde veya öncelik sırasının tespit
edilmesinde yararlanılan bir tekniktir. Aynı şekilde yatırımlarda israf ve savurganlıkların
ortadan kaldırılmasında fayda-maliyet analizinin uygulanması son derece önem taşımaktadır.
Bu doğrultuda, yapılması planlanan söz konusu proje kapsamında hazırlanan fayda-maliyet
analizi Tablo 142’de sunulmuştur.
Tablo 142. Fayda-Maliyet Analizi
Açıklama
Parametre
Elektrik Üretimi
Yılda net elektrik üretimi yaklaşık 9.768 GWh
Fayda
Enerji Eldesi
Südürülebilir enerji temini
Fayda
343
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Açıklama
Parametre
Ulusal girdi
Enerjide dışa bağımlılığın azalması
Fayda
Teknoloji
Pulverize kömür yakma sistemi uluslararası ölçekte
kabul görmüş ve çevresel etkileri minimum düzeye
indirgemeyi hedeflemiş bir sistemdir
Fayda
İstihdam
Yerel iş ve hizmet imkânlarında artış gibi doğrudan ve
dolaylı etkiler
Fayda
Göç Hareketleri
Doğrudan ve dolaylı olarak yaratılacak iş imkanları
neticesinde göçün önüne geçmesi
Fayda
Su, Hava ve Toprak Kalitesi
Kabul edilebilir oranda etki
Maliyet
Orman Alanları
Proje kapsamında orman alanlarında kayıp
Maliyet
Habitat
Yöredeki flora türlerinden saha içinde yer alan birey
sayısında azalma
Maliyet
Trafik
Yerel kamyon ve otobüs trafiğinde inşaat süresince
geçici artış
Maliyet
V.3.3. Projenin gerçekleşmesine bağlı olarak sosyal etkilerin değerlendirilmesi.(Proje
Alanı ve Etki Alanındaki tarım, hayvancılık, balıkçılık, arıcılık, turizm vb. faaliyetlere
etkileri, projenin inşası ve işletmesi aşamasında çalışacak insanlar ile yerel halk
ilişkileri, bunların insan yaşamı üzerine etkileri ve Sosyo-Ekonomik Açıdan Analizi,
uygulamaya geçirilecek sosyal sorumluluk projeleri.) (Projenin yapımı dolayısıyla
etkilenecek yöre halkı ile görüşmeler yapılarak sosyolojik etkinin ortaya konulması)
Tarımsal faaliyetler
Proje sahası sınırları içerisinde herhangi bir tarımsal faaliyet yapılmamaktadır. Buna
ilaveten bölgedeki tarımsal faaliyetler ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm IV.3.2’de sunulmuştur.
Hayvancılık faaliyetleri
Proje sahası sınırları içerisinde herhangi bir hayvancılık faaliyeti yapılmamaktadır.
Buna ilaveten bölgedeki hayvancılık faaliyetleri ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm IV.2.16’da
verilmiştir.
Balıkçılık faaliyetleri
Proje sahası sınırları içerisinde herhangi bir balıkçılık faaliyeti yapılmamaktadır. Buna
ilaveten bölgedeki balıkçılık faaliyetleri ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm IV.2.16’da verilmiştir.
Arıcılık faaliyetleri
Bölgedeki arıcılık faaliyetleri ile ilgili olarak bir çalışma yapılmış ve söz konusu
çalışma Ek 9’da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü Mevkiinde Bulunan Termik
Santralin İşletmesine Dair Ekolojik Rapor ve Peyzaj Onarım Planı’nda değerlendirilmiştir. Bu
çalışma sırasında; proje sahasına yakın olan Çakrazboz, Ahatlar, Kazpınar, Esenyurt,
Esenler, Kayadibi, Kavlak, Gürgenpınar, Kocareis, Üçkumullu Mahallesi, Akgöz ve Topluca
Köylerindeki arıcılıkla uğraşan kişilerle anketler yapılmıştır.
344
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Anket çalışmasında yöre halkına; hangi arı ırklarını kullandıkları, kaç yıldır arıcılık
yaptıkları, kovan başına düşen ortalama bal verimi, sahip oldukları kovan sayısı vb.
konularda çeşitli sorular sorularak cevapları kaydedilmiştir (Bkz. Ek 9).
Yapılan söz konusu anket çalışmasının neticesinde; yörede sabit (modern) arıcılık
yapılmakta olup, 22.700 arı kolonisi tespit edilmiştir. Arıcılıkla uğraşan aile sayısı ise
1.630’dur. 2004 yılında Bartın Arı Yetiştiricileri Birliği kurulmuş ve şu an 65 üyesi
bulunmaktadır. Birliğe üye olabilmek için arıcıların en az 50 kovana sahip olmaları şart
koşulmuştur (Bkz. EK 9). Buna ek olarak bölgede arıcılık ile uğraşanların dile getirdikleri
temel konular;
Son yıllarda giderek bal veriminde düşüş yaşandığı,
Bilinçsizce yapılan arıcılık
Birliklerin yeterince aktif olmaması,
Bölgedeki ormanların tahribat görmesi sonucu özellikle kestane ağaçlarının
kuruması, ilaveten arılara bulaşan dış parazit Varroa denen hastalığın yaygınlaşması,
Bölgede çiftçilik yapılırken bilinçsiz ilaçlama yapılması.
Bartın’ın Karasu, Eskiemirler, Akbaş ve Aydınlar Köylerinde, Bartın İl Gıda Tarım ve
Hayvancılık Müdürlüğü ve Halk Eğitimi Merkezi Müdürlüğü işbirliğiyle bölge arıcılığı
geliştirmek amacıyla Mayıs 2013 tarihinde 4 adet teknik arıcılık kursu düzenlenmiştir. Bu kurs
ile bölgedeki 128 vatandaşa eğitim verilmiştir.
İl genelindeki arıcılar ve ilk defa arıcılık yapmak isteyenler için düzenlenen bu kurs
sayesinde, bölge arıcılığı ve genel arıcılık konularında teorik ve pratik dersler anlatılmıştır.
Teorik eğitimlerde; arı çeşitleri, ırkları, türleri, kovan seçimi ve kovan düzeni, koloni yaşamı,
arıların görevleri ve yaşamları, bal yapım aşamaları ve bal hasadı, ana arı üretimi, arı
hastalık ve zararlıları gibi konularda eğitimler verilmiş, daha sonra arıcılıkla ilgili anlatılan tüm
konular kovan başında uygulamalı olarak da tatbik ettirilmiştir (http://www.bartintarim.gov.tr).
Proje kapsamında hazırlanan ve Ek 9’da sunulan Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü
Köyü Mevkiinde Bulunan Termik Santralin İşletmesine Dair Ekolojik Rapor ve Peyzaj Onarım
Planı’nda yöredeki arıcılık faaliyetleri de incelenmiştir (Bkz. Fotoğraf 9)
Fotoğraf 9. Amasra İlçesi’ndeki Arıcılık Faaliyetlerinden Görünüm
345
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Zengin bitki örtüsü ve uygun iklim koşullarıyla Bartın, arıcılık yapmaya uygun
yörelerimizden biridir. Bal arısında görülen bazı zararlılar her yıl yüzlerce koloninin
sönmesine ve dolayısıyla bal üretiminde kayıplara neden olmaktadır. Bu nedenle zararlıları
tanımak ve onlarla mücadele etmek arıcılar için bir zorunluluk olmaktadır. Bu amaca hizmetle
yapılan araştırmada Bartın yöresinde bal arısında zarar yapan 10 tür tespit edilmiştir. Bunlar;
Varroa akarı Varroa jacobsoni Oudemans, Büyük Balmumu Güvesi Galleria mellonella L.,
Eşekarıları Vespa crabro (L.), Karıncalar, Sarıca Arı (Polistes gallicus L.), Kulağakaçan
(Forficula auricularia L.), Arı Kuşu (Merops apiaster L.), Fareler, Su kurbağası (Rana
esculenta L.), Boz ayı (Ursus arctos L.)’dır.
Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında bazı türlerin sahayı terk etmeleri
muhtemeldir. Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında sahayı terk edeceği düşünülen
türlerin, işletme aşamasında alanda oluşacak (ve oluşturulacak) olan yeni habitatlara tekrar
geri gelmesi ve yerleşmesi beklenmektedir. Bu türler arasında lokal düzeyde endemik ve
nadir olan türler bulunmamaktadır. Arıcılık açısından yapılan değerlendirme sonucunda ise,
yapılacak faaliyetin arıcılık populasyonu etkileyecek boyutta olmayacağı düşünülmektedir
(Bkz. Ek 9).
Turizm aktiviteleri
Bölgedeki turizm faaliyetleri ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm IV.3.2’de verilmiştir.
Yatırımcı firma tarafından planlanan proje çerçevesinde bir “Turizm Destek Planı”
geliştirecektir. Bu planın ana unsurları aşağıdaki başlıkları kapsayacaktır:
Tarlaağzı ve Gömü Köylerindeki pansiyonculuğun korunması ve teşvik edilmesi
konusunda girişimcilere destek verilebilir.
Santral mimarisinin vadi içine gömülü olacak tarzda tasarlanmış olması, santralin
Amasra’dan ve çevredeki köylerden görünme ihtimali ortadan kaldırmakta, böylelikle
“görüntü kirliliği” tehdidi ortadan kalkmaktadır. Santralin görünür tek müştemilatı bacası
olacaktır. Bu görüntünün yaratacağı imajın giderilmesi için çevreyle uyumlu bir baca mimarisi
geliştirilmesi için çalışmaların yapılması.
Köy içlerindeki ve çevresindeki rekreasyon alanlarının (piknik alanları, kamping
alanları, plajlar) korunmasına, geliştirilmesine ve yeni alanların planlanmasına destek
verilebilir.
Amasra turizmi günümüze kadar daha çok “hafta sonu konaklaması” veya
“günübirlik ziyaret” biçiminde, kısa süreli konaklama üzerine yapılanmıştır. Bunun ana nedeni
Amasra’da daha uzun zaman geçirecek faaliyet alanlarının ve rekreasyon imkânlarının kısıtlı
oluşudur. Bu nedenle uzun-zamanlı konaklamaya zemin teşkil edecek yeni mecraların
araştırılması ve bundan elde edilecek sonuçlara bağlı yeni bir tanıtım konseptinin
geliştirileceği bir çalışma başlatılabilir.
Sağlık hizmetleri
Tesiste meydana gelebilecek kaza ve yaralanmalara karşı, proje sahasında bir revir
tesis edilecektir. Revirde müdahale edilemeyecek boyuttaki ciddi yaralanmalarda ise Bartın
ve Amasra’daki sağlık kuruluşlarından faydalanılacaktır. Dolayısıyla, inşaat ve işletme
aşamalarında yöredeki sağlık imkânlarının kullanılmasıyla, mevcut sağlık birimlerinin
yükünde bir miktar artış meydana gelmesi söz konusu olacaktır.
Proje kapsamında 30 Haziran 2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu”na uyulacaktır.
Bölgedeki sağlık hizmetleri ve bunlardan yararlanılma durumları ile ilgili detaylı bilgiler
Bölüm IV.3.4’de verilmiştir.
346
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Sağlık Risk Raporu
Proje kapsamında Yrd. Doç. Dr. Fatih TAŞPINAR tarafından planlanan tesise ait baca
emisyonlarının insan sağlığı üzerine muhtemel etkileri irdelenmiştir ve bu kapsamda bir
Sağlık Riski Değerlendirmesi Raporu hazırlanmıştır (Bkz. Ek 14).
Söz konusu raporda, yapılması planlanan santralinin olası baca gazı emisyonları,
atmosferik dağılım modelleri ile modellenmiş ve saatlik dağılım modelleri elde edilmiştir.
Saatlik dağılım modellemesi yapılan parametreler PM10, NO x, SO2, CO, HCl(g) ve HF(g)
gazları olup, elde edilen dağılım haritaları kümülatif sağlık risklerinin bulunmasında
kullanılmıştır. Bu çalışma kapsamındaki kirleticiler için yaşam boyunca solunum yoluyla
maruziyet sonucu doğabilecek sağlık risklerinin hesaplanması gerçekleştirilmiştir. Sağlık
riskleri kirletici türüne göre kanserojen veya kanserojen olmayan risk olarak ikiye
ayrılmaktadır. Söz konusu kirleticilerin, uluslararası otoritelerce rapor edilen kanserojen
etkilerine ilişkin sayısal değerler saptanamamış olup, literatür çalışmalarında da kanserojen
risk değerlerine rastlanamamıştır. Bu nedenle, her bir kirleticinin kanserojen olmayan sağlık
riski veya diğer bir ifadeyle yaşam boyu sağlık riski bulunarak değerlendirme yapılmıştır.
Çalışmada, tesis alanı ve yerleşim alanlarını içine alan kirlilik bölgeleri, hazırlanmış
olan saatlik dağılım modellerinden faydalanılarak üç alana ayrılmıştır (A1, A2 ve A3). Tesis
alanı, tesise yakın yerler ile yerleşim alanları ve yakınlarında solunum yoluyla maruziyet
sonucu oluşabilecek yaşam boyu sağlık riskleri hesaplanmıştır. Sağlık riski
değerlendirmesinde belirsizliklerin de hesaba katılarak (ör. maruz kalınan kirletici
konsantrasyonu veya maruziyet süreleri gibi) toplam riskin ortaya konulması için Monte-Carlo
simülasyonundan faydalanılmıştır. Belirlenen risk alanları için hazırlanan simülasyonlarda, iki
ayrı maruziyet süresi için geliştirilen senaryolar;
S1: günde 8±4 saat süreyle solunum yoluyla maruziyet
S2: 24 saat solunum yoluyla maruziyet,
nedeniyle oluşabilecek sağlık riskleri incelenmiştir.
