GUARDIAN GlassTime 8. Seffaf Cam Yapi..............................................................99 8.1 8.1.1 Cepheler.................................................................................101 Cephe Islevleri.......................................................................101 Sicak Cephe | Soguk Cephe | Çift Çidarli Cephe 8.1.2 Cephe Konstrüksiyonlari.......................................................104 Kapakli Cephe | Silikon Cephe | Noktasal Tutuculu Cephe | Membran Cephe 8.2 8.2.1 8.2.2 8.2.3 8.2.4 Spandrel Camlar....................................................................110 SunGuard® Kaplamalara Boya Uygulamasi.........................110 Rulo Teknigi............................................................................111 Serigrfi Baski Teknigi..............................................................111 Diger Üretim Teknikleri..........................................................112 8.3 8.3.1 Dekoratif Camlar...................................................................112 Üretim Teknikleri....................................................................113 Cam Üzerine Dogrudan Serigrafi | Cam Üzerine Transfer Baski | Dekoratif Lamine Güvenlik Cami | Lamine Camda Renkli Folyo | Dekoratif Lamine Cam 8.4 8.4.1 8.4.2 8.4.3 8.4.4 8.4.5 Bükülmüs Mimari Cam..........................................................116 Gereksinimler.........................................................................116 Cam Türleri.............................................................................117 Bükme Türleri.........................................................................117 Biçim Belirleme......................................................................118 Özel Durumlar........................................................................119 Bölgesel Kamburluk | Radius Keskinligi | Burulma | Kayiklik | Teget Geçisler 8.4.6 Statik Özellikler......................................................................121 8.5 8.5.1 8.5.2 8.5.3 8.5.4 Özel Cam Uygulamalari........................................................122 Yürünebilir Camlar.................................................................122 Asansör Camlari......................................................................123 Kontroledilebilen Camlar......................................................124 Elektromanyetik Sönümlenmeli Camlar, Antiradar Kaplamalari............................................................124 Antireflekte Camlar................................................................126 8.5.5 Berlin Garı SunGuard® HP Neutral 60/40 Van Gerkan, Marg und Partner Architekten 98 99 8 GUARDIAN GlassTime Cam, yüzyıllar boyunca duvarların irili ufaklı “ışığa açılan” kısımlarını işgal etmiştir. Bu durum son otuz yılda önemli ölçüde değişmiştir. Günümüzde camın kendisi yapı bütünlüğü teşkil etmekte ve şeffaf ve doğal mimarinin oluşmasını sağlamaktadır. Her türlü hava koşulu ve tehlikelerden koruyan bu yapı bütünlüğü uzmanlık dilinde cephe olarak adlandırılmaktadır. Bilim, teknoloji ve araştırmaların yanı sıra sanat ve mimari de cephe olanakları konusunda çeşitliliğe katkı sağlamıştır. Estetik, işlevsellik ve konstrüksiyon ön planda olmalı ve planlama aşamasında en açık şekilde tanımlanmalıdır. Cam cephelerin dış izlenimi sürekli olarak yansıma oranından etkilenmektedir. Cepheler isteğe göre ayna gibi yansıtıcı, renk vurgulu veya düşük yansıtıcı olabilmektedir. Gün ışığının havaya bağlı değişimi, güneşin değişen konumu, gökyüzünün rengi ve bitki örtüsünün mevsim değişikliği bu yansımayı etkilemektedir. Ek olarak iç ışıklar da görüntüyü etkilemektedir. Bunun nedeni de cam cephelerin isteğe bağlı olarak görünebilir olan veya cam seçimine göre -gün ışığındaki yansıma aracılığıyla- optik olarak nötrleştirilebilen şeffaf ve opak yüzeylerden oluşmasıdır. Şeffaf pencere ve opak gizleme arasındaki renk dengesi yaklaşık olarak mümkündür, çünkü şeffaf levhanın renk etkisi arkasındaki alandan ve ışık oranından etkilenmektedir. Bir cephenin sıradan görevi olan korumanın yanı sıra cam cephelerde işlevsellik bakımından önemli başka önemli kriterler de yer almaktadır. Bir yandan cepheden enerji elde imkanı mevcutken diğer yandan yazın ısı korumasına dikkat edilmelidir (bkz. Bölüm 5.5). Beton, çelik veya alüminyum çerçeve bakımından rüzgar, vakum ve kar nedeniyle oluşan statik yükün yanı sıra cam ağırlıklarının da desteklenip yönlendirilmesi sağlanmalıdır. Şeffaf Cam Yapı 8.1Cepheler Cam cepheler iki açıdan değerlendirilmelidir: Birincisi fonksiyon, ikincisi konstrüksiyon. 