Doç.Dr. V. Soydal ATASEVEN Mustafa Kemal Üniversitesi Veteriner Fakültesi Viroloji Anabilim Dalı, Hatay Sığırların Nodüler Ekzantemi - Afrika Hastalığı (LSD) Sığırların Üç Gün Hastalığı (Bovine Ephemeral Fever) Sığır Löykozu – Sinsi Hastalık (Enzootic Bovine Leukosis) Virus Nedenli Hayvan Hastalıklarının Temel Ekonomik Etkileri • Hastalıklardan kaynaklanan ekonomik etkiler doğrudan ve dolaylı etkiler olmak üzere iki kısımda incelenebilir. • Dolaylı ekonomik etkiler,  İlgili sektör ve ilişkili diğer endüstrilere olan etkiler,  İhracata olan etkiler,  İstihdama yönelik etkiler, • Doğrudan ekonomik etkiler;  Tüketici refahına olan etkiler,  Salgınlarla mücadele faaliyetleri,  Turizm sektörüyle ilgili etkiler,  Hastalık kaynaklı verim kayıpları,  Sosyal ve çevresel etkiler,  Ölümler,  Eğer salgın  Ödenen tazminatlar. zoonoz (Hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklar) bir karakter sergiliyorsa insan sağlığına yönelik etkiler. 2 AFRİKA HASTALIĞI SIĞIRLARIN NODÜLER EKZANTEMİ Lumpy Skin Disease 2013 234 salgın Lübnan (1), Ürdün (2), Filistin (58), İsrail (172), Turkey (1) • Etkilenen Hayvan Sayısı: - 1996 olgu - 247 ölen hayvan - 198 imha 1. Nasıl Bir Hastalıktır? HASTALIK, İNSANLARA BULAŞMAMAKTADIR. • Sığırlar ve mandalarda ateş ve deride nodüllerle (şişkinlik) karakterize çiçek virusunun (poxvirus) neden olduğu bir hastalıktır. LSD virusu, koyun-keçi çiçeği virusu ile akraba olmasına rağmen, Sığırdan→Koyun/keçiye veya Koyun/keçiden →Sığıra bulaşma gerçekleşmemektedir. 2. Hastalığı Nasıl Tanıyabiliriz? Yeni doğan buzağılar ve 2 yaşına kadar olan genç hayvanlar en duyarlı grupta yer almaktadır. 2-5 haftalık kuluçka süresi Klinik belirtiler görülebilir veya görülmeyebilir !!! 41°C ateş Lenf yumrularında büyüme Nodül Gelişimi ve Süt Veriminde Ani Azalma Baş, boyun, meme, perineum, ayaklar Gastrointestinal mukoza (Mide-barsak mukozası) ve akciğerlerde tipik nodüllere sıklıkla rastlanmaktadır. 3. Nasıl Bulaşır? BİRİNCİL BULAŞMA YOLU: SOKUCU SİNEKLER KENELER İKİNCİL BULAŞMA YOLU DİREK TEMAS: • Deri lezyonları, • Salya, • Burun akıntısı, • Süt, • Sperma, • Karkas… • HAYVAN HAREKETLERİ HAYVAN PAZARLARI ORTAK YAYILIM VE BARINMA ALANLARI ÇAYIR/MERA/AHIR Ölüm oranı 1% ile 20% arasında değişmektedir. 4. Korunma ve Kontrol Tedbirleri Nelerdir? 1. İLGİLİ KURULUŞLARA HASTALIK ÇIKIŞININ BİLDİRİLMESİ.... 2. KARANTİNA TEDBİRLERİNİN UYGULANMASI… 3. AŞILAMA 4. DEZENFEKSİYON 5. VEKTÖR (SİNEK) MÜCADELESİ Dezenfeksiyon KABA TEMİZLİĞİ YAPILMADAN UYGULANAN DEZENFEKSİYON ETKİSİZDİR!!! Kuarterner Amonyum Bileşikleri %0.5 Virkon S %2 İyot İçeren Dezenfektanlar %2-3 Sodyum Hipoklorit Aşılama • ‘’Atenüye Canlı Aşı ‘’ formunda hazırlanmaktadır. 1. Atenüye Canlı Neethling suşunu içeren LSD aşısı (Orijinal Aşı) 2. Atenüye Canlı Koyun Çiçeği Aşısı (Alternatif Aşı) 3 yıla kadar Etkili Korunma Sınırlı Korunma 1. Aşı bölgesinde kızarıklık 2. Süt veriminde geçici azalma 5.Laboratuvara Hangi Örnekleri Göndermeliyiz? 1. EDTA içeren tüplere alınacak ‘’ANTİKOAGULAN KAN’’Ateşin en yüksek olduğu erken dönemde. 2. NODÜLLER 3. LENF YUMRULARI 6. Yasal Mevzuatlar Nelerdir? Ülkemizdeki Mevzuat • İhbarı Mecburi Hayvan Hastalıkları arasında yer almaktadır (5996/2011). • • • • Karantina, Aşılama, İmha/İtlaf, Dezenfeksiyon. 