S1 senaryosuna göre çok tekrarlı simülasyonlarda A1, A2 ve A3 alanları için
kirleticilerin tümünden kaynaklanan yaşam boyu solunum ile maruziyet neticesinde ortaya
çıkabilecek sağlık risklerine işaret eden toplam sağlık riski değerleri sıyasıyla 0,60929,
0,25427 ve 0,11167 olarak elde edilmiştir. Sağlık riskinin değerlendirmesinde, muhtemel
sağlık risklerinin ΣTO≥1 olması halinde bekleneceği kaynaklarda belirtilmektedir. Buna göre,
daha ziyade günlük yaşamı betimleyen S1 senaryosuna göre belirtilen alanlarda solunum
yoluyla maruziyet ile sağlık riski oluşması toplam risk değerlerinin 1’den küçük olmasından
dolayı beklenmemektedir. Ancak, A1 alanı hususi olarak değerlendirildiğinde hesaplanan HCl
risk değerlerinin (toplam risklerinin ~%50’si) bu senaryodaki etkisi göz ardı edilmemelidir.
Bu senaryoda A2 ve A3 alanlarındaki beklenen toplam risk değerleri sırasıyla
“0,25427<1” ve “0,11167<1” olduğu için bu alanlar için de sağlık riskinin beklenmeyeceği
düşünülebilir. Tesis alanından uzaklaştıkça (>5km), atmosferik seyrelmenin ve dağılımın da
etkili olmasıyla düşen kirletici konsantrasyonlarına karşılık, risk değerlerinin de belli ölçülerde
azaldığı görülebilmektedir.
Söz konusu santrale kalker temininin dışarıdan satın alma yoluyla yapılacağına
istinaden tesisten kaynaklanan PM10 değerlerinin ciddi oranda düşeceği dağılım modeliyle
ortaya konulmuştur. Saatlik dağılımla modellenerek elde edilen ve önemli ölçüde düşen
atmosferik PM10 konsantrasyonları ve genel olarak tüm risk alanları S1 senaryosuna göre
değerlendirildiğinde, toplam sağlık riski değerleri 1’den küçük çıkmıştır. Buna istinaden bu
senaryo kapsamında solunum ile maruziyet nedeniyle oluşacak sağlık riskinin bulunmadığı
söylenebilir.
347
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Maksimum sağlık riskinin muhtemel bir ifadesi için hazırlanan S2 senaryosu da
alanlara göre incelendiğinde A1 alanı için simülasyonda bulunan toplam sağlık riski değerinin
“1,18993>1” olduğu görülmektedir. S1 ile benzer şekilde, kalker ocaklarının piyasadan satın
alınacak olması, bu senaryoda da A1 alanında da risk değerleri 1’den büyük çıkmıştır. Buna
istinaden bu alanda 70 yıl yaşam süresi boyunca günlük 24 saat solunum ile maruziyet
sonucu sağlık risklerinin beklenebileceğine dair sayısal ve ciddi bir risk değeri elde edilmiştir.
Özellikle, maruziyet süresinin çok olması (S1 senaryosunun yaklaşık 3 katı) ve yaşam boyu
maruz kalma senaryosu düşünüldüğünde bu risk değeri, maksimum risk veya en kötü
koşulda oluşabilecek risk olarak ele alınabilir. Bu risk değeri üzerinden sağlık riskleri
yorumlandığında, gerçek sağlık riskinin bu seviyede olabilmesinin, sadece ve sürekli 24 saat
bu alandaki dış atmosfer ortamında solunum yapan bir yetişkin örneğinin göz önüne alınması
halinde geçerli olabileceği ifade edilmelidir. Fakat bu durumun gerçek yaşam koşullarında
gerçekleşmesi oldukça güçtür.
Tesisten uzaklaştıkça A2 ve A3 alanlarındaki atmosferik seyrelmeler nedeniyle toplam
sağlık riski 1’den küçük çıkmıştır. A2 alanı için bulunan “0,77010<1” sağlık riski değeri bu
alandaki yeterli atmosferik dağılımı ifade etmektedir. Ancak, burada 1 değerine oldukça
yaklaşılması senaryonun içerdiği maksimum riskin bir göstergesi olarak değerlendirilirken,
sağlık risklerinin oluşması bu alanda da sayısal olarak beklenmemektedir. A3 alanında
bulunan “0,25716<1” toplam sağlık riski değerine göre de yaşam boyu sağlık riskinin
beklenmeyeceği düşünülmektedir.
Sosyal etki değerlendirmesi çalışması
Hema termik santral proje kapsamında Prof. Dr. Suavi AYDIN tarafından sosyal etki
değerlendirme çalışması yapılmış olup, Ek 11’de sunulmuştur. Söz konusu raporda
yapılması planlanan tesisin yöre halkı üzerinde oluşturduğu algı ve endişeler şu şekilde
açıklanmaktadır:
Santralin söylendiği gibi Çapak Koyu’na açılan Zel Sırtı’nın altındaki vadiye değil,
daha geniş bir alana yapılacağı ve buna bağlı olarak istimlaklerin köylere ve köylerin bağ ve
bahçelerine doğru yayılacağı endişesi,
Bu havzada çıkarılan kömürün termik santrali işletmeye yetmeyeceği, bu nedenle
santralin esasen ithal kömüre dayanacağı, yapılacak limanın asıl sebebinin de bu olduğu, bu
yüzden ocağın da zaman içinde bir iş alanı olmaktan çıkacağı endişesi,
Termik santral için planlanan alanın kapalı bir havza içinde bulunduğu, bu
nedenle santralin dumanının havza içinde kalacağı, dumanın havza içine çökeceği ve
köylerin soluduğu havanın kalitesini bozacağı endişesi,
Mevcut ocak işletmesine ait havalandırma fanlarının istirahat saatlerinde de
çalıştırılması yüzünden ciddi bir gürültü emisyonunun olduğu, termik santral yapıldıktan
sonra da bu kez termik santralin soğutma türbinlerinin gürültüyü daha da arttıracağı endişesi,
Mevcut ocak işletmesinden çıkarılan taşkömürünün taşınması sırasında ağır
tonajlı vasıtaların hareketliliği yüzünden yolların bozulacağı endişesi,
Arıcılığın termik santral işletmeye alındıktan sonra tamamen sona ereceği
endişesi,
Şu ana kadar 100 dönüm civarında arazinin Hema Elektrik Üretim A.Ş tarafından
satın alındığı ve termik santral yapıldığı takdirde el değiştiren bu arazinin daha da artacağı,
dahası orman arazisine tecavüz edeceği endişesi,
Kömür işletmesinde Çinli işçilerin çalıştırıldığı ve daha ucuz maliyeti olduğu için
bu istihdam politikasının geçici değil, kalıcı olduğu; Çinli işçi sayısının termik santralle birlikte
daha da artacağı ve yerel istihdamın buna paralel olarak yavaş yavaş azalacağı endişesi,
Yatırımıcının şu ana kadar şantiye disiplininde başarısız olduğu ve Çinli işçilerin
bağ ve bahçelere girerek izinsiz şekilde meyve ağaçlarına zarar verdiği, bu yüzden bağ ve
bahçelere gidip gelen köy sâkini kadınların korktuğu; termik santralle birlikte Çinli işçi sayısı
arttıkça bu durumun önüne geçilmez bir hal alacağı endişesi,
Santralden kaynaklanacak toz, duman ve gürültü emisyonunun çevredeki
yaşantıyı etkileyeceği, doğanın zarar göreceği; özellikle Tarlaağzı Köyü’nün özel bir ürünü
348
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
olan asma yaprağı ile kestane ürününün çok değerli olduğu ve bunların tamamen ortadan
kalkacağı endişesi,
Termik santral yüzünden sağlığın bozulacağı endişesi (sakat doğumlar,
radyasyon nedeniyle kanser vakalarının artacağı vb.),
Kömür ocağına ilişkin sondajlar nedeniyle kullanma ve içme suyunun kirlenmesi
ve bu durumun tekrarı halinde suların içilmez ve kullanılmaz hale geleceği endişesi,
Turizmin tamamen sekteye uğrayacağı endişesi,
Balıkçılığın tamamen biteceği endişesi,
Yapılan sosyal etki değerlendirme çalışmaları sonucunda yöre halkının endişelerini
gidermeye yönelik olarak yatırımcı firma tarafından aşağıda belirtilen hususlara hassasiyetle
yaklaşılacaktır:
Projenin her aşamasında yöre halkına bilgilendirme yapılacaktır.
Özel nitelikler istemeyen (yarı-kalifiye veya vasıfsız) işlerde istihdam için yöreden
eleman temini birinci öncelik olacaktır. İstihdam sırasında göz önünde tutulacak öncelik sırası
şöyledir:
 Birinci öncelik: İstimlak ve inşaat faaliyetleri sonucunda mağdur duruma düşen
ya da geçim faaliyetleri aksayan kişiler (bu kişilerin saptanması için yerinde
tespitler yapılacak ve muhtarlarla istişare edilecektir).
 İkinci öncelik: Etki alanındaki köy ve mahallelerde (öncelik sırasına göre
Tarlağzı, Gömü, Kazpınarı ve Kaman köyleri ve mahallelerinde) yaşayan işsiz
veya muhtaç kişiler (bu kişilerin saptanması için muhtarlarla işbirliği
yapılacaktır).
 Üçüncü öncelik: Etki alanı sınırları içinde kalan İlçede (Amasra İlçesi) yaşayan
işsiz ve muhtaç kişiler (bu kişilerin tespiti için ilgili ilçelerin kaymakamlıkları ile
Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşma Vakfı temsilcilikleri ve varsa ilçedeki İşKur Müdürlüğü ile işbirliği yapılacaktır).
 Dördüncü öncelik: Etki alanı, sınırları içinde kalan İlde (Bartın İli) yaşayan işsiz
ve muhtaç kişiler (bu kişilerin tespiti için valilik ile ildeki Sosyal Dayanışma ve
Yardımlaşma Vakfı temsilciliği ve İş-Kur İl Müdürlüğü ile işbirliği yapılacaktır).
 Beşinci öncelik: İşin yapıldığı İle (Bartın İli) mücavir illerde (Zonguldak ve
Karabük İlleri) yaşayan işsiz ve muhtaç kişiler (bu kişilerin tespiti için ilgili
valilikler ile ildeki Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşma Vakfı temsilcilikleri ve
ilgili illerin İş-Kur İl Müdürlüğü ile işbirliği yapılacaktır).
Santralde çalışacak personel yakın çevrede yaşayanlara saygılı davranacak,
onlarla hiyerarşik veya laubali ilişkiler kurmayacaktır. Bunu sağlamak için sosyal işlerle ilgili
görevli, yöre sâkinlerinin hassasiyetlerini ve beklentilerini belirleyecek; hiyerarşik veya laubali
ilişki kurulması durumunda, bunu gözlemleyerek ilgili kişilerin ikaz edilmelerini sağlayacaktır.
İlgili görevli, yöre sâkinlerinin hassasiyet ve beklentileriyle ilgili olarak, personele yönelik
bilgilendirme toplantısı düzenleyecektir. Bu toplantılar, öncelikle “bölge kültürü” ve “mevcut
kültüre yönelik davranış eğitimi” konularında düzenlenecektir.
Santral çalışanaları, etki alanındaki yerleşimlerden hediye alınması veya ücretsiz
taleplerde bulunulmayacaktır. Böyle durumlarda ilgili görevli bunu raporlayarak, raporları
Hema Elektrik Üretim A.Ş yönetimine aktaracaktır.
Personelin çevrede avlanması, balık tutması, tarlalardan ve bahçelerden mahsul
ve meyve toplaması yasak olacaktır. Gereken durumlarda belirli mahsul ve meyvelerin alımı
için mahsul ve bahçe sahiplerinden izin alınacak ve bedelleri ödenecektir. Bu tür istenmeyen
davranışlarda bulunan personel tespit edilecek ve gereken işlem yapılacaktır.
Personelin özel taşıtlarla, gerekmeyen hallerde köy ve mahalle içlerinde
dolaşmaları engellenecektir. Bu tür davranışlar sergileyen personel tespit edilecek ve
haklarında gerekli işlem yapılacaktır. Bu husus bilgilendirme toplantılarında vurgulanacaktır.
İş saatlerine ilişkin sınırlamaların uygulanması sağlanacak ve bu durum
izlenecektir. Bütün çalışanlar güvenli ve gösterilmiş bulunan geçiş yollarını kullanacaktır.
Özel izinli haller dışında bu hususa uyulması sağlanacak ve izlenecektir.
349
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Şantiye giriş kapısından ve işletme sahasının belirlenmiş girişlerinden sadece
izinli tedarik araçlarının geçişine müsaade edilecek, şantiye kapısında alış-veriş yapılması
önlenecektir. Bu durum izlenecektir.
Şantiye sosyal tesislerinin kullanım kuralları ve kullanım saatleri belirlenecek,
bunlara uyulması sağlanacaktır. Bunun için vardiya usulünde yetkili personel
görevlendirilecektir.
Her türlü uygunsuz ve istenmeyen durum için önceden belirlenmiş bir ceza ve
caydırma sirküleri belirlenip yayınlanacak, bu sirkülerin uygulanmasında titizlik gösterilecektir.
Şantiye dışındaki faaliyetler için çıkan ekipler ve araçlar, önceden köy tüzel
kişiliklerine bildirilecek; bu ekipler dışında faaliyet engellenecektir.