8.1.1 Cephe Fonksiyonları Cephe fonksiyonu, bina dış kaplamasının etkisinin nasıl oluşturulduğunu tanımlamaktadır. Üç temel alternatif mevcuttur: 8.1.1.1 Sıcak Cephe Sıcak cephe, opak elemanın hava koşullarına karşı koruyan cam levhasının arkasında, iç tarafta bir buhar bariyeriyle gizleme plakasına (sandviç elemanı) bağlı ısı yalıtımının mevcut olduğu tek kabuklu bir sistemi ifade etmektedir. Bu izolasyon şeffaf yalıtım camlarının alt tarafında cephe konstrüksiyonuna bir bütün olarak yerleştirilmekte ve baskı şeritleriyle sabitlenmektedir. Gizleme yerinin buhar difüzyon sızdırmazlığı kenar yapışkanı ve mühürle sağlanmaktadır. Böylece hem opak hem de şeffaf öğeler sadece yapı bütünlüğü ve hava koşullarına karşı koruma işlevini değil, aynı zamanda ısıya, sese ve yerine göre yangına karşı koruma görevini de üstlenmiş olmaktadır. İzolasyon camı Sandviç elemanı 8 Sıcak cephe Ancak bu opak paneller yapıya bağlı olarak bir sütun kiriş yapısında dört taraflı çerçeve gerektirmektedir. 100 101 GUARDIAN GlassTime Şeffaf Cam Yapı 8.1.1.2 Soğuk Cephe Sıva altı ve ön bölmeli cam katmanlı soğuk cepheler cam yapısında köklü bir geleneğe sahiptir. Yapı fiziksel ve teknik işlevler gizleme alanında iki cidarlı bir yapı tarafından sağlanmaktadır. Dış cidar hava koruması ve optik tasarım amaçlıdır. Bu işlem, birikmiş ısıyı ve nemi tahliye etmek için arkası havalandırmalı cam levhayla gerçekleştirilmektedir. Bu levha genellikle güneş korumalı camdandır ve şeffaf pencereye renkli olarak ayarlanmaktadır. Sabitleme alternatifleri özel tasarım olanaklarına bağlı olarak her yönlü, iki yönlü veya nokta destekli olabilecek şekilde geniş bir yelpaze sunmaktadır. Cephenin ısı yalıtımını şeffaf yalıtım camlı pencerenin alt bölümündeki bu gizleme levhasının arkasındaki yalıtıcı opak duvar yüzeyi sağlamaktadır. Izolasyon camı 102 İlave cephe Arkası havalandırmalı cam levha Etkileşimli cephe Soğuk cephe 8.1.1.3 Çift Cidarlı Cephe Bu cephe türünün birçok ismi vardır. “Çift cidarlı cephe”, “ilave cephe” olarak da adlandırılmaktadır. Bu yapı türü temel olarak atık hava cephesidir ve daha önce anlatılan soğuk cepheye benzerdir, ancak gizlemenin her iki kabuğu arasındaki boşluk daha geniştir. Ayrıca şeffaf cephe parçaları, yani izolasyon camlı pencereler entegre edilmektedir. İlave cephe, optik veya ses tekniğiyle alakalı olarak mevcut bir cephenin önüne yapılabilir. İzolasyon cami Entegre güneş koruması Bu çeşit, genellikle etkileşimli cephe olarak nitelendirilmektedir. Alternatif olarak ara bölmede güneş koruma önlemleri bulunan fakat güneş ışınımıyla ısınan havanın uygun miktarda binanın enerji yönetimine eklendiği bir ek iç kabuk düşünülebilir. Aktif çift dokulu cephe olarak nitelendirilen bu çeşit binanın giderlerinde ciddi düşüş sağlayabilmektedir. Bu ek kabuklar geçmişte çoğunlukla güneş korumalı temperli camlardan yapılmıştır ve şu anda trend, hasar durumunda ekstra sağlamlık sunan ve iki kısmi temperli camdan oluşan lamine camının kullanımı yönündedir. Ara boşluk, kanatçık veya jaluzi gibi ek güneş koruma önlemi amacıyla kullanılmaktadır. O bölümde ısınan hava ve oluşan yoğuşma kata göre dışarıya yönlendirilmektedir. Çift cidarlı cephe Bir cam cephenin işlevi mantık olarak kullanılan cama bağlıdır. Geçmişte üretim teknolojisine bağlı sebeplerden ötürü “daha basit” güneş koruma camları kullanılmıştır, ancak günümüzde GUARDIAN geniş bir güneş koruma camı yelpazesine sahiptir. Bu palet ExtraClear® float camların güneş enerjisini yansıtan fakat ara bölümde oluşan ısıyı eksiksiz dışarıya salan özel güneş koruma kaplamalarıyla kombinasyonlarını temel almaktadır. Aktif cephe 103 8 GUARDIAN GlassTime Böylelikle havalandırılmış cephenin “çarpma levhası” denen dış levhasında üst seviyede nötrlük elde edilmiş ve aynı zamanda dış yansımada beklentileri tamamen karşılayan dinamik bir seçicilik spektrumuna ulaşılmış olmaktadır. Çünkü güneş ışınlarının yansıması ne kadar güçlüyse içerideki gölgeleme sistemlerinin kullanımı daha az olacaktır ve görüş açıklığı engellenmeyecektir. Ürün Bölüm 10’da listelenmiştir. Camda, temper ile Lamine özelliklerindeki gelişmeler sayesinde ortaya çıkan üstün teknolojik kaplama ve bükülebilme özellikleriyle GUARDIAN müşterilerine üstün rekabet avantajları sunmakta ve cephe yapısına yeni bir soluk getirmektedir. Bu camların büyük bölümü özel tasarım elde etmek için birçok tasarım bileşenleri içermektedir (bkz. Bölüm 8.3) 8.1.2 Cephe Konstrüksiyonları İşlevin yanı sıra giydirmeyi bina gövdesiyle birleştirme de elbette konu dahilindedir. 