KIRKLARELİ
MEVCUT DURUM
RAPORU
2014
www.trakyaka.org.tr
KIRKLARELİ MEVCUT
DURUM RAPORU
Kırklareli
2014
1
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER ........................................................................................................................... 2
TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................................... 7
ŞEKİLLER LİSTESİ................................................................................................................ 13
A.
1.
KIRKLARELİ MEVCUT DURUM ANALİZİ ........................................................... 14
KIRKLARELİ’NE GENEL BAKIŞ ............................................................................ 14
1.1.
İdari Yapı .............................................................................................................. 14
1.2.
Toprak Yapısı ve Arazi Kullanımı ....................................................................... 14
1.3.
Su Kaynakları ....................................................................................................... 15
1.3.1.
Yer Altı Suları ................................................................................................ 15
1.3.2.
Akarsular ........................................................................................................ 16
1.3.3.
İklim................................................................................................................ 17
1.3.3.1. Kuraklık Durumu ...................................................................................... 18
1.4.
Bölgesel Rekabetçilik ve Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik ...................................... 23
1.4.1. Bölgesel Rekabetçilik ve Sosyo-Ekonomik Gelişmişliği Ölçmek Amacıyla
Yapılan Çalışmalar ....................................................................................................... 23
1.5.
2.
Kırklareli İline Ait Bazı Temel Göstergeler ......................................................... 28
1.5.1.
Dış Ticaret ...................................................................................................... 28
1.5.2.
Mevduat ve Kredi Büyüklükleri ..................................................................... 28
BEŞERİ VE SOSYAL YAPI ....................................................................................... 29
2.1.
Nüfus .................................................................................................................... 29
2.1.1.
Nüfus Büyüklüğü ............................................................................................ 29
2.1.2.
Nüfus Artışı .................................................................................................... 30
2.1.3.
Nüfus Yoğunluğu ........................................................................................... 31
2.1.4.
Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus .............................................................. 31
2.1.5.
Yerleşim Yerlerine Göre Nüfus ...................................................................... 33
2.1.6.
Göç.................................................................................................................. 35
2.1.7.
Nüfus Projeksiyonları ..................................................................................... 37
2.2.
Eğitim ................................................................................................................... 40
2.2.1.
Okullaşma ....................................................................................................... 40
2.2.2.
Kırklareli İlçelerinin Eğitim Seviyelerine Göre Sınıflandırılması ................. 41
2.2.3.
Örgün Eğitim .................................................................................................. 43
2.2.3.1. Okul Öncesi Eğitim .................................................................................. 43
2
2.2.3.2. İlköğretim ................................................................................................. 44
2.2.3.3. Ortaöğretim ............................................................................................... 45
2.2.3.4. Özel Eğitim ............................................................................................... 47
2.2.3.5. Yükseköğretim.......................................................................................... 47
2.2.4.
Yaygın Eğitim................................................................................................. 49
2.3.
Sağlık .................................................................................................................... 50
2.4.
Kültür ................................................................................................................... 53
2.4.1.
Müzeler ........................................................................................................... 54
2.4.2.
Kütüphaneler .................................................................................................. 56
2.4.3.
Sinema ............................................................................................................ 57
2.4.4.
Tiyatro ............................................................................................................ 57
2.4.5.
Kültürel Etkinlikler ......................................................................................... 57
2.4.6.
Medya ............................................................................................................. 59
2.5.
İşgücü, İstihdam ve İşsizlik .................................................................................. 59
2.5.1.
İşgücü.............................................................................................................. 62
2.5.2.
İstihdam .......................................................................................................... 62
2.5.2.1. Ekonomik Faaliyetlere göre İstihdam ....................................................... 62
2.5.2.2. Yerleşim Yerine Göre İstihdam Sayısı ..................................................... 63
2.5.3. İşsizlik ................................................................................................................ 64
2.6. Trakya Kalkınma Ajansı Girişimcilik Analizi ........................................................... 64
2.7. Dezavantajlı Gruplar ve Sosyal İçerme ..................................................................... 66
2.7.1. Engelliler ............................................................................................................ 66
2.7.2. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma ................................................................... 68
2.7.3. Sivil Toplum ....................................................................................................... 68
2.7.3. Sivil Toplum ....................................................................................................... 70
3.
EKONOMİK YAPI ...................................................................................................... 72
3.1.
Tarım ve Hayvancılık ........................................................................................... 72
3.1.1. Tarımsal Yapı ..................................................................................................... 73
3.1.1.1. Arazi Kullanım Durumu.............................................................................. 73
3.1.1.2. İşletme Büyüklükleri ................................................................................... 74
3.1.1.3. Tarımsal Ekonomik Göstergeler ................................................................. 74
3.1.2. Tarımsal Üretim ve Verimlilik ........................................................................... 75
3.1.2.1. Bitkisel Üretim ............................................................................................ 75
3
3.1.2.1.1. Tarla Bitkileri Üretimi ve Verimi ......................................................... 76
3.1.2.1.2. Sebze Üretimi ....................................................................................... 80
3.1.2.1.3. Meyve Üretimi ve Verimi .................................................................... 81
3.1.2.1.4. Organik Üretim ve Verim .................................................................... 82
3.1.2.1.5. Örtü Altı Üretim ................................................................................... 83
3.1.2.1.6. Endemik Bitki Tür ve Sayıları ............................................................. 84
3.1.2.2. Hayvansal Üretim ........................................................................................ 84
3.1.2.2.1. Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvancılık .................................................... 85
3.1.2.2.2. Kümes Hayvancılığı ............................................................................. 88
3.1.2.2.3. Arıcılık ................................................................................................. 88
3.1.2.2.4. Balıkçılık .............................................................................................. 89
3.1.2.3. Sulama ......................................................................................................... 90
3.1.2.4. Mekanizasyon .............................................................................................. 91
3.1.2.5. İlçelere göre Bitkisel ve Hayvansal Üretimde Mekansal Yoğunlaşma ....... 92
3.1.3. Örgütlenme ......................................................................................................... 93
3.2.
Sanayi ................................................................................................................... 96
3.2.1.
Temel Sanayi Göstergeleri ............................................................................. 96
3.2.1.1. Sanayi Siciline Kayıtlı İşletmeler ................................................................ 96
3.2.1.1.1. Kırklareli İlinde TOBB’a Kayıtlı İşletmelerde Ürüne göre Alınan
Kapasite Rapor Sayıları ........................................................................................ 98
3.2.1.2. Mevcut Sanayi Alanlarının Dağılımı ........................................................ 100
3.2.1.3. Yatırım Teşvikleri ..................................................................................... 101
3.2.2.
3.3.
İmalat Sanayinin Teknoloji Düzeyi .............................................................. 103
Hizmet Sektörü ................................................................................................... 104
3.3.1.
Ticaret ........................................................................................................... 104
3.3.1.1. İş Demografisi ........................................................................................ 104
3.3.1.2. İş Kayıtlarına Göre Girişim Sayıları ....................................................... 105
3.3.1.3. Kırklareli’ne Yönelik Kamu Yatırımları ................................................ 106
3.3.1.4. Ticaret Borsaları İşlem Hacimleri .......................................................... 107
3.3.1.5. Dış Ticaret .............................................................................................. 108
3.3.1.5.1. Ekonomik Faaliyet Alanlarına Göre Dış Ticaret ............................. 110
3.3.1.5.2. Dış Ticaret Potansiyeli..................................................................... 110
3.3.2. Finans ............................................................................................................... 111
3.3.2.1. Mevduat ve Krediler.................................................................................. 112
4
3.3.2.2. Sigorta Acente Sayıları.............................................................................. 116
3.3.2.3. Vergi Tahakkuku ve Tahsilatı ................................................................... 116
3.3.3. Ulaştırma ve Lojistik ........................................................................................ 118
3.3.3.1. Karayolları ................................................................................................. 118
3.3.3.2. Demiryolu.................................................................................................. 120
3.3.4. Turizm .............................................................................................................. 121
3.3.4.1. Dünyada ve Türkiye’de Turizm ................................................................ 121
3.3.4.2. Kırklareli Turizm Varlığı .......................................................................... 122
3.3.4.3. Kültür-Turizm Envanteri ........................................................................... 123
3.3.4.3.1. Deniz ve Doğa Turizmi ...................................................................... 123
3.3.4.3.2. Antik Kentler ve Tarihi Mekanlar ...................................................... 123
3.3.4.3.3. Osmanlı Dönemi Eserleri ................................................................... 124
3.3.4.3.4. Gastronomi Turizmi ........................................................................... 124
3.3.4.3.5. Marka Değeri Taşıyan Turizm Varlıları ............................................. 124
4.ALTYAPI ........................................................................................................................ 125
4.1. Fiziki Altyapı ........................................................................................................... 125
4.1.1. Barajlar, Göletler, Sulama ve Taşkın Tesisleri................................................. 125
4.1.2. İçme ve Kullanma Suyu ................................................................................... 127
4.1.3. Afet Altyapısı ................................................................................................... 127
3.1.4. Kanalizasyon Şebekesi ve Atıksu Arıtma Tesisleri ......................................... 128
4.1.4.1. Kanalizasyon Şebekesi .......................................................................... 128
4.2. Enerji ........................................................................................................................ 129
4.2.1. Elektrik ............................................................................................................. 129
4.2.1.1. Elektrik Üretimi......................................................................................... 129
4.2.1.2. Elektrik Dağıtım ........................................................................................ 129
4.2.1.3.Elektrik Tüketimi ....................................................................................... 130
4.2.2. Yenilenebilir Enerji Kaynakları ....................................................................... 131
4.2.2.1. Rüzgar ....................................................................................................... 131
4.2.2.2. Güneş ......................................................................................................... 132
4.2.2.3. Biyogaz ...................................................................................................... 133
4.2.2.4. Jeotermal Enerji......................................................................................... 133
4.2.3. Kömür............................................................................................................... 133
4.2.4. Doğalgaz........................................................................................................... 133
5
4.2.5. Petrol ................................................................................................................ 134
4.2.6. Madenler........................................................................................................... 134
4.3. Bilişim ve Teknoloji ................................................................................................ 136
4.3.1. Kaynaklar ......................................................................................................... 137
4.3.1.1. İnsan Kaynakları ....................................................................................... 137
4.3.1.2. Sermaye ve Destek .................................................................................... 138
4.3.1.3. İşbirliği ve Girişimcilik ............................................................................. 141
4.3.1.4. Sınaî Haklar ............................................................................................... 145
4.3.2. Performans Göstergeleri ................................................................................... 145
4.3.2.1. Yenilikçi KOBİ’ler .................................................................................... 145
5.
ÇEVRE ....................................................................................................................... 146
5.1.
Su ve Atıksu Yönetimi ....................................................................................... 146
5.1.1.
İlin Su Kaynakları Potansiyeli ...................................................................... 146
5.1.2.
Atıksu Yönetimi ........................................................................................... 147
5.1.2.1. Kırklareli İlindeki Kirlenme Nedenleri .................................................. 148
5.2.
Katı Atık Yönetimi ............................................................................................. 149
5.2.1. Katı Atık İşleme, Bertaraf ve Geri Kazanım Tesisleri ..................................... 150
5.2.1.1. Evsel Katı Atıklar ...................................................................................... 151
5.2.1.2. Tıbbi Atıklar .............................................................................................. 151
5.3.
Hava Kalitesi ...................................................................................................... 151
5.4.
Ormanlar ve Tabiat Varlıları .............................................................................. 153
5.5.
Ormanlar ve Tabiat Varlıları .............................................................................. 154
EK-1: TR21 Trakya Bölgesi Yer altı Alt Havzaları ve Rasat Kuyu Haritası......................... 155
6
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1: Kırklareli İdari Bölümlenme ...................................................................................... 14
Tablo 2: Kırklareli, İl Arazisinin Niteliklerine Göre Dağılımı, 2013 ...................................... 14
Tablo 3: Kırklareli İli Su Potansiyeli ....................................................................................... 15
Tablo 4: Kırklareli İlinde Yer altı Su Potansiyelinin Kullanımı (hm3), 2013 .......................... 15
Tablo 5: Kırklareli İlinden Geçen Akarsular ............................................................................ 16
Tablo 6: Kırklareli İli Temel İklim Verileri ............................................................................. 17
Tablo 7: Kırklareli İlinde Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen Ortalama İklim Verileri (19702011)......................................................................................................................................... 17
Tablo 8: Erinç İndis Değerleri İle Bunlara Bağlı Bitki Örtüsü Ve İklim Sınıfları ................... 19
Tablo 9: Erinç Analizi ile hesaplanan Yağış Etkinlik İndisi .................................................... 19
Tablo 10: 2003, 2010 ve 2011 Yılları İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi ............. 23
Tablo 11: İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, 2004 .................... 24
Tablo 12: İller Arası Rekabetçilik Endeksi Sonuçları .............................................................. 24
Tablo 13: İller arası Rekabetçilik Endeksi Araştırması-Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Alt
Endeksi ..................................................................................................................................... 25
Tablo 14: Türkiye için Bir Rekabet Endeksi Raporu ............................................................... 25
Tablo 15: Türkiye İçin Bir Rekabet Endeksi Raporu -İnsani Sermaye Alt Endeksi................ 25
Tablo 16: Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Endeksi Sıralaması Araştırması, 2012 .................... 26
Tablo 17: EG ve EKB Kriterlerine Göre Endeks Değerleri Ve Sıralamaları, 2012 ................. 26
Tablo 18: Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Endeksi Sıralaması Araştırması Sosyal Gelişmişlik
Endeksi, 2012 ........................................................................................................................... 27
Tablo 19: Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Endeksi Sıralaması Araştırması İşgücü Gelişmişlik
Endeksi Sıralaması, 2012 ......................................................................................................... 27
Tablo 20: 2005-2010 Yılları Arası Sosyal Gelişmişlik Endeksi Değişimi .............................. 27
Tablo 21: Kırklareli ve TR21 Trakya Bölgesinde Dış Ticaret, 2012 ....................................... 28
Tablo 22: Kırklareli ve TR21 Trakya Bölgesi’de Mevduat ve Kredi Büyüklükleri, 2011 ...... 28
Tablo 23: TR21 Trakya Bölgesi Nüfusu .................................................................................. 29
Tablo 24: Kırklareli İli İlçe Nüfusları, 2012 ............................................................................ 30
Tablo 25: Kırklareli ili ve Lüleburgaz ilçesi 1990-2012 Nüfus Değişimi ............................... 30
Tablo 26: Kırklareli İli İlçeleri Nüfus Yoğunlukları ................................................................ 31
Tablo 27: Kırklareli İlinde Yaş Gruplarına Göre Nüfus .......................................................... 32
Tablo 28: Kırklareli İlçeleri Cinsiyete Göre Nüfus,2012 ......................................................... 32
Tablo 29: Kırklareli İli İlçelere Göre Yaş Sınıf Ortalaması ..................................................... 33
Tablo 30: Kırklareli İlinde İl/İlçe Merkezi İle Belde/Köy Nüfusları, 2012 ............................. 33
Tablo 31: Kırklareli İlinde Kentsel ve Kırsal Nüfus Oranları .................................................. 34
Tablo 32: Kırklareli İli Temel Göç Verileri, 2012 ................................................................... 35
Tablo 33: Göç Alan ve Göç Veren İllerin Göç Etme Nedenine Göre Yüzde Dağılımı (19952000), 2008............................................................................................................................... 36
Tablo 34: Kırklareli İlinde Nüfusa Kayıtlı Olduğu İlde İkamet Etme Oranı (%) .................... 36
Tablo 35: Kırklareli İli Nüfus Projeksiyonu, 2009 .................................................................. 37
Tablo 36: İllere Göre Nüfusun Yoğunlaştığı Yaş Grupları – Kırklareli .................................. 37
Tablo 37: Kırklareli İlinde Nüfusun Yoğunlaştığı Yaş Grupları ............................................. 39
7
Tablo 38: TÜİK Nüfus Projeksiyonu, Kırklareli İli Yıllara Göre Nüfus ................................. 40
Tablo 39: Kırklareli İli Net Okullaşma Oranları ...................................................................... 41
Tablo 40: Eğitim Gruplarına Verilen Temsili Değerler – A Sınıflaması ................................. 42
Tablo 41: A Sınıflamasına Göre İlçelerin Temsili Eğitim Değerleri Ortalamaları .................. 42
Tablo 42: Eğitim Alma Durumlarına Verilen Temsili Değerler – B Sınıflaması .................... 43
Tablo 43: B Sınıflamasına Göre İlçelerin Temsili Eğitim Değerleri Ortalaması ..................... 43
Tablo 44: Kırklareli İli Okul Öncesi Eğitim (2012-2013) ....................................................... 44
Tablo 45: 2012-2013 Eğitim-Öğretim Yılı İlköğretimde Okul, Öğretmen ve Öğrenci sayıları
.................................................................................................................................................. 44
Tablo 46: İlköğretimde Öğretmen, Derslik, Şube ve Okul Başına Düşen Öğrenci Sayıları,
2012-2013 Eğitim-Öğretim Yılı ............................................................................................... 44
Tablo 47: 2012-2013 Eğitim Öğretim Yılı İlçelere Göre Derslik ve Öğretmen Başına Öğrenci
Sayıları ..................................................................................................................................... 45
Tablo 48:Taşımalı Uygulaması Yapılan İlkokul, Ortaokul, Okul Ve Öğrenci Sayıları(20122013 Öğretim Yılı Başı Tarihli) ............................................................................................... 45
Tablo 49: 2012-2013 Öğretim yılı Ortaöğretimde Okul, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları ........ 46
Tablo 50: Ortaöğretimde Okul, Şube, Öğretmen ve Derslik Başına Düşen Öğrenci Sayısı .... 46
Tablo 51: Türlerine Göre Özel Okullardaki Öğrenci Ve Öğretmen Sayıları (2012-2013) ...... 47
Tablo 52: Kırklareli Üniversitesi Akademik Personel Sayıları, 2012 ...................................... 47
Tablo 53: Yıllara Göre Öğretim Elemanı Sayıları ................................................................... 48
Tablo 54: 2011-2012 Öğretim Yılı Öğrenci Sayıları .............................................................. 48
Tablo 55 : Kırklareli Üniversitesinin SCI, SSCI, AHCI’da Yayımlanan Yayınların Sayısı,
2010 .......................................................................................................................................... 49
Tablo 56: İllere ve İlçelere Göre Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumuna Bağlı
Yurtlarda Barınan Öğrenci Sayısı ile Yurt Kapasitesi (2011-2012) ........................................ 49
Tablo 57: 2010-2011 Öğretim Yılı Sonu ................................................................................. 50
Tablo 58: Kırklareli İlinde Hastane Sayısı, 2011 ..................................................................... 50
Tablo 59: Kırklareli İli 1000 Kişi Başına Düşen Hastane Yatak Sayısı .................................. 51
Tablo 60: Kırklareli İlinde Sağlık Personeli Sayısı, 2011 ........................................................ 51
Tablo 61: 1000 Kişi Başına Düşen Hekim Sayısı .................................................................... 51
Tablo 62: Kırklareli İlinde Eczane Sayısı, 2013 ...................................................................... 52
Tablo 63: Ülkemizde, TR21 Trakya Bölgesinde ve Kırklareli’de Tescilli Taşınmaz ve Kültür
Varlıkları, 2011 ........................................................................................................................ 53
Tablo 64: Türkiye, TR21 Trakya Bölgesi ve Kırklareli İlinde Çeşitlerine Göre Sit Alanları,
2011 .......................................................................................................................................... 54
Tablo 65: Kültürel Miras, 2011 ................................................................................................ 54
Tablo 66: Kültür ve Turizm Bakanlığına Bağlı Müzelerde Eser ve Ziyaretçi Sayıları, 2011 .. 55
Tablo 67: Çeşitlerine Göre Müzeler ......................................................................................... 55
Tablo 68: Vakıflara Ait Eski Eser Sayısı, 2011 ....................................................................... 55
Tablo 69: Halk Kütüphaneleri, Kitap, Yararlanma ve Ödünç Alınan Kitap Sayısı, 2011 ....... 56
Tablo 70: Örgün ve Yaygın Eğitim Kurumu Kütüphaneleri, 2011 .......................................... 56
Tablo 71: Türkiye’de, TR21 Trakya Bölgesi ve Kırklareli İlinde Sinema Göstergeleri, 2011 57
Tablo 72: Türkiye’de, TR21 Trakya Bölgesi ve Kırklareli İlinde Tiyatro Göstergeleri, 2011 57
8
Tablo 73: Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü'ne Bağlı Orkestra Koro ve Toplulukların Turne ve
İzleyici Sayıları, 2011 ............................................................................................................. 58
Tablo 74: Devlet Güzel Sanatlar Galerilerinde Serginin Yapıldığı İllere Göre Sergi, Eser,
Ziyaretçi Sayısı ve Sergi Süresi, 2011 ..................................................................................... 58
Tablo 75: Matbaa Sayıları ........................................................................................................ 59
Tablo 76: Kurumsal Olmayan Sivil Nüfusun İşgücü Durumu - 15+ Yaş, 2012, (Bin Kişi) .... 60
Tablo 77: Yaş Gruplarına Göre İşgücü [15 Yaş ve Üzeri-Bin Kişi] (2012) ............................ 61
Tablo 78: TR21 Trakya Bölgesi, İstihdam Edilenlerin Ekonomik Faaliyetlere Göre Dağılımı*
- 15 Yaş ve Üzeri (bin kişi), 2012 ............................................................................................ 62
Tablo 79: Sigortalı Çalışan Sayısı ............................................................................................ 63
Tablo 80: Kırklareli İşsizlik Rakamları .................................................................................... 64
Tablo 81: Kırklareli İli Engelli Sayıları, 2011 ......................................................................... 67
Tablo 82: Kırklareli İli Engelli İstihdam Sayıları, 2012 .......................................................... 67
Tablo 83: Kırklareli İlinde Yıllar itibari ile Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfından
Yardım Alan Kişi Sayısı .......................................................................................................... 68
Tablo 84: Kırklareli İlinde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfından Yardım Alan Kişi
Sayısının Nüfusa Oranı (%) ..................................................................................................... 69
Tablo 85: 2007-2010 Yılları Arasında Kırklareli İlinde 8 İlçe İçerisinde SYDV'den Yardım
Alanların Nüfusa Oranı En Yüksek 5 İlçe ............................................................................... 69
Tablo 86: Kırklareli İli ve TR21 Trakya Bölgesi Toplam Faal ve Fesih Dernek Sayıları, 2012
.................................................................................................................................................. 70
Tablo 87: Kırklareli İli ve TR21 Trakya Bölgesi Derneklerde Bulunan Toplam Gerçek ve
Onursal Üye Sayısı, 2012 ......................................................................................................... 71
Tablo 88: Kırklareli ili Kuruluş Amaçlarına Göre Derneklerin Dağılımı ................................ 71
Tablo 89: Esnaf ve Sanatkâr Odası Üyelikleri, 2013 ............................................................... 72
Tablo 90: Kırklareli İli ve TR21 Trakya Bölgesi Tarımsal Üretim Değeri, 2012 ................... 73
Tablo 91: TR21 Trakya Bölgesi Kişi Başına Tarımsal Üretim Değerleri (TL) ....................... 75
Tablo 92: Bitkisel Üretim Ekim Alanları (dekar) .................................................................... 75
Tablo 93: Kırklareli İli Tarla Bitkilerinin Alt Gruplara ve Ekim Alanlarına Göre Dağılımı ... 76
Tablo 94: Kırklareli İli ve TR21 Trakya Bölgesi Seçilmiş Ürünlerde Verim Oranları (kg/da),
2008-2012 Yılları Ortalaması................................................................................................... 77
Tablo 95: Kırklareli İlinde En Çok Üretilen Sebzeler ve Ekim Alanları, 2012 ....................... 80
Tablo 96: Kırklareli İlinde En Çok Üretilen Meyveler ve Ekim Alanları,2012 ...................... 81
Tablo 97: Kırklareli İli Organik Üretim, 2012 ......................................................................... 82
Tablo 98: İllere Göre Örtü Altı Tarım Alanları ........................................................................ 83
Tablo 99: Kırklareli İlinde Ürün Çeşitlerine Göre Örtü Altı Üretimi (ton) ............................. 83
Tablo 100: Kırklareli ili veTR21 Trakya Bölgesi Canlı Hayvanlar Değeri ve Kırklareli İlinin
Bölge içindeki Payı .................................................................................................................. 84
Tablo 101: Büyükbaş Hayvan Sayıları, 2008-2012 yılları ortalaması ..................................... 86
Tablo 102: TR21 Trakya Bölgesi İllere göre Küçükbaş Hayvan Sayıları, 2008-2012 yılları
ortalaması ................................................................................................................................. 86
Tablo 103: Kırklareli İli Yıllara göre Üretilen Süt Miktarı ...................................................... 86
Tablo 104: Kırklareli İlinde Kesilen Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvanlardan Elde Edilen Et
Miktarları (Ton)........................................................................................................................ 87
9
Tablo 105: Kırklareli İlinde Kesilen Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvanlardan Elde Edilen Deri
Miktarları (Baş) ........................................................................................................................ 87
Tablo 106: Kırklareli İlinde Kümes Hayvancılığı .................................................................... 88
Tablo 107: Kırklareli ilinde Tavuk Yumurtası sayısı ............................................................... 88
Tablo 108: Kırklareli Arıcılık İstatistikleri .............................................................................. 89
Tablo 109: Kırklareli İlinde Avlanan İçsu (Tatlı su) Ürünleri Miktarları (2007-2011 Verileri
Ortalaması) ............................................................................................................................... 89
Tablo 110: İlçelere Göre Kişi Başına Hayvan Sayısı .............................................................. 89
Tablo 111: Kırklareli İli Mekanizasyon İstatistikleri ............................................................... 91
Tablo 112: Kırklareli’de Bulunan Kooperatifler ...................................................................... 93
Tablo 113: İldeki Birlikler ........................................................................................................ 94
Tablo 114: Kırklareli Gıda İşletmelerinin ilçelere göre dağılımı, 2012 ................................... 95
Tablo 115: Sanayi Siciline Kayıtlı İşletmelerin Sektörel Dağılımı,2013 ................................. 96
Tablo 116: Sanayi Siciline Kayıtlı İşletmelerin Sektör Payları, 2013. .................................... 97
Tablo 117: Kırklareli İli Sanayi Siciline Kayıtlı Firmaların İlçelere Göre Dağılımı ............... 97
Tablo 118: TOBB’ Kayıtlı Firma Sayıları, 2013 ..................................................................... 98
Tablo 119: Kırklareli’de En çok Kodlanan İlk 20 Ürün ve Kapasite Rapor Sayıları, 2013 .... 99
Tablo 120: Kırklareli İli Mevcut Sanayi Alanlarının Dağılımı .............................................. 100
Tablo 121: Organize Sanayi Bölgesi, 2012 ............................................................................ 100
Tablo 122: Küçük Sanayi Siteleri, 2012 ................................................................................ 100
Tablo 123: Kırklareli ili Yatırım Teşvik İstatistikleri ............................................................ 101
Tablo 124: Kırklareli İli İşyeri Sayısı ve Sigortalı Sayısına Göre Teknoloji Düzeyi, 2012 .. 103
Tablo 125: Kurulan Veya Kapanan Şirket ve Kooperatifler İle Ticaret Unvanlı İşyeri Sayıları,
2012 ........................................................................................................................................ 104
Tablo 126: Hukuki Statüsüne Göre Şirket Sayıları, 2010 ...................................................... 105
Tablo 127: Yerleşim Yerine Göre İşyeri Sayıları .................................................................. 105
Tablo 128: İş Kayıtlarına Göre Girişim Sayıları, 2011 .......................................................... 106
Tablo 129: Kamu Yatırım Tahsislerinin Yıllara Göre Dağılımı (cari fiyatlarla – bin TL) .... 106
Tablo 130: Kamu Yatırımlarının Sektörel Dağılımı(Bin TL), 2012* .................................... 107
Tablo 131: Ticaret Borsaları İşlem Hacimleri, 2011 .............................................................. 107
Tablo 132: Ticaret Borsalarının İşlem Hacimlerine Göre Türkiye Genelindeki Sıralaması,
2011 ........................................................................................................................................ 108
Tablo 133: Yıllara Göre İhracat Ve İthalat Verileri (Vergi Kimlik Numaralarının Bağlı
Olduğu İle Göre), 2012 .......................................................................................................... 109
Tablo 134: Ekonomik Faaliyet Alanlarına Göre İhracat ve İthalat Verileri (bin ABD Doları)*,
2012 ........................................................................................................................................ 110
Tablo 135: Kırklareli ili İhracat Pazarları .............................................................................. 111
Tablo 136: Kırklareli İli İllere Göre Dış Ticarette Rekabet Gücü Yüksek Sektörler............. 111
Tablo 137: Kırklareli İli Şube Başına Ortalama Nüfus,2011 ................................................. 115
Tablo 138: Kırklareli İli Nüfus Başına Ortalama Mevduat, 2011 .......................................... 115
Tablo 139: Kırklareli İli Nüfus Başına Ortalama Kredi,2011 ................................................ 115
Tablo 140: Toplam Vergi Tahakkukunda İllere Göre Sıralama............................................. 117
Tablo 141: Tahakkuk Edilen Verginin Tahsilat Nispeti (%) ................................................. 118
Tablo 142: Kırklareli İlindeki Devlet ve İl Yolları, Bölünmüş Yollar, Otoyollar (2013) ...... 118
10
Tablo 143: Dereköy Sınır Kapısından Giriş-Çıkış Yapan Yıllık Ortalama Araç Sayısı, 2011
................................................................................................................................................ 119
Tablo 144: Sınır Kapılarındaki Yıllık Ortalama Günlük Trafik (YOGT), 2011 .................... 119
Tablo 145: Kırklareli İli Satıh Cinslerine Göre Devlet Yolları Uzunlukları (km), 2013 ....... 119
Tablo 146: Kırklareli İli Satıh Cinslerine Göre İl Yolları Uzunlukları (km), 2013 ............... 120
Tablo 147: Kırklareli İline Bağlı İstasyonlardan Demiryolu Yük Taşımaları (Net ton) ........ 120
Tablo 148: Sınır Kapısından Giriş ve Çıkış Yapan Vatandaşların Sayısı, 2012 .................... 122
Tablo 149: Sınır Kapısına Göre Giriş ve Çıkış Yapan Yabancıların Sayısı, 2012 ................ 122
Tablo 150: Belediye ve Turizm Belgeli Konaklama Tesis, Oda ve Yatak Sayıları (2011) ... 122
Tablo 151: Turizm İşletme ve Belediye Belgeli Tesislerde Konaklamalar, 2011 ................. 123
Tablo 152: Devlet Su İşleri (DSİ) XI. Bölge Müdürlüğü Baraj ve HES Tesisleri ................. 125
Tablo 153: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü İşletmesindeki Gölet ve Sulamaları, 2013 ................ 125
Tablo 154: DSİ XI. Bölge Müdürlüğünün İnşa Halindeki Göletleri, 2013 ............................ 125
Tablo 155: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü İşletmesindeki Sulama Tesisleri, 2013 ..................... 126
Tablo 156: DSİ XI. Bölge Müdürlüğünün İnşa Halindeki Sulama Tesisleri, 2013 ............... 126
Tablo 157: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü İşletmesindeki ve İnşa Halindeki Taşkın Koruma,
Erozyon ve Rusubat Kontrol Tesisleri, 2013 ......................................................................... 126
Tablo 158: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü İşletmesindeki İçme Suyu Tesisleri .......................... 127
Tablo 159: DASK Poliçe Dağılımları, 2013-Yürürlükteki poliçeler ..................................... 127
Tablo 160: TR21 Trakya Bölgesi Lisanslı Elektrik Üretim Santralleri, 2012 ....................... 129
Tablo 161: Kırklareli İli Elektrik Dağıtımı, 2011 .................................................................. 130
Tablo 162: Kırklareli ili ve TR21 Trakya Bölgesi Elektrik Tüketimi (MWh), 2011 ............. 130
Tablo 163: Kişi Başına Elektrik Tüketimi (2011) .................................................................. 131
Tablo 164: Kırklareli İli Elektrik Piyasası Yürürlükte olan Rüzgar Enerjisi Üretim Lisansları
................................................................................................................................................ 132
Tablo 165: TR21 Trakya Bölgesi ve Kırklareli ilindeki Linyit Rezervleri, 2010 .................. 133
Tablo 166: TR21 Trakya Bölgesi ve Kırklareli İli Maden Rezervleri, 2008 (ton) ................ 135
Tablo 167: Kırklareli İlinde Maden İşletme Ruhsatları, 2008 ............................................... 136
Tablo 168: Kırklareli, Yükseköğretim Kurumlarından Mezuniyet ........................................ 137
Tablo 169: Hayat Boyu Öğrenme ve Gençlik Programlarına Katılım (2009) ....................... 138
Tablo 170: Kırklareli ilinin ÖSYS’de Başarı Durumu ........................................................... 138
Tablo 171: Faaliyette Olan Ar-Ge Merkezleri, 2012 ............................................................. 139
Tablo 172: Ar-Ge ve İnovasyon Faaliyetlerine Akademik Destek Verebilecek Üniversite
Birimleri ................................................................................................................................. 139
Tablo 173: Öğretim Üyesi (Yrd. Doç., Doç. ve Prof.) Başına Düşen Öğrenci Sayısı ........... 140
Tablo 174: Yıllara Göre TR21 Trakya Bölgesi’ndeki ve Kırklareli’deki Bilimsel Yayın
Sayıları, 2010 ......................................................................................................................... 141
Tablo 175: TÜBİTAK TEYDEB Desteklerine Başvuran ve Desteklenen Firma Dağılımı .. 142
Tablo 176: TÜBİTAK TEYDEB Desteklerine Başvuran ve Desteklenen Proje Dağılımı .... 142
Tablo 177: TÜBİTAK TEYDEB Hibe Destek Tutarı ve Proje Başına Düşen Ortalama Destek
Tutarı Dağılımı ....................................................................................................................... 143
Tablo 178: TÜBİTAK TEYDEB Destek Programları Kapsamında Desteklenen Projelerin
Ortalama Süresi (ay) ............................................................................................................... 143
11
Tablo 179: Kırklareli Üniversitesi ve TR21 Trakya Bölgesi’nde Yıllara Göre ARDEB’e
Önerilen Proje Sayısı .............................................................................................................. 144
Tablo 180: TÜBİTAK'da Görev (Hakem) Alan Öğretim Görevlisi Sayısı ........................... 144
Tablo 181: Patent, Faydalı Model ve Endüstriyel Tasarım Başvurularının Yıllara Göre
Dağılımı .................................................................................................................................. 145
Tablo 182: ARDEB'in Desteklediği Proje Sayısı ................................................................... 145
Tablo 183: Kırklareli İli Toplam Su Potansiyeli Dağılımı, 2013 ........................................... 146
Tablo 184: Kırklareli İli Yeraltı Suyu Potansiyelinin Kullanımı, 2013, (hm3) ...................... 147
Tablo 185: Kırklareli İli Atıksu Yönetimi (2010) .................................................................. 147
Tablo 186: İl Sınırları İçerisinde Kirliliğe Maruz Kalmış Su Kaynaklarının Kirlilik Nedenleri,
2010 ........................................................................................................................................ 148
Tablo 187: Bertaraf Yöntemine Göre Katı Atık Yönetimi (2010) ......................................... 150
Tablo 188: Kırklareli İli Katı Atık Yönetimi ......................................................................... 150
Tablo 189: Tıbbi Atık Verileri ............................................................................................... 151
Tablo 190: Kırklareli İlinde Yer Alan İlçelerin Kirlilik Dereceleri, 2010 ............................. 152
Tablo 191: Kırklareli İli Kış Sezonu Kükürtdioksit ve Partiküler Madde Ortalamaları ........ 152
Tablo 192: Kırklareli İlinin Koruma Alanları, 2013 .............................................................. 153
Tablo 193: 2007-2008 Döneminde Kırklareli İlinde Yer Alan İllerin Çevre Sorunlarının
Öncelik Sırası ......................................................................................................................... 154
12
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1: Kırklareli İli Sıcaklık Ortalamaları (1970-2011) ........................................................ 18
Şekil 2: SPI Metodu ile 2011–2012 Tarım Yılı 12 Aylık Kuraklık Değerlendirmesi ............. 20
Şekil 3: PNI Metodu ile 2011–2012 Tarım Yılı 12 Aylık Kuraklık Değerlendirmesi4 ........... 21
Şekil 4: PDSI Metodu ile 2011–2012 Tarım Yılı 12 aylık kuraklık değerlendirmesi ............. 22
Şekil 5: Kırklareli İlinde Kır-Kent Nüfusları ........................................................................... 35
Şekil 6: TR21 Trakya Bölgesi İstihdamın Dağılımı ................................................................. 63
Şekil 7: İllere Göre Arazi Büyüklük Grupları, 2007 ................................................................ 74
Şekil 8: Kırklareli İli Tarla Bitkileri Üretim Miktarının TR21 Üretim Miktarına Oranı, 20082012 Yılları Ortalaması, 2012 .................................................................................................. 77
Şekil 9: İldeki Tür/İldeki Toplam Hayvancılık, (2008-2012 Ortalaması), 2012...................... 84
Şekil 10: Süt, Yumurta ve Bal Üretiminde Kırklareli ilinin Bölge Üretimine Katkısı, 20082012 yılları ortalaması .............................................................................................................. 85
Şekil 11: Kırklareli ili, Sulanan Alanların Sulama Kaynaklarına Göre Dağılımı .................... 90
Şekil 12: TR21 Trakya Bölgesi’nde İlçelere Göre Bitkisel ve Hayvansal Üretimde Mekansal
Yoğunlaşma .............................................................................................................................. 92
Şekil 13: Kırklareli Yıllara Göre Yatırım Teşvik Belge Sayıları ........................................... 102
Şekil 14: Kırklareli Yıllara Göre Sabit Yatırım Toplamı, (milyon TL) ................................. 102
Şekil 15:Kırklareli Yıllara Göre İstihdam Toplamı, (milyon TL).......................................... 103
Şekil 16: Kırklareli Mevduat Bankası Şube Sayıları.............................................................. 112
Şekil 17: 100.000 Kişiye Düşen Şube Sayısı ......................................................................... 112
Şekil 18: Kırklareli’de Yıllara Göre Mevduat ve Kredilerin Dağılımı .................................. 113
Şekil 19: Kırklareli İlinde Kişi Başı Mevduatın Yıllara Göre Dağılımı (TL) ........................ 113
Şekil 20: Kırklareli İlinde Kişi Başı Kredilerin Yıllara Göre Dağılımı (TL) ......................... 114
Şekil 21: Kırklareli Kişi Başı Mevduat-Kredi Farkı (TL)...................................................... 115
Şekil 22: Sigorta Acente Sayısı .............................................................................................. 116
Şekil 23: Brüt Vergi Tahakkuku (bin TL) .............................................................................. 116
Şekil 24: Kişi Başına Vergi Tahakkuku (TL) ........................................................................ 117
Tablo 25: Kırklareli İlindeki Karayolları Yol Çeşitleri .......................................................... 118
Şekil 26: Kırklareli İlinden Geçen Doğalgaz Boru Hatları .................................................... 134
Şekil 27: TR21 Trakya Bölgesi Maden Haritası .................................................................... 135
Şekil 28: Toplam Öğretim üyesi Başına Düşen Öğrenci Sayısı(yeni kayıtlı+okuyan) .......... 140
13
A. KIRKLARELİ MEVCUT DURUM ANALİZİ
1.
KIRKLARELİ’NE GENEL BAKIŞ
1.1.
İdari Yapı
Tablo 1: Kırklareli İdari Bölümlenme
Alan
Alan
Bölge / İl
(göl dâhil)
(göl hariç)
km²
km²
6.299,78
6.277,68
Kırklareli
Kaynak: Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
İlçe
sayısı
Belediye
sayısı
26
Köy
sayısı
8
173
Tablo 1’de Kırklareli ilinin idari bölümlenmesine ilişkin bilgiler yer almaktadır. Buna göre
Kırklareli ili’de toplamda 8 ilçe, 18 belde ve 173 adet köy bulunmaktadır. Kırklareli ilinin en
büyük yüzölçümüne sahip ilçesi 1.502 km2 ile Kırklareli Merkez ilçesi, en küçük
yüzölçümüne sahip ilçesi ise 112 km2 ile Pehlivanköy ilçesidir.
1.2.
Toprak Yapısı ve Arazi Kullanımı
Kırklareli’de Ergene ve Karadeniz Havzasında 6 büyük toprak grubu bulunmaktadır. Bunlar
Ergene nehri boyuca Alüvyal topraklar, Kolüvyal topraklar, Kahverengi orman toprakları,
kireçsiz kahverengi orman toprakları, kireçsiz kahverengi topraklar, vertisollerdir. Bunların
yanında diğer alanlarda Rendzinalar, alüvyal sahil bataklıkları, Sahil Kumulları, Çıplak kaya
ve molozlar, ırmak taşkın yatakları bulunmaktadır.
Tablo 2: Kırklareli, İl Arazisinin Niteliklerine Göre Dağılımı, 2013
Arazi Kullanım Şekli
Tarım Alanı
Orman-Fundalık
Mera
Tarım Dışı Alan
Toplam Alan
Alan (ha)
264.532
258.696
35.525
96.247
655.000
Oran (%)
40,39
39,50
5,42
14,69
100,00
Kaynak: Kırklareli İstatistik Yıllığı, 2013
Tablo 2’de Kırklareli’de arazinin niteliklerine göre dağılımına yer verilmiştir. Tablodaki
bilgilere göre toplam arazi varlığı içerisinde en büyük pay %40,39’luk bir oran ile işlenen
tarım arazisi kategorisine aittir. Bunu %39,50 ile Orman-Fundalık, %14,69 ile Tarım Dışı
Alan ve % 5,42 ile Mera Alanı izlemektedir.
14
1.3.
Su Kaynakları
Tablo 3: Kırklareli İli Su Potansiyeli
Kırklareli
1.137,0
hm3/yıl
(%90)
3
hm /yıl 125 (%10)
1.262
Hm3/yıl
(%100)
Birim
Yerüstü Suyu
Yeraltı Suyu
Toplam Su Potansiyeli
Bölge
Toplam
Su
Potansiyeli
Doğal Göl Yüzeyleri
Baraj Rezervuar Yüzeyleri
Gölet Rezervuar Yüzeyleri
Akarsu Yüzeyleri
Toplam Su Yüzeyleri
hm3/yıl
1.262
Ha
Ha
Ha
Ha
Ha
363,0
1.907,0
54,0
114,0
2.438,0
Kaynak: DSİ, 2013
Yukarıdaki tabloda Kırklareli ili su potansiyeline ilişkin verilere yer verilmiştir. Tabloda
verilen bilgilere göre Kırklareli ilinde toplam su potansiyelinin %90’ını yer üstü suyu
oluştururken %10’unu yer altı suyu oluşturmaktadır.
1.3.1. Yer Altı Suları
Kırklareli ilinin yer altı su potansiyeli fiili tahsis toplamı 84,9 hm3 olup, bu su potansiyelinin
24,5 hm3’ü sulamaya, 60,4 hm3’ü içme, kullanma, ve sanayiye tahsis edilmiştir.
Tablo 4: Kırklareli İlinde Yer altı Su Potansiyelinin Kullanımı (hm3), 2013
Rezerv Su Potansiyeli
Fiili Tahsis Toplamı
Fiili tahsis (Sulama)
Fiili tahsis
(içme+kullanma+Sanayi)
Kalan yer altı suyu
Kırklareli
125
84,9
24,5
60,4
40,1
Kaynak: Devlet Su İşleri (DSİ).
Yer altı sularının sürdürülebilirliği konusunda en önemli tehdit, yer altı su kaynaklarının
kontrolsüz çekimidir. DSİ Bölge Müdürlüğünce, TR21 Trakya Bölgesi’nde mevcut 29 adet
gözlem kuyusundan aylık, mevsim başı (Nisan-Mayıs) ve mevsim sonu (Ekim- Kasım) yer
altı suyu seviye ölçümleri yapılmaktadır1. Küçükkarıştıran Köyü yakınındaki kuyuda 1990’lı
yıllarda hızlanan su seviyesi düşümü son dönemde 45 metreye ulaşırken, Ahmetbey, Eskitaşlı,
1
TR21 Trakya Bölgesi Rasat Kuyu Haritasi ek-1’de verilmiştir.
15
Sakızköy, Salhane kuyularındaki seviye düşümü sırasıyla 30, 40, 35, 40 metrelere kadar
varmıştır. Sanayinin nispeten yoğun olmadığı, Babaeski ilçesi ve Kuleli köyünde bulunan
kuyulardaki yer altı su seviyeleri ise sırasıyla -50 ve -10 civarında sabit bir seyir izlerken
mevsimsel düşüş ve artışlar gözlenmektedir.