Akşam saatlerinde, gerekli haller ve çevreden temin edilmiş personelin evlerine
dönmeleri dışında, şantiye dışına çıkışlar izne bağlıdır. Bu tür durumlarda şantiye dışına
çıkışlarda izin prosedürü uygulanacaktır.
Şantiye ve inşaat sahasında belirlenmiş özel hız sınırları uygulanacak, şantiye ve
inşaat sahası dışında ulusal karayolu hız limitlerinin %10 eksiğindeki hızlarla seyir temin
edilecek; özel durumlarda ise yeni hız sınırlamaları geliştirilerek bunlara uyulup uyulmadığı
teknik destekle denetlenecektir.
Çevrede altyapı bakımından hassasiyet içeren yerler, yollar, köprü ve menfezler
ile sosyal açıdan riskli alan ve güzergâhlar haritalanacak ve bu haritalar, üzerinde özel hız
limitleri ve hassasiyet durumları işaretlenmiş bir şekilde, özellikle ulaştırma görevlilerinin her
an görebilecekleri yerlere asılacaktır.
Sosyal sorumluluk projeleri
Hattat Holding iştiraklerinden Hema Elektrik Üretim A.Ş.’nin, bölgedeki iyi komşuluk
ilişkilerini geliştirmeye ve sosyal sorumluluk politikası çerçevesinde görev edinmiş olduğu
misyonları yerine getirmek amacıyla Bartın ve Amasra’da bir takım projeler
gerçekleştirmektedir.
Bu çalışmalar kapsamında Amasra Belediyesi’ne Hattat marka traktör hediye edilmiş
ve böylece Amasra Kalesi’nin restorasyon çalışmaları ile Amasra’nın alt yapı çalışmalarına
destek sağlanmıştır. Buna ilaveten yatırımcı firma, bölgedeki spor faaliyetlerini desteklemek
üzere, Bartın Spor’a sponsor olmuştur.
350
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
BÖLÜM VI İŞLETME FAALİYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN
ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER
VI.1.
Rehabilitasyon ve Reklamasyon Çalışmaları
İşletme faaliyete kapandıktan sonra yapılacak olan rehabilitasyon ve reklamasyon
çalışmaları santral sahası, kömür stok alanı ve kül/alçıtaşı depolama sahasında
yürütülecektir.
Tesisin inşaat faaliyetleri başlamadan evvel yüzeyden sıyrılacak olan bitkisel toprak,
saha içerisinde ayrı bir yerde tekniğine uygun olarak depolanacaktır. Bu sırada bitkisel
toprağın özelliğini kaybetmemesi için özen gösterilecektir. Sahadaki çalışmaların sona
ermesinden sonra, bitkisel toprak yeniden yüzeye serilecek ve yöreyi temsil eden bitki örtüsü
ile yeşillendirilecektir.
Ağır iş makinelerinden dolayı bozulan yollar, eski standartlarına getirilerek
iyileştirilecektir.
Arazi hazırlık, inşaat ve işletme dönemlerinde yağışlar ile oluşabilecek yüzey akışının
proje sahasında ve kül/alçıtaşı depolama sahasında birikmesini önlemek için gerekli yerlere
drenaj kanalları ve hendekler açılacaktır.
Kül/alçıtaşı depolama sahasında yapılacak rehabilitasyon ve reklamasyon çalışmaları
“Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik” Madde 17 kapsamında
gerçekleştirilecektir. Buna göre; atık depolama işlemi tamamen bittikten sonra depolama
sahasında üst örtü teşkil edilmeden önce, alan normal kazı toprağı örtüsü ile tesviye
edilecektir. Kapatma işlemine başlamadan önce; atıkların veya yapının kayma ve çökme
riskine karşı depolanan atık kütlesinin yeterince oturduğu tespit edilecektir. Düzenli depolama
tesisi sınıflarına göre, tesisin kurulduğu bölgenin yağış özelliklerinden dolayı kapatma
sonrası süreçte sızıntı suyunun oluşumunun engellenmesi ve depoda oluşacak gazların
toplanması için depo üst örtüsü drenaj örtüsü ile örtülür.
VI.2.
Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler
Projenin inşaat faaliyetleri sırasında personelden ve inşaat işlerinden kaynaklanması
muhtemel sıvı ve katı atıklar yönetmeliklerde belirtilen şekilde bertaraf edileceğinden, mevcut
yeraltı ve yer üstü su kaynaklarına herhangi bir olumsuz etki söz konusu olmayacaktır.
Benzer şekilde faaliyet sona erdikten sonra yapılması planlanan proje kapsamında
herhangi bir proses suyunun arıtılmadan herhangi bir alıcı ortama deşarjı söz konusu
değildir. Dolayısıyla bölgedeki mevcut yüzeysel ve yeraltı su kaynaklarının kalitesinin
olumsuz bir şekilde etkilenmesi beklenmemektedir.
Projenin işletme aşamasında denizden alınması planlanan soğutma suyu, sualma ve
deşarj yapıları vasıtasıyla temin edilecektir. Söz konusu boru sistemi, deniz dibine gömülü
olarak bulunacağından işletme faaliyete kapandıktan sonra da sökülmeyecektir. Böylece
ekonomik ömrü 30 yıl olan işletmenin faaliyet süresince deniz ortamında yaratılmış olan
habitat, işletme faaliyete kapandıktan sonra da mevcut durumunu koruyacaktır.
VI.3.
Olabilecek Hava Emisyonları
Planlanan tesis faaliyete kapandıktan sonra herhangi bir hava emisyonunun meydana
gelmesi söz konusu değildir.
351
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
VI.4.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kül Depolama Sahasının Nihai Durumu
Proje kapsamında piyasaya arz edilemeyen kül ve/veya alçıtaşının depolanabilmesi
için bir saha belirlenmiştir. Söz konusu saha belirlenirken depolama kapasitesi, alan
büyüklüğü, zemin geçirimsizliği, jeolojik faktörler vb. göz önüne alınmıştır. Bu kapsamda
hazırlanan Kül Depolama Sahası İnşaat Projesi Raporu Ek 20’de sunulmaktadır. Söz konusu
rapora göre;
Kül\alçıtaşı depolama sahasının tasarımı yapılırkan depolama hacmi, santralden
kaynaklı kül, alçıtaşı ve cüruf depolayabilecek kapasitede projelendirilmiştir. Buna göre
projesi yapılan sahanın 2 lot olacak şekilde tasarımı yapılmıştır. Birinci lot alçıtaşının
depolanabilmesi için, ikinci lot ise kül ve cürufun depolanabilmesi için kullanılacaktır.
Yapılan hesaplamalar sonucunda alçıtaşı depolama sahasının dolum ömrü (lot 1)
37,8 yıl, kül ve cürufun depolanacağı lot 2’nin depolama ömrü ise 36,5 yıl olarak
hesaplanmıştır.
Depolama sahasının yağışlardan ve çevre sularından etkilenmemesi için
hidrolojik verilerden yararlanılarak hidrolojik ve hidrolik hesaplamalar yapılmıştır.
Depolama sahasının tabanında, sızıntı sularının yeraltı suyuna karışmasını
önleyecek şekilde geçirimsizlik tabaka ile sızdırmazlık sistemi oluşturulacaktır. Depolama
sahası olarak kullanılması planlanan saha, ikinci sınıf katı atık depolama sahası olduğundan
geçirimsizlik katsayısı K<10-9 m/s’dir.
Sahanın tabanına; sıkıştırılmış kalınlığı en az 50 cm ve geçirgenliği K<10 -9 m/s
olacak geçirimsiz tabaka (kil) serilecektir. Geçirimsizlik tabakasının fiziksel, kimyasal,
mekanik ve hidrolik özellikleri; depolama sahasının toprak ve yeraltı suları için oluşturacağı
potansiyel riskleri önleyecek nitelikte ve teknik özellikleri bakımından TSE standartlarına
uygun olacaktır.
Depolama sahasının yapımına tabanın hazırlanması ile başlanacak ve sedde nihai
yüksekliğine aşamalı bir şekilde ulaşılacaktır. Depolama işlemi sonrasında dolma işlemi
tamamlanan bölümlere Bölüm V.2.10'da detayları verilen kesit uygulanacaktır.
Depolama sahası için sedde ve atık palyeleri için duraylılık analizi yapılmıştır. Yapılan
analizlerde hem sedde hem de atık palye geometrisinin duraylı olduğu saptanmıştır.
Depolama sahası ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.10'da sunulmuştur.
352
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
BÖLÜM VII PROJENİN ALTERNATİFLERİ (BU BÖLÜMDE YER SEÇİMİ, TEKNOLOJİ,
ALINACAK ÖNLEMLER GİBİ ALTERNATİFLERİN KARŞILAŞTIRILMASI YAPILACAK VE
ÇIKAN SONUÇLAR TERCİH SIRALAMASI BELİRTİLECEKTİR.)
Yer seçimi alternatifi
Herhangi bir termik santral için yer seçiminde göz önüne alınacak kriterlerin başında,
özellikle yatırımın fizibilitesi açısından, santral için seçilecek yerin hammaddeye olan
mesafesi gelmektedir. Bunun başlıca nedeni, kömür nakliyesinin işletme sürecinin en önemli
maliyet kalemlerinden biri olmasıdır. Büyük miktarlardaki kömürün taşıma mesafesi arttıkça
maliyeti de o ölçüde artmaktadır. Öte yandan milyonlarca ton kömür nakliyesinin yaratacağı
trafik ve çevresel etkiler en önemli olumsuzluklardır. Bu nedenle söz konusu termik santralin
yer seçimde kömür havzasına göre konum dikkate alınmış ve yatırımcı firmanın TTK ile
yapmış olduğu rödevans anlaşması çerçevesinde taşkömürü çıkartma hakkı elde etmiş
olduğu Amasra-B sahası içerisinde santral yeri seçilmiştir. Kömür havzasına göre konum
dışında termik santral sahası yer seçiminde topografik ve jeolojik koşullar, iklim özellikleri,
ekolojik kısıtlar vb. kriterler ön planda tutulmuştur.
Termik santral sahası için yapılan yer seçimi çalışmalarında; proje sahasının kömür
çıkartılan alana yakınlığı, sahanın toprak karakteristiği, jeolojik, sismik ve topografik koşulları,
gibi pek çok kriter göz önünde bulundurulmuştur. Tüm bu değerlendirmeler neticesinde,
faaliyet alanı olarak belirlenen sahanın proje için en ekonomik ve en uygun saha olduğu
sonucuna varılmıştır.
Bununla birlikte 2009 yılında yapılan münazaralarda gündeme gelen Filyos
lokasyonun seçilmesi hususu ise Ek 1’de sunulan Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın
yazısından da anlaşılacağı üzere “Endüstri Bölgeleri Mevzuatı gereği yapılması gereken,
bölgedeki kamulaştırma çalışmalarının tamamlanması, altyapı için gerekli etüt, plan ve
projelerin yaptırılması vb. Iş ve işlemler devam ettiğinden dolayı şu aşamada üretim veya
yatırım için kesin yer tahsisi yapılmadığından” bahisle söz konusu alan için yapılan müracaat
anılan kurum tarafından değerlendirilememiştir.
Hammadde (kömür) alternatifi
2005 yılında Hattat Grubu iştiraklerinden olan Hattat Enerji ve Maden Ticaret A.Ş.,
yapılan uluslararası ihaleyi kazanarak TTK ile Amasra kömürleri için rödevans sözleşmesi
imzalamıştır. Bu bölgede 3 adet taşkömürü sahası bulunan firma, işbu ÇED Raporu’na konu
proje kapsamında Kuyu-1 sahasından çıkartılacak olan taşkömürünü kullanmayı
planlamaktadır. Hem taşkömürü sahasının rödevans hakkının yatırımcı firmaya ait olması
hem de santral sahasına yakınlığından (yaklaşık 40 m) dolayı, tesiste kullanılacak olan
taşkömürünün, söz konusu kuyudan temin edilmesi planlanmıştır.
Teknoloji alternatifi
Yapılması planlanan proje kapsamında temiz kömür yakma teknolojilerinden olan
“pulverize kömür yakma teknolojisi”nin kullanılması planlanmaktadır. Pulverize kömür yakma
teknolojisi AB’nin Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Yönetmeliği için 2006 yılında yayınlanan
referans dokümanda (European Integrated Pollution Prevention and Control Reference
Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants July, 2006) büyük
yakma tesisleri kapsamında kömürden elektrik üretimi için önerilen en iyi mevcut tekniklerdir
(Best Available Techniques-BAT).
Bu tür santrallerde daha az kömür yakılarak daha yüksek verimde elektrik enerjisi
üretilebilmektedir. Buna ilavaten bu tür santralede daha az kömür yakıldığından baca gazı
emisyonları ve çıkan kül miktarları daha az olmaktadır.
353
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Soğutma suyunun temin edileceği kaynağın alternatifi
Proje kapsamında kullanılması planlanan soğutma suyu denizden temin edilecektir.
Proje sahasının yakın çevresinde bulunan yüzeysel ve yeraltı su kaynaklarının debisi, gerekli
soğutma suyunun temini için yeterli kapasiteye sahip değildir. Tüm bu hususlar göz önünde
bulundurulduğunda, tesisin işletme aşamasında kullanılacak olan soğutma suyunun
denizden temin edilmesi planlanmıştır.
Hema termik santral projesi kapsamında tesis edilecek olan sualma noktasının,
planlanan Hema Limanı (Dolgu Alanı ve Rıhtım) Projesi içerisinde olması planlanmaktadır.
Tesisin yer aldığı Karadeniz gibi yüksek enerjili bir dalga iklimine sahip denizde,
sualma sisteminin dalga etkisine açık bir konumda olması yapısal stabilite açısından
sıkıntılar doğurduğundan yakın bögede yer alan dalgakıranın koruduğu, daha sakin bir
bölgeden su almak, sualma yapısının korunması açısından büyük avantaj sağlamaktadır.