8.1.2.1 Kapaklı cephe Günümüzde cam cephelerin çoğunluğu kapaklı sistemle yapılmaktadır. Yükü taşıyan dikmeler temelden çatıya kadar sabit, optik olarak arzu edilen, statik ve ürün teknolojisi bakımından mümkün aralıklarda sıralanmaktadır. Bu sütunlar bina konstrüksiyonuna sağlam biçimde demirlemiştir ve tüm yükleri oraya yönlendirmektedir. Dikme-kiriş cephesi Yukarıya doğru uzanan bu “uzun alanlar” hem işlevsel hem de optik açıdan belli sayıda enine kiriş ile kesintiye uğramaktadır. Bu kirişler cam ağırlığını taşımakta ve sütunlara iletmektedir. Camların ayarlanması ve yerlerine tam olarak yerleştirilmesinden sonra sütun ve kirişlere cam öğelerini sabitleyen ve sızıntıyı önleyen baskı şeritleri monte edilmektedir. Şeffaf Cam Yapı Oluk bölgesinde biriken nemi terleme ve yoğuşma suyuyla tahliye etmek için dışarıya çıkışı olan bir iç drenaj vardır. Optik görüntüyü birbirine klipslenen -hemen hemen her eloksal rengi bulunanve dış renk tasarımını oluşturan dış şeritler sağlamaktadır. Cephede istenen optik ve işleve göre piyasada aşırı inceden son derece genişe kadar şerit çeşitliliği mevcuttur. Aşırı ince profillerin genellikle açılır pencere özellikleri yoktur. Bu nedenle filigran ızgara dizaynının bozulmaması için havalandırılan veya kliması olan binalarda kullanılmaktadır. Kiriş sütun konstrüksiyonları yapı hukuku açısından ekstra kanıtlara gerek olmaksızın kullanılabilen yerleşik sistemlerdir. Kapaklı cephe Çapraz – optik izlenim 8.1.2.2 Silikon Cephe Daha önce anlatılan sütun kiriş cephesinde bağlantı ve dış şeritler daima cam yüzeyinin dışına taşarken bu “yapıştırılmış” cephe tamamen düz bir cephe optiği sunmaktadır. Bu cephede, cam öğesinin yapışık olduğu bir alüminyum adaptör çerçevesi görünmeden cam yükünü üstlenmektedir. Bu modül yükün yönlendirilebileceği bir sütun kiriş konstrüksiyonunun önüne monte edilmektedir. Önde gelen yapıştırıcı ve sızmayı önleyici madde üreticileriyle birlikte yılların getirdiği tecrübeyle bağlantılı olarak bu cephe tekniğinin karmaşık yapısı göstermiştir ki silikon cepheler sadece bütün sistem olarak uygulanmalıdır. Yalıtım camı Yapıştırma 8 Yapıştırma Structural Glazingcontası Yapıştırma Yapıştırma Yalıtım camı Structural Glazing Cephe 104 105 GUARDIAN GlassTime 8.1.2.3 Noktasal Tutuculu Cephe Bu tip sistemlerin üreticileri özel izinlere sahiptir. İznin olmaması durumunda münferit olarak inşaattan önce test talep edilmektedir. Bu yeni cephe tekniği nokta şekilli, rende veya yatak gerilimli bağlantılara yerleştirilen tutucuları temel almaktadır. Bu yapıda camdan gelen güç bu noktalardan genellikle hareket edebilen nokta tutma düğümüne, oradan da metal bağlantıyla masif alt konstrüksiyona iletilmektedir. Görünen dış levha dahil olmak üzere camın ağırlığı mekanik mesnet ve modül üzerinden konstrüksiyona aktarılmalıdır. Almanya’da toplam yapı yüksekliği sekiz metreye kadar olan yapıların cephelerine dış levhanın mekanik emniyeti olmadan da müsaade edilmektedir. Cam yapıların çoğu yükleri alabilen ve yönlendirebilen, morötesine dirençli kenar yapıştırması (bkz. Bölüm 3.4) olan özel seviye yalıtım camlarından oluşmaktadır. Dış cam olarak en az 6 mm kalınlıkta bir temperli cam kullanılmalıdır. Her tarafı boş gibi görünen ve en yakın öğeye belli bir mesafede duran cam kenarları özel strüktürel cam silikonlarıyla kaplanmaktadır. Bu noktada silikonun cam kenarlarına olağanüstü tutunma- Şeffaf Cam Yapı Silikon Cephe Çapraz – optik izlenim sına ve kullanılan tüm malzemelerin birbiriyle uyumuna dikkat edilmelidir (bkz. Bölüm 9.10). Ortaya çıkan son optik görüntü, “silikon dikişlerin” kaybolduğu düz cam bir yüzey teşkil etmektedir. Klasik yöntemde camdan geçen ve metal-cam temasını önlemek için karşılıklı levhalarla sabitlenmektedir. Bu kapak ve tutma levhaları yüzeyde çıkıntı oluşturmaktadır. Alternatif olarak özel konik tutucularla kuvveti sadece temas basıncı üzerinden delik kanatlarında tutan konik cam vidalamalar mevcuttur. Yalıtım camı Noktasal Destek Plastik destek Silikon Plastik contası Çapraz destek Yalıtım camı Noktasal destekli cephe GUARDIAN cephe sistemlerinin bu türünde uygun onaya sahip çok çeşitli güneş koruma camları sunmaktadır. Bu form, çıkıntısız düz cephe yüzeyine imkan sunmaktadır. Bir diğer alternatif de PVB folyo düzeyinde konuşlanan ve dış cam düz olup arka yüzündeki camda sabitleme için bağlantı havşa çıkıntısı bulunan lamine cam oluşturan destek noktalarıdır. Noktasal tutuculu cephe Çapraz – optik izlenim Phönix, Brüksel SunGuard® Solar Silver Grey 32 Jaspers-Eyers & Partner Architects 106 Bu tip yapılar için camların ölçümü levhaların müsaade edilen deformasyonu ve desteğin esnekliği göz önünde bulundurularak yapılmaktadır. Yük nedeniyle oluşan gerilimler destek başlıklarından baskı oluşturmaksızın taşıyıcı konstrüksiyon iletilmektedir. Cephedeki cam öğelerin ek yerleri morötesine dayanıklı kilit sistemleriyle kaplanmaktadır. 107 8 GUARDIAN GlassTime Bu şekilde monolitik camlardan oluşan ilave cepheler de izolasyon camı cepheleri gibi hayata geçirilmektedir. Bahsi geçen sistemde cam oluğu uygun sistemlerle havalandırılmakta ve yoğuşmanın ortadan kaldırılması sağlanmaktadır. Nokta destekli cepheler Almanya’da hukuki açıdan “düzensiz” yapılar arasında kabul edildiği için münferit durumlarda tüm yapı için onay alınması gerekmektedir. 