Sonuç olarak, Kırklareli ilinde su çekimi ve kirlilik riski açısından Ergene yer altı suyu
havzasının en kritik kesimini sanayinin yoğun olduğu Lüleburgaz-Büyükkarıştıran hattı
oluşturmaktadır. Bölgedeki akarsuların kuzeyde Istıranca Dağları’ndan doğup, güney ve
güneybatıya doğru yönelerek aktığı, dolayısıyla Bölgedeki yüzeysel akış ve yeraltı suyu
beslenmesinin kuzeyden güneye doğru olduğu düşünüldüğünde, bölgenin kuzeyindeki
alanların korunması özel önem kazanmaktadır.
1.3.2. Akarsular
Tablo 5: Kırklareli İlinden Geçen Akarsular
Akarsu Adı
Ergene Nehri
Havsa Deresi
Rezve (Mutlu) Deresi
Şeytan (Babaeski) Deresi
Paşaköy Deresi
Soğucak Deresi
Lüleburgaz Deresi
Teke Deresi
Derin Geçit Deresi
Bulanık Dere
Pabuç Deresi
Kazan Deresi
B. Karıştıran Deresi
K. Karıştıran Deresi
Sazlı Dere
Balaban Dere
Büyük Dere
Vize Deresi
Turgutbey Deresi
Uğurlu Deresi
Evrensekiz Deresi
Lişko Deresi
Kocadere
Uzunluğu (km)
Geçtiği İller
283,0 Tekirdağ-Edirne-Kırklareli
Edirne-Kırklareli
Kırklareli
60,0 Kırklareli
Kırklareli
55,0 Kırklareli
58,0 Kırklareli
80,0 Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
65,0 Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Edirne – Kırklareli
Kırklareli
Kaynak: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı TR2 Batı Marmara Bölgesi Tarım Master Planı, 2007, Edirne
Valiliği, İl Planlama ve Koordinasyon Müdürlüğü, Sayılarla Edirne, Ocak 2010.
16
1.3.3. İklim
Kırklareli’de yöresel özellikler iklim karakterini belirler. Yıldız Dağlarının kuzey cephesinde
Karadeniz iklimi hâkimdir ve bu kesimde yaz ve kış sıcaklık farkları azdır. Ayrıca, don
olayları da iç kesimlere göre daha az görülür. Ergene Havzası içindeki şerit ise karasaldır.
Tablo 6: Kırklareli İli Temel İklim Verileri
İller
Ort. Sıcaklık
(oC)(*)
Kırklareli
Ort. Rüzgâr Hızı
(m/s)(**)
13,20
Ort. Oransal
Nem (%)(**)
3
Yıllık Yağış
(mm)(*)
73
552,2
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü
(*)Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün 1970-2011 yılları arasına ait verilerinin ortalamasıdır.
(**)Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün 1975-2008 yılları arasına ait verilerinin ortalamasıdır.
Tablo 7: Kırklareli İlinde Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen Ortalama İklim Verileri
(1970-2011)
Ort.
Sıcaklık
(°C)
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
3.1
4.0
6.9
12.0
17.2
21.6
23.9
23.2
19.1
13.8
8.7
4.9
Ort.
Ort.
En
En Düşük
Yüksek
Sıcaklık
Sıcaklık
(°C)
(°C)
6.7
0.2
8.2
0.6
11.8
2.9
17.5
7.1
23.1
11.5
27.8
15.4
30.5
17.7
30.2
17.4
25.9
13.8
19.4
9.7
13.0
5.3
8.3
2.1
Kaynak: MGM
17
Ort.
Güneşlenme
Süresi
(saat)
2.5
3.5
5.1
6.4
8.5
9.2
10.2
10.2
8.0
5.1
3.5
2.2
Ort.
Yağışlı
Gün
Sayısı
10.5
8.9
9.5
10.5
9.8
8.5
4.9
3.9
4.8
7.6
9.0
11.1
Ort.
Yağış
Miktarı
(kg/m2)
51.6
45.1
46.3
42.9
48.7
48.3
28.9
22.0
33.1
53.5
69.0
62.8
Ort. Sıcaklık (°C)
25,0
20,0
15,0
10,0
Ort. Sıcaklık (°C)
5,0
0,0
Şekil 1: Kırklareli İli Sıcaklık Ortalamaları (1970-2011)
1.3.3.1.
Kuraklık Durumu
Kuraklık, yağışların, kaydedilen normal seviyelerinin önemli ölçüde altına düşmesi sonucu,
arazi ve su kaynaklarının olumsuz etkilenmesine ve hidrolojik dengenin bozulmasına sebep
olan doğal olay olarak tanımlanabilir.2 Meteorolojik olarak kuraklık yaşanan dönemler,
yağışların uzun yıllar ortalamasından daha az yağdığı dönemlerdir. Tarımsal kuraklık ise,
bitkilerin suya ihtiyacı olduğu dönemde, toprakta yeterli suyun bulunmaması veya toprakta
bulunan suyun bitkiler tarafından alınmasına engel olan veya sınırlandıran etmenlerin olduğu
durumlardır. Tarımı etkileyen en önemli meteorolojik faktörler yağış, sıcaklık, rüzgâr, nem,
güneşlenme süresi ve şiddeti olarak sayılabilir. Ülkemiz, coğrafik konumu ve yapısı nedeniyle
çok farklı iklim bölgelerine ve mikroklima alanlarına sahiptir. İklim elemanları ve özellikle
üretim üzerinde en büyük etkiye sahip olan yağış faktörü, zamansal ve mekânsal olarak çok
büyük değişimler göstermektedir. Türkiye’de yıllık yağış ortalaması 640 mm civarında
olmasına rağmen yağış dağılımının düzensizliğinden dolayı birçok bölgede su sıkıntısı ve
kuraklık yaşanmaktadır. Meteorolojik karakterli doğal afetler içerisinde en kapsamlı etkiye
sahip olanı kuraklık olayıdır. Kuraklık sosyal, çevresel ve ekonomik olarak önemli zararlar
oluşturmaktadır.3
TR21 Trakya Bölgesindeki Kuraklık durumuna baktığımızda Meteoroloji Genel Müdürlüğü
tarafından gerçekleştirilen Standart Yağış İndeksi (SPI) metodu ile 2011-2012 tarım yılı 12
aylık (Ekim 2011-Eylül 2012) kuraklık değerlendirmesine göre (Şekil 2’den görüleceği üzere)
Tekirdağ İli’nin kuzeyi ve batısında yerel olarak hafif kuraklık yaşanmıştır. Yine aynı
dönemde Normalin Yüzdesi İndeksi (PNI) ile hazırlanan Şekil 3’teki harita incelendiğinde
yine Tekirdağ İlinin batısında hafif ve orta şiddette kuraklık yaşandığı gözlenmiştir. Aynı
dönemde Palmer Kuraklık Şiddet İndeksi (PDSI) ile yapılan değerlendirme de TR21 Trakya
2
http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/kuraklik-analizi.aspx?d=yontemsinif
Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı, “Türkiye’nin
2011–2012 Tarım Yılı Kuraklık Analizi”
3
18
bölgesinin tamamında kuru devre başlangıcı, hafif kurak ve orta kurak seviyelerinde tarımsal
kuraklık yaşandığı görülmektedir.
Erinç İklim Sınıflandırmasına4 göre yıllık toplam yağışın(mm.) yıllık ortalama maksimum
sıcaklığa (oC) oranlanması sonucu iller bazında hesaplanan ve tabloda belirtilen yağış etkinlik
indislerine göre Kırklareli’nin yarı nemli iklim sınıfında yer aldığı görülmektedir.
Tablo 8: Erinç İndis Değerleri İle Bunlara Bağlı Bitki Örtüsü Ve İklim Sınıfları5
İklim Sınıfı
Tam kurak
Kurak
Yarı Kurak
Yarı Nemli
İndis Değeri (Im)
<8
8-15
15-23
23-40
Nemli
Çok Nemli
40-55
>55
Bitki Örtüsü
Çöl
Çöl-step
Step
Park görünümlü kuru orman
Nemli orman
Çok nemli orman
Tablo 9: Erinç Analizi ile hesaplanan Yağış Etkinlik İndisi
Yağış Etkinlik İndisi
28,69
İller
Kırklareli
İklim Sınıfı
Yarı nemli
4 Erinç, S., 1984, Klimatoloji ve Metotları, İ.T.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü, İstanbul
5
Yağış Etkinlik indisi Im
Tom
P yıllık toplam yağış (mm),
Tom yıllık ortalama maksimum sıcaklık5.
19
Şekil 2: SPI Metodu ile 2011–2012 Tarım Yılı 12 Aylık Kuraklık Değerlendirmesi
Kaynak: Türkiye’nin 2011–2012 Tarım Yılı Kuraklık Analizi, Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı.
20
Şekil 3: PNI Metodu ile 2011–2012 Tarım Yılı 12 Aylık Kuraklık Değerlendirmesi4
Kaynak: Türkiye’nin 2011–2012 Tarım Yılı Kuraklık Analizi, Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi
Başkanlığı
21
Şekil 4: PDSI Metodu ile 2011–2012 Tarım Yılı 12 aylık kuraklık değerlendirmesi
Kaynak: Türkiye’nin 2011–2012 Tarım Yılı Kuraklık Analizi, Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı.
22
1.4.
Bölgesel Rekabetçilik ve Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik
1.4.1. Bölgesel Rekabetçilik ve Sosyo-Ekonomik Gelişmişliği Ölçmek Amacıyla Yapılan
Çalışmalar
Sosyo-ekonomik gelişmişlik ve bölgesel rekabet düzeyinin ortaya çıkarılmasına yönelik
olarak yapılan çalışmalarda, birçok değişken ve çeşitli analiz yöntemleri kullanılarak farklı
endeksler elde edilmektedir.
Yapılan çalışmalar itibariyle, Kırklareli’ne ilişkin değerlendirmeler farklı değişken
seçimlerine ya da farklı analiz yöntemlerine bağlı olarak, bir miktar değişiklik
gösterebilmektedir. Bu çalışmalar itibariyle genel bir değerlendirme yapılacak olursa
Kırklareli ili İstanbul’un etki alanı altında bulunmakta ve gösterge değerleri itibariyle Türkiye
genelinde yüksek sıralarda yer almaktadır. Bunun yanı sıra Kırklareli sağlık alanında da
nispeten gelişmiş bir altyapıya sahiptir.
Aşağıdaki tablolarda, yukarıda sözü edilen bu araştırmaların rekabetçilik ve sosyo-ekonomik
gelişmişlik endeksi sonuçlarına verilmektedir. Bu araştırmalara ilişkin ilk tabloda illerin
sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralarının ve endekslerinin 2003, 2010 ve 2011 yıllarındaki
değerlerinin karşılaştırması bulunmaktadır.
Tablo 10: 2003, 2010 ve 2011 Yılları İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi
Sıra
1
2
3
2003 Araştırması
2010 Araştırması
2011 Araştırması
İl
Endeks Sıra
İl
Endeks Sıra
İl
Endeks
4,808
17,1245
4,5154
İstanbul
1
İstanbul
1
İstanbul
3,315
13,3247
2,8384
Ankara
2
Ankara
2
Ankara
2,524
9,2423
1,9715
İzmir
3
İzmir
3
İzmir
7
Tekirdağ
1,059
10
Tekirdağ
3,5553
9
Tekirdağ
0,9154
11
Kırklareli
0,863
13
Kırklareli
3,0434
12
Edirne
0,6383
16
Edirne
0,562
14
Edirne
2,9301
15
Kırklareli
0,5923
Kaynak: İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003),
Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2010), İllerin ve Bölgelerin
Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2011).
Tablodaki karşılaştırmaya göre Kırklareli ilinin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında
2011 yılında 2010 ve 2003 yıllarına göre bir miktar gerileme kaydedilmiştir. 2003 yılında
illerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksinde Kırklareli ili tüm iller arasında 11. sırada
iken 2010 yılında 13., 2011 yılında ise 15. sıraya gerilemiştir.
23
İl
İlçe
872 İlçe İçinde
Gelişmişlik
Sıralaması
Gelişmişlik Grubu
Gelişmişlik Endeksi
Kırklareli
Tablo 11: İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, 2004
Lüleburgaz
Merkez
Babaeski
Pınarhisar
Vize
Demirköy
Pehlivanköy
Kofçaz
35
106
147
214
219
259
262
460
2
2
2
3
3
3
3
3
2,08161
1,06821
0,74868
0,37047
0,3364
0,19085
0,17995
-0,24096
Kaynak: İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, Devlet Planlama Teşkilatı.
2004 yılında yapılan araştırmada Türkiye’de bulunan 872 ilçenin gelişmişlik durumları
ortaya konulmuştur. Araştırmada, 6 adet gelişmişlik grubu oluşturulmuştur. Kırklareli İlinde
bulunan ilçeler ise bu gelişmişlik gruplarından 2. ve 3. grup içinde yer almışlardır.
Tablo 12: İller Arası Rekabetçilik Endeksi Sonuçları
İstanbul
Ankara
İzmir
Tekirdağ
Edirne
Kırklareli
2007-2008
Sıra
Endeks
1
86,33
2
49,68
3
43,35
8
27,25
26
21,32
31
19,55
2008-2009
Sıra
Endeks
1
86,83
2
49,35
3
43
8
29,49
25
21,62
30
19,21
2009-2010
Sıra
Endeks
1
86,01
2
49,73
3
42,72
7
29,71
24
22,16
31
20,2
Kaynak: İller arası Rekabetçilik Endeksi, 2009-2010, Deloitte Türkiye&URAK.
Tablo 12’de iller arası rekabetçilik endeksi sonuçlarına yer verilmiştir. Tablodaki bilgilere
göre Kırklareli ilinin endeks sıralamalarının 2007-2008, 2008-2009 ve 2009-2010 yıllarında
çok fazla değişmediği görülmektedir. Kırklareli ili ise 2007-2008 endeks sıralamasında 31’nci
2008-2009 endeks sıralamasında 30’ncu ve 2009-2010 endeks sıralamasında da 31’nci sırada
yer almıştır.
24
Tablo 13: İller arası Rekabetçilik Endeksi Araştırması-Beşeri Sermaye ve Yaşam
Kalitesi Alt Endeksi
İstanbul
Ankara
İzmir
Tekirdağ
Edirne
Kırklareli
Sıra
2
1
4
34
9
36
2007-2008
Endeks
59,97
70,51
46,74
22,74
31,86
22,06
Sıra
2
1
4
39
11
40
2008-2009
Endeks
62,22
69,18
44,92
20,86
29,59
20,85
Sıra
2
1
4
35
8
34
2009-2010
Endeks
61,84
67,52
45,21
21,4
30,75
21,45
Kaynak: İller arası Rekabetçilik Endeksi, 2009-2010, Deloitte Türkiye&URAK.
Beşeri sermaye ve yaşam kalitesi alt endeksi sıralamasında Kırklareli 2007-2008 yılında
36’ncı 2008-2009 yılında 40’ıncı ve 2009-2010 yılında da 34’üncü sırada yer almıştır.
Tablo 14: Türkiye için Bir Rekabet Endeksi Raporu
İl
Ankara
İstanbul
İzmir
Tekirdağ
Kırklareli
Edirne
Sıra
1
2
3
9
13
14
Endeks
100
97,8
87,3
73,5
67,1
66,9
Kaynak: Türkiye İçin Bir Rekabet Endeksi Raporu 2009, EDAM&Deloitte Türkiye.
EDAM ve Deloitte Türkiye’nin ‘Türkiye için bir Rekabet Endeksi Raporu’ araştırmasına göre
Kırklareli ili endeks sıralaması 13’tür.
Tablo 15: Türkiye İçin Bir Rekabet Endeksi Raporu -İnsani Sermaye Alt Endeksi
İl
Ankara
İzmir
Edirne
İstanbul
Kırklareli
Tekirdağ
Sıra
1
7
8
11
15
22
Endeks
100.0
96.4
94.5
90.8
89.5
86.3
Kaynak: Türkiye İçin Bir Rekabet Endeksi Raporu 2009, EDAM&Deloitte Türkiye.
EDAM ve Deloitte Türkiye’nin ‘Türkiye için Bir Rekabet Endeksi Raporu’ çalışmasında
rekabetçilik endeksleri hesaplanırken kullanılan alt endekslerden birisi olan İnsani Sermaye
Alt Endeksi sıralamasında 1’nci sırada Ankara ili yer almaktadır. Kırklareli ise 15’nci sırada
yer almışlardır.
25
Tablo 16: Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Endeksi Sıralaması Araştırması, 2012
Sıra
1
2
3
10
22
24
İstanbul
Ankara
İzmir
Tekirdağ
Kırklareli
Edirne
İllerin Gelişmişlik Endeksi
30,9
12,23
7,65
1,93
0,53
0,39
Kaynak: Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Endeksi Sıralaması Araştırması, İş Bankası.
İş Bankası’nın yapmış olduğu İllerin Gelişmişlik Endeksi sıralaması araştırmasında iller
aldıkları endeks değerlerine göre en gelişmişten en az gelişmişe doğru 5 farklı gruba
ayrılmıştır. Bu kapsamda Kırklareli 3’ncü grup iller arasında yer almıştır.
İş Bankası’nın araştırmasında ekonomik gelişmişlik endeksi hesaplanırken İGE’de en fazla
değişken içeren ekonomi kriteri 2 farklı şekilde değerlendirilmiştir. İldeki kümülatif
büyüklükleri yansıtan EG kriteri ilin mevcut makro ekonomik performansını yansıtırken, kişi
başına değişkenlerin yer aldığı EKB kriteriyle de ilin ekonomik potansiyelinin gösterilmesi
hedeflenmiştir.
Tablo 17: EG ve EKB Kriterlerine Göre Endeks Değerleri Ve Sıralamaları, 2012
Bölge
İstanbul
Ankara
İzmir
Tekirdağ
Kırklareli
Edirne
Toplam Ekonomik Gelişmişlik
Kişi Başı Ekonomik Gelişmişlik
Kriteri Değerleri (EG)
Kriteri Değerleri (EKB)
Endeks Değeri
Sıralama Endeks Değeri
Sıralama
33,4
8
6,1
0,3
-0,7
-0,8
1
2
3
14
29
35
25,7
8,9
5,5
1,4
0,2
-0,3
1
2
4
10
20
26
İldeki makro ekonomik performansı yansıtması beklenen ve kümülatif büyüklüklerden oluşan
EG kriterine göre hesaplanan endeks değerleri sıralamasında Kırklareli ili 29’ncu sırada yer
almaktadır. İldeki kişi başına değişkenlerin yer aldığı ve ilin ekonomik potansiyelini
yansıtması hedeflenen EKB kriterine göre yapılan endeks sıralaması Kırklareli ilinde 20’dir.
26
Tablo 18: Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Endeksi Sıralaması Araştırması Sosyal
Gelişmişlik Endeksi, 2012
Ankara
Eskişehir
İstanbul
İzmir
Edirne
Tekirdağ
Kırklareli
Sıra
1
2
3
4
7
27
31
Endeks
6,6
5,8
4,7
4,7
3
0,9
0,8
Kaynak: Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Endeksi Sıralaması Araştırması, İş Bankası
İş Bankası’nın yapmış olduğu araştırmada ele alınan bir başka değer de ‘Sosyal Gelişmişlik
Endeksi’dir. Sosyal gelişmişlik endeksi sıralamasına bakıldığı zaman Türkiye genelinde ilk
sırada yer alan ilin Ankara olduğu dikkati çekmektedir. Bu sıralamada Kırklareli ili de 31’nci
sırada yer almaktadır.
Tablo 19: Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Endeksi Sıralaması Araştırması İşgücü
Gelişmişlik Endeksi Sıralaması, 2012
Sıra
İstanbul
Ankara
İzmir
Tekirdağ
Kırklareli
Edirne
Endeks
1
2
3
14
28
37
17,9
5,4
3,4
0,4
-0,3
-0,4
Kaynak: Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Endeksi Sıralaması Araştırması, İş Bankası.
İş Bankası’nın yapmış olduğu ‘Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Endeksi Sıralaması
Araştırması’nda yer verilen bir başka endeks değeri de İşgücü gelişmişlik Endeksi
sıralamasıdır. Buna göre İstanbul 1’nci sırada yer alırken Kırklareli illeri 28’nci sırada yer
almaktadır.
Tablo 20: 2005-2010 Yılları Arası Sosyal Gelişmişlik Endeksi Değişimi
Tekirdağ
Kırklareli
Edirne
2005
9
13
19
2010
10
22
24
Kaynak: Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Endeksi Sıralaması Araştırması, İş Bankası.
27
İş Bankası’nın yaptığı araştırmaya göre 2005 ve 2010 yılları arasındaki değişime bakıldığı
zaman Kırklareli ili en çok gerileme kaydeden iller arasında yer almaktadır.
1.5.
Kırklareli İline Ait Bazı Temel Göstergeler
1.5.1. Dış Ticaret
Tablo 21: Kırklareli ve TR21 Trakya Bölgesinde Dış Ticaret, 2012
Kişi Başına
İhracat($)
Kişi Başına İthalat
($)
İhracatın ithalatı
karşılama oranı
2.016
3.127
64,5
Türkiye
492
564
87,2
TR21 Trakya
700
752
93,1
Tekirdağ
117
301
38,9
Edirne
413
405
102
Kırklareli
Kaynak: Dış Ticaret, Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
TR21 Trakya Bölgesi genelinde ve Kırklareli ili özelinde kişi başına ithalat ve ihracat
rakamları Türkiye geneline kıyasla düşüktür. Kırklareli’de kişi başına ihracat ve ithalat
rakamları sırasıyla 413$ ve 405$ olarak karşımıza çıkmaktadır. İhracatın ithalatı karşılama
oranlarına baktığımız zaman ise hem TR21 Trakya Bölgesi genelinde hem de Kırklareli ili
özelinde ihracatın ithalatı karşılama oranının Türkiye geneline kıyasla yüksek olduğu
görülmektedir.
1.5.2. Mevduat ve Kredi Büyüklükleri
Tablo 22: Kırklareli ve TR21 Trakya Bölgesi’de Mevduat ve Kredi Büyüklükleri, 2011
Toplam
Mevduat
Toplam
Kredi
Kişi Başı
Mevduat
Kişi Başı
Kredi
(Bin TL)
(Bin TL)
(TL)
(TL)
651.184.540
605.890.094
8.714
8.108
93,0
TR21
7.990.382
9.777.162
5.091
6.230
122,4
Tekirdağ
3.731.574
5.281.131
4.497
6,364
141,5
Edirne
2.166.696
2.564.628
5.426
6.423
118,4
Kırklareli
2.092.112
1.931.403
6.150
5.680
92,3
TR
Kredi/Mevduat
Kaynak: İstatistikî Raporlar, Banka ve Sektör Bilgileri, Türkiye Bankalar Birliği.
28
(%)
Kırklareli ilinde TL cinsinden toplam mevcut mevduat 2 milyarın üzerindeyken toplam
kullanılan kredi miktarı yaklaşık 1,9 milyar dolaylarındadır. TR21 Trakya Bölgesi’nde
mevcut toplam mevduatın %26’sı ve kullanılan toplam kredinin %19,8’i Kırklareli ilinde
bulunmaktadır. Kırklareli ilinde kredi/mevduat oranı ise %92,3 dolaylarında olup Türkiye
ortalamasının üzerinde iken TR21 Trakya Bölgesi ortalamasının aşağısında kalmıştır.
Kırklareli ilinde kullanılan kişi başına toplam kredi kişi başına toplam mevduattan yaklaşık
%8 oranında daha azdır.
TR21 Trakya Bölgesinde en yüksek kişi başı mevduat miktarı ve en düşük kişi başı kredi
miktarı Kırklareli ilindedir.
2.
BEŞERİ VE SOSYAL YAPI
2.1.
Nüfus
2.1.1. Nüfus Büyüklüğü
Tablo 23’teki bilgilere göre 1965 yılında 258.386 olan Kırklareli ilinin nüfusu 2012 yılında
341.218 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 23: TR21 Trakya Bölgesi Nüfusu
Yıllar
Kırklareli
258.386
1965
283.408
1980
309.512
1990
328 461
2000
333 256
2007
336 942
2008
333 179
2009
332.791
2010
340.199
2011
341.218
2012
Kaynak: Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
Tablo 24’te Kırklareli ilinin ilçelerinin nüfuslarına yer verilmiştir. Tabloda verilen bilgilere
göre Kırklareli İlinde nüfusu en büyük ilçe 137.872 kişi ile Lüleburgaz ilçesidir. Lüleburgaz
ilçesini Merkez, Babaeski ve Vize ilçeleri izlemektedir.
29
Tablo 24: Kırklareli İli İlçe Nüfusları, 2012
Kırklareli
341.218
137.872
88.956
50.559
28.228
19.686
8.782
4.211
2.924
Toplam
Lüleburgaz
Merkez
Babaeski
Vize
Pınarhisar
Demirköy
Pehlivanköy
Kofçaz
Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi İstatistikleri, TÜİK.
2.1.2. Nüfus Artışı
Yıllık nüfus artış hızı, bir yıl içinde doğum ve ölüm sayısına bağlı nüfus artışına verilen
isimdir. Yıllık nüfus artışının yüksek seviyede olması nüfusun yoksullaşmasına ve hizmetlere
erişiminin kısıtlanmasına sebep olabilmektedir. Tam tersi olan artış hızındaki azalma da uzun
vadede nüfusun yaşlanmasına, üretim ve ekonomik büyüme kapasitesinin düşmesine sebep
olmaktadır. Nüfus artış hızının azalması doğurganlık oranının düşmesi, ölüm oranlarının
artması ve dışa göç gibi çeşitli etkenlere bağlıdır. 1965’ten 2012’ye kadar olan dönemde
Kırklareli’nin nüfusu %32,06 artarak, 258.386’den 341.218’a yükselmiştir. Kırklareli ilinde
1965-2012 yılları arasında dengeli bir nüfus artışı gözlemlenmiştir.
Tablo 25: Kırklareli ili ve Lüleburgaz ilçesi 1990-2012 Nüfus Değişimi6
Yerleşim Yeri
Kırklareli
Nüfus Artış Hızı-%o
4,4
Lüleburgaz
17,9
Kaynak: TÜİK Nüfus İstatistiklerinden türetilmiştir.
Yukarıdaki tabloda 1990 yılından 2012 yılına kadar Kırklareli ili ve Lüleburgaz ilçesinin
nüfusunun nasıl değiştiği gösterilmiştir. 1990-2012 yılları aralığında Kırklareli ilinde nüfusu
en çok artan yer %o17,9’luk bir oran ile Kırklareli ilinin Lüleburgaz ilçesi olmuştur.
Kırklareli İli 1990-2012 yılları arası nüfus değişimi ise %o4,4 seviyesinde gerçekleşmiştir.
6
Nüfus Artış hızı Hesaplamasında Kullanılan Yöntem: ((ln(P t+n/Pt))/n)*1000
Pt+n: Son Yıl Nüfusu
Pt: Başlangıç Yılı Nüfusu
N: Aradan Geçen Yıl Sayısı
30
2.1.3. Nüfus Yoğunluğu
Tablo 26: Kırklareli İli İlçeleri Nüfus Yoğunlukları
İlçe Adı
Merkez
İlçe
2
Alanı(km )
1604
2012
Nüfus
2
Nüfus Yoğunluğu(Kişi/km )
88956
55
Babaeski
652
50559
78
Demirköy
945
8782
9
Kofçaz
551
2924
5
Lüleburgaz
984
137872
140
Pehlivanköy
114
4211
37
Pınarhisar
581
19686
34
1119
28228
25
Vize
Kaynak: Kırklareli İstatistik Yıllığı,2013
Kırklareli ilinde özellikle 1990-2012 yılları arasındaki nüfus artışlarının sonucunda 2012
yılında Lüleburgaz ilçesi 140 Kişi/km2 ile nüfus yoğunluğu en yüksek ilçe olmuştur.2012
TÜİK verilerine göre Türkiye’de kilometrekare başına düşen kişi sayısı ortalama 98 iken,
Kırklareli ili genelinde 52 olarak gerçekleşmiştir.
2.1.4. Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus
Birleşmiş Milletler (BM) ölçütlerine göre 0‐14 yaş arasındakiler çocuk, 15‐64 yaş
arasındakiler yetişkin veya çalışabilir nüfus / faal nüfus, 65 yaş ve üzeri ise yaşlı nüfus olarak
sınıflandırılmaktadır. Kırklareli ilinde nüfusun %12’si 65 yaş ve üzerinde iken, Türkiye
genelinde bu oran yaklaşık %8 civarındadır. Çocuk grubu olarak adlandırılan 0-14 yaş grubu
nüfusunun payı Türkiye genelinde yaklaşık %25 civarında iken, bu oran Kırklareli ilinde bu
oran %17’dir.
31
Tablo 27: Kırklareli İlinde Yaş Gruplarına Göre Nüfus
2007
2008
2009
2010
2011
Türkiye
Toplam
70.586.256 71.517.100 72.561.312 73.722.988 74.724.269
Nüfus
0-14
yaş
grubu nüfus 18.642.391 18.788.587 18.859.334 18.878.582 18.886.575
15-64
yaş
grubu nüfus 46.943.690 47.835.090 48.618.564 49.516.670 50.346.979
65 yaş ve
5.000.175 4.893.423 5.083.414 5.327.736 5.490.715
üzeri nüfus
Toplam yaş
50,36
49,51
49,25
48,89
48,42
bağımlılık
oranı
Kırklareli
Toplam
333.256
336.942
333.179
Nüfus
0-14
yaş
61.945
60.555
59.288
grubu nüfus
15-64
yaş
240.389
237.320
grubu nüfus 235.352
65 yaş ve
35.959
35.998
36.571
üzeri nüfus
Toplam yaş
41,6
40,17
40,39
bağımlılık
Kaynak:
ADNKS, Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
oranı
45.733
43.223
Babaeski
26.076
24.483
Demirköy
4.839
3.943
Kofçaz
1.620
1.304
70.263
67.609
Lüleburgaz
2.127
2.084
Pınarhisar
10.409
9.277
Vize
14.448
13.780
175.515
165.703
Pehlivanköy
Toplam
51.088.202
5.682.003
48,03
341.218
58.317
57.166
56.264
236.973
244.668
245.731
37.501
38.365
39.223
40,43
39,05
38,8
Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, TÜİK Veritabanı
32
18.857.179
340.199
Kadın
Merkez
75.627.384
4
332.791
Tablo 28: Kırklareli İlçeleri Cinsiyete Göre Nüfus,2012
Erkek
2012
Tablo 29: Kırklareli İli İlçelere Göre Yaş Sınıf Ortalaması
Yerleşim Yeri
Pehlivanköy
Kofçaz
Pınarhisar
Vize
Babaeski
Demirköy
Kırklareli Merkez
Lüleburgaz
Toplam
46,1
45,3
40,6
40,1
39,3
37,3
36,7
35,4
Erkek
44,8
43,1
38,3
39,0
38,0
36,0
35,6
34,5
Kadın
47,5
48,1
43,2
41,2
40,8
38,8
37,7
36,3
Kaynak: 2012 TÜİK ADNKS verilerinden türetilmiştir.
Not: Hesaplamalar yapılırken Yaş Sınıfları 0-4, 5-9, 10-14, 15-19, 20-24, 25-29, 30-34, 35-39, 40-44,
45-49, 50-54, 55-59, 60-64, 65-69, 70-74, 75-79, 80-84, 85-89, 90+ olarak kabul edilmiştir.
Tabloda verilen bilgilere göre Kırklareli’nin ilçelerinden Pehlivanköy, Kofçaz, Pınarhisar ve
Vize’nin yaş sınıf ortalamasının 40 yaşının üzerinde olduğu görülmektedir. Bu durum
ilçelerin ekonomik faaliyetlerinin düşüklüğü nedeniyle gençlerin ekonomik nedenlerle başka
il ve ilçelere göç ettiğini ve doğum oranının düşüklüğünü göstermektedir. Tabloda verilen
bilgilere göre Lüleburgaz ilçesinin yaş ortalamasının nispeten diğer ilçelere göre daha düşük
olduğu yerler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu hususta en büyük pay söz konusu ilçede
yoğun olarak yürütülen ekonomi faaliyetinin sanayi olmasından kaynaklanmaktadır.
2.1.5. Yerleşim Yerlerine Göre Nüfus
Tablo 30: Kırklareli İlinde İl/İlçe Merkezi İle Belde/Köy Nüfusları, 2012
Kırklareli
2007
Şehir Nüfusu
Köy Nüfusu
2008
Şehir Nüfusu
Köy Nüfusu
2009
Şehir Nüfusu
Köy Nüfusu
2010
Şehir Nüfusu
Köy Nüfusu
2011
Şehir Nüfusu
Köy Nüfusu
2012
Şehir Nüfusu
Köy Nüfusu
149.532
159.980
189.202
139.259
217.144
116.035
219.333
113.458
229.000
111.199
232.154
109.064
33
Kırklareli ilinde 2007 yılından 2012 yılına gelindiği zaman şehir nüfusunda yaklaşık %53’lük
bir artış yaşanmış ve şehir nüfusu 149.532’den 229.000’e yükselmiştir. 2007 yılından 2012
yılına gelindiğinde köy nüfusunda %32 oranında azalış meydana gelmiştir.
Tablo 31: Kırklareli İlinde Kentsel ve Kırsal Nüfus Oranları7
2007
2009
2010
2011
2012
2007
2009
2010
2011
2012
Kent
Kır
Kent
Kır
Kent
Kır
Kent
Kır
Kent
Kır
Kent(%)
Kır(%)
Kent(%)
Kır(%)
Kent(%)
Kır(%)
Kent(%)
Kır(%)
Kent(%)
Kır(%)
Kırklareli
183.067
150.189
188.686
144.493
190.276
142.515
199.291
140.908
201.968
139.250
54,93%
45,07%
56,63%
43,37%
57,18%
42,82%
58,58%
41,42%
59,19%
40,81%
7
Hesaplamalar yapılırken nüfusu 20.000’in üzerinde olan yerler kent ve nüfusu 20.000’in altında olan yerler ise
kır olarak nitelendirilmiştir.
34
Kırklareli Kır-Kent Nüfusu
250.000
200.000
150.000
Kent Nüsusu
100.000
Kır Nüfusu
50.000
0
2007 2009 2010 2011 2012
Şekil 5: Kırklareli İlinde Kır-Kent Nüfusları
Kaynak: TÜİK Veritabanı ADNKS Verilerinden yararlanılarak hesaplanmıştır.
Şekil 5’te görüldüğü gibi 2007-2012 yılları arasında Kırklareli ilinde kır nüfusu azalırken kent
nüfusu artan bir seyir izlemiştir.
2.1.6. Göç
Tablo 32: Kırklareli İli Temel Göç Verileri, 2012
YIL
2008
2009
2010
2011
2012
BÖLGE
ADI
ADNKS
Nüfusu
Aldığı Göç
Verdiği
Göç
Net Göç
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
336.942
333.179
332.791
340.199
341.218
10.565
10.359
12.844
11.979
12.548
11.027
11.242
12.088
11.829
11.232
-462
-883
756
150
1.316
Net Göç
Hızı
(Binde)
-1,37
-2,65
2,27
0,44
3,86
Kaynak: Nüfus ve Göç, Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
Tablo 32’de Kırklareli iline ait temel göç verilerine ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Tabloda
verilen bilgilere göre 2008-2009 yılları arasında verilen göç alınan göçten yüksek seyrederek
net göç rakamları negatif seyrederken 2010-2012 yılları arasında alınan göç verilen göçten
yüksek seyrederek net göç rakamları pozitif seyretmiştir.
35
Tablo 33: Göç Alan ve Göç Veren İllerin Göç Etme Nedenine Göre Yüzde Dağılımı
(1995-2000), 2008
Alınan Göç
17,58
16,45
Verilen Göç
16,11
17,06
İş Arama/Bulma
Tayin/Atama
Hane halkı
26,51
26,72
Fertlerinden Birine
Bağlı Göç
4,76
12,54
Eğitim
7,82
8,81
Evlilik
4,48
0,21
Deprem
0,27
0,4
Güvenlik
21,15
17,11
Diğer
0,98
1,04
Bilinmeyen
Kaynak: Türkiye’de İç Göçler ve Göç Edenlerin Nitelikleri, DPT.
Tablo 33’de Kırklareli iline yapılan göç ve Kırklareli ili tarafından verilen göçlere ilişkin
bilgilere yer verilmiştir. Tabloda verilen bilgilere göre gerek verilen göç gerekse de alınan
göçlerin büyük bir kısmının sebebi ‘Hane halkı fertlerinden birine bağımlı göç’ olarak ortaya
çıkmıştır.
Tablo 34: Kırklareli İlinde Nüfusa Kayıtlı Olduğu İlde İkamet Etme Oranı (%)
2012
2011
2010
2009
2008
Kırklareli
71,42%
72,22%
72,70%
74,63%
74,09%
Kaynak: TÜİK, 2008-2012 ADNKS verilerinden türetilmiştir.
Tabloda yer alan bilgilere göre 2008-2012 yılları arasında Kırklareli ilinde nüfusa kayıtlı
olduğu ilde ikamet etme oranı genel olarak azalan bir seyir izlemiştir. Kırklareli ilinde nüfusa
kayıtlı olduğu ilde ikamet etme oranının oldukça yüksek olmasının sebebi Kırklareli’nin
nispeten az göç almasıdır.
36
2.1.7. Nüfus Projeksiyonları
Projeksiyon, geçmiş verilerden faydalanarak geleceğe yönelik öngörülerde bulunabilmek
amacıyla gerçekleştirilen tahmin sürecidir. Nüfus projeksiyonları ise, nüfusu etkileyen
doğurganlık, ölüm oranı ve göç olaylarının dikkate alınmasıyla bazı varsayımlara dayanarak
oluşturulan geleceğe dönük nüfus tahminleri olarak tanımlanabilmektedir. Kalkınma
planlarının
hazırlanmasında
istatistikî
yöntemler
kullanılarak
yapılan
nüfus
projeksiyonlarından birçok alanda faydalanılmaktadır. Özellikle Mekânsal planlama, büyüme
ve sosyal vakalara hazırlıklı olabilmek için projeksiyonlara ihtiyaç duyulmaktadır.
Tablo 35: Kırklareli İli Nüfus Projeksiyonu, 2009
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
Kırklareli
336.942
337.286
337.576
337.818
338.017
338.173
338.291
338.370
338.407
338.401
338.349
338.244
338.083
337.859
337.564
337.190
Kaynak: Karakaya, M.D. (2009). Provincial and Regional Population Projections For The Centenary
of The Republic of Turkey, s.298, s.331, s.371.
2009 yılında Mehmet Doğu Karakaya tarafından ‘Kuşak Bileşenler Yöntemi’ kullanılarak bir
nüfus projeksiyonu çalışması yapılmıştır. Tablo 35’te bu çalışma kapsamında Kırklareli ili
için gerçekleştirilmiş olan nüfus tahminlerine yer verilmiştir.
Çalışmaya göre Kırklaeli’de 2023 yıllında olması beklenen nüfus miktarı 337.190 olarak
hesaplanmıştır. M. Doğu Karakaya tarafından yapılan nüfus projeksiyonuna göre Kırklareli ili
nüfusunun 2017 yılına kadar sürekli artması sonrasında ise azalması beklenmektedir. Burada
dikkat edilmesi gereken husus yapılan tahminlerin demografik yapıda ani değişikliklere neden
olabilecek deprem, sel, savaş, bulaşıcı hastalık gibi olağandışı faktörleri göz ardı ediyor
olmasıdır. Bununla birlikte İli etkileyebilecek İstanbul desantralizasyon projesi gibi dışsal
faktörler de nüfus projeksiyonunu etkileyebilecek unsurlar arasında yer almaktadır.
37
Tablo 36: İllere Göre Nüfusun Yoğunlaştığı Yaş Grupları – Kırklareli
Yaş Grupları Oranları
15-49
Cinsiyet Bağımlılık Ortanca
Oranı
Oranı
Yaş
Yıl
0-4
5-14
15-49
15-64
65+
2008
7,07
14,70
57,96
71,27
6,96
56,50
107,27
0,40
31
2009
7,00
14,54
57,86
71,56
6,90
56,50
107,25
0,40
31
2010
6,93
14,35
57,77
71,85
6,86
56,49
107,24
0,39
31
2011
6,87
14,16
57,68
72,11
6,86
56,48
107,22
0,39
32
2012
6,81
13,97
57,56
72,32
6,90
56,44
107,21
0,38
32
2013
6,75
13,80
57,42
72,47
6,97
56,36
107,20
0,38
32
2014
6,67
13,69
57,26
72,56
7,08
56,25
107,19
0,38
32
2015
6,59
13,59
57,08
72,61
7,22
56,13
107,17
0,38
33
2016
6,50
13,49
56,90
72,63
7,39
55,99
107,16
0,38
33
2017
6,40
13,38
56,72
72,63
7,59
55,85
107,15
0,38
33
2018
6,31
13,25
56,55
72,63
7,81
55,72
107,13
0,38
34
2019
6,20
13,14
56,36
72,60
8,06
55,57
107,12
0,38
34
2020
6,10
13,02
56,15
72,55
8,33
55,40
107,11
0,38
34
2021
6,00
12,91
55,93
72,48
8,61
55,21
107,10
0,38
35
2022
5,90
12,80
55,71
72,40
8,90
55,02
107,08
0,38
35
2023
5,80
12,68
55,48
72,32
9,20
54,83
107,07
0,38
35
(Kadın)
Kaynak: Karakaya, M.D. 2009, Provincial and Regional Population Projections For The Centenary of
The Republic of Turkey, s.298, s.331, s.371.
Projeksiyon sonuçları dikkate alınarak il bazında nüfusun yoğunlaştığı yaş gruplarını
incelediğimizde Kırklareli ilinde nüfus yoğunluğunun orta yaş grubunda olduğu
görülmektedir. Bununla beraber yıllar itibariyle yaşlı nüfusun oranının arttığı görülmektedir.
38
Tablo 37: Kırklareli İlinde Nüfusun Yoğunlaştığı Yaş Grupları
Yaş Grupları Oranları
Yıl
0-4
5-14
15-49
15-64
65+
15-49
Cinsiyet Bağımlılık Ortanca
Oranı
Oranı
Yaş
(Kadın)
2008
5,18
12,79
54,85
71,34
10,68
52,62
106,89
0,40
35
2009
5,23
12,37
54,49
71,65
10,74
52,36
106,70
0,40
35
2010
5,28
11,96
54,14
71,94
10,82
52,07
106,52
0,39
35
2011
5,31
11,57
53,79
72,19
10,93
51,77
106,33
0,39
36
2012
5,34
11,21
53,41
72,38
11,08
51,44
106,15
0,38
36
2013
5,35
10,91
53,00
72,47
11,27
51,09
105,96
0,38
37
2014
5,29
10,72
52,53
72,47
11,52
50,72
105,78
0,38
37
2015
5,22
10,58
52,04
72,38
11,82
50,32
105,59
0,38
38
2016
5,16
10,46
51,52
72,20
12,17
49,90
105,40
0,38
38
2017
5,10
10,37
50,99
71,94
12,59
49,46
105,21
0,39
39
2018
5,03
10,28
50,45
71,61
13,07
48,99
105,01
0,40
39
2019
4,97
10,29
49,84
71,11
13,63
48,44
104,81
0,41
40
2020
4,90
10,28
49,24
70,57
14,24
47,91
104,60
0,42
40
2021
4,83
10,27
48,65
70,00
14,90
47,38
104,39
0,43
40
2022
4,76
10,24
48,08
69,42
15,58
46,87
104,38
0,44
41
2023
4,69
10,20
47,51
68,85
16,26
46,36
103,96
0,45
41
Kaynak: Karakaya, M.D. (2009). Provincial and Regional Population Projections For The Centenary
of The Republic of Turkey, s.298, s.331, s.371.
39
Tablo 38: TÜİK Nüfus Projeksiyonu, Kırklareli İli Yıllara Göre Nüfus
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
Kırklareli
342.659
343.969
345.141
346.204
347.164
348.022
348.771
349.434
349.973
350.413
350.757
Kaynak: Nüfus Projeksiyonları, TÜİK.
TÜİK 2013 yılı ve sonrası nüfus projeksiyonları kuşak bileşenler yöntemi kullanılarak
yapılmıştır. Kuşak bileşenler yöntemi, doğurganlık, ölüm ve göç bileşenlerine göre, aynı yaş
grubundaki kuşakların yaşam boyu izlenmesi esasına dayanır. Kuşaklar bir yıllık doğum
kuşaklarıdır (yaş kuşakları). Bileşenler ise doğumlar, ölümler ve göçlerdir.
TÜİK 2013-2075 Nüfus Projeksiyonuna göre Kırklareli’nin nüfusu 350.757 kişi olması
beklenmektedir.
2.2.