Ancak bu gibi liman basenleri içerisindeki su kütlesi sakin ve durgun olduğu için bu
bölgelerde, özellikle yaz aylarında deniz suyu sıcaklıklarının da yükselme eğiliminde olduğu
bilinmektedir. Ayrıca sualma ağzının yerleştirileceği liman, aynı zamanda bir koy içerisinde
konumlandığından, bölgedeki akıntıların bu tür koylarda izlediği hareketler nedeniyle deşarj
edilen sıcak su bulutunun sualma bölgesine doğru taşınması ve koy içerisinde birikim
yaparak sisteme alınan suyun sıcaklığının artması riski bulunmaktadır. Bunun engellenmesi
amacıyla, deşarj sistemi tasarımı, yönetmeliklerin gerektirdiği en yüksek 1°C sıcaklık artışının
daha altında kalacak ve deşarj edilen sıcak su bulutunun akıntılarla koy içine ve sualma
bölgesine ulaşmamasını sağlayacak bir mesafede olacak şekilde tasarlanmıştır. Deşarj
bölgesinin belirlenmesi için yapılan detaylı analizlerin ve hesaplamaların sonucunda,
difüzörlerin kıyıdan yaklaşık 1.200 m uzaklıkta, 21 m su derinliğinden başlayarak 23 m su
derinliğine kadar toplamda yaklaşık 500 m uzunluğunda bir hatta yerleştirilerek deşarjın bu
bölgeden yapılması sonucuna varılmıştır.
Kullanılacak kalker sahasının alternatifi
Proje kapsamında BGD ünitesinde kullanılmak üzere gerekli olan kalker, piyasadan
satın alınmak suretiyle tedarik edilecektir. Kalkerin temin edilecek ocak alanı, santral
sahasına yaklaşık 19 km mesafededir.
Proje kapsamında kullanılacak olan kalkerin temini için bu aşamaya kadar yapılan
alternatif çalışmalar, aşağıda özetlenmiştir:
Kalkerin yatırımcının da dahil olduğu holdinge ait ruhsatlı ocak alanlarından
(İR:200906280 ve İR:200906281 numaralı) temin edilmesi alternatifi: Bu husus, T.C. Orman
ve Su İşleri Bakanlığı’nın 03.03.2014 tarih ve 2014-1 sayılı genelgesi kapsamında söz
konusu kurum tarafından değerlendirilmiştir. Bahsi geçen kurum tarafından yayımlanan
genelgenin 5.maddesinin (c) bendinde “I.Grup ve II (a) Grubu madencilik faaliyetlerinin
değerlendirmeye alınmayacağı alanlar” ile ilgili düzenleme yapıldığından bahisle, yapılan bu
düzenleme ile proje kapsamında yatırımcıya ait kalker ocaklarının “deniz sahil
öngörünümünde olduğu, kıyı çizgisinden itibaren en az 5 km’lik mesafede kalan alanlarda”
yer aldığı ve bu nedenle söz konusu kalker ocaklarının değerlendirmeye alınamayacağı
hususu T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü
tarafından belirtilmiştir. Bu nedenle İR:200906280 ve İR:200906281 numaralı iki adet kalker
ocağının proje kapsamında kullanımından vazgeçilmiştir.
Santralde kullanılacak uygun nitelikte ve rezervdeki kalker ocaklarının bölge
civarında araştırılması, uygun nitelikte ocak bulunması halinde ocak işletmeciliği ile kalkerin
temini alternatifi: Kalkerin bölgedeki uygun nitelikli ocak alanlarından temin edilmesi amacıyla
da bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışma hali hazırda devam ettiğinden ve mühendislik
çalışmaları henüz tamamlanmadığından değerlendirmeye alınmamıştır.
354
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kül/alçıtaşı depolama sahasının alternatifi
Planlanan termik santral projesi kapsamında meydana gelecek küllerin ve alçıtaşının
depolanması amacıyla 5 adet alternatif kül/alçıtaşı depolama sahası belirlenmiş, söz konusu
sahalar üzerinde çeşitli bilgisayar programları ve yazılımlar kullanılmak suretiyle
hesaplamalar yapılmıştır. Buna göre; projesi yapılan sahanın 2 lot olacak şekilde tasarımı
yapılmıştır.
Birinci lot alçıtaşı depolama için, ikinci lot da kül ve cüruf depolama için kullanılacaktır.
Yapılan hesaplamalar sonucunda alçıtaşı depolama sahasının dolum ömrü (lot 1) 37,8 yıl,
kül ve cürufun depolanacağı lot 2’nin depolama ömrü ise 36,5 yıl olarak hesaplanmıştır.
Söz konusu saha, 5 adet alternatif saha içerisindeki jeolojik koşulları, topografik
yapısı, hidrolojik ve hidrojeolojik özellikleri, dolum kapasitesi, zemin geçirimsizlik özellikleri en
iyi olan sahadır.
355
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
BÖLÜM VIII ÇEVRE YÖNETİM PLANI, İZLEME PROGRAMI ACİL EYLEM PLANI
VIII.1. Faaliyetin İnşaatı İçin Önerilen Çevre Yönetim Planı ve İzleme Programı İle
Faaliyetin İşletmesi ve İşletme Sonrası İçin Önerilen Çevre Yönetim Planı, İzleme
Programı ve Acil Müdahale Planı
İnşaat aşaması izleme programı
Hava kalitesinin izlenmesi
İnşaat aşamasında yapılacak faaliyetlerden kaynaklanacak toz emisyonlarının
izlenebilmesi için ayda bir kez PM10 ölçümü yapılacaktır. Ölçüm sonuçları raporlanacak ve
gerektiğinde yetkililere göstermek üzere şantiyede muhafaza edilecektir.
Buna ilaveten belirlenecek olan 8 adet noktada yaz ve kış mevsimlerinde olmak üzere
üçer aylık periyotlar halinde difüzyon tüpleri yardımı ile pasif örnekleme çalışması
yapılacaktır.
Su kalitesinin izlenmesi
Projenin inşaat aşamasında sadece personelden kaynaklanacak atıksu oluşumu söz
konusu olacak olup, endüstriyel nitelikli atıksu oluşumu söz konusu olmayacaktır. İnşaat
aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksuların arıtılması için bir paket atıksu arıtma tesisi
kurulacaktır. Paket atıksu arıtma tesisinde arıtılan sular, kül ve/veya kömür nemlendirme
işlemlerinde kullanılacak olup, kalan kısmı denize deşarj edilecektir. İnşaat döneminde tesis
edilecek olan paket atıksu arıtma tesisi için, ayda bir defa olmak üzere, “SKKY” Tablo
21.1’deki parametrelerin ölçümleri yapılacaktır. Yapılacak izleme çalışmaları kapsamında,
söz konu paket atıksu arıtma tesis için gerekli izin ve ruhsatların da alınıp alınmadığı da
denetlenecektir.
Deniz suyu kalitesinin izlenmesi
Proje kapsamında deniz ortamında sualma ve deşarj yapıları tesis edilecektir. Bu
çalışmalar esnasında deniz suyunda herhangi bir değişiklik olup olmadığının incelenmesi için
yukarıda sözü edilen inşaat faaliyetlerinin yapıldığı kesimlerde mevsimsel olarak deniz suyu
kalitesi ölçümleri gerçekleştirilecektir. Bu ölçüm ve analizler, SKKY “Tablo 4 Deniz Suyunun
Genel Kalite Kriterleri” uyarınca yapılacak ve sonuçlar Bölüm IV.2.21’de verilen mevcut
durum değerleri ile karşılaştırılacaktır.
Gürültü seviyesinin izlenmesi
İnşaat aşamasındaki iş makinelerinin çalışması sonucu oluşacak gürültü seviyesinin
kontrol edilebilmesi için üç ayda bir ekipmanlar denetlenecek ve proje sahasına en yakın
yerleşimde yine üç ayda bir olmak üzere gürültü ölçümü yapılacaktır.
Toprak kalitesinin izlenmesi
Proje sahasındaki inşaat faaliyetleri başlamadan evvel yapılacak olan arazi hazırlık
döneminde yüzeydeki bitkisel toprak sıyrılacaktır. İnşaat çalışmaları sırasında yüzeyden
sıyrılan bitkisel toprağın proje sahası içerisinde tekniğine uygun olarak depolanıp
depolanmadığı izlenecektir.
356
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Proje kapsamında sahanın toprak özelliklerinin belirlenebilmesi ve yapılması
planlanan santralin etki alanındaki arazilerin toprak özellikleri için 2013 yılının Ağustos
ayında Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nden Prof Dr. Yusuf KURUCU tarafından AmasraBartın Bölgesinde Kurulması Planlanan Termik Santralin Muhtemel Baca Gazı Etki Alanı
Kapsamındaki Arazilerden Nisan 2013 Dönemi Alınan Toprak Örneklerinin Bazı Fiziksel ve
Kimyasl Özellikleri ile Bitki Örneklerinin Nisan 2013 Dönemi Ağır Metal İçerikleri isimli bir
rapor hazırlanmış ve Ek 10’da sunulmuştur. Çalışmada, 12 km yarıçaplı bir alanda çalışmalar
yapılmış, 35 ayrı noktadan örnekli toprak profil incelemesi yapılmıştır (Bkz. Şekil 114). Örnek
noktaları hakim rüzgar yönü dikkate alınarak belirlenmiştir.
Şekil 114. Toprak ve Bitki Örneklerinin Alındığı Lokasyonlar
Yapılan çalışmada hakim toprak grubunun kahverengi orman toprağı olduğu
saptanmıştır. Yüzey toprağında zengin organik madde içeriğine sahip bu grup topraklar, koyu
renkli, kil ve kireç içeriği zengin topraklardır. Bu toprak grubunu kırmızı-sarı podsolik topraklar
izlenmiştir. Çalışma alanındaki torakların agregatlaşma düzeyi yüksektir. Tüm çalışma
alanında organik maddenin yüksek ve toprakların kireç içeriklerinin zengin olması yüzey
toprağında sağlamlık derecesi yüksek agregatlaşmayı sağladığı yerinde görülmüştür.
Proje kapsamında Şekil 114’te belirtilen noktalarda her yıl toprak örneklemeleri
yapılarak, alınabilir metaller kurşun, kadmiyum, nikel, krom, çinko, bakır, kükürt ve klor,
toprakta sülfat olarak kükürt, pH, florür analizleri gerçekleştirilecektir.
Bitki numunesi alınarak izlenmesi
Proje sahası ve etki alanındaki bitkilerin ağır metal içeriklerinin tespit edilmesi için
2013 yılının Ağustos ayında Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nden Prof Dr. Yusuf KURUCU
tarafından Amasra-Bartın Bölgesinde Kurulması Planlanan Termik Santralin Muhtemel Baca
Gazı Etki Alanı Kapsamındaki Arazilerden Nisan 2013 Dönemi Alınan Toprak Örneklerinin
Bazı Fiziksel ve Kimyasl Özellikleri ile Bitki Örneklerinin Nisan 2013 Dönemi Ağır Metal
İçerikleri isimli bir rapor hazırlanmış ve Ek 10’da sunulmuştur.
357
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Çalışmada, 12 km yarıçaplı bir alanda çalışmalar yapılmış (Bkz. Şekil 114), 35 ayrı
noktadan 110 adet bitki numunesi alınarak analizleri yapılmıştır (Bkz. Ek 10).
Projenin inşaat faaliyetleri sırasında da Şekil 114’te belirtilen noktalardan mevsimsel
olarak bitki numuneleri alınarak ağır metal analizleri yaptırılacaktır.
Denizel ekosistemin izlenmesi
Projenin deniz ortamında gerçekleştirilecek tek faaliyeti sualma ve deşarj yapılarının
tesis edilmesidir. Dolayısıyla bu işlemler sırasında denizel ekosistemin çalışmalardan
etkilenip etkilenmediğinin belirlenmesi amacıyla yılda 2 kere (kış ve yaz) soğutma suyunun
alındığı ve deşarj edildiği noktalar dikkate izleme çalışması yapılacaktır.
Buna ek olarak, projenin inşaat faaliyetleri, uzman bir biyolog gözetiminde
gerçekleştirilecektir.
İşletme dönemi için izleme programı
Baca gazı emisyonları ve hava kalitesinin izlenmesi
İşletme aşamasında hava kirleticileri için bacada Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemi
(SEÖS) uygulanacak, böylece bacadan çıkacak atık gazdaki kirletici konsantrasyonunun
sınır değerlere yaklaşıp yaklaşmadığı takip edilebilecektir.
SEÖS ile, CO, SO2, NO2, PM10, HCI, HF, rüzgar hızı ve yönü, sıcaklık, basınç ve
çöken toz gibi hava kirleticilerinin yer seviyesi konsantrasyonları sürekli olarak
izlenebilecektir. Buna ilaveten baca içerisinde de SO 2, NO2, PM10, CO, O2, HCI, HF, hacimsel
debi, sıcaklık ve nem gibi emisyon parametreleri izlenecektir.
SEÖS kapsamında elde edilen izleme çalışmalarına ait sonuçlar, Bartın Çevre ve
Şehircilik İl Müdürlüğü’ne rapor edilecektir.
Atıksu deşarjlarının izlenmesi
Planlanan tesisin işletme aşamasında atıksu arıtma tesisinde arıtılan sular, soğutma
suyu ve yağmur suyu drenaj sisteminden gelen sular, dengeleme havuzunda biriktirildikten
sonra “SKKY”de belirtilen deşarj standartlarını sağlamak koşulu ile denize deşarj edilecektir.
Dengeleme havuzunun çıkışındaki deşarj suyunun, periyodik olarak “SKKY” Tablo 22 ve
Tablo 23’e göre analizleri yapılacaktır.
Buna ilaveten, santral sahasının yakın çevresindeki yüzeysel su kaynaklarının
kalitesinde herhangi bir değişiklik olup olmadığının tespit edilebilmesi için mevsimsel olarak
söz konusu yüzeysel su kaynaklarında pH, elektriksel iletkenlik, bulanıklık, yağ-gres, KOİ,
BOİ, sülfat, sodyum, demir, kurşun, bakır, krom, çinko, kadmiyum, kobalt, arsenik, florür,
nikel, fosfor, siyanür, nitrit azotu, nitrat azotu, amonyum azotu, toplam ve fekal koliform
ölçümleri yapılacaktır.
Tesis faaliyete geçtikten sonra santralde kömürün yakılması sonucunda oluşacak kül
ile BGD ünitesinden arta kalan alçıtaşının depolanabilmesi için belirlenmiş olan kül/alçıtaşı
depolama sahasının memba (1 noktada) ve mansabında (iki noktada) gözlem kuyuları
açılacaktır.
358
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Bu kuyulardan 6 ayda bir olmak üzere su numuneleri alınarak “SKKY” Tablo 1’de
belirtilen analizler yapılmak suretiyle yeraltı sularının kalitesinde herhangi bir değişiklik olup
olmadığının tespiti yapılacaktır. Bu gözem kuyuları yeraltından suyun çekilebilmesi için en az
7,5" çapta açılacak ve kuyuların zamanla sediman ile dolmaması veya çevre cidarlarının
yıkılmaması için filtre borularla teçhizi yapılacaktır.
Buna ilaveten kül/alçıtaşı depolama sahasındaki suların yeraltı suyuna karışmaması
veya çevreye yayılmaması için atık sahası önüne yaklaşık 35 m yüksekliğe sahip bir baraj
seddesi tasarlanmıştır. Atık sahasının çevresine çevre sularının girmemesi için "Çevre
Drenaj Kanalları" tasarlanmıştır. Atık sahası tabanının 10-9 m/s geçirimliliği sağlayan kil ve
membran ile kaplanarak geçirimsizliği sağlanacaktır.
Soğutma suyunun izlenmesi
Planlanan santral devrede iken, soğutma suyunun sıcaklığı (yoğuşturucuların giriş ve
çıkışında) ile klor miktarı (yoğuşturucunun çıkışında) sürekli olarak ölçülecektir.
Gürültünün izlenmesi
Tesis, işletme faaliyetine başladıktan sonra, 6 ayda bir defa olmak üzere hem proje
sahası sınırları içerisinde hem de santral sahasına en yakın hassas alıcı ortamda gürültü
ölçümleri yapılacaktır.
Toprak kalitesinin izlenmesi
İşletme süresince proje sahası ve etki alanındaki tarım ve orman topraklarında izleme
çalışmaları yapılacaktır. Bu kapsamda faaliyete başlanmadan evvel proje sahası ve etki
alanındaki topraklarda (12 km yarıçaplı bir alanda) çalışmalar yapılmış, 35 ayrı noktadan
örnekli toprak profil incelemesi yapılmıştır (Bkz. Şekil 114). Projenin işletme aşaması
süresince de aynı noktalarda topraktaki değişimlerin izlenmesi için 3 yılda bir ağır metal
ölçümü, 5 yılda bir de agregat stabilitesi tespiti yapılacaktır.
Bitki numunesi alınarak izlenmesi
Projenin işletme aşamasında Şekil 114’te belirtilen noktalardan mevsimsel olarak
bitki örnekleri alınarak ağır metal içerikleri tayin edilecektir.
Denizel ekosistemin izlenmesi
Deniz ortamındaki değişimlerin belirlenebilmesi için mevsimsel olarak izleme
çalışmaları yürütülecektir.
İşletme sonrası için izleme programı
Santralin kapatılmasından sonra yüzeysel veya yeraltı sularına herhangi bir etki söz
konusu olmayacaktır. Aynı şekilde, faaliyetin sona ermesinden sonra herhangi bir emisyon
kaynağı bulunmayacağından mevcut hava kalitesinin olumsuz yönde etkilenmesi de söz
konusu olmayacaktır. Dolayısıyla, tesis işletmeye kapatıldıktan sonra herhangi bir izleme
programı öngörülmemektedir.
359
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Acil müdahale planları
Proje kapsamında tesiste meydana gelebilecek beklenmedik aksiliklerin önüne
geçilebilmesi ve bu gibi durumlarda yapılması gerekenleri içeren bir acil durum müdahale
planı hazırlanacaktır. Bu planın amacı, yangın, su baskını, deprem, kimyasal tehlikeler ve
sabotaj gibi acil durumlarda yönetimin süratli ve doğru karar almasını sağlayacak verilerin
toplanması, çalışma planının oluşturulması, can ve malı koruyacak önlemlerin alınması,
hasar tespit, acil müdahale ve kurtarma ekiplerinin faaliyetlerinin organize edilmesidir.
Proje kapsamında hazırlanacak olan acil müdahale planı, 30 Haziran 2012 tarih ve
28339 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanunu”da belirtilen risk faktörleri göz önüne alınarak hazırlanacaktır. Hazırlanacak olan bu
planda, dikkate alınması ve belirlenmesi gerekli ana hususlar ile alınacak önlemler
belirlenecek, çalışanlara bu konularda gerekli eğitimler verilerek acil müdahale planlarına
uymaları ve bu plana göre hareket etmeleri sağlanacaktır. Bahsi geçen Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu”da İşveren;
Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanları ve çevre şartlarını da dikkate
alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma
çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz
etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.
Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve
değerlendirmeleri yapar, acil durum planlarını hazırlar.
Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler,
yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme,
koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip
ve bu konularda eğitimli olan yeterli sayıda kişiyi görevlendirir, araç ve gereçleri sağlayarak
eğitim ve tatbikatları yaptırır ve ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlar.
Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele
konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.
30 Haziran 2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” kapsamında İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve
güvenliğini sağlamakla yükümlü olup;
Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dahil her türlü tedbirin
alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve
güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun
iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.
İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler,
denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.
Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.
Çalışlara görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu
göz önüne alır.
Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike
bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.
360
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
İşveren, bu yükümlülüklerini yerine getirirken; risklerden kaçınmak, kaçınılması
mümkün olmayan riskleri analiz etmek, risklerle kaynağında mücadele etmek, teknik
gelişmelere uyum sağlamak, tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla
değiştirmek, toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek, işin
kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim
metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun
sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek ve teknoloji,
iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin
etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek gibi ilkeleri göz önünde
bulundurmakla yükümlüdür.
Tesiste meydana gelecek olan herhangi bir acil durum anında;
Sakin olunmalı ve ne olduğunu anlamak için meydana gelen durum çok iyi bir
şekilde analiz edilmelidir.
Varsa “Acil Durum Alarmı”nı çalıştırmalıdır.
Acil durum tahliye planında belirtilen şekilde, acil durum toplanma bölgesine
gidilecektir.
Bulunulan mahal terk edilirken; elektrik şalteri (yangın ve su baskınında)
kapatılmalıdır.
Asansörler kullanılmamalıdır.
Kriz masası tarafından verilecek bilgilere göre hareket edilmelidir.
Planlanan tesis kapsamında acil durumlarla mücadele etmek için Tablo 143’te
belirtilen hususlar göz önüne alınacaktır.
YANGIN
İLK YARDIM-ACİL TIBBİ YARDIM
Tablo 143. Acil Durum Planı
İlkyardım/Acil tıbbi yardım ihtiyacı olanı
gören kişi
İşveren / İşveren vekili
Paniğe kapılmaz, durumu işverene/çalışanlara haber
verir.
İşyeri dışındaki ilk yardım ve acil tıbbi yardım yapacak
sağlık kuruluşunu arar.
İlk yardım çantasını ve acil tıbbi yardım ekipmanını alır
ve olay yerine gider.
Görevli/Eğitimli çalışan
Eğitimi doğrultusunda müdahale eder.
İşyerinde bulunan diğer çalışanlar
İlk yardım ve acil tıbbi yardıma ihtiyacı olan kişiyi en
yakın sağlık kuruluşuna nakil için gerekli hazırlığı yapar.
İlk yardım ve acil tıbbi yardımı yapan kişiye yardım
etmek üzere hazır olur. Sağlık kuruluşlarından gelecek
ilkyardım/acil tıbbi yardım ekiplerine adres bildirerek,
tarif ederek vb. ulaşımı kolaylaştırır. İlkyardım ve acil
tıbbi yardıma ihtiyacı olan kişinin tahliyesini sağlayacak
kapı ve çıkış yollarındaki engelleri kaldırır.
Durumun devam etmesi halinde gerekli donanıma sahip
ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlar
işlerine devam etmezler.
Paniğe kapılmaz. İşveren ve çalışanlara yüksek sesle
yangını ve yerini bildirir.
Yangını gören ilk kişi
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak acil durum
toplanma alanına gider.
361
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Acil durum sirenini çaldırır.
İşveren / İşveren vekili
Görevli / Eğitimli çalışan
Güvenlik görevlisine haber verir. Yangınla mücadele
konusunda işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlar.
Gerekiyorsa itfaiyeye, polis, ilkyardım, acil tıbbi yardım
ekiplerine haber verir.
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak acil durum
toplanma alanına gider.
Kendini tehlikeye atmadan en yakın yangın tüpünü
alarak yangına müdahale eder. İşyerinin elektriğini/doğal
gazını vb. keser. İşyerindeki makine, ekipman, alet ve
cihazları kapatır. Kimyasalların (varsa) güvenliğini
sağlar. Yangın bölgesine giderek itfaiyeye gerek olup
olmadığına bakar. Gerekiyorsa itfaiyeye haber verir.
İşverenle irtibat halinde olur.
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak acil durum
toplanma alanına gider.
Güvenlik görevlisi
İşyerinde bulunan diğer çalışanlar
Acil Durum Ekibi
Yangını haber alınca talimatlar doğrultusunda acil çıkış
yollarını açık tutar.
Asansörü acil çıkış olarak kullanmazlar.
Acil durum ekipleri ihtiyaç durumunda görev tanımları
doğrultusunda hareket ederler.
Acil durum sirenini çaldırır. Bulunduğu bölgeye ait acil
çıkıştan çıkarak acil toplanma alanına gider. Önceden
belirlenmiş yaşam üçgenine sığınır.
İşveren /İşveren vekili
Deprem bittikten sonra gerek varsa ve olanaklı ise
itfaiye, polis, ilkyardım ve acil tıbbi yardım ekiplerine
AKUT, Sivil Savunma'ya haber verir.
Deprem Sonrası yangın sızıntı vb. kontrolleri yapar.
DEPREM
İşyerinin elektrik, doğal gaz ve suyunu kapatır.
Görevli/ eğitimli çalışan
İşyerinde bulunan diğer çalışanlar
İşveren/Çalışanlar
PATLAMA
Acil Durum Ekibi
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak acil durum
toplanma alanına gider. Önceden belirlenmiş yaşam
üçgenine sığınır.
Deprem sonrası elektrik, su, doğal gaz hatlarında
sağlamlık ve kaçak kontrolü yapar.
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak, acil durum
toplanma alanına giderler. Önceden belirlenen yaşam
üçgenine sığınırlar.
Deprem bitse de asansörü kullanmazlar, deprem bitene
kadar merdivenleri kullanmazlar. Balkona, apartman
boşluklarına çıkmazlar.
Acil durum ekipleri ihtiyaç durumunda görev tanımları
doğrultusunda hareket ederler.
Acil durum sirenini çaldırır.
İşveren/ İşveren vekili
Güvenlik görevlisini uyarır.
362
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Görevli/ Eğitimli Çalışan
İşyerinde bulunan diğer çalışanlar
Güvenlik görevlisi
Acil Durum Ekibi
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak acil durum
toplanma alanına gider.
İşyerinin elektrik, gaz, suyunu keser. Makine ve
ekipmanları, alet ve cihazları kapatır. Kimyasalların
güvenliğini sağlar.
Gerekli önlemleri alarak patlama bölgesine gider.
Gerekiyorsa itfaiye, polis, ilkyardım ve acil tıbbi yardım
ekiplerine haber verir.
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak acil durum
toplanma alanına gider.
Bulundukları yerdeki makine ve ekipmanların alet ve
cihazlarını kapatır. Gerekli donanıma sahip ve özel
olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlar işlerine
devam etmezler.
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak acil durum
toplanma alanına gider.
Gerekli önlemleri alarak talimatlar doğrultusunda
apartman kapılarının ve acil çıkış yollarının açık olmasını
sağlarlar.
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak acil durum
toplanma alanına gider.
Acil durum ekipleri ihtiyaç durumunda görev tanımları
doğrultusunda hareket ederler.
Paniğe kapılmaz. İşveren, çalışan ve hastalara haber
verir.
Sabotajı fark eden ilk kişi
İşveren/ İşveren vekili
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak, acil durum
toplanma alanına gider.
Acil durum sirenini çaldırır. İtfaiye, polis, ilkyardım ve acil
tıbbi yardım ekiplerine haber verir. Güvenlik görevlisine
haber verir.
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak, acil durum
toplanma alanına gider.
SABOTAJ
Acil durum sirenini çaldırır.
Görevli/ Eğitimli Çalışan
Makine ve ekipmanları, alet ve cihazları kapatır.
Kimyasalların güvenliğini sağlar.
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak acil durum
toplanma alanına gider.