8.1.2.4 Membran Cephe Delinmiş camlardan yapılan nokta tutuculu cepheye alternatif olarak yakın zamanda geliştirilmiştir. Bu yöntemde tüm cephe yüzeyi cam levhaların bağlantı aralığında tenis raketine benzer şekilde çelik halatlardan bir ağ ile kaplanmaktadır. Yatay ve dikey halatların düğüm noktaları aynı zamanda kendi dört köşesinde camı tutma görevi gören kıskaçlarla sabitlenmektedir. Cam öğelerinde delik olmasına gerek yoktur. Cepheye binen yük bu kıskaçlarla çelik halatlara, oradan da sabit çerçeve yapıya iletilmektedir. Ek yerlerinin birbirine tutturulmasıyla nokta destekli cephede olduğu gibi halat ağı optik olarak cam kenarlarının arkasında “kaybolmaktadır” ve böylelikle “konstrüksiyonsuz” bir görüş sunmaktadır. Şeffaf Cam Yapı Cam öğelerin deliksiz köşe bağlantısı gerilim birikmesini önlemekte ve bu sayede daha serbest boyutlandırma imkanı sunmaktadır. Halatın ön gerilimi, yük uçları dikey halatlardan temel ve çatı çerçevesine iletilmeden önce, tüm işlevler mevcutken yüzeyin tamamının kontrollü bir deformasyonuyla belirlenmektedir. Bu konstrüksiyon münferit durumlarda her zaman onay gerektirmektedir. Membran cephe Çapraz – optik izlenim yalıtım camı 8 Çelik halat Atriyum Cam tutucu Konstrüksiyon alanında membran cephe Basınç yayı öğesi Membran cephe 108 109 GUARDIAN GlassTime 8.2 Spandrel Camlar Spandrel camları, taban plakası, kolon, ısıtma, havalandırma, klima öğeleri veya elektrik kablosu kanalları ve boruları gibi konstrüktif ve işlevsel yapı parçalarını perdeleyen tam cam panellerdir. Bu nedenle opak gizleme camları binanın cephesinde her katta ara tavanın önünde bulunur ve pencerenin şeffaf cam öğelerine engel olur. Şeffaf camın istenen optiği ayarlanabilir veya kontrast vurgulu olabilir. Büyük projelerde istenen optiğe daha sonraki cephelerde de erişmek için 1:1 modelleme tavsiye edilmektedir. Dış spandrel camı sıcaklığa bağlı kırılmayı önlemek için temperli camdan olmalıdır. 8.2.2 Rulo Tekniği Bu camların ışık geçirgenliği istenen optik sonuçlara göre farklı üretim işlemleriyle elde edilmektedir. Üretim teknolojisinin dışında düz cam kaplamanın üstüne uygulanan boyanın yapışması ve uyumluluğu temper özelliği kadar önemlidir. GUARDIAN, hem düz cam kaplamalarda hem de bombeli, temperli, lamine ve opasite veya yarı saydamlık elde etmek için çeşitli renk uygulamaları işlemlerde engin tecrübelere sahiptir. Boya olarak genellikle farklı tekniklerle camın arka yüzüne uygulanan seramik boyalar kullanılmaktadır. Rulo, sprey, ipek baskı ve perdeleme teknikleri mevcuttur. 8.2.1 SunGuard® Kaplamalara Boya Uygulaması Silacoat® kaplama sistemiyle donatılmış SunGuard® tipi güneş koruma kaplamalarına seramik boyalarla baskı yapılabilmektedir. Ancak yakma işleminde seramik boyalar cam kaplamasıyla reaksiyona girebilir ve bulutlanma, bulanıklık veya en kötü ihtimalle kaplamanın tamamen tahribatına neden olabilir. Bu nedenle boyanın ve kaplamanın uyumunu üretim koşullarında mutlaka test etmek gerekir. 110 Şeffaf Cam Yapı Rulo tekniğiyle boya uygulamasında eşit düzeyde olağanüstü bir optik elde edilmektedir. Hem kalıcı cila kaplaması hem de temper sürecinde cam yüzeyi ve kaplamayla sıkıca birleşen seramik boya uygulanabilmektedir. Bu teknoloji büyük miktardaki üretimlerde kullanılmaktadır ve spandrel camları için idealdir. Rulo tekniği, görsel tanıtım 8.2.3 Serigrafi Baskı Tekniği Tüm yüzeyi kaplayan homojen boya uygulamaları için çoğunlukla kısmi boya uygulamalarında tercih edilen ve tasarım bileşenle- rine yönelik olarak bir teknik olan serigrafi kullanılmaktadır (bkz. Bölüm 8.3.1). Uygun olmayan temper koşulları kötü sonuçlar (yanma, renk, homojenlik, dayanıklılık, sızdırmazlık) doğurabilir. Ayrıca kaplamalı yüzeyde her baskı yanmadan sonra renk değişimine neden olabilir. Bu nedenle uygun modellemeler yapılmalıdır, çünkü son ürünün sorumluluğu ve kalitesinin kontrolü işlem görevlisindedir. SunGuard® spandrel camlarının üretimi ve renk seçimi konusunda ayrıntılı bilgi “seramik baskı – spandrel camları” teknik bilgi bölümünden alınabilir. 8 Baskı tekniği, görsel tanıtım 111 GUARDIAN GlassTime 8.3.1 Üretim Teknikleri 8.2.4 Diğer Üretim Teknikleri Bir diğer teknoloji tüm cam yüzeyine sürekli ve eşit düzeyde akan bir boya perdesine dayanmaktadır. Cam eşit olarak bu boya perdesi altından geçerek homojen bir şekilde kaplanmaktadır. Bu işlem tüm levha üzerinde daha kalın bir boya uygulamasıyla mümkün olan en iyi homojeniteyi elde etmek için büyük formatlı boya uygulamalarında kullanılmaktadır. Ancak bu yöntemde malzeme kullanımı had safhadadır ve bu nedenle günümüzde nadiren uygulanmaktadır. Küçük gruplar ve model gibi tek parçalar için bir seçenek de püsKürtme (sprey) tekniğiyle boya Şeffaf Cam Yapı uygulamadır. Bu yöntem cila kullanımında uygulanmakta ve hemen hemen homojen bir kalınlık ve bu sayede iyi bir optik sonuç vermektedir. Spandrel camlar sabit şekilde mono levha olarak örneğin ilave cephelerde ve soğuk cephelerde veya sıcak cephelerde gizleme paneli olarak kullanılabilmektedir (bkz. Bölüm 8.1). GUARDIAN bünyesindeki bu camların geniş bir yelpazesini Bölüm 10’da bulabilirsiniz. Projeye göre özel anlaşmayla alternatif uyarlamalar da yapılabilir. Zımparalama ve kumlamanın yanı sıra tasarım camlarının üretiminde şu anda birbirinden farklı beş yöntem vardır. Bunların dışında başka alternatifler de mevcuttur, ancak genellikle zanaat ağırlıklı olup yeterince olgunlaşmamıştır. 