Eğitim
2.2.1. Okullaşma
Tablo 39’de Milli Eğitim Bakanlığı’nın, 2011-2012 ve 2012-2013 eğitim-öğretim yıllarına ait
okullaşma oranı istatistiklerine yer verilmiştir. Tabloda yer alan bilgilere göre Kırklareli’de
okullaşma oranları genellikle Türkiye ortalamasının üzerinde seyretmiştir.
40
Tablo 39: Kırklareli İli Net Okullaşma Oranları
Eğitim
Düzeyi
2011-2012
2012-2013
Kırklareli Türkiye Kırklareli Türkiye
Toplam 52,41
44,04 58,93
44,04
Okul öncesi
Erkek
52,72
44,56 59,59
44,86
(4-5 yaş)
Kadın
52,09
43,5
58,22
43,18
Toplam 99,05
98,67 99,26
98,8
İlköğretim Erkek
99,06
98,77 99,08
98,88
Kadın
99,03
98,56 99,44
98,71
Toplam 83,77
67,37 85,32
70,06
Ortaöğretim Erkek
85,05
68,53 86,87
70,77
Kadın
82,39
66,14 83,64
69,31
Toplam 36,8
35,14 36,5
34,47
Genel
Erkek
31,15
33,8
31,36
32,78
Ortaöğretim
Kadın
42,83
36,54 42,06
36,26
32,24 48,82
35,59
Mesleki ve Toplam 46,97
Teknik
Erkek
53,9
34,73 55,51
37,99
Ortaöğretim Kadın
39,56
29,6
41,6
33,05
Kaynak: Milli Eğitim İstatistikleri, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB).
Cinsiyet
Hem Türkiye genelinde hem de Kırklareli’de okullaşma oranının en yüksek olduğu eğitim
düzeyi, ilköğretimdir. Okullaşma oranlarının cinsiyete göre dağılımı incelenirse hem Türkiye
genelinde hem de il genelinde genel ortaöğretim eğitim düzeyi hariç diğer neredeyse tüm
eğitim düzeylerindeki okullaşma oranlarında erkek oranı daha yüksektir. Türkiye genelinde en
düşük okullaşma oranlarına sahip olan mesleki ve teknik ortaöğretim eğitim düzeyi
Kırklareli’de Türkiye geneline göre daha yüksek bir okullaşma oranına sahiptir.
2.2.2. Kırklareli İlçelerinin Eğitim Seviyelerine Göre Sınıflandırılması
İlçelerin eğitim durumlarına göre sınıflandırılması yapılırken TÜİK 2011-2012 EğitimÖğretim yılı verileri kullanılmıştır. Bu çalışmada A ve B olmak üzere iki tür sınıflandırma
yapılmıştır. A sınıflaması genel bir sınıflama olup okuma yazma bilmeyenlerden başlayıp
doktora mezunlarına kadar uzanmaktadır. B sınıflaması ise A sınıflamasına göre daha dar bir
sınıflandırma olup ortaokul veya dengi mezunlarından doktora mezunlarına kadar
uzanmaktadır. Bu sınıflamalar ilçelerin nüfusları ile ağırlıklandırılarak oluşturulmuştur.
41
Tablo 40: Eğitim Gruplarına Verilen Temsili Değerler – A Sınıflaması
Sınıflama
Okuma yazma bilmeyen
Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen
İlkokul mezunu
İlköğretim mezunu
Ortaokul veya dengi okul mezunu
Lise veya dengi okul mezunu
Yüksekokul veya fakülte mezunu
Yüksek lisans mezunu
Doktora mezunu
A
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Yukarıdaki tabloda A sınıflamasının nasıl yapıldığına dair bilgiler yer almaktadır. Buna göre
sınıflama içerisinde yer alan gruplara 1’den 9’a kadar rakamlar verilerek bahsi geçen ilçelerin
nüfuslarının bu gruplardan hangisinde yoğunlukla bulundukları hesaplanmıştır.
Tablo 41: A Sınıflamasına Göre İlçelerin Temsili Eğitim Değerleri Ortalamaları
Yerleşim Yeri
Kırklareli Merkez
Lüleburgaz
Babaeski
Pınarhisar
Vize
Pehlivanköy
Demirköy
Toplam
4,7
4,65
4,55
4,52
4,32
4,08
4
Erkek
4,87
4,88
4,78
4,75
4,56
4,47
4,31
Kadın
4,51
4,41
4,31
4,24
4,07
3,68
3,61
Kaynak: TÜİK 2011-2012 Eğitim-Öğretim Yılı Verileri Kullanılarak Hesaplanmıştır.
A sınıflaması kullanılarak yapılana hesaplamalara göre Kırklareli Merkez ilçesi 4,70’lik bir değer ile
eğitim seviyesi en yüksek ilçe olarak ortaya çıkmaktadır. 4,70 rakamı A sınıflamasına göre ilköğretim
mezunu ile ortaöğretim mezunu grupları arasında kalmaktadır. Kırklareli Merkez ilçesini sırasıyla
Lüleburgaz, Babaeski, Pınarhisar, Vize, Pehlivanköy ve Demirköy izlemektedir. Bununla beraber
kadınların eğitim değerlerinin her ilçede erkeklere göre düşük olduğu gözlemlenmektedir.
42
Tablo 42: Eğitim Alma Durumlarına Verilen Temsili Değerler – B Sınıflaması
Sınıflama
B
Ortaokul veya dengi okul mezunu
1
Lise veya dengi okul mezunu
2
Yüksekokul veya fakülte mezunu
3
Yüksek lisans mezunu
4
Doktora mezunu
5
Tablo 43: B Sınıflamasına Göre İlçelerin Temsili Eğitim Değerleri Ortalaması
Yerleşim Yeri
Kırklareli Merkez
Lüleburgaz
Vize
Babaeski
Demirköy
Pınarhisar
Kofçaz
Pehlivanköy
Toplam
2,23
2,17
2,15
2,15
2,13
2,1
2,07
1,99
Erkek
2,25
2,18
2,14
2,16
2,11
2,1
2,07
1,99
Kadın
2,21
2,15
2,16
2,14
2,18
2,09
2,07
2,01
Kaynak: TÜİK 2011-2012 Eğitim-Öğretim Yılı Verilerinden Türetilmiştir.
B sınıflamasında ise bir miktar farklılıklar olmakla birlikte yine benzer bir tablo karşımıza
çıkmıştır. Daha öncede de değinildiği gibi B sınıflaması daha yüksek bir eğitim grubunu
temsil etmektedir. Bu sebeple değerler A sınıflamasına göre daha düşük olarak
gerçekleşmiştir. B sınıflamasına göre eğitim seviyesi en yüksek ilçeler Kırklareli merkez ilçe,
Lüleburgaz ve Vize olmakla birlikte eğitim seviyesi en düşük ilçe Pehlivanköy olarak
karşımıza çıkmaktadır.
2.2.3. Örgün Eğitim
2.2.3.1.
Okul Öncesi Eğitim
Milli Eğitim Bakanlığı 2012-2013 istatistiklerine göre okul öncesi eğitimde Kırklareli’de 114
adet okul mevcuttur. Okul öncesi eğitimde Kırklareli’de öğrenci sayısı ise 4.036 olup
öğretmen sayısı ise 210 olarak ortaya çıkmaktadır.
43
Tablo 44: Kırklareli İli Okul Öncesi Eğitim (2012-2013)
Okul öncesi
Türkiye
Okul Sayısı
Öğrenci Sayısı
Öğretmen Sayısı
Kırklareli
TR21
Trakya
27.197
503
114
1.077.933
19.322
4.036
62.933
1.039
210
Kaynak: Milli Eğitim İstatistikleri, MEB.
Not: Toplam öğretmen sayısı kadrolu öğretmen sayısını gösterir.
2.2.3.2.
İlköğretim
Tablo 45’te Milli Eğitim Bakanlığı 2012-2013 Eğitim-Öğretim yılı verilerine göre
Kırklareli’de ilköğretime ilişkin sayısal verilere yer verilmiştir.
Tablo 45: 2012-2013 Eğitim-Öğretim Yılı İlköğretimde Okul, Öğretmen ve Öğrenci
sayıları
Türkiye
TR21
Trakya
Kırklareli
İlkokul
Ortaokul
Okul
Öğretmen
Öğrenci
Okul
Öğretmen
Öğrenci
29.169
282 043
5593 910 16 987
269 759
5566 986
406
105
4.834
982
88.119
16.240
317
74
4.077
905
89.353
17 446
Kaynak: Milli Eğitim İstatistikleri, MEB.
Tablo 46: İlköğretimde Öğretmen, Derslik, Şube ve Okul Başına Düşen Öğrenci
Sayıları, 2012-2013 Eğitim-Öğretim Yılı
Okul
Şube
Öğretmen
Derslik
İlkokul Ortaokul İlkokul Ortaokul İlkokul Ortaokul İlkokul+Ortaokul
192
306
22
27
20
19
30
Türkiye
217
263
23
25
18
20
23
TR21
223
19
25
17
18
20
Kırklareli 155
Kaynak: Milli Eğitim İstatistikleri, MEB.
Tablo 46’da Türkiye geneli, TR21 Trakya Bölgesi ve Kırklareli için okul, şube öğretmen ve
derslik başına düşen öğrenci sayılarına ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Tabloda verilen
bilgilere göre Kırklareli ilinde okul, şube, öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayıları
genel itibariyle Türkiye geneline ve TR21 Trakya Bölgesi’ne kıyasla düşük seyretmektedir.
44
Tablo 47: 2012-2013 Eğitim Öğretim Yılı İlçelere Göre Derslik ve Öğretmen Başına
Öğrenci Sayıları
1
2
3
4
5
6
7
8
Öğretmen Başına Düşen Öğrenci Sayısı
Vize
22
Lüleburgaz
21
Babaeski
19
Demirköy
18
Pınarhisar
18
Kırklareli-Merkez
16
Pehlivanköy
16
Kofçaz
13
1
2
3
4
5
6
7
8
Derslik Başına Düşen Öğrenci Sayısı
Lüleburgaz
23
Babaeski
22
Demirköy
22
Kofçaz
22
Kırklareli-Merkez
21
Pehlivanköy
21
Vize
17
Pınarhisar
15
Kaynak: Eğitim İstatistikleri, Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli İl Milli Eğitim Müdürlükleri.
Tablo 47’de Kırklareli ilçelerinde derslik ve öğretmen başına düşen öğrenci sayılarına ilişkin
bilgilere yer verilmiştir. Tabloda verilen bilgilere göre Öğretmen başına öğrenci sayısında
Vize ve Lüleburgaz ilçeleri başı çekerken derslik başına öğrenci sayılarında Lüleburgaz ve
Babaeski başı çekmektedir.
Tablo 48:Taşımalı Uygulaması Yapılan İlkokul, Ortaokul, Okul Ve Öğrenci
Sayıları(2012-2013 Öğretim Yılı Başı Tarihli)
Kırklareli
TR21
Türkiye
Taşınan
Okulsuz
Taşınan
yerleşim
Merkez okul Birimi
sayısı
sayısı
62
11
170
44
7037
18401
Taşınan
okul
sayısı
283
819
27635
Taşınan
Toplam
Öğrenci
Sayısı
2941
11388
810809
Taşınan
İlkokul
Öğrenci
Sayısı
1095
2734
274504
Taşınan
Ortaokul
Öğrenci
Sayısı
1846
6958
536305
Kaynak: Milli Eğitim İstatistikleri, MEB.
Çevredeki yerleşim birimlerinden öğrencilerin eğitim öğretim görmek amacıyla taşındıkları
okul anlamına gelen taşınan merkez okul sayısı Kırklareli ili için 62’dir. Okulu olmadığı için
öğrencileri taşınan yerleşim birimi sayısını ifade eden taşınan okulsuz yerleşim birimi sayısı
Kırklareli ili için ise 11’dir.
2.2.3.3.
Ortaöğretim
Milli Eğitim Bakanlığı’nın 2012-2013 Eğitim-Öğretim yılı verilerine göre Kırklareli’de,
ortaöğretimde toplam okul sayısı 60, 2012-2013 Eğitim-Öğretim yılında ortaöğretimde
toplam öğrenci sayısı ise 19.096’dır.
45
Tablo 49: 2012-2013 Öğretim yılı Ortaöğretimde Okul, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları
Genel
Türkiye
TR21 Trakya
Kırklareli
Mesleki ve Teknik
Türkiye
TR21 Trakya
Kırklareli
Toplam
Okul
4.214
87
22
Öğretmen
119.393
2.366
500
Öğrenci
2.725.972
46.509
8.943
Okul
6.204
162
38
Öğretmen
135.502
2.635
611
Öğrenci
2.269.651
45.539
10.153
Öğretmen
254.895
5.001
1.111
Öğrenci
4.995.623
92.048
19.096
Okul
Türkiye
10.418
TR21 Trakya
249
Kırklareli
60
Kaynak: Milli Eğitim İstatistikleri, MEB.
Mesleki ve
Teknik
Genel
Ortaöğretim
toplamı
Tablo 50: Ortaöğretimde Okul, Şube, Öğretmen ve Derslik Başına Düşen Öğrenci Sayısı
Okul
Şube
Öğretmen
TR
382
23
16
TR21
308
22
15
Kırklareli
276
22
15
Derslik
Okul
Şube
Öğretmen
Derslik
Okul
Şube
Öğretmen
Derslik
31
464
23
16
28
326
24
15
34
27
391
21
14
22
264
22
16
33
28
316
21
14
23
252
22
16
33
Kaynak: Eğitim İstatistikleri, MEB.
Tablo 50’de ortaöğretimde okul, şube, öğretmen başına düşen öğrenci sayılarına ilişkin
bilgilere yer verilmektedir. Tabloda yer alan bilgilere göre genel itibariyle Kırklareli’de okul,
şube, öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayılarının Türkiye ve TR21 Trakya bölgesine
göre düşük olduğu görülmektedir.
46
2.2.3.4.
Özel Eğitim
Milli Eğitim Bakanlığı’nın 2012-2013 Eğitim-Öğretim yılı verilerine göre Kırklareli ilinde 9
adet özel okulda toplam 499 öğretmen çalışmaktadır.
Tablo 51: Türlerine Göre Özel Okullardaki Öğrenci Ve Öğretmen Sayıları (2012-2013)
Kırklareli
Okul Öncesi
Okul Sayısı
Öğrenci Sayısı
Öğretmen Sayısı
İlkokul
Okul Sayısı
Öğrenci Sayısı
Öğretmen Sayısı
Ortaokul
Okul Sayısı
Öğrenci Sayısı
Öğretmen Sayısı
Ortaöğretim
Okul Sayısı
Öğrenci Sayısı
Öğretmen Sayısı
3
47
8
3
205
34
2
219
32
1
28
19
Kaynak: Milli Eğitim İstatistikleri, MEB.
2.2.3.5.
Yükseköğretim
Kırklareli’de devlet üniversitesi olarak Kırklareli Üniversiteleri bulunmaktadır. Kırklareli
Üniversitesi’de 5 fakülte, 1 sağlık yüksekokulu, 7 meslek yüksekokulu ve 2 enstitü mevcuttur.
Kırklareli Üniversitesi’deki fakülteler; Teknik Eğitim Fakültesi, Fen Edebiyat Fakültesi,
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Turizm Fakültesi ve Teknoloji Fakültesidir.
Tablo 52: Kırklareli Üniversitesi Akademik Personel Sayıları, 2012
Profesör
Doçent
Yrd. Doçent
Öğretim görevlisi
Okutman
Eğitim-öğretim planlamacısı
Araştırma görevlisi
Uzman
Toplam
Kırklareli
Üniversitesi
16
3
86
159
34
143
441
Kaynak: Personel İstatistikleri, Kırklareli Üniversitesi.
47
Kırklareli Üniversitesi’de ise, 16 profesör, 3 doçent 86 yardımcı doçent ve 336’sı diğer
akademik personel olmak üzere toplam 441 akademik personel hizmet vermektedir.
Tablo 53: Yıllara Göre Öğretim Elemanı Sayıları
Yıl
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Bölge Adı
Türkiye
Türkiye
Türkiye
Türkiye
Türkiye
Türkiye
TR21 Trakya
TR21 Trakya
TR21 Trakya
TR21 Trakya
TR21 Trakya
TR21 Trakya
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Toplam
öğretim
elemanı
89.329
98.766
100.504
105.427
111.495
118.839
1.525
1.655
1.712
1.810
2.329
2.247
82
87
94
106
374
405
Profesör
Doçent
Yardımcı
Doçent
12.773
13.494
13.662
14.571
15.529
16.783
135
149
147
149
174
202
1
3
12
22
6.150
6.867
7.360
7.827
8.486
9.257
72
86
86
102
131
154
1
2
2
15.844
18.074
18.538
19.783
21.717
24.759
322
362
376
402
547
567
8
9
11
12
68
100
Kaynak: Personel İstatistikleri, Kırklareli Üniversitesi.
Tablo 54: 2011-2012 Öğretim Yılı Öğrenci Sayıları
Kırklareli Üniversitesi
Fakülteler
2.193
Yüksekokullar
561
Enstitüler
80
Meslek Yüksekokulları
9.940
Devlet Konservatuarı
12.774
Toplam
Kaynak: Eğitim İstatistikleri, Kırklareli Üniversiteleri.
48
Diğer
öğretim
elemanı
54.562
60.331
60.944
63.246
65.763
68.040
996
1.058
1.103
1.157
1.477
1.324
74
78
82
90
292
281
Kırklareli ilinde 2011-2012 eğitim öğretim yılında yükseköğretim kurumlarına devam eden
öğrenci sayısı 12.774’tür.
Tablo 55 : Kırklareli Üniversitesinin SCI, SSCI, AHCI’da Yayımlanan Yayınların
Sayısı, 2010
Kırklareli Üniversitesi
SCI*
SSCI**
AHCI***
Brüt Toplam
Net Toplam
Öğretim Üye. Sayısı
Oran
9
2
0
11
9
16
0,56
Türkiye Toplamı
25.523
2.335
396
28.254
27.364
42.124
0,65
*
Science Citation Index **Social Sciences Citation Index ***Arts Humanities Citation Index
Kaynak: YÖK, 2010
Yukarıdaki tabloda TR21 Trakya Bölgesi’de yer alan üniversitelerin SCI, SSCI ve AHCI’da
yayımlanan yayınlarının sayılarına ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Tabloda brüt toplam olarak
gösterilen değer hem SCI hem SSCI ve hem de AHCI tarafından taranan dergilerde yer
alabilen makaleler toplamını işaret etmektedir. Net toplam ise her indekste sadece bir kere yer
alan makaleler toplamını göstermektedir.Oran olarak ifade edilen değer ise öğretim üyesi
başına düşen net toplam yayın sayısını göstermektedir. Buna göre öğretim üyesi başına düşen
net toplam yayın sayısı bakımından Kırklareli Üniversitesinin oranı Türkiye ortalamasından
düşüktür.
Tablo 56: İllere ve İlçelere Göre Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumuna Bağlı
Yurtlarda Barınan Öğrenci Sayısı ile Yurt Kapasitesi (2011-2012)
İl ve İlçeler
Kırklareli
Lüleburgaz
TR21
Türkiye
Yurt Sayısı
1
1
16
303
Kapasite
384
384
5.632
266.674
Öğrenci
289
289
4.724
238.864
Boş Kapasite
95
95
908
27.810
Kaynak: Eğitim İstatistikleri, MEB.
Türkiye genelinde Kredi ve Yurtlar Kurumu’na bağlı 303 adet yurt bulunmaktadır. Kırklareli
ilinde 1 adet yurt bulunmaktadır.
2.2.4. Yaygın Eğitim
2010-2011 öğretim yılında Kırklareli ilinde 8 adet halk eğitim merkezi faaliyet
göstermektedir. Bu halk eğitim merkezlerinde 40 öğretmen çalışmaktadır. Kırklareli ilindeki
halk eğitim merkezlerinde 2010-2011 öğretim yılında devam eden kursiyer sayısı 17.366’dır.
49
2010-2011 eğitim-öğretim yılında Kırklareli ilinde 3 mesleki eğitim merkezinde 21 öğretmen
çalışmaktadır.
Tablo 57: 2010-2011 Öğretim Yılı Sonu
Eğitim Kurumu Türü Kurum
Toplam
Halk Eğitim Merkezi
Mesleki Eğitim
3308 sayılı kanuna
Pratik Kız Sanat Okulu
Olgunlaşma Enstitüsü
Turizm
MerkeziEğitim Merkezi
Yetişkinler
Teknik
göre açılan meslek
Özel
Dershane
kursları
Motorlu Taşıt Sürücü
Muhtelif Kurslar
Özel
Eğitim
ve
Eğitim
Merkezi
Özel Eğitim
Özel
KursuEtüt Eğitim
Rehberlik Araştırma
Özel
Eğitim Toplamı
Rehabilitasyon
Bilim
Merkezi Sanat Merkezi
Öğretilebilir
Merkezi
Otistik Çocuklar İş
Merkezi
Kırklareli
Öğretmen
63
8
3
3
22
12
6
4
2
3
1
2
485
40
21
291
86
16
20
11
-
Kaynak: Eğitim İstatistikleri, TÜİK.
2.3.
Sağlık
Zihinsel Eng. İş Eğit.
TÜİK’in
2011 verilerine göre Kırklareli illerinde 8 adet hastane bulunmaktadır. Kırklareli
Eğitim
Mrk. Merkezi
ilinde 5 Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastane ve 3 özel hastane bulunmaktadır. Bölge genelinde
ise toplamda 36 adet hastane bulunmaktadır.
İldeki hastanelerin ilçelere göre dağılımına bakıldığında Lüleburgaz ilçesinde yoğunlaştığı
gözlemlenmektedir.
Tablo 58: Kırklareli İlinde Hastane Sayısı, 2011
Toplam
Sağlık Bakanlığı
Üniversite
Özel
Hastane
sayısı
Yatak
Sayısı
Hastane
sayısı
Yatak
Sayısı
Hastane
Sayısı
Yatak
Sayısı
Hastane
Sayısı
Yatak
Sayısı
TR21
Trakya
36
4.207
20
2.544
2
1.035
14
628
Kırklareli
8
783
5
667
0
0
3
116
Kaynak: İstatistiksel Tablolar, TÜİK.
Kırklareli ilindeki toplam yatak sayısı 783’tür. 100.000 kişi başına düşen yatak sayısı ise,
Kırklareli’de 230’dur.
50
Tablo 59: Kırklareli İli 1000 Kişi Başına Düşen Hastane Yatak Sayısı
Kırklareli
Lüleburgaz
Babaeski
Pınarhisar
Vize
2005
4
2
1
0,8
1
2006
4
2
1
0,7
1
2007
4
2
1
1
1
2008
4
3
1
1
1
2009
3
3
1
1
1
2010
4
2
1
1
0,9
Kaynak: Sağlık İstatistikleri, Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli İlleri İl Sağlık Müdürlükleri.
Tablo 59’da Kırklareli İli ilçelerinde 1000 kişi başına düşen hastane yatak sayılarına ilişkin
bilgiler yer almaktadır. Tablodaki bilgilere göre Kırklareli İlinde 1000 kişi başına düşen
hastane yatak sayıları incelendiği zaman Kırklareli Merkez ilçesinin ilk sırada yer aldığı ve
Kırklareli Merkez ilçesini sırasıyla Lüleburgaz, Babaeski, Pınarhisar ve Vize ilçelerinin
izlediği görülmektedir.
Tablo 60: Kırklareli İlinde Sağlık Personeli Sayısı, 2011
Kırklareli
Uzman Hekim
227
Pratisyen Hekim
203
Asistan Hekim
-
Toplam Hekim
430
Diş Hekimi
85
Sağlık Memuru
500
Hemşire
433
Ebe
304
Eczacı
137
Kaynak: Sağlık İstatistikleri, Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
TÜİK’in 2011 istatistiklerine göre Kırklareli ilinde toplam 430 hekim, 500 sağlık memuru,
433 hemşire 304 ebe ve 137 eczacı bulunmaktadır.
51
Tablo 61: 1000 Kişi Başına Düşen Hekim Sayısı
Kırklareli
Lüleburgaz
Babaeski
Kofçaz
Pehlivanköy
Pınarhisar
Vize
Demirköy
2005
1
1
1
0,3
0,4
0,4
0,4
0,3
2006
0,7
0,7
0,6
0,7
0,4
0,5
0,5
0,4
2007
1
1
0,5
0,4
0,4
0,6
0,6
0,4
2008
1
1
0,7
0,7
0,6
0,6
0,7
0,4
2009
1
1
0,7
0,4
0,7
0,7
0,6
0,6
2010
2
1
0,7
0,7
0,7
0,6
0,6
0,5
Kaynak: Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli illeri İl Sağlık Müdürlükleri ve TÜİK verilerinden
yararlanılarak hesaplanmıştır.
Tablo 61’de Kırklareli İli ilçelerinde 1.000 kişi başına düşen hekim sayılarına ilişkin bilgilere
yer verilmiştir. Kırklareli İli ilçeleri içinde 1.000 kişi başına düşen hekim sayıları incelendiği
zaman ilk sırada yer alan ilçenin Kırklareli Merkez ilçe olduğu dikkati çekmektedir.
Kırklareli-Merkez’i sırasıyla Lüleburgaz, Babaeski, Kofçaz ilçeleri izlemektedir.
Tablo 62: Kırklareli İlinde Eczane Sayısı, 2013
Eczane Sayısı
Nüfus*
Eczane Başına Düşen Kişi
Sayısı
19.179
67.783.875
3.534
TR21 Trakya
405
1.354.658
3.345
Kırklareli
112
328.461
2.933
Türkiye
Kaynak: http://www.eczanetr.com/istatistikler.asp
* 2000 yılı nüfus sayımı esastır.
Tablo 62’de Kırklareli’de bulunan eczane sayılarına ilişkin istatistiklere yer verilmiştir. Tabloda
verilen bilgilere göre Kırklareli ilinde toplam 112 eczane bulunmaktadır.
52
2.4.
Kültür
Tablo 63: Ülkemizde, TR21 Trakya Bölgesinde ve Kırklareli’de Tescilli Taşınmaz ve
Kültür Varlıkları, 2011
Türkiye
Sivil Mimarlık Örneği
Dinsel Yapılar
Kültürel Yapılar
İdari Yapılar
Askeri Yapılar
Endüstriyel ve Ticari Yapılar
Mezarlıklar
Şehitlikler
Anıt ve Abideler
Doğal Varlıklar
Kalıntılar
Korumaya Alınan Sokaklar
Toplam
60.823
8.503
9.518
2.458
1.023
3.312
3.210
227
313
6.808
1.973
60
98.228
TR21
Trakya
1032
217
391
98
62
121
181
11
23
68
99
0
2303
Kırklareli
142
36
46
29
9
9
5
1
1
8
24
0
624
Kaynak: Kültür İstatistikleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı& TÜİK.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın tanımına göre kültür, bir toplumu diğer toplumlardan farklı
kılan, geçmişten beri değişerek devam eden, kendine özgü, sanatı, inançları, örf ve adetleri,
anlayış ve davranışları ile onun kimliğini oluşturan yaşayış ve düşünüş tarzıdır. Topluma bir
kimlik kazandıran, dayanışma ve birlik duygusu verdiği toplumda düzeni de sağlayan maddi
ve manevi değerlerin bütünüdür. 8
Kırklareli İli Traklar’dan günümüze zengin bir kültürel birikime sahip olmuş, tarihi boyunca
bu toplumlarda yerleşen ve hüküm süren toplumlar bu kültürün şekillenmesine katkıda
bulunmuştur. İlin birçok yerinde Traklara ek olarak, Roma, Bizans ve Osmanlı eserlerine
rastlanmaktadır. Özellikle son yıllarda koruma ve geleceğe aktarma bilinci ile hareket eden
kurum ve bireylerin artışıyla birlikte, kültür varlıklarının önemi daha iyi anlaşılmaya
başlanmıştır.
Tablo 63’te Kırklareli ilinde bulunan tescilli taşınmaz ve kültür varlıklarına ilişkin bilgilere
yer verilmiştir. Buna göre tescilli taşınmaz ve kültür varlıkları arasında Kırklareli ilinde en
büyük paya sahip olan kategori sivil mimarlık örneği kategorisidir. Bunu sırasıyla Kültürel
yapılar, dinsel yapılar ve doğal varlıklar gibi kategoriler izlemektedir.
8
Kültür ve Turizm Bakanlığı, http://www.kultur.gov.tr/TR,24295/kultur.html
53
Tablo 64: Türkiye, TR21 Trakya Bölgesi ve Kırklareli İlinde Çeşitlerine Göre Sit
Alanları, 2011
Toplam
Türkiye
Arkeolojik Kentsel
Doğal
Tarihi
Diğer
12272
10132
248
1272
153
467
TR21 Trakya
418
361
3
35
6
13
Kırklareli
115
98
1
8
2
6
Kaynak: Kültür İstatistikleri, TÜİK.
Tablo 65: Kültürel Miras, 2011
Toplam
Arkeolojik
Materyal
Etnografik
Materyal
Sikke
Tablet
Mühür ve Mühür
Baskısı
Arşiv
Dökümanları
El Yazması
Diğer
Türkiye
3149.982
TR21 Trakya Kırklareli
47.495
6.000
748.561
10.142
2.535
292.317
1.878.366
188.122
13.276
24.058
0
734
2.712
0
60.077
19
19
7.166
41.318
4.055
0
0
0
0
0
0
Kaynak: Kültür İstatistikleri, TÜİK.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununa tabi alanlar olan sit alanlarının
çeşitlerine göre dağılımında da durum bir önceki tabloyla örtüşmektedir. Kırklareli ilinde
2011 verilerine göre toplam 115 adet sit alanı bulunmaktadır. Bunlar içinde en büyük pay
arkeolojik sit alanları grubuna aittir. İldeki sit alanından bazılarına Longoz ormanları, Vize
Antik Tiyatrosu, Aşağıpınar Höyüğü gibi yerler örnek olarak verilebilir.
2.4.1. Müzeler
Müzecilik Trakya Bölgesi’de Cumhuriyet’in ilk yıllarında başlamıştır. Bölgedeki ilk müze
Atatürk’ün talimatıyla 1925 yılında Edirne’de kurulmuştur. 1936 yılında bunu ikinci bir müze
izlemiştir9. Zamanla özel müzelerin de açılmasıyla birlikte Trakya Bölgesi’deki müze
sayılırında artış yaşanmıştır. Ancak Bölgenin coğrafi özellikleri, istilalar ve doğal afetler gibi
nedenlerle ören yeri olarak değerlendirilebilecek yerlerde tahribatlar oluşmuştur.
9
http://www.edirnemuzesi.gov.tr/
54
Tablo 66: Kültür ve Turizm Bakanlığına Bağlı Müzelerde Eser ve Ziyaretçi Sayıları,
2011
Müze Sayısı
Ören
Sayısı
yeri Müze
Sayısı
Eser Müze ve Ören
yeri ziyaretçi
sayısı
Türkiye
189
131
3.149.982
28.459.311
TR21 Trakya
5
0
47.495
36.347
Kırklareli
1
0
6.000
12.948
Kaynak: Kültür İstatistikleri, TÜİK.
Tablo 67: Çeşitlerine Göre Müzeler
Toplam
Arkeoloji ve Tarih
Etnografya ve Antropoloji
Genel
189
60
44
85
TR21 Trakya
5
3
1
1
Kırklareli
1
0
0
1
Türkiye
Kaynak: Kültür İstatistikleri, TÜİK.
Kırklareli ilinde Kırklareli Müzesi ve Aşağı Pınar Açık Hava Köy Müzesi ilde şu anda faal
olan iki müzedir, ancak merkezde bir kent müzesi fikri bulunmaktadır10. 1000 km2 başına
düşen eser sayısı açısından Türkiye genelinde bir sıralama yapıldığı zaman Kırklareli 49’ncu
sırada yer almaktadır.
Tablo 68: Vakıflara Ait Eski Eser Sayısı, 2011
Eski eser sayısı
Türkiye
1000 km2 başına eser sayısı
20376
26,48
TR21 Trakya
695
37,24
Kırklareli
93
14,81
Kaynak: Kültür İstatistikleri, TÜİK.
10
Kırklareli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
55
İl Sırası
49
2.4.2. Kütüphaneler
Halk kütüphanesi sayısına göre Türkiye genelinde iller arasında bir sıralama yapıldığı zaman
Kırklareli 12 kütüphane ile 38’nci sırada yer almaktadır.
Tablo 69: Halk Kütüphaneleri, Kitap, Yararlanma ve Ödünç Alınan Kitap Sayısı, 2011
Türkiye
TR21
Trakya
Kırklareli
Kütüphane
Yararlanma Bin Kişi Başına
Ödünç Verilen
Kitap sayısı
Sayısı
Sayısı
Yararlanma Sayısı Materyal Sayısı
1.118
15.621.478
18.826.715
252
6.215.605
30
12
448.400
139.097
481.380
143.084
307
421
221.114
71.757
Kaynak: Kültür İstatistikleri, TÜİK.
Türkiye’de 1000 kişi başına düşen yararlanıcı sayısı 252 iken, Kırklareli İlinde bu sayı
421’dir.
Tablo 70: Örgün ve Yaygın Eğitim Kurumu Kütüphaneleri, 2011
Türkiye
TR21 Trakya
Kırklareli
27.186
536
74
Kitap
33.350.391
481.265
78.538
Süreli yayın
453.011
5.750
610
CD
688.565
11.752
1.377
DVD
205.106
3.467
1.373
VCD
272.935
5.530
390
Video Kaset
350.491
10.520
1.852
Afiş, Atlas, Harita vb.
1.083.257
23.161
3.316
Materyal Türü
Kütüphane Sayısı
Kaynak: Kültür İstatistikleri, TÜİK.
Kırklareli ilinde kütüphane sayısının az olduğu gözlemlenmektedir. Bunun sebepleri son
yıllarda artan internet kullanımı, elektronik kaynaklara erişim olanağı ve özellikle öğrencilerin
yazılı kaynaklardan görsel kaynaklara yönelmesi olarak açıklanabilir ancak doyurucu
açıklamalar için bu konuda özellikle ulusal düzeyde daha ciddi araştırmalara ihtiyaç vardır.
56
2.4.3. Sinema
Tablo 71: Türkiye’de, TR21 Trakya Bölgesi ve Kırklareli İlinde Sinema Göstergeleri,
2011
Türkiye
TR21
Trakya
Kırklareli
Sinema Salonu
Sayısı
Koltuk
Sayısı
Gösteri
Sayısı
Seyirci
Sayısı
Gösteri Başına
Seyirci Sayısı
1.917
257.604
37.892
37.439.786
988
45
9
4.124
834
738
60
591.948
85.512
802
1.425
Kaynak: Kültür İstatistikleri, TÜİK.
Sinema salonu sayısında Türkiye ve Trakya genelinde 2001’den bu yana artış yaşanmış,
Türkiye’de ve Trakya’da 3 kat artmıştır. Ancak gösteri sayısı, seyirci sayısı ve buna bağlı
gösteri başına düşen seyirci sayılarında yıllar içinde dalgalanmalar görülmektedir. Bununla
beraber Kırklareli ilinde gösteri başına seyirci sayısının Türkiye ve TR21 Trakya Bölgesi
ortalamasının üzerinde olduğu görülmektedir.
2.4.4. Tiyatro
Tablo 72: Türkiye’de, TR21 Trakya Bölgesi ve Kırklareli İlinde Tiyatro Göstergeleri,
2011
Tiyatro
Salonu Sayısı
Gösteri
Sayısı
Koltuk
Sayısı
Seyirci
Sayısı
Gösteri Başına
Seyirci Sayısı
511
194.020
23.361
5.385.588
230
Türkiye
2
150
147
9.150
62
TR21 Trakya
2
150
147
9.150
62
Kırklareli
Kaynak: TÜİK
Tiyatro konusunda İlde ciddi çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır. İlde sürekli gösteri yapan 2
adet tiyatro salonu bulunmakla beraber yılın belirli dönemlerinde yerel tiyatro grupları ve
İstanbul’dan gelen gezici gruplar tarafından tiyatro etkinlikleri düzenlenmektedir. Ayrıca İlde
opera ve bale salonu veya Devlet Tiyatrosu bulunmamaktadır. Türkiye genelinde 2001’den bu
yana tiyatro salonu sayısının 99’dan 511’e çıkmasına rağmen Kırklareli İlinin yerinde
saydığını söylemek yanlış olmayacaktır.
2.4.5. Kültürel Etkinlikler
Kültürel ve sanatsal etkinlikleri çeşitli kurum ve kuruluşlarca organize edilen konser, sergi,
fuar, festival, yarışma, gösteri ve tanıtım faaliyetlerinin tümü olarak adlandırmak mümkündür.
Türkiye’de 2002 yılında Bakanlık eliyle yapılmış 42 Kültür Merkezi varken 2003’ten bu yana
hizmete açılan 42 yeni Kültür Merkezi ile bu sayı 2011 yılında 84’e 2012 yılında ise 91’e
ulaşmıştır11.
11
Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2012
57
Kırklareli İlinde faal durumda bulunan bir adet kültür merkezi bulunur: Kırklareli Kültür
Merkezi.
Tablo 73: Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü'ne Bağlı Orkestra Koro ve Toplulukların
Turne ve İzleyici Sayıları, 2011
Orkestra
Koro
İzleyici
sayısı
Turne
Sayısı
Turne
Sayısı
Topluluk
İzleyici
Sayısı
Turne
Sayısı
İzleyici
sayısı
Türkiye
41
23.550
219
259.373
104
234.550
TR21 Trakya
0
0
7
12.000
13
13.050
Kırklareli
0
0
2
5.000
2
1.750
Kaynak: Kültür İstatistikleri, TÜİK.
Tablo 73’te Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı orkestra, koro ve toplulukların turne ve
izleyici sayılarına ilişkin bilgilere yer verilmiştir. TÜİK 2011 yılı Kültür İstatistikleri’ne göre
Kırklareli İlinde Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı koroların turne sayısı 2’dir. Koro
izleyici sayıları Kırklareli ilinde 5.000 kişidir. Kırklareli İlinde Güzel Sanatlar Genel
Müdürlüğü’ne bağlı toplulukların turne sayısı ise 2 olup Kırklareli ilinde izleyici sayısı
1.750’dir.
Kırklareli ilinde içeriklerine göre çeşitli festivaller düzenlenmektedir. Kırklareli Karagöz
Kültür ve Kakava Şenlikleri ilde öne çıkan kültürel etkinliklerdir. Kırklareli İlinde düzenlen
bazı özgün festivallere de örnek olarak Babaeski Tarım Festivali gösterilebilir12.
Tablo 74: Devlet Güzel Sanatlar Galerilerinde Serginin Yapıldığı İllere Göre Sergi,
Eser, Ziyaretçi Sayısı ve Sergi Süresi, 2011
Sergi Sayısı
Türkiye
Eser Sayısı
Ziyaretçi Sayısı
Süresi
309
22.764
270.664
2.220
TR21 Trakya
8
605
3.830
61
Kırklareli
0
0
0
0
Kaynak: Kültür İstatistikleri, TÜİK.
Tablo 74’te TÜİK tarafından yayınlanan bazı kültür istatistikleri yer almaktadır. Buna göre
2011 yılında devlet güzel sanatlar galerilerinde yapılan 309 serginin sadece 8 tanesi Trakya
12
Kültür ve Turizm Bakanlığı-Tanıtma Genel Müdürlüğü, 2010
58
Bölgesi’de gerçekleştirilmiştir. Bu sergilere 3.830 ziyaretçi katılmış, toplamda 605 adet eser
61 gün boyunca sergilenmiştir. İlgili yılda Kırklareli ilinde hiç sergi yapılmamıştır.
2.4.6. Medya
Tablo 75: Matbaa Sayıları
2005
2006
2007
2008
7.400
7.745
7.892
TR21 Trakya
130
139
Kırklareli
32
37
Türkiye
8.164
2009
8.233
2010
8.075
2011
8.171
137
144
148
152
151
33
33
33
33
33
Kaynak: Kültür İstatistikleri, TÜİK.
Kırklareli İlinin matbaa sayıları 2005 yılından 2011 yılına kadar sabit bir seyir izlemiş 2006
yılında 37’ye çıkan matbaa sayısı 2007 yılından sonra 33 adet olarak 2011 yılına kadar sabit
kalmıştır.
2.5.
İşgücü, İstihdam ve İşsizlik
59
Tablo 76: Kurumsal Olmayan Sivil Nüfusun İşgücü Durumu - 15+ Yaş, 2012, (Bin Kişi)
2007
2008
2009
2010
2011
2012
TR
TR21
TR
TR21
TR
TR21
TR
TR21
TR
TR21
TR
TR21
Kurumsal olmayan
sivil nüfus
(15 yaş ve üzeri)
49.994
1.094
50.772
1.151
51.686
1.191
52.541
1.194
53.593
1.252
54.724
1.300
İşgücü
23.114
569
23.805
613
24.748
643
25.641
652
26.725
693
27.339
713
İstihdam
20.738
525
21.194
544
21.277
559
22.594
588
24.110
632
24.821
660
İşsiz
2.376
45
2.611
69
3.471
83
3.046
64
2.615
61
2.518
53
İşgücüne dâhil
olmayan nüfus
26.879
525
26.967
538
26.938
548
26.901
541
26.867
599
27.385
587
İşgücüne
katılma oranı (%)
46,2
52
46,9
53,2
47,9
54
48,8
54,6
49,9
55,4
50
54,8
İşsizlik oranı (%)
10,3
7,8
11
11,2
14
13
11,9
9,8
9,8
8,8
9,2
7,4
Tarım dışı
işsizlik oranı (%)
12,6
9,6
13,6
13,5
17,3
16
14,8
12
12,4
10,4
11,5
8,5
İstihdam oranı (%)
41,5
47,9
41,7
47,3
41,2
47
43
49,3
45
50,5
45,4
50,8
Kaynak: Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
60
Tablo 77: Yaş Gruplarına Göre İşgücü [15 Yaş ve Üzeri-Bin Kişi] (2012)
55+
35-54
25-34
15-24
Genel
2007
2008
2009
2010
2011
2012
TR
TR21
TR
TR21
TR
TR21
TR
TR21
TR
TR21
TR
TR21
Toplam
23.114
569
23.805
613
24.748
643
25.641
652
26.725
693
27.339
713
Erkek
17.098
403
17.476
421
17.898
443
18.257
448
18.867
484
19.147
492
Kadın
6.016
166
6.329
192
6.851
200
7.383
204
7.859
209
8.192
221
Toplam
4.364
98
4.381
99
4.454
106
4.426
98
4.529
105
4.422
97
Erkek
2.916
58
2.905
59
2.937
69
2.872
65
2.951
66
2.910
56
Kadın
1.449
40
1.477
41
1.517
38
1.554
33
1.578
39
1.512
41
Toplam
7.353
170
7.577
183
7.839
188
8.028
189
8.236
203
8.413
212
Erkek
5.516
124
5.633
124
5.697
124
5.771
127
5.877
140
5.895
143
Kadın
1.837
46
1.944
59
2.141
64
2.257
62
2.359
63
2.518
69
Toplam
9.524
244
9.867
271
10.326
277
10.906
289
11.451
314
11.882
328
Erkek
7.307
178
7.493
191
7.726
194
7.974
199
8.243
220
8.462
231
Kadın
2.217
67
2.373
80
2.600
83
2.932
90
3.208
93
3.420
97
Toplam
1.873
57
1.980
60
2.130
71
2.281
76
2.509
72
2.621
77
Erkek
1.360
43
1.445
48
1.537
57
1.640
58
1.796
58
1.880
61
Kadın
513
14
536
12
593
14
641
1
714
14
741
15
Kaynak: Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
61
2.5.1. İşgücü
Kırklareli ilini de kapsayan ve nüfusunun yaklaşık olarak dörtte biri Kırklareli ili tarafından
oluşturulan TR21 Trakya Bölgesi’de 2012 yılı verilerine göre kurumsal olmayan sivil nüfus
15 yaş ve üzerinde yaklaşık 1.300.000’dir. Bu nüfusun yaklaşık 713.000’i işgücü dâhilindedir.
İşgücüne katılma oranı Bölge için %54,8’dir. Bu oran Türkiye oranı olan %50’nin
üzerindedir. İşsizlik oranı yaklaşık %7,4 ve tarım dışı işsizlik oranı %8,5 ile Türkiye
oranlarının altındadır.
Yukarıdaki tabloda yaş gruplarına göre işgücüne katılma oranlarına yer verilmiştir. TÜİK
verilerine göre toplam nüfus içinde iş gücüne katılma oranı TR21 Trakya Bölgesi’de 20082012 yıllarında Türkiye ortalamasının üzerindedir. Türkiye genelinde olduğu gibi TR21
Trakya Bölgesi’nde iş gücüne katılma oranının en yüksek olduğu yaş grubu 25-34 yaş
grubudur. 2012 yılında 25-34 yaş grubunda iş gücüne katılma oranı TR21 Trakya Bölgesi’nde
%73,8 ile Türkiye ortalaması olan %66,5’in üzerindedir. 2012 yılı TÜİK verilerine göre TR21
Trakya Bölgesi’nde 25-34 yaş grubunda erkeklerde iş gücüne katılma oranı %95,5’ken
kadınlarda %50’dir. Aynı oranlar Türkiye geneli için sırasıyla %92,8 ve %39,9’dur.