Kişi ya da kişilere yaklaşmaz, müdahale etmezler.
Emniyetli bir alana geçerler. Seyirci olmazlar.
İşyerinde bulunan diğer çalışanlar
Güvenlik görevlisi
Acil Durum Ekibi
Gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler
dışındaki çalışanlar işlerine devam etmezler.
Sabotajı haber alınca talimatlar doğrultusunda apartman
kapılarını ve acil çıkış yollarını açık tutarlar.
Acil durum ekipleri ihtiyaç durumunda görev tanımları
doğrultusunda hareket ederler
363
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Acil durum sirenini çaldırır.
İşveren/ İşveren vekili
Belediye, itfaiye, ilkyardım ve acil tıbbi yardım ekiplerine
haber verir. Gerekiyorsa polisi arar.
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak, acil durum
toplanma alanına gider.
Acil durum sirenini çaldırır. Makine ve ekipmanları, alet
ve cihazları kapatırlar.
Görevli/ Eğitimli Çalışan
SEL
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak, acil durum
toplanma alanına gider.
Makine ve ekipmanları, alet ve cihazları kapatırlar.
Kimyasalların güvenliğini sağlarlar.
İşyerinde bulunan diğer çalışanlar
Acil Durum Ekibi
Bulunduğu bölgeye ait acil çıkıştan çıkarak, acil durum
toplanma alanına gider.
Gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler
dışındaki çalışanlar işlerine devam etmezler.
Acil durum ekipleri ihtiyaç durumunda görev tanımları
doğrultusunda hareket eder.
Buna ilaveten aşağıdaki konularda da gerekli tedbirler alınacaktır.
Yıldırım Düşmesi: Yıldırım oluşmasında meteorolojik şartların yanı sıra yer yüzeyinin
durumu da çok önemlidir. Yüksek binalar, ağaçlar ve metalik eşyalar gibi iyonlaştırıcı
malzemeler yıldırım oluşumu için uygun koşullar hazırlarlar. Yıldırım düşmesi sonucunda
santral tesisinin kontrol ve kumanda merkezinin doğrudan zarar görmesi tesisteki temel
elektrik ünitesinin servis dışı kalmasına yol açacaktır. Bu durumda işletme operatörü derhal
uzman elektrikçi ile temas kuracak, onarım çalışmalarının mümkün olduğunca çabuk
oluşturulması için gerekli birimlerle temasa geçecektir. Can ve mal kaybını en aza
indirebilmek için aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınmalıdır:
Yüksek bina ve yapılarda (minare gibi) paratoner (yıldırımsavar) kullanılacak,
Açık arazide yere çömelerek oturulacak, kesinlikle yere yatılmayacak,
Su üzerinde bulunulması halinde derhal karaya çıkmaya çalışılacak,
Şemsiye gibi sivri metal içeren eşyalar kullanılmayacak,
Açık arazide gruplar halinde durulmamasına özen gösterilecek.
Heyelan: Heyelan tehlikesi olan yerlere setler yapılarak, yamaçlar ağaçlandırılacaktır.
Fırtına ve Hortum: Fırtınalar kuvvetli rüzgârlar sonucunda meydana gelen doğal
olaylardır. Yağış ile birlikte esen şiddetli rüzgârlar tufan, kurak ve yağışsız esenler ise tayfun
olarak isimlendirilmektedir. Bu kuvvetli rüzgârlar esnasında hortum tabir edilen helezonik
girdaplar ve deniz veya göllerde yüksek dalgalar ve taşmalar meydana gelmektedir. Fırtına
ve hortumdan korunmak için; işyerinde acil ikaz sistemi bulunacaktır.
Bloklar halinde ve sağlam monte edilmiş parçalardan oluşan çatılar yapmak, kalın
cam kullanmak, dış yüzeylerde fazla aksesuar kullanmamak ve çevreyi ağaçlandırmak fırtına
ve hortuma karşı alınacak önlemler arasındadır.
364
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği’nde “Yeterlik
Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri” Başlığının da Yer Alan Hususların
Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program
Söz konusu projenin, işletme ve işletme sonrası aşamaları için önerilen izleme
programı Bölüm VlIl.1’de sunulmuştur.
Proje için, “ÇED Olumlu Belgesi”nin alınması durumunda, ÇED Raporu’nu hazırlayan
kuruluş, Nihai ÇED Raporu’nda belirtilen yatırımın başlangıç ve inşaat dönemlerine ait
(yatırımın işletmeye geçişine kadar) taahhütlerin yerine getirilip getirilmediğini incelemek
üzere, Yeterlik Tebliği Ek-4’te yer alan “Nihai ÇED Raporu İzleme Raporları Formu”nu
doldurularak T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunacaktır.
365
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
BÖLÜM IX. HALKIN KATILIMI (PROJEDEN ETKİLENMESİ MUHTEMEL YÖRE HALKININ
NASIL VE HANGİ YÖNTEMLERLE BİLGİLENDİRİLDİĞİ, PROJE İLE İLGİLİ HALKIN
GÖRÜŞLERİNİN VE KONU İLE İLGİLİ SORULARIN VE AÇIKLAMALARIN ÇED
RAPORUNA YANSITILMASI)
Proje kapsamında, işbu ÇED Raporu’na konu faaliyet ile ilgili olarak 17.07.2008 tarih
ve 26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “ÇED Yönetmeliği”nin 9.
maddesi gereğince, ÇED sürecine halkın katılımını sağlamak, faaliyet hakkında
bilgilendirmek, görüş ve önerilerini almak amacıyla 19.02.2013 tarihinde, Tarlaağzı Köyü
İlkokulu ve Bahçesi’nde saat 11.00’de “ÇED Sürecine Halkın Katılımı Toplantısı”
gerçekleştirilmiştir (Bkz. Ek 1). Söz konusu toplantıya yöre halkı, resmi kurum ve
kuruluşların, yerel yönetimlerin katılımlarının sağlanabilmesi için, söz konusu toplantı tarihi,
saati ve yeri, bir ulusal (Star Gazetesi) bir de yerel (Hergün Gazetesi) gazetede
yayımlattırılmıştır.
Halkın katılımı toplantısı için, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkilileri, Bartın
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü yetkilileri, yatırımcı firma temsilcileri, ÇED Mühendislik
Hizmetlerini yürüten firma olan MGS Proje Müş. Müh. Tic. Ltd. Şti. yetkilileri ile çok sayıda
yöre halkı ve sivil toplum örgütleri toplantının yapılacağı alanda toplanmış, fakat yöre halkı
proje ile ilgili bilgilendirilme haklarını kullanmak istemediklerini belirterek, projeye karşı
olduklarını ve kendi yörelerinde söz konusu termik santralin yapılmasını istemediklerini çeşitli
şekillerde protestolarla göstermişlerdir (Bkz. Fotoğraf 10, Fotoğraf 11 ve Fotoğraf 12).
Fotoğraf 10. Halkın Katılımı Toplantısından Görüntüler-1
366
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Fotoğraf 11. Halkın Katılımı Toplantısından Görüntüler-2
Fotoğraf 12. Halkın Katılımı Toplantısından Görüntüler-3
367
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
BÖLÜM X. YUKARIDAKİ BAŞLIKLAR ALTINDA VERİLEN BİLGİLERİN TEKNİK
OLMAYAN BİR ÖZETİ (PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMALARINDA YAPILMASI
PLANLANAN TÜM ÇALIŞMALARIN VE ÇEVRESEL ETKİLER İÇİN ALINMASI
ÖNGÖRÜLEN TÜM ÖNLEMLERİN, MÜMKÜN OLDUĞUNCA BASİT, TEKNİK TERİM
İÇERMEYECEK ŞEKİLDE VE HALKIN ANLAYABİLECEĞİ SADELİKTE ANLATILMASI,)
HEMA Elektrik Üretim A.Ş. tarafından Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü ve
Tarlaağzı Köyü sınırları içerisinde, Çapak Koyu Mevkii’nde 1.320 MW e (2x660 MW e) kurulu
gücünde Hema Termik Santrali 2x(660 MW e-669,4 MW m-1.466 MW t) ve Kül Depolama
Sahası Projesi’nin yapılması planlanmaktadır. Proje ile yılda 9.768 GWh net elektrik
üretrilmesi planlanmaktadır.
Santralde yakıt olarak, taşkömürü kullanılacak olup, söz konusu hammadde, proje
sahasında yaklaşık 40 m mesafedeki Kuyu-1 lokasyonundan temin edilecektir. Kuyu-1,
Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.’nin, TTK ile yapılan rödevans anlaşması çerçevesinde
taşkömürü çıkartma hakkı elde etmiş olduğu sahadır.
Proje kapsamında kullanılacak olan kömür, kapalı bant konveyörler vasıtasıyla proje
sahasındaki kömür stok alanına nakledilecektir. Böylece kömürün nakli sırasında herhangi
bir tozuma meydana gelmeyecektir. Buna ilaveten kömür stok alanının etrafı rüzgar siperi ile
kapatılacağından stok alanında herhangi bir tozuma, yayılma ve sıçrama meydana
gelmeyecektir. Kömür stok alanından gelen yağmur suları; yağmur suyu drenaj sistemi ile bir
havuzda toplanacak ve kömür hazırlığındaki toz bastırma sisteminde kullanılacaktır.
Projenin inşaat faaliyetleri sırasında 2.500 kişi, işletme faaliyetleri sırasında ise
yaklaşık 500 kişinin çalışması planlanmaktadır. Böylece yörede doğrudan ve dolaylı olarak
istihdam olanakları yaratılmış olacaktır. Proje’nin inşaat aşamasının 4 yıl, ekonomik ömrünün
ise 30 yıl olacağı öngörülmektedir.
Yapılması planlanan proje kapsamında temiz kömür yakma teknolojilerinden olan
“pulverize kömür yakma teknolojisi”nin kullanılması planlanmaktadır. Pulverize kömür yakma
teknolojisi AB’nin Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Yönetmeliği için 2006 yılında yayınlanan
referans dokümanda (European Integrated Pollution Prevention and Control Reference
Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants July, 2006) büyük
yakma tesisleri kapsamında kömürden elektrik üretimi için önerilen en iyi mevcut tekniklerdir
(best available techniques). Bu tür santrallerde daha az kömür yakılarak daha yüksek
verimde elektrik enerjisi üretilebilmektedir. Buna ilavaten bu tür santrallede daha az kömür
yakıldığından baca gazı emisyonları ve çıkan kül miktarları daha az olmaktadır. Santral
çalışırken, bu sistem de sürekli çalışacak ve havaya verilen gazların miktarları sürekli olarak
izlenebilecektir. Bu sayede ilgili kurum ve kuruluşlar, santrali sürekli olarak
denetleyebileceklerdir.
Projenin inşaat faaliyetleri sırasında meydana gelecek olan evsel nitelikli sıvı atıklar,
tesis edilecek olan paket atıksu arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra gerekli deşarj kriterlerini
sağlamak suretiyle denize deşarj edilecektir.
Projenin işletme aşamasında oluşacak sıvı atıklar, tesis edilecek olan endüstriyel
atıksu arıtma tesisinde arıtılacak ve gerekli deşarj kriterleri sağlandıktan sonra denize deşarj
edilecektir.
Projenin işletme aşamasında oluşacak katı atıklar ise evsel
ilaveten kül ve alçıtaşıdır. Piyasa değeri olan kül ve alçıtaşının işletme
piyasaya arz edilmesi planlanmaktadır. Kül, aynı zamanda maden
ramble malzemesi olarak kullanılacaktır. Piyasaya arz edilemeyen
kül/alçıtaşı depolama sahasında depolanacaktır.
368
nitelikli katı atıklara
faaliyetleri sırasında
projesi kapsamında
kül ve alçıtaşı ise
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Proje kapsamında tesis edilecek olan BGD ünitesinde kullanılacak olan kalker
bölgedeki ruhsatlı ocak alanlarından satın alınmak suretiyle proje sahasına getirilecektir.
Tesis faaliyete geçtikten sonra sistemde kullanılacak olan soğutma suyunun denizden
alınarak tekrar denize deşarj edilmesi planlanmaktadır. Bunun için proje kapsamında sualma
ve deşarj yapıları tesis edilecek olup, yapılan seyrelme hesapları sonucunda, difüzörlerin
deliklerinin sağlayacağı seyrelme değerlerinin deliklere göre değişmekle birlikte yaklaşık
olarak 30 ile 35 arasında değişeceği ve bu seyrelmeler sonucunda ortamda oluşacak sıcaklık
artışının ise 0,24°C ile 0,28°C arasında olacağı ortaya çıkmıştır. Bu değerler “SKKY” Tablo
23’te verilmiş olan 1°C limitini sağlamaktadır.
369
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
BÖLÜM XI. SONUÇLAR (YAPILAN TÜM AÇIKLAMALARIN ÖZETİ, PROJENİN ÖNEMLİ
ÇEVRESEL ETKİLERİNİN SIRALANDIĞI VE PROJENİN GERÇEKLEŞMESİ HALİNDE
OLUMSUZ ÇEVRESEL ETKİLERİN ÖNLENMESİNDE NE ÖLÇÜDE BAŞARI
SAĞLANABİLECEĞİNİN BELİRTİLDİĞİ GENEL BİR DEĞERLENDİRME, PROJE
KAPSAMINDA ALTERNATİFLER ARASI SEÇİMLER VE BU SEÇİMLERİN NEDENLERİ )
HEMA Elektrik Üretim A.Ş. tarafından Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü ve
Tarlaağzı Köyü sınırları içerisinde, Çapak Koyu Mevkii’nde 1.320 MW e (2x660 MW e) kurulu
gücünde Hema Termik Santrali 2x(660 MW e-669,4 MW m-1.466 MW t) ve Kül Depolama
Sahası Projesi’nin yapılması planlanmaktadır.