8.3.1.1 Cam Üzerine Doğrudan Serigrafi Cam üzerine tek renkli direkt serigrafi köklü bir geçmişe sahiptir. İnce öğütülmüş cam ve birleşen renk pigmentlerinin karışımı olan seramik veya emaye boya, açık ipek gözlerinden rakle ile cam yüzeyine basılmaktadır. Bu ipek baskı yapan bölümler ve baskı yapmayan kapalı kısımlar olarak hazırlanmaktadır. Açık bölümler, uygulanan boya yardımıyla baskı motifini oluşturmakta ve ardından temper işleminde bu motif eritilerek cam yüzeyine kalıcı olarak sabitlenmektedir. SunGuard® tipindeki kaplamaların çoğu seramik boyayla uyumludur ve baskı yapılabilmektedir (bkz. Bölüm 8.2.1). 8.3 Dekoratif Camlar Modern mimaride sadece gizleme camları işlevsel şekilde estetize edilmemekte, aynı zamanda şeffaf öğeler de gittikçe daha fazla görsel ve işlevsel dekoratif unsur niteliği kazanmaktadır. Bu anlamda hiçbir malzeme cam kadar çeşitlilik sunmamaktadır. Tasarımın olanakları öğütmeden kumlamaya, seramik serigrafiden iç folyolu lamine cama kadar uzanmaktadır. Tasarım dekoratif bir süs veya sembol olabileceği gibi tüm yüzeye yayılan resim veya matlık da olabilmektedir. 112 Dekor camla tasarlanan alanlar da aynı şekilde çeşitlilik arz etmektedir. Modern konutlarda, bürolarda, restoranlarda, otellerde ve iş yerlerinde tasarım camları perde, paravan veya ayırma ve birleştirme arasındaki denge unsuru olarak kullanılmakta ve özel vurgu niteliği taşımaktadır. Bu tarz tasarım bileşenleriyle cam cephelerde camlar önemli estetik etki ve amaçlanan güneş korumasına erişerek dayanıklılığın ve solmazlığın teminatı olmaktadır. Güneş koruma camlarının kombinasyonuyla modern cephe tasarımına eşsiz bir soluk getirmektedir. 8 113 GUARDIAN GlassTime Şeffaf Cam Yapı 8.3.1.2 Cam Üzerine Transfer Baskı 8.3.1.4 Lamine Camda Renkli Folyo Tek renkli serigrafiden çok renkli görüntüye geçme seçeneğini transfer baskı sunmaktadır. Bu yöntemde emaye veya seramik boyalar da dijital baskıyla transfer folyolarına basılmakta ve böylelikle çok renkli motifler yansıtılabilmektedir. Bu baskılı folyolar daha sonra temperli camlara sabitlenmektedir. Aynı lamine işlemi için çok çeşitli renkli folyo seçenekleri mevcuttur ve bunların kombinasyonuyla akla gelebilecek her rengi lamine camda elde etmek mümkündür. Renkli cam mutlak şeffaflıkla, söz gelimi renkli bir görüntü kalkanı görevi görmek için dağıtıcı folyo Temper işleminde bu transfer folyoları tortusu kalmayacak şekilde yanmaktadır ve uygulanan boyalar anlatıldığı gibi kaynaşmaktadır. Her türlü süslemenin yanı sıra bu yöntemle cam yüzeyine renkli fotoğrafın aslına uygun baskılar da yapılabilmektedir. 8.3.1.3 Dekoratif Lamine Güvenlik Camı Aynı dijital baskı yöntemiyle, fakat klasik dia film tekniğiyle kıyaslanabilecek farklı renk bileşenleri ve folyolarıyla lamine camın PVB folyolarının arasına eklenip preslenen büyük boyutlu görseller üretilmektedir. Ek laminata rağmen lamine cam olağanüstü özelliklerini muhafaza etmektedir (bkz. Bölüm 7.4.2). ile oluşturulmuş yarı şeffaflık teşkil etmektedir. Bu folyolar da yaydıkları renk etkisini uzun süre korumak ve lamine cam özelliklerinin olumsuz etkilenmemesi için dış kullanımlarda morötesi direncine sahiptir. 8.3.1.5 Dekoratif Lamine Cam Güvenlik camlarının bir alternatifi de iki levha arasına dökme reçine koyarak üretilen birleşik camlardır. Reçinenin içinde tel örgü veya başka düz aksesuarlar eklenip cam sandviçine eşsiz dekoratif bir hava katmaktadır. Bu birleşik camlar yasal açıdan güvenlik camı değildir ve ancak uygun kanıtları ibraz etme durumunda güvenlik amaçlı kullanılabilmektedir. 8 Kullanılan boyalar ve folyolar ışığa dayanıklı ve morötesi direncine sahip oldukları için bu açıdan özel tasarlanmış uzun ömürlü dekor levha elde edilmektedir. 114 115 GUARDIAN GlassTime 8.4 Bükülmüş Mimari Cam Günümüz mimar ve tasarımcıları düz hatlar, köşeler ve kenarların arasına yumuşak yuvarlak hatlar da eklemektedir. Böylelikle yuvarlak cam aksesuarların yanı sıra bükülmüş cepheler de ortaya çıkmaktadır. Bükülmüş mimari cam 19. yüzyılın ortalarında İngiltere’de geliştirilmiş ve günümüze kadar çok az değişiklik görmüştür. [1] Bir bükme kalıbı oluşturma ve düz cam substratını üstüne yerleştirme [2] Cam substratının ısıtılması Yapı camı için termik bir yerçekimi bükme işlemi uygulanmaktadır. Bu işlemde düz levha uygun bir bükme kalıbına konmaktadır ve bükme fırını 550 ila 620 °C’ye kadar ısıtılmaktadır. Yumuşama sıcaklığına eriştikten sonra levha yerçekiminin etkisiyle bükme kalıbına doğru inerek onun hatlarına dönüşmektedir. Bir sonraki soğutma aşaması cam türünü belirlemektedir. Yavaş, tempersiz soğutma daha sonra yeniden işlenebilir cam elde edilmesini sağlarken hızlı soğutmayla bir daha işlenmesi söz konusu olmayan kısmi veya tamamen temperli cam üretilmektedir (bkz. Bölüm 7.1). 