2.5.2. İstihdam
2.5.2.1.
Ekonomik Faaliyetlere göre İstihdam
Ekonomik faaliyetlere göre İstihdam konusunda da
düzey-3 bazındaki verilere
ulaşılamadığından düzey-2 bazında var olan verilerden yararlanılmıştır.
Tablo 78: TR21 Trakya Bölgesi, İstihdam Edilenlerin Ekonomik Faaliyetlere Göre
Dağılımı* - 15 Yaş ve Üzeri (bin kişi), 2012
Bölge
Tarım Sanayi
Toplam Tarım Sanayi Hizmetler
adı
(%)
(%)
Türkiye 24.821 6.097 6.460 12.264
24,6
26
2012
TR21
660
105
249
307
15,9
37,7
Türkiye 24.110 6.143 6.380 11.587
25,5
26,5
2011
TR21
632
123
244
265
19,5
38,6
Türkiye 22.594 5.683 5.927 10.935
25,2
26,2
2010
TR21
588
127
224
237
21,6
38,1
Türkiye 21.277 5.240 5.385 10.652
24,6
25,3
2009
TR21
559
124
183
253
22,2
32,7
Türkiye 21.194 5.016 5.682 10.495
23,7
26,8
2008
TR21
544
110
188
246
20,2
34,6
Kaynak: Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
*
2009-2012 Yılları Nace2 Rev2’ye göre 2008 yılı ise Nace2 Rev1’e göredir.
Yıl
62
Hizmetler
(%)
49,4
46,5
48,1
41,9
48,4
40,3
50,1
45,3
49,5
45,2
Yukarıdaki tabloda TR21 Trakya Bölgesi'nde istihdam edilenlerin ekonomik faaliyetlere göre
dağılımına ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Buna göre TR21 Trakya Bölgesi'nde 2012 yılı
verilerine göre istihdam edilenlerin ekonomik faaliyetlere göre dağılımında en büyük pay
%46,5 ile hizmetler sektörüne aittir. Hizmetler sektörünü sırasıyla %37,7 ile sanayi sektörü ve
%15,9 ile tarım sektörü izlemektedir.
2.5.2.2.
Yerleşim Yerine Göre İstihdam Sayısı
Tablo 79: Sigortalı Çalışan Sayısı
2008
2009
8.564
8.326
BABAESKİ
800
832
DEMİRKOY
19.305
21.412
KIRKLARELİ
180
159
KOFÇAZ
45.942
42.477
LULEBURGAZ
188
PEHLİVANKOY 215
2.902
2.938
PINARHISAR
7.508
4.455
VİZE
Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu, 2012
2010
10.780
1.299
25.434
184
49.542
201
3.209
5.174
2011
10.450
1.555
26.854
174
50.614
229
3.544
5.492
2012
10.623
1.928
26.920
156
50.131
395
3.377
4.806
Yukarıdaki tabloda 2008-2012 yılları arası Kırklareli İlinin ilçelerinde sigortalı çalışan
sayılarına yer verilmiştir. Tabloda verilen bilgilere göre istihdamın en çok yoğunlaştığı
yerlerin Lüleburgaz ve Kırklareli Merkez ilçe olduğu görülmektedir. Sigortalı çalışan
sayılarına göre istihdamın en az olduğu yerler ise Pehlivanköy ve Kofçaz olarak ortaya
çıkmaktadır.
Şekil 6: TR21 Trakya Bölgesi İstihdamın Dağılımı
Kaynak: 2012 SGK verilerinden yararlanılarak hesaplanmıştır.
63
2.5.3. İşsizlik
İşsizlik, 2008 yılı sonunda başlayan ve 2009 yılı boyunca devam eden küresel ekonomik kriz
süresi ve sonrasında TR21 Trakya Bölgesi’nin en önemli sorunlarından birini oluşturmaktadır.
2005 ve 2006 yıllarında 47.000 olan işsiz sayısı 2007 yılında azalarak 45.000’e düşmüş;
ancak 2008 ve 2009 yıllarında toplamda %80 artarak 83.000 kişiye ulaşmıştır. 2010, 2011 ve
2012 yıllarında ise işsizlik oranları azalmıştır. 2009 yılından 2012 yılına gelindiğinde işsiz
sayısı %36 azalarak 53.000’e gerilemiştir. Aynı şekilde 2007 yılında %8,22 ile Türkiye
ortalaması %10,23’ün altında olan TR21 Trakya işsizlik oranı 2008 yılında %11,26 ile
Türkiye otalamasının üzerine çıkmış; 2009 yılında da %13,06 ya yükselmesine rağmen
Türkiye işsizlik oranı %14,03’ün altında kalmıştır. Bölgede 2010, 2011 ve 2012 yıllarında
işsizlik oranları Türkiye ortalamasının altında kalmıştır. Düzey-3 bazında işsizlik rakamları
incelenecek olur ise Kırklareli ilinde 2009 yılında küresel kriz sonrasında işsizlik Türkiye
ortalamasının altında olmakla beraber nispeten yüksek bir düzey olan %13,9 seviyesine kadar
yükselmiştir. Bu durum Kırklareli ilinde özellikle Lüleburgaz ilçesinde kurulu bulunan ve
emek yoğun bir sektör olması sebebiyle krizin etkisini işsizlik oranlarına yansıtan tekstil
sektörünün ildeki yoğunluğu işsizlik oranının kriz döneminde yükselmesine sebep olmuştur.
Sonraki yıllarda krizin etkisinin azalmaya başlaması ile işsizlik rakamları 2010, 2011, 2012
yıllarında sırasıyla %10,8, %8,9, %7,9 oranlarında gerçekleşmiştir.
Tablo 80: Kırklareli İşsizlik Rakamları
Yıllar
İşsizlik (%)
2009
13,6
2010
10,8
2011
8,9
2012
7,9
Kaynak: Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
TÜİK işsizlik rakamlarına göre Kırklareli ilinde gerçekleşen işsizlik rakamları 2009 ve 2010
yılları için sırasıyla %13,6 ve %10,8 olarak ortaya çıkmaktadır.
2.6. Trakya Kalkınma Ajansı Girişimcilik Analizi
Trakya Kalkınma Ajansı bölgedeki insanların girişimcilik konusunda profillerinin çıkartılması
ve girişimciliğin önünde engel olarak algılananların ortaya çıkarılması için bir Girişimcilik
Analizi çalışması yaptırmıştır. Telefon üzerinde yapılan ankette kullanılan örneklem sayısı
3.000’dir. Çalışma rassal olarak belirlenen Bölgeye ait telefon numaralarının aranması ve orta
harfe en yakın harfle ismi başlayan şahıs ile görüşme üzerine kurgulanmıştır.
Anketi cevaplayanlar arasından bölgede iş kurmanın çok zor olduğunu belirtenlerin oranı %20
ile %30 arasındadır ve bu Türkiye ortalamasına yakındır. Edirne ilinden bu soruyu
64
cevaplayanların %20’si, Kırklareli ilinden cevaplayanların %30’u ve Tekirdağ ilinden
cevaplayanların ise %28,5’i çok zor olduğunu belirtmiştir. Sadece zor olduğunu belirtenler ile
birlikte bu oran bölge için %70’lerin üstüne ulaşmaktadır.
Tekirdağ ilinde ikamet edenlerin %11’lik oranla girişimciliğe yardımcı olan kurumlardan
Bölge içinde en çok haberdar olan grup olduğu görülmektedir. Edirne ve Kırklareli illerindeki
bireylerin göreceli daha az haberdar oldukları görülmektedir (%0,4 ve %5,4). İŞKUR,
KOSGEB ve ticari bankalar en çok bilinen girişimci dostu kuruluşlardır.
Girişimciliğin önündeki en büyük engel olarak her üç ilde %60’ların üstünde bir oranla maddi
yetersizlik belirtilmiştir. Bunu kira ve diğer girdi maliyetlerinin yüksek olması ve özgüven
eksikliği gösterilmektedir. Girişimcilik ile ilgili uluslararası bilimsel literatür maddi
yetersizliği girişimciliğin önünde bir engel olarak genelde kabul etmemektedir. Genelde ürün
piyasaları ve finans piyasaları hakkında yetersiz bilgi sahibi olma, öz güven eksikliği ve
finansal piyasaların girişimcilerin ihtiyacını duyduğu hizmetleri üretecek derinliğe
erişememesi girişimcilik önündeki engeller olarak düşünülmemektedir. Gelişmiş ve
derinliğini sağlamış finansal piyasalar maddi yetersizlik engelini kaldırabilmektedir.
TR21 Trakya Bölgesinde yeni bir girişimde bulunabileceklerini ifade edenlerin oranı %2,5’tir.
Türkiye genelinde bu oran %9,7’dir. Bölgede girişimci olmak isteyenlerin sayısının çok düşük
olması bu konuda en önemli problemdir. Bölge potansiyelleri açısından gözden geçirildiğinde
birçok konuda girişim fırsatlarının çıkartılabilmesi mümkündür. Girişimcilerin girişimde
bulunma isteklerinin azlığı ve Bölge ve dünya pazarları hakkında sahip olunan bilginin az
olması girişimcilik potansiyelini çok düşük seviyelerde tutmaktadır. Bölgedeki büyük
yatırımlarının birçoğunun Bölge dışından olan bireyler ve gruplar tarafından yapılıyor olması
önemli bir göstergedir.
Girişimcilik konusunda önemli handikaplardan birisi bilgiye ulaşmanın sağlanamaması ve
aslında profesyonel olarak girişimciliğin geliştirilememesidir. Daha çok etrafında gördükleri
üzerine karar alan insanların daha ilerisini tahayyül edememeleri ve bu engeli aşmak için
profesyonellerden yararlanmamaları veya bunu düşünmemeleri ciddi bir sıkıntıdır. Bireyler
arasında farklı nedenler ile güvensizlik oluşuyor olması bireyler ve girişimci adayları arasında
bilgi akışının engellenmesine yol açmaktadır. Bu ise girişimciler arasında gelişmelerini
sağlayacak işbirliği ağlarının kurulamaması anlamına gelmektedir.
Girişimde bulunmak istediklerini ya da bir girişim içinde bulunduklarını söyleyenlerin genel
olarak bazı temel sektörleri hedef aldıkları görülmektedir. Gıda, hazır yiyecek, perakende
65
satış gibi sektörlerin önemli bir yer aldıkları çalışma sonucunda elde edilmiştir. Oysaki kar
marjı yüksek olan girişimlerin oluşabilmesi için yeni potansiyeli yüksek olan alanların tespit
edilmesi gereklidir. Bu tür alanlarda risk oranının yüksek olması girişimcilerin yetersiz
bilgiye sahip olmaları ve profesyonel yaklaşıma sahip olmamaları nedenleri ile girişimlerin
önünü kesmektedir. Özellikle kimlere danışıyorsunuz kısmında bireylerin ailelerinden ve
arkadaşlarından tavsiye aldıkları, ancak profesyonel anlamda gelişim sağlama anlamında
çabalarının göreceli düşük olduğu belirlenmiştir. İş tecrübesi olanlardan faydalandım
diyenlerin sayısının yüksek olduğu ayrı bir bulgudur. Bu bulgu bireylerin iş kurmada yakın
çevrelerinde gelişen olaylardan aşırı derecede etkilendiklerini ortaya koymaktadır. Bu durum
girişimcilik konusunda gelişmiş bir toplum için iyi bir durum ortaya koyabilir ancak
girişimcilik konusunda handikaplı bir bölge için bir kısır döngünün oluşmasına neden
olabilecektir.
Bölge içinde bir girişime sahip olduğunu söyleyenlerin hangi piyasaları hedef aldıkları
incelendiğinde, %60’ların üstünde bir oranla ürünlerin büyük ölçüde bölge içinde satıldığı
görülmektedir. Diğer bir ifade ile girişimciler çok yakınlarında bulunan büyük İstanbul
pazarına ve yurt dışı pazarlara açılma konusunda sıkıntılara sahiptirler.
Bölgede girişimciliğin geliştirilmesi kısa dönemli politikaların ötesinde eğitim programları
aracılığı ile toplumsal yapıyı hedef alan uzun dönemli politikaların oluşturulması ile
sağlanabilir. Ayrıca Bölge sakinlerinin kapalı grupların sahip olduğu bazı özellikleri sergiliyor
olması Bölge içindeki girişimcilerinin ulusal ve uluslararası düzeydeki akımlardan
etkilenmelerinin düşük düzeyde olduğu sonucunu ortaya koyabilecek niteliktedir. Bölge
sakinlerinin bu konuda dışa açılmalarını sağlamak veya bölge içinde yabancı yatırımcılar ile
Bölge sakinleri arasında bir bilgi ve tecrübe akışının kurulmasını sağlamak girişimciliğin
gelişimine önemli bir katkı sağlayacaktır.
2.7. Dezavantajlı Gruplar ve Sosyal İçerme
2.7.1. Engelliler
TÜİK tarafından yayımlanan Nüfus ve Konut Araştırması Çalışmasına göre Türkiye’de
görme, duyma, konuşma, yürüme, merdiven çıkma veya inme, bir şey taşıma veya tutma ve
yaşıtlarına göre öğrenme, basit dört işlem yapma, hatırlama veya dikkatini toplama
fonksiyonlarından en az birinde zorluk yaşayan veya bunları hiç yapamayan kişi sayısı toplam
4.882.841’dir. Kırklareli’de görme; duyma; konuşma, yürüme, merdiven çıkma veya inme;
bir şey taşıma veya tutma ve yaşıtlarına göre öğrenme, basit dört işlem yapma, hatırlama veya
dikkatini toplama fonksiyonlarından en az birinde zorluk yaşayan veya hiç yapamayan kişi
sayısı 25.490'dır.
66
Tablo 81: Kırklareli İli Engelli Sayıları, 2011
BÖLGE ADI
En az bir engeli olan kişi sayısı
Görmede zorluk yaşayanların(%)
Duymada zorluk yaşayan(%)
Konuşmada zorluk yaşayan(%)
Yürümede, merdiven çıkmadainmede zorluk yaşayan(%)
Taşımada-tutmada zorluk
yaşayan(%)
Türkiye
4.882.841
1,4
1,1
0,7
Kırklareli
25.490
1,4
1,3
0,7
3,3
4,1
4,1
5,1
Yaşıtlarına göre öğrenmede-basit dört
işlem yapmada-hatırlamada-dikkatini
2
toplamada zorluk yaşayan(%)
1,7
Kaynak: Nüfus ve Konut Araştırması İstatistikleri, TÜİK.
Engelli bireylerin ne kadar gelir elde ettiklerini ve ne kadar sosyalleştiklerini ölçmekte
yararlanılabilecek en önemli yöntemlerden biri engelli bireylerin istihdam sayılarıdır. Tablo
82'de Kırklareli’deki engelli bireylerin kamu ve özel sektördeki istihdam sayılarına yer
verilmiştir. Kırklareli’de işyerlerinin çalıştırmakla yükümlü olduğu engelli çalışan sayıları
engelli çalışan sayısından yüksektir. Dolayısıyla Kırklareli’de engelli istihdamında bir açık
gözlenmektedir. Bu açık özellikle özel sektörde daha fazla gözükmesinin sebebi ilde özel
sektör firma sayısının kamuya göre daha yüksek olmasıdır.
Tablo 82: Kırklareli İli Engelli İstihdam Sayıları, 2012
Özürlü
çalıştırmakla
yükümlü
50+işyeri sayısı
KIRKLARELİ
Çalıştırmakla
yükümlü
olduğu özürlü
sayısı
Özürlü çalışan
sayısı
Özürlü açık
kontenjan
sayısı
Kamu
Özel
Kamu
Özel
Kamu
Özel
Kamu
Özel
7
76
57
516
54
416
3
100
Kaynak: İş İstatistikleri, Türkiye İş Kurumu (İŞKUR).
67
2.7.2. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma
Tablo 83: Kırklareli İlinde Yıllar itibari ile Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma
Vakfından Yardım Alan Kişi Sayısı
Şehir
Babaeski
Demirköy
Kırklareli
Kofçaz
Lüleburgaz
2005
11.309
1.089
5.903
758
10.515
2006
11.684
2.425
8.434
1.191
22.692
2007
8.862
1.342
13.025
1.583
11.096
2008
10.261
1.542
12.907
1.053
15.002
2009
13.105
3.089
20.585
1.431
21.079
2010
5.763
1.592
14.860
882
13.421
2011
5.452
1.440
12.211
540
17.998
2012
5.376
1.604
6.340
745
8.429
Pehlivanköy
Pınarhisar
Vize
Toplam
1.280
2.315
7.989
41.158
1.346
1.186
3.255
52.213
1.649
1.923
3.611
43.091
2.037
4.319
3.161
50.282
3.000
3.802
5.455
71.546
3.221
1.990
4.239
45.968
2.292
2.005
2.943
44.881
1.017
2.071
3.053
28.635
Kaynak: Kırklareli Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı, 2012
Tablo 83’te Kırklareli İlinde yıllar itibari ile Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı
(SYDV)’ndan yardım alan kişi sayısı görülmektedir. Buna göre 2005 yılında SYDV ‘dan İlde
toplam 41.158 kişi yardım alırken 2012 yılında toplam 28.635 kişi yardım almıştır. 2008
yılında başlayan küresel finansal krizin etkisinin en fazla görüldüğü 2009 yılında SYDV’den
yardım alan kişi sayısı 2008 yılına göre %42,29, 2007 yılına göre ise %66,03 oranında artarak
71.546 kişiye ulaşmıştır. 2009 yılında 2008 yılına göre en fazla etkilenen ilçe %100,32 artış
oranı ile Demirköy olmuştur. Finansal krizin başladığı 2008 yılında ise SYDV’den yardım
alan kişi sayısı 2007 yılına göre %16,69 oranında artarak 50.282 kişiye ulaşmıştır. 2010
yılında ise yardım alan kişi sayısı finansal krizin bölgedeki etkisinin azalması sonucu 2009
yılına göre % 35,75 oranında azalarak 45.967 kişiye gerilemiştir.
2.7.3. Sivil Toplum
Tablo 84’te 2007-2012 yılları arasında SYDV’den yardım alan kişi sayısının nüfusa oranı
görülmektedir. SYDV’den yardım alan kişi sayısının nüfusa oranına bakıldığı zaman da yine
küresel krizin etkisi görülmekte ve bu oranın Kırklareli’de 2008 yılında % 14,92, 2009 yılında
% 21,47 olduğu bununla beraber krizin olmadığı 2007 yılında % 12,93 ve krizin etkisinin
azaldığı 2010 yılında ise % 13,81oranında gerçekleştiği görülmektedir.
68
Tablo 84: Kırklareli İlinde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfından Yardım Alan
Kişi Sayısının Nüfusa Oranı (%)
Şehir
Babaeski
Demirköy
Kırklareli
Kofçaz
Lüleburgaz
Pehlivanköy
Pınarhisar
Vize
Kırklareli İli Toplam
2007
17,10
14,70
15,62
48,14
8,51
35,96
9,46
11,90
12,93
2008
19,82
17,03
15,21
35,54
11,29
42,24
21,11
10,51
14,92
2009
26,14
35,47
23,75
49,70
16,04
64,74
19,19
18,87
21,47
2010
11,52
18,56
17,67
31,52
10,01
71,88
10,16
14,54
13,81
2011
10,64
16,46
13,91
17,99
13,16
53,20
10,18
10,29
13,19
2012
10,63
18,26
7,13
25,48
6,11
24,15
10,52
10,82
8,39
Kaynak: Kırklareli Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşma Vakfı ve TÜİK verilerinden yararlanılarak
hesaplanmıştır.
Tablo 85: 2007-2010 Yılları Arasında Kırklareli İlinde 8 İlçe İçerisinde SYDV'den
Yardım Alanların Nüfusa Oranı En Yüksek 5 İlçe
2007
Kofçaz
Pehlivanköy
Babaeski
Kırklareli
Demirköy
2008
Pehlivanköy
Kofçaz
Pınarhisar
Babaeski
Demirköy
2009
Pehlivanköy
Kofçaz
Demirköy
Babaeski
Kırklareli
2010
Pehlivanköy
Kofçaz
Demirköy
Kırklareli
Vize
2011
Pehlivanköy
Kofçaz
Demirköy
Kırklareli
Lüleburgaz
2012
Kofçaz
Pehlivanköy
Demirköy
Vize
Babaeski
Kaynak: Kırklareli Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı ve TÜİK verilerinden yararlanılarak
hesaplanmıştır.
Tablo 85’ten görüldüğü üzere Pehlivanköy, Kofçaz, Demirköy gibi ana faaliyet alanı tarım,
hayvancılık ve ormancılık olan kentler SYDV’den yardım alan vatandaşların tüm nüfus
içerisindeki payı açısından Kırklareli İlindeki tüm kentler içerisinde 2007-2012 yılları
arasında her yıl ilk beşte yer almışlardır. Bununla beraber yine benzer özelliklere sahip
Kırklareli 4 yıl, Babaeski 4 yıl, Vize 2 yıl ve Pınarhisar 1 yıl boyunca SYDV’den yardım
alanların nüfusa oranı bakımından ilk 5 kent arasında bulunmuşlardır. Bu durum Kırklareli
ilinde güneydeki Lüleburgaz gibi sanayileşmiş bir şehre nazaran doğu, batı ve kuzeydeki
tarım, hayvancılık ve ormancılığa dayalı ekonomik faaliyetlere sahip şehirlerdeki nüfusun
özellikle işsizlik sebebiyle SYDV’den yardım talep ettiklerini göstermektedir. Bunun yanında
Kırklareli İlinin doğu, batı ve kuzeyindeki şehirlerde tarım, hayvancılık ve ormancılık
faaliyetlerinde makineleşme sonucu bu alanlarda çalışması gereken kişi sayısının azalması
sonucu işsizliğin artması öncelikle nüfusa göre SYDV’den yardım alan kişi sayısını
arttırmakta sonrasında ise Lüleburgaz’a ve diğer illere göçün artmasına neden olmaktadır.
69
2.7.3. Sivil Toplum
Sivil Toplum Konusunda ulaşılabilen istatistikler ‘Dernek Sayıları’, ‘Esnaf ve Sanatkarlar
Odaları üyelikleri’ Ticaret ve Sanayi Odaları ve ‘Ticaret Borsaları’na ilişkin istatistiklerdir.
Tablo 86: Kırklareli İli ve TR21 Trakya Bölgesi Toplam Faal ve Fesih Dernek Sayıları,
2012
Toplam Faal Dernek Sayısı
Toplam Fesih Dernek Sayısı
Yıllar
Kırklareli
TR21
Kırklareli
TR21
2004
462
1.828
359
2.105
2005
474
1.711
403
2.290
2006
474
1.743
431
2.470
2007
496
1.808
487
2.676
2008
485
1.827
526
2.860
2009
491
1.915
565
3.090
2010
510
1.979
614
3.321
2011
519
2.021
655
3.540
528
2.101
695
3.802
2012
Kaynak: Dernek İstatistikleri, İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı.
Yukarıdaki tabloda Kırklareli İli genelinde toplam faal ve fesih dernek sayılarına ilişkin
bilgilere yer verilmiştir. Tabloda verilen bilgilere göre yıllar içinde Kırklareli İlinde dernek
sayılarının genellikle bir artma eğilimi içinde bulunduğu gözlemlenmekle birlikte artış
miktarının düşük olduğu görülmektedir. İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı 2012
istatistiklerine göre Kırklareli İlinde toplam 528 faal dernek bulunmakta olup bu sayı Türkiye
geneli toplam faal dernek sayısının(98.101) %0,54’üne karşılık gelmektedir. İldeki
derneklerin genel özellikleri incelendiği zaman bu derneklerin faaliyetlerinin genellikle sınırlı
bir düzeyde olduğu görülmektedir. Örneğin; İlde ulusal anlamda örgütlenmiş dernek sayısının
oldukça az olduğu dikkati çekmektedir.
Yukarıdaki tabloda Kırklareli İli ve TR21 Trakya Bölgesi’nde bulunan derneklerde bulunan
üye sayılarına ilişkin istatistiklere yer verilmiştir. Tabloda verilen bilgilere göre Kırklareli
İlinde 2004-2012 yılları arasında dernek üye sayılarının dalgalı bir eğilim içinde bulunduğu
gözlemlenmektedir. 2012 yılı istatistiklerine göre Kırklareli ilinde bulunan toplam 34.587
gerçek üye sayısının yalnızca 2.596’sı bayan üye olarak karşımıza çıkmaktadır.
70
Tablo 87: Kırklareli İli ve TR21 Trakya Bölgesi Derneklerde Bulunan Toplam Gerçek
ve Onursal Üye Sayısı, 2012
Toplam Gerçek Üye Sayısı
Toplam Onursal Üye Sayısı
Kırklareli
TR21
Kırklareli
TR21
12.058
102.972
0
0
2004
2.361
92.688
0
0
2005
32.847
124.235
0
0
2006
34.885
133.371
0
0
2007
33.514
130.166
0
0
2008
28.962
132.696
0
0
2009
35.375
133.370
0
0
2010
33.888
137.127
0
5
2011
34.587
139.851
170
834
2012
Kaynak: Dernek İstatistikleri, İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı.
Yıllar
Tablo 88: Kırklareli ili Kuruluş Amaçlarına Göre Derneklerin Dağılımı
Derneğin Kuruluş Amacı
Kırklareli
Çevre Doğal Hayat Hayvanları Koruma Dernekleri
Dış Türkler İle Dayanışma Dernekleri
0
0
Dini Hizmetlerin Gerçekleştirilmesine Yönelik Faaliyet
Gösteren Dernekler
Düşünce Temelli Dernekler
Eğitim Araştırma Dernekleri
Engelli Dernekleri
78
0
0
0
Gıda, Tarım Ve Hayvancılık Alanında Faaliyet Gösteren
Dernekler
Hak Ve Savunuculuk Dernekleri
İmar, Şehircilik Ve Kalkındırma Dernekleri
İnsani Yardım Dernekleri
0
0
0
160
Kamu Kurumları Ve Personelini Destekleyen Dernekler
Kültür, Sanat Ve Turizm Dernekleri
Mesleki Ve Dayanışma Dernekleri
Sağlık Alanında Faaliyet Gösteren Dernekler
Spor Ve Spor İle İlgili Dernekleri
Şehit Yakını Ve Gazi Dernekleri
Toplumsal Değerleri Yaşatma Dernekleri
5
59
157
0
0
Uluslararası Teşekküller Ve İşbirliği Dernekleri
23
Diğer
46
Kaynak: Dernek İstatistikleri, İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı.
71
Yukarıdaki tabloda Kırklareli İlinde bulunan derneklerin kuruluş amaçlarına yer verilmiştir.
Tabloda verilen bilgilere göre Kırklareli ilinde en çok dernek İnsani Yardım Dernekleri
kategorisinde bulunmaktadır.
Tablo 89: Esnaf ve Sanatkâr Odası Üyelikleri, 2013
Türkiye
TR21
Kırklareli
Aktif Üye Sayısı
2.012.852
53.762
12.921
Aktif Oda Sayısı
3.100
96
28
2.162.809
57.828
14.046
-
100
24,0
Aktif İşyeri Sayısı
Aktif Üye Sayısının
Bölge Oranı
Kaynak: Üye İstatistikleri, Türkiye Esnaf Ve Sanatkârlar Konfederasyonu.
Türkiye toplam Esnaf ve Sanatkâr Odaları aktif oda sayısının % 3’ü, aktif üye sayısının ise %
2,67’si bölgede konumlanmıştır. Kırklareli İli bazında Esnaf ve Sanatkâr Odaları üyelik
rakamları incelendiğinde aktif üye sayısı bakımından Kırklareli ilinin Bölge içindeki payı
%24,0’dır. Bölge genelinde aktif oda sayısı içinde Kırklareli ilinin payı ise %29,2’dir.
Kırklareli İlinde toplam 28 Esnaf ve Sanatkâr Odası, 14.046 üye işyeri sayısı ve 12.921 üye
sayısı bulunmaktadır.
3. EKONOMİK YAPI
3.1.Tarım ve Hayvancılık
Kırklareli ilinde önemli gelir kaynaklarından biri tarımdır. TÜİK 2012 yılı verilerine göre
bölgenin tarımsal üretim değerinin %68,09’u bitkisel üretimden, %31,91'i ise hayvansal
üretimden elde edilmektedir. (hesaplama yapılırken canlı hayvanlar değeri dikkate
alınmamıştır)
72
Tablo 90: Kırklareli İli ve TR21 Trakya Bölgesi Tarımsal Üretim Değeri, 2012
Yıllar
Türkiye
2012
2011
2010
2009
2008
TR21
2012
2011
2010
2009
2008
Kırklareli
2012
2011
2010
2009
2008
Bitkisel Üretim
Değeri
Canlı Hayvanlar
Değeri
Hayvansal Ürünler
Değeri
87.849.892
88.979.273
80.038.126
68.267.486
66.010.114
63.546.623
60.076.917
46.873.045
28.145.579
25.521.071
49.321.861
42.571.782
38.128.120
26.610.721
23.816.982
2.865.229
2.805.958
2.647.528
2.275.703
2.621.178
2.279.101
2.212.642
1.572.370
1.032.710
1.002.172
755.678
603.090
1.065.710
774.153
768.032
605.031
594.725
500.409
438.375
524.585
821.558
697.161
445.854
286.134
284.450
283.592
201.044
320.835
170.055
194.612
Kaynak: Tarımsal Üretim İstatistikleri, TÜİK.
İlde en önemli ürünler buğday, ayçiçeği ve çeltiktir. TÜİK 2012 yılı verilerine göre il, Türkiye
buğday üretimin yaklaşık %2,07’sini, ayçiçeği üretiminin %7,54’ünü, pirinç üretiminin de
%2,59’unu karşılamaktadır13.
Bölgede yıllardır başarı ile uygulanan suni tohumlama sonucu, genotip özellikler açısından
büyükbaş hayvan varlığında önemli ilerlemeler sağlanmış olup kültür ve kültür melezi hayvan
varlığının toplam hayvan varlığına oranı çok yüksektir. Bu nedenle bölgenin büyükbaş
hayvan varlığı Türkiye genelinde damızlık materyal olarak da değerlendirilmektedir.
3.1.1. Tarımsal Yapı
3.1.1.1. Arazi Kullanım Durumu
Kırklareli İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 2010 verilerine göre Kırklareli ilinin
%40,39’u Tarım Alanı, %39,50’si Orman ve Fundalık, %5,42’si Mera ve %14,69’u Tarım
dışı Arazilerden oluşmaktadır.
13
TÜİK, Veritabanı, 2012
73
3.1.1.2. İşletme Büyüklükleri
Kırsal kesimde artan nüfusa paralel olarak arazilerin artmaması, miras paylaşımı, alım-satım,
kiracılık ve ortakçılık arazilerin parçalanmasına neden olmaktadır. Çok ve küçük parçalı tarım
arazilerinde toprak işleme, sulama ve diğer temel tarımsal uygulamalar yetersiz kalmakta 14 ve
bu durum özellikle kuru tarım yapan üreticilerin gelirlerinin düşük olmasına neden
olmaktadır.
İlde faaliyet gösteren mevcut tarım işletmelerinin faaliyet konularına göre dağılımına
bakıldığında, faaliyet gösteren işletmelerin %64,4’ü bitkisel üretim ve hayvansal üretim,
%32,2’si yalnızca bitkisel üretim, %2,1’i sadece hayvansal üretim ve %1,3’ü sadece su
ürünleri üretimi ve avcılığı faaliyetinde bulunmaktadır15.
Arazi büyüklüklerine göre Kırklareli ilini bölgedeki diğer iller ile karşılaştırıldığında
Kırklareli ilindeki arazilerin nispeten daha küçük ölçekte olduğunu söylemek mümkündür.
60
50
40
%
30
0-50 da
20
51-100 da
10
0
101-200 da
Tekirdağ
Edirne
Kırklareli
201-500 da
0-50 da
33
54,7
49,9
501-1000 da
51-100 da
30
26,2
28,1
101-200 da
25
14,6
16,7
201-500 da
11
4,2
5
501-1000 da
1
0,3
0,3
1001-2500 da üzeri
0
0
0,03
1001-2500 da üzeri
Şekil 7: İllere Göre Arazi Büyüklük Grupları, 2007
Kaynak: TR2 Batı Marmara Tarım Master Planı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı.
3.1.1.3. Tarımsal Ekonomik Göstergeler
Tablo 91'de kişi başına tarımsal üretim değerlerine ilişkin bilgiler yer verilmiştir. Tabloda
verilen 2008-2012 verilerinden de görülebileceği gibi Kırklareli ilinde kişi başına bitkisel
üretim değeri 2009 yılı hariç her yıl, kişi başına canlı hayvanlar değeri ise her yıl artan bir
seyir izlemiştir. Aynı dönemde kişi başına hayvansal ürünler değeri bu yıllar arasında
genellikle dalgalı bir seyir izlemiştir.
14
15
1/100.000 Ölçekli Trakya Alt bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı Açıklama Raporu, Ağustos 2009
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Kırklareli İli Tarım Master Planı, 2006
74
Tablo 91: TR21 Trakya Bölgesi Kişi Başına Tarımsal Üretim Değerleri (TL)
Türkiye
TR21 Trakya
Kırklareli
Yıllar
Kişi Başına
Bitkisel Üretim
Değeri
Kişi Başına Canlı
Hayvanlar Değeri
Kişi Başına
Hayvansal
Ürünler Değeri
2008
2009
2010
2011
2012
2008
2009
2010
2011
2012
2008
2009
2010
2011
2012
923
941
1.086
1.191
1.162
1.745
1.505
1.740
1.788
1.798
1.557
1.316
1.504
1.748
1.773
357
388
636
804
840
667
683
1.034
1.410
1.430
844
859
1.340
2.049
2.408
333
367
517
570
652
511
512
701
384
474
578
510
964
591
831
Kaynak: Tarımsal Üretim İstatistikleri, TÜİK.
3.1.2. Tarımsal Üretim ve Verimlilik
3.1.2.1. Bitkisel Üretim
Tablo 92: Bitkisel Üretim Ekim Alanları (dekar)
Toplam Tarla
Bitkileri
Kırklareli
2008
2009
2010
2011
2012
Sebzeler
2.247.707
2.204.392
2.224.724
2.230.675
1.797.815
40.547
40.211
37.815
36.835
36.398
Meyveler
14.132
16.586
17.709
19.785
21.187
Kaynak: Bitkisel Üretim istatistikleri, TÜİK.
Yukarıdaki tabloda 2008-2012 yılları arasındaki bitkisel üretim ekim alanları incelenmiştir.
Tablodaki verilere göre Kırklareli ilinde tarla bitkileri ve sebze üretim alanlarında bir azalma
eğilimi gözlenmektedir. Meyve üretim alanları ise incelenen yıllar boyunca Kırklareli ili için
genel anlamda bir artış eğilimi göstermiştir.
75
Tablo 93: Kırklareli İli Tarla Bitkilerinin Alt Gruplara ve Ekim Alanlarına Göre
Dağılımı
Tahıllar
Kırklareli
1991
2000
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
1.704.620
1.687.890
1.628.150
1.544.073
1.464.303
1.484.921
1.422.438
1.328.975
1.384.212
1.221.563
Yağlı
Tohumlular
621.230
651.430
653.020
680.873
658.379
686.830
703.032
809.363
754.934
471.516
Yem
Bitkileri
20
350
52.480
50.970
64.350
68.002
69.166
78.908
88.139
101.836
Endüstri
Bitkileri
47.410
15.330
14.770
12.229
10.211
7.954
9.756
7.478
3.390
2.900
Toplam
2.373.280
2.355.000
2.348.420
2.288.145
2.197.243
2.247.707
2.204.392
2.224.724
2.230.675
1.797.815
Kaynak: Bitkisel Üretim istatistikleri, TÜİK.
Tarla Bitkilerinin alt grupları incelenecek olursa ekim alanı açısından tahıllar içinde en büyük
payın buğdayda olduğu görülmektedir. Kırklareli ilinde buğday ekim alanından sonra arpa
gelmektedir. Tarla bitkilerinin bir diğer alt grubu olan yağlı tohumlular grubunda Kırklareli İli
için de ekim alanı en büyük olan bitkiler ayçiçeği ve kanoladır.
Ancak yukarıdaki tabloda yem bitkilerine ait yalnızca 2010, 2011 ve 2012 yılı verilerinin
gerçeği yansıttığı düşünülmektedir çünkü daha önceki yıllarda yem bitkileri grubunu
oluşturan alt bitkilere ait olan ekim alanı istatistiklerine ulaşılamamıştır.
3.1.2.1.1. Tarla Bitkileri Üretimi ve Verimi
Kırklareli İli önemli tarla bitkileri, ekim alanları ve üretim miktarları göz önüne alındığında
sırasıyla tahıllar, yağlı tohumlar, yem bitkileri ve endüstri bitkileridir. ISIC Rev3
Sınıflaması’na göre Kırklareli İlindeki önemli tarla bitkileri sınıfları altında yetiştirilen
bitkiler aşağıdaki gibidir:
 Tahıllar: Çavdar, yulaf (dane),mısır (dane), çeltik, kuşyemi, sorgum (dane), tritikale
(dane), buğday (diğer), arpa (biralık), arpa (diğer)
 Yağlı Tohumlar: Ayçiçeği (yağlık), kanola, aspir, susam
 Yem Bitkileri: Yonca (kuru ot), yonca (tohum), korunga (yeşil ot), korunga (kuru ot),
mısır (hasıl), fiğ (yeşil ot), fiğ (kuru ot), mısır (silajlık)
 Endüstri Bitkileri: Şekerpancarı, tütün, kekik.
76
Kırklareli/TR21
40,00%
35,00%
35,03%
30,00%
25,00%
20,00%
24,60%
22,05%
19,84%
15,00%
10,00%
5,00%
0,00%
Tahıllar
Yağlı Tohumlular
Endüstri Bitkileri
Yem Bitkileri
Kırklareli/TR21
Şekil 8: Kırklareli İli Tarla Bitkileri Üretim Miktarının TR21 Üretim Miktarına Oranı,
2008-2012 Yılları Ortalaması, 2012
Kaynak: Bitkisel Üretim İstatistikleri, TÜİK Veritabanı.
Kırklareli İli Tahıllarda TR21 Trakya Bölgesinin %22,05 tahıl üretimini, %19,84 yağlı
tohumlu ürün üretimini, %24,60 endüstri bitkileri ve %35,03 yem bitkileri üretimini
karşılamaktadır.
Tablo 94: Kırklareli İli ve TR21 Trakya Bölgesi Seçilmiş Ürünlerde Verim Oranları
(kg/da), 2008-2012 Yılları Ortalaması
Arpa
Ayçiçeği
Buğday
Çeltik
Kırklareli
221
184
341
978
TR21
406
195
379
874
TR
241
198
250
806
Kaynak: TÜİK verilerinden yararlanılarak hesaplanmıştır.
Yukarıdaki tabloda Kırklareli ilinin tarımsal üretiminde önemli bir yere sahip olduğu
düşünülen bazı tarla bitkilerinin verim oranlarına ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Tabloda
belirtilen Buğday ve Çeltik verim oranları Kırklareli ilinde Türkiye ortalamasına göre yüksek
olmuştur.
77
Kırklareli ilinde Çeltik üretimindeki verim 978 kg/da olurken 2000-2011 yılları verileri
ortalamasına göre Avrupa’da çeltik üretimindeki verim 584kg/da’dır. Yine 2000-2011 yılları
verileri ortalamasına göre dünyada çeltik üretimindeki verim 413 kg/da’dır.16
TR21 Trakya Bölgesi’ndeki arpa üretimi 2008-2012 yılları verileri ortalamasına göre ülke
üretiminin yaklaşık %2,27’sine karşılık gelmektedir. 2008–2012 yılları ortalamaları itibariyle
Kırklareli Bölgedeki arpa üretiminin %31,4’ünü karşılamaktadır. 2008-2012 yılları verileri
ortalamasına göre TR21 Trakya Bölgesi’nde arpa üretiminde 221 kg/da ile en düşük verime
sahip olan il Kırklareli olmuştur.17
TR21 Trakya Bölgesi’nde hayvancılığın gelişmesi ve arpanın ekmeklik buğdaya göre
erkenciliği sebebiyle sulu alanlarda, arpadan sonra silajlık mısır gibi bitkiler ile ikinci ürün
ekiminin yaygınlaşması sonucu, arpa ekim alanlarındaki bu artışın devam edeceği tahmin
edilmektedir18.
2008-2012 yılları ortalama verilerine göre TR21 Trakya Bölgesi Türkiye ayçiçeği üretim
miktarının %48’ini ekim alanının ise yaklaşık %49’unu karşılamaktadır. Ekim alanında
%22,2, üretimde ise %20,9’lık oranla Kırklareli Bölgede komşu illere nazaran en düşük paya
sahiptir.
Türkiye’de büyük bir yağlık tohum açığı bulunmaktadır. 2008 verilerine göre ayçiçeği için
ülke içi kullanım 2.111.717 ton iken Türkiye’de kulllanılabilir üretim sadece 984.064 ton’dur.
Yağ açığını karşılayabilmek için aynı yıl içinde 1.675.655 ton ayçiçeği ithal edilmiştir. Bu
miktara ham yağ olarak ithal edilen miktar dahil değildir19.
Ayçiçeğinde verim, 2007–2011 yılları ortalaması olarak dünyada 138 kg/da dolaylarındadır20.
Dünyadaki en büyük üretici ülkeler olan ABD, Arjantin, Rusya ve Ukrayna’da ise aynı
yılların ortalaması sırasıyla 127, 166, 118 ve 154 kg/da’dır21. 2007-2011 yılları verileri
ortalamasına göre TR21 Trakya Bölgesi’nde ise ayçiçeği üretiminde verim 186kg/da’dır.
2008-2012 yılları verileri ortalamalarına göre TR21 Trakya Bölgesi’nde ayçiçeği üretimindeki
verim 195kg/da’dır. Ayçiçeği üretimi veriminde Türkiye ortalaması ise 198 kg/da dır.22
16
17
FAOSTAT verilerinden hesaplanmıştır. Erişim: Mayıs 2012
TÜİK Veritabanı verilerinden hesaplanmıştır.
18
Öztürk, İ. Ö., Avcı ,R. Ve Kahraman, T. (2007). Trakya Bölgesinde Yetiştirilen Bazı Arpa (Hordeum vulgare L)
Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurları İle Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. U. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 21 81): 5968.
19
TÜİK Tarım Veritabanı (Erişim: Nisan 2012)
20
FAOSTAT (Erişim: Mayıs 2012)
21
FAOSTAT (Erişim: Mayıs 2012)
22
TÜİK, Veritabanı verilerinden hesaplanmıştır.
78
Yağ açığı sorunun çözülmesine ayçiçeği özelinde katkı yapabilmek için verimin daha da
arttırılması ve bunun yanı sıra üründen elde edilen yağ oranının arttırılabilmesi için yağ oranı
yüksek ayçiçeği ekiminin teşvik edilmesi gerekmektedir.
Yağ açığını kapatmak için alternatif olarak ele alınan bitkilerden biri kanoladır ve Kırklareli
İlinde kanola üretimi yaygınlaşma eğilimindedir.
2008-2012 yılları verileri ortalaması incelendiğinde Türkiye’nin kanola üretiminin
%69,69’unun TR21 Trakya Bölgesi tarafından sağlandığı görülmektedir. Bölgedeki kanolanın
%10,7’si Kırklareli ili sınırları içinde üretilmektedir. Ekim alanları açısından incelenecek
olursa Kırklareli ilinin Bölgenin kanola ekim alanındaki payı %11,17’dir.
2007–2011 yılları verileri ortalamasına göre dünyadaki kanola verimi 186 kg/da iken
Avrupa’daki verim oranı 265 kg/da’dır23. TR21 Trakya Bölgesi’nde 355 kg/da’lık verim
oranıyla Türkiye (327kg/da) ve AB ortalamalarından yüksektir. Kırklareli ilinde ise kanola
üretimindeki verim 342 kg/da’dır ve Avrupa ortalamasından yüksektir.