Yıllık net elektrik üretimi yaklaşık 9.768 GWh’dır.
Proje sahası, Amasra İlçesi’nin 3,7 km güneybatısında, Gömü Köyü’nün 1 km
güneybatısında, Tarlaağzı Köyü’nün 550 m kuzeydoğusunda yer almaktadır.
Yatırımı planlanan Hema Termik Santrali ve Kül Depolama Sahası Projesi’nde
yakıt olarak taşkömürü kullanılacaktır. Tesiste kullanılacak taşkömürü; yatırımcının TTK ile
yapılan rödevans anlaşması çerçevesinde taşkömürü çıkartma hakkı elde etmiş olduğu
sahadan (Amasra-B Sahası, Kuyu-1) temin edilecektir. Kuyu-1’den çıkartılan taşkömürü,
kapalı bant konveyör sistemi ile santral sahasındaki kömür stok alanına nakledilecektir.
Yapılması planlanan proje kapsamında temiz kömür yakma teknolojilerinden olan
“pulverize kömür yakma teknolojisi”nin kullanılması planlanmaktadır. Pulverize kömür yakma
teknolojisi AB’nin Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Yönetmeliği için 2006 yılında yayınlanan
referans dokümanda (European Integrated Pollution Prevention and Control Reference
Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants July, 2006) büyük
yakma tesisleri kapsamında kömürden elektrik üretimi için önerilen en iyi mevcut tekniklerdir
(best available techniques). Bu tür santrallerde daha az kömür yakılarak daha yüksek
verimde elektrik enerjisi üretilebilmektedir. Buna ilavaten bu tür santralede daha az kömür
yakıldığından baca gazı emisyonları ve çıkan kül miktarları da daha az olmaktadır.
Proje kapsamında 458 ton/saat kömür, 25,5 ton/saat kalker ve 162.900 m³/saat
soğutma suyu kullanılması planlanmaktadır. Buna ilaveten proje kapsamında yılda, 677.840
ton kül üretimi olacaktır.
Proje kapsamında kullanılacak soğutma suyunun denizden alınması ve sistemde
kullanıldıktan sonra tekrar denize deşarj edilmesi planlanmaktadır. Soğutma suyunun
denizden alınması için bir adet kıyıdan 100 m mesafede olan sualma yapısı tesis edilecektir.
Proje kapsamında Baca Gazı Desülfürizasyon (BGD) ünitesi bulunacaktır. Bu
ünitede, yanma gazlarındaki kükürt dioksit (SO 2), kireçtaşı çözeltisi ile tutularak baca
gazından uzaklaştırılacaktır. Santralde kullanılacak yakıtın ve kalkerin özellikleri göz önünde
bulundurulduğunda, istenen SO2 emisyon değerlerine ulaşabilmek için BGD’de yaklaşık
olarak 25,5 ton/saat kireçtaşı (CaCO 3) kullanılarak, yılda 247.160 ton alçıtaşı (CaSO 4.2H2O)
üretilecektir.
Kömürün yanması sonucunda uçucu kül ve kazan altı külü, çimento, hazır beton,
briket, ateş tuğlası ve sanayi gibi değişik sektörlerde kullanılabilmektedir. Bu bağlamda
santralden kaynaklı küllerin geri dönüşümü sağlanmaya çalışılacak olup; yanma sonucunda
oluşan külün; bahsedilen konularda kullanılmak üzere ilgili sektörlere satışı yapılacaktır.
Ayrıca, külün ekonomik olarak yerüstünde değerlendirilmesinin yanı sıra yeraltında yapılacak
hazırlık ve üretim sonucu oluşacak olan boşluklara dolgu (mekanize uzun ayaklarda taban
yoluna şerit dolgu-ramble) malzemesi olarak kullanılması da planlanmaktadır. Buna ilaveten
en kötü durum senaryosu göz önünde bulundurulmuş ve proje kapsamında bir adet
kül/alçıtaşı depolama sahası projelendirilmiştir. Söz konusu saha, 36,5 yıl depolama
kapasiteli, geçirimsizliği sağlanmış olan ve 22.000.000 m 3 kapasitelidir.
Proje kapsamında bir adet 220 m yüksekliğinde baca bulunacaktır.
Santral sahasının toplam alanı yaklaşık 332.000 m2 olup, bu alanın yaklaşık
324.910 m2’lik kısmı orman arazilerinden, geri kalan kısmı ise şahıs arazisi ve Hema Elektrik
Üretim A.Ş.’ye ait arazilerden oluşmaktadır.
Kazı fazlası malzeme depolama sahasının toplam alanı yaklaşık 180.000 m2
olup, bu sahanın yaklaşık 30.000 m2’lik kısmı şahıs arazilerinden, geri kalan kısmı ise Hema
Elektrik Üretim A.Ş.’ye ait arazilerden ve orman arazilerinden oluşmaktadır.
370
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Kül depolama sahasının toplam alanı 515.528 m 2 olup, bu alanın yaklaşık 65.000
m ’lik kısmı şahıs arazislerinden, geri kalan orman vasfındaki arazilerden oluşmaktadır.
Santral sahasındaki orman arazileri için Orman ve Su İşleri Bakanlığı’ndan Kamu
Yararı ve Zaruret Oluru ile Ön İzin Oluru alınmıştır. Kül depolama sahası, depolama
ihtiyacına göre lotlara ayrılacak olup, bu ihtiyaca göre kademeli olarak sahadaki ormanlık
alanlar için Orman Genel Müdürlüğü’nden ön izin alınacaktır.
Proje sahasında 2863 sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”
kapsamına giren herhangi bir kültür ve tabiat varlığı yoktur.
Proje sahası 4957/2634 sayılı “Turizm Teşvik Kanunu” kapsamında herhangi bir
Turizm Merkezi veya Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi sınırları içinde değildir.
Proje sahası, içme suyu amaçlı herhangi bir barajın su toplama havzasında
kalmamaktadır.
Projenin inşaat aşamasının 4 yıl olacağı, ekonomik ömrünün ise yaklaşık 30 yıl
olacağı öngörülmektedir.
Proje kapsamında sulak alanlar kapsamına giren her türlü faaliyet için Ek-2 formu
doldurularak Bartın Valiliği’ne müracaat edilecek ve gerekli izinler alınacaktır.
İnşaat aşamasında toplam 2.500 personel çalışacaktır. Bu personelden
kaynaklanan evsel nitelikli atıksu miktarı 375 m3/gün olacaktır. İnşaat aşamasında oluşacak
atıksular için bir paket atıksu arıtma tesisi yapılacak olup, arıtılan sular gerekli deşarj
kriterlerini sağladıktan sonra denize deşarj edilecektir.
İşletme aşamasında 500 personel çalışacaktır. Bu personelden kaynaklanan
evsel nitelikli atıksu miktarı 75 m3/gün olacaktır. Meydana gelecek atıksular için paket atıksu
arıtma tesisi kurulacak ve burada arıtılan sular gerekli deşarj kriterlerini sağladıktan sonra
denize deşarj edilecektir.
Tesisin işletme aşamasında çalışacak personel içme suyu ihtiyacı dışarıdan hazır
damacanalarla ve/veya tankerlerle temin edilecektir. Personel kullanma suyu ise
desanilasyon ünitesinden geçirilmiş deniz suyundan karşılanacaktır.
Planlanan tesisin işletme aşamasında atıksu arıtma tesisinde arıtılan sular,
soğutma suyu ve yağmur suyu drenaj sisteminden gelen sular, dengeleme havuzunda
biriktirildikten sonra “Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği (SKKY)”de belirtilen deşarj standartlarını
sağlamak koşulu ile denize deşarj edilecektir. Dengeleme havuzunun çıkışındaki deşarj
suyunun, periyodik olarak SKKY Tablo 22 ve Tablo 23’e göre analizleri yapılacaktır.
Proje’nin inşaat çalışmalarında kazı fazlası malzeme dışında oluşacak katı
atıklar; inşaat atıkları, demir, sac profil, ambalaj malzemeleri, kereste atıkları ile çalışacak
personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atıklardır. Evsel nitelikli katı atıklarla ilgili faaliyetler,
14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Katı
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”ne uygun bir şekilde yapılacaktır.
İnşaat ve işletme aşamalarında gerekli olacak tüm malzemelerin taşınması
sırasında 2918 sayılı “Trafik Kanunu” ve bu kanuna istinaden karayolları ile ilgili olarak
çıkarılan tüm kanun ve yönetmeliklere uyulacaktır. Karayolları 15. Bölge Müdürlüğü’nün
görüşleri doğrultusunda inşaat ve işletme aşamalarında karayoluna giriş-çıkışlarda trafik
güvenliği açısından her türlü güvenlik önlemi proje sahibince alınacaktır.
İnşaat ve işletme aşamalarında yollara zarar verilmeyecek, verilmesi durumunda
tüm zarar Karayolları 15. Bölge Müdürlüğü ile yapılacak protokol çerçevesinde proje
sahibince karşılanacaktır. Buna ilaveten, 31.03.2007 tarih ve 26479 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkında
Yönetmelik” ve 15.05.1997 tarih ve 22990 sayılı “Karayolları Kenarında Yapılacak ve
Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır.
2
Projenin inşaat ve işletme aşamalarında; 2872 sayılı “Çevre Kanunu” ve ilgili
yönetmelikler ile diğer mevzuat kapsamında çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi için
gerekli her türlü izinler alınacak ve ilgili yönetmeliklere uyulacaktır. Gerekli kamu kurum ve
kuruluşlardan izin alınmadan faaliyet geçilmeyecektir Ayrıca;
371
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
11.08.1983 tarih ve 18132 “2872 Sayılı Çevre Kanunu” ve 13.05.2006 tarih ve
138527 sayılı “5491 Sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”
1380 Sayıl Su Ürünleri Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkan ve
çıkartılacak kanun ve yönetmeliklere,
6831 Sayılı Orman Kanunu
4857 Sayılı İş Kanunu
3213 Sayılı Maden Kanunu
167 Sayılı Yeraltı Suları Kanunu
5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu
06.05.1930 tarih ve 1489 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanuna
03/10/2013 tarih ve 28784 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği”
29/04/2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 14/09/2012 tarih ve 28411 sayılı Resmi Gazete) “Çevre Kanununca Alınması
Gereken İzin Ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik”
24/08/2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği”
22/05/2012 tarih ve 28300 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Atık Elektrikli Ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği”
31/08/2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 05/11/2013 tarih ve 28812 sayılı Resmi Gazete) “Atık Pil Ve Akümülatörlerin
Kontrolü Yönetmeliği”
30/07/2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan (Değişiklik:
05/11/2013 tarih ve 28812 sayılı Resmi Gazete) “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”
05/07/2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik”
26/03/2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik”
06/10/2010 tarih ve 27721 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik”
19/04/2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 05/11/2013 tarih ve 28812 sayılı Resmi Gazete) “Bitkisel Atık Yağların Kontrolü
Yönetmeliği”
18/03/2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Hafriyat Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği”
14/03/1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 05/04/205 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete) “Katı Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği”
30/12/2009 tarih ve 27448 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 21/12/2010 tarih ve 27792 sayılı Resmi Gazete) “Ömrünü Tamamlamış Araçların
Kontrolü Hakkında Yönetmelik”
25/11/2006 tarih ve 26357 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 10/11/2013 tarih ve 28817 sayılı Resmi Gazete) “Ömrünü Tamamlamış
Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği”
14/03/2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 05/11/2013 tarih ve 28812 sayılı Resmi Gazete) “Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği”
22/07/2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 21/03/2014 tarih ve 28948 Resmi Gazete) “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”
09/01/2006 tarih ve 26048 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği”
04/06/2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 27/04/2011 tarih ve 27917 sayılı Resmi Gazete) “Çevresel Gürültünün
Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği”
08/06/2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği”
372
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
30/11/2013 tarih ve 28837 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü İle Benzin Ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği”
06/06/2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 05/05/2009 tarih ve 27219 sayılı Resmi Gazete) “Hava Kalitesi Değerlendirme Ve
Yönetimi Yönetmeliği”
03/07/2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 10/11/2012 tarih ve 28463 sayılı Resmi Gazete) “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin
Kontrolü Yönetmeliği”
25/04/2012 tarih ve 28274 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik”
27/10/2010 tarih ve 27742 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 15/02/2013 tarih ve 28560 sayılı Resmi Gazete) “Atıksu Altyapı Ve Evsel Katı
Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul Ve Esaslara İlişkin
Yönetmelik”
31/12/2004 sayı ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 25/03/2012 tarih ve 28244 sayılı Resmi Gazete) “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği”
26/11/2005 tarih ve 26005 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 30/03/2010 tarih ve 27687 Resmi Gazete) “Tehlikeli Maddelerin Su Ve
Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği”
08/06/2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 11/07/2013 tarih ve 28704 sayılı Resmi Gazete) “Toprak Kirliliğinin Kontrolü Ve
Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik”
15.05.2014 tarih ve 29001 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”
29/12/2012 tarih ve 28512 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“İş Sağlığı Ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği”
07/04/2012 tarih ve 28257 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Yeraltı Sularının Kirlenmeye Ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik”
30/11/2012 tarih ve 28483 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği”
04.04.2014 tarih ve 28962 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”
10/03/1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 03/04/2012 tarih ve 28253 sayılı Resmi Gazete) “Su Ürünleri Yönetmeliği”
22/01/2003 Tarih ve 25001 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren
“Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili
Yönetmelik (2000/14/AT)”
18/07/1997 tarih ve 23053 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 19/02/2014 tarih ve 28918 sayılı Resmi Gazete) “Karayolları Trafik Yönetmeliği”
17/02/2005 tarih ve 25730 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
(Değişiklik: 11/04/2014 tarih ve 28969 sayılı Resmi Gazete) “İnsani Tüketim Amaçlı Sular
Hakkında Yönetmelik”
19/03/1971 tarih ve 13783 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik”
24/12/1973 tarih ve 14752 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak
Tedbirler Hakkındaki Tüzük”
04/04/2013 tarih ve 28962 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Sulak Alanları Korunması Yönetmeliği”
18/04/2014 tarih ve 28976 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Orman Kanunun 17 ve 18 nci Maddelerinin Uygulama Yönetmeliği
hükümlerine uyulacaktır.