550 ila 620 °C [3] Cam substratı bükme kalıbına çöküyor [4] • Float camı yavaş soğutma (birkaç saat) • temperli camı hızlı soğutma Şeffaf Cam Yapı mak gerekmektedir. Bükülmüş camlar için şimdilik kapsamlı düzenlemeler mevcut değildir, fakat kullanılabilirliğin sürekli olarak belgelenmesi gerekmektedir. 8.4.2 Cam Türleri Yapıyla alakalı tüm düz cam türleri genel olarak bükülebilirdir. Ancak kombinasyonlu işlev kaplamalı camlar için küçük sınırlamalar vardır. Öncelikle bükme yarıçapı, bükme biçimi, cam kalınlığı ve kaplamaları gibi parametrelerin birbiriyle uyumlu olması gerekmektedir. Bükülmüş camlar özel üretilmiş üstün teknolojik ürünlerdir ve ilk plan aşamasında özenli bir hazırlık ve tüm bileşenlerle uyum gerektirmektedir. Daha önce bahsi geçen camların yanı sıra normal cam, kısmi temperli cam ve temperli camdan da bükülmüş lamine cam ve yalıtım camları üretilmektedir. Özellikle son ikisi için montajda yüksek tolerans dikkate alınmalıdır. Ayrıca dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da düz ve bükülmüş camların farklı yansıtma karakteristiklerine sahip olmalarıdır. Bu nedenle yan yana duran aynı camlar optik olarak farklı etki gösterebilir. Bunu göz önünde bulundurarak büyük projelerde her zaman özenli bir 1:1 modelleme oluşturulmalıdır. Cam yüzeylerinin 8.3. bölümünde belirtilen tasarım olanakları –bükmeye göre biraz sınırlı olarak- uygulamaya konabilmektedir. Kaplamalı mimari camların tamamı SunGuard® tipindedir ve ClimaGuard® tipinin çoğu bükülebilmektedir veya bükülebilen versiyonları mevcuttur. Her bir tipin bükme türü bakımından sınırlamalarını ve bükme biçimlerini doğrudan GUARDIAN’dan öğrenebilirsiniz. 8 Üretim aşamaları 8.4.1Gereklilikler Temel olarak bükülmüş camların hepsi düzenli yapı ürünü değildir, ancak işlevleri açısından (örn. ısı, güneş koruması ve ses yalıtımı) ve hukuki gereklilikler bakımından (düşme koruması ve yük gereklilikleri gibi) düz cam öğeleri kadar yeterli olmalıdırlar. 116 Bunu kanıtlamak ve bükülmüş camları yapılarda kullanabilmek için Almanya’da abZ (Genel Bina Teftiş Onayı), Avrupa’da ise ETA (European Technical Approval) belgesi almak zorunludur. 8.4.3 Bükme Türleri Bükülen camlarda temel olarak iki metreden fazla eğrilik yarıçapına sahip hafif bükülmüş camlarla küçük yarıçaplı sert bükülmüş camlar arasında fark vardır. Bunun dışında silindir bükümlü camla küre bükümlü camı da ayırt etmek gerekir. Silindir bükümlü tek bir eksen üzerinden, küre bükümlü iki eksen üzerinden bükülmektedir. Harici durumlarda inşaat öncesi münferit durum için bir onay al117 Bükme türleri Float cam tüm bu bükme biçimlerine olanak sağlamaktadır. Üretim teknolojisi nedeniyle temperli ve kısmi temperli camlarda silindir büküm geçerlidir. Üretim süreci kısa ve “kaplama koruyucu” olduğu için kaplamalı camlarda da bu bükme türü tavsiye edilmektedir. Küre ve konik bükümlerin üretim süreleri uzundur ve bu işlemleri kaplamalı camlarla gerçekleştirmek zordur. En küçük bükme yarıçapları <10 mm kalınlığındaki camlarda 100 mm’ye kadar yarıçapı, >10 mm kalınlığındaki camlarda yaklaşık 300 mm’dir. Ancak seçenekler üreticiye bağlıdır ve önceden belirlenebilmektedir. olmak kaydıyla tüm verilerin aynı yüzeyle bağlantılı olduğu göz önünde bulundurulmalıdır (konkav = iç, konveks = dış). l 8.4.5 Özel Durumlar Bükülmüş camlar için özel toleranslar ve temel olarak dikkat Bükülmüş temperli ve kısmi temperli camlarda bölgesel kamburluklar, camın geometrisi, büyüklüğü, ve kalınlığı düz uygulamanın aksine bükmede daha etkili ol- Kontur hassasiyeti bükülmenin eksiksiz olduğunu ifade etmektedir. Camın sorunsuz biçimde işlenebilmesi için olması gereken konturun ±3 mm tolerans aralığında olmalıdır. 8 RB PC m 1000 m ab ib ar ah ih ir duğu için düz camlardan farklı olmaktadır. Her halükarda bu koşulları üreticiyle kararlaştırmalıdır. d ih Yükselti d Cam kalınlığı a Bükülme açısı d Cam kalınlığı as is a d 118 edilmesi gereken üretim tekniğine bağlı biçim durumları vardır. 8.4.5.2 Radius Keskinliği l a İç ölçüm a Düz uzatmalı yay PC ir Bükme yarıçapı ib Kıvrım is Kiriş uzunluğu b2 8.4.5.1 Bölgesel Kamburluk 8.4.4 Biçim Belirleme Bükülmüş camın biçim belirlemesi için tam ölçüm değerleri gereklidir. Bunlar arasında cam kalınlığı, cam yüksekliği veya montaj genişliği ve aşağıdaki çizimde iç ve dış kıvrımlar için belirtilen beş ölçüm değerinden en az ikisi yer almaktadır. Açısal açıklık istisna ab Konik büküm l k Küre büküm Standart bükme bu tanımların da bağlı olduğu silindirik uygulamadır. Küresel bükmeler gibi tüm diğer geometrik şekiller şekil ve büyüklüğün tam olarak belirlenebildiği eksiksiz çizimlerle ölçülmüş olmalıdır. Silindir biçimlerdeki (b1, b2) düz uzatmalar ekstra belirtilmelidir. ab Silindir büküm Şeffaf Cam Yapı b1 GUARDIAN GlassTime ar Bükme yarıçapı abKıvrım as Kiriş uzunluğu Kontur hassasiyeti (PC) Yüksek kenarın doğruluğu (RB) d ahYükselti d Cam kalınlığı a Bükülme açısı Dış ölçüm 119 GUARDIAN GlassTime Şeffaf Cam Yapı 8.4.5.3 Burulma Teğet Bükmeden sonra her metrelik cam kenarında en fazla ± 3 mm’lik sınır aşılmamalıdır. 