2008-2012 yılları verileri ortalamasına göre Kırklareli, TR21 Trakya Bölgesi’nde silajlık
mısır üretiminde %35,7’lik bir orana sahiptir. 2008-2012 yılları verileri ortalamasına göre
Kırklareli illinde silajlık mısır üretiminde verim 3.974 kg/da olarak gerçekleşmiştir. İldeki
diğer ürünlerin aksine, silajlık mısırda verim (3.974 kg/da) Türkiye ortalamasının (4.327
kg/da) altındadır.24
2008-2012 yılları TÜİK verileri ortalamasına göre TR21 Trakya Bölgesi’nde gerçekleştirilen
şekerpancarı üretimi Türkiye üretiminin %0,7’si civarındadır. Bölgede şekerpancarı üretimi
açısından Kırklareli %24,55’lik bir oran ile katkı sağlamaktadır.
Bölgede gerçekleştirilen kuru soğan üretimi 2008-2012 yılları TÜİK verileri ortalamasına
göre Türkiye üretiminin %2,8’ine karşılık gelmektedir. Bölgede kuru soğan üretiminin %21’i
Kırklareli ilinde gerçekleştirilmektedir.
2008-2012 yılları verileri ortalamasına göre Bölgedeki kuru soğan verimi incelendiğinde,
TR21 Trakya Bölgesi’nde kuru soğan üretimindeki verimin 1.932 kg/da olduğu
görülmektedir. 2008-2012 yılları verileri ortalamasına göre Kırklareli ilinde kuru soğan
üretimindeki verim miktarları 1.979 kg/da olmaktadır. Bu verim miktarının Türkiye
ortalamasından (2919 kg/da) oldukça düşük olduğu gözlenmektedir.25
23
FAOSTAT
TÜİK, Veritabanı verilerinden hesaplanmıştır.
25
TÜİK Veritabanı verilerinden hesaplanmıştır.
24
79
3.1.2.1.2. Sebze Üretimi
Tablo 95: Kırklareli İlinde En Çok Üretilen Sebzeler ve Ekim Alanları, 2012
Ürün Adı
Ekilen Alan (Dekar) Üretim(Ton)
Karpuz
7.864
29.394
Domates (Sofralık)
2.681
7.825
Soğan (Kuru)
4.338
7.209
Pırasa
1.335
4.906
Balkabağı
1.301
4.624
Lahana (Beyaz)
1.220
4.010
Biber (Salçalık)
900
2.420
Sarımsak (Kuru)
4.474
2.333
Hıyar (Sofralık)
575
2.123
Kavun
1.015
2.105
Kabak (Sakız)
1.040
1.990
Soğan (Taze)
763
1.592
Ispanak
1.614
1.577
Domates (Salçalık)
515
1.438
Biber (Sivri)
838
1.353
Patlıcan
509
951
Fasulye (Taze)
1.145
885
Havuç
719
828
Karnıbahar
243
655
Sarımsak (Taze)
436
623
Biber (Dolmalık)
368
416
Bezelye (Taze)
339
383
Hıyar (Turşuluk)
135
318
Turp (Bayır)
107
226
Marul (Kıvırcık)
159
226
Bakla (Taze)
241
203
Barbunya Fasulye
(Taze)
295
139
Turp (Kırmızı)
78
122
Marul (Göbekli)
57
118
Lahana (Kırmızı)
73
107
Kabak (Çerezlik)
866
85
Bamya
91
50
Maydonoz
50
31
Lahana (Karayaprak)
10
7
Nane
3
4
Brokoli
1
2
Toplam
36.398
81.278
Kaynak: Bitkisel Üretim İstatistikleri, TÜİK Veritabanı
80
Tablo 95'te Kırklareli ilinde en çok üretilen sebzeler ve bu sebzelerin ekim alanlarına ilişkin
bilgilere yer verilmiştir. 2012 yılı verilerine göre ilde en çok üretilen sebzeler sırasıyla karpuz,
Domates (Sofralık), Soğan (Kuru), Balkabağı olarak sıralanabilir.
Kırklareli TR21 Trakya Bölgesinde karpuz üretiminde %15,4’lük bir oranda katkıda
bulunurken kavun üretimindeki payı %3,4 ile sınırlı kalmaktadır.
Kırklareli ilinde domates üretimi sofralık tüketime yönelik olup, üretim Lüleburgaz, Babaeski
ve Pehlivanköy dolaylarında daha fazladır26. 2008-2012 yılları verileri ortalamasına göre
Kırklareli ilinin Bölgedeki sofralık ve salçalık domates üretimine katkısı ise sırasıyla %24,8
ve %11,2 düzeyindedir.
3.1.2.1.3. Meyve Üretimi ve Verimi
Tablo 96’da Kırklareli İlinde en çok üretilen meyveler ve ekim alanlarına ilişkin bilgilere yer
verilmiştir. Buna göre Kırklareli İlinde en çok üretilen meyve Sofralık Çekirdekli Üzüm
olurken onu Şaraplık Üzüm, Ceviz ve Kiraz takip etmektedir. Bununla beraber toplu meyvelik
alanları bakımından en çok alana sahip meyve Ceviz iken onu Sofralık Çekirdekli Üzüm,
Şaraplık Üzüm ve Kiraz takip etmektedir.
Tablo 96: Kırklareli İlinde En Çok Üretilen Meyveler ve Ekim Alanları,2012
Ürün adı
Toplu meyveliklerin alanı Üretim
(dekar)
(ton)
Üzüm (Sofralık-Çekirdekli)
4.806
4.156
Üzüm (Şaraplık)
2.219
1.938
Ceviz
8.542
1.270
Kiraz
1.182
1.197
Elma (Golden)
706
1.166
Armut
976
1.131
Şeftali (Diğer)
898
1.030
Elma (Grannysmith)
420
794
Erik
122
766
Elma (Starking)
322
386
Ayva
119
354
Kayısı
55
188
Badem
371
159
Elma (Diğer)
85
155
Vişne
35
79
Fındık
268
58
Çilek
30
52
Şeftali (Nektarin)
10
29
Nar
18
11
26
Kırklareli Tarım İl Müdürlüğü
81
Kaynak: Bitkisel Üretim İstatistikleri, TÜİK.
2008-2012 yılları ortalama verilerine göre Kırklareli’de mevcut olan şaraplık bağın verimi
(584 kg/ağaç) Türkiye ortalamasına (630 kg/Ağaç) göre düşüktür. 2008-2012 yılları verileri
ortalamasına göre Kırklareli ilinde sofralık çekirdekli üzüm verimi 852 kg/ağaç’tır.
Kırklareli ilinin bir diğer önemli meyvesinden biri olan cevizde 2008-2012 yılı ortalamalarına
göre Kırklareli ili TR21 Trakya Bölgesi ceviz üretiminin %28,6’sını karşılamaktadır. 2012
TÜİK verilerine göre ceviz üretiminde verim, Türkiye ortalaması olarak ağaç başına 34 kg
iken, Kırklareli’de elde edilen verim 27 kg ile Bölgenin en yüksek değerine sahiptir.
2008-2012 yılları verileri ortalamasına göre TR21 Trakya Bölgesi’nde gerçekleştirilen kiraz
üretimi Türkiye üretiminin %0,8’sini oluşturmaktadır. Kırklareli İlinin kiraz üretiminde
bölgenin üretimine katkısı %26,4 seviyesinde gerçekleşmiştir.
2008-2012 yılları TÜİK verileri ortalamasına göre TR21 Trakya Bölgesi’nde kiraz üretiminde
verim 21,4 kg olarak ortaya çıkmaktadır. Bölgede yetiştirilen kirazın verimi Türkiye
ortalamasının yaklaşık %33’ü oranında daha düşüktür. Türkiye ortalaması ağaç başına 28,42
kg iken, 2008-2012 yılları verileri ortalamasına göre Kırklareli ilinde kiraz üretiminde verim
miktarı ise 22,5kg olarak gerçekleşmiştir.
Bölgenin Türkiye elma üretimine katkısı %0,3’ler seviyesindedir. Kırklareli İlinin Bölge
üretimine katkısı ise %19,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. 2008-2012 yılları verileri
ortalamasına göre elmada ülke verimi ağaç başına 65 kg iken, bu miktar 2008–2012 yılları
ortalaması göz önüne alındığında Kırklareli ilinde 23 kg olarak gerçekleşmiştir.
3.1.2.1.4. Organik Üretim ve Verim
TÜİK verilerine göre 2012 yılı itibariyle Kırklareli’de organik tarım ile uğraşan çiftçi sayısı
7’dir.
Tablo 97: Kırklareli İli Organik Üretim, 2012
Bölge Adı
Organik bitkisel
üretim (geçiş süreci
dahil) : Çiftçi sayısı
Organik bitkisel
Organik bitkisel üretim
üretim (geçiş süreci
(geçiş süreci dahil) :
dahil) : Üretim alanı
Üretim (Ton)
(Hektar)
54.635
Türkiye
84
TR21
7
Kırklareli
Kaynak: Tarım İstatistikleri, Bölgesel İstatistikler, TÜİK
82
702.909
316
*
1.750.127
58.432
*
3.1.2.1.5. Örtü Altı Üretim
Türkiye'de örtü altı üretim cam sera, plastik sera veya yüksek tünellerde yapılmaktadır.
Kırklareli ilinde son yıllarda örtü altı tarım alanlarının arttığı görülmektedir. Bununla beraber
mevcuttaki alanların Plastik sera ve alçak tünelden oluştuğu ve cam sera ve yüksek tünel tip
örtü altı alanın bulunmadığı görülmektedir.
TR21 Trakya Bölgesi’nde örtü altı üretimde en çok göze çarpan ürünler domates, hıyar ve
maruldur.2008-2012 yılları verileri incelendiğinde TR21 Trakya Bölgesi’nde toplam örtü altı
üretiminde artış kaydedildiği gözlenmektedir. Buna rağmen Bölge’nin örtü altı üretimi
Türkiye geneline kıyasla oldukça azdır. 2008-2012 yılları ortalamalarına göre TR21 Trakya
Bölgesi'nde Türkiye örtü altı üretiminin yalnızca %0,08’i yapılmaktadır.
Tablo 98: İllere Göre Örtü Altı Tarım Alanları
Yıl
Toplam alan
(dekar)
Cam sera
(dekar)
Plastik sera
(dekar)
Kırklareli
2008
47
0
39
2009
52
0
36
2010
43
0
43
2011
43
0
43
2012
85
0
74
Kaynak: Bitkisel Üretim İstatistikleri, TÜİK Veritabanı
Yüksek
tünel
(dekar)
Alçak tünel
(dekar)
8
12
0
0
0
0
4
0
0
11
Kırklareli İlinde 2008-2012 döneminde örtü altı üretimden elde edilen toplam ürün miktarı
dalgalı bir seyir izlemiştir. İlin örtü altı üretiminde Hıyar üretiminin yüksekliği göze
çarpmaktadır bunun yanında ilde marul üretimi de gerçekleşmektedir.
Tablo 99: Kırklareli İlinde Ürün Çeşitlerine Göre Örtü Altı Üretimi (ton)
Yıl
2008
2009
2010
2011
2012
Bölge Adı
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Toplam
Hıyar
Domates
520
631
623
588
760
Kaynak: Tarımsal Üretim İstatistikleri, TÜİK Veritabanı.
83
4
-
Marul
479
544
544
480
637
37
78
78
80
95
3.1.2.1.6. Endemik Bitki Tür ve Sayıları
Endemik türler; bulunduğu bölgenin ekolojik şartları yüzünden yalnızca belirli bölgede
yetişen, dünyanın başka yerinde yetişme ihtimali olmayan, yöreye özgü canlılardır. Endemik
türler daha çok bitki türleri olarak yaygındır.
Endemik türlerin tanımlanması ve kayıt altına alınması bölgedeki biyoçeşitliliğin korunması
ve farmasötik açıdan potansiyellerinin araştırılması bağlamında önem taşımaktadır.
Kırklareli sınırları içinde bulunan takson sayıları ile ilgili istatistiksel bilgiler incelendiğinde
ise ilde Amaryllidaceae, Asteraceae, Boraginaceae, Iridaceae ve Rubiaceae familyalarına ait
beş adet cins ve beş adet tür bulunduğu görülmektedir.
3.1.2.2. Hayvansal Üretim
17,28%
Büyükbaş Hayvancılık
Küçükbaş Hayvancılık
50,83%
Kümes Hayvancılığı
31,89%
Şekil 9: İldeki Tür/İldeki Toplam Hayvancılık, (2008-2012 Ortalaması), 2012
Kaynak: Hayvansal Üretim İstatistikleri, TÜİK.
Şekil 9’da görüldüğü üzere Kırklareli İlinde hayvancılıkta mevcut canlı hayvan sayıları
bakımından en büyük pay kümes hayvancılığına aittir. Kümes hayvancılığının hemen
arkasından ise sırasıyla küçükbaş ve büyükbaş hayvancılık gelmektedir.
Tablo 100: Kırklareli ili veTR21 Trakya Bölgesi Canlı Hayvanlar Değeri ve Kırklareli
İlinin Bölge içindeki Payı
Yıllar
2007
2008
2009
Canlı Hayvanlar Değeri (1000TL)
Kırklareli
TR21
274.938
922.923
284.450
1.002.171
286.134
1.032.710
84
Bölge içindeki
payı (%)
Kırklareli
30%
28%
28%
2010
445.854
1.572.370
28%
2011
2012
697.161
821.558
2.212.642
2.279.101
32%
36%
Kaynak: Hayvansal Üretim İstatistikleri, TÜİK.
Yukarıdaki tabloya göre Kırklareli İli ve TR21 Trakya Bölgesinde 2010 ve 2011 yıllarında
canlı hayvanlar değerinde oldukça önemli artışlar kaydedilmiştir. Kırklareli ilinde benzer artış
2012 yılında da devam etmiştir ve ilin TR21 Trakya Bölgesi canlı hayvanlar değeri içindeki
payı %36’ya yükselmiştir.
Kırklareli/TR21
40%
34%
35%
30%
30%
24%
25%
20%
Kırklareli/TR21
15%
10%
5%
0%
Süt
Bal
Tavuk Yumurta Sayısı
Şekil 10: Süt, Yumurta ve Bal Üretiminde Kırklareli ilinin Bölge Üretimine Katkısı,
2008-2012 yılları ortalaması
Kaynak: Hayvansal Üretim İstatistikleri, TÜİK.
Hayvansal ürünler açısından 2008-2012 verilerini yansıtan grafiğe göre Kırklareli ilinin Bölgede Süt,
Yumurta ve Bal üretimine katkısı sırasıyla %30, %34 ve %24 oranlarında gerçekleşmiştir.
3.1.2.2.1. Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvancılık
TÜİK 2008-2012 dönemi verilerinin ortalamalarına göre Kırklareli ilinde mevcut büyübaş
hayvanların %83,76’sı kültür sığırlarından oluşurken, %11,68’si melez sığırlardan, %3,32’si
yerli sığırlardan ve %1,24’ü mandadan oluşmaktadır.
85
Tablo 101: Büyükbaş Hayvan Sayıları, 2008-2012 yılları ortalaması
Kırklareli
TR21
Sığır (Kültür)
103.176
328.094
Manda
1.530
2.056
Sığır(Melez)
14.383
82.096
Sığır(Yerli)
4.090
10.225
Toplam
123.178
422.472
Kaynak: TÜİK verilerinden yararlanılarak hesaplanmıştır
Kırklareli ilinde mevcut küçükbaş hayvan sayısı içinde ise en büyük pay %77,36 ile yerli
koyuna aittir. Küçükbaş hayvancılıkta yerli koyunu %22,50 ile kıl keçisi ve %0,17 ile de
merinos koyunu izlemektedir. Kırklareli ili TR21 Trakya Bölgesi içerisinde en fazla yerli
koyun sayısına sahip ili konumundadır ve % 35 seviyesinde paya sahiptir.
Tablo 102: TR21 Trakya Bölgesi İllere göre Küçükbaş Hayvan Sayıları, 2008-2012
yılları ortalaması
Koyun (Yerli)
Keçi(Kıl)
Koyun(Merinos)
Toplam
Kırklareli
175.827
51.136
392
227.276
TR21 Trakya
501.868
140.741
43.088
685.697
Kaynak: TÜİK verilerinden yararlanılarak hesaplanmıştır.
Tablo 103’te Kırklareli İlinde 2008-2012 yılları arasında üretilen süt miktar görülmektedir. Buna göre
2008-2012 yılları arasında üretilen süt miktarı 2010 yılı haricinde devamlı artış göstermiştir. 20082012 yılları arasında yıllar itibari ile en fazla inek sütü üretilmiştir. İnek sütünü sırasıyla koyun sütü,
keçi sütü ve manda sütü izlemiştir.
Tablo 103: Kırklareli İli Yıllara göre Üretilen Süt Miktarı
YIL
İnek sütü
(ton)
Manda sütü
(ton)
Koyun sütü
(ton)
Toplam
Keçi sütü (ton) (Ton)
2008
156.732
581
6.321
2.221
167.863
2009
162.339
632
5.714
1.691
172.385
2010
162.049
604
5.671
1.672
172.006
2011
197.756
653
6.023
1.836
208.279
8.021
2.954
267.165
2012
253.383
795
Kaynak: Hayvansal Üretim İstatistikleri, TÜİK.
86
Tablo 104’te Kırklareli İlinde kesilen büyükbaş ve küçükbaş hayvanlardan elde edilen et miktarına yer
verilmiştir. Tablo 104’ten görüleceği üzere 2007-2009 yılları arasında türlere göre elde edilen et
miktarında genellikle azalma meydana gelmiştir.
Tablo 104: Kırklareli İlinde Kesilen Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvanlardan Elde Edilen
Et Miktarları (Ton)
Türler
2007
2009
48
91,98
83,7
146,85
165,962
150,41
Dana (0-12 erkek ve dişi)
Düve (12 aydan büyük
yavrulamamış dişi)
2008
2.937,66
2.614,48
1.313,63
İnek (yavrulamış dişi)
571,9
219,98
273,81
Boğa (damızlıkta kullanılan
erkek)
92,34
11,186
11,4
Manda (12 aydan büyük)
8,922
1,859
1,925
Şişek-Koyun(12 aydan
büyük)
594,536
249,96
243,08
Kuzu-Toklu(0-12 ay)
152,857
86,976
47,544
57,242
25,857
19,822
9,09
5,342
13,431
Tosun (12 aydan büyük )
Gezdan-Keçi (12 aydan
büyük)
Oğlak-Çebiç (0-12 ay)
Kaynak: Hayvansal Üretim İstatistikleri, TÜİK.
Tablo 105’te Kırklareli ilinde kesilen büyükbaş ve Küçükbaş Hayvanlardan elde edilen deri
miktarına yer verilmiştir. Tablo’da gösterilen yıllar itibari ile elde edilen et miktarında olduğu
gibi elde edilen deri miktarında da azalma meydana gelmiştir.
Tablo 105: Kırklareli İlinde Kesilen Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvanlardan Elde Edilen
Deri Miktarları (Baş)
Türler
Dana (0-12 erkek ve dişi)
Düve (12 aydan büyük
yavrulamamış dişi)
Tosun (12 aydan büyük )
İnek (yavrulamış dişi)
Boğa (damızlıkta kullanılan
erkek)
2007
2008
2009
298,1
562,1
511,5
836
811,8
796,4
17.602,70
11.748,70
7.162,50
2.682,90
1.151,70
1.471,80
376,2
51,7
41,8
59,4
12,1
12,1
Şişek-Koyun(12 aydan
büyük)
24.533,90
12.498,00
9.460,20
Kuzu-Toklu(0-12 ay)
10.182,70
6.020,30
3.326,40
2.233,70
1.236,30
901,3
994,4
700,7
1.611,50
Manda (12 aydan büyük)
Gezdan-Keçi (12 aydan
büyük)
Oğlak-Çebiç (0-12 ay)
Kaynak: Hayvansal Üretim İstatistikleri, TÜİK.
87
3.1.2.2.2. Kümes Hayvancılığı
Tablo 106’da Kırklareli İlinde Kümes Hayvancılığı ile ilgili verilere yer verilmiştir. Tabloda
verilen bilgilere göre kümes hayvancılığında en yaygın tür yumurta tavuğu olarak ortaya
çıkmaktadır. Yumurta tavuğunu sırasıyla Et tavuğu, Hindi, Ördek ve Kaz takip etmektedir.
Tablo 106: Kırklareli İlinde Kümes Hayvancılığı
Hayvan
Adı
2008
2009
2010
2011
2012
15.939
31.065
31.950
110.180
30.168
314.790
301.385
296.086
220.943
366.200
Hindi
5.322
4.518
4.519
11.031
11.603
Kaz
3.294
3.055
2.750
2.897
3.331
Ördek
9.275
8.749
7.544
7.737
7.056
Et Tavuğu
Yumurta
Tavuğu
Kaynak: Hayvansal Üretim İstatistikleri, TÜİK.
Tablo 107: Kırklareli ilinde Tavuk Yumurtası sayısı
Yıllar
2005
Tavuk yumurta sayısı
(1000)
30.303
2006
28.732
2007
26.753
2008
25.767
2009
26.241
Kaynak: Hayvansal Üretim İstatistikleri, TÜİK.
Tablo 107’de Kırklareli ilinde elde edilen tavuk yumurta sayısı görülmektedir. Tabloda verilen
bilgilere göre 2005-2008 yılları arasında azalan tavuk yumurta sayısı 2009 yılında artış göstermiştir.
2006-2009 yılları ortalamasına göre Tavuk başına düşen yumurta sayıları ele alındığında,
Kırklareli ilinin veriminin(87 yumurta/tavuk) TR21 Trakya Bölgesi(137 yumurta/tavuk) ve
Türkiye ortalamasına (204 yumurta/tavuk) göre çok düşük kaldığı görülmektedir.
3.1.2.2.3. Arıcılık
Kırklareli’de arıcılıkla uğraşan köy sayısı yıllar itibariyle dalgalı bir seyir izlemiş ve 2012
yılında 193 olarak gerçekleşmiştir. Bunun yanında 2012 yılında toplam kovan sayısının
46.257 adet, bal üretiminin 652,538 ton ve balmumu üretiminin 29,637 ton olarak
gerçekleştiği görülmektedir. Arıcılık istatistiklerine göre yıllar itibari ile yeni kovan, eski
kovan, bal üretimi ve balmumu üretimi miktarının artış gösterdiği görülmektedir.
88
Tablo 108: Kırklareli Arıcılık İstatistikleri
Yıl
Köy sayısı
Yeni kovan sayısı
Eski kovan
Toplam kovan
Bal üretimi (ton)
Balmumu üretimi (ton)
2008
186
27.792
8.320
36.112
450,934
14,232
2009
193
32.818
7.864
40.682
549,83
17,117
2010
192
34.406
8.490
42.896
581,662
17,154
2011
196
37.429
6.402
43.831
676,397
45,644
2012
193
35.407
10.850
46.257
652,538
29,637
Kaynak: Hayvansal Üretim İstatistikleri, TÜİK.
3.1.2.2.4. Balıkçılık
Kırklareli’de deniz balıkçılığı İğneada ve Kıyıköy’de yapılmaktadır. Avlanan balıklar
arasında tekir, istavrit, mezgit, palamut, lüfer, kalkan öne çıkan balık türleridir. Kırklareli’de
avlanılan su ürünlerinin % 5’i il dâhilinde perakende ve toptan olarak, % 95’i de karayoluyla
İstanbul balık haline götürülerek pazarlanmaktadır27. Tatlı su ürünleri bakımından Kırklareli
pek öne çıkmamakla birlikte, ilde az miktarda da olsa alabalık, çapak, sazan ve yayın üretimi
yapılmaktadır.
Tablo 109: Kırklareli İlinde Avlanan İçsu (Tatlı su) Ürünleri Miktarları (2007-2011
Verileri Ortalaması)
Alabalık
Çapak
Sazan
Yayın
Kırklareli Ortalaması/TR
0,33%
1,14%
0,60%
0,22%
Kaynak: TÜİK verilerinden yararlanılarak hesaplanmıştır.
Tablo 110: İlçelere Göre Kişi Başına Hayvan Sayısı
İlçelere Göre Kişi Başına
İlçelere Göre Kişi Başına
Hayvan Sayısı
Küçükbaş hayvan sayısı
10,87
8,74
Kofçaz
Kofçaz
2,05
1,25
Pınarhisar
Pınarhisar
İlçelere Göre Kişi Başına
Büyükbaş Hayvan Sayısı
2,13
Kofçaz
Pehlivanköy
1,02
Pehlivanköy
1,94
Demirköy
1,15
Demirköy
0,65
Demirköy
Vize
Kırklareli
Merkez
Babaeski
Lüleburgaz
1,78
Pehlivanköy
Vize
Kırklareli
Merkez
Babaeski
Lüleburgaz
1,00
Vize
Babaeski
Kırklareli
Merkez
Pınarhisar
Lüleburgaz
0,54
1,48
1,08
0,82
0,44
0,94
0,58
0,33
0,21
Kaynak: 2012 TÜİK verilerinden türetilmiştir.
27
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Kırklareli İli Tarım Master Planı, 2006
89
0,50
0,41
0,40
0,23
Kırklareli İlinin ilçelerinde kişi başına düşen toplam hayvan sayısının, kişi başına düşen
küçükbaş ve büyükbaş hayvan sayısının ilçelere göre dağılımına bakıldığı zaman Kofçaz
ilçesinin ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Yukarıdaki tabloya bakıldığında özellikle nüfusu
az ve sanayi sektörünün çok gelişmediği ilçelerde kişi başına hayvan sayısının yüksekliği
göze çarpmaktadır. Nüfus bakımından ilin en büyük ilçesi konumunda bulunan ve sanayisi
nispeten gelişmiş olan Lüleburgaz İlçesinin
3.1.2.3. Sulama
TR21 Trakya Bölgesi’ndeki tarım alanlarının büyük kısmı sulamaya elverişlidir. Bunun
nedeni Bölgenin arazi yapısının düz veya düze yakın olmasıdır. Buna ek olarak, yeni
geliştirilen sulama teknikleri dikkate alındığında Trakya Bölgesi’nde işlenen arazilerin
tümünün sulanabilir hale geldiği söylenebilir. Örneğin, toprak-topografya ve drenaj
yetersizliği nedeniyle sulama dışı bırakılmış eşik araziler bugün damla ve yağmurlama gibi
modern sulama teknikleri ile sulanabilir arazi haline gelmiştir. TR21 Trakya Bölgesi’nde
sulanabilir nitelikteki arazilerin (1,42 milyon hektar) ancak %8,8’i (125.103 hektar)
sulanmaktadır28.
Kırklareli İli’nde sulanmayan arazi %83 oranındadır. Tarım arazilerinin % 81’inde nadassız
kuru tarım, % 19’unda ise sulu tarım yapılmaktadır29. Sulanan arazilerin sulama kaynaklarına
göre dağılımı Şekil 11’deki gibidir.
Şekil 11: Kırklareli ili, Sulanan Alanların Sulama Kaynaklarına Göre Dağılımı
Önemli bir tarım girdisi olan suyun damla sulama ve diğer modern teknolojilerin kullanımının
desteklenmesi yolu ile akılcı ve etkin bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Modern sulama
yöntemleri suyun %90-95 gibi büyük bir kısmının bitki tarafından kullanılmasını sağlarlar.
Geleneksel sulamada ise suyun ancak %30-35’lik kısmı bitki tarafından kullanılabilmektedir.
Ülkemiz genelinde yapılan sulamanın %85’i halen geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır.
28
İstanbulluoğlu, A., Konukcu, F., Kocaman, İ. (2006). “Trakya Bölgesi Su Kaynaklarının Geliştirilmesi ve Sulu Tarım
Uygulamaları: Mevcut Verilerin Sorunların Çözümü İçin Analizi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(2): 139 – 152.
29
Kırklareli Tarım İl Müdürlüğü, 2009 Yılı Çalışma Raporu
90
Modern sulama teknikleri ise, %15 gibi küçük bir oranı oluşturmaktadır30. Geleneksel sulama
sistemlerinden biri olan salma sulama yöntemi (vahşi sulama), sulama suyunun bol olduğu ve
sulama kültürünün olmadığı yerlerde kullanılır. Bu tip sulamada su kaybı fazla, sulama
randımanı da çok düşüktür ayrıca tarla yüzeyinde eşit bir su dağılımı da sağlanamaz ve
erozyona neden olur31. Modern sulamanın TR21 Trakya Bölgesi’ndeki kullanım oranı
%5’tir32. Bu durum, zaten kıt olan su kaynaklarının verimsiz bir şekilde kullanılmasına yol
açmaktadır.
3.1.2.4. Mekanizasyon
Tablo 111: Kırklareli İli Mekanizasyon İstatistikleri
Sabit
Gübre
süt
Seyyar
Ekim
dağıtma Su
sağım
süt sağım
YIL Pulluk
makinesi makinesi pompası
tesisi
makinesi Biçerdöver Traktör
2008
21.276
12.035
7.612
8.842
80
5.102
485
14.165
2009
21.156
12.061
7.857
8.951
81
5.375
504
14.235
2010
21.226
12.368
7.968
9.080
107
5.729
512
14.602
2011
21.189
12.583
8.085
9.113
118
5.959
511
14.704
2012
21.091
15.628
9.014
9.203
126
6.109
562
14.857
Kaynak: Bölgesel istatistikler,TÜİK.
Tablo 111’de Kırklareli İlindeki tarımsal alet ve makinelerin 2008-2012 yılları arasındaki
sayıları gözükmektedir. 2012 verilerine göre ilde tarımsal alet ve makine olarak en fazla
pulluk bulunmaktadır. Pulluğu ekim makinesi ve traktör takip etmektedir.
30
http://www.tumgazeteler.com/?a=5712596
http://www.khgm.gov.tr/kutuphane/MAKALE/makale002.htm (Erişim tarihi: 13.06.2010)
32
Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü, Doç. Dr. Ahmet İstanbulluoğlu ile
yapılan görüşme, 16.06.2010
31
91
3.1.2.5. İlçelere göre Bitkisel ve Hayvansal Üretimde Mekansal Yoğunlaşma
Şekil 12: TR21 Trakya Bölgesi’nde İlçelere Göre Bitkisel ve Hayvansal Üretimde
Mekansal Yoğunlaşma
2012 Yılı TÜİK nüfus ve tarımsal üretim değerleri kullanılarak hazırlanan Şekil 12’de
ilçelerde kişi başına düşen tarla bitkileri üretim miktarı ile ilçede kişi başına düşen hayvan
sayıları analiz edilerek ilçelerde tarla bitkileri ve hayvansal üretimde nüfusa göre yoğunluk
tespit edilmiştir. Ayrıca tarla bitkileri üretimi ile hayvan sayıları beraber değerlendirilerek
(%60 tarla bitkileri üretimi ve %40 hayvan sayısı olacak şekilde ağırlandırılmak üzere)
ilçelerin genel olarak nüfusa göre tarımsal faaliyetlerdeki yoğunlaşması tespit edilmiştir
Çalışmaya göre; Kofçaz, Pehlivanköy ve Pınarhisar ilçeleri nüfusun tarımsal faaliyetlerdeki
yoğunluğu açsından Bölgede öne çıkan ilçeler olmuştur. Bu ilçeleri sırası ile Kırklareli
Merkez, Babaeski ve Vize izlemiştir. Sanayi yoğunluğu nispeten fazla olan Lüleburgaz ilçesi
nüfusa göre tarımsal yoğunlukta İlde sondan ikinci sırada yer almaktadır. Bununla birlikte
Bölgede orman varlığı dolayısı tarım alanı kısıtlı Demirköy ilçelesi de sıralamada gerilerde
kalmıştır.
92
İlçe bazlı olarak tarımsal üretim yoğunluğu çalışmasında SGK verileri tarımdaki kayıt
oranının düşüklüğü dolayısı ile kullanılmamıştır.
3.1.3. Örgütlenme
Tarımsal üretimden beklenilen fonksiyonların daha kolay, daha etkili ve daha kalıcı şekilde
yerine getirilebilmesi için üreticiler farklı isimler ve farklı normlarda da olsa aynı amaçla
örgütlenmek durumundadırlar. Ülkemizde tarım kesiminde örgütlenme düzeyi kısmen olsa
gelişmiş olsa bile örgütlülüğün niteliği olması gereken düzeyin çok gerisindedir.
Ülkemizde kırsal alanda faaliyet gösteren üreticiler farklı kanunlar çatısında ve çeşitli amaçlar
doğrultusunda örgütlenmektedirler. Dolayısı ile kırsal kesimde bir örgütlenme dağınıklığından
söz etmek mümkündür. Öte yandan işlevsellikleri açısından değerlendirildiklerinde de
kendilerinden beklenilen hizmetin düşük seviyelerde kaldığı görülmektedir. Bölge içinde aynı
problemler geçerlidir.
3.1.3.1. Kooperatifler
Tablo 112: Kırklareli’de Bulunan Kooperatifler
Kooperatif
Miktar
Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifi (Trakya
Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifleri)
Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri
Sulama Kooperatifleri
Su Ürünleri Kooperatifleri
7
108
31
3
Kaynak: Kırklareli Tarım İl Müdürlüğü, 2009 Yılı Çalışma Raporu.
Bölgede özellikle tarımsal üretimle ilgili çok sayıda kooperatif bulunmaktadır. Bu
kooperatifler arasında finansal sürdürülebilirliğini kendi gelirleri aracılığı ile sağlayanların
önemli bir sayıya ulaştığı bilinmektedir. Ancak yine de önemli sayılabilecek miktarda
organizasyonun finansal problemlerinin olduğu Trakya Kalkınma Ajansı’nın gerçekleştirmiş
olduğu ilçe çalıştaylarında gözlemlenmiştir. Ayrıca Bölgedeki birlik ve kooperatif gibi
kuruluşlarda organizasyonel problemlerin var olduğu ve bu sorunların kuruluşların
fonksiyonellikleri üzerinde olumsuz etkileri olduğu gözlenmektedir.
3.1.3.2. Birlikler
Bölgede kooperatiflerde olduğu gibi tarımsal üretim etrafında oluşmuş çok sayıda üretici
birliği bulunmaktadır. Üretici birliklerinden bazılarının üretim aşamasından, hammadde
ürünlerin işlenmesi ve son ürünün pazarlanması konusunda ciddi bir işbirliğini geliştirmeyi
başardığı görülmüştür. Ancak birçoğunun üretim, işleme ve pazarlama konularında yeterli
birlikte iş yapmayı geliştiremedikleri yapılan çalışmalar ile ortaya konulmuştur. Özellikle bu
tür organizasyonlarda üyeler ve yönetim arasında güven eksikliğinin var olduğu ve bundan
kaynaklanan idari sürdürülebilirlik sorunlarının oluştuğu görülmektedir. Bu temel nedenler
birliklerin strateji ve aktivite geliştirme konusunda sorun yaşamalarına neden olmaktadır.
93
Tablo 113: İldeki Birlikler
Holstein Damızlık Süt Sığır Yetiştirici Birliği
Süt Üreticileri Birlikleri
Arıcılar Birliği
Tahıl Üreticileri Birliği
Köy Kalkınma ve Diğer Tarımsal Amaçlı Kooperatifler Birliği
Hayvancılıkları Kooperatifleri Birliği
Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliği.
Üzüm Üreticileri Birliği
Örtüaltı Sebze Üreticileri Birliği
Kaynak: Kırklareli Tarım İl Müdürlüğü, 2009 Yılı Çalışma Raporu.
3.1.4. Tarımsal Sanayi
Tablo 114’te 2012 Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine bakıldığında Kırklareli ilinde tarımsal
sanayi işletmelerinin sayısına bakıldığında gıda imalatı işletmeleri içerisinde ekmek, taze
pastane ürünleri ve taze kek imalatının daha ağırlıklı olarak yer aldığı bunu süthane
işletmeciliği ve peynir imalatı işletmelerinin, et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen
ürünlerin imalatı işletmelerinin izlediği görülmektedir. Yine aynı verilerden ildeki toplam 317
adet gıda imalatı işletmesinin 113 adedinin Lüleburgaz ilçesinde bulunduğu, Lüleburgaz
ilçesini sırasıyla Kırklareli merkez ilçe ve Babaeski ilçelerinin izlediği görülmektedir. Kofçaz
ilçesi ise sahip olduğu 2 adet gıda imalatı işletmesi ile ilde en az gıda imalatı işletmesine sahip
ilçe olmuştur.
Geleneksel gıdalar dünyada önemi son yıllarda artan bir alandır. Kırklareli ili de geleneksel
gıdalar açısından zengin bir bölgedir. Hardaliye, Kırklareli köftesi, Kırklareli peyniri, pancar
pekmezi akla ilk gelen geleneksel ürünlerdir. Bu ürünlerin ticarileşmesinin önünü açacak
tedbirlerin geliştirilmesi ile bölge ekonomisine ve tanıtımına önemli katkılar sağlanacaktır.
94
Tablo 114: Kırklareli Gıda İşletmelerinin ilçelere göre dağılımı, 2012
Sektör Adı
Babaeski
Demirköy
Kofçaz
Lüleburgaz
İlçe
Kırklareli
Pehlivanköy
Başka Yerde Sınıflandırılmamış Diğer
Gıda Maddelerinin İmalatı
Çiftlik Hayvanları İçin Hazır Yem
İmalatı
2
3
2
Dondurma İmalatı
1
5
2
1
Ekmek, Taze Pastane Ürünleri Ve
Taze Kek İmalatı
22
5
47
34
3
Et Ve Kümes Hayvanları Etlerinden
Üretilen Ürünlerin İmalatı
9
1
7
Etin İşlenmesi Ve Saklanması
2
2
Vize
2
1
Hazır Yemeklerin İmalatı
Kakao, Çikolata Ve Şekerleme İmalatı
Pınarhisar
2
1
8
9
12
11
135
20
3
4
44
1
1
6
1
1
Genel Toplam
1
3
3
1
8
Makarna, Şehriye, Kuskus Ve Benzeri
Unlu Mamullerin İmalatı
5
1
1
7
Nişasta Ve Nişastalı Ürünlerin İmalatı
2
2
Öğütülmüş Hububat Ve Sebze
Ürünleri İmalatı
3
10
3
Peksimet Ve Bisküvi İmalatı;
Dayanıklı Pastane Ürünleri Ve
Dayanıklı Kek İmalatı
4
13
5
Sıvı Ve Katı Yağ İmalatı
Süthane İşletmeciliği Ve Peynir
İmalatı
5
4
Şeker İmalatı
Genel Toplam
1
59
9
6
1
1
18
22
9
1
9
18
1
6
1
45
2
113
89
6
23
19
1
317
Kaynak: 2012 SGK verileri
95
3.2.
Sanayi
3.2.1. Temel Sanayi Göstergeleri
TR21 Trakya Bölgesi genelinde tarımsal ürünlerin işlendiği küçük işletmelerle başlayan
sanayileşme, özellikle yakın bölgenin sanayi ve cazibe merkezi konumunda olan İstanbul’un
sanayi yükünün çevre kentlere kaymaya başlaması sonucu, 1980’li yıllardan itibaren ivme
kazanmaya başlayarak, 2012 yılı itibariyle bünyesinde 1.941 sanayi kuruluşunu barındırır hale
gelmiştir.33
Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın 81 il durum raporuna göre toplam sanayi işletmesi
içerisinde Kırklareli ili sırasıyla %0,4’lük oran ile sanayisi gelişmekte olan illerimiz arasında
yer almaktadır. Aynı rapora göre Marmara Bölgesi’ndeki illerin sanayisine göre bir
değerlendirilmesi yapıldığında, % 65 ile İstanbul ilk sırada yer alırken İstanbul ilini sırasıyla,
%17 ile Bursa, % 5 ile Kocaeli, % 3 ile Tekirdağ ve % 3 ile Balıkesir, %2 ile Sakarya, %1 ile
Çanakkale, % 1 ile Kırklareli, %1 ile Edirne, %1 ile Bilecik ve son olarak da %1 ile Yalova
takip etmektedir.34
3.2.1.1. Sanayi Siciline Kayıtlı İşletmeler
Sanayi siciline kayıtlı işletmelerin sektörel dağılımına bakıldığı zaman Kırklareli ilinde en
yüksek paya sahip sektörün %32,78’lik sanayi siciline kayıtlı işletmelerin sektörler içindeki
payı ile “Gıda, İçki ve Tütün Sanayi” olduğu görülmektedir. Kırklareli ilinde “Gıda, İçki ve
Tütün Sanayi”ini sırasıyla %18,06 oranı ile “Taş, Toprak, Maden” ve %15,38 ile “Dokuma,
giyim ve Deri Sanayi” izlemektedir.
Tablo 115: Sanayi Siciline Kayıtlı İşletmelerin Sektörel Dağılımı,2013
Sektörler
Gıda, İçki ve Tütün Sanayi
Taş, Toprak, Maden
Dokuma, giyim ve deri sanayi
Diğer
Kırklareli TR21
98
368
54
263
46
560
40
182
Metal Eşya, Makine, teçhizat, Otomotiv Yan San.
18
178
Plastik, Kimya, Boya ve Cam Sanayi
Orman Ürünleri ve Mobilya
Enerji
Kâğıt ve Ambalaj
Beyaz Eşya Elektrik Elektronik
Toplam
15
14
12
2
0
299
255
45
30
42
18
1941
Kaynak: İşletme İstatistikleri, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı İl Müdürlükleri.
34
81 İl Durum Raporu, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
96
Tablo 116: Sanayi Siciline Kayıtlı İşletmelerin Sektör Payları, 2013.
Sektörler
Gıda, İçki ve Tütün Sanayi
Taş, Toprak, Maden
Dokuma, giyim ve deri sanayi
Diğer
TR21
18,96%
13,55%
28,85%
9,38%
Kırklareli
32,78%
18,06%
15,38%
13,38%
Metal Eşya, Makine,
Otomotiv Yan San.
9,17%
6,02%
Plastik, Kimya, Boya ve Cam
13,14%
Sanayi
2,32%
Orman Ürünleri ve Mobilya
1,55%
Enerji
2,16%
Kâğıt ve Ambalaj
0,93%
Beyaz Eşya Elektrik Elektronik
100%
Toplam
5,02%
4,68%
4,01%
0,67%
0,00%
100%
teçhizat,
Kaynak: İşletme İstatistikleri, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı İl Müdürlükleri.
Tablo 117: Kırklareli İli Sanayi Siciline Kayıtlı Firmaların İlçelere Göre Dağılımı
Kırklareli
45,16%
Lüleburgaz
27,74%
Merkez
14,19%
Babaeski
5,81%
Vize
Pınarhisar
5,81%
Demirköy
0,65%
Kofçaz
0,65%
Pehlivanköy
0,00%
Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı İl Müdürlükleri
Yukarıdaki tabloda Kırklareli ilinde sanayi siciline kayıtlı şirketlerin ilçelere göre dağılımına
yer ver verilmiştir. Tabloda verilen bilgilere göre ilde en fazla şirket %45,16 oran ile
Lüleburgaz ilçesinde bulunmaktadır. Lüleburgaz ilçesini sırasıyla Kırklareli Merkez ve
Babaeski izlemektedir. Pehlivanköy ilçesi ise ilde en az şirkete sahip ilçe olarak göze
çarpmaktadır.
97
3.2.1.2. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği(TOBB)’a kayıtlı İşletmeler
Tablo 118: TOBB’ Kayıtlı Firma Sayıları, 2013
Türkiye
Firma Sayısı
Yabancı
Sermayeli
TR21 Trakya
Kırklareli
59.328
1.776
281
963
89
12
Kaynak: Sanayi Veritabanı, TOBB.
2013 yılı TOBB Sanayi Veritabanı verilerine göre TR21 Trakya Bölgesi’nde TOBB’a kayıtlı
1.776 firma bulunmakla beraber bunların 89 tanesi yabancı sermayelidir. Kırklareli ilinde ise
281 adet TOBB’a kayıtlı firma bulunduğu görülmektedir. Bu firmaların 12 tanesi yabancı
sermayeli şirketlerdir.
3.2.1.1.1. Kırklareli İlinde TOBB’a Kayıtlı İşletmelerde Ürüne göre Alınan Kapasite
Rapor Sayıları
TOBB’a Kayıtlı İşletmelerde alınan kapasite rapor sayılarına bakıldığında Kırklareli illerinde
2013 yılı haziran ayı itibari ile sırasıyla 316 adet geçerliliği devam eden kapasite raporu
bulunmaktadır. Aşağıdaki tablolarda Kırklareli ilinde en çok üretilen 20 ürün ve bu ürünleri
üreten firmalara ait kapasite raporları sayılarına yer verilmiştir. Kırklareli ilinde en çok
kapasite rapor sayısı PRODCOM sınıflamasına göre 10 gıda ürünleri imalatı grubunda
faaliyet gösteren firmalara aittir.
98
Tablo 119: Kırklareli’de En çok Kodlanan İlk 20 Ürün ve Kapasite Rapor Sayıları, 2013
Sıra
Kodu
Açıklama
1
2
3
4
10.51.40.50.02
10.51.40.50.01
08.12.12.30.02
10.61.21.00.02
Beyaz peynir
Kaşar peyniri
Mıcır
Ekmeklik ve kaplıca (kızıl) buğday unu
5
10.51.52.41.00
Kesilmiş süt, krema, yoğurt ve diğer mayalı ürünler
6
10.61.40.50.00
7
8
14.14.30.00.01
10.51.30.30.00
Kepek, kavuz ve diğer artıklar (buğdayın kalburdan geçirilmesi,
öğütülmesi veya diğer işlemleri sonucunda kalan)
Tişört, fanila, atlet vs. giyim eşyası; pamuktan (örgü (triko) veya tığ işi
(kroşe))
Tereyağı (ağırlığına göre, yağ içeriği ? % 85 olan)
9
14.13.14.80.00
Kadınlar veya kız çocukları için etek ve pantolon etekler (örgü (triko)
veya tığ işi (kroşe) tekstilden)
Kapasite
Rapor
Sayısı
27
19
17
16
15
14
10
9
9
10 10.13.14.60.03 Sucuk - (karaciğerden yapılmış olanlar ve domuz etinden olanlar hariç)
11 23.63.10.00.00 Hazır beton
8
8
12 13.30.13.30.00 Pamuklu dokuma kumaşların boyanması, pamuk içeriği ? % 85 olanlar
8
13 56.29.19.00.01
Sözleşme esasına dayalı diğer yiyecek hizmetleri (Yemek fabrikaları ve
toplu yemek mutfakları)
8
Erkek/erkek çocuk için pantolon/kısa pantolon; pamuktan olanlar (kot
14 14.13.24.48.02 kumaşından olanlar ile örgü (triko) veya tığ işi (kroşe) hariç)
15 14.13.23.00.00
16 14.13.21.20.00
17 10.41.41.50.00
Erkekler veya erkek çocukları için ceket ve blazerler (örgü (triko) veya
tığ işi (kroşe) hariç)
Erkekler veya erkek çocukları için paltolar, montlar, pelerinler ve benzeri
eşyalar
Küspe ve diğer katı artıklar (katı veya sıvı ayçiçeği yağı imalatından
kalan)
Kadınlar veya kız çocukları için bluz, gömlek ve gömlek bluzlar (örgü
18 14.14.23.00.00 (triko) veya tığ işi (kroşe) hariç)
Ayçiçeği ve aspur yağı ile bunların fraksiyonları, ham (kimyasal olarak
19 10.41.24.00.00 değiştirilenler hariç)
20 10.51.40.30.02 Lor ve çökelek
Kaynak: Sanayi Veritabanı, TOBB.
7
7
7
7
7
7
7
Kırklareli ilinde TOBB’a kayıtlı işlemeler tarafından en çok üretilen ürünlere (en çok
kodlanan ürün) bakıldığında Kırklareli ilinde en büyük payın 10:Gıda Ürünlerinin İmalatı
grubuna ait olduğu görülmektedir.
99
3.2.1.2. Mevcut Sanayi Alanlarının Dağılımı
Tablo 120: Kırklareli İli Mevcut Sanayi Alanlarının Dağılımı
TR21 Trakya
Kırklareli
Merkez
Babaeski
Pehlivanköy
Lüleburgaz
Vize
Pınarhisar
Demirköy
Kofçaz
Planlı Sanayi (ha)
11.860,10
2.309,00
687
225,5
35
871
338
133
19,5
0
%
29,8
9,8
1,5
37,7
14,6
5,8
0,8
0
Depolama (ha)
636,2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Kaynak: 1/100.000 Ölçekli Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı.
İlde sanayinin yoğunlaşma alanları aşağıda belirtilmektedir:
- Büyükkarıştıran-Lüleburgaz,
- D100 Karayolu-Evrensekiz-Ahmetbey,
- Büyükkarıştıran-Muratlı,
- Babaeski D100 Karayolu yanı
Tablo 121: Organize Sanayi Bölgesi, 2012
Kullanılan
Parsele
Firma Sayısı
Kapasite(parsel)
Göre
Fiili
İnşa
OSB
Doluluk Doluluk
OSB Adı Üretimdeki
Hal.
Büyüklüğü Toplam Kullanılan
Oranı
Oranı*
11
9 367,00(ha)
103
29
28%
19%
Kırklareli
Kaynak: Sanayi Alanları İstatistikleri, OSBUK (OSB Üst Kuruluşu)
*
Fiili Doluluk Oranı hesaplaması üretimdeki ve inşa halindeki firma toplamının toplam parsel
sayısına bölünmesi suretiyle yapılmıştır.
Kırklareli ilinde mevcutta 1 adet Organize Sanayi Bölgesi faaliyet göstermektedir. Bunun
dışında, kurulmuş olduğu halde faaliyete geçmeyen Pagder Aslan Özel OSB adında 1 adet
OSB mevcuttur. Mevcut Kırklareli OSB’nin toplam sanayi parsel alanı 367,00 ha olup, içinde
toplam faaliyette 11 işletme ve inşa halinde 9 işletme bulunmaktadır. Kırklareli OSB mevcut
durumda %27’lik bir doluluk oranı gösterirken; Vize Pagder Aslan Özel OSB’nin yaklaşık
100 ha’lık alanının tamamı boştur.
100
Tablo 122: Küçük Sanayi Siteleri, 2012
Küçük Sanayi Sitesi Adı
İşyeri
Sayısı
3004
Dolu İşyeri
Sayısı
2934
Boş İşyeri
Sayısı
70
Doluluk
Oranı (%)
98
Kırklareli
581
534
47
92
Kırklareli Lüleburgaz KSS
178
178
0
100
Kırklareli Merkez KSS
224
224
0
100
Kırklareli Merkez (Kırklar) KSS
179
132
47
74
TR21 Trakya
Kaynak: 81 İl Durum Raporu, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
Kırklareli ilinde 3 adet küçük sanayi sitesi bulunmaktadır. Bu 3 adet küçük sanayi sitesinde
581 adet firma faaliyet göstermekte ve ildeki küçük sanayi sitelerinin doluluk oranı %92
seviyesindedir.
3.2.1.3. Yatırım Teşvikleri
İlin yatırım teşvikleri sonucu oluşturulan sabit yatırım tutarları incelendiğinde inişli çıkışlı
dalgalı bir yapı gösterirken 2011 yılında kayda değer bir artış gerçekleşmiştir. Ancak 2012
yılına gelindiğinde sabit yatırım toplamının 2011 yılına göre azaldığı görülmektedir. 2011
senesine kadar sabit yatırım toplamında yabancı sermayenin oranı daha yüksek iken bu yıldan
sonra yerli sermayenin oranı artmıştır.
Tablo 123: Kırklareli ili Yatırım Teşvik İstatistikleri
Belge Adedi
Toplamı
Sabit Yatırım Toplamı
(Milyon TL)
2008
2
Yabancı Sermaye
5
Yerli Sermaye
7
Toplam
2009
3
Yabancı Sermaye
9
Yerli Sermaye
12
Toplam
2010
2
Yabancı Sermaye
20
Yerli Sermaye
22
Toplam
2011
3
Yabancı Sermaye
32
Yerli Sermaye
35
Toplam
2012
5
Yabancı Sermaye
20
Yerli Sermaye
Toplam
25
Kaynak: Yatırım Teşvik İstatistikleri, Ekonomi Bakanlığı.
101
İstihdam Toplamı
95
91
59
246
154
337
37
97
11
60
49
157
77
9
134
831
211
840
210
20
1.041
1.094
1.251
1.114
19
431
68
566
450
634
Aşağıdaki şekilde Kırklareli ilinde yatırım teşvik belge sayılarının yıllara göre gelişimlerine
ilişkin istatistiklere yer verilmiştir. Şekilde verilen bilgilere göre 2011 yılına kadar genel bir
artış eğilimi göstermiştir. Yatırım teşvik belge sayılarında yabancı sermayenin payı az
olmakla birlikte beş yıllık süreçte de çok fazla değişmediği gözlenmektedir.
40
35
30
25
Yabancı Sermaye
20
Yerli Sermaye
15
Toplam
10
5
0
2008
2009
2010
2011
2012
Şekil 13: Kırklareli Yıllara Göre Yatırım Teşvik Belge Sayıları
Aşağıdaki grafikte yıllara göre sabit yatırım toplamlarına ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
Grafikte verilen bilgilere göre 2011 yılında özellikle yerli sermayedeki artış ile en yüksek
noktasına ulaşan sabit yatırım toplamı 2012 yılında yeniden düşmüştür.
1.400
1.200
1.000
800
Yabancı Sermaye
Yerli Sermaye
600
Toplam
400
200
0
2008
2009
2010
2011
2012
Şekil 14: Kırklareli Yıllara Göre Sabit Yatırım Toplamı, (milyon TL)
Aşağıdaki şekilde yıllara göre istihdam toplamına ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Şekilden
görüleceği üzere 2010 yılından sonra yatırım teşviklerin istihdamı olumlu yönde yüksek bir
102
şekilde etkilediği ve 2011 yılında yatırım teşvik belge sayıları ve sabit yatırım toplamındaki
artışa benzer şekilde en yüksek istihdam toplamı rakamına ulaştığı görülmektedir.
1.200
1.000
800
Yabancı Sermaye
600
Yerli Sermaye
Toplam
400
200
0
2008
2009
2010
2011
2012
Şekil 15:Kırklareli Yıllara Göre İstihdam Toplamı, (milyon TL)
3.2.2. İmalat Sanayinin Teknoloji Düzeyi
Günümüzde teknoloji ve bilgi tüm sektörlerde önemini korumakla birlikte bilginin ve
teknolojinin farklı sektörlerde farklı yoğunlukta ve şekillerde kullanılması sebebiyle çeşitli
sektörel sınıflamalar önerilmektedir. Bir ekonominin bilgi ekonomisine geçişi sürecindeki
konumunu ve teknolojik düzeyini belirlemek amacıyla imalat sanayi için OECD tarafından
gerçekleştirilen sınıflama önerisinde sektörlerdeki Ar-Ge yoğunlukları esas alınarak 4 farklı
sektörel grup tanımlanmıştır35. Bunlar; yüksek teknoloji, orta-yüksek teknoloji, orta-düşük
teknoloji, düşük teknoloji’dir.
OECD tarafından yapılan imalat sanayi sektörlerinin teknoloji yoğunluğuna göre
sınıflandırılmasına göre yüksek teknoloji sektörleri grubunda hava ve uzay taşıtları, ilaç, büro,
muhasebe ve bilgi işleme makineleri, radyo, televizyon ve haberleşme ekipmanları, medikal,
hassas ve optik aletleri sektörler; orta-yüksek teknoloji grubunda ise elektrik makineleri ve
cihazları imalatı, motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalatı, ilaç haricindeki
kimyasallar, demiryolu ekipmanları ve taşıma ekipmanları, makine ve teçhizat imalatı gibi
sektörler bulunmaktadır.
Tablo 124: Kırklareli İli İşyeri Sayısı ve Sigortalı Sayısına Göre Teknoloji Düzeyi, 2012
Teknoloji Sınıfı
Yüksek
Orta-Yüksek
Orta-Düşük
İşyeri (%)
0,36
7,01
29,05
35
Şeref, S. (2003); “Bilgi Ekonomisine Geçiş Sürecinde Türkiye Ekonomisinin Dünyadaki Konumu”, DPT,
Yayın No. DPT:2675.
103
Düşük
Toplam
Teknoloji Sınıfı
63,58
100
Sigortalı (%)
Yüksek
Orta-Yüksek
Orta-Düşük
Düşük
Toplam
2,69
4,91
24,47
67,92
100
Kaynak: İş İstatistikleri, Sosyal Güvenlik Kurumu.
Kırklareli’nin imalat sanayinde teknoloji düzeyi yüzdesel olarak 2012 SGK faaliyet alanına
göre İşyeri ve Sigortalı Sayısı verileri temel alınarak Eurostat’ın kullandığı NACE Rev.2
düzey 3 sınıflandırması teknoloji yoğunluğu çalışması36 esas alınarak Tablo 124’te görüldüğü
üzere hesaplanmıştır. Kırklareli İlinin imalat sanayinin hem işyeri sayısına göre hem de
sigortalı sayısına göre yüksek ve orta yüksek teknoloji seviyesinin toplam imalat sanayi işyeri
ve istihdam içerisinde çok düşük olduğu görülmektedir. Bununla beraber Tabloda verilen
bilgilere göre Kırklareli’de imalat sanayi teknoloji düzeyinin hem işyeri sayısına göre hem de
sigortalı sayısına göre düşük ve orta-düşük teknoloji düzeylerinde yoğunlaştığı görülmektedir.
3.3.
Hizmet Sektörü
3.3.1. Ticaret
İş Demografisi
3.3.1.1.
Tablo 125: Kurulan Veya Kapanan Şirket ve Kooperatifler İle Ticaret Unvanlı İşyeri
Sayıları, 2012
Yıl
2012
2011
2010
2009
Bölge Adı
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kurulan
Tasfiye
Kapanan
Şirket
Koop.
Ger.
Kişi
Tic. İşl.
Şirket
Koop
.
Şirket
Koop
.
Ger.
Kişi
Tic. İşl.
57
139
147
86
3
1
8
12
388
350
289
284
27
32
19
13
13
19
16
15
21
17
11
12
9
6
9
6
356
171
118
99
Kaynak: Kurulan/Kapanan Şirket İstatistikleri, TOBB.
Kurulan ve kapanan şirket ve kooperatif ile ticaret unvanlı işyerleri sayılarını kapsayan TOBB
2012 yılı verilerine göre, Kırklareli genelinde kurulan şirket, kooperatif ve ticaret unvanlı
işyeri sayıları, kapanan şirket, kooperatif ve ticaret unvanlı işyeri sayılarından yüksek
seyretmektedir. Bu durum bize ilde yatırım sürdürülebilirlik oranının yüksek olduğunu
göstermektedir.
36
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_SDDS/Annexes/htec_esms_an3.pdf
104
Tablo 126: Hukuki Statüsüne Göre Şirket Sayıları, 2010
Kırklareli3
19
712
157
65
953
Kollektif şirket
Limited şirket
Anonim şirket
Kooperatif şirket
Toplam
Kaynak:
1
Kırklareli Ticaret ve Sanayi Odası.
Tablo 126’daki hukuki statüsüne göre şirket sayılarına bakıldığında Kırklareli ilindeki
şirketlerin %74,7’lik önemli bir kısmının limited şirket olduğu görülmektedir.
Tablo 127: Yerleşim Yerine Göre İşyeri Sayıları
BABAESKİ
DEMİRKOY
KIRKLARELİ
KOFÇAZ
LULEBURGAZ
PEHLİVANKOY
PINARHİSAR
VİZE
2008
1.240
205
2.383
32
3.111
55
504
489
2009
1.199
191
2.339
37
3.036
57
482
510
2010
1.427
262
2.741
43
3.606
61
585
595
2011
1.452
296
2.754
49
3.617
67
590
628
2012
1.372
285
2.869
44
3.695
65
573
591
Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu, 2012
Yukarıdaki tabloda 2008-2012 yılları arasında Kırklareli İli ilçelerinde SGK verilerine göre
işyeri sayılarına ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Tabloda verilen bilgilere göre işyeri sayısının
yoğunlaştığı yerler Lüleburgaz, Kırklareli Merkez ve Babaeski ilçeleri olarak ön plana
çıkmaktadır. İşyeri sayısının en az olduğu yerler ise Pehlivanköy ve Kofçaz ilçeleridir.
3.3.1.2.
İş Kayıtlarına Göre Girişim Sayıları
Tablo 128’de Kırklareli ilinin 2011 yılındaki İş kayıtlarına göre girişim sayıları
görülmektedir. Buna göre Kırklareli ilinde toplam 17.258 girişimin içerisinde en yüksek pay
%37,31 oran ile “Toptan ve parekende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin
onarımı”, %17,38 oranında “Ulaştırma ve Depolama” ve %15,40 oranında “Konaklama ve
yiyecek hizmeti faaliyetleri” sektörlerine aittir.
105
Tablo 128: İş Kayıtlarına Göre Girişim Sayıları, 2011
Sektör Adı/Bölge Adı
Girişim Sayısı
Toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve
motosikletlerin onarımı
Ulaştırma ve depolama
Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri
İmalat
Diğer Hizmet Faaliyetleri
İnşaat
Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler
Finans ve sigorta faaliyetleri
Gayrimenkul faaliyetleri
Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor
İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri
İdari ve destek hizmet faaliyetleri
Eğitim
Bilgi ve iletişim
Madencilik ve Taşocakçılığı
Su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme
faaliyetleri
Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı
Toplam Girişim sayısı
Kaynak: Bölgesel İstatistikler, İş İstatistikleri, TÜİK.
3.3.1.3.
İl içindeki Payı
6.439
3.000
2.657
1.401
1.249
886
652
217
196
168
146
83
66
62
25
37,31%
17,38%
15,40%
8,12%
7,24%
5,13%
3,78%
1,26%
1,14%
0,97%
0,85%
0,48%
0,38%
0,36%
0,14%
7
0,04%
4
17.258
0,02%
100,00%
Kırklareli’ne Yönelik Kamu Yatırımları
Tablo 129: Kamu Yatırım Tahsislerinin Yıllara Göre Dağılımı (cari fiyatlarla – bin TL)
Yıl/Bölge Adı
Kamu Yatırım Tahsisleri (cari fiyatlarla – bin TL)
2001
2002
2003
7.965
3.682
5.258
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
11.402
24.361
26.253
37.907
37.864
57.519
113.183
140.568
123.329
Kaynak:
http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/View/14390/KAMU_YATIRIMLARININ_ILLERE_GORE_DAG
ILIMI-2012.pdf
106
Yukarıdaki tabloda Kırklareli iline yönelik kamu yatırım tahsislerinin miktarlarına ilişkin
bilgilere yer verilmiştir. Tabloda verilen bilgilere göre kamu yatırım tahsisleri 2002, 2008 ve
2012 yılları haricinde artan bir seyir izlemiştir.
Tablo 130: Kamu Yatırımlarının Sektörel Dağılımı(Bin TL), 2012*
Sektör
Kırklareli
Tarım
Madencilik
Enerji
Ulaştırma-haberleşme
Eğitim
Sağlık
Diğer Kamu Hizmetleri
İl Toplamı
11.099
27.300
17.762
2.056
29.954
5.600
29.558
123.329
Kaynak:
http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/View/14390/KAMU_YATIRIMLARININ_ILLERE_GORE_DAG
ILIMI-2012.pdf
*Yatırım Programında toplam dışı tutulan yatırımlar dahil edilmiştir.
Yukarıdaki tabloda kamu yatırımlarının sektörel dağılımına yer verilmiştir. Buna göre 2012
yılında Kırklareli ilinde en çok kamu yatırımı eğitim sektörüne yapılmıştır. Eğitim sektörünü
sırasıyla madencilik ve enerji sektörleri izlemektedir.
Ticaret Borsaları İşlem
Hacimleri
Kırklareli İlinde Kırklareli, Babaeski ve Lüleburgaz Ticaret Borsası olmak üzere toplam 3 adet
Ticaret Borsası mevcuttur. Lüleburgaz Ticaret Borsasında işlem hacmi her yıl artış gösterirken
Babaeski Ticaret Borsasında 2009 yılından sonraki yıllarda ve Kırklareli Ticaret Borsasında 2011
yılında azalma meydana gelmiştir. 2011 yılı verilerine göre ilde en fazla işlem hacmine sahip ticaret
borsası Lüleburgaz Ticaret Borsası olurken onu sırasıyla Kırklareli ve Babaeski Ticaret borsaları takip
etmiştir. Bununla beraber 2007 ve 2008 yıllarında en fazla işlem hacmine Babaeski Ticaret Borsası
sahip iken Babaeski Ticaret Borsası yıllar itibari ile ilde en düşük işlem hacmine sahip ticaret borsası
konumuna gelmiştir.
3.3.1.4.
Tablo 131: Ticaret Borsaları İşlem Hacimleri, 2011
Kırklareli
İşlem Hacmi
Değişim %
Türkiye oranı %
Babaeski
İşlem Hacmi
Değişim %
Türkiye oranı %
Lüleburgaz
İşlem Hacmi
Değişim %
Türkiye oranı %
2007
2008
2009
2010
2011
259.794.452
23,91
0,416
274.854.448
5,8
0,398
359.077.002
30,64
0,468
415.940.511
15,84
0,447
399.006.219
-4,07
0,348
375.623.003
26,96
0,601
516.713.228
37,56
0,748
307.171.868
-40,55
0,4
245.062.163
-20,22
0,263
210.219.770
-14,22
0,184
311.853.499
35,18
0,499
419.419.343
34,49
0,607
459.323.873
9,51
0,598
524.505.515
14,19
0,564
612.724.076
16,82
0,535
Kaynak: Ticaret Borsası İstatistikleri, TOBB.
Ticaret Borsalarının işlem hacmine göre Türkiye genelindeki sıralamasını gösteren Tablo 132’ye göre
Lüleburgaz Ticaret Borsası 49., Kırklareli Ticaret Borsası 69. ve Babaeski Ticaret Borsası ise 101. sırada
yer almıştır.
107
Tablo 132: Ticaret Borsalarının İşlem Hacimlerine Göre Türkiye Genelindeki
Sıralaması, 2011
Sıra
49
69
101
Borsa Adı
İşlem Hacmi
Lüleburgaz
Kırklareli
Babaeski
612.724.076,4
399.006.219
210.219.769,8
Türkiye
Geneline Oranı
(%)
0,535
0,348
0,184
Kaynak: Ticaret Borsası İstatistikleri, TOBB.
3.3.1.5.
Dış Ticaret
Kırklareli ili 2012 yılında 141.121 bin dolar ihracat gerçekleştirerek TR21 Trakya bölgesinin
ihracatının %17,98’ini gerçekleştirirken, aynı yıl 138.321 bin dolar ithalat gerçekleştirerek
TR21 Trakya bölgesinin ithalatının %15,37’sini gerçekleştirmiştir. 2007 yılında Kırklareli İli
TR21 Trakya Bölgesinin yalnızca %5,45 ini gerçekleştirirken bu rakam artarak 2012 yılında
%17,98’e çıkmıştır. 2007-2012 yılları arasında Kırklareli ilinin TR21 Trakya Bölgesinin
ihracatını karşılama oranı %9,94 ile %16,43 arasında dalgalı bir seyir izlemiştir.
Kırklareli İlinin ithalat rakamlarına bakıldığında ithalatın küresel ekonomik krizin etkilerinin
en çok hissedildiği yıl olan 2009 yılında belirgin bir şekilde azaldığı görülmektedir. Bununla
beraber 2009 yılından 2012 yılına kadar ithalat rakamlarında artış gözlenirken 2012 yılında
düşük bir daralma meydana gelmiştir. Kırklareli ilinin İhracat verilerine göre ise 2007-2012
yılları arasında sürekli artışın meydana geldiği görülmektedir.
İhracatın ithalatı karşılama oranı verilerine göz atıldığında Kırklareli ilinde bu oranın 2007
yılında %35,98’ler seviyesinde iken 2012 yılında 102,02 seviyesine yükseldiği görülmektedir.
2009 yılında Kırklareli ilinin ihracat rakamlarının büyümesi ithalat rakamlarının ise
küçülmesi sonucunda Kırklareli ilinin ihracatı ithalatın üzerinde gerçekleşmiş ve bu sayede
ilin ihracatı ithalatı karşılama oranı %111,54 olarak gerçekleşmiştir.
İlde Lüleburgaz gibi sanayinin yoğun olduğu bir ilçenin bulunmasına rağmen dış ticaret
rakamlarının nispeten düşük gözükmesinde söz konusu verilerin firma vergi kimlik
numaralarının bağlı olduğu ile göre hesaplanmış olmasının etkisi vardır.
108
Tablo 133: Yıllara Göre İhracat Ve İthalat Verileri (Vergi Kimlik Numaralarının Bağlı
Olduğu İle Göre), 2012
İl Adı
2007
2008
Türkiye
107.271.750
132.027.196
102.142.613
TR21
657.993
745.783
645.127
719.763
821.892
784.681
Kırklareli
35.832
64.386
68.620
94.335
105.972
141.121
TR21
İçindeki
Payı (%)
5,45
8,63
10,64
13,11
12,89
17,98
2009
2010
İhracat (bin dolar)
2011
113.883.219 134.906.869
2012
152.488.652
İthalat (bin dolar)
Türkiye
170.062.715
201.963.574
140.928.421
TR21
651.012
936.477
619.228
897.566
1.133.031
900.072
Kırklareli
99.581
153.842
61.520
95.919
140.238
138.321
TR21
İçindeki
Payı (%)
15,30
16,43
9,94
10,69
12,38
15,37
185.544.332 240.841.676
236.545.042
Kırklareli İhracatın İthalatı Karşılama Oranı
Oran (%)
35,98
41,85
111,54
98,35
75,57
102,02
Kaynak: Dış Ticaret İstatistikleri, TÜİK.
TUİK 2012 verilerine göre İl dış ticaretinin sektörlere göre dağılımında imalat sanayi
ihracatta %74,13’lik oran ile ilk ve ithalatta ise %47’lik oran ile ikinci sırada yer almaktadır.
Tarım ve Ormancılık sektörü ise ihracatta %17,29’lik oran ile ikinci ithalatta ilse %51,05’lik
oran ile ilk sırada yer almaktadır. İlin diğer dış ticaret rakamları Toptan ve perakende ticaret
ile madencilik ve taşocakçılığı sektörlerinde gerçekleşirken Balıkçılık, Elektrik gaz ve su,
Gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ve diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet
faaliyetleri sektörlerinde kayda değer bir dış ticaret bulunmamaktadır.
109
3.3.1.5.1.
Ekonomik Faaliyet Alanlarına Göre Dış Ticaret
Tablo 134: Ekonomik Faaliyet Alanlarına Göre İhracat ve İthalat Verileri (bin ABD
Doları)*, 2012
İHRACAT
Toplam
Tarım ve ormancılık
Balıkçılık
Madencilik ve taşocakçılığı
İmalat
Elektrik, gaz ve su
Toptan ve perakende ticaret
Gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri
Sektörün Toplam İçindeki payı
Kırklareli
141.121.136
17,29
24.397.527
0,32
454.826
74,13
104.618.258
8,26
11.650.525
-
Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet
faaliyetleri
İTHALAT
Toplam
Tarım ve ormancılık
Balıkçılık
Madencilik ve taşocakçılığı
İmalat
Elektrik, gaz ve su
Toptan ve perakende ticaret
Gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri
-
-
Kırklareli
138.321.251
70.613.497
21.048
65.008.614
2.678.092
-
51,05
0,02
47,00
1,94
-
Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet
faaliyetleri
-
-
Kaynak: Dış Ticaret, Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
*Veriler firma vergi kimlik numaralarının bağlı olduğu ile göredir.
TUİK 2012 verilerine göre İl dış ticaretinin sektörlere göre dağılımında imalat sanayi
ihracatta %74,13’lik oran ile ilk ve ithalatta ise %47’lik oran ile ikinci sırada yer almaktadır.
Tarım ve Ormancılık sektörü ise ihracatta %17,29’lik oran ile ikinci ithalatta ilse %51,05’lik
oran ile ilk sırada yer almaktadır. İlin diğer dış ticaret rakamları Toptan ve perakende ticaret
ile madencilik ve taşocakçılığı sektörlerinde gerçekleşirken Balıkçılık, Elektrik gaz ve su,
Gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ve diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet
faaliyetleri sektörlerinde kayda değer bir dış ticaret bulunmamaktadır.
3.3.1.5.2.
Dış Ticaret Potansiyeli
Ekonomi Bakanlığı’nın ‘İl İl Dış Ticaret Potansiyeli Araştırması’nda 2010 yılı itibariyle
illerin dış ticaret potansiyelleri üzerine bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Bu listede Kırklareli
ili ‘Sıradan Olmayan Ürünler İhraç Eden ve Çeşitliliği Yüksek İller’ grubunda yer almıştır.
Ekonomi Bakanlığı tarafından yapılan ‘İl İl Dış Ticaret Potansiyeli’ araştırmasında illerin
başlıca ihracat pazarlarına ve ithalat partnerlerine yer verilmiştir. Buna göre Kırklareli ilinin
110
ihracat pazarları İspanya, Çin, Ukrayna, Bulgaristan, Fransa olarak ithalat partnerleri ise
Bulgaristan, Ukrayna, Finlandiya, Avusturya, Çin olarak belirlenmiştir. Aynı çalışmada ilin
dış ticarette rekabet gücü yüksek sektörleri ise Pamuk(kadre edilmemiş, penyelenmemiş),
Pamuk Döküntüleri-İplik Döküntüleri dahil, Kesici ağızlı bıçaklar, Vatkadan Mamuller, örme
fitiller, mensucattan teknik eşya ve Diğer sebzeler-taze, soğutulmuş olarak ortaya çıkmıştır.
Tablo 135: Kırklareli ili İhracat Pazarları
İhracat Pazarları
İthalat Partnerleri
İspanya, Çin, Ukrayna, Bulgaristan, Bulgaristan, Ukrayna,
Fransa
Avusturya, Çin
Finlandiya,
Kaynak: Dış Ticaret, Ekonomi Bakanlığı.
Tablo 136: Kırklareli İli İllere Göre Dış Ticarette Rekabet Gücü Yüksek Sektörler
Kırklareli
Pamuk(kadre edilmemiş, penyelenmemiş)
Pamuk Döküntüleri-İplik Döküntüleri dahil
Kesici ağızlı bıçaklar
Vatkadan Mamuller, örme fitiller, mensucattan
teknik eşya
Diğer sebzeler-taze, soğutulmuş
Kaynak: Dış Ticaret, Ekonomi Bakanlığı.
3.3.2. Finans
Aşağıda verilen bilgilere göre Kırklareli ilinde 2007’de 42 olan mevduat bankası şube sayısı
2011 yılında 45’e yükselmiştir.
111
Banka Sayısı
45,5
45
44,5
44
43,5
43
42,5
42
41,5
41
40,5
Banka Sayısı
2007
2008
2009
2010
2011
Şekil 16: Kırklareli Mevduat Bankası Şube Sayıları
Kaynak: Bankacılık İstatistikleri, Türkiye Bankalar Birliği.
İlin Mevduat Bankası şube sayısı ilk bakışta düşük gibi görünse de, 100.000 kişiye düşen şube
sayısını gösteren aşağıdaki şekil incelendiğinde, Kırklareli ilinin 2007-2011 yılları arasında
100.000 kişiye düşen şube sayısı TR21 Trakya bölgesi ve Türkiye rakamlarından yüksek veya
aynı düzeydedir.
16
14
12
10
Kırklareli
8
TR21 Trakya
6
Türkiye
4
2
0
2007
2008
2009
2010
2011
Şekil 17: 100.000 Kişiye Düşen Şube Sayısı
3.3.2.1. Mevduat ve Krediler
Şekil 18’de Kırklareli ilinde yıllara göre mevduat ve kredilerin dağılımına ilişkin bilgilere yer
verilmiştir. Şekilde verilen bilgilere göre 2007-2011 yılları arasında mevduatlar sürekli
artarken 2009 yılında artışı küresel kriz nedeniyle azalan kredilerin de 2010 yılından sonra
112
artış hızı artarak yükselmeye devam ettiği görülmektedir. 2007-2011 yılları arasında ildeki
mevduat miktarının her dönemde kredi miktarından daha fazla olduğu görülmektedir.
2.500.000
2.000.000
1.500.000
Mevduat Miktarı
1.000.000
Kredi Miktarı
500.000
2007
2008
2009
2010
2011
Şekil 18: Kırklareli’de Yıllara Göre Mevduat ve Kredilerin Dağılımı
Kaynak: Bankacılık İstatistikleri, Türkiye Bankalar Birliği.
Şekil 19’da verilen bilgilere göre Kırklareli ilinde kişi başına düşen mevduat miktarı 20072011 yılları arasında sürekli artış göstermiş ve 2011 yılında bu artış 2007 yılına göre %88,94
düzeyinde olmuştur. 2011 yılında TR21 Trakya Bölgesinde kişi başına düşen mevduat tutarı
5.091 TL iken Türkiye ortalaması 8.174 TL olduğu görülmektedir. Buna göre Kırklareli ilinde
kişi başına mevduat miktarı 2011 yılında TR21 Trakya Bölgesinden fazla iken Türkiye
ortalamasının altında kalmıştır.
Kişi Başına Mevduat Miktarı
7.000
6.150
6.000
5.342
4.627
5.000
4.009
4.000
3.255
Kişi Başına Mevduat
Miktarı
3.000
2.000
1.000
2007
2008
2009
2010
2011
Şekil 19: Kırklareli İlinde Kişi Başı Mevduatın Yıllara Göre Dağılımı (TL)
Kaynak: Bankacılık İstatistikleri, Türkiye Bankalar Birliği.
113
Şekil 20’de verilen bilgilere göre Kırklareli ilinde kişi başına düşen kredi miktarı 2007-2011
yılları arasında 2009 yılında artış hızı azalsa da artmaya devam etmiştir ve kişi başına kredi
miktarı 2011 yılında 2007 yılına göre %164,91 oranında artış göstermiştir. 2011 yılında TR21
Trakya Bölgesinde kişi başına düşen kredi miktarı 6.230 TL iken Türkiye ortalaması 8.108
TL olarak gerçekleşmiştir. Bu durumda Kırklareli ilinin 2011 yılında gerçekleşen kişi başına
düşen kredi miktarı olan 5.677 TL hem TR21 Trakya Bölgesi hem de Türkiye ortalamasının
aşağısında bulunmaktadır.
Kişi Başına Kredi Miktarı
5.677
6.000
5.000
4.117
4.000
2.782
3.000
2.948
Kişi Başına Kredi Miktarı
2.143
2.000
1.000
2007
2008
2009
2010
2011
Şekil 20: Kırklareli İlinde Kişi Başı Kredilerin Yıllara Göre Dağılımı (TL)
Kaynak: Bankacılık İstatistikleri, Türkiye Bankalar Birliği.
Kişi başına mevduat-kredi farkı incelendiğinde bu farkın 2009 yılında Küresel Finansal Krizin
etkisi sonucu azalan kredi miktarlarının etkisiyle en yüksek seviyeye yükseldiği 2011 yılında
ise en düşük seviyesine gerilediği görülmektedir. 2011 yılında Türkiye’de kişi başına toplam
mevduat-kredi farkı 606 TL iken TR21 Trakya bölgesinde bu fark 606 TL olarak
gerçekleşmiştir. Bu durumda Kırklareli ilinin kişi başına toplam mevduat-kredi farkı hem
TR21 Trakya Bölgesi hem de Türkiye ortalamasının üzerinde bulunmaktadır.
114
Kişi Başına Mevduat-Kredi Farkı
1.679
1.800
1.600
1.400
1.200
1.112
1.227
1.225
1.000
Kişi Başına Mevduat-Kredi
Farkı
800
600
473
400
200
2007
2008
2009
2010
2011
Şekil 21: Kırklareli Kişi Başı Mevduat-Kredi Farkı (TL)
Kaynak: Bankacılık İstatistikleri, Türkiye Bankalar Birliği.
Tablo 137: Kırklareli İli Şube Başına Ortalama Nüfus,2011
Sıra
No.
17
İller
Kırklareli
Şube Başına Kişi Sayısı
2000
2011
6.694
7.560
2000-2011 %
Değişme
13
Kaynak: Bankacılık İstatistikleri, Türkiye Bankalar Birliği.
Türkiye Bankalar Birliği’nin 2011 yılı istatistiklerine göre illere göre şube başına ortalama
nüfus bakımından Kırklareli 17. Sırada yer almaktadır.
Tablo 138: Kırklareli İli Nüfus Başına Ortalama Mevduat, 2011
İller
Sıra No
Kırklareli
11
Kişi Başına Mevduat (TL)
2000
2011
586,2
6149,7
2000-2011 %
Değişme
949,1
Kaynak: Bankacılık İstatistikleri, Türkiye Bankalar Birliği.
Türkiye Bankalar Birliği’nin 2011 yılı istatistiklerine göre illere göre nüfus başına ortalama
mevduat bakımından Kırklareli 11. sırada yer almaktadır.
Tablo 139: Kırklareli İli Nüfus Başına Ortalama Kredi,2011
İller
Kırklareli
Sıra No.
18
Kişi Başına Kredi (TL)
2000
2011
179
5.677
2000-2011 %
Değişme
3.069
Kaynak: Bankacılık İstatistikleri, Türkiye Bankalar Birliği.
Türkiye Bankalar Birliği’nin 2011 yılı istatistiklerine göre illere göre nüfus başına ortalama kredi
bakımından Kırklareli 18. Sırada yer almaktadır.
115
3.3.2.2. Sigorta Acente Sayıları
85
90
80
70
55
60
50
40
Seri 1
30
30
20
10
0
Levhaya Kayıtlı Acente Levhaya Kayıtlı Acente Levhaya Kayıtlı Acente
Sayısı Gerçek
Sayısı Tüzel
Sayısı Toplam
Şekil 22: Sigorta Acente Sayısı
Kaynak: Sigortacılık İstatistikleri, TOBB.
Kırklareli İlinde levhaya kayıtlı toplam 85 acentenin 55 tanesi gerçek kişi, 30 tanesi Tüzel
kişidir. Kırklareli ilinde 100.000 kişiye düşen acente sayısı 25 olarak gerçekleşirken 100
firmaya düşen acente sayısı ise 28 olarak gerçekleşmiştir.
3.3.2.3. Vergi Tahakkuku ve Tahsilatı
Brüt Vergi Tahakkuku (Bin TL)
660.000
635.025
640.000
638.959
625.984
620.000
600.000
580.000
Brüt Vergi Tahakkuku (Bin
TL)
562.179
560.000
540.000
520.000
2009
2010
2011
2012
Şekil 23: Brüt Vergi Tahakkuku (bin TL)
Kaynak: Gelir İdaresi Başkanlığı, 2012
Kırklareli İlinin vergi tahakkuku ve tahsilatı verileri incelendiğinde, 2010 yılında yüksek bir
artış meydana geldiği, 2011 yılında bir miktar düştüğü ve 2012 yılında 2010 yılındaki
seviyesini aştığı görülmektedir. İller arasında toplam vergi tahakkukundaki sıralama
incelendiğinde, Kırklareli’nin 2009 yılında 28. Sırada yer alırken 2012 yılında 39. Sırada yer
aldığı görülmektedir.
116
Tablo 140: Toplam Vergi Tahakkukunda İllere Göre Sıralama
Kırklareli
2009
2010
2011
2012
28
30
37
39
Kaynak: Vergi İstatistikleri, Gelirler İdaresi Başkanlığı, 2012
2012 yılın verilerine göre Kırklareli kişi başına vergi tahakkukunda tüm iller içerisinde 19. Sırada yer
almıştır. Kişi başına vergi tahakkukunda Türkiye ortalaması ile kıyaslandığında ise Kırklareli’nin
Türkiye ortalamasının altında kaldığı görülmektedir.
Kişi Başına Vergi Tahakkuku
1950
1900
1850
1800
1750
Kişi Başına Vergi
Tahakkuku
1700
1650
1600
1550
2009
2010
2011
2012
Şekil 24: Kişi Başına Vergi Tahakkuku (TL)
Kaynak: Vergi İstatistikleri, Gelirler İdaresi Başkanlığı, 2012
Tahakkuk eden verginin tahsilat nispetine bakıldığında ise, Kırklareli ilinin son yıllarda çok
gerilerde olduğu görülmektedir.
117
Tablo 141: Tahakkuk Edilen Verginin Tahsilat Nispeti (%)
Yıl
2012
2011
2010
2009
İl
Tahsilât
Nispeti
(%)
İl
sırası
Tahsilât
Nispeti
(%)
İl
sırası
Tahsilât
Nispeti
(%)
İl
sırası
Tahsilât
Nispeti
(%)
İl
sırası
Kırklareli
66,71
80
65,9
81
74,02
64
86,37
10
Kaynak: Vergi İstatistikleri, Gelirler İdaresi Başkanlığı, 2012
3.3.3. Ulaştırma ve Lojistik
3.3.3.1. Karayolları
Kırklareli ilinde bulunan toplam 622 km karayolunun 342 km’si devlet yolu, 203 km’si il
yolu ve 77 km ise otoyoldur. Otoyolların toplam yol uzunluğuna oranında Kırklareli yaklaşık
%12,38 otoyol oranı ile Türkiye’nin %3,41’lik ortalamasına göre çok yüksek bir değere
sahiptir.
Tablo 25: Kırklareli İlindeki Karayolları Yol Çeşitleri
İl
Kırklareli
Devlet
Yolları
İl Yolları
Otoyol
Genel
Toplam
Otoyol %
342
203
77
622
12,38%
Kaynak: Karayolları Genel Müdürlüğü
Kilometreye düşen bölünmüş yol ve otoyol uzunluğuna bakıldığında Kırklareli ilinde bu oranın
Türkiye geneline kıyasla yaklaşık %4,72 daha fazla olduğu görülmektedir.
Tablo 142: Kırklareli İlindeki Devlet ve İl Yolları, Bölünmüş Yollar, Otoyollar (2013)
İl
Kırklareli
TR21
Türkiye
Devlet ve İl
Yolları
545
1872
63.255
Bölünmüş Yol
132
582
22.253
Otoyol
77
184
2.236
Km2’ye düşen
bölünmüş yol ve
otoyol uzunluğu
3,33%
4,10%
3,18%
Kaynak: Karayolu İstatistikleri, Karayolları Genel Müdürlüğü.
Kırklareli İlinden Bulgaristan’a açılan Dereköy Sınır kapısından 2011 yılı verilerine göre 106.014
adedi otomobil olmak üzere toplam 121.602 adet araç giriş-çıkış yapmıştır.
118
Tablo 143: Dereköy Sınır Kapısından Giriş-Çıkış Yapan Yıllık Ortalama Araç Sayısı,
2011
Kmy+Röm
Sınır Kapıları Otomobil Midibüs Kamyonet Otobüs Kamyon +Çekici+Y. Toplam
Rom
153
3.976
11.220 3
236
121.602
Dereköy (B.) 106.014
Kaynak: Karayolu İstatistikleri, Karayolları Genel Müdürlüğü.
Tablo 144: Sınır Kapılarındaki Yıllık Ortalama Günlük Trafik (YOGT), 2011
Sınır
Kapıları
Otomobil
Midibüs
Kamyonet
Otobüs
Kamyon
Dereköy
(Bulgaristan) 290
0
11
31
0
TR21 Trakya
Bölgesi
Toplam
1775
2
38
88
26
Türkiye
Geneli
Toplam
10.145
17
1.305
785
1.676
Kaynak: Karayolu İstatistikleri, Karayolları Genel Müdürlüğü.
Kmy+Röm+
Çekici+Y.
Rom
Toplam
1
333
2170
4101
6.359
20.287
2011 yılı verilerine göre Dereköy sınır kapısından günlük ortalam 333 adet araç geçmektedir
ve bu rakam TR21 Trakya Bölgesi tüm sınır kapıları içerisinde %8,12’lik bir rakamı
oluştururken, Türkiye geneli toplamının %1,64’ünü oluşturmaktadır. Kırklareli ili satıh
cinslerine göre toplam 342 km uzunluğunda devlet yolu ve 203 km uzunluğunda il yolu
bulunmaktadır.
Tablo 145: Kırklareli İli Satıh Cinslerine Göre Devlet Yolları Uzunlukları (km), 2013
Devlet Yolları
Asfalt Yollar
İl
Kırklarel
i
Asfalt
Betonu
Sathi
Kaplam
a
Topla
m
Park
e
Stabiliz
e
Topra
k
Geçit
Verme
z
191
151
342
0
0
0
0
Kaynak: Yol İstatistikleri, Karayolları Genel Müdürlüğü.
119
Toplam
Uzunlu Bölünmü
k
ş Yol
342
127
Tablo 146: Kırklareli İli Satıh Cinslerine Göre İl Yolları Uzunlukları (km), 2013
İl Yolları
Asfalt Yollar
İl
Asfalt
Betonu
Kırkla
reli
11
Geçit
Sathi
Toplam Parke Stabilize Toprak Vermez
Kaplama
191
202
1
0
0
0
Topla
m
Uzunl
uk
Bölü
nmü
ş
Yol
203
10
Kaynak: Yol İstatistikleri, Karayolları Genel Müdürlüğü.
3.3.3.2. Demiryolu
TR21 Trakya Bölgesi’nin demiryolu ağı, Türkiye’nin uluslararası demiryolu şebekesi
içerisinde yer almaktadır. Sirkeci’den başlayan demiryolu hattı ile Edirne ili sınırlarından
Kapıkule hudut kapısı ile Bulgaristan’a, Pazarkule ve Eskiköy hudut kapıları ile Yunanistan
üzerinden Avrupa’ya bağlantı kurulmaktadır.
Bosfor, Dostluk ve Selanik bağlantı trenleri ile Avusturya’nın Villach şehrinden Edirne’ye
otokuşet trenleri (Optima) ile uluslararası yolcu taşıma hizmeti verilmektedir. Düzenli tarifeli
günlük 6 tren bu hat üzerinde işletilmektedir. ; İstanbul-Bükreş-İstanbul arasında her gün
karşılıklı çalışan Bosfor Ekspresi ve İstanbul-Selanik-İstanbul arasında her gün karşılıklı
çalışan tren seferi ile sağlanmaktadır. İstanbul-Sofya, İstanbul-Belgrad, İstanbul-Budapeşte ve
İstanbul- Kişinev bağlantısı; Bosfor Ekspresine bağlanan vagonlarla sağlanmaktadır.
Aynı zamanda mevcut hat üzerinden, İstanbul-Uzunköprü, İstanbul-Kapıkule, AlpulluUzunköprü, Alpullu-Kapıkule, İstanbul-Çerkezköy arasında çalışan günlük 12 trenle yurtiçi
yolcu taşıma hizmeti verilmektedir.
TÜİK 2011 yılı istatistiklerine göre TR21 Trakya Bölgesi’nin toplam demiryolu hat uzunluğu
321 km olup, Türkiye toplam demiryolu hattına (9.642) oranı 3,33’tür. Bu hattın 110 km’lik
kısmı Kırklareli il sınırları içerisinde yer almaktadır. Bölgedeki planlama aşamasında olan
önemli bir demiryolu altyapı ise “Halkalı-Kapıkule Hızlı Tren” projesidir.
Tablo 147: Kırklareli İline Bağlı İstasyonlardan Demiryolu Yük Taşımaları (Net ton)
2007
2008
2009
2010
2011
Gelen Giden Gelen
Giden Gelen Giden Gelen Giden Gelen Giden
143.508 722
80.851 275
32.573 3.408 54.997 3.126
Kırklareli 126.455 2.676
447.359 107.058 424.199 89.251 283.857 72.267 359.691 50.574 300.216 45.725
TR21
Kaynak: T.C Devlet Demiryolları, 2011
120
Kırklareli ilinde demiryolu ile yük taşımacılığı azalan bir grafik göstermektedir. İl genelinde
demiryolu ile 2007 yılında toplam 129.131 ton yük taşıması yapılmış iken bu rakam 2011
yılında %54,99 bir azalma ile 58.123 ton’a düşmüştür.
3.3.4. Turizm
İnsanların türlü amaçlarla yaptıkları yer değiştirmeler veya seyahatler genel itibariyle turizm
olarak adlandırılmaktadır. Bu amaçlar, başka yerleri görmek, tanımak, eğlenmek, dinlenmek,
sağlık, din, eğitim, alıveriş veya ticaret ve benzerleri olarak özetlenebilir. Eğitim, ticaret veya
sağlık amacıyla gezmeye çoğunlukla sadece gezi veya seyahat denirken, görmek, tanımak
eğlenmek, dinlenmek kısmen sağlık amacıyla yapılan gezilere turizm gezileri denmektedir.
Bu amaçlı gezilere katılanlara ise turist denmektedir.37
3.3.4.1. Dünyada ve Türkiye’de Turizm
Dünya Turizm Örgütü’nün istatistiklerine göre dünya genelinde turist sayısı 2011 yılında
%4,6 büyüyerek 983 milyona ulaşmıştır. 2011 yılında turizm gelirleri ise %3,8 büyüyerek 1
trilyon ABD dolarına ulaşmıştır. Dünya Turizm örgütünün 2011 yılı raporunda 2012 yılı için
dünya genelinde turist sayısında öngörülen artış miktarının %3 ve %4 arasında olduğu
belirtilmiştir.38 Dolayısıyla 2012 yılında dünya genelinde turist sayısının 1 milyara ulaşmış
olduğu tahmin edilmektedir. TÜRSAB verilerine göre Türkiye’de 2012 yılında toplam turist
sayısının 36 milyon ulaştığı tahmin edilmektedir. Buna karşılık tüm Türkiye’nin turizmden
sağladığı gelirin yıllar içindeki artışına bakıldığında 1963’te 7 milyon $ olan turizm gelirleri
1983’te 411 milyon ABD dolar olmuştur, 2003’te ise 9 milyar 677 milyon ABD doları olduğu
görülmektedir. 2009 yılında ise bir önceki yıla göre azalma olmasına rağmen turizmden
sağlanan gelir 15 milyar 853 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir ve bu rakamlar
yalnızca yabancı turistlerin getirdiği turizm geliridir. Türkiye’de 2012 yılında elde edilen
turizm geliri ise 29 milyar 351 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.39 Dünya Turizm
Örgütü verilerine göre Türkiye 2011 yılında en çok turist çeken 6. Ülke olurken, en fazla
döviz geliri elde eden 11. Ülke olmayı başarmıştır.
Ülkemizi 2012 yılı içinde ziyaret eden turistlerin dağılımda 1 milyon ve üzeri turist gönderen
ülkelere baktığımızda Avrupa ülkelerinin başta yer aldığı görülmektedir. Bağımsız Devletler
Topluluğu (Rusya başta olmak üzere), Almanya, Birleşik Krallık, Hollanda, Bulgaristan ve
İran’dan 2012 yılında ülkemize 1 milyonun üstünde turist gelmiştir. TR21 Trakya Bölgesi’nin
kapı komşusu olan Bulgaristan’ın Almanya, Rusya ve İngiltere’den sonra ülkemize en fazla
turist gönderen ülkeler arasında 4’üncü sırada olduğu göze çarpmaktadır, ayrıca bu ülke
komşuları arasında Türkiye’ye en fazla turist gönderen ülke konumundadır. Ancak bu
rakamların yüksekliğinde Bulgaristan’da yaşayan Türklerin payı göz önünde tutulmalıdır.
Yine bölgemizin yanı başında yer alan bir başka ülke Yunanistan’dan da ülkemize 669 823
turist gelmiştir.40
37
http://www.bilgievreni.com/index.php?topic=141.0
38
World Tourism Organization, annual report 2011,
http://dtxtq4w60xqpw.cloudfront.net/sites/all/files/pdf/annual_report_2011.pdf
39
TÜRSAB
40
http://www.tursab.org.tr/content/turkish/istatistikler/
121
3.3.4.2. Kırklareli Turizm Varlığı
Tablo 148: Sınır Kapısından Giriş ve Çıkış Yapan Vatandaşların Sayısı, 2012
Sınır Kapıları ve Vasıta
Cinsi
Kırklareli
Dereköy
Ulaşım Yolu
Kara
Giriş Sayısı
Çıkış Sayısı
44.694
44.694
44.285
44.285
Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Tablo 149: Sınır Kapısına Göre Giriş ve Çıkış Yapan Yabancıların Sayısı, 2012
Sınır Kapıları ve
Vasıta Cinsi
Kırklareli
Dereköy
Ulaşım Yolu
Kara
Giriş Sayısı
Çıkış Sayısı
314.839
314.839
300.355
300.355
Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Kırklareli İli, ulaşımla ilgili anahat ve transit yol güzergahları üzerinde olduğu için Tablo 148
ve 149. Tablolarda verilen rakamlar ilin gerçek turizm varlığını yansıtmamaktadır. Bu
noktada ile giriş ve çıkış yapan vatandaşların rakamları yanında Tablo 150’de yer alan
konaklama verilerine de göz atmak ildeki turizm varlığının daha doğru analiz edilmesini
sağlayacaktır. İlin AB ülkelerinden Bulgaristan’la sınırı olduğundan yurtdışı transit geçiş
noktasıdır ve buradan insan akışı söz konusudur. İle özellikle günübirlik veya mevsimlik yerli
ve yabancı turist akışı ile ilgili sağlıklı veri bulma konusunda ciddi sıkıntılar yaşanmaktadır.
Tablo 150: Belediye ve Turizm Belgeli Konaklama Tesis, Oda ve Yatak Sayıları (2011)
TR
TR21
Kırklareli
TR
TR21
Kırklareli
TR
TR21
Kırklareli
Turizm yatırımı Belgeli
Tesis sayısı
Oda Sayısı
Yatak sayısı
922
122.364
16
1.293
2
132
Turizm İşletmesi Belgeli
Tesis sayısı
Oda Sayısı
Yatak sayısı
2.783
319.319
39
1.056
2
215
Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri
Tesis sayısı
Oda Sayısı
Yatak sayısı
8.893
223.025
197
4.399
45
884
Kaynak: Konaklama Tesisleri İstatistikleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı.
122
267.900
1.038
268
668.829
430
430
504.877
9.972
2.028
2011 Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre Kırklareli ilinde turizm yatırım belgeli 2,
turizm işletmesi belgeli 2 ve belediye belgeli 45 olmak üzere toplamda 49 adet tesis
bulunmaktadır. Bu tesisler toplamda 1.231 adet odaya ve 2.726 adet yatak sayısına sahiptir.
Tablo 151: Turizm İşletme ve Belediye Belgeli Tesislerde Konaklamalar, 2011
Turizm Belgeli İşletmelerde Konaklama
Tesise Geliş Sayıları
Geceleme Sayıları
Yabancı
Yerli
Toplam
Yabancı
Yerli
Toplam
9.786
10.230
958
22.050
23.008
Kırklareli 444
TR21
33.365
186.809
220.174
62.136
307.025
369.161
Trakya
19.264.058 14.350.129 33.614.187 78.888.865 27.616.616 106.505.481
Türkiye
Belediye Belgeli Tesislerde Konaklama
Tesise Geliş Sayıları
Geceleme Sayıları
Yabancı
Yerli
Toplam
Yabancı
Yerli
Toplam
113.081
118.471
7.031
142.239
149.270
Kırklareli 5.390
TR21
15.189
424.855
440.044
22.451
817.129
839.580
Trakya
6.846.474 15.565.115 22.411.589 22.662.247 27.066.987 49.729.234
Türkiye
Kaynak: Konaklama Tesisleri İstatistikleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Konaklama ve konaklama kapasiteleri istatistikleri birlikte düşünüldüğünde ilde yeterli
ve nitelikli konaklama tesiselerinin azlığı ve gelenlerin transit yolcu ya da günübirlikçi
olması ilde geceleme sayılarının ülke geneline göre düşük seviyelerde kalmasına yol
açmıştır. Bu durumda ilin kültür ve turizm faaliyetlerini olumsuz yönde etkileyen
faktörlerin başında gelmektedir.
3.3.4.3. Kültür-Turizm Envanteri
3.3.4.3.1. Deniz ve Doğa Turizmi
Kırklareli ilinde deniz ve doğa turizmi açısından öne çıkan yerler şöyledir: İğneada, Demirköy
ve Kıyıköy, Kastro Körfezi Tabiat Koruma Alanı ise Trakya’nın tek doğal karaçam
ormanıdır41.
3.3.4.3.2. Antik Kentler ve Tarihi Mekanlar
İlde bulunan antik kentler ve diğer tarihi mekanlar aşağıda belirtilmektedir:
Vize Antik Tiyatrosu, Aşağı Pınar ve Kanlıgeçit Höyüğü, Roma Bizans Dönemine ait Vize
ve Polos Kalesi.
41
http://www.kidyad.org/index.php?option=com_content&view=article&id=162:tarihi-ve-doasylakrklareli&catid=34:krklareli-ve-tarih&Itemid=59
123
3.3.4.3.3. Osmanlı Dönemi Eserleri
Kırklareli ilinde bulunan Osmanlı eserleri Lüleburgaz Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi,
Kırklareli Hızırbey Camii ve Arasta, Babaeski Cedid Ali Paşa Camii, Vize Süleyman Paşa
Camii, Demirköy Dökümhanesi, Gazi Süleyman Paşa Camii (Küçük Ayasofya Kilisesi)
olarak sayılabilir.
3.3.4.3.4. Gastronomi Turizmi
İlde çok sayıda gastronomi değeri olan üretimler bulunmaktadır. Süt ve süt ürünleri, et ve et
ürünleri, şarap ve Osmanlı mutfağı ilde ön plana çıkan gastronomik değerlerdir. Bu
değerlerden başat olanları Kırklareli ve Ahmetbey köftesi, Kırklareli Kalkan Balığı, Büyük
Mandıra sütlü tavuğu, Kırklareli Peyniri, Kalkan Balığı, Kırklareli Yöresi Şarapları olarak
saymak mümkündür.
3.3.4.3.5. Marka Değeri Taşıyan Turizm Varlıları
Kırklareli İlinin marka değeri taşıyan başat varlıkları aşağıda belirtilmektedir:
Istranca/Yıldız Dağları (Kırklareli): Uluslararası düzeyde Yıldız Dağları Avrupa Doğal
Mirasının korunması açısından Orta ve Doğu Avrupa’daki 5 en önemli alandan biri olarak
tanımlanmıştır. Bölgede Kasatura Körfezi tabiatı Koruma Alanı ve Longoz Ormanları Milli
parkı olmak üzere iki korunan alan bulunmaktadır. Istranca Dağları’nda Dupnisa (İblisima)
Mağarası bulunmakta, bu mağara İçinden nehir geçen, 3 km’den uzun galerisiyle görülmeye
değer güzellikte el değmemiş sarkıt ve dikitlerle kaplıdır. Bölge mağara turizmine olduğu
kadar av turizmine de açıktır.
İğneada (Kırklareli): Trakya'nın doğa ile iç içe sahil kasabası İğneada tam bir turizm cazibe
merkezidir. İğneada’nın denizi temiz doğası da bakirdir ve bu nedenle bölgeye İstanbul’dan
turlar gerçekleşmektedir.
Şarap Turizmi : Bölgede yeni yeni kendini göstermeye başlayan turizm türlerinden birisi de
şarap turizmi, diğer adıyla eno-turizmdir. Son yıllarda bu turizm çeşidine ilgi duyan birçok
turist rağbet etmektedir. Tarih öncesi dönemlerden bu yana Bölgenin bir şarap üretim merkezi
olduğu dikkat alınırsa, Trakya’da şarap turizminin geleceğinin parlak olduğunu söylemek zor
olmaz.
124
4.ALTYAPI
4.1. Fiziki Altyapı
4.1.1. Barajlar, Göletler, Sulama ve Taşkın Tesisleri
Devlet Su İşleri (DSİ) XI. Bölge Müdürlüğü, TR21 Trakya Bölgesi’nde Edirne merkez olmak
üzere, Tekirdağ ve Kırklareli illerini kapsamaktadır. Aşağıdaki tabloda, Bölge
Müdürlüğü’nün işlettiği baraj ve hidroelektrik santralleri (HES) gösterilmektedir.
Amaçlardaki kısaltmalarda S: Sulama, T: Taşkın koruma, İ: İçme ve kullanma suyu ve
Endüstri Suyu Temini.
Tablo 152: Devlet Su İşleri (DSİ) XI. Bölge Müdürlüğü Baraj ve HES Tesisleri
İşletmede Olan Barajlar
İli
Adı
Amacı
S+T+İ
Kırklareli Kayalıköy
S+T+İ
Kırklareli Kırklareli
S
Kırklareli Armağan
Kaynak: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü, 2013
Tablo 153: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü İşletmesindeki Gölet ve Sulamaları, 2013
İli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Adı
Babaeski Sofuhalil Göleti
Merkez Üsküp Göleti
LüleBurgaz Ahmetbey Göleti
Lüleburgaz Sarıcaali Göleti
Merkez Dolhan Göleti
Lüleburgaz Turgutbey Göleti
Vize Sergen Göleti
Yılı
1983
1988
2000
1990
2004
2005
2009
Sulama Alanı
56 ha
166 ha
61 ha
128 ha
172 ha
42 ha
341 ha
Kaynak: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü, 2013
Tablo 153’e göre Kırklareli ilinde DSİ XI. Bölge müdürlüğü İşletmesindeki 7 gölette
toplamda 966 ha sulama alanı mevcuttur ve Tablo 156’dan görüleceği üzere inşa halindeki 4
göletin bitirilmesi ile mevcuttaki sulama alanı miktarı 4.471 Ha artacaktır.
Tablo 154: DSİ XI. Bölge Müdürlüğünün İnşa Halindeki Göletleri, 2013
İli
Kırklareli
Adı
Vize Sergen göleti
Kaynak: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü, 2013
125
Tablo 155: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü İşletmesindeki Sulama Tesisleri, 2013
Toplam
Pompajlı
Sulama Alanı
Sulama (ha)
(ha)
Tesisin Adı
Cazibe
İşletmeye Sulama (ha)
İLİ
Girdiği Yıl Brüt Net
Brüt
Net Brüt Net
Kayalıköy
Kırklareli
1986 15.957 13.500
- 15.957 13.500
Kırklareli
2005 13.679 11.942
- 13.679 11.942
sulaması sulaması Kırklareli
Armağan
Kırklareli
2006
130
120
460 423
590
543
Çukurpınar
Kaynak:
DSİ
XI.
Bölge
Müdürlüğü,
2013
sulaması
Tablo 156: DSİ XI. Bölge Müdürlüğünün İnşa Halindeki Sulama Tesisleri, 2013
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
Kırklareli
İnşaatın Adı
Kırklareli Sulaması İlave Sulama Şebekesi İkmali
Kızılcıkdere Sulaması
Armağan Çukurpınar Sulaması İkmali
Çayırdere Barajı Sulaması
Fayda (ha)
466
1.422
2.583
Kaynak: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü, 2013
Tablo 157: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü İşletmesindeki ve İnşa Halindeki Taşkın Koruma,
Erozyon ve Rusubat Kontrol Tesisleri, 2013
İşletmedekiler
İli
Kırklareli
İnşa
Halindekiler
İli
Kırklareli
Taşkın
Koruma alanı (ha)
tesisi adedi
75
9.359
Koruduğu Yerleşim Yeri Adedi
47
Taşkın
Koruma alanı (ha)
tesisi adedi
11
2.170
Koruduğu Yerleşim Yeri Adedi
4
Kaynak: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü, 2013
Kırklareli ilinde mevcutta bulunan 75 adet taşkın koruma tesisi 9.359 ha alanı ve 47 yerleşim
yerini korurken inşa halindeki 11 taşkın koruma tesisinin tamamlanması sonrasında bu miktar
toplamda 11.539 ha ve 51 yerleşim yerine çıkacaktır.
126
4.1.2. İçme ve Kullanma Suyu
Kırklareli İlinde içme ve kullanma suyu olarak yararlanılan Kırklareli Barajı ve Kayalıköy
Barajı (Edirne’ye içme suyu temin eder) ile Üsküp Göleti; olmak üzere toplam 3 adet tesis
bulunmaktadır.
Tablo 158: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü İşletmesindeki İçme Suyu Tesisleri
Proje Adı
Kırklareli Barajı
Kayalıköy Barajı
Üsküp Göleti
Toplam
Kırklareli (hm3/yıl)
10,7
0,49
0,05
11,19
Verilen Yer
Kırklareli İli
Edirne İli
Üsküp İlçesi
Kaynak: DSİ XI. Bölge Müdürlüğü, 2013
Devlet Su İşleri tarafından Kırklareli iline tahsis edilen yıllık içme ve kullanma suyu miktarı
toplam 11,19 hm3’tür.42
4.1.3. Afet Altyapısı
TR21 Trakya Bölgesi açısından en önemli afet riski depremdir. Kuzey Anadolu Fay Hattı
üzerinde gerçekleşen depremlerin batıya doğru sürüklenmesi, Marmara Denizi’nin altında
bulunan faylarda bir kırılma yaşanmasını olası kılmaktadır. Bölgenin jeolojik yapısı
incelendiğinde ise, Ergene Havzası kuzeyinde herhangi bir tektonik hattın bulunmadığı ancak
güney bölümün tektonik açıdan etkinlik halinde olduğu görülmektedir. Öncelikle, çöküntü
havzaları olan Marmara Denizi ve Saroz Körfezi birbirine komşudur. Marmara Denizi ile
Saroz Körfezi arasında Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın batı uzantılarından biri olan SarosGaziköy Fayı yer almaktadır ve etkinlik içindedir.
Kırklareli İli 4. derece deprem kuşağında yer almaktadır.
Tablo 159: DASK Poliçe Dağılımları, 2013-Yürürlükteki poliçeler
İller
Tekirdağ
Edirne
Kırklareli
İstanbul
Bursa
Kocaeli
Balıkesir
42
Konut
Sayısı
Sigortalı Konut
Sayısı
Sigortalılık
Oranı
Prim
253.390
94.780
85.250
3.558.860
639.790
401.570
321.870
111.173
35.950
27.321
1.474.226
191.595
155.329
97.863
0,439
0,379
0,32
0,414
0,299
0,387
0,304
8.758.979
2.115.468
1.236.400
185.390.191
28.387.035
22.379.034
12.968.434
1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı, Plan Analitik Raporu, Ağustos, 2009
127
Sakarya
Çanakkale
Yalova
Bilecik
182.230
118.560
76.190
48.520
77.351
43.581
37.522
14.524
0,424
0,368
0,492
0,299
11.033.268
5.874.574
5.041.898
1.833.100
Kaynak: Doğal Afet Sigortaları Kurumu, Zorunlu Deprem Sigortası İstatistikleri
Yürürlülükteki DASK poliçelerin Marmara bölgesi illeri bazındaki dağılımına göre,
sigortalılık oranı bakımından Kırklareli ili 4. derece deprem kuşağında olmasına rağmen
sigortalılık oranı bakımından genel itibarı ile iyi konumdadır.
Depremin yanı sıra, TR21 Trakya Bölgesi’nin karşı karşıya kaldığı bir diğer afet riski su
baskınlarıdır. Şiddetli yağışlara bağlı olarak Kırklareli ili ilçe, belde ve köylerinde su
baskınlarına rastlanabilmektedir.
Sivil Savunma çalışmaları yönünden Kırklareli ilinde İl Savunma Müdürlüğü tarafından
planlama, eğitim ve tatbikat çalışmaları gerçekleştirilmektedir.
Yangın kontrol ve önleme faaliyetleri bakımından Kırklareli ilinde özellikle ormanlık
alanların korunmasına yönelik çalışmalar gerçekleştirilmektedir. Bu konudaki eğitim
faaliyetlerinin yanı sıra, teşkilatlanma; ulaşım, gözetleme, haberleşme ve müdahale ekipleri
şeklinde gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, İl Orman İşletme Müdürlüğünce, Mahyadağ,
Babatepe, Sivridikme, Yoğuntaş, Gazibaba bölgelerinde yangın gözetleme kuleleri
bulunmaktadır. Ayrıca, Kırklareli Orman İşletme Müdürlüğü’nde biri Babatepe’de, biri
İşletme Merkezi’nde ve diğeri de Edirne İşletme Şefliği Merkezi’nde olmak üzere 3 adet Ani
Müdahale Ekibi bulundurulmaktadır. Bu ekiplerde, 3 adet arazöz mevcuttur. Yangın mevsimi
boyunca da treyler ve dozerler kiralanmaktadır.
3.1.4. Kanalizasyon Şebekesi ve Atıksu Arıtma Tesisleri
4.1.4.1. Kanalizasyon Şebekesi
Kanalizasyon altyapısı, yeraltı sularının kirlenmesinin önlenmesi bakımından oldukça
önemlidir. Kanalizasyon sisteminin olmadığı yerlerde parçalanmaya karşı dayanıklı
maddelerin yeraltı sularına karışma ihtimali bulunmaktadır.
Kırklareli ilinde Merkez ilçeye bağlı yerleşim yerlerinin %98’inde kanalizasyon şebekesi
bulunmakta, diğer kısımlarda ise foseptik kullanılmaktadır. Kanalizasyon suları, İnce Dere ve
Bağlıca Dere’ye, Belediyeye ait olan mezbaha suları ise Şeytan Dere’ye deşarj edilmektedir.
Kırklareli ilinde atıksu arıtma tesisi mevcutta yalnızca İğneada belediyesinde43 bulunmakla
beraber diğer belediyelerin atıksu arıtma tesisi yapma çalışmaları devam etmektedir.
43
Arıtma Tesisleri İstatistikleri, Tekirdağ, Edirne, Kırklareli İl Çevre ve Orman Müdürlükleri.
128
4.2. Enerji
Gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye’nin enerji ihtiyacı sürekli olarak artmaktadır.
Büyüyen nüfus ve gelişen sanayisiyle her yıl yeni yatırımların yapılması gereken enerji
sektörü dinamik bir yapıya sahiptir. Günden güne artan enerji talebi Türkiye’nin başta doğal
gaz ve petrol olmak üzere enerjide ithalata bağımlılığını arttırmaktadır. Türkiye, ancak
tükettiği enerjinin yaklaşık %26’sını yerli kaynaklardan karşılayabilmektedir.44 Bundan ötürü
enerji konusu sürdürülebilir kalkınmayı devam ettirebilmek için çözülmesi gereken öncelikli
konular arasında bulunmaktadır.
4.2.1. Elektrik
4.2.1.1. Elektrik Üretimi
Trakya Kalkınma Ajansı 2012 yılı Enerji Raporu’na göre Kırklareli İlinde işletmede 6 adet ve
inşa halinde 1 tane doğalgaz çevrim santrali ve inşa halinde 5 adet Rüzgar Enerji Santrali
bulunmaktadır.
Tablo 160: TR21 Trakya Bölgesi Lisanslı Elektrik Üretim Santralleri, 2012
Kurulu Güç
Tesis Tipi
(MW)
Lüleburgaz/Kırklareli 7,13
Doğal gaz
Vize/Kırklareli
55
RES
Vize/Kırklareli
120
RES
Merkez/Kırklareli
15
RES
Pınarhisar/Kırklareli
30
RES
Demirköy/Kırklareli
15
RES
Babaeski/Kırklareli
900
Doğal gaz
Lüleburgaz/Kırklareli 199
Doğal gaz
Kırklareli
169,3
Doğal gaz
Lüleburgaz/Kırklareli 32,88
Doğal gaz
Lüleburgaz/Kırklareli 152
Doğal gaz
Lüleburgaz/Kırklareli 1120
Doğal gaz
Kaynak: Enerji raporu, Trakya Kalkınma Ajansı.
Santral yeri
Durumu
İşletmede
İnşa halinde
İnşa halinde
İnşa halinde
İnşa halinde
İnşa halinde
İnşa halinde
İşletmede
İşletmede
İşletmede
İşletmede
İşletmede
4.2.1.2. Elektrik Dağıtım
Kırklareli ilinde, elektrik dağıtım faaliyetleri ve ticareti Trakya Elektrik Dağıtım Anonim
Şirketi (TREDAŞ) tarafından yapılmaktadır. TREDAŞ Kırklareli İşletme Müdürlüğünün yanı
sıra 2001 yılında Lüleburgaz’da 1 adet işletme müdürlüğü oluşturmuştur.
44
http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-enerji-stratejisi.tr.mfa
129
Tablo 161: Kırklareli İli Elektrik Dağıtımı, 2011
Kırklareli
191.337
1.357.215.822
1.273.221.427
6,19
238.196.055,53
97,32
4.574,2 km
61.749
2.019
992,2
438,6
Abone Sayısı (Adet)
Alınan Enerji (kWh)
Satılan Enerji (kWh)
Kayıp Enerji (%)
Net Satış Hasılatı (TL)
Tahsilat Oranı (%)
ENH Uzunluğu (Kurum+Özel)
Direk Sayısı (Kurum+Özel)
Trafo Sayısı (Kurum+Özel)
Trafoların Kurulu Gücü (EWA)
Trafoların Puant Gücü (Mw)
Kaynak: Bölge Bilgileri, Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş. (TREDAŞ).
2011 yılında TREDAŞ, Kırklareli ilinde 191.337 abonesine toplam 1.273.221.427 (kWh)
elektrik satmış olup, 12 aylık kaybı % 6,19 olmuştur.
4.2.1.3.Elektrik Tüketimi
2011 yılı verilerine göre TR21 Trakya Bölgesi’nin elektrik tüketimi, Türkiye’deki toplam
elektrik tüketiminin (186.099.551) %4,48’ini oluşturmaktadır. Bölgede toplam 849.714
elektrik abonesi bulunmakta olup, bunların %22,52’si Kırklareli ilindedir.
Tablo 162: Kırklareli ili ve TR21 Trakya Bölgesi Elektrik Tüketimi (MWh), 2011
Toplam Tüketim (MWh)
Resmi daire
Sanayi İşletmesi
Ticarethane
Mesken
Tarımsal sulama
Sokak Aydınlatma
Diğer
Kişi başına Toplam elektrik
Tüketimi
Kişi başına sanayi elektrik
Tüketimi
Kişi Başına mesken elektrik
tüketimi
TR21
8.331.033
254.642
5.981.229
562.638
1.028.280
114.768
100.520
288.956
Kırklareli
1.696.744
48.407
1.237.452
93.022
222.255
4.880
24.107
66.620
5.308
4.988
3.811
3.637
655
653
Kaynak: Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
130
Türkiye’de kişi başı elektrik kullanımı 3.199 kWh olup gelişmiş ülkeler ortalaması olan 8.900
kWh’ya göre oldukça düşüktür. Dolayısıyla bu durum yakın zamanda Türkiye’nin elektrik
ihtiyacının daha da artacağının bir göstergesidir.
Tablo 163: Kişi Başına Elektrik Tüketimi (2011)
Toplam
Elektrik
Tüketimi (MWh)
Türkiye
Elektrik
Tüketimine Oranı
Türkiye
TR21
186.099.551
8.331.033
1.696.744
0,04
0,01
5.308
4.988
1. Bölge
6. il
Kişi Başına Toplam
Elektrik Tüketimi
(kWh)
Kişi Başına Elektrik
Tüketimi Sırası
2.490
aKırklareli
Kaynak: Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
2011 yılında kişi başına elektrik tüketimi tablosundan TR21 Trakya Bölgesi’nde kişi başına
elektrik tüketiminin 5.308 kWh olarak gerçekleşmiş olduğu görülmektedir. Bu oran Türkiye
ortalamasının iki katından fazla olup Türkiye’deki 26 adet Düzey 2 bölge arasında görülen en
yüksek değerdir. Kırklareli Türkiye’de kişi başına elektrik tüketimi kullanımında altıncı sırada
gelmektedir. Kırklareli Türkiye’deki elektriğin %1’lik kısmını tüketmektedirler.
4.2.2. Yenilenebilir Enerji Kaynakları
Çevre kirliliği ve iklim değişikliğinin dünyada önemli bir sorun haline gelmesi ile birlikte
yenilenebilir enerji kaynakları önemini her geçen gün arttırmaktadır. Dünyada yenilenebilir
enerji kaynaklarına yatırım her geçen gün artmaktadır. Avrupa Birliği 2020 yılında enerji
üretiminin %20’sini yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlamayı hedeflemektedir.45
Yenilenebilir enerji kaynakları; tükenmeyen kaynakları kullanması, sera gazını azaltmadaki
etkisi, çevreye verdiği tahribatın diğer kaynaklara göre son derece sınırlı olmasının yanında
Türkiye için dışa bağımlılığı azaltacak bir alternatif olması ve arz güvenliğine yapacağı
olumlu katkısı dolayısıyla değerlendirmesi gereken önemli bir sektördür.
TR21 Trakya Bölgesi’nde ise üretilen enerjinin kaynakları fazla bir çeşitliliğe sahip değildir,
yenilenebilir enerji kullanımının arttırılması için özellikle rüzgâr ve biyogaz potansiyelinin
değerlendirilmesi gerekmektedir.
4.2.2.1. Rüzgar
Rüzgâr enerjisi emisyonu olmayan, doğa ile uyumlu bir enerji kaynağıdır. Yerli ve her zaman
kullanılabilir bir enerji türüdür. Rüzgâr enerjisi yenilenebilir enerji kaynaklarının en önemli
45
Kjaer,C., Wind development in Europe, Şubat 2010
131
kısmını oluşturmaktadır. Rüzgar enerjisinin konvansiyonel üretim sistemleriyle rekabet
edebilir bir teknoloji düzeyine çıkmış olması son yıllarda önemini gittikçe arttırmaktadır.
Dünyada kurulu rüzgâr santralleri gücü incelendiğinde 2009 yılındaki kurulu rüzgâr
santralleri gücü 2001 yılına göre 6,5 kat daha artmıştır. 2001’den beri sürekli olarak ciddi bir
artış olduğu gözlemlenmektedir. Kurulu rüzgâr elektriği gücü 2008 yılında 159.000MW’dır.
Avrupa, rüzgâr enerjisinde en yüksek kapasiteye sahip olup Almanya 25.777 MW’lık kurulu
gücü ile ilk sırada gelmektedir. Danimarka’da elektriğin yüzde 20’si rüzgâr enerjisinden
temin edilmektedir. İspanya’da kurulu rüzgâr enerjisi gücü 2009 yılında 19.000MW düzeyine
ulaşmıştır.46
Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalarda Kırklareli İlinin
doğusunda rüzgar santrali için uygun alanların bulunduğu belirtilmektedir. YEGM tarafından
belirlenen rüzgar değerlerine göre Kırklareli ilinde rüzgar hızı 5,5-7 m/s seviyelerindedir.
Buradan hareketle İlde önemli bir rüzgar potansiyeli olduğu değerlendirilmektedir.
Tablo 164’ten görüleceği üzere Kırklareli ilinde şu anda üretim lisansı alınmış 262 MWe
kurulu gücün tamamı inşa halinde olup işletmede kapasite bulunmamaktadır.
Tablo 164: Kırklareli İli Elektrik Piyasası Yürürlükte olan Rüzgar Enerjisi Üretim
Lisansları
Kurulu Gücü
(MWm)
Kurulu Gücü
(MWe)
İnşa Halindeki Kapasite
(MWe)
İşletmedeki Kapasite
(MWe)
VİZE
55
55
55
0
VİZE
120
120
120
0
MERKEZ
15
15
15
0
PINARHİSAR
30
30
30
0
MERKEZ
16
15
15
0
VİZE
27
27
27
0
TOPLAM
263
262
262
0
Tesis İlçesi
Kaynak: EPDK, 2013.
4.2.2.2. Güneş
Coğrafi konumu nedeniyle sahip olduğu güneş enerjisi potansiyeli yüksek olan Türkiye'nin
ortalama yıllık toplam güneşlenme süresi 2.640 saat (günlük toplam 7,2 saat), ortalama
toplam ışınım şiddeti 1.311 kWh/m²-yıl (günlük toplam 3,6 kWh/m²) olduğu tespit edilmiştir.
Güneş Enerjisi potansiyeli 380 milyar kWh/yıl olarak hesaplanmıştır. Kırklareli ilinin ise
Meteoroloji Müdürlüğünün 1960-2012 yılları arasındaki verilerine göre ortalama günlük
toplam güneşlenme süresi 6,21 saattir.
İlde küçük kapasiteli evsel su ısıtma sistemleri dışında güneş enerjisi ile çalışan tesis
bulunmamaktadır.
46
www.ewea.org, (Erişim tarihi:29.06.2010)
132
4.2.2.3. Biyogaz
İlde özellikle hayvancılığın önemli bir yer tutması nedeniyle hayvan gübrelerinden biyogaz
enerji üretme potansiyeline sahiptir. Ayrıca biyogaz sonucunda fermente olmuş olan gübrenin
tarımda verimliliği arttırma amaçlı kullanılması da mümkündür. EPDK verilerine göre ilde
lisansı verilmiş herhangi bir biyogaz tesisi bulunmamaktadır.
4.2.2.4. Jeotermal Enerji
Kırklareli ilinde jeotermal enerji kaynağı araştırmasına yönelik çalışmalara MTA tarafından
devam edilmektedir, şu ana kadar jeotermal enerji kaynağı bulunduğuna dair resmi bir bilgi
verilmemiştir.
4.2.3. Kömür
Kırklareli ili önemli linyit yataklarına sahiptir. TR21 Trakya Bölgedesindeki linyit yatakları
toplam rezervinin %10,34’ü Kırklareli il sınırları içinde bulunmaktadır. Bölgedeki linyit
rezervi Türkiye toplam linyit rezervinin % 2,76’sını oluşturmaktadır.
Kırklareli ilinde linyit yatakları Vize-Topçuköy sahasında yer almaktadır. 2300 Kcal/Kg
kalitesinde olan linyitlerin toplam rezervi 34.200.000 ton olarak tespit edilmiştir. Ancak
gevşek taban ve tavan kayaçları nedeniyle işletme güçlükleri bulunmaktadır. Bu sorunlar
aşıldığında sahanın tam rezervi ortaya çıkarılabilir.
Tablo 165: TR21 Trakya Bölgesi ve Kırklareli ilindeki Linyit Rezervleri, 2010
0 206.873 123.876
0 34.206
0
0 330.749 73.225
0 34.206
0
Taşkömürü
İşletilebilir
Genel
Toplam
Potansiyel
Kaynak
Toplam
Mümkün
Muhtemel
Görünür
TR21
141.175 65.698
Trakya
0 34.206
Kırklareli
Petrol
Eşdeğeri
Rezerv (1000 Ton)
74.727 106.751
7.867 11.239
Kaynak: Linyit Rezervleri Envanteri, Maden Tetkik Arama (MTA).
4.2.4. Doğalgaz
Kırklareli ili sınırları içerisinde mevcut olan ve TPAO Trakya Bölge Müdürlüğü’ne bağlı
olarak üretim yapılan 5 adet doğalgaz sahası bulunmaktadır. Doğalgaz sahalarında 2008 yılı
içerisinde üretimi yapılarak satılan miktar 62.861.780 sm3’tür.
Doğalgaz sahaları:
- Hamitabat- 16 kuyu,
- Kumrular -3 kuyu,
- Kavakdere-1 kuyu,
- Umurca- 4 kuyu,
- İncilibayır- 4 kuyu.47
47
İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Kırklareli İl Çevre Durum Raporu, 2008
133
Şekil 26: Kırklareli İlinden Geçen Doğalgaz Boru Hatları
Kaynak: Doğalgaz Boru Hatları, BOTAŞ.
4.2.5. Petrol
Türkiye Petrolleri A.O. 1960 yılında Trakya Bölgesi’nde küçük çapta arama ve sondaj
çalışmaları yapmış olup, Kırklareli İlinde Deveçatağı ve Osmancık sahalarında petrole
rastlanmıştır. Zamanla Deveçatağı kuyusu verim düşmesi nedeniyle kapatılmış, Trakya’da
petrol üretiminin yapıldığı tek kuyu olan Osmancık kuyusunda ise üretim halen devam
etmektedir.48
4.2.6. Madenler
Kırklareli ili endüstriyel hammaddeler bakımından zengindir. Büyük çoğunluğu yine Istranca
masifi içerisinde yer alan dolomit, feldispat, kuvars, mermer ve tuğla-kiremit hammaddeleri
bilinmektedir. Kırklareli’ndeki mermer sahaları zaman zaman işletilmekte ve piyasada kendi
isimleriyle bilinmektedir Dereköy-Trakya Graniti pembemsi zonlu plajioklaslar nedeniyle
pembe renk vermektedir. Diğer mineraller kuvars, biyotit, hornblend, piroksen, sfen ve
apatittir. Pınarhisar ve Vize’nin kuzeyinde geniş alanlar boyunca yayılım gösteren fosilli
kireçtaşları çimento hammaddesi ve yapıtaşı olarak değerlendirilmektedir. Buna ek olarak
Topçuköy’de linyit rezervleri Eskitaşlı, Hamitabat, Kumrular, Mesutlu, Müsellim, Umurca ve
Yeşilköy’de doğal gaz rezervleri tespit edilmiştir. Deveçatak, Kavakdere, Kuzey Osmancık,
Turgutbey’de petrol oluşumları saptanmıştır. Bir diğer endüstriyel hammadde zenginliği
feldispattır. Üsküp-Ahmetçe, Yündalan sahasında % 4.65 K2O, %0,9 F2O3 tenörlü 10.800
ton mümkün feldispat rezervi bilinmektedir. 2008-2009 yıllarında Trakya endüstriyel
hammaddeler aramaları projesi kapsamında da Merkez ilçesi Koruköy ve Yörükbayırı
sahalarında da feldispat oluşumları tespit edilmiş olup, Koruköy sahasında toplam 88.332.187
ton görünür rezerv, Yörükbayırı sahasında ise toplam 432.602.844 ton görünür rezerv
belirlenmiştir. Düşük kaliteli olan yatak işletilmemektedir. Dereköy-Kapaklı Köyü sahası ise
bilinen kuvars sahasıdır. Sahada 58.080 ton görünür rezerv tespit edilmiştir. Ergene Tersiyer
48
İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Kırklareli İl Çevre Durum Raporu, 2008
134
havzası içerisinde yer alan endüstriyel hammadde kaynağı ise, Merkez- Pehlivan KöyüMercan Dere-Koca Tepe tuğla-kiremit sahalarıdır. Sahalar orta-iyi kaliteli toplam 20.000.000
ton muhtemel rezerve sahiptir.49
Şekil 27: TR21 Trakya Bölgesi Maden Haritası
Kaynak: MTA verilerinden yararlanılarak hesaplanmıştır.
Tablo 166: TR21 Trakya Bölgesi ve Kırklareli İli Maden Rezervleri, 2008 (ton)
Altın
Bakır-Molibden-Volfram
Demir
Dolomit
Feldispat
Kuvars
Manganez
Mermer
Tuğla Kiremit
TR21 Trakya
112.500
230.000.000
2.190.00
6.565.561.831
520.945.831
6.396.853
74.000
3.150.000
30.000.000
Kaynak: Maden Envanteri, MTA.
49
MTA
135
Kırklareli
112.500
230.000.000
2.190.000
6.565.561.831
520.945.831
58.080
54.000
3.150.000
20.000.000
Kırklareli genelinde verilen maden işletme ruhsatı sayısı 66’dır. İşletme ruhsatı sayısı 20’ye
ulaşan Kalker ocakları ildeki ağırlıklı maden ocaklarını oluşturmaktadır. Kalkerden sonra 6
maden ocağı ile Kuvars kumu ve 5 maden ocağı mermer maden ocakları gelmektedir.
Tablo 167: Kırklareli İlinde Maden İşletme Ruhsatları, 2008
Kırklareli
2
5
1
5
3
6
20
1
2
1
20
66
Kömür
Granit
Bentonit-Kaolen
Mermer
Dolomit
Kuvars Kumu
Kalker
Au,Ag,Pt
Kuvarsit
Kil
Maden Türü Belirsiz
Toplam
Kaynak: Maden Envanteri, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı (MİGEM).
4.3. Bilişim ve Teknoloji
Bilişim; bilginin üretilmesi, toplanması, sınıflanması, depolanması, güncellenmesi ve
dağıtılması süreçlerinin elektronik aletler aracılığı ile yapılmasını ifade etmektedir. Teknoloji
ise bilginin özel bir alanda kullanılabilir hale getirilmesi anlamına gelmektedir.50 Ekonomi
biliminde ise teknoloji doğal kaynakların, iş gücünün ve ekipmanın bir araya getirilmesi ve
üretim yapılması metoduna verilen isimdir.51 Kısaca mal ve hizmet üretim süreçleri bilişim ve
teknoloji kullanılarak şekillendirilir. En verimli, çevre dostu ve güvenli sistemler
oluşturulurken, süreçlerin hızlı ve özgün yenilenmesi bilişim ve teknolojideki gelişmişlikle
sağlanabilir. Ayrıca gelişmiş bilişim ve teknoloji altyapısı ile başarılı ve sürekli yenilenmeyi
gerçekleştiren toplumlar küresel ekonomide mukayeseli üstünlük kazanır.
Mal ve hizmetleri geçmişe nazaran daha bilgi yoğun, yüksek katma değerli, çevre dostu ve
güvenli üretebilmeyi sağlayan inovasyon – yenilik yaratma, yeniliğe uyum sağlama –
kapasitesi ekonomik kalkınmanın bağlı olduğu etkenlerden biridir. İnovasyon, ekonomi
yazınında çoğunlukla üretimde kullanılan teknolojilerin geliştirilmesi olarak ele alınmıştır.
Bunun yanı sıra ekonomik faaliyetlerin etkin şekilde gerçekleştirilmesi ve toplumun yeni
teknolojileri kullanmaya yatkınlığı yenilikçilik konulu araştırmaların eğildiği temel
50
51
Merriam Webster Dictionary, www.m-w.com, 9.6.2010, 10:33.
The New Palgrave Dictionary, http://www.dictionaryofeconomics.com , 9.6.2010, 10:42.
136
noktalardır.52 Diğer bir deyişle inovasyon sisteminin temelinde hem teknik hem de sosyoekonomik ve demografik bileşenler bulunur. Dolayısıyla toplumun inovasyon potansiyeli
teknik, sosyo-ekonomik ve demografik göstergeleri göz önünde bulunduran bütünsel bir
yaklaşımla belirlenmelidir.
4.3.1. Kaynaklar
Bilişim ve teknoloji endüstrisinin gelişimi Bölgedeki insan kaynaklarının ve işletmelerin
teknolojik yenilikler yaratabilme ve yeniliklere uyum sağlayabilme kapasitesine bağlıdır.
Dolayısıyla bu bölümde bölge insanının eğitim durumu, Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerinde
bulunan sermaye, Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerine destek verebilecek akademik personel ve
inovasyon faaliyetlerinin faydalanabileceği uluslararası ve ulusal destek programlarına ilişkin
bilgiler sunulmaktadır.
4.3.1.1. İnsan Kaynakları
İnsan kaynakları profilini yansıtmak için sırasıyla yükseköğretim kurumlarından mezuniyet
oranları, hayat boyu öğrenme ve gençlik programlarından faydalanma durumu, illerin
ortalama ÖSS puanına göre sıralaması ve yabancı dilde eğitim veren yükseköğretim
programları ele alınmıştır.
Tablo 168: Kırklareli, Yükseköğretim Kurumlarından Mezuniyet
YIL
2008
2009
2010
2011
2012
Yüksekokul
veya
Yüksekokul
fakülte
15 Yaş
Veya
Yüksek
mezunu
Üzeri
Fakülte
Lisans Doktora oranı (%) /
Nüfus
Mezunu Mezunu Mezunu Toplam
275959 17353
720
85
6,6
273505 20359
814
120
7,69
273941 21597
1165
187
8,09
282343 26120
1346
218
9,41
284105 28140
1396
228
10,06
Kaynak: Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
Yukarıdaki tabloda Kırklareli ili için yükseköğretim kurumlarından mezuniyet istatistiklerine
ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Tabloda 2008-2012 yıllarına ait bilgiler bulunmaktadır. Bu
bilgilere göre Kırklareli ilinde 2008-2012 yılları arasında yükseköğretim kurumlarından
mezuniyet sayıları artmıştır. 2008 yılından 2012 yılına gelindiği zaman 15 yaş ve üzeri nüfus
%2,95 artarken yüksekokul veya fakülte mezunu sayısı %62,16, yüksek lisans mezunu sayısı
%93,89 ve doktora mezunu sayısı ise %168,24 oranında bir artış göstermiştir. Buna göre
özellikle Kırklareli ilinde Üniversitenin gelişmesi yüksekokul ve fakülte, yüksek lisans ve
52
Lazonick, William, 2004, Indigenous Innovation and Economic Development: Lessons from China’s Leap into
the Information Age, Industry and Innovation, Sayı.11/4, s. 273.
137
doktora mezunu sayısının artmasında katkıda bulunmuştur. 2008 yılında Yüksekokul ve
fakülte mezunu oranı %6,6 seviyesinde iken 2012 yılında bu oran 10,06 seviyesine
yükselmiştir.
Tablo 169: Hayat Boyu Öğrenme ve Gençlik Programlarına Katılım (2009)
Hayat Boyu Öğrenme Programı (LLP)
Gençlik Programı
Başvuru
Başvuru Kabul
Kabul Sayısı Ödenek (€)
Ödenek ( € )
Sayısı
Sayısı Sayısı
3.273
763 25.771.078
1.639
421
7.012.256
Türkiye
40
15
433.675
9
3
41.456
TR21 Trakya
4
2
73.900
1
0
0
Kırklareli
Kaynak: Ulusal Ajans.
Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları, 1 Ocak 2007 tarihi itibariyle yeni bir döneme
girmiştir. 2013 yılı sonuna kadar sürecek yedi yıllık dönemi kapsayan Hayat Boyu Öğrenme
ve Gençlik Programları, önceki programlarda olduğu gibi AB üyesi ülkeler, EFTA ülkeleri ve
Aday Ülkelerin (Türkiye) katılımıyla gerçekleştirilecektir. Ayrıca, Batı Balkan ülkeleri ve
İsviçre'nin de önümüzdeki yıllarda programlara katılımı öngörülmüştür. Bu programlar
kapsamında Kırklareli ilini de kapsayan TR21 Trakya Bölgesi’nde hayata geçen 18 proje için
sağlanan ödenek Türkiye genelinde gerçekleştirilen projelere sunulan toplam ödeneğin
1,4%’ünü oluşturmaktadır. Kırklareli ilinde ise toplamda 4 proje hayat boyu öğrenme
programına başvurmuş, 2 proje kabul edilmiş ve € 73.900 ödenek sağlanmıştır, Gençlik
programlarına ise 1 proje başvururken herhangi bir proje kabul edilmemiştir.
Tablo 170: Kırklareli ilinin ÖSYS’de Başarı Durumu
Kırklareli
Başvuran
6.500
2010
Yerleşen
3.748
Başvuran
6.993
2011
Yerleşen
3.798
Kaynak: Sınav İstatistikleri, Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Sistemi (ÖSYS).
Tablo 170’te 2010 ve 2011 yıllarında Kırklareli ilinde ÖSYS’ye başvuran ve bir yüksek
öğretim kurumuna yerleşen adaylara ilişkin istatistiklere yer verilmiştir. Tablodaki bilgilere
göre 2011 yılında Kırklareli ilinde ÖSYS’ye başvuran adayların %54’ü bir yükseköğretim
kurumuna yerleşmiştir. 2011 yılında ÖSYS öğrenci yerleştirmelerinde Türkiye genelinde
Kırklareli ili 50. Sırada yer almaktadır. 2013 yılında ise YGS puan ortalamalarına göre illerin
başarı sıraları incelenecek olursa Türkiye genelinde Kırklareli ili ise 18. Sırada yer almıştır.
Kırklareli Üniversitesi’nde bütün programlar için eğitim dili Türkçedir.
4.3.1.2. Sermaye ve Destek
Bu bölümde Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerinin gerçekleştirilmesine destek olan kurumsal
kaynakların ve destek programlarının bölgesel varlığı analiz edilmiştir.
138
Ar-Ge ve inovasyon faaliyetleri için mevcut sermayeyi finansal rakamlarla tespit edebilmek
mümkün olmamıştır. TÜİK tarafından sunulan bir veri olmadığı gibi kurumlar da gizlilik
prensipleri doğrultusunda finansal bilgilerini kamuoyu ile paylaşmamaktadır. Bu nedenle
İldeki sermayeyi temsil etmesi açısından Ar-Ge merkezi belgesi almış firmaların sayısı ile
firmaların mal ve hizmet üretimlerinde kullandıkları teknoloji/bilgi yoğunluğuna göre
sınıflandırması verilmektedir. Teknoloji yoğun sektörlerin varlığı Ar-Ge ve inovasyon
faaliyetlerine destek verecek bir sermayenin mevcudiyetine işaret etmektedir.53
Tablo 171: Faaliyette Olan Ar-Ge Merkezleri, 2012
İşletme adı
Eczacıbaşı Zentiva Sağlık Ürünleri
054.MERKEZ.2009 Sanayi Ve Ticaret A.Ş.
Kodu
Sektörü
İlaç
Şehir
KIRKLARELİ
Kaynak: Ar-Ge Merkezleri, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Bilim ve Teknoloji Genel
Müdürlüğü.
Tablo 171’de faaliyette Kırklareli ilinde faaliyette olan AR-GE merkezlerine ilişkin bilgilere
yer verilmiştir. Tablodaki bilgilere göre Kırklareli ilinde faaliyette bulunan 1 adet AR-GE
merkezi bulunmaktadır.
AR-GE Merkezleri 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi
kanununda “Dar mükellef kurumların Türkiye’deki işyerleri dahil, kanuni veya iş merkezi
Türkiye’de bulunan sermaye şirketlerinin; organizasyon yapısı içinde ayrı bir birim şeklinde
örgütlenmiş, münhasıran yurtiçinde araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan ve en az
elli tam zaman eş değer Ar-Ge personeli istihdam eden, yeterli Ar-Ge birikimi ve yeteneği
olan birimleri” olarak tanımlanmıştır. Bu tanım içine girerek Ar-Ge merkezi belgesi alan 129
firmadan 1 tanesi Kırklareli ilindedir.
Tablo 172: Ar-Ge ve İnovasyon Faaliyetlerine Akademik Destek Verebilecek Üniversite
Birimleri
Bölümler
Bilgisayar Mühendisliği
Elektrik-Elektronik Mühendisliği
Elektronik
ve
Haberleşme
Makine Mühendisliği
Mühendisliği
Ziraat Mühendisliği
Kimya
Biyoloji
Fizik
Tıp Fakültesi
Teknopark
Kırklareli Üniversitesi
X
X
Kaynak: Bölge Üniversiteleri İnternet Sayfaları.
53
http://ekutup.dpt.gov.tr/ekonomi/tarih/tr/saygilis/bilgieko.pdf
139
Üniversitelerin kurumsal kapasitelerinin irdelendiği bu bölümde Ar-Ge ve inovasyon
faaliyetlerinde ihtiyaç duyulan uzmanlık alanlarının kurulu olduğu üniversiteler, öğretim
görevlisi başına öğrenci sayısı ve üniversitelerin uluslararası dergilerde yayınlanmış bilimsel
yayın sayısı incelenmiştir.
Kırklareli’de bulunan Kırklareli Üniversitesi 2007 yılında kurulmuştur. Bu üniversitemizde
bölgedeki Ar-Ge çalışmalarına katkıda bulunabilecek bölümlerin dökümü Tablo 172’de
verilmiştir.
Tablo 173: Öğretim Üyesi (Yrd. Doç., Doç. ve Prof.) Başına Düşen Öğrenci Sayısı
Yıl
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
TR
62
59
64
62
63
67
66
62
70
79
79
81
TR21
53
52
55
58
63
62
60
56
62
70
61
66
Kırklareli
33
35
32
33
33
31
31
33
30
26
26
26
Kaynak: Eğitim İstatistikleri, Bölgesel İstatistikler TÜİK.
90
80
70
60
50
TR
40
TR21
30
Kırklareli
20
10
0
Şekil 28: Toplam Öğretim üyesi Başına Düşen Öğrenci Sayısı(yeni kayıtlı+okuyan)
TR21 Trakya Bölgesi’ndeki ve Kırklareli’deki üniversitelerin henüz istenilen düzeye
gelemediğini gösteren diğer bir veri ise öğretim görevlisi başına düşen öğrenci sayısıdır. Son
140
yıllarda Kırklareli’de açılan üniversitenin Öğretim Üyesi kadrosunu arttırması sonucunda
Öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı giderek düşüş göstermiştir. Buda eğitimde kalitenin
artmasıyla sonuçlanacak bir gelişme olarak görülmektedir.
Üniversitelerin bilimsel verimliliklerinin önemli ölçütlerinden birisi de bilimsel yayınlardır.
Tablo 174: Yıllara Göre TR21 Trakya Bölgesi’ndeki ve Kırklareli’deki Bilimsel Yayın
Sayıları, 2010
2005
16.713
232
2006
18.917
258
Türkiye
TR21 Trakya
TR21 Trakya/Türkiye oranı
1,39
1,36
(%)
0
1
Kırklareli Üniversitesi
Kaynak: Yayın İstatistikleri, ISI Web of Knowledge.
2007
21.943
376
2008
22.738
349
2009
26.614
410
Nisan
2010
8.684
142
1,71
0
1,53
5
1,54
6
1,64
2
Kırklareli ilinde Bilimsel yayın sayılarına bakıldığında 2008 yılından sonra bir artış eğilimine
girdiği ancak diğer iller ile karşılaştırıldığında çok düşün kaldığı görülmektedir. Kırklareli’de
özellikle üniversite’nin gelişmesi ile bu sayının artış göstereceği düşünülmektedir.
4.3.1.3. İşbirliği ve Girişimcilik
Paydaşlar arasındaki işbirliği ve inovasyon hedefli girişimcilik, kaynakların
etkinleştirilmesinde kullanılan araçlar arasındadır. Bu doğrultuda İşbirliği ve Girişimcilik
göstergesini izlemek ve değerlendirmek için ‘Ar-Ge ve inovasyon destek programlarına
yapılan başvuru sayısı’, ‘bilimsel ve teknolojik işbirliği ağları ve platformları’ ve
‘TÜBİTAK’da görev (hakem/panelist) alan öğretim görevlisi sayısı’ belirlenen ölçütlerdir.
TÜBİTAK TEYDEB 2006-2011 yılları birikimli istatistiklerine göre özel sektöre yönelik ArGe ve yenilik destek programlarına başvuru bakımından Kırklareli ili %0,4’lük oran ile 20.
sırada yer alarak en çok başvuru yapan 20 il içerisine girmiştir. Kırklareli İlinde TÜBİTAK
TEYDEB Destek Programları kapsamında en çok başvuru yapılan sektörler ve yüzdeleri
sırasıyla Kimya (21%), Tekstil (21%), Biyoteknoloji (16%), Tarım ve Gıda (11%), Makine ve
İmalat (11%) olarak gerçekleşmiştir.
TR21 Trakya Bölgesi’nden TÜBİTAK TEYDEB’e yapılan başvuruların sayısı tablo 175’te
özetlenmiştir. Tablo’daki bilgilere göre Kırklareli’de TÜBİTAK TEYDEB Desteklerine
Başvuran ve Desteklenen Firmaların yıllara göre dağılımının dalgalı bir seyir izlediği
görülmektedir.
141
Tablo 175: TÜBİTAK TEYDEB Desteklerine Başvuran ve Desteklenen Firma Dağılımı
Başvuran Firma
2006
Kırklareli
TR21
Desteklenen Firma
2007
6
2006
Kırklareli
TR21
2008
4
12
2007
9
2009
25
2008
7
20
2010
3
18
2011
2
8
2009
40
2010
4
21
5
26
2011
2
12
6
32
2006-2011
Toplam
11
69
2006-2011
Toplam
19
134
Kaynak: TEYDEB, TÜBİTAK.
TÜBİTAK TEYDEB Desteklerine Başvuran ve Desteklenen Proje Dağılımı da TÜBİTAK
TEYDEB Desteklerine Başvuran ve Desteklenen firma dağılımında olduğu gibi yine dalgalı
bir seyir izlediği Tablo 176’dan görülmektedir.
Tablo 176: TÜBİTAK TEYDEB Desteklerine Başvuran ve Desteklenen Proje Dağılımı
Proje Başvurusu
Kırklareli
TR21
Desteklenen Proje
Kırklareli
TR21
2006
2007
2008
2009
2010
2011
9
7
20
41
4
21
2
12
6
32
2006
2007
2008
2009
2010
2011
7
4
10
2
22
3
11
7
3
15
2006-2011
Toplam
19
135
2006-2011
Toplam
12
72
Kaynak: TEYDEB, TÜBİTAK.
Kırklareli ilinde 2006-2011 yılları arasında TÜBİTAK TEYDEB programında desteklenen
projelerin elde ettiği toplam hibe destek tutarı 2,048 Milyon TL ve proje başına ortalama hibe
destek tutarı 0,23 Milyon TL olarak gerçekleşmiştir.
142
Tablo 177: TÜBİTAK TEYDEB Hibe Destek Tutarı ve Proje Başına Düşen Ortalama
Destek Tutarı Dağılımı
Hibe Destek Tutarı (milyon TL) (cari)
Kırklareli
TR21
Proje başına düşen ortalama hibe
destek tutarı (milyon TL) (cari)
Kırklareli
TR21
20062006 2007 2008 2009 2010 2011 2011
Toplam
0,44 0,37 1,23 0,008 2,048
2,92 2,87 1,67
4
4,66 1,558 17,678
20062006 2007 2008 2009 2010 2011 2011
Toplam
0,09 0,12 0,25 0,004 0,23
0,97 0,41 0,21 0,46 0,45 0,114 0,29
Kaynak: TEYDEB, TÜBİTAK.
Tablo 178: TÜBİTAK TEYDEB Destek Programları Kapsamında Desteklenen
Projelerin Ortalama Süresi (ay)
Ortalama Proje Süresi (ay)
20
16
Kırklareli
TR21
Kaynak: TEYDEB, TÜBİTAK.
Kırklareli ilinde TÜBİTAK TEYDEB Destek Programları kapsamında Desteklenen Projelerin
Ortalama Süresi TR21 Trakya Bölgesi ve Türkiye ortalaması olan 16 aydan fazla olarak 20
aydır.
Kırklareli Üniversitesi ve TR21 Trakya’dan TÜBİTAK ARDEB’e yapılan başvurularla ilgili
bilgi aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
143
Tablo 179: Kırklareli Üniversitesi ve TR21 Trakya Bölgesi’nde Yıllara Göre ARDEB’e
Önerilen Proje Sayısı
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Kırklareli
Üniversitesi (KÜ)
TR21
TR içindeki payı
0
0
0
0
0
0
0
6
4
1
4
5
8
28
29
46
42
64
64
55
0,48%
0,30%
0,20%
0,71%
0,59%
0,96%
0,90%
1,31%
1,32%
0,96%
Kaynak: ARDEB, TÜBİTAK.
Tablo 179’daki Kırklareli Üniversitesi ve TR21 Trakya Bölgesi’nde yıllara göre ARDEB’e
önerilen proje sayılarına ilişkin bilgilere göre Kırklareli Üniversitesinden gerçekleşen
başvuruların yıllar itibari ile azalma gösterdiği görülürken TR21 Trakya Bölgesi’nde
ARDEB’e önerilen proje sayısının Türkiye geneli içindeki payının oldukça düşük olduğu
gözlenmektedir.
Bölgedeki bilimsel projelere akademik danışmanlık yapabilecek insan kaynağını temsil
etmesinin yanı sıra bu insan kaynağının aktif katılımcılığını göstermesi nedeniyle
TÜBİTAK’da görev alan öğretim görevlilerinin sayısı takip edilmesi gereken bir ölçüttür.
Tablo 180: TÜBİTAK'da Görev (Hakem) Alan Öğretim Görevlisi Sayısı
Kırklareli
Üniversitesi
Yıl
2007
2008
2009
2010
Hakem Sayısı
Türkiye Sıralaması
0
0
1
1
97
115
Kaynak: Hakem İstatistikleri, TÜBİTAK.
144
Kırklareli üniversitesinde 2009 ve 2010 yıllarında TÜBİTAK’da 1 adet öğretim görevlisi yer
alırken bu yıllarda üniversite bu rakamlarla Türkiye sıralamasında 97. ve 115. sırada yer
almıştır.
4.3.1.4. Sınaî Haklar
Endüstriyel yeniliklerin mülkiyet hakkına sahip olmak için yapılan patent, faydalı model ve
endüstriyel tasarım başvuruları bölgede sürdürülen yenilikçi faaliyetlerin yoğunluğu hakkında
fikir verici olacaktır. Aşağıdaki tabloda Kırklareli ilinden yapılan başvuruların ve tescillenen
başvuruların sayısı verilmektedir.
Tablo 181: Patent, Faydalı Model ve Endüstriyel Tasarım Başvurularının Yıllara Göre
Kırklareli
Dağılımı
2005
Başvuru 1
0
Patent
Tescil
Başvuru 0
Faydalı
0
Model
Tescil
Endüstriyel Başvuru 15
11
Tasarım
Tescil
2006
4
1
2
0
1
1
2007
8
0
4
1
7
6
2008
1
0
4
4
2
2
2009
10
0
4
2
4
3
2010
12
0
3
5
5
6
2011
6
1
6
4
3
2
2012
8
4
3
3
1
3
Kaynak: Başvuru ve Tescil İstatistikleri, Türkiye Patent Enstitüsü.
Kırklarerli ilinde Patent, faydalı model başvurularında ve tescillenen başvuru sayısında yıllar
itibari ile dalgalı bir eğilim görülse de endüstriyel tasarım başvuru ve tescil sayılarında yıllar
itibari ile bir azalma meydana geldiği görülmektedir.
4.3.2. Performans Göstergeleri
4.3.2.1. Yenilikçi KOBİ’ler
Tablo 182: ARDEB'in Desteklediği Proje Sayısı
Kırklareli Üniversitesi
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
0
0
0
0
0
0
1
Kaynak: ARDEB, TÜBİTAK.
145
TÜBİTAK ARDEB tarafından 2006 – 2012 yılları arasında desteklenen projelerin sayısı
Tablo 182’de verilmiştir. Tablodaki bilgilere göre Kırklareli Üniversitesinde ARDEB
tarafından desteklenen proje sayısı 2012 yılında yalnızca 1 olarak gerçekleşmiştir.
5.
ÇEVRE
Bilindiği üzere çevre sorunu denildiğinde öncelikle yer altı ve yer üstü sularının kirliliği ve
bunu meydana getiren atıkların depolanması, geri kazanımı ve yok edilmesi ile toprak, hava
ve gürültü kirliliği anlaşılmaktadır.
Bu bölümde çevre yönünden mevcut durum sıvı, katı ve endüstriyel atık yönetimi, hava
kirliliği orman ve biyolojik çeşitlilik yönünden incelenecektir.
5.1.
Su ve Atıksu Yönetimi
5.1.1. İlin Su Kaynakları Potansiyeli
Kırklareli ili Meriç-Ergene Havzası içerisinde yer almaktadır. İl toplam yıllık 1.262 hm3/yıl su
potansiyeline sahiptir ve bunun %90’ı yerüstü suyundan %10’u ise yer altı suyundan
karşılanmaktadır.
Tablo 183: Kırklareli İli Toplam Su Potansiyeli Dağılımı, 2013
Yerüstü Suyu
Yeraltı Suyu
Toplam Su Potansiyeli
Bölge Toplam Su Potansiyeli
Doğal Göl Yüzeyleri
Baraj Rezervuar Yüzeyleri
Gölet Rezervuar Yüzeyleri
Akarsu Yüzeyleri
Toplam Su Yüzeyleri
Birim
hm /yıl
hm3/yıl
hm3/yıl
hm3/yıl
ha
ha
ha
ha
ha
3
Kırklareli
1.137,0 (%90)
125 (%10)
1.262 (%100)
1.262
363,0
1.907,0
54,0
114,0
2.438,0
Kaynak: Su İstatistikleri, DSİ.
Kırklareli ilinin yer altı suyu potansiyelinin kullanımına göz atıldığında 125 hm3/yıl’lık
toplam yer altı rezervinin %19,6 oranı sulamaya ve %48,32 oranı ise içme, kullanma ve
sanayiye tahsis edilmiştir.
146
Tablo 184: Kırklareli İli Yeraltı Suyu Potansiyelinin Kullanımı, 2013, (hm3)
Kırklareli
Rezerv Su Potansiyeli
125,0
Fiili Tahsis Toplamı
84,9
Fiili tahsis (Sulama)
24,5
Fiili tahsis (içme+kullanma+Sanayi)
60,4
Kalan yer altı suyu
40,1
Kaynak: Su İstatistikleri, DSİ.
5.1.2. Atıksu Yönetimi
Kırklareli’de kıt su kaynaklarının plansız kullanılması yanında, atık su yönetimi ile ilgili
olarak da ciddi sorunlar mevcuttur. İlde su kirliliği çevre sorunları içersinde en önemli
olandır. Evsel sıvı atık, evsel katı atık, sanayi atıkları, zirai faaliyetler kaynaklı kirlilik, su
kaynaklarını ciddi boyutta etkilemiştir.
Ergene Havzası’nın özellikle doğu bölümünde sanayi yoğunluğu yaşanmaktadır. Havzada çok
sayıda sanayi tesisinin varlığı Bölgeye büyük bir nüfus yükü bindirmektedir. Nüfus
yoğunluğu yaşanan bölgelerde evsel nitelikli atık suların havza kirliliğine önemli ölçüde etkisi
olmaktadır. Bu noktada belediyelere ait evsel nitelikli atık su arıtma tesisleri büyük önem
kazanmaktadır.
Bu çerçevede Kırklareli’deki Belediyelerin sahip oldukları mevcut atıksu arıtma tesisleri son
derece yetersiz olmakla beraber son yıllarda arıtma tesislerinin kurulmasına yönelik
çalışmalar hızlanmıştır.
Aşağıdaki tabloda, belediyeler bazında günlük deşarj olunan atık su miktarı ve belediyelerin
sahip olduğu atıksu arıtma tesislerine ilişkin veriler yer almaktadır.
Tablo 185: Kırklareli İli Atıksu Yönetimi (2010)
YIL
Kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen belediye nüfusunun toplam
belediye nüfusuna oranı (%)
Belediyelerde kişi başı günlük atıksu miktarı (litre/kişi-gün)
Belediyelerde kanalizasyon şebekesinden deşarj edilen atıksu miktarı
(1000 metreküp/yıl)
Belediyeler tarafından arıtılan atıksu miktarı (1000 metreküp/yıl)
2006
2008
2010
89
131
95
118
94
126
11132 10704
50
30
11471
30
Belediyelerdeki toplam atıksu arıtma tesisi sayısı
1
1
1
Belediyelerdeki biyolojik atıksu arıtma tesisi sayısı
Kaynak: Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
1
1
1
147
Kırklareli ilinde de sadece İğneada Belediyesi atık su arıtma tesisine sahiptir. Kırklareli’nde
evsel nitelikli atıksular kolları yoluyla Ergene Nehri’ne deşarj edilmektedir.54
5.1.2.1.
Kırklareli İlindeki Kirlenme Nedenleri
Yer altı ve yer üstü suları pek çok farklı sebeple kirliliğe maruz kalabilmektedir. Kırklareli İli
açısından incelendiğinde öne çıkan nedenler aşağıdaki tabloda başlıklar halinde yer
almaktadır.
Tablo 186: İl Sınırları İçerisinde Kirliliğe Maruz Kalmış Su Kaynaklarının Kirlilik
Nedenleri, 2010
İller
Su Kaynağı
Kirlenme Nedenleri
Evsel Sıvı Atıklar Sanayi Atıkları
Zirai Faaliyetler
Kırklareli
Ergene
Uğurludere
Büyükkarıştıran
Deresi
Soğucakdere
Pınarhisar Deresi
Şeytandere
Çimenlidere
Bağlıcadere
İncidere
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Kaynak: Çevresel Etki Değerlendirilmesi ve Planlama Genel Müdürlüğü, Çevre Envanteri Dairesi
Başkanlığı, Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Envanteri Değerlendirme Raporu.
Kırklareli, TR21 Trakya Bölgesi’nde Tekirdağ’dan sonra sanayinin en çok geliştiği ildir.
Evsel nitelikli atık su (5.000 m3/gün) gibi, endüstriyel atık su da (30.000 m3/gün) Ergene
Nehri’ne boşaltılmaktadır.
Kırklareli Merkez İlçe’de su kirliliğinin nedenleri, yerleşim yerlerinde evsel nitelikli atık
suların arıtılmaması, zirai mücadele ilaçlarının kontrolsüz kullanımı, kimyasal gübre
kullanımı, arıtma tesisi kapasite ve verimlerinin yetersiz olması, arıtma tesisinde görevli olan
personelin yetersiz olmasıdır. Lüleburgaz, Babaeski, Pınarhisar, Vize, Pehlivanköy,
Demirköy, Kofçaz ilçelerinde evsel nitelikli atık suların arıtılmaması, zirai mücadele
ilaçlarının kontrolsüz kullanımı, kimyasal gübre kullanımı su kirliliği yaratan ortak
nedenlerdir.55
54
1/100 000 Ölçekli TR21 Trakya alt bölgesi ergene Havzası revizyon Çevre Düzeni Planı Plan Analitik Raporu,
Ağustos 2009
55
TC. Çevre ve Orman Bakanlığı, Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Değerlendirme Raporu (2007-2008),
Ankara 2010
148
5.2.
Katı Atık Yönetimi
Atık yönetimi; atıkların toplanması, taşınması, bertaraf edilmesi ve geri kazanımını içeren
süreçlerinin tamamına verilen isimdir.56 Katı atıklar; evsel, tıbbi, endüstriyel, tehlikeli atıklar
vb… gibi farklı kategorilere ayrılmaktadır.
Günümüzde katı atıklar artık yerleşim yerlerinden uzak bir yerde bertaraf edilmesi gereken bir
atık türü olmaktan çok toplama, taşıma, geri kazanım ve bertaraf gibi birçok farklı unsuru
içine alan bir yönetim sistemini zorunlu kılmaktadır. Artan nüfus, gelişen sanayileşme ve
yükselen hayat standardı sonucunda üretilen katı atıkların miktarlarında da artış gözlenmiş ve
kompozisyonları değişmiştir. Atık kompozisyonlarındaki değişim daha çok kâğıt, karton,
cam, metal ve plastik gibi geri dönüşebilir atıkların çöp içindeki oranının artışı; organik
atıklar ile kül ve cüruf oranlarının azalışı şeklinde olmuş sonuç itibarıyla miktarları gittikçe
artan katı atıklar önemli bir çevre sorunu haline gelmiştir.
Katı Atıklar vahşi depolandığında halk sağlığı açısından tehlike oluşturması, haşerelerin
artması, metan gazı sıkışması sonucu patlama ve yangın, yer altı sularının kirlenmesi gibi
sorunlar oluşturmaktadır. TR21 Trakya Bölgesi’nde, faaliyete düzenli katı atık birlikleri de
bulunmakla birlikte genel olarak katı atık birliklerinin birçoğunun halen katı atık düzenli
depolama tesislerini faaliyete geçirememeleri nedeniyle Bölgedeki il ve ilçelerin büyük bir
çoğunluğunda vahşi depolama yapmakta ve buda atık depolama ve bertarafı konusunda ciddi
sorunlar yaratmaktadır.
Vahşi depolama sahalarının çoğunda sızıntı suyu kontrolü ve gaz çıkışı konularında hiçbir
önlem alınmamakta ve sızıntı suları yer altı sularına karışmaktadır. Birçok belediye bahar
aylarında böceklenmeyi engellemek amacıyla ilaçlama yapmaktadır. Çok az sayıda
belediyede tıbbi atıklar ve evsel atıklar ayrı toplanmaktadır. Ayrıca meteorolojik olaylar
sebebiyle çöplerin dağılmasını engellemek amacıyla depolama alanının etrafı çit ile çevrilmek
zorundadır. Bu konuda da Bölgede büyük eksiklik yaşanmaktadır. Vahşi depolama
alanlarında katı atıkların içinden süzülen sızıntı suları, bir takım kimyasal, biyolojik ve
fiziksel olaylara maruz kalarak oluşur ve katı atıkların muhtevasından kaynaklanan çok
sayıdaki kirletici bileşik ve elementi içerir. Bu kirleticiler yeraltı sularına sızarak ciddi
boyutlarda kirliliğe neden olurlar.
Aşağıdaki tabloda Kırklareli ilinde bertaraf yöntemine göre katı atık yönetimine ilişkin
bilgilere yer verilmiştir.
56
AB atık çerçevesi yönetmeliği
149
Tablo 187: Bertaraf Yöntemine Göre Katı Atık Yönetimi (2010)
Atık hizmeti
Atık hizmeti
verilen
verilen
Atık hizmeti
nüfusun
Toplanan
nüfusun
Bölge Adı
Verilen
belediye
atık miktarı
toplam nüfus
Belediye sayısı
nüfusu
(1000 ton)
içinde oranı
içinde oranı
(%)
(%)
Kırklareli
26
80
100
144
Kişi başı
ortalama belediye
atık miktarı
(kg/kişi-gün)
1,49
Kaynak: Bölgesel İstatistikler, TÜİK.
Türkiye genelinde 1,14 kg olan günde ortalama kişi başına düşen atık miktarı, Kırklareli
ilinde 1,49 kg olup Türkiye ortalamasının üzerindedir. Bu durum Bölgede katı atıkların
önemli bir sorun teşkil ettiğini gözler önüne sermektedir.
Katı atık bertaraf tesisleri düzenli depolama, yakma, kompost ve geri kazanım yoluyla atıkları
bertaraf etmek amacıyla düzenlenmiş yerlerdir. Bölgede düzenli depolama alanlarının
faaliyete geçmesi zaman periyodu olarak; belediyelerin oluşturduğu birliklerin kurulması ve
bunların tüzüğünün Bakanlar Kurulu’nca onaylanmasıyla başlayan yer belirleme süreci,
Çevresel Etki Değerlendirme süreci ve ihale süreci ve inşaat aşaması olarak özetlenebilir.
5.2.1. Katı Atık İşleme, Bertaraf ve Geri Kazanım Tesisleri
Kırklareli ilinde KIRKKAB I ve KIRKKAB II olmak üzere 2 adet katı atık yönetim birliği
kurulmuştur.
Tablo 188: Kırklareli İli Katı Atık Yönetimi
Katı Atık Yönetim Birlikleri İştirak Eden Belediyeler
KIRKKAB I
KIRKKAB II
Düzenli Katı Atık Alanının
Mevcut Durumu
Kırklareli Merkez, Kofçaz,
Demirköy,
Pınarhisar,
Kıyıköy, İğneada, Sergen, İşletme Safhasında
Yenice, Kaynarca, Üsküp,
Kavaklı, İnece, Karahalil
Lüleburgaz, Babaeski, Vize,
Pehlivanköy,
Alpullu,
B.Mandıra, Sinanlı, Sakızköy,
Mahkemelik Durumda
Ahmetbey,
Evrensekiz,
Büyük Karıştıran, Çakıllı,
Kırıkköy
Kaynak: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
150
Aşağıdaki tabloda, Kırklareli ilinde oluşturulan Katı Atık Yönetim Birlikleri ve bunların
mevcut durumu yer almaktadır. Bunlardan Kırklareli Yerel Yönetimleri Katı Atık Tesisleri
Yapma ve İşletme Birliği (KIRK-KAB 1)’nin düzenli katı atık depolama alanı KırklareliPınarhisar yolu güzergahında, kırmızı yar mevkiindeki Kırklareli Belediyesinin mülkiyetinde
bulunan 150.000 m2 alanda işletmededir. İşletmede olan 1 no’lu Lot’un alanı 2,7 hektar
büyüklüğündedir. Kırklareli 2. Grup Yerel Yönetimleri Katı Atık Tesisleri Yapma ve İşletme
Birliği (KIRK-KAB 2)’nin düzenli katı atık depolama tesisi şu anda mahkemelik durumdadır.
5.2.1.1. Evsel Katı Atıklar
Hayat standardındaki yükselme, teknolojik gelişmeler ve tüketim kalıplarındaki değişimler
sonucu evsel katı atıklar gün geçtikçe hem miktar hem de hem de çeşit olarak artmaktadır.
Kırklareli İlinde evsel katı atık miktarı 2010 TÜİK verisinden hesaplanarak 496 ton/gün
olarak bulunmaktadır.
5.2.1.2. Tıbbi Atıklar
2008 Kasım’ında Çevre ve Orman Bakanlığınca hazırlanan Ergene Havzası Koruma Eylem
Planı’nda Babaeski, Kofçaz, Pehlivanköy ilçe merkezlerinde Tıbbi atıkların kireçleme
yapılmadan gömüldüğü belirtilmiştir. Bununla birlikte pek çok depolama alanında gaz çıkışı
sağlayacak bacaların bulunmadığı ve uçucu atıkların etrafa yayılmasını engelleyici çit vs…
olmadığı tespit edilmiştir. İllerde toprak kirliliğinin öncelikle sanayi kaynaklı ve vahşi
depolama sonucu olduğu belirlenmiştir.57
Tablo 189: Tıbbi Atık Verileri
Kırklareli
Tıbbi Atık
Miktarı(Ton/yıl)
Bertaraf Yöntemi
Lisanslı Tıbbi Atık
Toplama Aracı
410
Kireçle gömme
Var
Kaynak: Tıbbi Atık 2011 Yılı Durum Raporu, Çevre Yönetimi GM, Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı
Tablo 189’da Tıbbi Atık 2011 yılı Durum Raporuna göre bazı tıbbi atık bilgilerine yer
verilmiştir. Çevre ve Orman Bakanlığı Atık Yönetimi Eylem Planı’nda tıbbi atıkların
Kırklareli’de hizmete giren katı atık düzenli depolama tesisinden Tekirdağ’da düzenli
depolanarak bertaraf edilmesi Kırklareli’de ise sterilizasyon tesisi kurulması öngörülmüştür.
İlde sterilizasyon ve düzenli depolama uygulamaları ve kapasitesi yaygınlaştıkça özel
çukurlarda kireçleyerek gömmek suretiyle bertaraf yöntemi artık terk edilmiş olacaktır.
5.3.
Hava Kalitesi
Genel anlamda hava kirliliğinin temel sebeplerini ısınmadan, sanayiden ve motorlu taşıtlardan
kaynaklanan etmenler meydana getirir. Tablo 190’da Çevre ve Orman Bakanlığı ‘Temiz Hava
57
Türkiye Çevre Sorunları ve öncelikleri envanteri değerlendirme raporu 2007-2008, Ankara 2010
151
Eylem Planı’ raporuna göre Kırklareli İlinde bulunan ilçelerin hava kirlilik derecelerine ilişkin
bilgilere yer verilmiştir.
Tablo 190: Kırklareli İlinde Yer Alan İlçelerin Kirlilik Dereceleri, 2010
İller
I. Grup Kirli İl/İlçeler
II. Grup Kirli İl/İlçeler
Kırklareli
Lüleburgaz
Merkez, Diğer İlçeler
Kaynak: Temiz Hava Eylem Planı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü.
Bu bilgilere Kırklareli ilinde 1. Grup kirli ilçeler sınıfında yalnızca Lüleburgaz ilçesi yer
almakta olup diğer bütün ilçeleri 2. Grup kirli ilçeler arasındadır.
Kırklareli ilinde hava kalitesi ölçümü Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Marmara Bölge Temiz
Hava Merkezi Müdürlüğü tarafından Kırklareli İlinde Merkez ilçe, Lüleburgaz İlçesi ve
İğneada Beldesinde bulunan ölçüm istasyonlarında gerçekleştirilmektedir. Kırklareli ilinde
mevcut istasyonlardaki ölçümlere göre hava kirliliğinin özellikle sonbahar-kış sezonunda
daha yüksek değerler aldığı görülmektedir.
Tablo 191: Kırklareli İli Kış Sezonu Kükürtdioksit ve Partiküler Madde Ortalamaları
2012-2013
Kırklareli
PM10 (partiküler
Sezonu Ortalaması
madde-duman)
Kış Kış
Sezonu
(kükürtdioksit)
Ortalamaları
SO2
Değer
TR
Sıralaması
Değer
TR
Sıralaması
52
82
14
44
Kaynak: Kirlilik İstatistikleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü verilerine göre 2012-2013
kış sezonunda Kırklareli ilinde kış sezonu ortalamalarının PM10 parametresinde 2012-2013
kış sezonu için 90 µg/m3 olan Uzun Vadeli Sınır Değerini (UVS) ve SO2 parametresinde 125
µg/m3 olan UVS değerini aşmadığı görülmektedir.
Hava kirliliğine neden olan kaynaklar arasında Kırklareli’nde trafik ilk sırada yer almıştır,
kirliliğe neden olan suni faktörlerde ise ilk sıra Kırklareli’nde kullanılan yakıtlar olarak
belirtilmiştir58. Ancak tüm bu faktörlerin sorunun tek başına kaynağı olduğu düşünülmemeli
diğer faktörlerin de olabileceği unutulmamalıdır. Yine adı geçen raporda hava kirliliğinin
giderilmesi hususunda karşılaşılan güçlükler Kırklareli de personel yetersizliği ve yeterli
58
Türkiye Çevre Sorunları ve öncelikleri envanteri değerlendirme raporu 2007-2008, Ankara 2010
152
denetim yapılamaması olarak ortaya çıkmıştır. Bunların ışığında İlde evsel ısınmada kömür
gibi hava kirliliğine sebep olan yakıtlar yerine doğalgaz gibi ısınma kaynaklarının
kullanılması ve gerekli denetimlerim belediyelerce yapılması hava kirliliğinde hissedilir bir
düşüş meydana getirecektir. Fakat artan nüfus, kontrolsüz endüstriyel ve kentsel büyüme bu
konuda sorunların devamlı sürmesine sebep olmaktadır, bu nedenle sanayi tesislerinin uygun
yerlerde kurulması, özellikle evsel ısınmada doğalgaz kullanımının yaygınlaşması, planlı
kentleşme, etkili denetim mekanizmalarının oluşturulması da hava kirliliğini azaltma
konusunda yapılması gerekenlerin başında gelmelidir.
5.4.
Ormanlar ve Tabiat Varlıları
Çevresel zenginlik açısından önemli yer tutan ormanlar 6831 sayılı Orman Kanuna tabi olan
alanlardır. Kırklareli ilinde 2 nemli orman sahası mevut olup bunlar; Istranca Nemli Ormanlar
Sahası ve Longoz Ormanları’dır. Bunların yanında yer yer kuru orman sahaları da
bulunmaktadır. Kırklareli ilinin %34’ü orman alanlarıyla kaplıdır ve ilin orman varlığı
Türkiye ortalaması olan %26’nın Üzerindedir.59
Orman alanları, milli parklar, tabiat parkları, tabiatı koruma yerleri ve yaban hayatını
geliştirme sahaları bölgelerin koruma alanlarıdır. Türkiye genelinde 40 milli park, 31 tabiat
koruma alanı, 107 tabiat anıtı, 80 yaban hayatını geliştirme sahası ve 184 adet tabiat parkı
bulunmaktadır. Kırklareli İlinde bulunan koruma alanları ise tablo 192’de gösterilmiştir.
Tablo 192: Kırklareli İlinin Koruma Alanları, 2013
İl
Kırklareli
İlçe
Demirköy
İl
Kırklareli
İlçe
Kavaklı
Kırklareli
Kırklareli
Demirköy
Demirköy
Kırklareli
Vize
Milli Parklar
Adı
İğneada Longoz Ormanları
Tabiat Parkları
Adı
Kavaklımeşe Korusu
Sulak Alanlar
İğneada Longozu
Dupnisa Mağarası
Tabiat Koruma Alanları
Kasatura Körfezi
Alanı (ha)
3155
Alanı (ha)
35,55
329
Kaynak: Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Orman ve Su işleri Bakanlığı.
Tablodaki bilgilere göre Kırklareli İlinde 1’i milli park, 1’i tabiat parkı, 2’si sulak alan ve 1’i
tabiat koruma alanı olmak üzere 4 adet koruma alanı bulunmaktadır.
Kırklareli orman varlığı açısından oldukça zengin bir ildir. Kırklareli ilinde 2008 yılı içinde,
yakacak odun üretimi 451.050 ster, toplam endüstriyel odun üretimi ise, 204.935 m 3
civarındadır.60
59
60
Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı TR2 Batı Marmara Master Planı, 2007
TC. Kırklareli Valiliği İl Çevre Orman Müdürlüğü, Kırklareli İli Çevre Durum Raporu, 2008
153
5.5.
Ormanlar ve Tabiat Varlıları
Kırklareli İlinde mevcut çevresel sorunların iller itibarıyla önem sırasına göre sıralanması
şeklinde oluşturan tablo aşağıda yer almaktadır.
Tablo 193: 2007-2008 Döneminde Kırklareli İlinde Yer Alan İllerin Çevre Sorunlarının
Sulak Alan Kayıpları
6
Biyolojik Çeşitlilik ve
Habitat Kaybı
5
Koku Problemi
8
Mera Tahribatı
7
Kıyı Tahribatı
Görsel Kirlilik
3
Plansız Kentleşme
Gürültü Kirliliği
4
Asit Yağmurları
Atıklar
1
Erozyon
Toprak Kirliliği
2
Orman Tahribatı
Su Kirliliği
Kırklareli
Hava Kirliliği
Öncelik Sırası
Kaynak: Çevresel Etki Değerlendirilmesi ve Planlama Genel Müdürlüğü, Çevre Envanteri Dairesi
Başkanlığı, Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Envanteri Değerlendirme Raporu.
Tablodan da görüleceği üzere, Kırklareli ilinin en önemli 3 çevre sorunu su kirliliği, hava
kirliliği
ve
atıklar
olarak
sıralanabilir.
154
EK-1: TR21 Trakya Bölgesi Yer altı Alt Havzaları ve Rasat Kuyu Haritası
Kaynak: DSİ.
155
Trakya Kalkınma Ajansı
Ertuğrul Mah. İskele Cad.
No: 12 Tekirdağ
E-Posta: [email protected]
Telefon : 0.282 263 37 37
Faks
: 0.282 263 10 03
Edirne Yatırım Destek Ofisi
Edirne Ticaret ve Sanayi Odası, I. Murat
Mahallesi, Talatpaşa Caddesi, No: 80,
Kat: 3 EDİRNE
Telefon : 0.284 225 10 03
Faks
: 0.284 225 10 03
Kırklareli Yatırım Destek Ofisi
Karakaş Mah. Zincirlikuyu Cad. Ferah 1
Apt. No: 60 Zemin Kat KIRKLARELİ
Telefon : 0.288 214 25 25
Faks
: 0.288 214 70 80

Coğrafya 7 - İhtiyaç Yayıncılık

Kırklareli İli Yatırım Tanıtım ve Destek StratejisiKırklareli YDO

ÇED Raporu - Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Kırklareli Doğa Turizmi Master Planı

1-Sözleşmeyi kim/kimler hazırlamıştır

30.09.2014 - ÜLKER | Bisküvi Sanayi A.Ş.

2014 mali yılı performans programı

Chapter 15

HAYVANLARA YÖNELİK İŞLENEN SUÇLAR Crimes

İDARÎ YARGI MUHTEMEL MÜNHAL LİSTESİ