373
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
NOTLAR VE KAYNAKLAR
ALI, I., JAIN, C.K., 2005. Wastewater Treatment and Recycling Technologies. (J. LEHR ve J.
KEELEY editör). Water Encyclopeia, Wiley-Interscience, U.S.A, s.808-814.
ANAGNOSTIDIS, K. & KOMÁREK, J., 1988. Modern approach to the classification system of
cyanophytes.
AMBRASEYS, N. N. and ZATOPEK, A. 1969. The Mudurnu Valley earthquake of July 22nd
1967, Bull. Seism. Soc. Am., 59, 521-589.
ATAKAN, Y., 2006. Kömürlü Elektrik Santralları Çevrede Nükleer Santrallerden Daha Çok
Radyasyon Dozu mu Oluşturuyor?, Tübitak Bilim Teknik Dergisi Mayıs 2006.
AYDIN, A., SEZEN, Y., 1990. Kireçlemenin Doğu Karadeniz Bölgesi Asit Topraklarının Bazı
Özellikleri ile Bazı Makro ve Mikro Besin Elementlerinin Elverişliliğine Etkisi. Atatürk Üniv.
Ziraat Dergisi Cilt:21, Sayı:1, Sayfa:94-105.
BARKA A., 1996. Slip distribution along the North Anatolian Fault associated with the large
earthquakes of the period 1939 to 1967. Bull. Seismol. Soc. Am., 86, 1238–1254.
BARKA, A.A. ve KADİNSKY-CADE, K., 1988. Strike-slip fault geometry in Turkey and its
influence on earthquake activity. Tectonics, 7, 3, 663-684.
BARKA, A.A., 1992. The North Anatolian fault zone. Annales Tectonicae, VI, 164-195.
Bartın İli Çevre Durum Raporu, 2011.
Bartın Tarım Master Planı, 2005.
BİLECENOĞLU, M., Taşkavak, E., MATER, S., and KAYA, M., 2002. Checklist of marine
fishes of Zootaxa. 113:1-194.
BOZKURT, E., 2001. Neotectonics of Turkey-a synthesis. Geodinamica Acta, 14, 3-30.
BP Statistical Review of Word Energy June, 2010 - 2012, Norway.
BULUT, M., 1992. Bartın-Amasra Taşkömürü Havzasının Jeolojisi, MTA, Ankara.
DAVUTOĞLU, C., 2008. Termik Santral Bacagazı Arıtma Tesisi Kaynaklı Koagülasyon
Çamurunda Florür Giderimi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans
Tezi, Adana.
DIETRICH L., 1995. "Von der östlichen zur
Kulturgeschichte, Vol. 77, Issue 1, pp. 1–30 (10f.)
westlichen
Windmühle", Archiv
für
DELOITTE, Linyit Kömürü Sahalarının Ekonomiye Kazandırılması, 2010, İstanbul.
DELOITTE, Türkiye Elektrik Enerjisi Piyasası 2010-2011 Beklentiler ve Gelişmeler, 2010,
İstanbul.
EMRE, Ö., ERKAL, T., TCHEPALYGA, A., KAZANCI, N., KEÇER, M., ÜNAY, E., 1998. Doğu
Marmara Bölgesinin Neojen-Kuvaternerdeki evrimi, Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 120, pp.
233-258.
374
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı (ETKB), 2010 Yılı Genel Enerji Dengesi, 2010, Ankara.
ENOCH, G.D., VAN DEN BROEKE, W.F., SPIERING, W.; 1994. Removal of Heavy Metals
and Suspended Solids From Wet Lime (Stone) – Gypsum Flue Gas Desulphurisation Plants
by Means of Hyrophobic and Hyrophilic Crossflow Microfiltration Membrane. Journal of
Membrane Science, 87: 191-198.
EPA, 1998. Guidelines for Ecological Risk Assessment. U.S. Environmental Protection
Agency Washington, DC.
EÜAŞ, Elektrik Üretim Sektör Raporu, 2010, Ankara.
EÜAŞ, Elektrik Üretim Sektör Raporu, 2011, Ankara.
European Integrated Pollution Prevention and Control Reference Document on Best
Available Techniques for Large Combustion Plants July, 2006.
GEDİK, İ. ve ÖNALAN, M. 2001. Çamdağ (Sakarya ili) Paleozoyik stratigrafisine ait yeni
gözlemler. İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yerbilimleri Dergisi, 14, 1 – 2, 61 – 76.
GIBBS, R. 1970. Mechanisms controlling world water chemistry. Science, Vol. 170, pp. 10881090.
HADDERIGH, R.H., 1978. Mortality of young fish in the cooling water system of Bergum
power station. Verh. Internat. Verein. Limnol., vol. 20, pp. 1827-1832.
http://teias.gov.tr
http://tuikapp.tuik.gov.tr/Bolgesel/tabloOlustur.do#
http://www.bartin.gov.tr
http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/TR,9861/belediye-belgeli-tesis-envanteri.html
www.kgm.gov.tr
http://www.bartintarim.gov.tr
http://www.mta.gov.tr
http://www.bartintso.org.tr
http://www.amasra.gov.tr
www.cedgm.gov.tr
http://www.tupras.com.tr
http://www.energy.ca.gov
http://www.bell.it/En/hprc_en.htm
http://web.ogm.gov.tr
http://www.mercedes-benz.com.tr
375
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
http://www.pimakina.com.tr
http://www.cat.com
http://www.cukurovaithalat.com.tr
http://web.iveco.com
http://cpkompresor.com
http://www.tupras.com.tr
http://www.energy.ca.gov
http://www.bell.it/En/hprc_en.htm
ICON Arıtma Tesisleri Ltd, 2000. Wastewater Treatment In Thermal Power Plants In Thermal
Power Plants, Treatment of Washing Water Out of a Flue Gas Desulphurısatıon Process.
Avusturya, 151s.
IRVINE, L.M., WOELKERLING, W.J., 1986. Proposal to conserve Phymatolithon against
Apora (Rhodophyta:Corallinaceae), Taxon 35, 731-733.
IEO, 2011.
JOHN, D.M., WHITTON, B.A. ve BROOK, A.J., 2002. The Freshwater Algal Flora of the
British Isles, An identification guide tofreshwater and terrestrial algae, (Eds), pp. 433-468,
Cambridge: Cambridge University Press.
KOCAK, Ç., 2012. Türkiyenin Enerji Güvenilirliği ve Üretilebilir Kömür Rezervlerine Dayalı
Santrallerin Avantajları.
KOÇYİĞİT, A., BOZKURT, E., CİHAN, M., ÖZACAR, A. ve TEKSÖZ, B., 1999. 17 Ağustos
Gölcük-Arifiye (KD Marmara) Depremi Jeolojik Ön Raporu, ODTÜ, Jeol. Müh. Böl., 26 sayfa,
Ankara.
KEMA, 1972. Invloed van maaswijdte van de draaizeven op passage en overleving van met
het koelwater ingezogen jonge vis bij de Flevo-centrale. KEMA-memorandum VII 78-87, MObiol.
KEREY, I.E., 1985. Facies and Tectonic Setting of the Upper Carboniferous Rocks of
Northwestern Turkey. Special Publication of the Geological Society No.17, Blackwell
Scientific Publications, pp.123-128.
KİPMAN, E. 1974. Sakarya Çamdağ (Kestanepınar-Yassıgeçit köyleri arası) deniz çökelleri
demir cevherinin jeolojisi. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Monografileri, 25, 72 s.
KOÇAK, Ç., 2012. Türkiye’nin Enerji Güvenilirliği ve Üretilebilir Kömür Rezervlerine Dayalı
Santrallerin Avantajları.
KYLIN, H., 1956: Die Gattungen der Rhodophyceen. Lund, 673 pp.
KOÇYİĞİT, A., YUSUFOĞLU, H. ve BOZKURT, E., 1999. Evidence from the Gediz graben
for episodic two-stage extension in western Turkey. J. Geol. Soc., London, 156, 605–616.
376
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
LEFERS, J.B., VAN DEN BROEKE, W.F., VENDERBOSCH J., KETTELARIJ, A., 1987.
Heavy Metal Removal from Wastewater from Wet Lime (stone)-Gypsum Flue Gas
Desulfurization Plants. Water Research, 21: 1345-1354.
NUHOĞLU, Y., TOSUNOĞLU, V., YILDIRIM, Y., 1995. Enerji santrallerinin oluşturduğu asit
yağmurları. Çevre Sempozyumu, 18-20 Eylül, S:555-559, Erzurum.
RUSSEL, F.S., 1976. The Planktonic Stages of British Marine Fishes, Academic Pres Inc.
Ltd., London, p. 524.
SANİN, D. 2007. Evsel ve Endüstriyel Atıksu Arıtma Tesislerinin Projelendirilmesi ve
İşletilmesi Semineri, 16 s., Ankara.
ŞAROĞLU, F., EMRE Ö., KUŞCU, İ., 1992. Active Fault Map of Turkey. General Direrctorate
of Mineral and Research Exploration of turkey Publication.
ŞAROĞLU, F., EMRE, Ö. ve BORAY, A., 1987. Türkiye'nin diri fayları ve depremselliği: MTA
Rap. 8174 (yayımlanmamış), Ankara.
SELÇUK, N., 2012. Temiz Kömür Yakma Teknolojileri Ve Süperkritik Buhar Santralları, Orta
Doğu Teknik Üniversitesi, Kimya Mühendisliği Bölümü, Ankara.
ŞEN, O., 1997. Inversions and air pollution in Istanbul. Int. J. Environment and pollution. Vol.
8 Nos. 1/2. pp. 158-163.
ŞENGÖR, A.M.C., 1979, Thc North Anatolian Fault, Its age, offset and tectonic significance:
J.Geol.Soc. of Lond., c.136, s. 296-282.
TEİAŞ, Faaliyet Raporu, 2012.
TKİ, Linyit Sektör Raporu, 2010, Ankara.
TKİ, Taşkömürü Sektör Raporu, 2012, Ankara.
TKK, İnceleme Kurulu Raporu, 1995, Ankara.
TUNÇER, M., 2011. Zonguldak, Bartın, Karabük İlleri Güçlü (Potansiyeller) ve Zayıf Yönler
(Darboğazlar) Analizi, 2011.
Türkeş, M., 1996. Spatial and temporal analysis of annual rainfall variations in Turkey. Int. J.
Climatol. 16: 1057-1076.
Türkeş, M., 1998. Influence of geopotential heights, cyclone frequency and Southern
Oscillation on rainfall variations in Turkey, Int. J. Climatol. 18: 649-680.
Zonguldak, Bartın, Karabük Planlama Bölgesi 1/100 000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı
Araştırma Raporu, 2006.
WARK K., WARNER C.F., DAVIS W.T., 1998. Air Pollution-Its Origin and Control AddisonWesley, 3rd Edition.
WEHR, J.D., SHEATH, R.G., 2003. FreshwaterAlgae of North America, San Diego:
Academic Pres(Eds), 177-196 ,Woelkerling, W.J., (1983). The Audouinella (AcrochaetiumRhodochorton) complex(Rhodophyta), present perspectives, Phycologia, 22 figs, 10 tables,
22, 59-92.
377
HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Hema Termik Santrali
ve Kül Depolama Sahası Projesi
Nihai ÇED Raporu
WHITEHEAD, P. J. P., BAUCHOT, M.-L., HUREAU, J.-C, NIELSEN, J. & TORTONESE,.
E.,1986. Fishes of the North-eastern Atlantic and the Mediterranean, Volume III, 1-1473,
Paris, UNESCO.
World Energy Outlook (WEO), 2011.
WOELKERLING, W.J., 1983. The Audouinella(Acrochaetium-Rhodochorton) complex
(Rhodophyta), present perspectives,Phycologia, 22 figs, 10 tables, 22, 59-92.
YÜKSEK, A. and GÜCÜ, A.C., 1994. Computer Aided Fish Egg Identification (Black Sea
Pelagic Eggs), (in Turkish). Karadeniz Eğitim-Kültür ve Çevre Koruma Vakfı, İstanbul, p. 51.
378

HEMA TERMİK SANTRALİ 2X(660 MWe-669,4 MWm

Tünel Dergisi 3 - Tünelcilik Derneği

Teknik Güç 240. sayı (1058 KB)

soma faciası ön raporu - Maden Mühendisleri Odası

2014 başlangıç ödeneği - Meteoroloji Genel Müdürlüğü

Özgeçmiş Dosyası İçin Tıklayınız

 5 AĞUSTOS- PH, TUZLULUK-KDK

depremlerin önceden belirlenmesi için adapazarı

2004-SRAP-200 Kişilik Eğitim Projesi

Bölüm Y.Lisans/ Doktora Öğrenci No Adı Soyad Seminer Konusu

B - İsg , İş sağlığı ve güvenliği,isg ders notları hap, 27 Aralık 2014 isg