90° R R R Eğri merkezi Teğet geçişsiz eğri 8.4.6 Statik Özel Durumlar 1000 mm Burulma (V) 8.4.5.4 Kayıklık bilmektedir. Bu nedenle ön onay son derece önemlidir. A, H d d Eğri merkezi Teğet geçişli eğri V Düz lamine ve izolasyon camların verilerinden farklı olarak bükülmelerde kenar uyumsuzluğu arta- < 90° R Burulma kavramı yüksek kenarların veya bükülmemiş uçların düz paralelliğinin tam olmasına işaret etmektedir. d Bükülmüş bir camın deformasyonu ve mekanik gerilimi teorisi yardımı ve sonlu elemanlar yöntemiyle tespit edilmektedir. Yalınkat camların yerleştirme koşullarına göre eğilme kabuk taşıma etkisine göre pozitif, yani ince camlar yönünde etki etmektedir. Camın eğilmesiyle bükülme dayanımı arttığı ve aşırı yüksek klima masrafları söz konusu olabileceği için izolasyon camlarında bu etki daha azdır. Teğet noktalardaki birimlerde eğim söz konusuysa özellikle dikkat etmek gerekmektedir. Buna bağlı olarak ileriki dönemlerde cam kenarına teğet geçen kenar birleşimleri ortaya çıkabilir. A, H d A, H Lamine camda kenar uyumsuzluğu (d) İzolasyon camında kenar uyumsuzluğu (d) 8.4.5.5 Teğet Geçişler Teğet, bir eğriye belli bir noktada temas eden doğrudur. Eğrinin yarıçapına dik konumdadır. Bu teğet geçiş olmadan bu noktada camda olası fakat tavsiye edilmeyen bir eğilme olmaktadır. 120 8 Eğilme noktasında genellikle teğet durumlarından daha fazla tolerans oluşmaktadır. 121 GUARDIAN GlassTime Şeffaf Cam Yapı 8.5 Özel Cam Uygulamaları 8.5.2 Asansör Camları Mühendislik ve mimari açıdan yaşanan gelişmeler sayesinde cam yapı tesis etmekte sınır yoktur. Yüksek güvenlik gerektiren alanlar dahi artık cam konstrüksiyonla oluşturulmakta ve klimalı alanlarla Günümüz mimarisinin öne çıkan konstrüktif öğesi, kullanıcılarına gökte süzülüyormuş hissi yaşatan cam asansörlerdir. Hem asansör yuvaları hem de kabinler cam öğelerden oluşmaktadır. Bu tip yapıların güvenlik ve mekanik bağlamında birçok gerekliliği yerine getirmeleri elbette zorunluluktur. Bu gerekliliklerin çoğu Avrupa asansör yönetmeliği 95/16 EG 7/99 ve EN 81 02/99’da düzenlenmiştir. düzenlenmektedir. Cam yapının bu teknolojik bölgesine ufak bir göz atacağız. 8.5.1 Yürünebilir Camlar Yürünebilir camlar belli bir insan ve yük trafiğine dayanıklı yatay cam yapılardır. Bakım ve temizlik amaçlı sadece kısa süreliğine dayanma gücü olan basılabilir camlardan ayrı olarak değerlendirilmelidir. Yürünebilir cam yapılar ek olarak üst koruma levhası bulunan lamine camlardan oluşmaktadır. Bu koruma levhası en az 6 mm’lik temperli veya yarı temperli camdandır, statik olarak değerlendirilemez ve genellikle kaymayı önleyici uzun ömürlü bir kaplaması vardır. Alamanya’da bu levha TRLV’ye göre üretilebilmesi için en az 10 mm’lik temperli veya kısmi temperli camdan oluşmalıdır. Altında 12 mm kalınlığında en az 2 levhadan oluşan lamine birimi statik taşıma gücünü teşkil etmektedir ve gerekli durum ve uygulamalarda çok daha kalın ve daha fazla levhalı olabilmektedir. Genellikle 1,52 mm’lik PVB folyo katmanlı flota cam plakalar kullanılmaktadır. Yürünebilir camların kullanımı için gerekenler, bükülmeyen alt konstrüksiyon, 60-70 shore A sertliğinde elastomerik katman malzemesi ve en az 30 mm genişliğinde katman. Almanya’daki eyalet yapı düzenlemeleri gibi ülkelere göre ek olarak bazı talepler söz konusu olabilir. Yuva duvarları için 5 cm2 alanda 300 N güç etkisi kadar sağlamlık talep edilmektedir. Kabinin tüm yönlere yerleştirilen sabit duvarları büyüklüğe göre kullanılan lamine camın dayanma gerekliliklerini belirlemektedir. Zeminden tavana kadar aralıksız cam kullanımında 0,90-1,10 m aralığında cama tutturulmayan bir aks bulunmalıdır. Kapılar duruş, mekanik ve boyuta göre şekillenecek taleplere bağlıdır. Cam asansörler sadece tüm bileşenleriyle oluşturulması gereken özel yapılardır. Bir asansörün tüm cam parçaları sürekli ve görünür şekilde etiketlenmiş olmalıdır. Kapama Büküm bandı 8 Ara takozu Katman malzemes Her yönlü çerçeve ≥ 30 mm Yukarıdan aşağıya cam yapısı: Koruma levhası, taşıyıcı cam birleşimini hasardan korur. En az 6 mm kalınlık, baskılı/sız temperli veya yarı temperli.PVB folyoyla birbirine tutturulan iki veya üç cam levhadan oluşan taşıyıcı cam bloğu. Elastomerik katman malzemesinin sertliği: 60° ila 70° Shore A Onaya tabi cam tavsiyesi 122 123 GUARDIAN GlassTime 8.5.3 Kontrol Edilebilir Camlar Elektromanyetik dalgaların değerlendirmesi ses dalgalarında olduğu gibi logaritmik bir skalaya göre yapılmaktadır ve düşük sönümlenmeyle ciddi düşüşler elde edilmektedir. Geçtiğimiz yılların yeni gelişmelerinden biri de kontrol edilebilir elektrokromik camlardır. Bu camlarda özel magnetron kaplama elektrik gerilimi alması durumunda güneş enerji geçirgenliği değiştirecek şekilde tasarlanmıştır. Böylelikle camın G değeri mevsime veya hava koşullarına göre uyum sağlamaktadır (yaz sıcağı koruması bkz. Bölüm 5.5). Sönümlenme [dB] yakl. 38 10 yakl. 90 15 yakl. 97 20 yakl. 99 d İç Düşen Radar dalgaları Yansıyan Radar dalgaları SunGuard® Antiradar kaplamaları Kısmi yansıma ClimaGuard® Tam yansıma Radar dalgalarının güneş korumalı izolasyon camındaki hareketleri GUARDIAN, belli cam yapılarında radar yansımasını sönümlendirme özelliği olan özel kaplamalı SunGuard® ürünlerini sunmaktadır. Bölüm 10.3’e bir göz atabilirsiniz. Lütfen bu konuya ilişkin proje taleplerinizi doğrudan GUARDIAN’a iletiniz. 8.5.4 Elektromanyetik Sönümlenmeli Camlar, Antiradar Kaplamaları 124 Azalma [%] 5 Cam cephedeki radar ışınının istenmeyen yansımasının azaltılması konusunda dış ve iç levhada çeşitli özel cam kaplamalarıyla sönümlenme sağlanabilmektedir. Camlar arası bölümün belli bir mesafede olması, ortaya çıkan ve yansıyan elektromanyetik ışının yok edilmesini sağlayan faz gecikmesini oluşturmaktadır. Dış Çift cam yalıtım camı bünyesine entegre edilen bu tip camların G değerleri elektrik gerilimi olmadan %35, elektrik desteği olması durumunda en fazla %6’dır. Tabii bu esnada ışık geçirgenliği de değişmektedir. Bu gelişme önümüzdeki yıllarda kesinlikle daha da ilerleyecek ve cephelerdeki cam birimlerine daha geniş olanaklar sunacaktır. Modern telsiz iletişim yüksek frekanslı elektromanyetik dalgaları temel almaktadır, ancak yüksek gerilim hatları, elektrikli ev aletleri ve gereçleri düşük frekanslı elektrik ve manyetik alanlar yaratmaktadır. Bu nedenle yapıların bazı alanlarında bu istenmeyen ışınların azaltılması gerekmektedir. Şeffaf Cam Yapı Bu işlem, yüksek güvenlikli alanlardaki dinlenmeye karşı güvenli mekanlarda tam koruma sağlayabildiği gibi bunun dışında uçaklarla radar iletişiminde sinyal karışıklığını önlemek için havaalanı yakınlarında manyetik alanların azaltılmasını sağlamaktadır. GUARDIAN size projelerinizdeki cam yapılar için danışmanlık hizmeti sunmaktadır. ClimaGuard Premium veya ClimaGuard 1.0 tipi ısı koruma camları ve SunGuard® HP veya SunGuard High Selective tipi <5 Ohm kaplama yüzey direncine sahip güneş koruma camları özellikle konut alanlarında “elektro duman” denilen yüksek frekanslı ışınlara karşı iyi bir sönümlenme sağlamaktadır. %99,9 azalma anlamına gelen 30 dB’ye kadar ulaşabilmektedir. ® İki ısı koruma kaplamalı üç katlı cam için yüksek frekans transmisyon sönümlenmeleri 900 MHz (GSM 900 mobil) için 42 dB ve 1900 MHz alanında (GSM 1800 mobil, DECT, UMTS) 47 dB’ye ulaşmıştır. Tek ısı koruma katmanlı sıradan bir çiftli cam 900 MHz’de 32 dB ve 1900 MHz’de 28 dB yüksek frekans transmisyon sönümlenmesi sağlamaktadır. Ancak sistem çözümleri çelik güçlendirmeli, sütunlu ve sistem topraklamalı kapalı pencerelerde elektro dumana karşı etkili koruma sağlanacağı gözardı edilmemelidir. Alternatiflere dair ayrıntılı bilgiyi GUARDIAN’dan alabilirsiniz. 125 8 GUARDIAN GlassTime Özel kaplamalı ve uygun kenar bağlantılı cam yapılar şeffaf cephelere katkı sunmaktadır. Ancak bunun için belirli bir ürün yelpazesi yoktur, şu koşullara yönelik özel cam kombinasyonları vardır: • Ne ve neresi tam olarak korunmalı? • Hangi frekans aralıkları hangi miktarda sönümlenmeli? Şeffaf Cam Yapı • Campencere ve pencere duvar kenar parametreleri nasıl oluşturulmalı? • Cam; ısı yalıtımı, ses ve güneş koruması gibi hangi ek işlevleri yerine getirmeli? Bu nedenlerden ötürü elektromanyetik sönümlenmeli cam, tanımı planlama aşamasında yapılması gereken tamamlayıcı bir öğedir. 8.5.5 Antireflekte Camlar Modern camın eşsiz şeffaflığına rağmen görüş, bakış açısı ve ışık konumuna göre aydınlık dış ortamdan karanlık iç ortama yansıma nedeniyle engellenmektedir. Vitrin camlarında objelerin görüntüsü yansıma ve aynalama nedeniyle zayıflamaktadır. GUARDIAN’ın yeni geliştirdiği her iki cam yüzeyine de uygulanan ve monolitik levhada camın yansıma derecesini %1’in altına düşüren kaplama artık buna çare olmaktadır. Böylece yansımalar neredeyse tamamen engellenmektedir. Bu, özellikle şu cam türleri için uygundur: • Vitrin arkasında ürün gösterimi • Kontrol odaları ve seyir teraslarının cam kısımları • Müzelerdeki obje koruma camları ve vitrinler • Stadyumlardaki cam bölmeler • Hastane ve temiz odalardaki iç paravanlar • Hayvanat bahçeleri ve akvaryumlar • Ekran camları ve skor tabelaları İzolasyon camlarında sadece sistemde inşa edilen tüm cam yüzeyleri kaplamalı olursa verimli sonuç alınacağı göz ardı edilmemelidir. 8 Bu yeni kaplama elbette birleştirilebilir ve temperli camla ön gerilimi yapılabilir. Hanseatic Trade Center, Hamburg SunGuard® Solar Light Blue 52 NHT Nägele, Hoffmann, Tiedemann Architekten 126 127