7. Yetiştiricilik ve Verim Üzerine Etkileri Nelerdir? Yetiştiricilik ve Verim Değerleri Üzerine Etkisi 1. Aşırı Zayıflama 2. Süt Veriminde Azalma 3. Gebe İneklerde Atık Vakalarında Artış (Abort↑) 4. Geçici infertilite 5. Deride Kalıcı Deformasyon 6. Mastitis (Nadiren) 7. Topallık HASTALANAN HAYVANLARDA TAM İYİLEŞME 6 AYA KADAR UZAYABİLİR. The Center for Food Security and Public Health, Iowa State Univ. (2014). Lumpy Skin Disease. SIĞIRLARIN ÜÇGÜN HASTALIĞI Bovine Ephemeral Fever 1. Nasıl Bir Hastalıktır? HASTALIK, İNSANLARA BULAŞMAMAKTADIR. • Sığırlar ve mandalarda, sadece sokucu-kan emen sineklerle bulaşan ve aniden yükselen ateş tablosuyla karşımıza çıkan virusların neden olduğu bir hastalıktır. 2. Hastalığı Nasıl Tanıyabiliriz? 1-10 gün kuluçka süresi (~3-5 gün) 41°C Ateş Süt Veriminde Azalma Salivasyon, Taşikardi, Seröz burun akıntısı, Gözyaşı akıntısı Tremor ve Felçler Ölüm Depresyon Akciğer amfizemi Yutkunma Rekleksinin Kaybı Aspirasyon Pnömonisi AĞIR KLİNİK TABLO - Genellikle yüksek süt verimine sahip inekler ve boğalarda 3. Nasıl Bulaşır? Haziran Eylül SOKUCU SİNEKLER Culicoides sp. KENELER Sivrisinek 1 yaşına kadar olan genç hayvanlarda rastlanmamaktadır. Ölüm oranı: 1-30% 1. Yüksek süt verimine sahip hayvanlar 2. Yüksek yağ içeren rasyon verilen hayvanlar 3. Boğalar 4. Korunma ve Kontrol Tedbirleri Nelerdir? 1. VETERİNER HEKİME BİLDİRİM, 2. VEKTÖR (SİNEK) MÜCADELESİ 3. AŞILAMA 4. DEZENFEKSİYON 5. Laboratuvara Hangi Örnekleri Göndermeliyiz? Hastalığın 1-3. günlerinde ateşin en yüksek olduğu erken dönemde. EDTA içeren tüplere alınacak ‘’ANTİKOAGULAN KAN’’ 6. Yetiştiricilik ve Verim Üzerine Etkileri Nelerdir? Yetiştiricilik ve Verim Değerleri Süt Verimi (gün) Canlı Ağırlık Kaybı (kg) Boğalarda İnfertilite Kesim/İmha Nedenli Kayıplar Kayıp % 10-15 (Tam iyileşme 1 ayı bulabilir.) Günlük ortalama kayıp %10 6 aya kadar uzayabilir. SIĞIR LÖYKOZU Enzootic Bovine Leukosis 1. Nasıl Bir Hastalıktır? • Sığırlarda lenfo-retiküler dokuların kronik seyirli (Birkaç yıl belirti göstermeden ilerleyen) bir hastalığıdır. 3 yaşından küçük sığırlarda (Sporadik Löykoz) • Lenfosit artışı ile karakterize kan tablosu değişiklikler… 3 yaşından büyük sığırlarda (Enzootik Löykoz) • Lenf bezlerinde tümör oluşumu… 2. Yetiştiricilik ve Verim Üzerine Etkileri Nelerdir? Yetiştiricilik ve Verim Değerleri Enfeksiyonlara Duyarlılık Sürü Bağışıklığının İstenilen Düzeye Ulaşmaması Süt Verimi (gün) Kayıp Solunum yolu hastalıkları ve mastitis görülme sıklığı sağlıklı hayvana göre çok yüksek Aşılamaya rağmen hastalık sirkülasyonu % 2.5 (Ortalama 30 lt süt veren bir ineğin 0,75 lt sütü kayıp) Gebe Kalma Oranı Canlı Ağırlık Kaybı (kg) OIE Manual (2012). Enzootic Bovine Leukosis. Sağlıklı hayvana göre daha düşük Aylık ortalama kayıp %5-20 3. Nasıl Bulaşır? 1. Steril olmayan malzeme kullanımı (%70↑), 2. Hasta annelerden süt emen buzağılara, hastalık erken dönemde bulaşır (%50↑), 3. Doğrudan hasta hayvanla yakın temas (%10↑), 4. Karasinek/sivrisinek/kene gibi vektörler ile (~%10), 5. Anneden Yavruya transplasental yol ile (~%5). 4. Nasıl Mücadele Edilir? AŞISI YOKTUR !!! 1. Test Hasta Olduğu Tespit Edilen Hayvanların Kesimi - Maliyeti yüksektir. Büyük sürülerdeki yüksek pozitiflikte uygun bir yöntem değildir. 2. Test ve Ayrım - Sürü 3 ay aralıklarla test edilir. - Orta düzeyde bir sürece (2 yıl ) ihtiyaç vardır. - Orta ölçekli maliyet gerektirir. - Biyogüvenlik tedbirlerine ağırlık verilmesi önemlidir. 3 ay arayla gerçekleştirilen iki testi takiben hasta hayvan tespit edilmeyen sürülerden hastalığın elimine edildiği (temizlendiği) söylenebilir. 5. Laboratuvara Hangi Örnekleri Göndermeliyiz? 1. Silikon jelli içeren tüplere alınacak ‘’KOAGULE KAN’’ KAN SERUMU 2. ‘’SÜT’’ 6. Yasal Mevzuatlar Nelerdir? Ülkemizdeki Mevzuat • İhbarı Mecburi Hayvan Hastalıkları arasında yer almaktadır (5996/2011). • Karantina • Kesim • Dezenfeksiyon İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM.