- - - - - - - -,-
KEiB / BDT Araştırma Dizisi No : 1
R
s
iSTANBUL TicARET ODASı
YAYıN NO : 1993 - 10
L
)
KEİB / BDT Araştırma Dizisi No : 1
RUSYA
Hazırlayanlar
Prof. Dr. O S M A N Z. O R H A N
ÖZLENEN SEZER
kinci Baskıyı Hazırlayan
ÖZLENEN SEZER
İSTANBUL TİCARET ODASI
Y A Y İ N N O : 1 9 9 3 - 10
i
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
j
J
İÇİNDEKİLER
Sayfa
İKİNCİ B A S K I İÇİN
SUNUŞ
DEĞERLENDİRME
1. ÜLKE VE T O P L U M .
1.1. Coğrafi Yapı
1.2. D e m o g r a f i k Y a p ı
2
1.3. T a r i h i v e S i y a s i Y a p ı
2
1.4. İdari Y a p ı
4
2. E K O N O M İ K D U R U M
5
2.1. Genel Ekonomi
5
2 . 2 . T a r ı m , O r m a n c ı l ı k , Balıkçılık
9
2.3. İmalat Sanayi
10
2.4. Madencilik
11
2.5. Bütçe
11
2.6. Ödemeler Bilançosu
12
2.7. Bankacılık
13
3. DIŞ T İ C A R E T
15
3 . 1 . G e n e l Dış T i c a r e t
15
3.2. İhracat
16
3.3. İthalat
17
3 . 4 . T ü r k i y e - R u s y a T i c a r i İlişkileri
18
4= P İ Y A S A N I N Y A P I S I
23
4 . 1 . P i y a s a H a k k ı n d a G e n e l Bilgiler
23
4.2. Dağıtım Kanalları
26
4.3. Satış Kanalları
26
5. M E V Z U A T
29
5 . 1 . Dış T i c a r e t R e j i m i
29
5.2. Kambiyo Mevzuatı
30
5.3. Gümrük Rejimi
31
5.4. Vergi Mevzuatı
31
5.5. Y a b a n c ı S e r m a y e
33
5.6. Şube ve Temsilcilik
36
5 . 7 . S t r a t e j i k İ h r a ç M a l l a r ı Listesi
37
5 . 8 . G e ç i c i G ü m r ü k V e r g i s i Tarife O r a n l a r ı
38
5 . 9 . R u s y a ' y a İ t h a l a t ı n d a G ü m r ü k V e r g i s i n d e n Muaf Ü r ü n l e r i n L i s t e s i
38
5.10. Rusya'ya İthalatında Uygulanacak Tüketim Vergisi Oranları
39
5 . 1 1 . R u s y a ' y a İ t h a l a t ı n d a KDV U y g u l a n m a y a c a k Ü r ü n l e r L i s t e s i
40
5.12. R u s y a ' d a n Çıkarıldığında Gümrük Vergileri Yüklenen Malların Listesi
42
Sayfa
6. P İ Y A S A Y A G İ R İ Ş
6.1.
59
P o t a n s i y e l İş A l a n l a r ı ve İhraç Ü r ü n l e r i m i z İ ç i n Ü l k e n i n D u r u m u
61
7 J Ş A D A M L A R I İÇİN Y A R A R L I BİLGİLER
7.1.
63
P a s a p o r t ve Vize İ ş l e m l e r i
7.2.
Nasıl Gidilir
7.3.
Gümrük Kontrolü
63
:
63
63
7.4.
İklim
63
7.5.
Ulaşım
63
7.6.
İş S a a t l e r i
64
7.7.
Haberleşme
64
7.8.
O t e l l e r ve L o k a n t a l a r
64
8. Y A R A R L I A D R E S L E R
67
8.1.
Türkiye Temsilcilikleri
67
8.2.
8.3.
Ticaret ve Sanayi Odaları
R u s y a F e d e r a s y o n u n d a Dış T i c a r e t T e m s i l c i l i k A ç m a , B a n k a c ı l ı k
K o n u l a r ı n d a İlgili B a k a n l ı k ve K u r u l u ş l a r
67
8.4.
Vergi.
M o s k o v a ' d a F a a l i y e t G ö s t e r e n D e n e t i m ve D a n ı ş m a n l ı k K u r u l u ş l a r ı
68
69
8.5.
Rusya'daki Çeşitli Bankalar
70
8.6.
Sigorta Şirketleri
75
8.7.
Borsalar
76
8.8.
Dış T i c a r e t B i r l i k l e r i
77
8.9.
Dış T i c a r e t Ş i r k e t l e r i
80
8.10. Yabancı Firmaların Rusya'daki Temsilcilikleri
8 . 1 1 . R u s y a ' d a Y a b a n c ı l a r ı n O r t a k O l a r a k Katıldığı
Yatırımlar ve Faaliyetleri
81
90
8.12. Lokantalar
96
İ K İ N C İ B A S K I İ Ç İ N !...
Eski Sovyetler Birliği'nin dağılması sonucu oluşan Bağımsız Devletler T o p l u l u ğ u ' n u n
a ş a m a d a 7 t a n e s i n i i n c e l e y e n a r a ş t ı r m a l a r ı m ı z ı n b i r i n c i b a s k ı s ı 1 9 9 2 yılı K a s ı m
ilk
ayında
kamuoyuna sunulmuştu.
Çalışmalarımız gerek üyelerimiz gerekse kamu kuruluşları ve araştırma kuruluşları tarafından
b ü y ü k ilgi ile k a r ş ı l a n m ı ş ve kitaplarımız p l a n l a n a n d a ğ ı t ı m s ü r e s i n d e n ç o k d a h a k ı s a bir s ü r e d e
t a m a m e n satılmıştır.
Ü y e l e r i m i z e v e ilgili d i ğ e r k i ş i v e k u r u l u ş l a r a her z a m a n e n iyiyi s u n m a y ı k e n d i n e ilke e d i n e n
İ s t a n b u l T i c a r e t O d a s ı b u ü l k e l e r d e o l u ş a n y e n i d u r u m l a r a b a ğ l ı o l a r a k a l ı n a n k a r a r l a r ile
b a ş l a t ı l a n u y g u l a m a l a r ı , ilk ç a l ı ş m a y ı g e r ç e k l e ş t i r e n e k i p l e r i ile d e ğ e r l e n d i r e r e k i k i n c i b a s k ı için
yeniden hazırlamıştır.
Çalışmaların bu ülkelerle ilgilenenlere yararlı olmasını diliyoruz.
Prof.Dr. İsmail Ö Z A S L A N
Genel Sekreter
SUNUŞ
Eylül t 9 9 1 , D ü n y a n ı n ikinci b ü y ü k g ü c ü Sovyetler Birliği'nin ç ö k ü ş ü n ü n b a ş l a d ı ğ ı t a r i h . Bir za­
m a n l a r herbiri kendi z e n g i n tarihi v e kültürel birikime sahip 15 Ulusal C u m h u r i y e t t e n o l u ş a n b ü y ü k
bir f e d e r a s y o n . B u g ü n ise bir ülke olmadığı gibi A v r u p a T o p l u l u ğ u gibi üye, ülkeler t o p l u l u ğ u olarak
d a nitelendirilmeyen B a ğ ı m s ı z Devletler T o p l u l u ğ u .
İşte b u ç a l ı ş m a d a B a ğ ı m s ı z Devletler T o p l u l u ğ u ' n a dahil olan ü l k e l e r d e n ilk a ş a m a d a 7 tanesi
( R u s y a , U k r a y n a , K a z a k i s t a n , Ö z b e k i s t a n , T ü r k m e n i s t a n , A z e r b a y c a n v e Kırgızistan) i n c e l e n e r e k
her biri ayrı bir kitap olarak hazırlanmıştır.
B u ç a l ı ş m a l a r yapılırken ilk olarak bu ülkelerle ilgili y a y ı n l a n m ı ş v e y a y a y ı n l a n m a m ı ş t e m i n edi­
lebilen b ü t ü n yerli v e y a b a n c ı yayınlar t a r a n m ı ş , d a h a sonra üçer kişilik ü ç e k i p b u ülkelere gitmiş
ve
elde
edilen
çalışılmıştır.
bilgiler
Ancak,
mahallinde
hemen
de
değerlendirilerek
eksik
olanların
belirtelim bu a r a ş t ı r m a n ı n s a h a y a y ö n e l i k
tamamlanabilmesine
kısmı güç
koşullarda
gerçekleştirilmiştir. Ö n c e l i k l e yeni bağımsızlığını k a z a n a n C u m h u r i y e t l e r d e d e r l e n m i ş bilgilerin b u ­
l u n m a m a s ı v e y a m e v c u t bilgilerin verilmek i s t e n m e m e s i v e y a g ö r ü ş m e y a p ı l a n k i ş i l e r d e n alınan
bazı bilgilerin bir b a ş k a s ı tarafından d o ğ r u l a n m a m a s ı gibi.
Araştırmanın
gerçekleştirilmesi a m a c ı y l a b u ülkelere yapılan ziyaretlerde T ü r k Büyükelçilikleri
e n b ü y ü k y a r d ı m c ı m ı z olmuştur. Özellikle O r t a A s y a C u m h u r i y e t l e r i n d e k i B ü y ü k e l ç i l e r i m i z
çalışma
şartlarına ve
kısıtlı
kadrolarına
rağmen
güçlükleri
yenmemizde
en
büyük
zor
desteği
vermişlerdir. B u n e d e n l e A l m a Ata Büyükelçimiz S n . A r g u n Ö z b a y ' a , T a ş k e n t B ü y ü k e l ç i s i S n . V o l ­
k a n Ç o t u r ' a , Bişkek Büyükelçisi S n . Metin G ö k e r ' e , A ş k a a b a t Büyükelçisi S n . S e l ç u k încesu'ya,
B a k u B ü y ü k e l ç i s i S n . A l t a n K a r a m a n o ğ l u ' n a , Kiev Büyükelçisi S n . A c a r G e r m e n ' e v e M o s k o v a
E k o n o m i v e T i c a r e t Müşavirliği Yetkililerine teşekkürlerimiz s o n s u z d u r .
B u proje G e n e l Sekreter Yardımcısı Dr. C e n g i z Ersun'un k o o r d i n a s y o n u n d a Prof. Dr. N a z ı m
E n g i n , Prof. Dr. R o n a T u r a n l ı , Prof. Dr. O s m a n Z. O r h a n , Doç. Dr. A h m e t İ n c e k a r a , E r d o ğ d u Pekc a n . Ö z l e n e n Sezer, Z e h r a M u m c u ve N u r a n Mihmandarlı'dan o l u ş a n e k i p t a r a f ı n d a n g e r ç e k ­
leştirilmiştir.
A r a ş t ı r m a l a r ı n bu ülkelerle iş ilişkilerine g i r m e y i planlayan t ü m ilgililere yararlı o l m a s ı n ı dili­
yoruz.
Prof. Dr. İsmail Ö Z A S L A N
Genel Sekreter
DEĞERLENDİRME
B u g ü n artık t a r i h e k a r ı ş m ı ş o l a n S o v y e t l e r Birliği, herbiri k e n d i z e n g i n t a r i h i v e k ü l t ü r e l
b i r i k i m e s a h i p 15 U l u s a l C u m h u r i y e t e n o l u ş a n bir f e d e r a s y o n d u . İlk R u s d e v l e t i , 8 6 2 y ı l ı n d a , bir
V i k i n g o l a n P r e n s R u r i k t a r a f ı n d a n , ş i m d i U k r a y a n ' n ı n b a ş k e n t i o l a n K i e v ' d e k u r u l m u ş t u . Dev­
letin m e r k e z i 1 2 3 8 y ı l ı n d a M o s k o v a ' y a t a ş ı n m ı ş ve b u g ü n U k r a y n a v e B . R u s y a o l a r a k b i l i n e n
C u m h u r i y e t l e r ilk d ö n e m l e r d e L i t v a n y a v e d a h a s o n r a d a P o l a n y a t a r a f ı n d a n y ö n e t i l m i ş t i .
R u s y a d e v l e t i , X V I I . yüzyılın s o n l a r ı n a k a d a r , B a t ı ' d a o l a n g e l i ş m e l e r i bir h a y l i g e r i l e r d e n
i z l e y e n bir ü l k e i k e n X V I I I . yüzyılın b a ş l a r ı n d a n i t i b a r e n ö n c e Ç a r B. P e t r o ' n u n , d a h a s o n a d a
I I . K a t e r i n a ' n ı n g a y r e t l e r i s o n u c u b a t ı l ı l a ş m a y a b a ş l a m ı ş v e m o d e n bir o r d u k u r a r a k sınırlarını
b a t ı y a v e g ü n e y e d o ğ r u g e n i ş l e t m i ş t i r . R u s y a ' n ı n b ü y ü k bir a s k e r i v e e k o n o m i k g ü ç o l a r a k k a b u l
edilmesi ise, esas olarak, Napolyon'un
1 8 1 2 - 1 3 ' l e r d e m a ğ l u p e d i l m e s i ile o l m u ş t u r .
XIX.
y ü z y ı l d a ise R u s y a ' n ı n e k o n o m i k v e p o l i t i k g ü ç o l a r a k artık iyice k e n d i n i g ö s t e r d i ğ i n e tanık
olunmuştur.
1 9 1 7 y ı l ı n ı n M a r t a y ı n d a R o m a n o f h a n e d a n a n ı n ç ö k m e s i ile R u s y a ' d a y e n i b i r
dönem
b a ş l a m ı ş , a y n ı yılın 7 K a s ı m ' ı n d a " E k i m D e v r i m i " ( B o l ş e v i k D e v r i m ) g e r ç e k l e ş t i r i l m i ş t i r .
Bu
d e v r i m , s i y a s a l ç o ğ u l c u l u ğ u n t ü m izlerini t a r i h i n d e r i n l i k l e r i n e g ö m m ü ş v e t ü m y e t k i l e r S . B .
Komünist Partisi'nin bünyesinde toplanmıştır. Stalin d ö n e m i n d e S.B, t e m e l i kitle terörüne ve
t o t a l i t e r y ö n t e m l e r e d a y a l ı bir d i k t a t o r y a t a r a f ı n d a n y ö n e t i l m i ş N . K u r u ş ç e f d ö n e m i ise k a t ı
totaliter
y a p ı n ı n k ı s m e n y u m u ş a t ı l d ı ğ ı bir d ö n e m o l m u ş t u r .
Fakat
Brejnev
zamanında,
Ş t a l i n i z m d e n v a z g e ç m e n i n işin m a n t ı ğ ı g e r e ğ i k o m ü n i s t s i s t e m i n ç ö k m e s i a n l a m ı n a g e l e c e ğ i n i n
anlaşılması üzerine y u m u ş a m a eğilimlerine son verilmiş, bununla beraber Stalin d ö n e m i n i n
a ş ı r ı l ı k l a r ı n a bir d a h a g e r i d ö n ü l m e m i ş t i r . B r e j n e v ' i n 1 9 8 2 s o n u n d a ö l ü m ü n d e n s o n r a y e r i n e
K G B ' n i n e s k i b a ş k a n ı Y u r i A n d r a p o v g e ç m i ş t i r . A n d r o p o v , e k o n o m i k r e f o r m k o n u s u n d a ilk
tartışmaları başlatan kişidir. Andrapov, sistemdeki çürüme ve d e j e n e r a s y o n u n
üzerine
k a r a r l ı l ı k l a g i t m i ş , h a t t a g ü n ü m ü z d e ç o k ö n e m k a z a n a n ç e v r e s o r u n l a r ı ile b i l e y a k ı n d a n i l g i l e n ­
miştir.
Bunların yanında, Andrapov'un
en ö n e m l i k a t k ı s ı n ı n , d a h a s o n r a l a r ı , M a r t
1985'de
p a r t i n i n b a ş ı n a g e ç e n M. G o r b a ç o v ' u n k a r i y e r i n i h a z ı r l a m a s ı o l d u ğ u n u s ö y l e y e b i l i r i z .
P e r e s t r o y k a öncesi yani geleneksel Sovyet politik sistemi, n o m e n k l a t u r a ilkesi olarak
adlandırılan ilkeye dayandırılmıştı. Buna göre, ülkedeki tüm önemli görevlere atamalar Komünist
Partisi tarafından yapılıyordu. Stalinizmin kötü mirasına karşı kararlı hücumlar,
Gorbaçov'un
g l a s n o s t (açıklık) v e p e r e s t r o y k a ( y e n i d e n y a p ı l a n m l a ) p o l i t i k a l a r ı ile y e n i d e n g ü n d e m e g e t i r i l ­
m i ş t i . 1 9 9 1 yılı A ğ u s t o s a y ı n d a k i d a r b e g i r i ş i m i n e k a d a r S o v y e t l e r B i r l i ğ i , k o m ü n i s t s i s t e m e ö z g ü
güç yapısını a ş a m a a ş a m a terketme ve onun yerine hukukun hakimiyietine dayalı gerçek çok
partili sisteme g e ç m e sürecini y a ş a m a k t a y d ı . Gorbaçov'un iktidara g e l m e s i n d e n sonra politik
sistemde büyük değişiklikler gerçekleştirilmiş olmasına karşın, darbe o l d u ğ u n d a , sistem Av­
r u p a i a n l a m d a bir d e m o k r a s i o l m a k t a n ç o k u z a k t ı v e p i y a s a e k o n o m i s i n e g e ç i ş y ö n ü n d e d e
s a d e c e b i r k a ç a d ı m a t ı l a b i l m i ş t i . D a r b e g i r i ş i m i n e k a d a r g e ç e n d ö n e m d e m e y d a n a g e l e n en
ö n e m l i d e ğ i ş i k l i k , S o v y e t l e r Birliği K o m ü n i s t P a r t i s i ' n i n g ü c ü n d e k i g ö z l e g ö r ü l ü r
azalmaydı
d e n i l e b i l i r . 1 9 9 1 yılı o r t a l a r ı n a g e l e n e k a d a r S o v y e t l e r Birliği K o m ü n i s t P a r t i s i e n az 5 ö n e m l i
g r u b a b ö l ü n m ü ş t ü . A n t i k o m ü n i s t Politik M u h a l e f e t d e ç o k y a y g ı n o l m a k l a b e r a b e r p a r ç a l a n m ı ş
bir g ö r ü n t ü s e r g i l i y o r d u .
Sovyetler Birliğinde 1990 ve 1991 yıllarında y a ş a n a n politik m ü c a d e l e n i n ç o ğ u , G o r b a ç o v
t a r a f ı n d a n ö n e r i l e n Birlik A n t l a ş m a s ı ' n m t e m e l ilke v e f e l s e f e s i ü z e r i n e y a p ı l a n t a r t ı ş m a l a r d a n
k a y n a k l a n m a k t a y d ı . G o r b a ç o v b ö y l e bir a n t l a ş m a y ı , ç o ğ u C u m h u r i y e t i n S o v y e t
Birliği'nden
a y r ı l m a i s t e k l e r i n i n su y ü z ü n e çıktığı v e ileri d e r e c e d e g e r ç e k o t o n o m i i s t e d i k l e r i 1 9 9 0 y ı l ı n d a
ö n e r m i ş t i . Fakat Gorbaçov'un önerileri başlangıçta, Rusya Federasyonu Başkanı Yeltsin dahil
ç e ş i t l i C u m h u r i y e t l e r i n liderleri t a r a f ı n d a n , m e r k e z i n e l i n d e ç o k f a z l a g ü ç b ı r a k t ı ğ ı g e r e k ç e s i ile
r e d d e d i l d i . F a k a t d a h a s o n r a aylar s ü r e n ş i d d e t l i ç a t ı ş m a v e t a r t ı ş m a l a r ı n s o n u n d a 2 3 N i s a n
1 9 9 1 ' d e S o v y e t l e r Birliği ile C u m h u r i y e t t e m s i l c i l e r i a r a s ı n d a Birlik A n t l a ş m a s ı ' n m g e n e l ç i z g i l e r i
k o n u s u n d a y a p ı l a n u z u n g ö r ü ş m e l e r d e n s o n r a Birlik A n t l a ş m a s ı 2 0 A ğ u s t o s 1 9 9 1 ' d e i m z a y a
hazır d u r u m a getirildi.
Geçmişte
15 c u m h u r i y e t
Kremlin'in, daha doğrusu Sovyetler
Birliği K o m ü n i s t
Partisi'nin
e y a l e t l e r i g i b i y ö n e t i l m i ş t i . Bu C u m h u r i y e t l e r i n k e n d i l e r i n e ö z g ü bir g ü ç y a p ı l a r ı o l m a k l a b e r a b e r
gerçekte tüm ö n e m l i kararlar ve atamalar M o s k o v a tarafından d e n e t l e n i y o r d u . Cumhuriyetlerd e k i u l u s a l k o m ü n i s t p a r t i l e r de S o v y e t l e r Birliği K o m ü n i s t P a r t i s i ' n i n sıkı d e n e t i m i a l t ı n d a y d ı .
A y r ı c a , b u p a r t i l e r i n p a r t i b i r i n c i s e k r e t e r l e r i her C u m h u r i y e t i n k e n d i u l u s u n d a n g e l m e k l e b e r a b e r
i k i n c i s e k r e t e r l e r h e m e n d a i m a Rus y a d a U k r a y n a ' l ı y d ı l a r . B u n u n l a b e r a b e r , A ğ u s t o s 1 9 9 1 ' d e k i
darbeden
önce de Cumhuriyetlerin ç o ğ u n d a komünist olmayan hükümetjerin
işbaşında
o l d u ğ u n u v e y a Cumhuriyetlerin pro-bağımsızlık duyguları taşıyan komünist liderler tarafından
y ö n e t i l d i ğ i n i s ö y l e m e k g e r e k i r . Bu n e d e n l e , d a r b e d e n h e m e n s o n r a m e r k e z i n g ü c ü
tümden
çökmüş
duruma
ve Cumhuriyetler
kaderlerini belirleme konusunda t a m a m e n
b a ğ ı m s ı z bir
gelmişlerdir.
Bugünlerde
nasıl g e l i n d i ğ i n i d e ğ e r l e n d i r e b i l m e k
açısından yukarıdaki bilgilere ek
olarak
ayrıca Sovyetlerin ekonomik kalkınma deneyimi konusunuda kısaca gözden geçirmek yararlı
olacaktır.
B i r i n c i B e ş Yıllık P l a n ' ı n 1928 yılında k a b u l e d i l m e s i n d e n s o n r a k i 4 0 y ı l b o y u n c a S o v y e t l e r
B i r l i ğ i i s t i k r a r l ı bir ş e k i l d e % 5 ' i n ü z e r i n d e bir b ü y ü m e g e r ç e k l e ş t i r m i ş t i r . Bu g e l i ş m e d e s a n a y i
s e k t ö r ü m o t o r i ş l e v i g ö r m ü ş , tarım s e k t ö r ü ise s ü r e k l i g e r i k a l a r a k s a n a y i y i , g ı d a v e
emek
y ö n l e r i n d e n b e s l e m e g ö r e v i n i ü s t l e n m i ş t i r . S S C B ' n i n k e n d i n e ö z g ü v e b o l sınai k a y n a k t a b a n ı ,
Sovyetler
Birliği4nin
u l u s l a r a r a s ı iş b ö l ü m ü n e ' n e g i r m e d e n v e c i d d i ö d e m e l e r
dengesi
g ü ç l ü k l e r i n e u ğ r a m a d a n y ü k s e k bir o r t a l a m a b ü y ü m e hızı g e r ç e k l e ş t i r m e s i n i o l a n a k l ı k ı l m ı ş ,
emeğin bol olması da emek verimliliğindeki gelişmelerin mütevazi olmasına karşlın, büyüme
hızının y ü k s e k o l m a s ı n a k a t k ı d a b u l u n m u ş t u r . 1 9 5 0 ' l e r e g e l i n d i ğ i n d e S o v y e t l e r B i r l i ğ i g ö r ü n ü r d e
d ü n y a ç a p ı n d a g ü ç l ü bir s a n a y i ü l k e s i d u r u m u n a g e l m i ş t i . G ö r ü n ü ş
ekonominin
temelinde
yatan
eğilimler
bu o l m a k l a
p e k iç a ç ı c ı d e ğ i l d i v e e k o n o m i n i n
beraber
teklemeye
başlayacağının işaretleri daha 1960'larm başından kendini hissettirmeye başlamıştı. Gorbaçov
d ö n e m i n d e geriye dönük olarak yapılan hesaplamalar, 1970'lerin sonlarına gelindiğinde büyüme
hızının y ü z d e sıfıra y a k l a ş t ı ğ ı n ı g ö s t e r m e k t e y d i . A r t ı k kırsal k e s i m d e n s a n a y i y e e m e k t r a n s ­
ferinin sınırlarına gelmiş ve 1980'lerin başlarından itibaren, d a h a verimsiz alanların
a ç ı l m a s ı n e d e n i y l e d o ğ a l k a y n a k l a r ı n ü r e t i m m a l i y e t l e r i n d e k i artış d a e k o n o m i y i
üretime
zorlayacak
b o y l u t l a r a u l a ş m ı ş t ı . 1 9 9 0 v e 1991 y ı l l a r ı n d a S o v y e t l e r i n k ö m ü r v e p e t r o l ü r e t i m i d e ş i d d e t l e
d ü ş m ü ş ve m o d e r n teknoloji ve ulaşım altyapısından yoksun olan Sovyetler Birliği sanayisi
b ü y ü k bir d a r b e y e m i ş t i . B u g ü n artık h e r k e s , b ü y ü m e n i n y e n i d e n g e r ç e k l e ş t i r i l e b i l m e s i n i n , batılı
f i r m a l a r l a y o ğ u n bir i ş b i r l i ğ i ile g e r ç e k l e ş t i r i l e c e ğ i n i n v e h e m b e ş e r i h e m d e m a d d i k a y n a k l a r
a ç ı s ı n d a n ö n c e l i k l e r i n ü r e t k e n l i ğ e v e e n e r j i n i n d a h a e t k i n bir ş e k i l d e k u l l a n ı m ı n a
verilmesi
gerektiğinin bilincine varmıştır.
Sorunların sancıları hissedilmeye başlayınca ardarda gelen Sovyet yöneticilerini, planlama
sistemini ç a ğ d a ş gereksinimlere uyarlama çabalarına girdiğine tanık o l u n m u ş t u r . Bu yönde
g i r i ş i m l e r e , yukarıda da değinildiği gibi Kuruşçev zamanında b a ş l a n m ı ş ,
Brejnev-Kosigin
y ö n e t i m i 1 9 6 5 y ı l ı n d a sınai p l a n l a m a s i s t e m i ile ilgil ö n e m l i bir r e f o r m u u y g u l a m a y a k o y m u ş t u r .
S i s t e m i t a l e b e d u y a r l ı bir d u r u m a g e t i r m e y i h e d e f a l a n bu r e f o r m l a r S o v y e t l e r i n t a r i h i n d e ilk d e f a
k â n başarının esas göstergesi olarak kabul etmiş ve böylece sistemi maliyetlere d a h a duyarlı
bir d u r u m a g e t i r m e y i a m a ç e d i n m i ş t i r . A y r ı c a , b u n l a r l a u y u m l u o l a r a k f i y a t s i s t e m i n d e d e ğ i ş i k ­
likler y a p ı l m ı ş v e ş i r k e t l e r i n bir s e r m a y e ü c r e t i ö d e m e s i u y g u l a m a s ı n a g e ç i l m i ş t i r . Yatırım v e
s ı n a i a r z k o n u l a r ı n d a d a ç o k sınırlı d a o l s a a d e m i m e r k e z i y e t ç i l i ğ e g e ç i l m e y e ç a l ı ş ı l m ı ş , t a r ı m s a l
a l a n d a d a b e n z e r i d ü z e n l e m e l e r l e g i d i l m i ş t i r . Bu ç a b a l a r i ç i n d e b u l u n u l u r k e n , a ş a m a a ş a m a ,
belirlenen yeni planlama göstergelerinin ancak ve ancak sistemde p i y a s a güçlerinin işleyişine
ç o k d a h a f a z l a o l a n a k s a ğ l a n m a s ı ile i ş l e v s e l h a l e g e l e b i l e c e ğ i g ö r ü l m ü ş , k ı s m i r e f o r m l a r ı n etkili
olamayacağının bilincine varılmış ve tüm bunların sonucu olarak eski sistemin değiştirilmesi
y ö n ü n d e k i baskılar artmıştır.
Bir y a n d a b u y ö n d e e ğ i l i m l e r s ö z k o n u s u o l u r k e n d i ğ e r y a n d a d a 1 9 7 0 ' l e r e g e l i n d i ğ i n d e , b u
konularda karşılaşılan güçlükle politik tutucuları harekete geçirmiş ve e k o n o m i k reform girişimllerini s o n a erdirme gayretlerine tanık o l u n m u ş t u r . Ayrıca, 1960'ların s o n l a r ı n d a
başlayan
ademimerkeziyetçilik eğilimleri de geri döndürülmeye çalışılmıştır. 1970'lerde petrol fiyatlarının
4 kat a r t m a s ı v e altın f i y a t l a r ı n ı n b u n u d e s t e k l e r y ö n d e y ü k s e l m e s i n i n S o v y e t e k o n o m i s i n i o l u m l u
y ö n d e e t k i l e m e s i , o d ö n e m d e k i lider B r e j n e v ' i , e k o n o m i k r e f o r m l a r g e r ç e k l e ş t i r i l m e d e n
de
s o r u n l a r ı ç ö z ü l e b i l e c e ğ i d ü ş ü n c e s i n e itmiş f a k a t m a a l e s e f 1 9 7 0 ' l e r i n s o n l a r ı n a g e l i n d i ğ i n d e
e k o n o m i k sorunların intikam alırcasına geri döndüğü görülmüştür. . Brejnev, sınai planlama
y ö n ü n d e n bu d u r u m a p e k m ü d a h a l e e t m e m i ş , b u n u n l a b e r a b e r , 1 9 9 0 y ı l ı n a k a d a r k i d ö n e m l e
ilgili olarak
çıkardığı gıda programı yasası, çiftliklerin
merkeziyetçiliğe dönüşü sağlamıştır.
yönetiminde
1 9 8 2 yılı o r t a s ı n d a y a y ı n l a n m ı ş
yeniden
ademi­
olan bu
yasanın
h a z ı r l a n ı ş ı n d a G o r b a ç o v ' u n ç o k e t k i s i ve katkısı o l m u ş t u r .
Gorbaçov
B r e j n e v ' d e n s o n r a gelen A n d r o p o v ve Ç e r n e n k o d ö n e m l e r i n d e de
ekonomik
p o l i t i k a l a r ı n o l u ş t u r u l u p u y g u l a n m a s ı n d a en ö n e m l i k i ş i o l m u ş ; bu d u r u m p o l i t i k a l a r d a s ü r e k l i l i ğ i
s a ğ l a m ı ş t ı r . A n d r o p o v ' u n y a k l a ş ı m ı n ı n zayıf t a r a f ı , ç e ş i t l i h e d e f l e r b e l i r l e y e r e k , s i s t e m i , p i y a s a
mekanizmasına d a h a çok dayandırma yerine teknolojiye ve kaliteye d a h a duylarlı yapmayı
a m a ç l a m a s ı y d ı . Bu i s e , 1965 yılında yapılan hatanın y e n i l e n m e s i
anlamına
geliyordu.
G o r b a ç o v ' u n k u m a n d a y ı ele almasından sona işlerin d ü z e l m e y e başladığı söylenebilir. B u g ü n
i s e , h e m e n artık h e r k e s i n m e r k e z i planlı s i s t e m t e r k e d i l m e d i k ç e e s k i S o v y e t
ekonomisinin
k e n d i s i n i t o p a r l a y a m a y a c a ğ ı n ı k a b u l e t m i ş o l d u ğ u n u s ö y l e y e b i l i r i z . 1 9 8 9 yılına g e l e n e k a d a r ise
S o v y e t l i d e r l e r i m e r k e z i p l a n l a m a ile p i y a s a e k o n o m i s i n i n i l k e l e r i n i b i r l e ş t i r e r e k
merkezi
planlamanın m u h a f a z a edilebileceği inancı taşıyorlardı.
Bu r e f o r m i s t s t r a t e j i , g e n e l a d e m i m e r k e z i y e t ç i l i ğ i . C u m h u r i y e t l e r i n v e ş i r k e t l e r i n k e n d i k e n ­
dilerini f i n a n s e e t m e s i g e r e ğ i n i n v u r g u l a n m a s ı n ı , toptan ticaretin l i b e r a l i z a s y o n u n u , fiyat
reformlarını (yani sübvansiyonların a ş a m a a ş a m a kaldırılmasını ve d e n g e fiyatlarının uygulan­
maya konulmasını), emeğe ilişkin teşviklerin geliştirilmesini, kooperatif sistemini genişletil­
m e s i n i , k ü ç ü k i ş l e t m e l e r i n s e ç i c i bir ş e k i l d e ö z e l l e ş t i r i l m e s i n i v e d ı ş t i c a r e t
ademimerkezileştirilmesi
yönünde
reformları ve b e n z e r i ö ğ e l e r i
sektörünün
içermekteydi.
Fakat
u y g u l a m a d a bu yaklaşım hiçbir gözle görülür iyileşme s a ğ l a y a m a m ı ş v e bu tür kısmi piyasa
s o s y a l i z m i t ü r ü r e f o r m l a r ı n , n i h a i ç ö k ü n t ü n ü n h ı z l a n d ı r ı l m a s ı n d a n b a ş k a bir i ş e
yaramadığı
g ö r ü l m ü ş t ü r . B u n u n n e d e n i , b u tür r e f o r m l a r l a , e s k i s i s t e m i n t e m e l d i r e k l e r i d i n a m i t l e n i r k e n ,
onun yerini alması istenen piyasa ekonomisinin temel direklerinin dikilememesiydi.
1 9 9 0 yılı y a z ı n d a G o r b a ç o v ' u n d a n ı ş m a n l a r ı , D o ğ u A v r u p a ü l k e l e r i n i n ö n c ü l ü ğ ü n ü y a p t ı k l a r ı
t ü r d e r a d i k a l bir r e f o r m p a k e t i n i n h a z ı r l a n m a s ı g e r e k t i ğ i k o n u s u n d a G o r b a ç o v ' u i k n a e t m i ş l e r d i .
B u p l a n d a h a s o n r a l a r ı ' 5 0 0 g ü n p l a n ı ' v e y a ' S h a t a l i n P l a n ı ' o l a r a k a d l a n d ı r ı l m ı ş t ı r . Bu p l a n ı n
b e l i r g i n ö z e l l i ğ i , e k o n o m i n i n hızlı bir ş e k i l d e ö z e l l e ş t i r i l m e s i g e r e ğ i n i k a b u l e t m e s i y d i . B u p l a n l a
t o p l u m , y a ş a m standartlarının düşürülmesi, enflasyon ve işsizlik gibi önemli
fedakarlıklara
k a t l a n m a z o r u n d a kalıyor ve tünelin sonunda feraha çıkacakları v a a d e d i l i y o r d u .
Shatalin
p l a n ı n ı n bir d i ğ e r ö n e m l i n i t e l i ğ i , icrai g ü c ü n ö n e m l i bir k ı s m ı n ı C u m h u r i y e t l e r e d e v r e t m e s i y d i .
B i r l i k , d a h a ç o k S o v y e t O r t a k P a z a r ı v e o r t a k p a r a b i r i m i y o l u y l a bir a r a d a t u t u l m a y a ç a l ı ş ı l ı y o r ,
m e r k e z i k u m a n d a s i s t e m i ise t e r k e d i l i y o r d u .
S h a t a l i n P l a m ' n a , g ü ç l e r i n i y i t i r m e k t e n k o r k a n m u h a f a z a k a r l a r c a ş i d d e t l e k a r ş ı çıkılmıştır.
B u n u n n e d e n i , Shatalin Planı uygulamaya konulup devlet bütçesi d e n e t i m altına alınınca, askeri
- s ı n a i s e k t ö r d e v e d e v l e t k o l l e k t i f ç i f t l i k l e r i n d e kısıntılar y a p m a s ı n ı n k a ç ı n ı l m a z o l m a s ı y d ı v e
a y r ı c a t o p r a k ö z e l l e ş t i r i l d i ğ i n d e n z a t e n kollektif ç i f t l i k l e r d e d e o r t a d a n k a l k a c a k t ı . F a k a t S h a t a l i n
P l a n , G o r b a ç o v ' a y a p ı l a n y o ğ u n baskılar s o n u c u a k a m e t e u ğ r a t ı l m ı ş v e b ö y l e c e , p e r e s t r o y k a n ı n
1 9 8 5 y ı l ı n d a g ü n d e m e g e l m e s i n d e n s o n r a ilk k e z d a h a ç o k l i b e r a l e ş m e v e p i y a s a e k o n o m i s i n e
g e ç m e ç a b a l a r ı ö n e m l i bir d a r b e y e m i ş t i .
Bunun ardından ortaya çıkan tutucu-reaksiyoner rejim, sistemin temelinde, merkezi plan­
l a m a y a d a y a l ı ö z ü (yani ağır sanayi ve askeri sınai yapılanmayı)
muhafazaa
a m a ç l ı y o r d u . B u r a d a , p i y a s a e k o n o m i s i ve ö z e l g i r i ş i m i n , b u ö z ü n ç e p e r i n d e
etmeyi
yeşerebileceği
u m u l u y o r d u . Bu g ö r ü ş ü n ö n d e g e l e n s a v u n u c u s u B a ş b a k a n V a l e n t i n P a v l o v , B r e j n e v v e y a
S t a l i n t ü r ü bir r e j i m i ö n e r m e m e k l e b e r a b e r r a d i k a l r e f o r m l a r ı d a ş i d d e t l e e l e ş t i r i y o r d u . A s l ı n d a
P a v l o v ' u n g e l e n e k s e l a n l a m d a bir k o m ü n i s t o l d u ğ u n u s ö y l e m e k g ü ç t ü r . O n u n i s t e d i ğ i . K o m ü n i s t
P a r t i s i ö r g ü t ü n ü n . B i r l i k b ü r o k r a s i s i ve sınai a s k e r i y a p ı l a n m a a d ı n a m u h a f a z a e d e b i l e c e k ne
tür i m t i y a z l a r k a l m ı ş s a o n l a r ı m u h a f a z a e t m e k t e n b a ş k a bir ş e y d e ğ i l d i , d e n i l e b i l i r . Bu s t r a t e j i n i n
t e m e l yanlışı, p i y a s a mekanizmasını ve özel sektörü sistemin merkezine oturtmayıp çeperine
i t m e s i y d i . B ö y l e bir d u r u m d a ise ö z e l s e k t ö r ü n , e s k i s i s t e m i n v e r i m s i z v e e n f l a s y o n i s t y ü k ü n ü
k a l d ı r m a s ı o l a n a k s ı z d ı v e d o l a y ı s ı y l a d a anılan s t r a t e j i n i n s ü r d ü r ü l e b i l m e s i m ü m k ü n d e ğ i l d i . Bu
s t r a t e j i n i n a s l ı n d a , s i s t e m i ç ö k ü n t ü y e g ö t ü r e n e s k i s i s t e m d e n p e k f a r k ı d a y o k t u . P a v l o v , ağır
s a n a y i y e yeni yatırımlar yapılması v e teknolojik düzeyinin modernize edilmesi g e r e ğ i n d e n söz
e t m e k t e y d i . F a k a t bu ö n e r i y a p ı l d ı ğ ı n d a S o v y e t e k o n o m i s i z a t e n iflas e t m i ş d u r u m d a y d ı .
S ö z ü n ü e t t i ğ i m i z bu t u t u c u r e j i m , y ö n e t i m d e k ö k s a l a c a k bir s ü r e k a l a m a m ı ş t ı . 1 9 9 1 yılı
b a ş l a r ı n d a e k o n o m i k kriz d e r i n l e ş m e y e b a ş l a m ı ş t ı v e e k o n o m i g i t t i k ç e k ö t ü y e g i d i y o r d u . Bu
a r a d a da yeni planın hazırlayıcı, Shatalin Plam'nı hazırlayan ekipteki 2. adam olan Griogory
Y a v l i n s k y i d i . 1 9 9 1 yılı M a y ı s a y ı n d a Y a v l i n s k y , G o r b a ç o v ' u , i ş l e r i n ü s t e s i n d e n g e l m e k için
yalnızca radikal piyasa reformlarının yeterli olamayacağı k o n u s u n d a ikna etmişti. O n a göre
b u n u n i ç i n B a t ı d a n ö n e m l i m i k t a r l a r d a yatırım v e y a r d ı m ç e k m e k g e r e k m e k t e d i r .
ayrıca, Harward
Üniverstesi'nden
Yavlinsky
bir g r u p i k t i s a t ç ı ile b i r l i k t e ö n e r i l e r i n i g e l i ş t i r m i ş
ve
G o r b a ç o v ' a s u n m u ş t u r . G o r b a ç o v ' u n 1991 T e m m u z ' u n d a G 7 ' l e r l e y a p t ı ğ ı Z i r v e T o p l a n t ı s ı ' n d a
S o v y e t e k o n o m i s i n i n y e n i d e n y a p ı l a n m a s ı için b u ü l k e l e r d e n t a l e p e t t i ğ i m a l i d e s t e ğ i n t e m e l i n d e
y a t a n ö n e r i l e r b u ö n e r i l e r d i r . G o r b a ç o v b u y a r d ı m l a r ı bu t o p l a n t ı d a s a ğ l a y a m a m ı ş
olmakla
b e r a b e r Batılıları, eski Sovyetler Birliği'nin gerçekten radikal reformlar y a p a c a ğ ı k o n u s u n d a ikna
edebilmiştir. Bu g ö r ü ş m e l e r i takiben IMF'ye ortak üyelik statüsü kazanılmıştır.
S o v y e t l e r Birliği e k o n o m i s i n i n t a r i h ç e s i ile ilgili bu k ı s a b i l g i l e r d e n s o n r a . C u m h u r i y e t l e r i n
reform girişimlerinde karşılaştıkları sorunlar k o n u s u n d a da bazı bilgileri g ö z d e n geçirmekte
yarar vardır.
G ü n ü m ü z d e hemen herkes yeni oluşan tüm Bağımsız Cumhuriyetlerde piyasalara serbestlik
kazandırılması y ö n ü n d e acilen adımlar atılması gerektiğini kabul etmekle beraber, atılacak
a d ı m l a r ı n ne o l d u ğ u k o n u s u n d a bir fikirleri o l d u ğ u n u s ö y l e m e k m ü m k ü n d e ğ i l d i r . S o r u n , p i y a s a
mekanizmasına ve kapitalizme aşina olmamaktan çok daha derinlerde yatmaktadır. Sözkonusu
Cumhuriyetlerde gerek yönetenler ve gerekse de yönetilenler Komünist ideoloji ve onun yarattığı
d e ğ e r l e r l e y o ğ u r u l m u ş d u r u m d a d ı r l a r . U n u t u l m a m a s ı g e r e k e n bir n o k t a d a , K o m ü n i s t P a r t i ' n i n
ö l m ü ş o l m a s ı n ı n , o p a r t i n i n i d e o l o j i s i n i de t ü m d e n d e f n e d i l m i ş o l m a s ı a n l a m ı n a g e l m e d i ğ i d i r .
Özellikle söylemek gerekirse. Komünizmin ve merkezi planlamanın değerlerini geride bırakmak
pek kolay olmayacaktır.
S o v y e t l e r e v e b a ğ l ı C u m h u r i y e t l e r e ilişkin istatistik! b i l g i l e r i d e ğ e r l e n d i r i r k e n u n u t u l m a m a s ı
g e r e k e n bir n o k t a ş u d u r . Bu C u m h u r i y e t l e r d e i k t i s a d ı i s t a t i s t i k l e r , ç o ğ u y a r a r l ı h i z m e t l e r i ü r e t k e n
d e ğ i l d i r d i y e d ı ş l a m a k t a d ı r . A y r ı c a yatırımlar, s e r m a y e y i g e r i k a z a n m a k ü z e r e h i ç b i r
önlem
a l ı n m a d a n y a p ı l m a k t a d ı r . B a t ı d a ç o k ö n e m l i bir i ş l e v g ö r e n b o r s a s i m s a r l ı ğ ı bu C u m h u r i y e t l e r d e
t u t u k l a n m a y a k o n u o l a b i l m e k t e d i r . Birkaç ö r n e ğ i n i v e r d i ğ i m i z bu d u r u m l a r i k t i s a d i r e f o r m l a r ı n
ö n ü n d e b ü y ü k e n g e l l e r o l u ş t u r m a k t a d ı r . S o v y e t v a t a n d a ş ı için g a y e t d o ğ a l o l a n u y g u l a m a l a r
batılılar için d ü ş ü n ü l m e s i v e k a b u l e d i l m e s i o l a n a k s ı z o l a b i l m e k t e d i r . B u n e d e n l e , h e r ş e y d e n
ö n c e , t o p l u m u n t e m e l i n d e y a t a n m a n t a l i t e iyi k a v r a n m a l ı d ı r . B u n u n ise k o l a y bir iş o l m a d ı ğ ı
açıktır.
S ö z k o n u s u C u m h u r i y e t l e r l e ilgili ö n e m l i bir k o n u d a . C u m h u r i y e t l e r i n k a r ş ı l ı k l ı e k o n o m i k
bağımlılığı k o n u s u d u r . Yıllarca süren merkezi planlama uygulamaları, bu C u m h u r i y e t l e r i , p i y a s a
ekonomilerinde normal kabul edilebilecek boyutların çok ötesinde birbirine bağlamıştır. Eski
S o v y e t e k o n o m i s i ö n e m l i d e r e c e d e b ö l g e l e r a r a s ı iş b ö l ü m ü n ü i ç e r m e k t e y d i . Bu iş b ö l ü m ü ,
k ı s m e n , farklılık g ö s t e r e n k a r ş ı l a ş t ı r m a l ı ü s t ü n l ü k l e r d e n v e m ü ş t e r e k e k o n o m i k b i r l i k t e n k a y n a k ­
l a n m a k t a o l u p , a y r ı c a S o v y e t e k o n o m i k s i s t e m i n e ö z g ü ş u iki ö ğ e t a r a f ı n d a n d a d e s t e k l e n m e k ­
tedir.
1) İ k t i s a d i b a k a n l ı k l a r ı n
tefiıfişlara
g ö r e ö r g ü t l e n m e s i : Bu d u r u m , g e n e l l i k l e , bir C u m h u r i y e t
i ç i n d e ç e ş i t l i b a k a n l ı k l a r a r a s ı n d a c e r e y a n e d e n t i c a r e t t e n z i y a d e , b e l l i bir b a k a n l ı k
içinde
c e r e y a n e d e n C u m h u r i y e t l e r a r a s ı t i c a r e t e d a h a y a t k ı n bir s o n u c a y o l a ç a r .
2) Ö l ç e k e k o n o m i l e r i n e v e r i l e n ö n e m : Bu d u r u m , p i y a s a d a , t ü m b i r l i ğ i n
gereksinimlerini
k a r ş ı l a y a n bir iki f i r m a n ı n k a l m a s ı s o n u c u n u d o ğ u r a b i l m e k t e d i r . İ s t a t i s t i k l e r S o v y e t l e r B i r l i ğ i n d e
Cumhuriyetlerarası ticaretin son derece uzmanlaştığını göstermekdedir. Rusya Cumhuriyetinde
dış t i c a r e t i n p a y ı a z o l m a k l a b e r a b e r d i ğ e r t ü m C u m h u r i y e t l e r b i r b i r l e r i n e i k t i s a d i a ç ı d a n s o n
derece bağımlıdırlar. Cumhuriyetlerin birbirlerine yaptıkları ihracat Cumhuriyet dışına yapılan
i h r a c a t ı n 5 ile 10 m i s l i f a z l a s ı d ı r . E s k i n i n bu m i r a s ı n ı d e v r a l a n y e n i b a ğ ı m s ı z c u m h u r i y e t l e r i n
b i r b i r l e r i ile y o ğ u n bir ş e k i l d e karşılıklı t i c a r e t a n l a ş m a l a r ı i m z a l a d ı k l a r ı g ö r ü l m e k t e d i r .
R u s y a d a k i e k o n o m i k darboğazlar, siyasi iktidarlarında başarısız olmasına yol
açmıştır.
G o r b a ç o v ' d a n s o n r a Y e t i s i n d e e k o n o m i k k r i z d e n e t k i l e n m i ş h a t t a k e n d i s i n i d e v i r m e k için ç o k
c i d d i g i r i ş i m l e r d e b u l u n u l m u ş t u r . Ülke b ü y ü k bir k a r ı ş ı k l ı ğ a s ü r ü k l e n i r k e n m u h a l e f e t k a n a d ı g e r i
adım atmış b u n a karşılık Yeltsin de kabinesinin reformlar kanadında Kongre'nin istediği yönde
bazı değişiklikler yapmıştır. Nisan 1993'de ülkede yapılan referandum öncesinde,
gerek
J a p o n y a , g e r e k s e d e d i ğ e r batılı ü l k e l e r d a h a ö n c e v a a d e d i p v e r m e d i k l e r i dış y a r d ı m d a n d a h a
da fazlasını vermeyi kabul etmişlerdir.
1. ÜLKE VE
TOPLUM
1.1. Coğrafi
Yapı
R u s y a F e d e r a s y o n u 1 7 . 0 7 5 . 4 0 0 km^'lik a l a n ı y l a e s k i S o v y e t l e r B i r l i ğ i n i n e n b ü y ü k
cum­
h u r i y e t l e r i n d e n b i r i s i d i r . Bu y ü z ö l ç ü m ü ile e s k i S o v y e t l e r B i r l i ğ i ' n i n t o p l a m t o p r a k l a r ı n ı n y ü z d e
76'sini Rusya Federasyonu meydana getirmekte olup bu alan, Amerika Birleşik Devletlerinin
y a k l a ş ı k iki k a t ı g e n i ş l i ğ i n d e d i r . Ü l k e n i n t o p r a k l a r ı , Baltık D e n i z i n d e k i K a l i n i n g r a d ' d a n , B e r i n g
boğazına uzanmaktadır. Rusya'nın kuzeyinde Kuzey Denizi, güneyinde Çin Halk Cumhuriyeti
ile M o ğ a l i s t a n v e d o ğ u s u n d a d a P a s i f i k O k y a n u s u y e r a l m a k t a d ı r . Bu g e n i ş l i ğ i y l e , t o p l a m d ü n y a
topraklarının
1/8'ini m e y d a n a getiren
Rusya Federasyonu, dünyanın
en büyük
ülkesi
durumundadır.
O r t a A s y a Çölleri hariç tutulursa, Rusya F e d e r a s y o n u , eski Sovyetler Birliğinin t e m e l coğrafi
özelliklerini taşımaktadır.
Ü l k e n i n en k u z e y i n d e k u t u p ç ö l l e r i v e t u n d r a l a r y e r a l m a k t a v e
tundraların g ü n e y i n d e de ormanlık bölgeler uzanmaktadır. Ülkenin d a h a g ü n e y i n d e ise bozkırlar
bulunmaktadır.
R u s y a ' d a h a k i m iklim t i p i , k ı t a s a l k a r a iklimi o l m a k l a b e r a b e r , ılımlı k ı t a s a l i k l i m ile s o n d e r e c e
s o ğ u k k u t u p s a l iklim a r a s ı n d a bir d e ğ i ş m e g ö s t e r m e k t e d i r . Ü l k e n i n 2/5'i s ü r e k l i o l a r a k d o n m u ş
topraklardan meydana gelmektedir.
R u s y a F e d e r a s y o n u ' n u n A v r u p a p a r ç a s ı ile T r a n s - S i b i r y a D e m i r y o l u b o y u n c a u z a n a n G ü n e y
A s y a B ö l g e s i , S o v y e t s t a n d a r t l a r ı n a g ö r e iyi nitelikte bir u l a ş ı m s i s t e m i n e s a h i p b u l u n m a k t a d ı r .
1 O c a k 1 9 9 1 i t i b a r i y l e 148.5 m i l y o n l u k bir n ü f u s a s a h i p o l a n R u s y a F e d e r a s y o n u , e s k i
Sovyetler
Birliği toplam nüfusunun yüzde 51'ini m e y d a n a getirmektedir.
1970'li ve
1980'li
y ı l l a r d a o r t a l a m a y ü z d e 0.6 o l a n yıllık n ü f u s artış hızı, 1 9 9 0 ' l ı yılların b a ş ı n d a y ü z d e 0 . 4 ' ü n altına
gerilemiştir. Ülke, düzinelerle etnik grupları bünyesinde barındırmaktadır. N ü f u s u n
olarak y ü z d e 82'si Rus kökenlidir. Diğer uluslar arasında Tatarlar (yüzde 3.8),
yaklaşık
Ukraynalılar
( y ü z d e 3 ) , B e y a z R u s y a l ı l a r ( y ü z d e 0.8), A l m a n l a r ( y ü z d e 0.6) ile her biri y ü z d e 0.4 o r a n ı n d a
olan Yahudiler, Ermeniler ve Kazaklar bulunmaktadır. Rusya Federasyonu'nun A v r u p a kısmında
n i s b e t e n y o ğ u n bir n ü f u s y a p ı s ı n a s a h i p o l a n 9 m i l y o n n ü f u s l u M o s k o v a ile 5 m i l y o n n ü f u s l u St.
P e t e r s b u r g yer almaktadır. Ayrıca Gorki, Kuybyhev ve Perm şehirleri de b u r a d a bulunmaktadır.
Asya kısmında nüfus yoğunluğu daha düşük bulunmaktadır.
N ü f u s u n b ü y ü k bir kısmının d i n i R u s - O r t o d o k s ' t u r R e s m i d i l R u s ç a ' d ı r . Dil g r u p l a r ı a r a s ı n d a
R u s ç a , T a t a r c a Ç u v a ş ç a yer almaktadır.
R u s y a F e d e r a s y o n u , çok geniş doğal kaynaklara sahip bulunmaktadır.
Eski
Sovyetler
B i r l i ğ i n i n t o p l a m h u b u b a t ü r e t i m i n i n y ü z d e 5 0 ' d e n f a z l a s ı R u s y a ' d a n s a ğ l a n m a k t a d ı r . Bu o r a n ,
p a t a t e s için y ü z d e 5 0 ş e k e r p a n c a r ı için y ü z d e 2 5 , çiftlik h a y v a n l a r ı için y ü z d e 5 0 c i v a r ı n d a
bulunmaktadır. Bununla birlikte, Rusya Federasyonu, tekstil ve diğer sanayilerin girdi ihtiyaçları
bakımından geniş ölçüde ithalata bağlı bulunmaktadır.
A y r ı c a , ü l k e z e n g i n m a d e n k a y n a k l a r ı n a s a h i p b u l u n m a k t a d ı r . B u n l a r a r a s ı n d a en ö n e m l i l e r i ,
k ö m ü r , p e t r o l , d o ğ a l g a z , f o s f o r , p o t a s y g m t u z l a r ı , d e m i r c e v h e r i , altın, e l m a s v e n a d i r m e t a l l e r ­
dir.
1.2. D e m o g r a f i k
Yapı
1 9 9 1 yılı i t i b a r i y l e 1 4 8 . 5 m i l y o n n ü f u s a s a h i p o l a n R u s y a F e d e r a s y o n u ' n d a n ü f u s u n y ü z d e
82'sini Rus kökenliler m e y d a n a getirmektedir. Toplam nüfusun yüzde 74'ü şehirlerde, yüzde
2 6 ' s ı d a k ı r s a l k e s i m d e y a ş a m a k t a d ı r . Ü l k e d e , d o ğ u m l a r (bin k i ş i d e ) 1 2 . 2 , ö l ü m l e r (bin k i ş i d e )
1 1 . 3 o l u p d o ğ a l n ü f u s artış hızı (bin k i ş i d e ) 0 . 9 ' d u r .
Nüfusu o l u ş t u r a n diğer uluslar arasında. Tatarlar, Ukraynalılar, Çuvaşlar,
Dağıstanlılar,
B a ş k ı r t l a r , B e y a z R u s y a l ı l a r v e d i ğ e r azınlıklar y e r a l m a k t a d ı r .
R u s y a F e d e r a s y o n u t o p l a m o l a r a k ele alındığında h o m o j e n bir n ü f u s y a p ı s ı g ö s t e r d i ğ i h a l d e ,
16 O t o n o m C u m h u r i y e t t e , 5 O t o n o m B ö l g e d e ve 10 U l u s a l B ö l g e d e , ç e ş i t l i u l u s l a r b ö l g e s e l
ç o ğ u n l u ğ u m e y d a n a getirmektedir. T a m a m ı hesaba katıldığında Rusya, sayıları 100'ü a ş a n
çeşitli milletleri bünyesinde barındırmaktadır.
Ü n i v e r s i t e m e z u n l a r ı ile m e s l e k i e ğ i t i m v e o r t a ö ğ r e n i m l i l e r i n y ü z d e l e r i i t i b a r i y l e
nüfusun
e ğ i t i m d ü z e y i e l e a l ı n d ı ğ ı n d a , R u s y a F e d e r a s y o n u , d i ğ e r c u m h u r i y e t l e r i n b i r a z d a h a ü s t ü n d e bir
yerde bulunmaktadır.
1 9 9 0 yılı i t i b a r i y l e R u s y a F e d e r a s y o n u ' n d a 10 bin k i ş i y e d ü ş e n d o k t o r s a y ı s ı 4 7 , h a s t a n e
y a t a k s a y ı s ı ise 1 3 8 ' d i r . O r t a ö ğ r e t i m d e ö ğ r e n c i - ö ğ r e t m e n o r a n ı 1 3 . 8 ' d i r . Ü l k e d e 10 b i n k i ş i y e
d ü ş e n b i l i m a d a m ı s a y ı s ı ise 7 0 ' d i r .
Ç o c u k ö l ü m ü (bin d o ğ u m d a ) 1 7 . 4 ' d ü r . O r t a l a m a y a ş a m a u m u d u 6 9 . 3 o l u p bu o r a n e r k e k l e r
için 6 3 . 9 , k a d ı n l a r için ise 7 4 . 3 ' d ü r .
R u s y a ' d a h a y a t s t a n d a r d ı n ı n bir ö l ç ü s ü o l a r a k ç e ş i t l i m a l v e h i z m e t l e r d e n y a r a r l a n m a i m k a n ı
e l e a l ı n a b i l i r . B u n a g ö r e , 1 9 9 0 yılı itibariyle k o n u t (kişi b a ş ı n a m2) 1 6 . 4 ' d ü r . Ç e ş i t l i m a l l a r d a n
t ü k e t i m m i k t a r ı ( k i ş i b a ş ı n a kg) i s e , et 6 9 , balık 2 0 , s e b z e 8 9 , m e y v e 3 5 ' d i r . Ev e ş y a l a r ı i s e , bin
k i ş i y e i s a b e t e d e n t e l e v i z y o n s a y ı s ı 3 6 4 , b u z d o l a b ı 3 0 8 , ç a m a ş ı r m a k i n e s i ise 2 5 4 ' d ü r . Her b i n
k i ş i y e d ü ş e n o t o m o b i l s a y ı s ı ise 5 9 ' d u r .
1 9 9 0 yılı i t i b a r i y l e ç e ş i t l i s e k t ö r l e r d e i s t i h d a m ı n d a ğ ı l ı m ı n a g e l i n c e , ç a l ı ş a n l a r ı n y ü z d e 3 0 . 9 ' u
s a n a y i s e k t ö r ü n d e ç a l ı ş m a k t a d ı r . B u n u , y ü z d e 13 o r a n ı y l a tarım s e k t ö r ü , y ü z d e 12 ile i n ş a a t ,
y ü z d e 7.9 o r a n ı y l a u l a ş ı m v e h a b e r l e ş m e ile y ü z d e 8 o r a n ı y l a dış t i c a r e t s e k t ö r ü i z l e m e k t e d i r .
1.3. Tarihî v e S i y a s i
Yapı
1 9 1 7 yılı E k i m D e v r i m i ' n i n
bir s o n u c u o l a r a k L e n i n ' i n b a ş k a n l ı k e t t i ğ i H a l k
Komiserleri
Konseyi, 1918 Ocak ayında Rusya toprakları üzerinde "İşçilerin, Askerlerin ve Köyüllerin sovyet
C u m h u r i y e t i " n i n k u r u l d u ğ u n u ilan e t t i . K u r u c u ü y e l e r d e n biri o l a r a k R u s y a F e d e r a s y o n u , 3 0
A r a l ı k 1 9 2 2 y ı l ı n d a n b e r i e s k i S o v y e t l e r Birliği'nin s i y a s i b a k ı m d a n en g ü ç l ü ü y e s i o l a r a k Birlik'te
yerini almıştı.
Eski Sovyetler
B i r l i ğ i ' n i n 70 yılı a ş k ı n M e r k e z i
Planlamaya dayalı devlet
sisteminin
y ı k ı l m a s ı n ı n a l t ı n d a ç e ş i t l i n e d e n l e r v a r d ı r . B u n l a r d a n en ö n e m l i s i , e k o n o m i k a l a n d a y a ş a n a n
başarısızlıklar, verimliliğin d ü ş m e s i , üretimin gerilemesi ve geniş
boyutlu bütçe
açıklarının
neden olduğu enflasyonisi fiyat artışları.
Sistemin çöküşünü
gelişmeler
olmuştur.
Bulgaristan'daki
hızlandırmıştır.
h ı z l a n d ı r a n bir b a ş k a n e d e n d e . D o ğ u A v r u p a ü l k e l e r i n d e
Çok
köklü
kısa bir z a m a n
siyasi
değişmeler,
içinde
Polonya, Macaristan,
Sovyetler
Birliği'ndeki
politik
yaşanan
Romanya
ve
gelişmeleri
N i h a y e t , s o n bir e t k e n d e de e n f o r m a s y o n s i s t e m i n d e ve t e k n o l o j i d e m e y d a n a g e l e n baş
döndürücü
g e l i ş m e l e r , S o v y e t s i s t e m i n i n s o n u n u h a z ı r l a y a n belli b a ş l ı f a k t ö r l e r o l m u ş t u r .
Sovyet Sisteminin zayıflaması sonucunda
Birliği m e y d a n a g e t i r e n C u m h u r i y e t l e r
de
b a ğ ı m s ı z l ı k h a r e k e t l e r i o r t a y a çıkmış v e b u d u r u m b ü t ü n e s k i Birlik C u m h u r i y e t l e r i n i e t k i l e m i ş t i r .
Bu g e l i ş m e l e r i n s o n u c u n d a , Rus S o v y e t F e d e r a t i f S o s y a l i s t C u m h u r i y e t i Y ü k s e k
Sovyeti
t a r a f ı n d a n 2 0 H a z i r a n 1 9 9 0 t a r i h i n d e R u s y a ' n ı n bağımsız bir ülke o l d u ğ u i l a n e d i l d i . Diğer
taraftan, 8.12.1991
tarihinde Beyaz Rusya'nın başşehri Minsk'de biraraya gelen
F e d e r a s y o n u , Beyaz Rusya ve Ukrayna Devlet Başkanları aşağıda özetlenen
Rusya
anlaşmayı
i m z a l a m ı ş l a r d ı r . Bu a n l a ş m a ile S o v y e t S o s y a l i s t C u m h u r i y e t l e r i Birliği ( S S C B ) ' n i n b ü t ü n h u k u k i
ve siyasi varlığı sona ermiş bulunmaktadır.
S ö z k o n u s u a n t l a ş m a d a ş u i f a d e l e r yer a l m ı ş t ı r .
" B i z , a ş a ğ ı d a i m z a s ı b u l u n a n y ü k s e k akit t a r a f l a r , 1 9 9 2 t a r i h i n d e b i r l i k s ö z l e ş m e s i n i im­
z a l a y a n k u r u c u ü y e l e r o l a r a k , g e r e k c o ğ r a f i bir h a k i k a t , g e r e k s e u l u s l a r a r a s ı h u k u k u n bir s ü j e s i
o l a r a k artık S o v y e t l e r B i r l i ğ i ' n i n s o n a e r m i ş o l d u ğ u n u s a p t a m ı ş b u l u n u y o r u z .
Üç h u k u k i e ş i t l i k iç i ş l e r i n e k a r ı ş m a m a z l ı k i l k e l e r i n e s a y g ı i ç i n d e d e m o k r a t i k h u k u k d e v l e t ­
l e r i n i k u r m a k a r z u s u ile bu adımı a t m ı ş l a r d ı r .
H a l k l a r v e d e v l e t l e r a r a s ı n d a , e ş i t v e karşılıklı v e r i m l i bir i ş b i r l i ğ i n i g e l i ş t i r m e k i ç i n p o l i t i k a ,
e k o n o m i , kültür, sağlık, bilim, ticaret, çevre ve diğer alanlarda özel s ö z l e ş m e l e r
yapılması
h u s u s u n d a görüş birliğine varmışlardır. Taraflar, Devletlerin toprak b ü t ü n l ü ğ ü n e ,
mevcut
hudutların dokunulmazlığına, vatandaşların serbestçe dolaşmalarına ve d ı ş a açılmalarına saygı
g ö s t e r e c e k l e r i n i ve tanıdıklarını t e y i d e d e r l e r . T a r a f l a r , B i r l e ş m i ş M i l l e t l e r T e ş k i l a t ı v e H e l s i n k i
N i h a i S e n e d i i l k e l e r i n e v e a m a ç l a r ı n a s a d a k a t içinde o l d u k l a r ı n ı b e y a n e d e r l e r ; v a t a n d a ş l a r ı n ı n
milliyetlerinden bağımsız olarak
h a k v e ö z g ü r l ü k l e r i n i g ü v e n c e a l t ı n a a l ı r l a r v e azınlıkların dil
ve d i n , kültürel geleneklerinin geliştirmesine ve korunmasına katkıda b u l u n m a y ı taahhüt ederler.
T o p l u l u k ü y e l e r i s i l a h l a n m a ve a s k e r i b ü t ç e l e r i n i a z a l t m a k v e u l u s l a r a r a s ı b a r ı ş v e g ü v e n l i ğ i
s a ğ l a m a k için i ş b i r l i ğ i i ç i n d e h a r e k e t e t m e y i k a b u l e d e r l e r . A y n ı z a m a n d a t a r a f l a r , b a ğ l a n t ı s ı z
v e n ü k l e e r s i l a h l a r d a n arındırılmış bir b ö l g e s t a t ü s ü n e e r i ş m e i r a d e s i n e s a y g ı g ö s t e r i r l e r . Uzayın
müştereken
a s k e r i v e s t r a t e j i k bir k o m u t a a l t ı n d a v e n ü k l e e r s i l a h l a r ı n o r t a k bir
kontrol
m e k a n i z m a s ı i ç i n d e i d a r e s i n i k a r a r a l t ı n a alırlar. Bu s ö z l e ş m e i m z a l a n d ı ğ ı a n d a , e s k i S o v y e t l e r
B i r l i ğ i d a h i l d i ğ e r b ü t ü n ü l k e l e r i n n o r m l a r ı akit t a r a f l a r ı n ü l k e s i n d e a r t ı k u y g u l a n a m a z v e e s k i
S o v y e t l e r B i r l i ğ i o r g a n l a r ı n ı n t ü m f a a l i y e t l e r i s o n a erer. T a r a f l a r , S o v y e t l e r B i r l i ğ i ile i m z a l a n a n
s ö z l e ş m e l e r d e n d o ğ a n y ü k ü m l ü l ü k l e r i n e s a d a k a t g ö s t e r i r l e r , İş b u s ö z l e ş m e , e s k i S o v y e t l e r
B i r l i ğ i ' n i n b ü t ü n ü y e l e r i n e v e bu s ö z l e ş m e d e k i ilke ve a m a ç l a r ı p a y l a ş a n d i ğ e r b a ğ ı m s ı z d e v l e t ­
l e r e açıktır. Bu s ö z l e ş m e
ile, M i n s k ş e h r i , B a ğ ı m s ı z
Devletler T o p l u l u ğ u
(BDT)'nun
koor­
d i n a s y o n d a görevli organlarının idare merkezi seçilmiştir.
G ü r c i s t a n , L e t o n y a , L i t v a n y a v e E s t o n y a d ı ş ı n d a k a l a n 11 b a ğ ı m s ı z d e v l e t , 21 A r a l ı k 1 9 9 1 'de
A l m a A t a ' d a bir a r a y a g e l e r e k B a ğ ı m s ı z D e v l e t l e r T o p l u l u ğ u ( B D T ) ' n u m e y d a n a g e t i r e n Z i r v e
toplantısını yapmışlardır.
B a ğ ı m s ı z D e v l e t l e r T o p l u l u ğ u ( B D T ) ü y e s i ü l k e l e r i n " O r t a k E k o n o m i k A l a n " k o n u s u n d a b^r
a n l a ş m a y a v a r a m a m a l a r ı n e d e n i y l e , b a z ı k u r u c u üye ülkeler a r a l a r ı n d a ikili a n l a ş m a l a r y a p m a
yoluna gitmiştir.
1.4. İdari
Yapı
İ d a r i b a k ı m d a n R u s y a F e d e r a s y o u n , illere ( o b l a s t v e k r a l ) , m e t r o p o l ş e h i r l e r e ( M o s k o v a v e
St. Petersburg), otonom cumhuriyetlere, otonom bölgelere ve ulusal bölgelere
ayrılmaktadır.
S a y ı l a r ı 16 o l a n o t o n o m c u m h u r i y e t l e r : B a ş k ı r t , B u r y a t , Ç e ç e n - İ n g u ş , Ç u v a ş , D a ğ ı s t a n , K a b a r d i n o - B a l k a r , K a l m u k , K a r e l i n , K o m i , M a r i , M o l d a v y a , K u z e y O s e t y a , T a t a r , T u v a , U d m u n t ve
Yakut'tur. Bu cumhuriyetlerin geniş çapta bağımsızlığa sahip olan kendi hükümetleri mevcuttur.
Ç e ç e n - İ n g u ş , Tatar, Yakut gibi bu cumhuriyetlerden bazıları, kendi bağımsızlıklarını
ilan
e t m i ş l e r d i r . N e v a r k i , bu b a ğ ı m s ı z l ı k i l a n l a r ı , R u s y a F e d e r a s y o n u Y ü k s e k S o v y e t i y a d a b a ş k a
bir ü l k e t a r a f ı n d a n k a b u l e d i l m e m i ş t i r .
A y r ı c a , R u s y a F e d e r a s y o n u n d a 5 adet otonom bölge mevcuttur. Bu o t o n o m bölgeler;
- Adige
- Gorno Altay
- Yahudi
- Karaçay Çerkeş
- Kafkas
B u n l a r ı n d ı ş ı n d a , bir ö l ç ü d e d a h a - s ı n ı r l ı bir b a ğ ı m s ı z l ı ğ a s a h i p o l a n 1 0 a d e t u l u s a l b ö l g e
vardır.
Ulusal Bölgeler:
- Alginsky - Buryat
- Chukot
- Evenki
- Kanti-Mansi
- Komi-Permyak
- Koryak
- Nenetz
- Taimyr
- Üst - O r d y n s k y - B u r y a t
- Yamalo - Nenets
R u s y a F e d e r a s y o n u n d a idari y a p ı n ı n b a ş k a y ö n ü d e iktisat p o l i t i k a l a r ı n ı n ( B a k a n l ı k l a r v e
Devlet Komitelerinin) sorumluluğu altında bulunmaktaydı. Ekonomik politikanın idaresinde de
c u m h u r i y e t l e r ç o k sınırlı bir role s a h i p b u l u n m a k t a y d ı l a r .
N e v a r k i , 1 9 8 0 ' l i yılların s o n l a r ı n a y a k l a ş ı l d ı k ç a c u m h u r i y e t h ü k ü m e t l e r i n i n a r t a n h a k i d d i a l a r ı
k a r ş ı s ı n d a e k o n o m i k p o l i t i k a n ı n o l u ş t u r u l m a s ı v e i d a r e s i n d e Birliği o l u ş t u r a n
Cumhuriyetlere
yetki verilmeye başlanmıştır.
1 9 9 1 yılının i k i n c i y a r ı s ı n d a M e r k e z i n g ü c ü n ü n a z a l ı p , e k o n o m i k v e s i y a s a l g ü c ü n B i r l i k t e n ,
C u m h u r i y e t l e r e d o ğ r u t r a n s f e r i n d e b a ş l ı c a iki f a k t ö r etkili o l m u ş t u r .
1) Bu f a k t ö r l e r d e n b i r i n c i s i , 1991 H a z i r a n ı n d a Y e l t s i n ' i n s e ç i l m e s i d i r
2) İ k i n c i e t k e n d e , 1 9 9 1 A ğ u s t o s u n d a y a p ı l a n d a r b e t e ş e b b ü s ü d ü r .
Bu g e l i ş m e l e r i
izleyerek Rus yetkililer, ekonomik politikanın o l u ş t u r u l m a s ı ve
k o n u s u n d a b a ğ ı m s ı z bir y a p ı n ı o l u ş t u r u l m a s ı için hızla h a r e k e t e t m i ş l e r d i r . Ö z e t l e ,
idaresi
Rusya
F e d e r a s y o n u , iktisat politikasının idaresi b a ş t a olmak üzere, tüm idari yapıyı kendi kontrolü
altına almıştır.
2. E K O N O M İ K
2.1. Genel
DURUM
Ekonomi
1980'li yılların sonlarına gelinceye
göstergeler,
eski Sovyetler
kadar
Rusya Federasyonunda
B i r l i ğ i ' n e p a r a l e l bir seyir i z l e m i ş t i r .
genel
ekonomik
Aynı şekilde,
Rusya
e k o n o m i s i n i n s e k t ö r e l y a p ı s ı d a e s k i S o v y e t l e r Birliği'ne b e n z e r bir y a p ı s e r g i l e m e k t e d i r . Bu
b e n z e r l i k l e r e k a r ş ı n , R u s y a F e d e r a s y o n u n ' d a tarım k e s i m i n i n N e t M a d d i Ü r e t i m ( N M Ü ) ' d e k i v e
istihdamdaki payı, eski Sovyetler Birliğininkinden daha düşük oranlarda bulunmaktadır.
1 9 7 0 ' l i yılların ikinci y a r ı s ı n d a R u s y a ' d a s a n a y i s e k t ö r ü n ü n N e t M a d d i Ü r e t i m d e k i v e istih­
d a m d a k i p a y ı n d a bir d ü ş m e g ö r ü l m ü ş t ü r .
1 9 8 8 y ı l ı n d a g ö r ü l e n kısa s ü r e l i bir c a n l a n m a d ı ş ı n d a , 1 9 8 0 ' l i y ı l l a r ı n i k i n c i y a r ı s ı n d a Net
M a d d i Ü r e t i m ile ö l ç ü l e n r e e l ü r e t i m a r t ı ş ı d ü ş ü k o r a n l a r d a k a l m ı ş t ı r .
arasında Net Maddi Üretim artışı ortalama olarak, yüzde
Gerçekten,1986-90
1,1, 1976-80 arasında yüzde 4,4,
1 9 8 1 - 8 5 a r a s ı n d a y ü z d e 3 o l m u ş t u r . 1 9 8 0 ' l i yılların ikinci y a r ı s ı n d a s a n a y i ü r e t i m artışı d a s ü r e k l i
g e r i l e m i ş t i r . Enerji S e k t ö r ü n d e 1 9 8 7 - 8 8 ' d e z i r v e y e u l a ş a n p e t r o l v e k ö m ü r ü r e t i m i , d a h a s o n r a
hızlı bir b i ç i m d e d ü ş m e y e b a ş l a m ı ş t ı r . D o ğ a l g a z ü r e t i m i i s e , a z a l a n b i r h ı z d a d a o l s a , artışını
sürdürmüştür.
TABLO : 1
GAYRİ SAFİ ENDÜSTRİYEL ÜRETİM (1986-91)
(Karşılaştırılabilir Fiyatlar C i n s i n d e n Yüzde Değişme)
Toplam
Enerji
Metalürji
Makine Yapımı
Kimyasal Ürünler
Orman Ürünleri
İnşaat Malzemeleri
Hafif S a n a y i l e r
İşlenmiş Gıda Maddeleri
Tüketim Malları
Gıda Maddeleri
Alkollü İçkiler
Gıda Dışı Maddeler
1986
1987
1988
1989
1990
1991
4,5
3.8
3.7
7.0
6.6
5.3
6.2
1.1
5.3
-1.9
11.2
-39.1
3.3
3.5
3.2
2.4
5.7
3.7
2.5
3.3
1.0
4.5
3.7
4.5
-4.8
5.1
3.8
1.6
3.1
5.2
4.7
5.4
4.8
3.5
4.2
8.0
4.8
18.1
7.3
1.4
-0.5
0.6
1.7
-0.1
-1.4
-2.2
-8.0
1.0
-3.3
0.1
-0.9
-0.1
0.4
7.3
0.6
10.1
10.0
4.0
-8.6
8.6
-0.6
-0.4
-9.5
-0.8
-7.6
4.8
4.7
3.1
2.4
2.3
4.2
12.3
3.9
21.1
8.1
-7.6
S a n a y i ü r e t i m i n i n 1 9 8 6 y ı l ı n d a n 1 9 9 1 yılına k a d a r artış h ı z ı n d a s ü r e k l i bir g e r i l e m e h e m e n
g ö z e ç a r p m a k t a d ı r . T o p l a m s a n a y i ü r e t i m artış hızı, 1 9 8 6 y ı l ı n d a y ü z d e 4 . 5 i k e n , t a k i b e d e n
y ı l l a r d a s ü r e k l i v e hızlı bir g e r i l i m e e ğ i l i m i n e g i r e r e k , 1990 y ı l ı n d a n e g a t i f e (-0,1) d ö n ü ş m ü ş t ü r .
B u g e r i l e m e e ğ i l i m i , hızla d e v a m e d e r e k 1991 yılında y ü z d e (-8)'e d ü ş m ü ş t ü r . S a n a y i s e k t ö r ü
için d e b u g e r i l e m e n i n en b a r i z o l d u ğ u a l a n l a r ; m e t a l ü r j i y ü z d e ( - 7 . 6 ) , k i m y a s a l ü r ü n l e r y ü z d e
( - 8 . 6 ) v e ö z e l l i k l e i ş l e n m i ş g ı d a m a d d e l e r i y ü z d e (-9.5) ile e n k ö t ü d u r u m d a o l a n
saha
durumundadır.
S a n a y i ü r e t i m i n d e k i bu o l u m s u z g e l i ş m e n i n altında y a t a n t e m e l e t k e n l e r , g e n e l ö l ç ü d e s a b i t
sermaye
yatırımlarının
hızla d ü ş m e s i
ile s e r m a y e
stokunun
eskimiş
olup
teknolojinin
y e n i l e n e m e m e s i d i r . 1 9 8 0 ' l i yılların s o n l a r ı n d a , yatırımların f i n a n s m a n ı n b ü t ç e k a y n a k l a r ı y e r i n e ,
i ş l e t m e l e r i n k e n d i b ü n y e l e r i n d e y a r a t t ı k l a r ı içsel f o n l a r l a f i n a n s e e d i l m e s i g e r e k t i ğ i y o l u n d a bir
p o l i t i k a k a r a r ı a l ı n m ı ş t ı r . G e r ç e k t e n d e , yatırımların f i n a n s m a n ı n d a b ü t ç e k a y n a k l a r ı n ı n p a y ı
ö n e m l i ö l ç ü d e d ü ş m ü ş , f a k a t i ş l e t m e l e r , h a r c a m a l a r ı n ı ü c r e t l e r y ö n ü n d e k a y d ı r d ı k l a r ı için t o p l a m
yatırımlar gerilemiştir.
S a n a y i ü r e î i m i d e k i g e r i l e m e , g e n i ş ö l ç ü d e s a b i t s e r m a y e y a t ı r ı m l a r ı n d a k i ş i d e t l i d ü ş ü ş ile
b u n u n s o n u c u olarak ortaya çıkmış olan sermaye stokununun eskimiş olmasından
kaynaklanmıştır.
Tarımsal
ü r e t i m i n artış hızı d a h a d e ğ i ş k e n bir y a p ı s e r g i l e m i ş t i r . 1 9 9 0 y ı l ı n d a k o l l e k t i f ve
d e v l e t ç i f t l i k l e r i n i n ü r e t i m artışı y ü z d e 2.8 o l u p b u 1 9 8 6 y ı l ı n d a k i s e v i y e n i n a l t ı n d a bir ü r e t i m
hacmini ifade
e t m e k t e d i r . 1 9 8 6 ' d a n 1990 y ı l m a k a d a r ö z e l ü r e t i m , y ü z d e 10.3 o r a n ı n d a a r t m ı ş
olmasına rağmen
çiftliklerinden
1991'de toplam tarımsal üretimin yüzde 75'i yine de kollektif ve
sağlanmıştır.
devlet
Bu o r a n p a t a t e s ve m e y v e g i b i k a l e m l e r d e ç o k d a h a
d ü z e y l e r d e k a l m ı ş t ı r . D i k k a t e d e ğ e r bir b a ş k a h u s u s d a , 1 9 8 0 ' l i yılların o r t a l a r ı n d a n
düşük
itibaren
d e v l e t i n t e d a r i k e t t i ğ i h u b u b a t , p a t a t e s ve s e b z e d a h i l ç o k s a y ı d a k i ü r ü n d e s ü r e k l i bir g e r i l e m e
yaşanmıştır.
1 9 8 0 ' l i yılların ikinci y a r ı s ı n d a sıkı fiyat k o n t r o l l e r i n e d e n i y l e , d e v l e t ve
kooperatif
s e k t ö r l e r i n d e f i y a t l a r , istikrarlı bir y a p ı g ö s t e r m i ş t i r . Bu a ç ı d a n , 1 9 8 0 ' l i yılların i k i n c i y a r ı s ı n d a
t a s a r r u f o r a n ı n ı n iki kat a r t m a s ı , b a s k ı altına alınmış e n f l a s y o n u n g ö s t e r g e s i o l m a k t a d ı r .
1 9 8 0 ' l i y ı l l a r ı n s o n l a r ı ile 1 9 9 0 y ı l ı n d a R u s y a e k o n o m i s i n d e m e y d a n a g e l e n e k o n o m i k
ç ö k ü n t ü , 1 9 9 1 ' d e d a h a b e l i r g i n bir hal almıştır. Ü r e t i m i n ş i d d e t l i bir b i ç i m d e d ü ş m e s i y l e 1991 'de
N e t M a d d i Ü r e t i m , y ü z d e 11 o r a n ı n d a a z a l m ı ş t ı r . Ü r e t i m d e k i b u d ü ş m e n i n a l t ı n d a y a t a n b e l l i
başlı faktörler şunlardır;
1) M e r k e z i p l a n l a m a s i s t e m i ile g e l e n e k s e l i ş l e t m e b a ğ l a r ı n ı n g i d e r e k ç ö z ü l m e s i ,
2) Ö d e m e l e r b i l a n ç o s u n u n n e d e n o l d u ğ u b a s k ı l a r ,
3) K o n v e r t i b l d ö v i z l e y a p ı l a n ithalatın d a r a l m a s ı n d a n d o l a y ı ithal g i r d i l e r d e ve y e d e k p a r ç a d a
g i d e r e k a r t a n bir kıtlığın y a ş a n m a s ı ,
4) Y a t ı r ı m l a r d a g ö z l e n e n hızlı bir g e r i l e m e
5) C u m h u r i y e t l e r a r a s ı n d a k i e k o n o m i k i l i ş k i l e r i n k ö t ü l e ş m e s i
1 9 9 1 ' d e s a n a y i ü r e t i m i y ü z d e 8 o r a n ı n d a d ü ş m ü ş ve b u d ü ş m e e ğ i l i m i yıl b o y u n c a h ı z l a n a r a k
d e v a m e t m i ş t i r . K i m y a s a l ve o r m a n ü r ü n l e r i n d e k i ü r e t i m d ü ş m e s i y ü z d e 5 ile y ü z d e 13 a r a s ı n d a
d e ğ i ş i r k e n , ç e l i k ü r e t i m i y ü z d e 14, ç i m e n t o ü r e t i m i y ü z d e 7 o r a n ı n d a bir g e r i l e m e k a y d e t m i ş t i r .
B a z ı d a l l a r d a ü r e t i m g e r i l e m e s i n i n b e l i r g i n n e d e n l e r i o l m u ş t u r . Hafif s a n a y i için i t h a l e d i l e n
g i r d i l e r d e y a ş a n a n kıtlık, m e t a l ü r j i s e k t ö r ü için t a l e p d a r a l m a s ı , p e t r o l v e k ö m ü r s e k t ö r l e r i için
t e ç h i z a t y e t e r s i z l i ğ i o l u m s u z n e d e n l e r i n i n b a ş l ı c a l a r ı o l m u ş t u r . A y r ı c a , 1 9 9 1 yılı M a r t - N i s a n
a y l a r ı n d a k i i ş ç i g r e v l e r i ve b u n u n s o n u c u n d a fiili ç a l ı ş m a s a a t l e r i n ö n e m l i ö l ç ü d e a z a l t a n i ş ç i
k e s i m i g ö r ü ş m e l e r i d e k ö m ü r ve p e t r o l s e k t ö r l e r i n i o l u m s u z bir b i ç i m d e e t k i l e m i ş t i r .
Y e d e k p a r ç a , g ü b r e ve a k a r y a k ı t g i b i g i r d i l e r d e o r t a y a ç ı k a n y e t e r s i z l i k l e r i n bir s o n u c u o l a r a k
1991 'de gayri safi tarımsal üretim yüzde 5 oranında azalmıştır. Olumsuz hava koşulları ve 1990
yılı h a s a d ı n ı n g e ç t a m a m l a n m a s ı n e d e n i y l e 1991 yılında h u b u b a t h a s a d ı , 1 9 9 0 y ı l m a g ö r e y ü z d e
2 5 o r a n ı n d a bir d ü ş ü ş g ö s t e r m i ş t i r . 1 9 9 1 ' d e , ç o ğ u t a r ı m s a l ü r ü n l e r d e d e v l e t i n s a ğ l a d ı ğ ı ü r e t i m
m i k t a r ı , 1 9 9 0 y ı l ı n d a k i s e v i y e s i n i n o l d u k ç a a l t ı n d a k a l m ı ş t ı r . T o p l a m y u r t içi g ı d a a r z ı d a y ü z d e
10 o r a n ı n d a a z a l m ı ş t ı r . Bu d u r u m , M o s k o v a ve S t . P e t e r s b u r g g i b i b ü y ü k s a n a y i m e r k e z l e r i n d e
oldukça ciddi zorluklara neden olmuştur.
1991 y ı l ı n d a R u s y a F e d e r a s y o n u n d a , e n f l a s y o n b e l i r g i n bir b i ç i m d e hız k a z a n m ı ş t ı r . S a n a y i
k e s i m i n d e t o p t a n f i y a t a r t ı ş l a r ı 1 9 9 0 yılına g ö r e , y ü z d e 138 p a r a k e n d e m a l v e h i z m e t f i y a t l a r ı
ise y ü z d e 90 o r a n ı n d a bir artış k a y d e t m i ş t i r .
S e r b e s t p i y a s a e k o n o m i s i n e g e ç i ş s ü r e c i n d e 1 9 9 2 yılı r e f o r m l a r a ç ı s ı d a n ç o k ö n e m l i d e ğ i ş i k l i ­
k l e r i n y a p ı l d ı ğ ı bir yıl o l m u ş t u r . 1 9 9 2 yılında fiyatlar s e r b e s t b ı r a k ı l m ı ş , ö z e l l e ş t i r m e y e b a ş l a n ı l ­
m ı ş , a n c a k b a ş a r ı l ı o l u n a m a m ı ş , ruble bir ö l ç ü d e k o n v e r t i b l o l m u ş t u r .
E k o n o m i k a ç ı d a n b a k ı l d ı ğ ı n d a 1 9 9 2 yılı R u s y a için b a ş a r ı s ı z g e ç m i ş t i r . G a i d a r t a r a f ı n d a n
uygulanan reform programları yetersiz olmuş ve 1989 yılında b a ş l a y a n gerileme 1992'de de
d e v a m e t m i ş t i r . B a ş a r ı s ı z e k o n o m i k g i d i ş , h ü k ü m e t b a ş k a n ı n ı n d e ğ i ş m e s i n e s e b e p o l m u ş v e Y.
Gaidar başkan Yetsin'e ekonomik danışman olurken Victor Cheronmyrdin b a ş b a k a n olmuştur.
1 9 9 2 y ı l ı n d a t o p l a m sınai ü r e t i m % 2 0 g e r i l e m i ş , R u s y a n ı n b ü y ü k s a n a y i k u r u l u ş l a r ı n ı n d i ğ e r
ü l k e l e r e o l a n b o r ç l a r ı t a m a m ı y l a k o n t r o l d e n çıkmıştır.
1 9 9 2 y ı l ı n d a yıllık e n f l a s y o n o r a n ı % 2 6 0 0 o l m u ş , 1 9 9 3 yılının O c a k a y ı e n f l a s y o n r a k a m ı ise
%28 olarak gerçekleşmiştir.
R u s y a d a G S M H 1 9 9 2 y ı l ı n d a 15 t r i l y o n ruble o l a r a k g e r ç e k l e ş m i ş t i r . S e k t ö r e l d a ğ ı l ı m a g ö r e
sanayi % 3 7 . 5 , tarım % 1 0 . 9 , inşaat %11.0, hizmetler %13 oranında p a y a sahiptir. Ülkede kişi
b a ş ı n a d ü ş e n g e l i r 1 9 9 2 y ı l ı n d a y a k l a ş ı k 8 8 1 5 6 ruble o l m u ş t u r .
R u s y a d a b i r ç o k k u r u l u ş k o m ü n i s t s i s t e m d e k i i s t i h d a m p o l i t i k a s ı n ı h a l a s ü r d ü r m e k t e d i r . Bir
b a ş k a i f a d e y l e ç e ş i t l i iş y e r l e r i n d e üç ayrı v a r d i y e ile ç a l ı ş ı l m a k t a d ı r . B u n a r a ğ m e n i ş s i z l i k hızla
a r t m a k t a v e 1 9 9 3 yılı s o n u n d a d ö r t m i l y o n a u l a ş m a s ı b e k l e n m e k t e d i r .
1 9 9 2 y ı l ı n d a k i b a ş a r ı s ı z l ı k l a r ı n ö n e m l i s e b e p l e r i n d e n biri d e R u s y a F e d e r a s y o n u n u n g e l i ş m i ş
ülkelerden
istediği y a r d ı m ı a l a m a m ı ş olmasıdır. A n c a k 1993 yılı b a ş ı n d a g ö r ü l e n
istikrarsızlıkların
hızla tırmanması karşısında çeşitli gelişmiş
ülkeler yeniden
siyasi
Rusya
F e d e r a s y o n u n a y a r d ı m y a p a c a k l a r ı n ı b e l i r t m i ş l e r d i r . A y r ı c a e s k i S S C B ' n i n batılı b a n k a l a r a o l a n
borcu 31.3.1993 tarihine kadar ertelenmiştir.
1 9 9 2 yılı b a ş ı n d a r e f o r m p a k e t i n i n bir a m a c ı d a , r u b l e y i u l u s l a r a r a s ı p i y a s a l a r d a k u l l a n ı l a n
v e t a s a r r u f a r a c ı o l a r a k R u s v a t a n d a ş l a r ı t a r a f ı n d a n g ü v e n d u y u l a n , g e r ç e k bir p a r a b i r i m i h a l i n e
getirmekti. Bugün ise, ruble tüm ülkede ticarete konu olmakta, fakat sürekli değer kaybetmek­
tedir. Kuyruklar sona e r m i ş , Rus vatandaşları aradıkları malı b u l a b i l m e k t e , a n c a k enflasyon
p a r a y ı d e ğ e r s i z bir kağıt h a l i n e g e t i r d i ğ i n d e n a l ı ş v e r i ş y a p a m a m a k t a d ı r .
Yılın b a ş ı n d a Y . G a i d a r H ü k ü m e t i , t ü k e t i c i fiyatlarının % 8 0 ' i n i v e t o p t a n f i y a t l a r ı n % 9 0 ' ı n ı
s e r b e s t b ı r a k m ı ş , b u n u n s o n u c u o l a r a k , f i y a t l a r O c a k 1 9 9 2 a y ı n d a 2.5 k a t a r t m ı ş t ı r . E n f l a s y o n
k o n t r o l a l t ı n a a l ı n a m a m ı ş v e d a h a s o n r a k i a y l a r d a aylık f i y a t artış o r a n ı h ı z l a a r t m ı ş t ı r .
R u s y a ' d a e k o n o m i k r e f o r m u n u n başarısız o l m a s ı n ı n n e d e n i R u s S a n a y i n i k e n d i
üzerinde durabilir hale getirilememesidir.
Fiyatlar s e r b e s t b ı r a k ı l d ı ğ ı n d a , D e v l e t
ayakları
kuruluşları
m a l l a r ı , g ü ç l e r i ü z e r i n d e k i y ü k s e k f i y a t l a r d a n satın a l m ı ş l a r v e ö d e m e z a m a n ı g e l d i ğ i n d e M e r k e z
Bankasının kendilerine ucuz kredi sağlayarak yardımcı olacağını tahmin etmişlerdir.
Bunun
s o n u c u o l a r a k , f i r m a l a r a r a s ı b o r ç l a r ç o k b ü y ü k artış g ö s t e r m i ş t i r . O c a k a y ı n d a f i r m a l a r ı n b i r b i r ­
l e r i n e o l a n b o r ç l a r ı 3 9 m i l y a r r u b l e i k e n , yılın o r t a s ı n d a kriz ç ı k t ı ğ ı n d a 3 t r i l y o n r u b l e y i a ş m ı ş t ı r .
Bu d ö n e m d e Merkez Bankası firmaları kredi vermeye hızlandırmış v e Aralık ayında Merkez
Bankası 327.5 milyar rubleyi d a h a dolaşıma çıkartmıştır.
Kolay krediler ve enflasyon korkusu, rubleyi t a m a m e n konvertibl bir döviz haline getirme
p l a n ı n ı b a ş a r ı s ı z kılmıştır. R u b l e , M e r k e z B a n k a s ı s a b i t r e s m i k u r p o l i t i k a s ı n d a n
ayrılınca,
A ğ u s t o s ayı b a ş ı n d a M o s k o v a D ö v i z B o r s a s ı n d a s ü r a t l e d e ğ e r k a y b e t m i ş , f i r m a l a r
Merkez
B a n k a s ı n d a n a l d ı k l a r ı u c u z k r e d i l e r i , e n f l a s y o n d a n k o r u n m a k a m a c ı y l a d o l a r satın
almakta
k u l l a n m ı ş l a r d ı r . 1 9 9 3 yılı b a ş ı n d a e m i s y o n d a k i hızlı a r t ı ş , r u b l e y i ç o k e t k i l e m i ş v e 1 . 1 . 1 9 9 3
t a r i h i n d e 1 $ = 4 1 7 r u b l e o l a n k u r . Ş u b a t a y ı n d a ise 1 $ = 5 9 3 ruble o l m u ş t u r . ( S e r b e s t kur)
Rusyada
1 9 9 2 yılının s o n u n d a h ü k ü m e t i k u r a n V i k t o r C h e r n o m y r d i n
ülkenin en
birinci
sorununun enflasyon oranını aşağı çekmek olduğunu belirtmiştir. Ancak d a h a sonra
ülkede
u y g u l a n a c a k ekonomik modeller arasından hangisinin uygulayacağını henüz belirlememiştir.
E k o n o m i k B ü y ü m e i l e İlgili A l t e r n a t i f l\/lodeller
1992
1993
1
2
3
16
15
15
25
6-1
19
38
89
- Yıllık f i y a t a r t ı ş ı %
2600
390
690
1540
- Aylık fiyat artışı %
25'^
3-5
10-12
25
15
47
91
217
1.3
10
7
4
7
5
10
15
1.1
2.3
9.1
32.6
420
1 .OOO*""
1.700'^'^
4.100''x
- P a r a arzının aylık b ü y ü m e oranı %
- P a r a a r z ı yıl s o n u itibariyle(triiyon ruble)
- GSI\/IH c a r i f i y a t l a r l a ( t r i l y o n ruble)
- İşsizlik oranı %
- Bütçe açığının G S M H ' y a oranı %
- B ü t ç e açığı (trilyon ruble)
- D ö v i z k u r u ( d o l a r / r u b l e ) yıl s o n u
X - Aralık 1992 itibariyle
XX - R e s m i k u r
Y u k a r ı d a v e r i l e n e k o n o m i k m o d e l l e r d e n b i r i n c i s i kısıtlayıcı bir p a r a p o l i t i k a s ı
uygulamayı
ö n g ö r m e k t e d i r . Z a t e n b ü y ü k bir kriz i ç i n d e o l a n p i y a s a y a b u p o l i t i k a n ı n e t k i s i n i n nasıl o l a c a ğ ı
t a r t ı ş ı l m a k t a d ı r . İ k i n c i p o l i t i k a t a m a m ı y l a e n f l a s y o n i s t bir p o l i t i k a d ı r . Bu i k i a y r ı u ç t a k i e k o n o m i k
m o d e l l e r d e n f a r k l ı o l a r a k o r t a y a ç ı k a n d i ğ e r bir a l t e r n a t i f p o l i t i k a ise sınırlı bir e n f l a s y o n i s t m o d e l
u y g u l a m a s ı olan üçüncü alternatifdir. Hükümetçe bu modellerden
hangisinin
kullanılacağı
çalışmamızın hazırlandığı d ö n e m d e henüz kesinlik kazanmamış idi.
Rus ekonomisinde
bu ekonomik modellerin hangisi uygulanırsa uygulanmasın,
serbest
p i y a s a e k o n o m i s i k u r a l l a r ı n a g ö r e ç a l ı ş a n k u r u m v e k u r u l u ş l a r ı n sayısının d a a r t m a s ı g e r e k m e k ­
tedir. E k o n o m i d e bu tür f i r m a , holding, ajans gibi kuruluşların ç a l ı ş m a y a b a ş l a m a s ı bankacılık,
g i b i h i z m e t s e k t ö r l e r i n i n d a h a ç a ğ d a ş hale g e l m e s i n e y a r d ı m c ı o l a c a k t ı r .
R u s y a F e d e r a s y o n u n d a y a ş a n a n e k o n o m i k kriz M o s k o v a y a b a ğ l ı o t o n o m c u m h u r i y e t l e r e d e
m e r k e z e k a r ş ı g e l m e g ü c ü v e r m i ş t i r . K e n d i dış t i c a r e t , g ü m r ü k , b a n k a c ı l ı k r e j i m l e r i n i o l u ş t u r ­
maya
başlayan
bu
otonom
cumhuriyetler
giderek
Moskovadan
bağımsız
olmaya
ç a l ı ş m a k t a d ı r l a r . Bu tür e k o n o m i k b a ğ ı m s ı z l ı k i s t e k l e r i e k o n o m i k s o r u n l a r ı n y a n ı n a b a z ı p o l i t i k
sorunların d a eklenmesine yol açmaktadır.
E k o n o m i d e y a ş a n a n d i ğ e r bir s o r u n d a dış b o r ç l a r d a n k a y n a k l a n m a k t a d ı r . R u s y a n ı n t o p l a m
6iş b o r c u y a k l a ş ı k 8 4 m i l y a r d o l a r o l u p b u n u n b ü y ü k bir b ö l ü m ü o r t a v e u z u n v a d e l i k r e d i l e r d i r .
B u b o r ç l a r ı n % 5 5 ' i t i c a r i k r e d i l e r , % 4 5 ' i ise d e v l e t b o r ç l a r ı d ı r . R u s y a 1 9 9 2 y ı l ı n d a v a d e s i g e l e n
t o p l a m 12 m i l y a r d o l a r b o r ç t a n iki milyarını ö d e y e b i l m i ş t i r . R u s y a y a p t ı ğ ı bir a n l a ş m a ile t ü m d ı ş
borç ö d e m e l e r i n i 1993 Mart ayına kadar d o n d u r m u ş t u r . Kreditör ülke denilen ülkeler
verirken çeşitli sağlam kaynaklara bakmakta, petrol ve maden kaynakları gibi
borç
garantili
s e k t ö r l e r i n f a a l i y e t l e r i n i i n c e l e m e k t e d i r l e r . O y s a bu s e k t ö r l e r i n ö z e l l e ş t i r i l m e s i R u s y a d a ç o k
y e n i bir k o n u d u r v e h e n ü z t a m o l a r a k b u k o n u d a b a ş a r ı s a ğ l a n ı l m a m ı ş t ı r .
1 9 9 2 yılı b o y u n c a R u s y a d a y a p ı l a n r e f o r m l a r ç e ş i t l i e k o n o m i k v e s i y a s i s e b e p l e r d e n a y r ı c a
b a z ı y a b a n c ı ü l k e l e r e v a a t ettiği y a r d ı m ı n g e l m e m e s i n d e n d o l a y ı b a ş a r ı l ı o l a m a m ı ş t ı r . Ü l k e d e
bu sebeple çeşitli kesimlerde doğan hoşnutsuzluklar "geriye d ö n ü ş " denebilecek
adımlar
a t ı l m a s ı n a y o l a ç m ı ş t ı r . Ö r n e ğ i n stratejik m a l l a r ı n Dış E k o n o m i k İ ş l e r B a k a n l ı ğ ı n c a i h r a ç e d i l ­
m e s i dış t i c a r e t i n l i b e r a l l e ş m e s i ile ç e l i ş k i l i bir d u r u m d u r . Y i n e y a b a n c ı l a r a y ö n e l i k
vergi
d e n e t i m i n i y o ğ u n l a ş m a s ı v e y a b a n c ı l a r ı n b a n k a l a r a p a r a y a t ı r ı r k e n v e r g i d a i r e s i n e kayıtlı o l u p
o l m a d ı k l a r ı n ı n s o r u l m a s ı , a y r ı c a d ö v i z l e satış y a p a n m a ğ a z a l a r a r u b l e ile d e satış
yapma
z o r u n l u l u ğ u g e t i r i l m e s i v e b u firmaların t e k r a r kayıt y a p t ı r m a y a z o r l a n m a s ı g e r i y e a t ı l m ı ş a d ı m l a r
olarak nitelenebilir.
2.2. Tarım, Ormancılık,
Balıkçılık
R u s y a F e d e r a s y o n u n d a , 12 bin d e v l e t ç i f t l i ğ i , 1 2 . 2 0 0 k o l l e k t i f çiftlik ile s a y ı l a r ı 10 b i n i a ş k ı n
tarımsal işletmelere yardımcı olmak üzere
100'den fazla araştırma enstitüsü
faaliyette
b u l u n m a k t a d ı r . R u s y a ' d a n tarım s e k t ö r ü n d e ç a l ı ş a n y a k l a ş ı k 15 m i l y l o n i n s a n , S o v y e t l e r Birliği
toplam h u b u b a t üretiminin yarıdan fazlasını sağlamaktadır.
G e r ç e k t e n 1 9 8 7 y ı l ı n d a 109 m i l y o n t o n h u b u b a t ü r e t i m i n i s a ğ l a y a n R u s y a , t o p l a m S o v y e t
hububat üretiminin yüzde 51.6'sını sağlamaktadır. Yine 38 milylon tonluk patates
üretimiyle
R u s y a , t o p l a m Sovyet üretimini üzde 50'sini m e y d a n a getirmektedir. T o p l a m Sovyet
üretiminin yüzde 47'si Rusya tarafından sağlanmaktadır. Sebzelerin
y ü z d e 4 3 ' ü ile
yün
şeker
pancarının yüzde 25'i de Rusya tarafnıdan üretilmektedir.
T ü m b u g e l i ş m e l e r e r a ğ m e n , R u s y a , s ü r e k l i o l a r a k h u b u a t i t h a l a t ç ı s ı bir ü l k e d u r u m u n d a d ı r .
Ç o ğ u k e r e , et, m e y v e v e s e b z e ü r e t i m i n d e a r z y e t e r s i z l i ğ i ile k a r ş ı l a ş ı l m a k t a d ı r . A n c a k b ü t ü n
e k o n o m i k o l u m s u z l u k l a r a r a ğ m e n 1 9 9 2 y ı l ı n d a t a r ı m s a l ü r e t i m d e artış g ö z l e n m i ş t i r , ö z e l l i k l e
h u b u b a t ü r e t i m i a r t m ı ş v e 1991 yılında 99.1 m i l y o n t o n o l a n ü r e t i m m i k t a r ı , 1 9 9 2 ' d e 1 1 7 . 3 m i l y o n
t o n o l m u ş t u r . R u s y a F e d e r a s y o n u n d a 1 9 9 2 yılında 1 0 6 . 8 m i l y o n t o n b u ğ d a y , 2 5 . 5 m i l y o n t o n
ş e k e r p a n c a r ı , 3 7 . 8 m i l y o n t o n p a t a t e s , 9.9 m i l y o n ton s e b z e ü r e t i l m i ş v e t a r ı m y a p ı l a n t o p r a k l a r
62 milyon hektara ulaşmıştır.
R u s t a r ı m s e k t ö r ü n d e y a p ı s a l bir d e ğ i ş i k l i k g ö z e ç a r p m a k t a d ı r . D e v l e t ç i f t l i k l e r i n i n a l a n l a r ı
% 8 a z a l ı r k e n , ö z e l ç i f t l i k l e r i n a l a n l a r ı % 1 4 a r t m ı ş , s e b z e ü r e t i m i n i n b ü y ü k bir k ı s m ı b u
çiftliklerden gelmiştir.
R u s y a , D ü n y a kereste rezervinin yüzde 25'ine sahiptir. Aynı z a m a n d a kağıt ve
kağıt
h a m u r u n u n d ü n y a d a k i en büyük üreticisi Rusya F e d e r a s y o n u ' dur. Kereste ihracatı, toplam
i h r a c a t ı n k ü ç ü k bir o r a n ı n ı m e y d a n a g e t i r m e k l e b i r l i k t e b u o r a n ı n ö n e m l i ö l ç ü l e r d e a r t t ı r ı l a b i l m e
i m k a n ı v a r d ı r . K e r e s t e l i k o r m a n l a r ı n 2 / 3 ' d e n f a z l a s ı S i b i r y a ' d a d ı r . K a ğ ı t e n d ü s t r i s i , e s k i bir
t e k n o l o j i ile i ş l e t i l m e k t e d i r . D a h a m o d e r n l e ş t i r i l m e s i için y a b a n c ı s e r m a y e n i n t e ş v i k e d i l m e s i
gerekmektedir.
R u s y a , balıkçılık a l a n ı n d a d a D ü n y a ' n ı n sayılı ü l k e l e r i a r a s ı n d a d ı r . U z u n z a m a n d a n b e r i R u s
balıkçılık f i l o l a r ı o k y a n u s l a r d a varlığını h i s s e t t i r m e k t e d i r . Ü l k e d e ç o k s a y ı d a balıkçılık g e m i l e r i
ve yüzlerce fabrika faaliyetlerini sürdürmektedir.
2.3. İmalat
Sanayi
R u s y a e k o n o m i s i n d e g e l e n e k s e l olarak plan hedeflerinin miktarlarmı t u t t u r m a k
önemli
o l d u ğ u n d a n , s a n a y i d e e t k i n l i k v e kalite u n s u r l a r ı g ö z d e n kaçırılmıştır. S a n a y i n i n her s e v i y e s i n d e
k ö t ü bir i ş l e t m e y ö n e t i m i h e m e n f a r k e d i l m e k t e v e 1991 y ı l ı n d a ö z e l l i k l e ağır s a n a y i
büyük
çöküntünün eşiğinde bulunmaktaydı.
R u s y a F e d e r a s y o n u n d a demir, çelik ve diğer kıymetli metallerin y ü k s e k d ü z e y d e k i üretimi
y a n ı n d a , ağır s a n a y i d e , ü l k e d e e n ö n e m l i s e k t ö r l e r i n b a ş ı n d a g e l m e k t e d i r . T o p l a m S o v y e t l e r
Birliği çelik üretiminin y ü z d e 50'si Rusya Bölgesinden sağlanmaktadır.
R u s y a F e d e r a s y o n u n d a k i d i ğ e r ö n e m l i s a n a y i d a l l a r ı , k i m y a e n d ü s t r i s i ile o t o m o t i v s a n a y i d i r .
S o v y e t l e r B i r l i ğ i t o p l a m g ü b r e i m a l a t ı n ı n y ü z d e 5 0 ' d e n f a z l a s ı ile o t o m o b i l l e r i n o l d u k ç a ö n e m l l i
bir o r a n ı R u s y a t a r a f ı n d a n s a ğ l a n m a k t a y d ı .
A y r ı c a , i n ş a a t m a l z e m e l e r i s a n a y i ile k e r e s t e s a n a y i R u s y a ' d a ö n e m l i bir y e r t u t m a k t a d ı r .
Nitekim, Sovyet çimentosunun yüzde 60 kadarı Rusya'da üretilmekteydi.
1992 yılında sınai üretim hemen hemen bütün dallarda gerilemiştir. H a m m a d d e yetersizliği,
teknolojinin eskimesi, finansman güçlükleri ve pazarlamada karşılaşılan sorunlar sanayii olum­
s u z e t k i l e m i ş t i r . Ü l k e n i n en b ü y ü k a r a b a f a b r i k a s ı b u g ü ç l ü k l e r d e n ü r e t i m i n i d u r d u r m u ş t u r .
Çeşitli Sınai Ürünlerin
Ü r e t i m Milctarları
Petrol (milyon ton)
D o ğ a l g a z ( m i l y a r M3)
Elektrik enerjisi (milyar kw/s)
Çelik (milyon ton)
Kağıt ( b i n t o n )
T V (bin a d e t )
Ç a m a ş ı r m a k i n e s i (bin adet)
Buzdolabı (bin adet)
A y a k k a b ı ( m i l y o n çift)
1991
1992
% Değişim
461
643
1071
77
4765
4439
5541
3710
336
393
640
989
67
3605
3611
4279
3187
205
-14.7
-0.4
-7.6
-12.9
-24.3
-17.9
-22.7
-14.1
-38.9
Son yıllarda Rusya'da çeşitli ekonomik sektörlerde yaşanan olumsuzluklar
nedeniyle
özellikle, kimyasal ürünler, inşaat malzemeleri ve kereste üretiminde daralmalar yaşanmaktadır.
Ü l k e d e ç o ğ u m e t a l l e r i n ü r e t i m i n d e a z a l m a l a r g ö r ü l m ü ş t ü r . K ö m ü r v e d e m i r kıtlıkları n e d e n i y l e
ham çelik üretimi düşmüştür.
K i m y a s a l ürünler üretimindeki gerileme ise, çok şiddetli b o y u t l a r d a o l m u ş t u r . G ü b r e , kostik
s o d a v e s ü l f i r i k asit ü r e t i m i m u t l a k o l a r a k d ü ş m ü ş t ü r .
Ü l k e d e , ç i m e n t o ü r e t i m i n d e hafif bir artış g ö r ü l ü r k e n , d i ğ e r i n ş a a t m a l z e m e l e r i
üretimi
g e r i l e m i ş t i r . R u s y a ' d a d a her z a m a n y a ş a n a n u l a ş ı m d a r b o ğ a z l a r ı ile b i r l i k t e b u s a n a y i l e r i n
d ü ş ü k performansı, tüm ülkede inşaat projelerinin gecikmesine neden olmuştur.
2.4.
Madencilik
Geniş
ölçüde
maden kaynakları yatağına sahip bulunan Rusya'nın başlıca
madenleri
arasında k ö m ü r , petrol, doğal gaz, fosfor, potasyum tuzları, devir c e v h e r i , altın, e l m a s , nadir
metaller, bakır, k u r ş u n , kalay, m a n g a n e z , g ü m ü ş , nikel ve u r a n y u m b u l u n m a k t a d ı r .
z a m a d a , R u s y a D ü n y a ' n m en b ü y ü k altın v e e l m a s üreticisi ü l k e s i d u r u m u n d a d ı r .
Aynı
Rusya'nın
geleneksel olarak ihracatçısj olduğu madenler ise, asbest, k r o m , demir ve nikeldir. Rusya'nın
çok önemli miktardaki maden kaynaklarının bazıları, otonom cumhuriyetlerde ve
bölgelerde
bulunmaktadır.
R u s y a , s a h i p o l d u ğ u bu ç o k z e n g i n m a d e n y a t a k l a r ı n e d e n i y l e h e p ö v ü n ç d u y m u ş t u r . A y n ı
z a m a n d a , ü l k e , d ü n y a d a b i l i n e n altın y a t a k l a r ı n ı n y ü z d e 2 0 ' s i n e s a h i p b u l u n m a k t a d ı r .
E s k i S o v y e t l e r B i r l i ğ i ' n i n enerji k a y n a k l a r ı n ı n 2 / 3 ' ü S i b i r y a ' d a b u l u n m a k t a d ı r .
Sibirya'daki
yataklar, d ü n y a kömür rezervlerinin yarısını, petrol ve doğal gazda ise, yarıdan d a h a fazlasını
meydana getirmektedir.
A y n ı z a m a n d a , S i b i r y a O r m a n l a r ı , D ü n y a ' d a k i t o p l a m a ğ a ç l a r ı n 1/5'ini m e y d a n a g e t i r m e k ­
t e d i r . B u n u n d ı ş ı n d a , S i b i r y a t o p r a k l a r ı n d a a k a n b ü y ü k n e h i r l e r , ü l k e için ç o k m u a z z a m bir enerji
p o t a n s i y e l i n i i f a d e e t m e k t e d i r . R u s y a ' n ı n en b ü y ü k h a m m a d d e i ş l e m e m e r k e z l e r i d e
Urallar
bölgesindedir. Ayrıca, kuzey Urallarda, önemli boyutlarda kömür yatakları bulunmaktadır.
R u s y a F e d e r a s y o n u ' n u n doğu bölgeleri, Rusya'da çıkarılan k ö m ü r ü n yaklaşık
3/4'ünü
üretmektedir. Başlıca kömür ve doğal gaz alanları, Volga-Ural petrol ve d o ğ a l gaz bölgeleri batı
S i b i r y a k ı y ı l a r ı , S a h a l i n A d a s ı ' d ı r . Batı S i b i r y a ' d a , ç o k g e n i ş m a d e n y a t a k l a r ı n ı i ş l e t m e y e a ç m a k
y ö n ü n d e g i t t i k ç e a r t a n bir e ğ i l i m g ö z l e n m e k t e d i r . D o ğ a l g a z i ş l e y e n f a b r i k a l a r , ö z e l l i k l e V o l g a
bölgesinde yoğunluk kazanmaktadır.
2.5.
Bütçe
R u s y a H ü k ü m e t i , 1 9 9 2 yılının s o n a y l a r ı n a d o ğ r u , d e n k b ü t ç e s a ğ l a m a k a m a c ı y l a e l i n d e n
g e l e n t ü m i m k a n l a r ı s e f e r b e r e d e c e ğ i y o l u n d a k i n i y e t i n i a ç ı k l a m ı ş t ı r . B u a m a ç l a , G a y r i Safi
Yurtiçi
Hasılanın yüzde
1 0 ' u n u a ş m ı ş o l a n b ü t ç e açığını yıl s o n u n a k a d a r
kapatmayı
hedeflemiştir.
1 9 9 2 yılının ilk ç e y r e ğ i n i n a k s i n e o l a r a k , 1 9 9 2 yılı b ü t ç e d e n g e s i i ç i n , b ü t ç e n i n g e l i r t a r a f ı
o d a k n o k t a s ı o l a r a k ele alınmıştır. B u a m a ç l a , 1 9 9 2 yılının d ö r d ü n c ü ç e y r e ğ i n e k a d a r , t o p l a m
b ü t ç e g e l i r l e r i n i n G a y r i S a f i Yurt İçi Hasılanın y ü z d e 3 5 ' l e r i c i v a r ı n a y ü k s e l m e s i p l a n l a n m ı ş t ı r .
Yılın ilk ç e y r e ğ i n d e bu o r a n , y a k l a ş ı k o l a r a k y ü z d e 2 0 c i v a r ı n d a g e r ç e k l e ş m i ş t i . B ü t ç e n i n gelir
tarafını d e s t e k l e m e k amacıyla geniş kapsamlı tedbirler demeti u y g u l a m a y a k o n m u ş t u r .
Bu t e d b i r l e r i n g e l i r artırıcı e t k i s i y l e b ü t ç e d e n g e s i n d e bir i y i l e ş m e s a ğ l a n m a s ı p l a n l a n m ı ş t ı r .
B ü t ç e g e l i r l e r i n d e k i artışın 2 / 3 ' ü , enerji v e r g i s i n i n a r t m a s ı n d a n , p e t r o l v e g a z ü z e r i n e y u r t içi
v e r g i k o n u l m a s ı n d a n , y e n i i h r a c a t v e r g i s i n i v e r g i hasılatını a r t t ı r m a s ı n d a n ileri g e l m i ş t i r .
D e v l e t b ü t ç e s i n i n g e l i r t a r a f ı n d a k i i y i l e ş m e , bir a n l a m d a y e n i t e d b i r l e r i n
uygulanmasından
kaynaklanmıştır. Ayrıca, özellikle Katma Değer Vergisi gibi mevcut bazı vergilerin tahsilatındaki
a r t ı ş ı n d a , v e r g i hasılatını a r t t ı r m a d a etkili o l a b i l e c e ğ i b e k l e n m i ş t i r . K a t m a D e ğ e r
Vergisinin
u y g u l a m a y a k o n u l m a s ı n ı n n e d e n o l d u ğ u g ü ç l ü k l e r aşılıp yılın o r t a l a r ı n a d o ğ r u t ü m ü r ü n l e r için
K D V ' n i n t a m o r a n ı u y g u l a n d ı ğ ı t a k d i r d e . K a t m a D e ğ e r V e r g i s i t a h s i l a t ı n ı n , yılın
G S Y İ H ' y a o r a m ı n y ü z d e 7 ' d e n , 1992 yılının b ü t ü n ü için, y ü z d e
düşünülmüştür.
11'i aşması
başında
gerektiği
B u n u n a k s i n e o l a r a k , k â r v e r g i l e r i , ü r e t i m d a r a l m a s m d a n o l u m s u z bir b i ç i m d e e t k i l e n e c e ğ i n ­
den ve üretimin yeni faaliyetlere kaymasmm neden olacağı vergileme zorluğundan dolayı
vasıtasız vergilerin, G S Y İ H ' a olan oranının d e ğ i ş m e y e c e ğ i v e y a bu oranın d ü ş e c e ğ i tahmin
e d i l m i ş t i r . E n e r j i n i n n i s b i f i y a t ı n d a k i hızlı artış ile b i r l i k t e , o r t a l a m a e f e k t i f k â r v e r g i s i o r a n ı d a
m u h t e m e l e n azalacaktır.
1 9 9 2 y ı l ı n d a b ü t ç e ö d e n e k l e r i n i ö n c e k i yıl b ü t ç e s i y l e k a r ş ı l a ş t ı r m a s ı n d a n , t e ş v i k l e r i n y a k l a ş ı k
3 m i s l i , s a v u n m a h a r c a m a l a r ı n ı n ise 2 m i s l i azaltıldığı g ö r ü l m e k t e d i r . A n c a k , b u k a r a r l a r d a n
üretimin olumsuz etkilenmemesi amacıyla ve sanayiden gelen baskılar neticesinde, Merkez
B a n k a s ı ' n c a t a r ı m s e k t ö r ü için 7 0 , s a n a y i s e k t ö r ü için 5 0 , y a t ı r ı m l a r için 7 0 v e d i ğ e r s e k t ö r l e r
i ç i n d e 10 m i l y a r r u b l e o l m a k ü z e r e , t o p l a m 2 0 0 m i l y a r r u b l e t u t a r ı n d a k i k r e d i s a ğ l a n m a s ı
kararlaştırılmıştır.
S o s y a l , k ü l t ü r e l v e b i l i m s e l h a r c a m a l a r için ise b ü t ç e n i n y a k l a ş ı k 1/4'ü o r a n ı n d a bir t a h s i s a t
ayrılmıştır. Gelirlerin %90'ının vergilerden sağlanması hedeflenmiş olup, Kurumlar Vergisinden
7 0 m i l y a r , f e r d i v e r g i l e r d e n ( K D V v a s ı a l ı v e r g i l e r , g e l i r v e r g i s i ) 180 m i l y a r r u b l e h a s ı l a t b e k l e n ­
m e k t e d i r . B ü t ç e r a k a m l a r ı n a b a k ı l d ı ğ ı n d a g e l i r l e r i n % 3 5 ' i n i n dış t i c a r e t i ş l e m l e r i n d e n k a r ş ı l a n a ­
c a ğ ı h a r c a m a l a r ı n % 3 3 ' ü n ü n ise dış t i c a r e t i n f i n a n s m a n ı n d a k u l l a n ı l a c a ğ ı a n l a ş ı l m a k t a d ı r . 1 9 9 2
yılının ilk d o k u z a y ı n d a b ü t ç e açığı 7 1 6 m i l y a r ruble o l m u ş t u r . Bu d ö n e m için b e l i r l e n e n b ü t ç e
g e l i r l e r i 1.349 m i l y a r r u b l e i k e n , g e r ç e k l e ş e n r a k a m 1.070 m i l y a r r u b l e o l m u ş t u r .
R u s y a F e d e r a s y o n u b ü t ç e s i n i n 1 9 9 3 y ı l ı n d a ise 3.8 t r i l y o n r u b l e a ç ı k v e r e c e ğ i t a h m i n e d i l ­
m e k t e d i r . B ü t ç e n i n g e l i r l e r i 1 7 . 5 t r i l y o n r u b l e , g i d e r l e r i ise 2 0 . 7 t r i l y o n r u b l e o l a r a k b e l i r l e n m i ş t i r .
A n c a k bütçe gelirlerini artırmaya yönelik çeşitli kaynaklar yaratılmaya çalışılmaktadır.
Bu
a m a ç l a yapılan çalışmalar çerçevesinde bütçe gelirlerinin artırılması a m a c ı y l a h e m yeni vergiler
k o n u l m a k t a , hem de gerçek ve tüzel kişilerin vergi yönünden etkin denetim altına alınabilmesi
i ç i n ç e ş i t l i ö n l e m l e r a l ı n m a k t a v e M o s k o v a v e r g i k o n t r o l d e p a r t m a n ı b ü n y e s i n d e y e n i bir b ö l ü m
oluşturulmaktadır. Aynı zamanda ülkede yaşayan yabancıların
Rus bankalarında
hesap
a ç t ı r a b i l m e l e r i i ç i n v e r g i d a i r e s i n e kayıtlı o l m a s ı z o r u n l u l u ğ u a r a n m a k t a d ı r .
2.6. Ödemeler
Bilançosu
R u s y a F e d e r a s y o n u ' n u n dış e k o n o m i k i l i ş k i l e r i , e s k i S o v y e t l e r B i r l i ğ i c u m h u r i y e t l e r y a n ı n d a
ü ç ü n c ü ü l k e l e r e y a p ı l a n dış t i c a r e t v e ö d e m e l e r d e n m e y d a n a g e l m e k t e d i r . R u s y a ' n ı n , e s k i
S o v y e t l e r B i r l i ğ i d ı ş ı n d a k i ü l k e l e r e y a p t ı ğ ı dış t i c a r e t g ö z ö n ü n e a l ı n d ı ğ ı n d a , ü l k e o l d u k ç a k a p a l ı
bir e k o n o m i ö z e l l i ğ i g ö s t e r m e k t e d i r . E s k i S o v y e t l e r Birliği C u m h u r i y e t l e r i ile y a p t ı ğ ı dış t i c a r e t e
b a k ı l d ı ğ ı n d a i s e , a s l ı n d a n i s p e t e n açık bir e k o n o m i d i r . 1 9 9 0 y ı l ı n d a , y u r t d ı ş ı n a g i d e n t o p l a m
ü r ü n ü n , R u s y a G S M H ' n a o r a n ı y ü z d e 17 o l u p bu ü r ü n ü n y ü z d e 7 0 ' i e s k i S o v y e t l e r
Birliği
C u m h u r i y e t l e r i n e , y ü z d e 3 0 ' u d a dış d ü n y a y a g i t m e k t e d i r .
R u s y a F e d e r a s y o n u ' n u n dış d ü n y a ile o l a n ö d e m e l e r d e n g e s i , k o n v e r t i b l d ö v i z l e r l e d e n ­
gelenen
işlemler
ile k a r ş ı l ı k l ı k l i r i n g a n l a ş m a l a r ı n d a n
meydana gelmektedir.
Dış b o r ç
faiz
ö d e m e l e r i v e altın s a t ı ş ı n d a n s a ğ l a n a n g e l i r l e r d ı ş ı n d a , c a r i i ş l e m l e r i n d i ğ e r k a l e m l e r i n i s p e t e n
ö n e m s i z b o y u t l a r d a kalmaktadır. Sermaye girişleri, esas itibariyle o r t a ve uzun vadeli krediler­
d e n m e y d a n a g e l m e k t e d i r . Kısa v a d e l i s e r m a y e g i r i ş l e r i ile d o ğ r u d a n y a b a n c ı y a t ı r ı m t u t a r l a r ı
çok küçük ölçülerde kalmıştır.
R u s y a F e d e r a s y o n u ' n u n e s k i S o v y e t l e r Birliği d ı ş ı n d a k a l a n ü l k e l e r l e o l a n dış t i c a r e t d e n ­
g e s i n i n , s o n iki y ı l d a f a z l a v e r m i ş o l d u ğ u t a h m i n e d i l m e k t e d i r . B a ş l ı c a i h r a ç k a l e m l e r i , y a k l a ş ı k
olarak ihracatın y ü z d e 40'ını oluşturan petrol ve doğal gaz y a n ı n d a ihracatın yaklaşık 1/3'ünü
o l u ş t u r a n Sovyetler Birliği dışındaki ülkelere ihraç etmektedir. Petrol v e d o ğ a l gaz ihracatının
3/5'i konvertibl döviz sahasındaki ülkelere yapılmaktadır.
R u s y a ' n ı n dış d ü n y a d a n y a p t ı ğ ı ithal k a l e m l e r i i s e , e s a s i t i b a r i y l e m a k i n e l e r ( y ü z d e 50) hafif
s a n a y i ü r ü n l e r i ( y ü z d e 9) v e k i m y a s a l ü r ü n l e r d e n ( y ü z d e 8) m e y d a n a g e l m e k t e d i r .
1990-91
y ı l ı n d a , R u s y a y a k l a ş ı k 11 m i l y a r d o l a r t u t a r ı n d a h u b u b a t , ş e k e r , et v e d i ğ e r g ı d a v e t a r ı m s a l
mal ithalatında bulunmuştur.
1 9 0 yılı b o y u n c a e s k i S o v y e t l e r Birliği c u m h u r i y e t l e r i ile y a p ı l a n dış t i c a r e t i n a r t m ı ş o l d u ğ u
f a k a t d a h a s o n r a 1991 'e d ü ş m ü ş o l d u ğ u t a h m i n e d i l m e k t e d i r . 1 9 8 9 y ı l ı n d a , e s k i S o v y e t l e r Birliği
C u m h u r i y e t l e r i y l e y a p ı l a n dış t i c a r e t i n y a p ı s ı , ü ç ü n c ü ü l k e l e r e y a p ı l a n d ı ş t i c a r e t i n y a p ı s ı n d a n
ö n e m l i d e r e c e d e farklılıklar g ö s t e r m i ş t i r . Eski S o v y e t l e r Birliği C u m h u r i y e t l e r i n e y a p ı l a n i h r a c a t ,
b a ş l ı c a m a k i n e l e r , k i m y a s a l ü r ü n l e r ile p e t r o l v e d o ğ a l g a z d ı r . Bu c u m h u r i y e t t e n y a p ı l a n b a ş l ı c a
i t h a l k a l e m l e r i i s e , m a k i n e l e r , g ı d a v e t a r ı m s a l m a l l a r ile hafif s a n a y i ü r ü n l e r i d i r .
2.7.
Bankacılık
R u s y a b a n k a c ı l ı k s i s t e m i , R u s y a M e r k e z B a n k a s ı ( C B R ) ile 2 0 0 0 ş u b e y e s a h i p b u l u n a n 1 5 8 0
civarında ticaret bankasından
meydana gelmektedir.
1988 Ağustos ayıda k u r u l m a
şartları
b e l i r l e n d i k t e n s o n r a t i c a r e t b a n k a l a r ı , hızlı bir b i ç i m d e g e l i ş m e g ö s t e r m i ş l e r d i r .
R u s y a b a n k a c ı l ı k s i s t e m i , a n c a k 1991 yılında e s k i S o v y e t l e r B i r l i ğ i ' n d e n b a ğ ı m s ı z bir b i ç i m d e
h a r e k e t e t m e y e b a ş l a n m ı ş t ı r . Ç ü n k ü , R u s y a , 1 9 9 1 yılında a n c a k M e r k e z B a n k a c ı l ı ğ ı i ş l e m l e r i n i
g e l i ş t i r e b i l e c e k bir d u r u m d a b u l u n m a k t a y d ı . A y n ı z a m a n d a , R u s y a , 1 9 9 1 y ı l ı n d a h e m
Sovyetler
B i r l i ğ i v e h e m d e dış d ü n y a ile f i n a n s a l i l i ş k i l e r i n i y e n i d e n o r g a n i z e
eski
etmeye
başlamıştır.
R u s y a Fiderasyonu, bankacılık sistemini düzenleyen kanunlar çıkarmıştır. Özellikle merkez
b a n k a c ı l ı ğ ı k a n u n u , R u s y a M e r k e z B a n k a s ı ' n m y e t k i l e r i n i arttırmış v e d a h a ö n c e G o s b a n k ' ı n bir
ş u b e s i o l a r a k f a a l i y e t t e b u l u n u r k e n b a ğ ı m s ı z bir M e r k e z B a n k a s ı o l a r a k k a n u n d a t a n ı m l a n m ı ş t ı r .
D a h a önce Gosbank'tan ruhsat alarak Rusya bölgesinde faaliyette bulunan tüm bankalar, Rusya
M e r k e z Bankasın (CBR)'dan yeniden ruhsat almışlardır.
B u g e l i ş m e l e r i n s o n u c u o l a r a k G o s b a n k 1991 yılı için bir k r e d i p l a n ı h a z ı r l a m a m ı ş v e b ö y l e c e
p a r a p o l i t i k a s ı n ı n y ö n e t i m i k o n u s u n d a C u m h u r i y e t l e r m e r k e z b a n k a l a r ı n a d a h a f a z l a bir
b a ğ ı m s ı z l ı k i m k a n ı t a n ı n m ı ş t ı r . G o s b o n k ' ı n 1991 o r t a l a r ı n d a n i t i b a r e n y a y ı n l a d ı ğ ı
talimatlar,
C u m h u r i y e t l e r b a n k a c ı l ı k s i s t e m i için b a ğ l a y ı c ı niteliğini k a y b e t m i ş s a d e c e y o l g ö s t e r i c i bir
m a h i y e t t e o l m u ş t u r . B ö y l e c e , 1991 b a ş l a r ı n d a n i t i b a r e n R u s y a M e r k e z B a n k a s ı k e n d i p a r a - k r e d i
politikasını idare etmek açısından bağımsız olmuştur.
A n c a k , h a l e n R u s y a b a n k a c ı l ı k s i s t e m i ç e ş i t l i s o r u n l a r ile k a r ş ı k a r ş ı y a
Özellikle
bulunmaktadır.
b a n k a c ı l ı k s e k t ö r ü , d ü ş ü k k a l i t e l i p e r s o n e l v e y e t e r s i z t e k n o l o j i ile
faaliyetini
s ü r d ü r m e k t e d i r . Ö r n e ğ i n , M o s k o v a ' d a n S t . P e t e r s b u r g ' a k r e d i n i n t r a n s f e r e d i l m e s i 3-4 h a f t a y ı
a l m a k t a d ı r . Bu s o r u n l a r ı ç ö z m e k a m a c ı y l a , R u s y a M e r k e z B a n k a s ı n ı n , y e n i b a n k a k u r m a i ş l e m ­
l e r i n d e v e b a n k a l a r ı n t e f t i ş i n d e Batı S t a n d a r t l a r ı n ı u y g u l a m a s ı p l a n l a n m a k t a d ı r . B a z ı b a n k a l a r ,
yakın z a m a n d a uluslararası SWIFT sistemine dahil olmuşlardır.
B u g ü n M o s k o v a ' d a k i t i c a r i b a n k a l a r ı n y ü z d e 8 0 ' i n i iflasın e ş i ğ i n d e b u l u n m a k t a d ı r . T i c a r i
bankaların Merkez b a n k a s ı n a borçlu oldukları 4 milyon rublenin ö d e m e tarihi ertelenmiştir.
M e r k e z B a n k a s ı ile t i c a r i b a n k a l a r a r a s ı n d a k i bir b a ş k a s o r u n d a y a b a n c ı b a n k a l a r ı n ü l k e d e k i
v a r l ı ğ ı d ı r . H e n ü z b a n k a c ı l ı k d e n e y i m l e r i ç o k sınırlı d ü z e y d e o l a n R u s t i c a r e t b a n k a l a r ı , s e r m a y e
açısından ve müşterileri sunulan hizmetin kalitesi bakımından y a b a n c ı b a n k a l a r l a
etmede zorlanmaktadırlar.
rekabet
3. DIŞ
TİCARET
TABLO : 3
T O P L A M DIŞ TİCARET (1987-90)
(Milyar Ruble)
1987
1988
1989
1990
102.7
102.5
109.6
106.9
70.9
31.8
69.2
33.3
75.1
34.5
74.7
32.1
131.5
135.9
144.3
142.6
67.2
64.3
69.0
66.9
70.7
73.6
67.3
75.3
DIŞ T İ C A R E T D E N G E S İ
-28.8
-33.4
-34.7
-35.8
Eski S.S.C.B. Cumhuriyetleriyle
Üçüncü Ülkelerle
3.7
-32.5
0.2
-33.6
4.4
-39.1
7.4
-43.2
TOPLAM İHRACAT
Eski S.S.C.B. Cumlıuriyetlerine
Üçüncü Ülkelere
TOPLAM İTHALAT
Eski S.S.C.B. Cumhuriyetlerinden
Üçüncü Ülkelerden
3 . 1 . Genel Dış Ticaret
1 9 9 0 y ı l ı n d a R u s y a F e d e r a s y o n u ' n u n t o p l a m i h r a c a t ı , 1 0 6 . 9 m i l y a r r u b l e d i r , ü l k e n i n a y n ı yılki
t o p l a m i t h a l a t ı i s e , 1 4 2 . 6 m i l i y a r r u b l e d i r . Dolayısıyle R u s y a F e d e r a s y o n u ' n u n 1 9 9 0 yılı dış
t i c a r e t i 3 5 . 8 m i l y a r ruble açık v e r m e k t e d i r .
R u s y a , 1 9 9 0 y ı l ı n d a g e r ç e k l e ş t i r d i ğ i 1 0 6 . 9 milyar r u b l e l i k i h r a c a t ı n , 7 4 . 7 m i l y a r r u b l e s i n i e s k i
S o v y e t l e r Birliği c u m h u r i y e t l e r i n e y a p m ı ş , g e r i y e k a l a n 32.1 m i l y a r r u b l e l i k k ı s m ı i s e , dış d ü n y a
ile y a p ı l m ı ş ı r . Bu d u r u m d a , R u s y a F e d e r a s y o n u , eski S o v y e t l e r Birliği c u m h u r i y e t l e r i y l e y a p t ı ğ ı
i h r a c a t h e s a b a k a t ı l d ı ğ ı n d a ü l k e n i n d ı ş a açık bir e k o n o m i o l d u ğ u h e m e n i f a d e e d i l e b i l i r . B u n u n
a k s i n e o l a r a k dış d ü n y a y a y a p ı l a n i h r a c a t g ö z ö n ü n e a l ı n d ı ğ ı n d a k a p a l ı bir e k o n o m i o l d u ğ u
söylenebilir.
1990 yılında R u s y a F e d e r a s y o n u ' n u n yaptığı toplam 142.6 milyar rublelik ithalatın 67.3 milyar
r u b l e l i k k ı s m ı , e s k i S o v y e t l e r Birliği c u m h u r i y e t l e r i n d e n y a p ı l m ı ş ; g e r i d e k a l a n 7 5 . 3
milyar
r u b l e l i k kısım i s e , dış d ü n y a d a n y a p ı l m ı ş t ı r .
Bu v e r i l e r e g ö r e , 1 9 9 0 yılına t o p l a m dış t i c a r e t negatif b a k i y e v e r m e k t e d i r . A n c a k R u s y a , e s k i
S o v y e t l e r Birliği c u m h u r i y e t l e r i y l e y a p t ı ğ dış t i c a r e t d e n g e s i f a z l a v e r m e k t e d i r . B u n a k a r ş ı l ı k ,
dış d ü n y a ile o l a n dış t i c a r e t d e n g e s i , 4 3 , 2 m i l y a r ruble açık v e r m e k t e d i r .
1 9 9 0 y ı l ı n d a R u s y a ' n ı n m a l g r u p l a r ı itibariyle dış d ü n y a ' y a y a p t ı ğ ı dış t i c a r e t e l e a l ı n d ı ğ ı n d a ,
g e r e k i h r a c a t i ç i n d e g e r e k s e i t h a l a t i ç i n d e e n d ü s t r i y e l m a d d e l e r y ü z d e 9 5 ' i a ş a n bir ağırlık
t a ş ı m a k t a d ı r . T a r ı m k e s i m i n i n p a y ı ise g e r e k i h r a c a t ve g e r e k s e i t h a l a t i ç i n d e k i p a y l a r ı s ı r a s ı y l a
y ü z d e 0..3 v e y ü z d e 4 k a d a r d ı r .
R u s y a F e d e r a s y o n u ' n u n 1 9 9 2 yılında 3 8 m i l y a r d o l a r i h r a c a t , 3 5 m i l y a r d o l a r i t h a l a t y a p t ı ğ ı
açıklanmıştır.
D e v l e t İ s t a t i s t i k K o m i t e s i r a k a m l a r ı n a g ö r e , dış t i c a r e t h a c m i i ç i n d e C O M E C O N ü l k e l e r i n i n
p a y ı % 1 8 , g e l i ş m i ş ü l k e l e r i n p a y ı ise % 6 1 o l m u ş t u r . A n c a k ç e ş i t l i k u r u m l a r a r a s ı n d a k i k o o r ­
d i n a s y o n s u z l u k b u o r a n l a r ı n f a r k l ı farklı a ç ı k l a n m a s ı n a y o l a ç m ı ş t ı r .
Dış t i c a r e t r a k a m l a r ı h a k k ı n d a c a r i v e r i l e r i e l d e e t m e k o l d u k ç a g ü ç o l d u ğ u n d a n , o l d u k ç a
g l o b a l bir liste y a y ı n l a n m ı ş t ı r . 1 9 9 2 yılında ü l k e d e sınai ü r e t i m d e k i a z a l m a i h r a c a t ı d a o l u m s u z
y ö n d e e t k i l e n m i ş v e d o ğ a l g a z , p e t r o l g i b i ü r ü n l e r hariç t ü m s e k t ö r l e r d e i h r a c a t a z a l m ı ş t ı r . R u s y a
F e d e r a s y o n u ' n d a t o p l a m i h r a c a t ı n % 5 0 ' d e n f a z l a s ı n ı enerji k a y n a k l a r ı o l u ş t u r u r k e n , e n b ü y ü k
i t h a l a t k a l e m i ise m a k i n e v e e k i p m a n l a r d ı r .
3.2.
İhracat
1 9 9 0 y ı l ı n d a R u s y a ' n ı n dış d ü n y a y a y a p t ı ğ ı i h r a c a t i ç i n d e , s a n a y i ü r ü n l e r i y ü z d e 9 8 ' i a ş a n bir
p a y a l m a k t a d ı r . S a n a y i ü r ü n l e r i i ç i n d e asıl ağırlık i s e , p e t r o l v e g a z s a n a y i ile m a k i n e l e r v e m e t a l
i ş l e r i n d e o l u p b u n l a r ı n ağırlığı, t o p l a m y ü z d e 7 5 ' e yakındır. B u n l a r ı n d ı ş ı n d a , d e m i r d ı ş ı m e t a l ü r j i
ü r ü n l e r i y ü z d e 6 . 5 , d e m i r m e t a l ü r j i ü r ü n l e r i y ü z d e 3 . 9 , o r m a n v e o r m a n ü r ü n l e r i y ü z d e 4.8 ile
ihracat içinde paylarını almaktadırlar. Tarımsal malların ihracat içindeki payı, son derece d ü ş ü k
olup ancak binde 3 oranındadır.
1 9 9 1 yılının s o n l a r ı n a k a d a r , R u s y a ' d a i z l e n e n dış t i c a r e t p o l i t i k a l a r ı , e s a s i t i b a r i y l e birlik
h ü k ü m e t i v e G o s b a n k t a r a f ı n d a n b e l i r l e n m e k t e y d i . R u s y a ' d a y u r t - i ç i p i y a s a l a r d a m a l l a r ı n arzını
k o r u m a k amacıyla ihracat, ihracat lisansları ve kotalarla d ü z e n l e n m e k t e y d i . 1991
yılındaki
ü r e t i m g e r i l e m e s i n i n i h r a c a t t a bir d ü ş m e y e n e d e n o l m u ş o l m a s ı m u h t e m e l d i r . B u n a e k o l a r a k
m e r k e z i p l a n l a m a s i s t e m i n i n kaldırılması ile C M E A t i c a r e t v e h e s a p l a ş m a s i s t e m i n d e k i d e ğ i ş i k ­
likler y a n ı n d a a ş ı r ı d e ğ e r l e n d i r i l m i ş bir d ö v i z k u r u d a i h r a c a t ı e n g e l l e y i c i bir e t k e n o l m u ş t u r .
A B D doları cinsinden bakıldığında, ihracattaki gerilemenih yüzde 30 civarında
anlaşılmaktadır.
olduğu
İ h r a c a t t a k i asıl g e r i l e m e , h a m p e t r o l v e p e t r o l ü r ü n l e r i n d e g ö r ü l m ü ş
olup
b u n l a r ı n i h r a c a t ı y ü z d e 4 2 k a d a r bir d ü ş m e g ö s t e r m i ş t i r . B u n l a r d a i h r a c a t g e r i l e m e s i n i n n e d e n ­
l e r i , y u r t içi ü r e t i m i n y ü z d e 11 o r a n ı n d a a z a l m a s ı , yurt içi ü r e t i m d ü ş e r k e n y u r t içi
tüketiminin d e v a m etmiş olması ve kısmen de 1991'de nisbi enerji fiyatlarının
enerji
gerilemiş
o l m a s ı d ı r . A y n ı z a m a n d a , d i ğ e r ü r ü n l e r d e de ö n e m l i b o y u t l a r d a i h r a c a t d ü ş m e l e r i g ö r ü l m ü ş t ü r .
K e r e s t e v e O r m a n ü r ü n l e r i i h r a c a t ı 1/3'ün ü z e r i n d e bir a z a l m a g ö s t e r m i ş ; p i k d e m i r v e d e m i r
metaller ihracatı ise, hemen hemen yarıya düşmüştür.
N e v a r k i , i h r a c a t ı n a r t a n bir payının r e s m i k a n a l l a r d ı ş ı n d a y a p ı l d ı ğ ı v e f o n l a r ı n bir k ı s m ı n ı n
y u r t d ı ş ı n d a t u t u l m u ş o l a b i l e c e ğ i h u s u s u n d a b a z ı g ö s t e r g e l e r m e v c u t t u r . Bu n e d e n l e , r e s m i
istatistikler, ihracattaki bu d ü ş ü ş ü muhtemelen abartmaktadır.
1 9 9 2 O c a k a y ı n d a R u s y a ' d a d ö v i z k u r u v e dış t i c a r e t s i s t e m i s e r b e s t l e ş t i r i l m i ş . S i s t e m i n
henüz yeni olması ihracat açısından çeşitli sorunlara neden olmuştur. Ö r n e ğ i n , 1992 Ocak
ayının b a ş ı n d a
y e n i bir i h r a c a t t a r i f e o r a n ı n ı n ilan e d i l m i ş o l m a s ı , i h r a c a t r e j i m i n d e ö n e m l i
b o y u t l a r d a b e l i r s i z l i k l e r e n e d e n o l m u ş t u r . Bu t a r i f e . B a ğ ı m s ı z D e v l e t l e r T o p l u l u ğ u ( B D T ) ü y e s i
o l a n l a r h a r i ç , t ü m ü l k e l e r l e y a p ı l a n t i c a r e t e u y g u l a n m ı ş t ı r . Bu i h r a c a t t a r i f e s i n d e u y g u l a m a y a
k o n u l d u ğ u n d a n a z bir z a m a n s o r a b a z ı d ü z e l t m e l e r y a p ı l m a s ı z o r u n l u l u ğ u d o ğ m u ş ,
ayrıca
i h r a c a t m a l ı n ı n y ü k l e n m e s i ile i h r a c a t t a r i f e s i n i n p e ş i n ö d e n m e s i b i ç i m i n d e k i y e n i bir s i s t e m ,
yılın b a ş ı n d a u y g u l a n m a y a b a ş l a m ı ş t ı r . İ h r a ç ü r ü n l e r i n d e n a l ı n a n f o n u y g u l a m a s ı v e
bazı
stratejik ürünlerin devletçe ihraç edilmesi ihracatı olumsuz etkileyen faktörlerdir. D a h a sonraları
belirli ürünlerin ihracatı lisans ve kotaya tabi tutulmuş ve bazı mallar stratejik ihraç ürünleri
olarak nitelendirilmiştir.
RUSYA'NIN ÇEŞİTLİ İHRAÇ ÜRÜNLERİ
1 9 9 2 (yıllık)
İhraç
Kalemleri
-
Ham petrol
Petrol ürünleri
D. g a z ( m i l y a r M3)
Kömür
Nit. Gübre
Potas. Gübre
Pig d e m i r
Demir metaller
Bakır
Alüminyum
Nikel
Makine ve ekip.
Askeri-teknik mal.
3.3.
Miktar
(bin ton)
66.000
27.000
90.300
17.909
6.900
3.380
1.730
1.225
145
959.3
112
-
Değer
( m i l y o n $)
8.545.1
4.690.3
7.480.0
856.0
465.0
310.0
235.0
393.0
266.0
1.114.3
621.0
3.900.0
1.800.0
İthalat
R u s y a ' n ı n 1 9 9 1 y ı l ı n d a , t o p l a m ithalatı 142.6 milyar ruble o l u p b u n u n 6 7 . 3 m i l y a r r u b l e l i k kısmı
e s k i S o v y e t l e r Birliği c u m h u r i y e t l e r i n d e n , 75.3 m i l y a r r u b l e l i k k ı s m ı d a dış d ü n y a d a n y a p ı l m ı ş t ı r .
1 9 9 0 y ı l ı n d a m a l g r u p l a r ı i t i b a r i y l e R u s y a ' n ı n dış d ü n y a d a n y a p t ı ğ ı i t h a l a t
incelendiğinde
t o p l a m ithalatın yüzde 95.5'inin sanayi mallarından, yüzde 4 kadarının d a tarımsal mallardan
o l u ş t u ğ u g ö r ü l m e k t e d i r . S a n a y i m a l l a r ı g r u b u i ç i n d e , en b ü y ü k p a y ı , y ü z d e 5 6 o r a n ı y l a m a k i n e
i n ş a a t v e m e t a l i ş l e r i a l m a k t a d ı r . Diğer s a n a y i m a l l a r ı i ç i n d e , i n ş a a t m a l z e m e l e r i s a n a y i n i n
i t h a l a t t a k i p a y ı y ü z d e 1 0 . 7 , g ı d a e n d ü s t r i s i p a y ı y ü z d e 1 0 . 3 , hafif s a n a y i i n i n p a y ı y ü z d e 9.3,
k i m y a v e e t r o k i m y a s a n a y i n i n p a y ı d a y ü z d e 7.8 o r a n ı n d a d ı r .
R u s y a ' n ı n 1 9 8 9 y ı l ı n d a e s k i S o v y e t l e r Birliği C u m h u r i y e t l e r i n e y a p t ı ğ ı i t h a t a d a m a l g r u p l a r ı
i t i b a r i y l e i n c e l e n d i ğ i n d e en b ü y ü k payın y i n e , y ü z d e 92 o r a n ı y a l s a n a y i m a l l a r ı n d a o l d u ğ u
g ö r ü l m e k t e d i r . T a r ı m k e s i m i n i n bu ithalat i ç i n d e k i p a y ı , s a d e c e y ü z d e 4 . 8 o r a n ı n d a d ı r .
E s k i S o v y e t l e r Birliği C u m h u r i y e t l e r i n d e n y a p ı l a n s a n a y i m a l l a r ı i t h a l a t ı i ç i n d e k i e n b ü y ü k
y e r i , y ü z d e 2 9 . 7 8 o r a n ı y l a m a k i n e i n ş a v e metal işleri a l m a k t a d ı r . D i ğ e r s a n a y i m a l l a r ı ithalatının
o r a n l a r ı i s e ; g ı d a e n d ü s t r i s i için y ü z d e 1 8 , hafif s a n a y i y ü z d e 1 7 . 7 , d e m i r m e t a l ü r j i s i y ü z d e 8 . 8 ,
k i m y a v e p e t r o k i m y a s a n a y i y ü z d e 8.4 o r a n ı n d a d ı r .
1 9 9 1 yılı için R u s y a ' d a dış d ü n y a d a n yapılan t o p l a m ithalat ile ilgili h a c i m v e f i y a t k o n u s u n d a
b i l g i l e r m e v c u t d e ğ i l d i r . B u n u n l a b i r l i k t e , 1991 yılında k ü m e s h a y v a n l a r ı e t i , y a ğ v e ç e ş i t l i d i ğ e r
gıda maddeleri ithalatı, helmen hemen yarıya d ü ş e r k e n , hububat ithalatı, 1990 yılındaki seviye­
s i n d e k a l m ı ş t ı r . M a k i n e v e t e ç h i z a t ithalatı d e ğ e r o l a r a k , y ü z d e 4 2 o r a n ı n d a bir d ü ş ü ş k a y d e t ­
m i ş t i r . Bu d ü ş ü ş ü n bir k ı s m ı , m u h t e m e l e n e s k i C M E A o r t a ğ ı ü l k e l e r d e n i t h a l e d i l e n m a l
f i y a t l a r ı n d a k i g e n i ş ç a p l ı bir d ü ş m e n i n s o n u c u o l m u ş t u r . 1991 y ı l ı n d a d ü n y a f i y a t l a r ı n a g e ç i l m e ­
d e n ö n c e , C M E A ü l k e l e r i n d e ithal e d i l e n m a k i n e ve t e ç h i z a t f i y a t l a r ı n ı , d ü n y a p i y a s a f i y a t l a r ı n ı n
ç o k üstünde olduğunu genel olarak Doğu Avrupa ülkelerinden elde edilen bazı fiyatlara ilişkin
b i l g i l e r d e d o ğ r u l a m a k t a d ı r . Ö z e l i k l e , p e t r o l , g ı d a , t e k s t i l v e hafif s a n a y i a l a n ı n d a o r t a y a ç ı k a n
g i r d i k ı t l ı k l a r ı n ı n , 1 9 9 1 ' d e k i ü r e t i m d ü ş m e s i n d e etkili o l d u ğ u b e l i r t i l m e k t e d i r .
1 9 9 2 yılının ikinci y a r ı s ı n d a n i t i b a r e n i t h a l a t t a n alınan g ü m r ü k v e r g i l e r i y e n i d e n u y g u l a m a y a
k o n u l m u ş t u r . A y r ı c a b a z ı ithal ü r ü n l e r d e t ü k e t i m v e r g i s i v e K D V a l ı n a r a k i t h a l a t ı n k ı s ı t l a n m a s ı n a
gidilmektedir.
RUSYA'NIN ÇEŞİTLİ İTHAL ÜRÜNLERİ
1992 yıllık
İthal
Kalemleri
-
Et
Buğday / Çavdar
Mısır
Bitkisel y a ğ
Şeker
İlaç
Hazır g i y i m
Makine ve ekipman
Miktar
(bin ton)
Değer
( m i l y o n $)
380.0
20.6
5.0
452.8
4.048.5
495.3
3.016.5
852.5
253.8
1.248.1
1.045.0
1.373.7
14.000.0
-
3.4. Türkiye - Rusya Ticari
İlişkileri
T Ü R K İ Y E - R U S Y A DIŞ T İ C A R E T İ L İ Ş K İ L E R İ ( M i l y o n A B D D o l a n )
(1980-1993)
İhracatımız
1980
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993 1 aylık
169.0
190.0
141.0
169.5
271.4
704.8
530.7
610.6
4.414.6
367.2
İthalatımız
180.7
220.0
354.0
307.0
442.6
569.7
1.247.4
1.119.9
1.039.1
113.1
Ticaret
Ticarert
Hacmi
Dengesi
349.7
410.0
495.0
476.5
714.0
1.301.5
1.778.1
1.730.5
5.453.7
480.3
-11.7
-30.0
-213.0
-137.5
-171.2
+ 108.1
-716.7
-509.3
+3.375.5
+254.1
T a b l o d a y e r a l a n dış t i c a r e t k a l e m l e r i , 1 9 9 2 y ı l ı n a k a d a r ü l k e m i z ile e s k i S S C B a r a s ı n d a k i
i l i ş k i l e r i y a n s ı t m a k t a d ı r . A n c a k 1 9 9 2 yılından i t i b a r e n ü l k e m i z ile R u s y a a r a s ı n d a k i t i c a r i i l i ş k i l e r
a y r ı bir k ı s ı m d a d e r l e n m e y e b a ş l a n m ı ş t ı r . Ü l k e m i z l e , e s k i S S C B a r a s ı n d a k i dış t i c a r e t t e R u s y a
o l d u k ç a ö n e m l i bir p a y a s a h i p o l u p b u p a y , ç o ğ u y ı l l a r d a y ü z d e 8 0 ' i n ü z e r i n d e b u l u n m a k t a d ı r .
Bu n e d e n l e , y u k a r ı d a k i t a b y o l u T ü r k i y e - R u s y a t i c a r i i l i ş k i l e r i için bir ö l ç ü o l a r a k e l e a l m a k f a z l a
yanıltıcı o l m a s a g e r e k .
S o n o n yıllık d ö n e m d e , 1 9 8 9 yılı h a r i ç , R u s y a ile dış t i c a r e t t e ü l k e m i z s ü r e k l i o l a r a k açık
vermektedir.
1 9 8 9 y ı l ı n d a dış t i c a r e t d e n g e s i n i ü l k e m i z l e h i n e 108 m i l y l o n d o l a r l ı k
v e r m e s i n d e , a n ı l a n yıl R u s y a ' y a a ç ı l a n 3 0 0 m i l y o n d o l a r l ı k t ü k e t i m k r e d i s i b a ş l ı c a
fazlalık
etken
o l m u ş t u r . 1 9 9 2 y ı l ı n d a t e k r a r R u s y a F e d e r a s y o n u ile t i c a r i i l i ş k i l e r i m i z ü l k e m i z l e h i n e g e l i ş m e y e
b a ş l a m ı ş t ı r . Bu p i y a s a n ı n b ü y ü k l ü ğ ü g ö z ö n ü n e a l ı n ı r s a b u t r e n d i n g i d e r e k a r t a c a ğ ı n ı t a h m i n
edebiliriz.
ü l k e m i z d e n R u s y a Federasyonu'na yönelen ihracat 1992 yılında 1991 yılına oranla % 6 2 2 . 9
o r a n ı n d a a r t m ı ş t ı r . Bu artış h e m ü r ü n l e r i n ihraç m i k t a r l a r ı n d a n , h e m d e ü r ü n ç e ş i t l i l i ğ i n d e n
k a y n a k l a n m ı ş t ı r . B u ü l k e y e b a ş l ı c a ihraç k a l e m l e r i m i z t e k s t i l ü r ü n l e r i , y a ğ l a r , fındık, k i m y a s a l
maddeler, demir çelik ürünleri, akümülatör, çay, sigara, ilaç, sentetik elyaf ve çeşitli taşıt
araçlarıdır.
1 9 9 3 yılının O c a k y a y ı n d a y a p ı l a n ihracatımız o l d u k ç a y ü k s e k bir r a k a m o l u p
Rusya'nın
ekonomisinin istikrar kazanmasıyla daha d a artacaktır.
İ t h a l a t ı m ı z d a ise 1 9 9 2 y ı l ı n d a bir ö n c e k i yıla g ö r e % 7 . 2 o r a n ı n d a d ü ş m e g ö r ü l m ü ş t ü r . İ t h a l
ettiğimiz ürünler içinde kimyasal maddeler, demir çelik makine donanımı ve parçaları, çeşitli
madenler ve doğal gazı sayabiliriz.
R u s y a ile T ü r k i y e a r a s ı n d a k i ticari i l i ş k i l e r i d a h a ileri bir d ü z e y e ç ı k a r m a k için D o ğ a l G a z
A n l a ş m a s ı y e t e r l i o l m a k t a n u z a k b u l u n m a k t a d ı r . Bu n e d e n l e , R u s y a ' d a n ithal e t t i ğ i m i z d o ğ a l
gazın artırılması yanında ham petrol, kömür, demir cevheri, demir - çelik hurdası gibi sanayimizin
ihtiyacı olan m a d e l e r d e , doğal gaz benzeri anlaşmalara gidilmelidir.
B u n u n d ı ş ı n d a kıyı v e sınır t i c a r e t i n i n g e l i ş t i r i l m e s i , iki ü l k e a r a s ı n d a k i e k o n o m i k i l i ş k i l e r i n
g e l i ş m e s i n e k a t k ı d a b u l u n a b i l e c e k bir p o t a n s i y e l t a ş ı m a k t a d ı r . B i l i n d i ğ i g i b i , b u tür t i c a r e t , ç e ş i t l i
k o l a y l ı k l a r v e d i n a m i z m s a ğ l a m a k t a ; bir ü l k e n i n t ü c c a r ı , k a r ş ı t a r a f a g e ç i p m a l ı g ö r m e k t e , m a l
t e s l i m i n d e ö d e m e i ş l e m l e r i a n ı n d a y a p ı l m a k t a d ı r . Bu n e d e n l e , iki ü l k e a r a s ı n d a t e k sınır k a p ı s ı
o l a n S a r p Sınır K a p ı s ı , b u tür t i c a r e t için ö n e m l i bir ö z e l l i k t a ş ı m a k t a d ı r .
TÜRKİYE'DEN RUSYA'YA İHRAÇ EDİLEN ÇEŞİTLİ ÜRÜNLER
a) 1 9 9 2 y ı l l ı k - 3 m i l y o n d o l a r v e ü s t ü
Dolar
Limon
Ekmeklik buğday
Rafine zeytinyağı
Ayçiçeği tohumu yağı
Ş e k e r (beyaz -kristal)
Gofretler
Tütün içeren sigaralar
Diğer alüminyum oksit
Diğer antibiyotikler
Diğer ilaçlar
D i ğ e r i l a ç l a r 3 . sınıf
Diğer sabun
T a b i i d e r i k ö s e l e d e n kadın e ş y a s ı
Tabii deri köseleden erkek eşyası
Kapuşonlu giyim eşyası
Pamuktan erkek - çocuk kabanları
Spor ayakkabılar
A y a k k a b ı (plastik diğer)
Fayans
D e m i r - ç e l i k rulo
D e m i r - ç e l i k b o r u dış ç a p 1 6 8 . 3 ' d e n k ü ç ü k
6.851.519
73.643.774
6.331.846
7.642.423
9.980.318
3.160.800
19.509.500
5.559.600
5.544.550
5.367.621
3.187.724
7.011.452
9.899.600
9.988.026
7.969.902
3.337.022
4.996.378
3.702.663
3.922.244
3.632.451
13.554.293
D e m i r - ç e l i k b o r u dış ç a p 1 6 8 . 3 ' d e n b ü y ü k
Otobüs
Gemi
4.707.244
8.794.281
59.090.344
Genel Toplam
4.414.683.894
b) 1 9 9 3 b i r a y l ı k - 1 m i l y o n d o l a r v e ü s t ü
Limon
Rafine zeytinyağı
Diğer Alüminyum oksit
Diğer sabun
K a m y o n o t o b ü s lastiği
T a b i i d e r i k ö s e l e d e n kadın e ş y a s ı
Tabii deri köseleden erkek eşyası
Kapuşonlu giyim eşyası
Suni/sentetik yağmurluk
Genel Toplam
1.130.664
1.206.153
1.555.000
2.539.621
1.154.138
1.953.478
2.117.158
2.039.096
1.266.380
367.228.493
T Ü R K İ Y E ' N İ N R U S Y A ' D A N İTHAL ETTİĞİ ÇEŞİTLİ Ü R Ü N L E R
a) 1 9 9 2 y ı l l ı k - 5 m i l y o n d o l a r v e ü s t ü
Dolar
Ayçiçeği tohumu
Ayçiçeği tohumu yağı
Kokluk taşkömürü
Diğer Bitümenli taşkömürü
Diğer taşkömürü
Linyit aglomere edilmemiş
Petrol Bitümenli mineral yağları
Motorin
Doğal gaz
Saf a m o n y a k
Saf metil alkol
A m o n y u m sülfat
Potasyum sülfat
A m o n y u m Dihidrojenortofosfat
Polivinil klorür
Odun kömürü
Gazete kağıdı
Penyelenmemiş pamuk
Viskoz ipeği
V i z k o z d a n s u n i d e v a m s ı z lifler
Ahşımsız dökme demir
Ferro siliko manganez
Hurda
Demir-çelik kütük
Demir - çelik kütük
Demir-çelik d ö k ü m kütük
elitrolitik katot
Alaşımsız alüminyum
Otomobil
Yangın söndürme gemisi
GenelToplam
14.157.881
26.330.610
6.177.669
11.611.646
19.185.723
13.450.882
13.387.445
41.390.626
305.243.984
28.401.894
11.643.958
13.256.186
12.790.205
13.292.960
8.933.459
10.621.993
16.754.080
26.617.520
6.632.213
10.493.578
31.023.909
16.675.685
10.392.276
31.350.540
13.593.495
12.409.832
13.172.849
10.872.765
43.866.288
8.017.201
1.039.065.480
b) 1993 b i r aylık - b i r m i l y o n d o l a r v e üstü
Dolar
Ayçiçeği tohumu yağı
Demir konsantreleri
Diğer taşkömürü
Linyit aglomlere edilmemiş
Petrol
Motorin
Doğal gaz
Saf a m o n y a k
Potasyum sülfat
A m o n y u m Dihidrojenortofasfat
Polivinil klorür
Diğer gazete kağıdı
B e y a z l a t ı l m ı ş k r o f i l t o r b a kağıdı
Karde edilmemiş penye
Vizkoz ipeği
Alışımsız dökme demir
Ferro siliko m a n g a n e z
Diğer çelikten haddelenmiş kütükler
Diğer çelikten sürekli döküm kütükleri
Demir çelik soğuk yassı mamul
Alışlımsız alüminyum
Birincil alüminyum alaşımları
Otomobil
Genel Toplam
1.889.377
3.226.779
1.367.153
4.043.275
3.890.959
1.752.805
35.257.942
6.686.397
2.478.763
2.547.765
1.066.871
1.588.309
1.500.014
2.915.245
1.242.373
2.944.286
1.800.872
2.329.669
1.154.926
1.060.683
1.852.817
1.411.722
5.844.775
113.123.736
4. P İ Y A S A N I N
YAPISI
4.1. Piyasa Hakkında Genel Bilgiler
R u s y a , B a ğ ı m s ı z D e v l e t l e r T o p l u l u ğ u ' n u o l u ş t u r a n ülkeler i ç i n d e e k o n o m i k v e s i y a s i a ç ı d a n
i n c e l e n m e s i g e r e k e n en önemli ülkedir. A n c a k , g e r e k eski S . S . C . B ' d e g e r e k s e
Rusya'sında
istatistik! verilerin güncelliği araştırmacılar
oluşturmaktadır.
günümüz
için o l d u k ç a b ü y ü k bir
Bu s e b e p t e n e l i m i z e g e ç e n s o n v e r i l e r e g ö r e ü l k e d e hızlı bir
engel
şehirleşme
y a ş a n m a k t a d ı r . N ü f u s u n ağırlıklı o l a r a k ş e h i r l e r d e y a ş a d ı ğ ı R u s y a ' d a 1 9 8 7 r a k a m l a r ı n a g ö r e
s a d e c e 7 2 m i l i y o n 62 bin k i ş i ç a l ı ş a n n ü f u s o l a r a k g ö r ü n m e k t e d i r . K o n u y l a ilgili g ü n c e l r a k a m l a r
y a y ı m l a n m a d ı ğ ı için b u r a k a m l a r l a y e t i n m e k g e r e k m e k t e d i r .
Rusya'daki
cari p i y a s a yapısını a n l a m a k için ülkenin g e ç m i ş
dönemlerine
S . S . C . B . ' n i n e k o n o m i k yapısını b i l m e k g e r e k m e k t e d i r . Bilindiği g i b i e s k i S . S . C . B .
yani
eski
komünist
s i s t e m i n h ü k ü m s ü r d ü ğ ü v e her türlü k a n u n l a r ı n , d ü z e n l e m e l e r i n v e g ü n c e l h a y a t l a ilgili e n u f a k
d e t a y l a r ı n b i l e m e r k e z d e n y a n i M o s k o v a ' d a n alındığı b i r s i s t e m d i . Bu s i s t e m d e ü r e t i m , t ü k e t i m ,
i t h a l a t , i h r a c a t m e r k e z i p l a n l a m a ile b e l i r l e n i r v e t ü m k u r u l u ş l a r v e k i ş i l e r s a d e c e a l m a n k a r a r l a r ı
uygularlardı. Özel mülkiyetin yok denecek kadar az olduğu ve sosyal ve e k o n o m i k
sistemini etkin olmadığı ekonomide tarımsal üretim genel olarak çiftlikler ve
g e r ç e k l e ş t i r i l i r d i . Ülke
teşvik
kooperatiflerde
b ü y ü k ö l ç ü d e k e n d i n e y e t e r l i bir s i s t e m k u r m u ş v e yıllar b o y u n c a b u
a y n e n d e v a m e t m i ş t i r . Ü l k e n i n y ö z ö l ç ü m ü n ü n a d e t a t ü m bir kıtayı k a p l a m ı ş o l m a s ı f a r k l ı iklim
k u ş a k l a r ı n ı n , f a r k l ı ü r ü n l e r i n i n g e l i ş m e s i n e i m k a n s a ğ l a m ı ş b u d a her z a m a n ü l k e i ç i n b ü y ü k bir
avantaj olmuştur.
E s k i S . S ^ C . B . ç o k z e n g i n d o ğ a l k a y n a k l a r a s a h i p b i r ülkedir. Bu k a y n a k l a r ı i ş l e y e n f a b r i k a l a r a
v e t ü m sınai ü r e t i m Birliğin her k ö ş e s i n e y a y ı l m ı ş t ı r . Bir ö r n e k v e r m e k g e r e k i r s e R u s y a ' d a k i bir
ü t ü f a b r i k a s ı n ı n k o r d o n l a r ı b u g ü n Baltık C u m h u r i y e t l e r i d e d i ğ i m i z b ö l g e d e v e y a O r t a A s y a ' d a
ç ı k a n p a m u k R u s y a ' n ı n k u z e y i n d e bir f a b r i k a d a i ş l e n i y o r d u . E s k i S . S . C . B İ I m p a r a t o r l u ğ u b u
k a d a r g e n i ş bir a l a n a y a y ı l d ı k ç a s i s t e m d a h a ağır v e h a n t a l bir h a l e g e l m i ş v e g i d e r e k a k s a m a y a
başlamıştır.
Gorbaçov'un
başlattığı Glasnost ve P e r e s t r o i k a politikaları a r z u
edilen
sonuçları
v e r e m e m i ş t i r . Bu d ö n e m d e alınan k a r a r l a r y a y a n l ı ş k a r a r l a r o l m u ş , y a y a n l ı ş u y g u l a n m ı ş v e y a
e n ö n e m l i s i y a n l ı ş z a m a n l a r d a alınan k a r a r l a r o l m u ş l a r d ı r . B a ş a r ı s ı z l ı k s e b e p l e r i ç o k ç e ş i t l i
faktörlere b a ğ l a n a n bu Glasnost ve Perestroika politikaları G o r b a ç o v ' u n politik hayatının sonu
o l m u ş v e ü l k e b ü y ü k bir hızla d a ğ ı l m a s ü r e c i n e g i r m i ş t i r . Bu d ö n e m s o n u n d a b a t ı A v r u p a ' d a üç
yeni devlet o l u ş m u ş Asya'daki Cumhuriyetler ve Ukrayna bağımsızlıklarını ilan e t m i ş l e r ve
bugünkü duruma gelinmiştir.
Bu b ö l ü m d e kısaca belirtilmesi gereken bazı noktalar vardır. Eski S.S.C.B.'nin
ekonomik
s i s t e m i p i y a s a y ı nasıl e t k i l e m i ş t i r . S i s t e m p i y a s a y ı e t k i l e m e k t e n d e ö t e y e t a m a m ı y l a
idare
e t m i ş t i r . Bir b a ş k a d e y i ş l e ne k a d a r e l m a ü r e t i l i p ne k a d a r ı n ı n h a n g i m a r k e t l e r d e s a t ı l a c a ğ ı v e y a
ne k a d a r ı n ı n k o m p o s t o y a p ı l a c a ğ ı m e r k e z d e n b e l i r l e n m i ş t i r .
P i y a s a d a kooperatifler ürünlerini yerleşim merkezlerinde açılan çeşitli m a r k e t l e r d e
satışa
s u n m u ş t u r . B i r ç o k ü r ü n ü n fiyatı d e v l e t t a r a f ı n d a n s ü b v a n s e e d i l d i ğ i için f i y a t l a r d ü ş ü k s e v i y e d e
tutulmuştur.
Dış t i c a r e t d e b e l i r l i ş i r k e t l e r t a r a f ı n d a n y ö n e t i l m i ş t i r . Belirli ş i r k e t l e r , b e l i r l i ü r ü n l e r i n i t h a l a t
ve ihracatın y a p m a k l a görevliydiler. Merkezi Planlamaya göre belirtilen miktarda mal ithal v e y a
i h a ç e d i l i r d i . Y a n i bir b a ş k a d e y i ş l e p i y a s a d a a r a c ı k u r u l u ş l a r y o k t u .
S . S . C . B . ' n i n e k o n o m i k s i s t e m d e m o g r a f i k yapıyı nasıl e t k i l e m i ş t i r ; M e r k e z i s i s t e m halkın
t e m e l i h t i y a ç l a r ı n ı k a r ş ı l a m ı ş t ı r . Bir b a ş k a d e y i ş l e h a l k a bir k o n u t v e r m i ş t i r . Bu k o n u t u n kirası
s u , g a z v e t e l e f o n m a s r a f l a r ı d a h i l 15 ruble c i v a r ı n d a o l m u ş t u r . Y a n i o r t a l a m a ü c r e t i n % 5 ' i
c i v a r ı n d a bir fiyattır. O e v d e y a ş a y a n l a r her 5 yılda bir, e v e b a k ı m y a p ı p , y ı l d a bir g e n i ş bir tamir
y a p ı p , ö m ü r b o y u o e v e bu k i r a y ı ö d e m e k l e y ü k ü m l ü y d ü l e r .
S o n d e r e c e etkin toplu t a ş ı m a sistemiyle ulaşım sorunu da ortadan kaldırılmıştır. Çok
s e m b o l i k bir ü c r e t l e g e r e k m e t r o g e r e k s e d e t r o l e y b ü s s i s t e m i n d e n f a y d a l a n m a k m ü m k ü n
o l m u ş t u r . A y n ı ş e k i l d e t r e n v e u ç a k f i y a t l a r ı d a son d e r e c e d ü ş ü k t u t u l m u ş t u r .
Ç o k iyi bir e ğ i t i m s i s t e m i y l e o k u r - y a z a r l ı k o r a n ı y a k l a ş ı k y ü z d e y ü z o l m u ş t u r . Y ü k s e k ö ğ r e n i m
y a p a n l a r ı n s a y ı s ı d a o l d u k ç a y ü k s e k o l u p k ü l t ü r l ü bir t o p l u m y e t i ş m i ş t i r .
G e n e l h a t l a r ı y l a y u k a r ı d a b e l i r t i l e n ö z e l l i k l e r e s a h i p o l a n R u s y a ' n ı n b u g ü n k ü g ö r ü n t ü s ü ise
d a h a f a r k l ı d ı r . Ü l k e ç o k c i d d i bir k r i z d ö n e m i y a ş a m a k t a d ı r . E k o n o m i k v e s o s y a l b o y u t l a r ı t a h m i n
e d i l e n l e r d e n ç o k dlaha g e n i ş v e yıpratıcı o l a n b u d ö n e m R u s h a l k ı t a r a f ı n d a n " G e ç i ş d ö n e m i "
olarak nitelendirilmektedir.
1 9 9 2 yılının kış a y l a r ı R u s y a e k o n o m i s i için o l d u k ç a g ü ç g e ç m i ş t i r . G e r e k e k o n o m i k g e r e k s e
de siyasi çalkantılar hayat şartlarını giderek güçleştirmiştir. Ülkedeki eski sistem dağılmış fakat
y e r i n e y e n i bir s i s t e m i k a m e e d i l e m e m i ş t i r . 2 O c a k 1 9 9 2 t a r i h i n d e n i t i b a r e n f i y a t l a r s e r b e s t
b ı r a k ı l m ı ş , t ü k e t i m m a d d e l e r i fiyatlarının % 9 0 ' ı v e a n a m a l l a r f i y a t l a r ı n ı n % 8 0 ' i d e v l e t k o n t r o l u n d a n ç ı k a r ı l m ı ş , d e v l e t t a r a f ı n d a n s ü b v a n s e fiyatların g e n e l s e v i y e s i h ı z l a a r t m ı ş t ı r . 1 9 9 2 yılının
ilk altı a y ı n d a t ü k e t i c i f i y a t l a r ı % 9 8 6 o r a n ı n d a y ü k s e l m i ş t i r . 1 9 9 2 yılının ilk altı a y ı n d a o r t a l a m a
i ş ç i v e m e m u r aylığı 2 0 5 3 r u b l e , sağlık h i z m e t l e r i n d e k i p e r s o n e l 1 4 3 7 r u b l e , t a r ı m
işçileri
1 1 5 0 - 2 0 0 0 r u b l e , i n ş a a t i ş ç i l e r i 3 2 0 0 - 4 6 0 0 ruble c i v a r ı n d a ü c r e t a l m a k t a i d i . 1 9 9 2 ' d e k i yıllık
enflasyon oram %2600 olarak belirlenmiştir.
O c a k 1 9 9 3 t a r i h i n d e ise t ü k e t i c i fiyatlarının artış o r a n ı % 2 8 o l m u ş , y i y e c e k f i y a t l a r ı % 4 7 , et
f i y a t l a r ı d a y ü z d e 77 o r a n ı n d a a r t m ı ş t ı r . Ş u b a t ayı itibariyle 1 d o l a r 4 7 5 r u b l e r e s m i k u r , 1 d o l a r
5 9 3 r u b l e s e r b e s t kur o l a r a k d ö v i z k u r u b e l i r l e n m i ş t i r .
E k o n o m i k ş a r t l a r ı n g ü ç l ü ğ ü h a l k ı ek gelir y a r a t m a ç a b a l a r ı n a y ö n e l t m i ş t i r . H a f t a s o n l a r ı m v e
t a t i l l e r i n i d a ç a l a r m d a g e ç i r e n h a l k artık b u evlerini y a b a n c ı l a r a s a t a r a k v e y a k i r a l a y a r a k p a r a
k a z a n m a y o l u n a g i t m e k t e d i r . Ş e h i r l e r i n d ı ş ı n d a b u l u n a n v e b a z ı l a r ı n d a su t e s i a t ı b i l e o l m a y a n
d a ç a l a r ı n b a h ç e l e r i n d e k ü ç ü k ç a p l ı tarım d a y a p ı l m a k t a d ı r .
R u s h a l k ı g e ç e n kış b o ş d ü k k a n l a r ı n ö n ü n d e k u y r u k o l u ş t u r m u ş t u , bu yıl ise d ü k k a n l a r d a mal
b u l u n m a k t a ancak, para bulunmamaktadır. Gelirini artırmak isteyen halk b i r k a ç işte birden
ç a l ı ş m a k t a d ı r . A r a b a s ı olanlar taksicilik y a p m a k t a , lisan bilenlerin tercümanlık y a p m a k t a d ı r .
Rusya federasyonunda
çeşitli bölgeler
arasındaki gelir dağılımı b ü y ü k
farklılıklar
g ö s t e r m e k t e d i r . En f a k i r b ö l g e d e k i ş i b a ş ı n a d ü ş e n milli gelir ile en z e n g i n b ö l g e d e k i k i ş i b a ş ı n a
d ü ş e n m i l l i g e l i r a r a s ı n d a k i f a r k , 1 9 9 2 yılı b l a ş ı n d a 3 . 2 kat iken yıl s o n u n d a 4 . 9 k a t a y ü k s e l m i ş t i r .
R u s y a ' n ı n e n fakir b ö l g e l e r i C e c e n - I n g u s , D a ğ ı s t a n , K u z e y O s e t y a v e K a b a r d i n - B a l k a r y a i k e n ,
en zengin bölgeleri Sakha (Yakutistan), Komi, Kamcatka, M a g a d a n , M u r m a n s k , Sahalin ve
T y u m e n bölgeleriyle Moskova şehridir.
Piyasanın yapısını incelerken bankacılık sistemi hakkında belirtilmesi gereken bazı noktalar
v a r d ı r . R u s y a ' d a b a n k a c ı l ı k s i s t e m i s o n d e r e c e y a v a ş i ş l e m e k t e d i r . Bu k o n u d a y a p ı l a n ç e ş i t l i
d ü z e n l e m e l e r e r a ğ m e n a y n ı ş e h i r d e bir b a n k a d a n d i ğ e r i n e t r a n s f e r y a k l a ş ı k bir v e y a iki h a f t a d a ,
ş e h r i l e r a r a s ı t r a n s f e r ise b a z e n aylar almaktadır. Ö d e m e l e r d e k i bu g e c i k m e l e r
kurulma
a ş a m a s ı n d a k i b i r ç o k k ü ç ü k v e o r t a i ş l e t m e y i m a l i g ü ç l ü k içine d ü ş ü r m ü ş h a t t a iflas e t m e l e r i n e
yol açmıştır.
ü l k e n i n içinde bulunduğu ekonomik güçlükler piyasa şartlarmı negatif y ö n d e
etkilerken
ü l k e d e iş y a p a n y a b a n c ı l a r ı v e h a t t a t i c a r i f a a l i y e t t e b u l u n a n y e r l i h a l k ı d a h a d a u m u t s u z l u ğ a
s ü r ü k l e m e k t e d r i r . P i y a s a e k o n o m i s i n e g e ç i ş s ü r e c i n d e b a z ı g e r i a d ı m l a r atılm.ış b u d a e k o n o m i k
i s t i k r a r s ı z l ı ğ ı a r t ı r m ı ş t ı r , ö r n e ğ i n d ö v i z l e satış y a p a n m a ğ a z a l a r a r u b l e ile d e satış
yapma
z o r u n l u l u ğ u g e t i r i l m i ş v e bu f i r m a l a r ı n M o s k o v a b e l e d i y e s i n e y e n i d e n kayıt y a p t ı r m a s ı ş a r t ı
k o n u l m u ş t u r . E n iyi ş a r t l a r l a 1 9 9 6 yılında e k o n o m i n i n d ü z e l m e t r e n d i n e g i r m e s i b e k l e n i r k e n b u
tür k a r ı ş ı k l ı k l a r e k o n o m i y e z a r a r v e r m e k t e d i r .
Piyasa ekonomisine
geçiş
s ü r e c i n d e z o r u n l u bir e t a p o l a n ö z e l l e ş t i r m e d e
başarılı
o l u n u l m a m ı ş t ı r . M o s k o v a ' d a b u yılın ilk s e k i z a y ı n d a 1.462 r e s t o r a n v e k a f e ö z e l l e ş t i r i l m i ş t i r . Bu
r a k a m t a h m i n edilenin % 2 5 altında g e r ç e k l e ş m i ş , diğer y a n d a n , k ü ç ü k ölçekli
işletmelerin
y a r ı s ı n ı n ö z e l l e ş t i r i l m e s i ö n g ö r ü l ü r k e n , b u tür 1 3 . 4 1 2 i ş l e t m e d e n a n c a k 1 0 7 ' s i ö z e l l e ş t i r i l m i ş t i r .
T ü m R u s y a i ç i n d e 4 6 . 0 0 0 k u r u l u ş v e 184 çiftlik ö z e l l e ş t i r i l m i ş t i r . B u r a d a s o r u n ö z e l l e ş t i r ­
m e n i n ş e k l i n d e o l m u ş t u r . Ö z e l l e ş t i r m e p r o g r a m ı n a g ö r e i ş ç i l e r ç a l ı ş t ı k l a r ı f a b r i k a l a r ı n belli bir
y ü z d e s i n i s a t ı n a l a b i l e c e k l e r d i r . K a l a n k ı s m ı n ise açık i h a l e l e r d e 1 0 . 0 0 0 r u b l e l i k ö z e l l e ş t i r m e
k u p o n l a r ı v a s ı t a s ı y l a h a l k a s a t ı l m a s ı p l a n l a n m ı ş , a n c a k bu s i s t e m b a ş a r ı l ı o l a m a m ı ş t ı r . N o m i n a l
değeri 10.000 ruble olan özelleştirme "voucher"ları Moskova sokaklarında 5-6 bin
rubleye
satılmaktadır.
Ö z e l l e ş t i r m e d e k i d i ğ e r bir g ü ç l ü k d e k ü ç ü k ve b ü y ü k f i r m a l a r a r a s ı n d a k i y a p ı s a l f a r k t a n
• kaynaklanmıştır.
Bir ç o ğ u d ü k k a n o l a n k ü ç ü k f i r m a l a r ı n % 3 6 ' s ı d a h a k o l a y bir y ö n t e m
ile
ö z e l l e ş t i r i l m i ş , a n c a k ş e h i r y ö n e t i m l e r i n i n n e d e n i y l e ve p e k ç o k d ü k k a n ı n h a l a m o n o p o l i s t i k
d e v l e t t e d a r i k s i s t e m i n e b a ğ l ı b u l u n m a s ı n e d e n i y l e , p r a t i k t e p e k az ş e y d e ğ i ş m i ş b u l u n m a k t a d ı r .
Aynı şekilde, anonim şirketler halinde yeniden yapılanan büyük devlet üretim kurumlarında
h i s s e l e r e ö z e l l i k l e e s k i y ö n e t i c i l e r v e işi s e n d i k a l a r ı n ı e g e m e n o l m a s ı n e d e n i y l e , p r a t i k t e p e k az
şey değişmiş bulunmaktadır.
Ülkede yöneticiler hala devlet kredisi beklemektedirler. İşçi sendikaları, Rus firmalarının
g e l i r l e r i n i n a r t m a s ı n ı s a ğ l a y a c a k e n ö n e m l i d e ğ i ş i k l i k l e r d e n bir o l a n p e r s o n e l i n a z a l t ı l m a s ı fikri
ile m u t a b ı k g ö r ü l m e m e k t e d i r l e r . N i t e k i m , R u s y a ' d a f a b r i k a l a r e s k i S o v y e t s i s t e m i a l t ı n d a % 2 0 - 2 5
f a z l a i ş ç i ile ç a l ı ş m a k t a d ı r .
R u s y a p i y a s a s ı n d a d u r g u n l u ğ u n s o n a e r d i r i l m e s i v e ö z e l t e ş e b b ü s ile b i r l i k t e
serbest
r e k a b e t i n g e l i ş t i r i l m e s i için ç e ş i t l i ö n l e m l e r a l ı n m a k t a d ı r .
Rus v a t a n d a ş l a r ı , bazı sınırlamalar dahilinde toprak mülkiyeti edinebileceklerdir.
Araziler
ü z e r i n d e b u l u n a n 10 yıl s ü r e y l e satış y a p m a y a s a ğ ı , g e n i ş a r a z i v e t a r ı m s a l a l a n l a r d ı ş ı n d a k a l a n
a r a z i l e r d e k a l d ı r ı l m ı ş t ı r . Rus v a t a n d a ş l a r ı , b u n d a n b ö y l e s a h i p o l d u k l a r ı a r a z i y i s a t m a , t a r ı m s a l
a m a ç l a v e y a konut inşasında kullanma hakkına sahip olacaklardır.
Ekonominin yapısında da bazı köklü değişiklikler yapılmaktadır. Tüketim maddelerine yönelik
ü r e t i m , R u s ü r e t i m i m a l l a r ı n d i ğ e r ü r ü n l e r ile r e k a b e t ş a n s l a r ı n ı a r t ı r a c a k t e k n i k d ü z e n l e m e l e r i n
yapılması ve Rus ekonomisinin dünya ekonomisine entegrasyonunun sağlanması önemle üze­
r i n d e d u r u l a n n o k t a l a r d ı r . R u s halkının e ğ i t i m , sağlık h i z m e t l e r i n i n ç o k iyi bir alt y a p ı y a s a h i p
o l m a s ı , o n l a r ı n k ı s a d ö n e m d e y ü k s e k bir k a l k ı n m a hızına u l a ş a c a k l a r ı n ı g ö s t e r m e k t e d i r . A n c a k
ülkede yatırımların uzun d ö n e m e yayılması ve yabancı sermlayenin gelişini hızlandırmak Ruble­
nin kuvvetlenmesiyle sağlanabilir. Rusya'nın bu ortamı sağlamadan d ü n y a ekonomileriyle ente­
gre olması m ü m k ü n değildir.
R u s p i y a s a s ı a s l ı n d a son d e r e c e b ü y ü k zıtlıklar r a s t l a n a n bir p i y a s a d ı r . H a l k ç e ş i t l i y o l l a r l a
e l d e e t t i ğ i g e l i r i n i h a y a t ı n ı g ü v e n c e y e a l m a k ü z e r e yatırım y a p m a y a y ö n e l t m e k t e d i r . Ö z e l l i k l e
M o s k o v a ' d a g a y r i m e n k u l e o l a n t a l e p b ü y ü k bir hızla a r t m ı ş , b u n a b a ğ l ı o l a r a k f i y a t l a r
yükselmiştir.
da
G a y r i m e n k u l e olan bu talebin kaynağı işadamları ve çeşitli devlet kuruluşlarıdır. Bu yerler
m ü ş t e r i l e r i n i n i k a m e t i v e y a ofis a m a c ı y l a k u l l a n ı l m a k için t u t u l m a k t a d ı r . B u n a k a r ş ı l ı k ü l k e d e
y a ş a y a n y a b a n c ı l a r ı n d a h a az o r a n l a e v satın aldıkları g ö z l e n m e k t e d i r . G e n e l l i k l e y a b a n c ı l a r
a l d ı k l a r ı e v l e r i h e m m i s a f i r h a n e h e m d e ofis o l a r a k k u l l a n m a k t a d ı r l a r .
E v l e r i n i s a t a n l a r ü l k e y i b ü t ü n ü y l e t e r k e d e n l e r v e y a , ikinci e v l e r i n i e l d e n ç ı k a r a n l a r d ı r . Bu
a r a d a o r t a y a ç ı k a n ilginç bir k o n u d a ö z e l l i k l e m o s k o v a ' d a b i r ç o k a i l e n i n b i r d e n f a z l a e v i
olduğudur. Kooperatifler sayesinde sahip olunan
bu evler g ü n ü m ü z d e bir gelir kaynağı
durumundadırlar.
R u s e k o n o m i s i n d e ç a l ı ş m a h a y a t ı n d a t e ş v i k f a k t ö r ü o l m a d ı ğ ı için ç a l ı ş a n l a r d a bir i s t e k , bir
h e y e c a n g ö r ü l m e m e k t e d i r . Ç o ğ u z a m a n bir ç a y s e r v i s i bile b ü y ü k bir z a m a n a l m a k t a d ı r . H i z m e t
sektörünün ülkede
yabancı işletmelerin kurulmasına bağlı olarak g e l i ş e c e ğ i beklenmektedir.
R u s y a p i y a s a s ı n ı n c a n l a n a b i l m e s i için en b ü y ü k yatırımın i n s a n a y a p ı l m a s ı g e r e k m e k t e d i r .
R u s halkının p a z a r ekonomisi anlayışına yöneltilmesi ve d ü ş ü n c e tarzlarının bu şekilde
g e l i ş m e s i g e r e k m e k t e d i r . Ş u a n d a b i r ç o k d e v l e t k u r u l u ş u n u n b a ş ı n d a k i y e t k i l i l e r u z u n yıllardır
a y n ı g ö r e v i y a p a n k i ş i l e r d i r . Y a n i bu i n s a n l a r ülke m e r k e z i s i s t e m l e d e y ö n e t i l i r k e n b u i ş i
y a p m ı ş l a r d ı r , b u g ü n d e y a p ı y o r l a r . A n c a k g ü n ü m ü z d e R u s y a e k o n o m i s i n i n d a h a e n e r j i k bir
i ş g ü c ü n e ihtiyacı vardır.
R u s y a piyasasındaki karışıklıklar, bu p i y a s a d a tüm d ü n y a d a k i g e l i ş m i ş e k o n o m i l e r d e bulunan
bazı temel p i y a s a ekonomisi unsurlarının bulunmamasından
kaynaklanmaktadır.
Örneğin
sigortacılık sektörü piyasada yeni yeni gelişmektedir. Kesin rakam o l m a m a k l a beraber yaklaşık
4 0 0 s i g o r t a ş i r k e t i , t i c a r i riske kiarşı s i g o r t a u y g u l a m a k t a , a y r ı c a k i ş i l e r i n v e g a y r i m e n k u l l e r i n
s i g o r t a l a n a b i l e c e ğ i bir s i s t e m b u l u n m a k t a d ı r . S i g o r t a c ı l ı k b ü n y e s i n d e e n hızlı g e l i ş e n
bölüm
k a r g o t a ş ı m a c ı l ı ğ ı n d a v e u l ş a t ı r m a d a u y g u l a n a n sigortacılıktır. Bu s i s t e m d e s i g o r t a p r i m l e r i
dövizle belirlenmektedir.
4.2. Dağıtrm
Kanalları
Ü l k e n i n y a ş a d ı ğ ı b u g e ç i ş d ö n e m i s ü r e s i n c e g e n e l bir k a r m a ş a i z l e n m e k t e d i r .
Piyasa
e k o n o m i s i n i i h t i y a ç d u y d u ğ u b a z ı k u r u m l a r R u s y a ' d a h e n ü z o l u ş m a m ı ş t ı r . Ö r n e ğ i n s a ğ l ı k l ı bir
dağıtım ş e b e k e s i yoktur. Eski politik sistemde var olan çeşitli kurumlar, y e n i e k o n o m i k yapıda
ş i r k e t l e ş m i ş t i r v e ithalat ihracat y a p m a y a hak kazanmışlardır. Özellikle dış ticaretle
firmaların bazıları ürünlerin çeşitlerini değiştirmişler ancak faaliyete d e v a m
Vneshstroyimport,
ilgili
etmektedirler.
Soyuzzdravefport, Technoexport, Techmashimport, eski rejimden
kalan
a n c a k y e n i s i s t e m d e d e f a a l i y l e t l e r i n i s ü r d ü r e n dış t i c a r e t k u r u l u ş l a r ı d ı r . A s l ı n d a b u ş i r k e t l e r
k e n d i k o n u l a r ı y l a ilgili o l a n ü r ü n l e r i ithal e t m e k t e v e ü l k e i ç i n d e k i f i r m a l a r d a b u n l a r d a n satın
a l m a k t a d ı r . Bu d u r u m d a s ö z k o n u s u f i r m a l a r a s l ı n d a i t h a l a t ç ı t o p t a n c ı i ş l e m i n i y e r i n e g e t i r m e k ­
tedir.
G e l i ş m i ş e k o n o m i l e r d e g ö r m e y e çalıştığımız İthalatçı - T o p t a n c ı - Dağıtımcı - P a r a k e n d e c i zinciri
Rusya'da henüz oluşmamıştır.
R u s y a o l d u k ç a b ü y ü k bir ü l k e d i r . Bu s e b e p t e n b e l i r l i b ü y ü k ş e h i r l e r i t i b a r ı y l a a y r ı a y r ı f i r m a l a r
ile ç a l ı ş m a k d a h a u y g u n d u r .
4.3. Satış
Kanalları
B ü y ü k ş e h i r l e r d e k i m a r k e t l e r d e n h a l k s ü r e k l i a l ı ş v e r i ş y a p m a k t a d ı r . A n c a k t a l e p e d i l e n her
ü r ü n ü n b u l u n m a d ı ğ ı bu d ü k k a n l a r , bizim alıştığımız a n l a m d a m a r k e t l e r d e ğ i l l e r d i r . H e r h a n g i bir
havalandırma sisteminin bulunmadığı bu binalarda, çoğunlukla beyaz önlük giymiş tezgahtarlar,
son derece yavaş hareket etmekte, marketlerin içindeki reyonların ö n ü n d e o l u ş a n kuyruklarda
b ü y ü k z a m a n g e ç m e k t e d i r . Ç e ş i t l i R u s ü r ü n l e r i n i n satıldığı b u m a r k e t l e r d e f i y a t l a r d ü ş ü k t ü r .
H a l k b u r a d a n aldığı m a l l a r ı s o k a k t a t e z g a h t a d a h a p a h a l ı y a s a t m a k t a d ı r .
Tekstil ürünlerinin, elektrikli aletlerin ve diğer tüketim mallarının satıldıkları çeşitli büyük
m a ğ a z a l a r v a r d ı r . Bu ü r ü n l e r i n bir ç o ğ u e s t e t i k ö z e l l i k l e r d e n u z a k s a d e c e i h t i y a c ı g i d e r m e y e
yönelik ürünlerdir.
Gıda maddelerinin satışlarının en yüksek olduğu yerler semt pazarlarıdır. Genelikle metro
i s t a s y o n l a r ı n ı n ç ı k ı ş l a r ı n d a v e y a y a k ı n l a r ı n d a k u r u l a n b u p a z a r l a r o l d u k ç a b ü y ü k bir a l ı ş v e r i ş
i m k a n ı yaratmaktadırlar. Eski Sovyet Cumhuriyetlerinden gelen halk b u r a d a m e y v a , sebze ve
d i ğ e r ü r ü n l e r i n i s a t ı ş a s u n m a k t a d ı r . B u r a l a r d a s a t ı ş a a r z e d i l e n ü r ü n l e r a z m i k t a r d a d ı r . Bir b a ş k a
d e y i ş l e k i m s e d ö r t k a s a e l m a s a t m a m a k t a d ı r . A n c a k bir s e p e t e l m a v e y a iki ü ç kilo e r i k s a t ı ş a
s u n u l m a k t a d ı r . Fiyatın k a l i t e y e g ö r e b e l i r l e n d i ğ i v e p a z a r l ı k s i s t e m i n i n g e ç e r l i o l d u ğ u bu satış
y e r l e r i g e n e l d e açık h a v a d a k u r u l m a k t a d ı r . Bu p a z a r y e r l e r i n d e satıcılar h e s a p l a r ı n ı a b a k ü s ile
y a p m a k t a d ı r l a r . N a y l o n t o r b a n ı n a y r ı c a satıldığı p a z a r l a r d a balık, t a v u k , u n , ş e k e r g i b i t e m e l
gıda ürünlerinin hepsini bulmak mümkündür.
M o s k o v a ' d a d ö v i z l e satış y a p a n m a ğ a z a l a r ı n s a y ı s ı g i d e r e k a r t m a k t a d ı r . G e n i ş bir ü r ü n
ç e ş i d i n e s a h i p o l a n b u m a ğ a z a l a r d a g ı d a , e v e ş y a s ı , t e k s t i l ü r ü n l e r i g i b i ç o k ç e ş i t l i m a l l a r ı bir
a r a d a b u l m a k m ü m k ü n d ü r . A n c a k ş e h r i n belirli s e m t l e r i n d e a ç ı l a n b u m a ğ a z a l a r ı n
bazıları
s a d e c e t e k s t i l v e y a e l e k t r o n i k e ş y a v e y a g ı d a ü z e r i n d e d e satış y a p a b i l i y o r l a r . Bu t ü r satış y a p a n
m a ğ a z a l a r içinde özellikle gıda ürünleri satanlara yoğun talep o l d u ğ u g ö z l e n m i ş t i r . 1993 yılında
y a p ı l a n y e n i bir d ü z l e n l e m e ile d ö v i z l e satış y a p a n m a ğ a z a l a r ı n r u b l e ile d e s a t ı ş
yapması
zorunluluğu getirilmiştir.
B ü y ü k ş e h i r l e r d e ç e ş i t l i b ö l g e l e r d e v e y a s o k a k l a r d a h a l k o l u ş t u r d u ğ u t e z g a h l a r d a her ç e ş i t
ü r ü n ü n s a t ı ş ı n ı y a p m a k t a d ı r . Ç e ş i t l i s ü s e ş y a l a r ı , ev e ş y a l a r ı , t e k s t i l ü r ü n l e r i , a n t i k a d e ğ e r i o l a n
e ş y a l a r , b u tür t e z g a h l a r d a s a t ı l m a k t a d ı r . A z o r a n d a s a t ı ş a s u n u l a n b u ü r ü n l e r d e ( y a n i t e k bir
c e z v e , v e y a b a r d a k , bir y ü z ü k gibi) p a z a r l ı k ile satış y a p ı l m a k t a d ı r . Ç e ş i t l i el
sanatlarının
değerlendirildiği bu t e z g a h l a d a gerek devlet mağazalarında satılan ü r ü n l e r i , g e r e k s e de çeşitli
y a b a n c ı ü r ü n l e r i o l d u k ç a u y g u n f i y a t a satın a l m a k m ü m k ü n d ü r .
R u s h a l k ı ç e ş i t l i e v c i l h a y v a n l a r ı d a b u tür p a z a r y e r l e r i o l u ş t u r a r a k s a t ı ş a s u n m a k t a d ı r .
H a y v a n p a z a r ı o l a r a k a n ı l a n b u y e r d e halk k e n d i , k o y u n u n u v e k e ç i s i n i , h o r o z u n u s a t m a k t a ,
b u n u n l a b i r l i k t e h a y v a n c ı l ı k l a ilgili t ü m y a n ü r ü n l e r d e s a t ı ş l a s u n u l m a k t a d ı r .
5.
MEVZUAT
5.1. Dış T i c a r e t
Rejimi
1 9 9 2 y ı l ı n d a R u s y a H ü k ü m e t i , u z u n d ö n e m l i a m a c ı n bir p a r ç a s ı o l a r a k iki t a r a f l ı k l i r i n g
a n l a ş m a l a r ı n ı , t a m a m e n o r t a d a n k a l d ı r m a k için bu tip a n l a ş m a l a r ı n s a y ı s ı n ı s ı n ı r l a m ı ş t ı r .
B a ğ ı m s ı z D e v l e t l e r T o p l u l u ğ u (BDT) ü l k e l e r i d a h i l d i ğ e r ü l k e l e r e i h r a ç e d i l e n b e l i r l i m a l l a r
i ç i n , k o t a l a r v e l i s a n s l a r u y g u l a m a k t a d ı r . K o t a v e lisans z o r u n l u l u ğ u n a t a b i o l a n m a l l a r ı n l i s t e s i .
Maliye Bakanlığının tavsiyeleri temel alınmak suretiyle Rusya Hükümeti tarafından periyodik
olarak tespit edilmektedir.
Rusya Federasyonunda, piyasa ekonomisine geçiş döneminde y a ş a n a n darboğazları a ş m a k
için b a z ı m a l l a r ı n i t h a l a t v e i h r a c a t ı n a lisans v e k o t a g i b i u y g u l a m a l a r g e t i r i l m i ş t i r .
Bunların
amacı ülkenin sahip olduğu hammadde kaynaklarının rasyonel değerlenmesi ve ülkenin döviz
kaynaklarının amaca uygun harcanmasını sağlamaktır.
L i s a n s v e k o t a l a r Dış E k o n o m i k İşler B a k a n l ı ğ ı n c a = M F E T v e r i l i r v e d ö r t a y r ı g r u p t a t o p l a n ı r .
1 - B i r i n c i liste d a h a ö n c e v e r i l m i ş k o t a l a r a b a ğ l ı o l a r a k dağıtılır; P e t r o l , g a z , b e n z i n , d e m i r
g i b i i h r a ç ü r ü n l e r i b u g r u p t a d ı r . Bu ü r ü n l e r i n i h r a c a t ı n ı n k o n t r o l a l t ı n a a l ı n m a s ı
amacıyla
uygulanmaktadır.
Genel ihracat kotaları Rusya Ekonomi Bakanlığınca = EM verilir ve bu ürünlere lisans veren
b i r i m l e r l e a n l a ş m a l ı ç a l ı ş ı r . İ h r a c a t k o t a l a r ı d ö r t ayrı a m a ç l a v e r i l i r .
a) D e v l e t i h t i y a ç l a r ı için a y r ı l a n k o t a ; Bu k o t a M F E T v e E M ' i n o r t a k o l a r a k b e l i r l e d i ğ i v e d e v l e t
ihtiyaçları g ö z ö n ü n e alınarak tespit edilmiş olan kotadır.
b) G e n e l f i r m a i h r a c a t k o t a s ı ; EM t a r a f ı n d a n b e l i r l e n i p f i r m a l a r a v e r i l e n k o t a l a r d ı r .
c) B ö l g e s e l k o t a l a r
; Bölgenin zenginliklerine ve doğal kaynaklarına bağlı olarak
EM
tarafından hazırlanan kotalardır.
d) A ç ı k a r t ı r m a ile s a t ı l a n k o t o l a r ; EM t a r a f ı n d a n ile i ş b l i r l i ğ i n d e h a z ı r l a n ı r . K o t a l a r s e r t i f i k a
ile satılır.
2 - İ h r a ç ü r ü n l e r i için h a z ı r l a n a n ikinci l i s t e . Ç e ş i t l i h a y v a n i ü r ü n l e r i , b a z ı t ı b b i h a m m a d d e l e r i
v e ç e ş i t l i d o ğ a l k a y n a k l a r ı k a p s a m a k t a d ı r . Bu m a d d e l e r i n l i s a n s l a r ı d o ğ a l k a y n a k l a r v e Ç e v r e y i
Koruma Bakanlığınca verilir.
3- S a n a y i a r t ı k l a r ı n ı n i t h a l a t ı ile ilgili liste ü ç ü n c ü l i s t e d i r .
4- Çeşitli silahların, savaş teknolojilerinin, değerli taşların ve kitle i m h a silahlarının ithalat ve
i h r a c a t l a r ı h ü k ü m e t k a r a r ı y l a l i s a n s a tabii t u t u l m u ş t u r . Bu d a d ö r d ü n c ü l i s t e d i r .
M F E T t a r a f ı n d a n v e r i l e n l i s a n s l a r s a d e c e R u s y a d a kayıtlı t i c a r i b i r i m l e r e v e r i l i r v e bir k i ş i d e n
d i ğ e r bir k i ş i y e a k t a r ı l a m a z . İki tip lisans v a r d ı r . G e n e l l i s a n s l a r v e u l u s a l n i t e l i k l i i t h a l a t v e
i h r a c a t i ş l e m l e r i için bir t a k v i m yılı s ü r e s i n c e kullanılır. Ö z e l l i s a n s l a r i s e h e r bir ü r ü n için a y r ı
a y r ı v e r i l i r v e bir yıl s ü r e y l e g e ç e r l i d i r .
Rusya F e d e r a s y o n u n d a yüzde yüz yabancı sermayeli v e y a sermayesinin yüzde 30'u yabancı
o l a n ş i r k e t l e r k e n d i ü r ü n l e r i n i ihraç e t m e k için l i s a n s a l m a k z o r u n l u l u ğ u n d a d e ğ i l d i r l e r . A n c a k
bazı d u r u m l a r d a mallarını bu ürünleri ihraç eden özel firmalar aracılığıyla ihraç
zorundadırlar.
etmek
5.2. K a m b i y o
Mevzuatı
15 K a s ı m 1 9 9 1 t a r i h i n d e B a ş k a n Y e l t s i n , R u s y a F e d e r a s y o n u ' n d a k a m b i y o v e dış t i c a r e t
s i s t e m i n i n t e m e l p r e n s i p l e r i n i o r t a y a k o y a n Dış E k o n o m i k F a a l i y e t l e r i n
serbestleştirilmesi
h a k k ı n d a k i K a r a r n a m e y i i m z a l a m ı ş t ı r . Bu y e n i s i s t e m , c a r i i ş l e m l e r i n k o n v e r t i b i l i t e s i n i a r t t ı r m a k ,
d ö v i z k u r u n u n b e l i r l e n m e s i n i ve t e d r i c e n p i y a s a g ü ç l e r i n i n e t k i n l i ğ i n i a r t t ı r m a y ı t a s a r l a m a k t a d ı r .
Ne var ki, bu yeni sistemi yürürlüğe
koymak
için z o r u n l u olan t ü m k a r a r n a m e l e r i
ve
d ü z e n l e m e l e r i b e n i m s e m e k için z a m a n a ihtiyaç vardır.
1 9 9 2 yılı b a ş ı n a k a d a r v a r o l a n 4 ayrı r e s m i kur o r t a d a n k a l d ı r ı l a r a k , 1 . 7 . 1 9 9 2 t a r i h i n d e n
i t i b a r e n t e k r e s m i k u r u y g u l a m a s ı n a b a ş l a n ı l m ı ş t ı r . Y e n i u y g u l a m a d a , h a f t a d a iki k e z y a p ı l a n
b a n k a l a r a r a s ı d ö v i z p i y a s a s ı n d a k i arz ve t a l e b e g ö r e o l u ş a n d ö v i z k u r u b a z a l ı n m a k t a , t i c a r i
Bankalar kendi kurlarını serbestçe belirlemektedir.
Ö z e l t i c a r i d ö v i z k u r u . M a l i y e B a k a n l ı ğ ı ve Dış İlişkiler B a k a n l ı ğ ı ile bir k o o r d i n a s y o n h a l i n d e ,
R u s y a M e r k e z Bankası tarafından tespit edilmektedir. A n c a k , Merkez Bankasınca kote edilen
k u r , 1 9 9 2 Ş u b a t a y ı n d a d e ğ e r k a z a n d ı ğ ı ve d a h a s o n r a M a r t a y ı n d a d e ğ e r k a y b e t t i ğ i h a l d e , ö z e l
t i c a r i d ö v i z k u r u , d e ğ i ş m e d e n k a l m ı ş t ı r . Bu ö z e l t i c a r i k u r , h ü k ü m e t t a r a f ı n d a n d ö v i z l e r i n satın
a l ı n m a s ı n d a u y g u l a n m a k t a d ı r . H ü k ü m e t satın aldığı bu d ö v i z l e r i , R u s y a ' n ı n K o n v e r t i b l
Döviz
R e z e r v l e r i n d e k i bu f o n l a r , R u s y a ' n ı n borçlarının y a b a n c ı p a r a c i n s i n d e n ö d e n m e s i n e
imkan
v e r m e k t e d i r . B u n u n y a n ı n d a , m e r k e z i t e m e l i h t i y a ç m a d d e l e r i n i n ithal e d i l m e s i n e v e r u b l e n i n
serbest piyasa değerinin istikrarına yardımcı olmaktadır.
Halihazır k a m b i y o uygulamasına göre, ihracatçı kuruluşlar ihraç dövizlerinin % 5 0 ' s i n i resmi
k u d a n R u s y a M e r k e z B a n k a s ı ' n a s a t m a k l a z o r u n l u b u l u n m a k t a , b a k i y e % 5 0 ' y i ise s e r b e s t ç e
kullanabilmektedirler. Hükümet, bu oranın zaman içnide % 1 0 0 ' e çıkarılmasını ö n g ö r m e k t e d i r .
İ h r a c a t ç ı l a r ı n m u h a f a z a ettiği d ö v i z l e r , k e n d i i t h a l a t l a r ı n ı n f i n a n s m a n ı n d a k u l l a n ı l a b i l m e k t e
v e y a kurların piyasalarda belirlendiği çeşitli döviz piyasalarının birinde satılabilmektedir.
T u r i z m ile ilgili n a k i t i ş l e m l e r i için ayrı bir p i y a s a m e v c u t t u r . 2 A r a l ı k 1 9 9 1 ' d e n b e r i , bu
p i y a s a d a k i k u r l a r ı n , d a l g a l a n m a s ı n a izin v e r i l m i ş t i r . N a k i t v e n a k i t d ı ş ı i ş l e m l e r ,
yakında
k a l d ı r ı l m a s ı b e k l e n i l e n s ı n ı r l a m a l a r ile b ö l ü m l e r e ayrılmış bir d u r u m d a b u l u n m a k t a d ı r .
H e m m u k i m l e r v e h e m d e m u k i m o l m a y a n k i ş i l e r , R u s y a F e d e r a s y o n u n d a y e t k i l i bir b a n k a d a
yabancı para cinsinden hesap a ç m a hakkına sahiptir. Mukim kişiler, yabancı paranın kaynağını
a ç ı k l a m a z o r u n l u l u ğ u o l m a k s ı z ı n k e n d i a d l a r ı n a b u tür h e s a p l a r ı a ç a b i l i r l e r . Y e t k i l i b a n k a l a r ,
y a b a n c ı p a r a c i n s i n d e n a n o n i m h e s a p l a r v e y a h a m i l i n e h e s a p l a r a ç a m a z l a r . Bu m e v d u a t l a r a
u y g u l a n a n faiz oranı, yetkili bankalar tarafından belirlenmektedir.
Yeni yabancı para kontrol kanununa göre, Rusya Merkez Bankası, yabancı para işlemlerini
d ü z e n l e y e n temel kurumdur. Merkez Bankası, yetkili bankaların m u h a s e b e prosedürleri dahil
g e n e l olarak işlemlerinin denetim ve gözetim işlerini yapmaktadırlar. Maliye Bakanlığı, kıymetli
m e t a l l e r v e k ı y m e t l i t a ş l a r ile ilgili i ş l e m l e r i n i y a p m a k t a d ı r l a r . M a l i y e B a k a n l ı ğ ı , k ı y m e t l i m e t a l l e r
v e k ı y m e t l i t a ş l a r ile ilgili i ş l e m l e r i n , m e v z u a t a u y g u n o l u p o l m a d ı ğ ı n ı d e n e t l e m e k t e d i r . D e v l e t
Vergi Servisi, y a b a n c ı para cinsinden olan gelirler üzerinden alınan vergilerin
y a p m a k t a d ı r . D e v l e t G ü m r ü k K o m i t e s i , i h r a c a t ve i t h a l a t i ş l e m l e r i n i t a k i p e t m e k t e d i r .
gözetimini
5.3. G ü m r ü k
Rejimi
1 9 9 1 yılının s o n u n d a kaldırılan g ü m r ü k v e r g i l e r i 1 9 9 2 y ı l ı n d a t e k r a r u y g u l a n m a y a k o n m u ş t u r .
M a l i h r a ç v e y a ithal e d e n t ü m k i ş i l e r m u a y e n e e d i l e n m a l l a r ı n t o p l a m d e ğ e r i n i n y ü z d e 15'i
k a d a r bir g ü m r ü k h a r c ı ö d e m e k z o r u n d a d ı r l a r . F a k a t b u t u t a r , 3 0 r u b l e d e n d a h a a z o l a m a z . Bu
miktarın yüzde
1 0 ' u r u b l e o l a r a k , g e r i y e k a l a n y l ü z d e 5 1 d e k o n v e r t i b l y a b a n c ı p a r a ile
ö d e n m e l i d i r . A n l a ş m a fiyatının ruble e ş d e ş i , m a l l a r ı n s ı n ı r d a n g e ç t i ğ i g ü n k ü r u b l e n i n p i y a s a
kuru, esas alınarak hesaplanmaktadır. Değeri 2000 rublenin altında olan malların
sınırdan
g e ç i ş i n d e bir g ü m r ü k m a s r a f ı y o k t u r .
Mülkiyetlerine ve tescil edildikleri yerlere bakılmaksızın
Rusya'dan
mal ihraç eden
tüm
kuruluşlar, devlet bütçesine ihracat g ü m r ü k vergisini ö d e m e k zorundadır.
M e v c u t m e v z u a t a g ö r e ^ R u s y a ' d a n mal ihraç e d e n k u r u l u ş l a r , i h r a c a t g ü m r ü k v e r g i s i n i malın
g ü m r ü k m u a y e n e s i n e sunulduğu sırada veya bunun öncesinde ö d e m e k zorundadır.
İ h r a c a t y a p a n k u r u l u ş g ü m r ü k v e r g i s i n i ö d e n d i ğ i n i n d e l i l i o l a r a k , b a n k a n ı n t e y i d i ile ö d e m e
e m r i n i n bir f o t o k o p i s i n i , d o l d u r u l a n g ü m r ü k n a v l u n d e k l a r a s y o n u n a e k l e m e k z o r u n d a d ı r . M e v c u t
mevzuata göre, ihracat vergisi mükellefi, tüm girişlerin mahiyetinin doğru olarak
z a m a n ı n d a ö d e m e n i n y a p ı l m a s ı n d a n b ü t ü n ü ile s o r u m l u d u r .
İhracat vergileri
ve tam
toplamının
ö d e n m e m e s i n e v e y a eksik ödenmesine neden olan g ü m r ü k navlun d e k l a r a s y o n u n d a k i hatalar
t e s p i t e d i l d i ğ i t a k d i r d e , g ü m r ü k o f i s i , g ü m r ü k v e r g i s i n i n ö d e n m e m i ş t ü m k ı s m ı n ı alır.
İ h r a ç e d i l m e s i t a s a r l a n a n m a l l a r , yanlış d e k l a r e e d i l d i ğ i t a k d i r d e i h r a c a t ç ı b u t ü r m a l l a r ı n
d e ğ e r i n i n y ü z d e 1 0 ' u ile y ü z d e 1 0 0 ' ü a r a s ı n d a d e ğ i ş e n bir t u t a r d a c e z a y a çarptırılır.
G ü m r ü k Vergisi v e y a gümrük masrafları öngörülen son mühlet tarihinde ödenmediği durumda
v e y a g ü m r ü k vergisinin ödenmemesine neden olan diğer hallerde, ö d e n m e y e n g ü m r ü k vergileri
t o p l a m ı n ı n y ü z d e 1 0 0 ' ü ile 3 0 0 ' ü a l r a s m d a d e ğ i ş e n bir c e z a y a çarptırılır.
5.4. V e r g i
Gümrük
Mevzuatı
Vergileri
- İthalatta alınan v e r g i l e r ;
R u s y a F e d e r a s y o n u n d a 1992 yılında g ü m r ü k vergisi u y g u l a m a s ı n a y e n i d e n
başlanmış
( b k z . 5 . 8 ) v e E y l ü l 1 9 9 2 t a r i h i n d e n i t i b a r e n v e r g i o r a n l a r ı artırılmıştır.
B a z ı ö z e l m a l a r için g ü m r ü k v e r g i s i o r a n ı % 2 0 - 5 0 a r a s ı n d a d e ğ i ş i r k e n , b a z ı ü r ü n l e r d e n d e
i t h a l a t g ü m r ü k v e r g i s i a l ı n m a m a k t a d ı r , ( b k z . 5.9) A y n ı z a m a n d a ç e ş i t l i i t h a l ü r ü n l e r d e n a y r ı bir
tüketim vergisi alınmaktadır {bkz.5.10). Ayrıca bazı ürünlerin Rusya'ya ithalatında % 2 0 KDV
uygulanmaktadır. Rusya'ya ithalatında KDV alınmayacak ürünlerin listesi ayrıca belirtilmiştir
(bkz. 5.11).
A z g e l i ş m i ş ü l k e l e r d e n y a p ı l a n ithalat g ü m r ü k v e r g i s i n d e n m u a f t u t u l m u ş , T ü r k i y e ' n i n d e
i ç i n d e b u l u n d u ğ u bîr g r u p ü l k e d e n y a p ı l a n i t h a l a t t a t e m e l v e r g i o r a n ı n ı n % 5 0 d a h a
düşük
uygulanması kararlaştırılmıştır.
- İhracatta alınan vergiler
Özel ihracat vergileri, Rusya Hükümeti tarafından belirlenen listede yeralan yaklaşık 400
civarında
ton
ürüne
başına
uygulanmaktadır.
3 E C U ile 1 0 0 . 0 0 0
Bu i h r a c a t v e r g i l e r i ,
ECU cinsinden ifade edilmekte olup
ECU arasında değişmektedir.
Ancak,
özel ihracat vergileri
( b k z . 5 . 1 2 ) , ( R u s y a M e r k e z B a n k a s ı n ı n k o t a ettiği p i y a s a d ö v i z k u r u k u l l a n ı l a r a k )
malların
yüklendiği z a m a n ruble olarak ödenir. Prensip olarak, ihracat gelirleri elde edilenceye kadar bu
verginin maliyeti, ticaret bankalarınca finanse edilebilmektedir. Fakat u y g u l a m a d a ihracatçılar
açısından finansman işini ç ö z m e k zordur.
R u s s a n a y i n i n i h t i y a c ı o l a n b a z ı s t r a t e j i k malların ülke i ç n i d e k a l m a s ı n a y ö n e l i k o l a r a k ç e ş i t l i
h a m ve yarı m a m u l malların ihracına fon uygulaması getirilmiştir (bkz. 5.7).
F o q u y g u l a m a s ı b a ş l a n g ı ç t a , malın c i n s i n e g ö r e m i k t a r b a z ı n d a E C U c i n s i n d e n b e l i r l e n e n f o n
m i k t a r ı n ı d o l a r ü z e r i n d e n r u b l e y e ç e v r i l m e s i ile h e s a p l a n ı r k e n , y a p ı l a n d e ğ i ş i k l i k ile, g ü m r ü k
d e ğ e r i d i k k a t e a l ı n a r a k v e d o ğ r u d a n ruble o l a r a k h e s a p l a n ı p t a h s i l e d i l m e y e b a ş l a n m ı ş t ı r .
T a k a s , nakit dışı ve joint venture (yabancı payı %30'un üzerinde olanlar) tarafından gerçekleşti­
r i l e n i h r a c a t i ş l e m l e r i n d e ise a n ı l a n o r a n l a r , d o ğ r u d a n i h r a c a t a g ö r e % 3 0 d a h a y ü k s e k o r a n d a
uygulanmaktadır.
DİĞER
VERGİLER
Tüketim
Vergileri
T ü k e t i m V e r g i l e r i n i n o r a n ı , y ü z d e 1 0 ' d a n y ü z d e 9 0 ' a k a d a r d e ğ i ş m e k t e o l u p a l k o l l ü içkiler,
t ü t ü n m a m u l l e r i , o t o m o b i l l e r v e b a z ı lüks m a l l a r ü z e r i n d e n a l ı n m a k t a d ı r .
Uluslararası İşlemlerin
Vergilendirilmesi
1 9 9 2 Ş u b a t a y l ı n d a , y a y ı n l a n a n u l u s l a r a r a s ı i ş l e m l e r i n v e r g i l e n d i r i l m e s i ile ilgili k a n u n , h a l e n
d e ğ i ş i k l i k i ç i n d e o l u p y e r i n e o t u r m a m ı ş bir v a z i y e t t e b u l u n m a k t a d ı r . 1 9 8 1 yılı g ü m r ü k t a r i f e s i ,
15 O c a k 1 9 9 2 t a r i h i n d e y ü r ü r l ü k t e n kaldırılmış v e y e n i bir g ü m r ü k t a r i f e s i n i n
k o n u l a c a ğ ı ilan edilmiştir.
uygulamaya
İ h r a c a t ı n ö n e m l i bir kısmı için 1 O c a k 1 9 9 2 t a r i h i n d e bir i h r a c a t
V e r g i s i y ü r ü r l ü ğ e k o n u l m u ş t u r . İ h r a c a t V e r g i s i , ihraç e d i l e n m a l ı n t o n u b a ş ı n a E C U o l a r a k i f a d e
e d i l m e k t e v e b u v e r g i d e n s a ğ l a n a n hasılat, dış b o r ç s e r v i s i v e h ü k ü m e t i t h a l a t ı için t a h s i s
edilmektedir.
Hazırlıkların son safhalarına gelmiş olan diğer vergi mevzuatı, veraset ve bağış vergisi,
otomobil ve gayrimenkul kişisel mülkiyeti vergisi; bono, tahvil ve diğer menkul kıymetler vergisi
ile d i ğ e r ç e ş i t l i k ü ç ü k b o y u t l u v e r g i l e r ve p u l h a r ç l a r ı n ı k a p s a m a k t a d ı r .
V e r g i i d a r e s i f o n k s i y o n l a r ı n ı i c r a e t m e k a m a c ı y l a , 1991 A r a l ı k a y ı n d a , b a k a n l ı k s t a t ü s ü n e
sahip olan Devlet Vergi Servisi kurulmuştur. Gümrük vergileri ve bazı bütçe d ı ş ı gelirler, hariç,
t ü m d e v l e t g e l i r l e r i n i n t a h s i l e d i l m e s i n d e n s o r u m l u m e r k e z i bir o r g a n d u r u m u n d a o l a n D e v l e t
Vergi Servisi, k o m p ü t e r l e ş m e de dahil olmak üzere yeniden yapılanma ve m o d e r n l e ş m e süreci
içinde bulunmaktadır. Gümrüklerin idaresi, Gümrük Komitesinin sorumluulğu altında bulunmak­
tadır.
Gelir
Vergisi
Gelir Vergisi oranları 10.7,1992 tarihinde yeniden düzenlenmiştir.
Yapılan değişiklikle, özellikle Rusya'da yerleşik yablancıların yoğun tepkisini toplayan
% 6 0 ' l i k m a k s i m u m v e r g i o r a n ı % 4 0 ' a i n d i r i l m i ş t i r . 2 0 0 . 0 0 0 r u b l e y e k a d a r o l a n yıllık g e l i r e % 1 2 ,
2 0 0 . 0 0 0 - 4 0 0 . 0 0 0 r u b l e a r a s ı n d a k i g e l i r e 2 0 0 . 0 0 0 r u b l e y i a ş a n k ı s m ı için 2 4 bin r u b l e artı % 2 0 ,
4 0 0 . 0 0 0 - 6 0 0 . 0 0 0 r u b l e a r a s ı n d a k i g e l i r e 4 0 0 . 0 0 0 r u b l e y i g e ç e n k ı s m ı için 6 4 b i n r u b l e artı % 3 0
v e 6 0 0 . 0 0 0 r u b l e d e n f a z l a g e l i r i ç i n b u m i k t a r ı g e ç e n b ö l ü m l e r e ise 1 2 4 b i n r u b l e artı % 4 0
o r a n ı n d a v e r g i a l ı n a c a k t ı r . B u n u n l a b i r l i k t e , y a b a n c ı ç a l ı ş a n l a r ı h e r h a n g i bir t a k v i m y ı l ı n d a 1 8 3
g ü n d e n d a h a a z bir s ü r e R u u s y a ' d a i k a m e t e t m e s i h a l i n d e ç i f t e v e r g i l e n d i r m e y e k o n u o l m a m a k ­
tadır.
işletme Kazanç
Vergisi
İşletme Kazanç Vergisi, sanayileşmiş ülkelerin kurumlar vergisinden alınmış olup standart
o r a n ı y ü z d e 3 2 ' d i r . B a n k a c ı l ı k f a a l i y e t l e r i n d e % 4 5 , sigortacılık f a a l i y e t l e r i n d e % 3 5 o l a n v e r g i
o r a n ı , b a z ı s e ç i l m i ş f a a l i y e t l e r için d a h a y ü k s e k o l u p y ü z d e 7 0 ' e k a d a r ç ı k a b i l m e k t e d i r . Y a b a n c ı
y a t ı r ı m c ı l a r a , g e n e l o l a r a k a y r ı m c ı o l m a y a n bir t u t u m t a k ı n ı l m a k t a d ı r . P e ş i n ö d e m e s i s t e m i ,
g e r ç e k l e ş e n k a z a n ç ile v e r g i ö d e m e l e r i a r a s ı d a i l i ş k i k u r m a k t a f a k a t v e r g i l e n d i r i l e b i l i r k a z a n ç l a r ı
e n f l a s y o n u n e t k i l e r i n d e n a r ı n d ı r m a k h u s u s u n d a bir a y a r l a m a s ö z k o n u s u o l m a m a k t a d ı r , a n c a k ,
amortisman kuralları, uluslararası standartlara uymamaktadır. Kurumların iştirak kazançları,
ö z e l o l a r a k y ü z d e 15 o r a n ı n d a v e r g i l e n d i r i l m e k t e d i r .
Katma Değer
Vergisi
K l a s i k ciro v e r g i s i ile 1991 Ş u b a t a y ı n d a y ü r ü r l ü ğ e g i r m i ş o l a n y ü z d e 5 o r a n ı n d a k i satış
vergisinin yerine g e ç m e k üzere 1 Ocak 1992 tarihinde Katma Değer Vergisi yürürlüğe konul­
m u ş t u r . Katma Değer Vergisinin genel oranı %28'dir. Gıda maddesi ve ç o c u k giysilerindeki KDV
oranı %10 olarak belirlenmiştir.
5.5. Yabancı
Sermaye
Y a b a n c ı s e r m a y e c a r i ş a r t l a r d a R u s y a e k o n o m i s i n i n en f a z l a i h t i y a ç d u y d u ğ u
Ülkeye gelen yabancı sermaye arzu edilen seviyeye ulaşmamıştır.
faktördür.
1992 itibariyle
Rusya
Federasyonunda 3600 civarında yabancı sermayeli kuruluş çalışmakta olup, taahhüt
edilen
k u r u l u ş s e r m a y e s i 2.5 m i l y a r d o l a r , ü l k e y e g e t i r i l e n m i k t a r 1.5 m i l y a r d o l a r d ü z e y i n d e d i r .
Bu f i r m a l a r ı n f a a l i y e t l e r i i n ş a a t s e k t ö r ü , h i z m e t , s a n a y i a r a ş t ı r m a g e l i ş t i r m e
sektörlerinde
yoğunlaşmıştır.
Ü l k e d e y a b a n c ı s e r m a y e n i n kalıcı o l m a s ı için 4 M a r t 1991 t a r i h i n d e bir Y a b a n c ı S e r m a y e
Yasası yayınlanmıştır.
yürütülen
Daha önceleri Rusya Federasyonu Yabancı Yatırımlar
bu çalışmalar yeni Düzenleme
Komitesi'nce
ile R u s y a U l u s l a r a r a s ı i ş b i r l i ğ i v e
Kalkınma
Kuruluşunca yürütülmektedir.
R u s y a Uluslararası işbirliği ve Kalkınma
K u r u l u ş u n u n a d r e s i (tescil m e r c i i ) :
G e o r g i e v s k y Per., 2
103009, Moscow
T e l : 292 39 65
Faks: 975 20 52
Y a b a n c ı s e r m a y e ile k u r u l a c a k o r t a k l ı k l a r d a a ş a ğ ı d a k i b e l g e l e r l e b i r l i k t e b u
kuruluşa
müracaat edilmesi gerekmektedir.
Y a b a n c ı s e r m a y e l i k u r u l u ş l a r ı n , k u r u l u ş s e r m a y e l e r i y ü z m i l y o n r u b l e d e n f a z l a ise
F e d e r a s y o n u h ü k ü m e t i n d e n ö z e l izin a l ı n m a s ı g e r e k m e k t e d i r .
Rusya
Y ü z d e y ü z Y a b a n c ı S e r m a y e l i v e y a Y a b a n c ı S e r m a y e ile o r t a k i ş l e t m e l e r i n k u r u l u ş u n d a t a l e p
edilen belgeler.
-
K u r u c u l a r ı n yazılı b a ş v u r u s u ,
-
İki n ü s h a k u r u l u ş b e l g e s i ( n o t e r c e t a s d i k l i ) ,
-
K a n u n d a ö n g ö r ü l m e s i halinde uzman (expertiz) raporu
-
R u s o r t a ğ ı n t ü z e l k i ş i o l m a s ı v e s a h i b i o l d u ğ u m ü l k ü o r t a k l ı ğ a t a h s i s e t m e s i h a l i n d e , bu
h u s u s a i l i ş k i n k a r a r ı n n o t e r c e t a s d i k l i bir ö r n e ğ i ,
- Y a b a n c ı o r t a ğ ı n ü l k e s i n d e kayıtlı o l d u ğ u O d a ' d a n a l ı n a c a k d u r u m b e l g e s i ( a d r e s i , u y r u ğ u
v . s ' n i n y e r aldığı) v e t a s d i k l i R u s ç a t e r c ü m e s i ,
-
Y a b a n c ı ortağın ülkesindeki yasalar uyarıca ticari faaliyetlerde b u l u n m a s ı n a engel durum
o l m a d ı ğ ı n ı g ö s t e r e n bir b e l g e de s o n z a m a n l a r d a i s t e n m e y e b a ş l a m ı ş t ı r .
Rusya'daki yabancı sermayeli kuruluşların Rusya'da başka temsilcilik v e y a şube açmaları
d u r u m u n d a yukarıdaki belgelere ek olarak aşağıdaki dokümanların d a t a m a m l a n m a s ı gerekmek­
tedir.
-
K u r u l u ş B a ş k a n ı n ı n kayıt d i l e k ç e s i
-
K u r u l u ş u n t e m s i l c i l i k y a d a ş u b e a ç m a s ı n a ilişkin k a r a r ı ( n o t e r c e t a s d i k l i ) ,
- T e m s i l c i l i k y a d a ş u b e n i n f a a l i y e t l e r i n e ilişkin t ü z ü k ( n o t e r c e t a s d i k l i iki n ü s h a ) ,
- Temsilcilik ya da şubeyi açan kuruluşun, kuruluş belgesi (noterce tasdikli),
-
Kayıt y a p m a y a y e t k i l i k u r u l u ş ç a g e r e k l i g ö r ü l e c e k d i ğ e r b e l g e l e r .
Y a p ı l a n m ü r a c a a t l a r 21 g ü n i ç i n d e c e v a p l a n ı r . K u r u l u ş u n t e s c i l e d i l m e s i d u r u m u n d a t e s c i l
b e l g e s i n i n b a ş v u r u s a h i b i n e v e r i l m e s i v e bu k a r a r ı n b a s ı n o r g a n l a r ı n d a y a y ı n l a n m a s ı z o r u n ­
ludur.
K u r u l u ş s e r m a y e s i n i n yarısının o r t a k l ı ğ ı n t e s c i l i n i m ü t e a k i p bir ay i ç i n d e , k a l a n % 5 0 ' s i n i n ise
1 yıl i ç i n d e t a m a m l a n m a s ı g e r e k m e k t e d i r . T a a h h ü t ü n y e r i n e g e t i r i l m e m e s i h a l i n d e i ş l e t m e n i n
feshine karar verilir.
D i ğ e r t a r a f t a n , i ş l e t m e l e r i n y ö n e t i m i n d e y a d a s t a t ü s ü n d e v e y a f a a l i y l e t a l a n l a r ı n d a bir
d e ğ i ş i k l i k o l m a s ı h a l i n d e , d e ğ i ş i k l i ğ i n 3 0 g ü n i ç i n d e kayıt t e s c i l m e r c i i n e b i l d i r i l m e s i g e r e k m e k ­
tedir. S ö z k o n u s u değişiklikler anılan merci tarafından kaydedildikten s o n r a y ü r ü r l ü ğ e girer.
Yabancı Sermayeli kuruluşlar
Rusya Federasyonu kanunlarınca yasaklanmayan
bütün
sektörlerde yatırım yapabilirler.
-
S i g o r t a c ı l ı k v e k ı y m e t l i e v r a k alım s a t ı m ı n d a R u s y a M a l i y e B a k a n l ı ğ ı n d a n
-
B a n k a c ı l ı k f a a l i y e t i için R u s y a M e r k e z B a n k a s ı ' n d a n ( G o s s b a n k ) ,
-
K a n u n l a y a s a k l a n m ı ş a l a n l a r d a f a a l i y e t t e b u l u n m a k için R u s y a H ü k ü m e t i ' n d e n , ö z e l izin
alınması gerekmektedir.
Ortak işletmeler üçüncü ülkelerde de şube, temsilcilik açabilirler. S ö z k o n u s u
işletmeler,
R u s y a F e d e r a s y o n u sınırları i ç i n d e ü r e t t i k l e r i malın fiyatını s e r b e s t ç e b e l i r l e y e b i l i r l e r . A n t i - T e k e l
y a s a s ı n a a y k ı r ı o l m a m a k k a y d ı y l a d i ğ e r i ş l e t m e l e r l e Birlik o l u ş t u r a b i l i r l e r .
Bütün yabancı sermayeli kuruluşlar Rusya Federayonunda yürürlükte olan vergileri ödemekle
yükümlüdürler.
Ancak şirket gelirleri yeniden
Rusya F e d e r a s y o n u n d a yatırım
kullanılırsa çeşitli vergi muafiyetlerinden faydalanabilirler.
amacıyla
Belirli sektörlerde ve Rusya uzak - d o ğ u s u n d a yapılacak yatırımlarda bazı vergi muafiyetlikleri
tanınmaktadır.
1 . 1 . 1 9 9 2 t a r i h i n d e n ö n c e k u r u l u ş u t e s c i l e d i l e n i ş l e t m e l e r , ilk k â r ı d e k l a r e e t t i k l e r i t a r i h t e n
i t i b a r e n , ü r e t i m a m a c ı y l a yatırım y a p m a l a r ı h a l i n d e 2 y ı l , a n ı l a n u z a k - D o ğ u b ö l g e s i d e yatırım
y a p m a l a r ı h a l i n d e 3 yıl s ü r e y l e k u r u m l a r v e r g i s i n d e n m u a f t u t u l m a k t a d ı r .
Yabancı sermayeli kuruluşlar
Rusya'daki diğer kuruluşlar gibi tüm vergileri
ödemekle
İlk v e r g i k u r u m l a r v e r g i s i d i r ( i ş l e t m e k a z a n ç v e r g i s i ) v e g e n e l o r a n ı % 3 2 ' d i r .
Bankacılık
yükümlüdürler.
k o n u l a r ı n d a % 4 5 , sigortacılık k o n u l a r ı n d a ise v e r g i o r a n ı % 3 5 ' d i r .
T r a n s f e r v e r g i s i d ö v i z k a z a n c ı n ı n s e r b e s t d ö v i z l e ülke dış m a ç ı k a r ı l m a k i s t e n m e s i d u r u m u n d a
a l ı n a n bir v e r g i d i r v e o r a n ı % 1 5 ' d i r .
R u s y a f a a l i y e t g ö s t e r e n t ü m f i r m a l a r ı n i t h a l a t ı n d a n alınan K a t m a d e ğ e r v e r g i s i m a l l a r a g ö r e
d e ğ i ş m e k t e d i r . A n c a k 1.1.1993 tarihinden itibaren uygulanan genel oran % 2 0 ' d i r .
Yabancı
s e r m a y e ile k u r u l a n f i r m a l a r , ü r e t i m g i r d i s i için g e t i r i l e n m a l l a r v e
çalışanların
i h t i y a c ı i ç i n g e t i r i l e n m a l l a r g ü m r ü k v e r g i s i n d e n muaftır.
S e r m a y e s i n i n t a m a m ı ( % 1 0 0 ' ü ) y a b a n c ı o l a n i ş l e t m e l e r ile s e r m a y e s i n i n % 3 0 ' u n d a n f a z l a s ı
yabancı olan ortak işletmeler, Uluslararası anlaşmalarda aksi ö n g ö r ü l m e m e s i halinde, kendi
mallarını (JV'ler kendi ürettikleri stratejik
zorundadırlar)
hammaddeler
için g e n e l o l a r a k
izin
l i s a n s a l m a k s ı z ı n i h r a ç v e k e n d i i h t i y a ç l a r ı n ı ithal e d e b i l i r l e r . A n c a k ,
almak
malın
ihracında M e n ş e Ş a h a d e t n a m e s i aranmaktadır. Kendi üretimi olmay an mal ve hizmet ihracında
genel hükümler uygulanır.
Bu ü l k e d e k u r u l a n y a b a n c ı s e r m a y e l i k u r u l u ş l a r ı n m u h a s e b e k a y ı t l a r ı n ı n R u s y a d a k i k u r a l l a r a
g ö r e y a p ı l m a s ı z o r u n l u d u r . A n c a k yatırımcının t a l e b i n e g ö r e , k e n d i ' ü l k e s i n d e k i e s a s l a r a g ö r e d e
ayrıca m u h a s e b e tutulabilir.
Muhasebe kayıtları (Gossbank)
R u s y a M e r k e z B a n k a s ı n c a belir­
l e n e n k u r ü z e r i n d e n ruble o l a r a k t u t u l u r .
R u s y a Federasyonundaki yüzde yüz yabancı sermayeli kuruluşlar ve ortak
yatırımlar
m u h a s e b e kayıtlarının R u s y a M a l i y e B a k a n l ı ğ ı n c a y e t k i l e n d i r i l i p d e n e t i m k u r u l u ş l a r ı n c a d e n e t ­
l e n m e k z o r u n d a d ı r , (bkz 8.4)
Y a b a n c ı s e r m a y e ile k u r u l m u ş o l a n f i r m a l a r ı n kârlarını t r a n s f e r e d e b i l m e l e r i i ç i n bu kârın
R u s y a F e d e r a s y o n u sınırları i ç i n d e s e r b e s t d ö v i z c i n s i n d e n e l d e e d i l m i ş o l m a s ı g e r e k m e k t e d i r .
A n c a k y a b a n c ı o r t a k l a r ı n k â r p a y ı n ı t r a n s f e r s ı r a s ı n d a % 1 5 v e r g i a l ı n m a k t a d ı r . R u s y a ile çifte
v e r g i l e n d i r m e n i n ö n l e n m e s i a n l a ş m a s ı o l a n ü l k e l e r bu t r a n s f e r v e r g i s i n i
ödememektedirler.
T ü r k i y e ' d e bu a n l a ş m a O c a k 1 9 9 3 i t i b a r i y l e p a r a f e e d i l m i ş t i r .
R u b l e ile e l d e e d i l e n k a z a n c ı n M o s k o v a B a n k a l a r a r a s ı d ö v i z b o r s a s ı n d a d ö v i z e ç e v r i l e r e k
y e n i y a t ı r ı m l a r d a v e y a g a y r i m e n k u l alım s a t ı m ı n d a k u l l a n ı l m a s ı m ü m k ü n d ü r .
Y a b a n c ı s e r m a y e l i f i r m a l a r h a k l a r ı n ı k o r u m a k için R u s y a Y ü k s e k m a h k e m e s i n e b a ş v u r a b i l i r ­
ler. Bu i ş l e t m e l e r R u s y a d a k i f a a l i y l e t l e r i içcin a r a z i , b i n a v e d o ğ a l k a y n a k l a r d a n
h a k k ı n a s a h i p t i r l e r . A n c a k d o ğ a l k a y n a k l a r ı k u l l a n m a k için h ü k ü m e t
yararlanma
ile a y r ı bir
anlaşma
y a p m a l a r ı g e r e k m e k t e d i r . Bu a n l a ş m a l a r s e r b e s t e k o n o m i k b ö l g e l e r h a r i ç 5 0 yıl g e ç e r l i d i r .
Y a b a n c ı s e r m a y e l i k u r u l u ş l a r s ö z l e ş m e ile y a b a n c ı p e r s o n e l ç a l ı ş t ı r a b i l i r l e r ,
ancak
bu
s ö z l e ş m e şartları Rusya Federasyonundaki şartlardan kötü olamaz ve sendikal faaliyetler ve
s i g o r t a i ş l e m l e r i R u s y a d a k i y a s a l a r a g ö r e y ü r ü t ü l ü r . Y a b a n c ı p e r s o n e l i n s i g o r t a s ı bir f o n d a
t o p l a n a r a k d i ğ e r ü l k e y e i a d e edilir.
R u s y a d a k i y a b a n c ı yatırımcılar ö z e l l e ş t i r m e f a a l i y e t l e r i n e k a t ı l a b i l i r l e r . T ü m a l ı m l a r r u b l e ile
ve ortaklık kârı üzerinden yapılabilir. Dövizle işlem yapılması halinde R u s y a M e r k e z Bankası
( G o s s b a n k ) ' d a a ç ı l a c a k bir ö z e l l e ş t i r m e h e s a b ı n a , d ö v i z karşılığı r u b l e n i n y a t ı r ı l m a s ı g e r e k m e k ­
tedir.
Y ü z d e yüz yabancı sermayeli işletmeler gayri menkullerini veya diğer varlıklarını teminat
olarak gösterebilirler.
S e r b e s t B ö l g e l e r d e yatırım y a p a c a k y a b a n c ı s e r m a y e y e y u k a r ı d a k i a y r ı c a l ı k l a r d a n
aşağıdaki ayrıcalıklar tanınmaktadır.
başka
-
Kayıt-tescil işleminin d a h a basit olarak uygulanabilmesi,
-
Kuruluş s e r m a y e s i 70 milyon rubleye kadar olan ortaklıkların tescilinin Maliye Bakanlığı
yerine Bölge Vergi Kuruluşlarınca yapılabilmesi,
- V e r g i i n d i r i m i (en f a z l a % 5 0 o r a n ı n d a ) ,
-
D o ğ a l k a y n a k l a r ı n i ş l e t i l m e s ü r e s i n i n 70 yıla ç ı k a r ı l m a s ı ( d i ğ e r l e r i n d e 5 0 y ı l a k a d a r )
- Özel g ü m r ü k rejimi uygulanması,
- Özel dış ticaret hükmü uygulanması,
- Y a b a n c ı y a t ı r ı m c ı l a r ı n ve ç a l ı ş a n l a r ı n ı n ü l k e y e v i z e s i z g i r i ş y a p a b i l m e s i n e i m k a n s a ğ l a n ­
ması şeklinde olabilir.
S ö z k o n u s u imtiyazlar Rusya Hükümetince belirlenmekte ve R u s y a Y ü k s e k
onaylanmaktadır.
5.6. Ş u b e ve
Şurası'nca
Temsilcilik
Yabancı şirketlerin Rusya'da şube açabilmeleri
B a k a n l ı ğ ı ' n d a n izin a l m a l a r ı g e r e k m e k t e d i r .
için DEİB
Dış
Ekonomik
İlişkiler
B u k o n u d a k i i z i n l e r , d ü n y a p a z a r l a r ı n d a ve k e n d i ü l k e l e r i n d e t a n ı n m ı ş , R u s t e ş e b b ü s l e r i ile
e k o n o m i k i ş b i r l i ğ i y a p m ı ş ve ö n e m l i p e r f o r m a n s g ö s t e r m i ş o l a n ş i r k e t l e r e v e r i l m e k t e d i r .
B u a m a ç l a D E İ B p r o t o k o l b ö l ü m ü n e a ş a ğ ı d a k i b e l g e l e r ile b i r l i k t e bir m ü r a c a a t
verilir.
mektubu
- Temsilcilik açma amaçları,
-
F i r m a n ı n ö n g ö r ü l e n f a a l i y l e t l e r i , R u s k u r u l u ş l a r ı ile o l a n iş i l i ş k i l e r i , i m z a l a d ı k l a r ı a n l a ş i m a
v e k o n t r a t l a r ( k o n u s u , d e ğ e r i ve d ö n e m i ) , t e m s i l c i l i ğ i n g e l e c e k t e y a p m a y ı p l a n l a d ı ğ ı f a a ­
liyetler,
-
Firmanın kuruluş anlaşması,
- T i c a r e t v e S a n a y i O d a s ı n d a n a l ı n a c a k ü y e l i k b e l g e s i v e y a f i r m a n ı n b a n k a c ı l ı k ve d i ğ e r tür
f a a l i y e t l e r e katıldığını g ö s t e r e n b e n z e r d o k ü m a n l a r ,
- A n ı l a n f i r m a n ı n ü l k e s i n d e , y u r t d ı ş ı n d a t e m s i l c i l i k a ç m a n ı n ö z e l izin g e r e k t i r d i ğ i d u r u m l a r d a ,
alınan izin belgesi,
- Çalıştığı bankadan alınacak tavsiye mektubu.
T ü m b u d o k ü m a n l a r ı n ( m ü r a c c a t m e k t u b u d a h i l ) t a s d i k l i t e r c ü m e l e r i ile b i r l i k t e , B a k a n l ı ğ ı n
P r o t o k o l b ö l ü m ü n e y a p ı l a n m ü r a c a a t l a r , 2 ile 4 ay içinde s o n u ç l a n d ı r ı l m a k t a d ı r .
5.7. S T R A T E J İ K İHRAÇ M A L L A R I LİSTESİ
Malın Adı
TN VED KOD
Yoğunlaştırılmış gaz dahil ham petrol
2709
Petrol ürünleri, petrol ve diğür ürünler
2707;2710
2711
Doğal Gaz, petrol gazlı hidrokarbonlar
Maden Kömürü, kok, kereste, karton
2716
2701-2704
Kütük, kereste
4401-4421
D e m i r d ı ş ı m e t a l l e r , b u n l a r ı n ü r e t i m i için
b u n l a r ı n a l a ş ı m l a r ı , a r a ü r ü n l e r , d e m i r dışı
4701-4705;
4801-4823
2603-2604;
2606-2609;
2611-2613;
metallerin mardane edilmiş stokları
2614
Pig demir, merdaneli demir metal stokları,
metaller
2615;0100
2805;7113
7401;8113
7201-7229
7301-7307
Madeni gübreler amonyak metanol
2814;290511 3102 3105
İ n o r g a n i k asitler
Hububat
2806-2811
4301-4302
1001-1008
Petrol
1208
Elektrik
gerekli
hammaddeler.
Nadir
metaller,
çelik boru, demirli alaşılmlar, hurda demirli
Kürkler
5.8. GEÇİCİ G Ü M R Ü K VERGİSİ T A R İ F E O R A N L A R I
( B u l i s t e d e b e l i r t i l m e y e n ü r ü n l e r için % 1 5 )
Gümrük Tarife Vergisi uygulanır.)
TN VED KOD
Ürün
Gümrük Vergisi
Tarife Oranı %
220300
220410
220421-220429
2205
220710000
220820-220890
8521-8523
852421-852450
852530910
8528
8703
Bira
Şarap, şampanya
Şarap, üzüm suyu
Vermut ve diğer şaraplar
A l k o l o r a n ı % 8 0 ' d e n f a z l a o l a n içkiler
alkol oranı % 8 0 ( d e n d ü ş ü k içkiler
V i d e o kayıt a r a c ı
T e y p v e d i ğ e r kayıt a l e t l e r i
K a m e r a v e v i d e o kayıt a l e t i
TV
Araba
5.9. R U S Y A ' Y A İ T H A L A T I N D A G Ü M R Ü K V E R G İ S İ N D E N
M U A F ÜRÜNLERİN LİSTESİ
TN VED KOD
Grup
6111
8419
8713
8714
9018
9021
90
25
28
29
29
29
29
29
38
38
52
70
49
6209
20000
20000
- 9019
2211000 - 90 2221000
01100
0120000
1814000
36
37
39
41
9840000
2200000
0821100
1510000
Kitap, gazete
Çocuk giyimi
Tıbbi aletler
Özürlü hastaların arabaları
Özürlü hastaların araba parçaları
Tıbbi aletlerin gerekli parçaları
Ortopedik aletler
T ı b b i aletler
Tuz
İyod
S i t r i k asit
Vitaminler
Hormonlar
Alkaliler
Antibiyotikler
Dezenfektan
Laboratuar aletleri
Tül
Optik cam
20
25
20
25
30
50
25
25
25
25
25
5.10 R U S Y A ' Y A İ T H A L A T I N D A U Y G U L A N A C A K T Ü K E T İ M V E R G İ S İ O R A N L A R I
TN VED KOD
Ürün
22030
2204
2204110
2205
Bira
Üzüm suyu, doğal
Şampanya
V e r m u d ve diğer doğal üzüm suları
A r o m a t i k katkılı
Diğer m a y a l ı içkiler
Etil alkol 8 0 ° ' n i n ü s t ü n d e
K u v v e t l i alkollü içkiler
Ü z ü m s u y u n d a n elde e d i l m i ş
Viski
Cin
25
46.5
47.5
46.5
Votka
Şeri alkolsüz
D i ğ e r a l k o l l ü içkiler v e likörler
Etil alkol SOE'nin a l t ı n d a
80
75
75
90
50
30
35
35
10
10
20
10
10
10
10
10
25
220600
220710000
220820100-220820900
220830
220840-220850
220890110-220890190
-220890310
220890330-220890390
220890510-220890390
220890910
2402 (240290000 hariç)
401110000
420310000
4303
570500100
570500310-570500390
650692000
701321
701331
701391
7113
7114
8703
870421 (8704211008 7 0 4 2 1 3 9 0 - 8 7 0 4 2 1 9 9 0 hariç)
870431 (8704311008 7 0 4 3 1 3 9 0 - 8 7 0 4 3 1 9 9 0 hariç)
Sigara
A r a b a lastiği
Doğal ve suni deri giyim
Kürk ve kürkten aksesuar
Hah
Halı (suni y ü n d e n )
Doğal kürkten başlık
K e s i l m i ş c a m d a n içki b a r d a ğ ı
Kesilmiş camdan mutfak eşyası
Diğer eşyalar kesilmiş camdan
Değerli taşlar mücevher
A l t ı n ve g ü m ü ş kaplı d e ğ e r l i e ş y a
T a ş ı m a c ı l ı k için a r a b a v e m o t o r l u a r a ç l a r ( 8 7 0 2
30
90
55
80
80
hariç)
K a m y o n (dahili a t e ş i e m e l i v e 5 t o n f a z l a y ü k
taşıyan)
25
K a m y o n (kıvılcım a t e ş i e m e l i v e 5 t o n f a z l a y ü k
25
taşıyan)
Diğer ürünler
15
5.11. R U S Y A ' Y A İTHALATINDA KDV U Y G U L A N M A Y A C A K ÜRÜNLERİN LİSTESİ
TN VED KOD
Grup 2
Grup 3
Grup 4
Grup 7
Grup 8
Grup 9
G r u p 10
G r u p 11
120100
1202 ( 1 2 0 2 1 0 1 0 0 hariç)
120791900
150420
150600000
150710900-150790900
150810900-150890900
1509 ( 1 5 0 9 1 0 1 0 0 hariç)
151000
151211910-151219910
151410900-151490900
1517
G r u p 16
G r u p 17
G r u p 18
G r u p 19
Grup 20
G r u p 21
2201
2202
220900
2936
2937
2939
2941
Grup 30
340700000
380210000
380840000
382200000
382390910
392610000
4014
401511000
481840
481890100
Ürün
Et v e et ü r ü n l e r i
Balık v e o m u r g a l ı l a r
Süt v e s ü t l ü m a m u l l e r ( y u m u r t a , b a l )
Sebzeler ve yenebilir kökler
Meyvalar
Kahve, çay, baharat
Tahıllar
Unlu ürünler
Soya fasulyesi
A n t e p fıstığı
Haşhaş tohumu
Balık y a ğ ı
Diğer h a y v a n y a ğ l a r ı
Soya yağı
A n t e p fıstığı y a ğ ı
Zeytinyağı
Z e y t i n d e n elde e d i l e n d i ğ e r y a ğ l a r
Ayçiçeği yağı
Kolza tohumu
Margarinler
Balıktan yapılan ürünler ve diğer omirilikliler
Şeker ve şekerlemeler
Kakao ve kakaolu ürünler
Unlu mamullerden elde edilen ürünler, unlu ş e k e r l e m e l e r
İşlenmiş sebzeler
Diğer g ı d a ü r ü n l e r i
Su, maden suyu, tatlandırılmamış
Su, maden suyu, tatlandırılmış
S i r k e , tuz v e sitrik asit
Pro v i t a m i n v e v i t a m i n l e r
Doğal ve suni hormonlar
Alkalitler
Antibiyotikler
E c z a c ı l ı k l a ilgili ü r ü n l e r
Ç o c u k ilaçları
K a r b o n (aktif)
D e z e n f e k t e edici m a d d e l e r
L a b o r a t u a r için ç e ş i t l i b i l e ş i k l e r (3002 v e sooe'dakller hariç)
Ameliyat araç ve gereçleri
Okul kırtasiyesi
Hijyenik ürünler
Ameliyat eldiveni
K a d ı n için h i j y e n i k ü r ü n l e r
P e r a k e n d e satış için y a p ı l m ı ş t ı b b i ü r ü n l e r t e m i z l i k a m a ç l ı
TN VED KOD
Ürün
482010900
482020000
482090000
520811100-520821100
5601 (560130000 hariç)
Diğer
Not defteri
Diğer
Tül
Pamuk ve diğer emici ürünler
A n o r a k e r k e k için
A n o r a k k a d ı n için
E r k e k için t a k ı m e l b i s e
Kadın için t a k ı m e l b i s e
E r k e k için t i ş ö r t
K a d ı n için t i ş ö r t
E r k e k için iç g i y i m
Kadın için iç g i y i m
Spor kıyafetleri
Ceket, kazak
Ç o c u k için ö r g ü k ı y a f e t
6101
6102
6103
6104
6105
6106
6107
6108
6109
6110
6111
6115
6116
6201-6209
6401
6 4 0 2 ( 6 4 0 2 1 1 0 0 - 6 4 0 2 1 9 0 0 hariç)
6 4 0 3 ( 6 4 0 3 1 1 1 0 0 - 6 4 0 3 1 0 9 0 0 hariç)
641419-641420
6405
6503-6506
701510000
7017
84192000
8713
871420000-8715
G r u p 90
9402
940320910
940350000
94030900
940380300
940421000
9501-9503-950490-9505
Çorap
Eldiven
Dış g i y i m , iç g i y i m , o k u l ü n i f o r m a l a r ı d a h i l ( ö r ü l m e m i ş )
Ayakkabı kauçuktan - su geçirmeyen
Diğer a y a k k a b ı l a r ü s t ü v e y a t a b a n ı k a u ç u k t a n
Ayakabı kauçuklu, doğal veya suni deriden
Ayakkabı kauçuklu, doğal veya suni deriden
Diğer a y a k k a b ı l a r
Başlık
Numaralı gözlük camı
Laboratuarda kullanılan cam e ş y a
Laboratuarda kullanılan d e z e n f e k t e aleti
Ö z ü r l ü l e r için t e k e r l e k l i s a n d a l y e
8 7 1 3 ' d e k i a r a b a l a r için y e d e k p a r ç a l a r
T ı b b i a m a ç l ı f o t o ğ r a f ç e k m e aletli v e p a r ç a l a r ı
Tıbbi mobilya
Yatak
Ağaç yatak odası mobilyası
Plastik m o b i l y a
Diğer m a d d e l e r d e n m o b i l y a
Şilte
Oyuncaklar
5.12. R U S Y A ' D A N ÇIKARILDIĞINDA ÜZERİNE İHRACAT G Ü M R Ü K VERGİLERİ
Y Ü K L E N E N M A L L A R I N LİSTESİ (İHRACAT T A R İ F E O R A N L A R I )
İhracat Gümrük
T a r i f e Oranı (Ton
başına E C U o l a r a k
v e y a Gümrük
fiyatının yüzdesi o l . ;
TN VED KOD
Grup 01-05
Grup 06-14
(220890310 ve
220890390
hariç)
Grup 22
220890310
220890390
G r u p 25
250100
250200000
2503
2504
2505
Malın A d ı
Çiftlik hayvanları ve hayvan ürünleri
%20
%26
Sebze ürünleri
%20
%26
Hazır y i y e c e k l e r ; a l k o l l ü v e a l k o l s ü z i ç e c e k l e r v e s i r k e ;
tütün ve bunların ikameleri
%20
%26
İki litrelik v e d a h a k ü ç ü k ş i ş e l e r d e k i v o t k a
İki l i t r e d e n d a h a f a z l a o l a n ş i ş e l e r d e k i v o t k a
T u z (Sofra ve iyonize edilmiş tuzu içeren) ve s u d a
ç ö z ü l m ü ş v e y a d e h i d r e e d i l m i ş saf s o d y u m c l o r i d
Demir kükürtleri, ham madde (kükürtlü olanlar)
Arıtılmış o l a n l a r hariç t ü m s ü l f ü r t i p l e r i , ç ö k m ü ş v e y a
koloit sülfür
Doğal grafit
G r u p 2 6 ' d a k u m d a elde edilen metal hariç, renkli v e y a
r e n k s i z d o ğ a l o l a r a k bir y e r d e t o p l a n m ı ş b ü t ü n k u m
çeşitleri
2506
250700
Kuvert (doğal kum hariç); kuvarsit
P i r i ş i r i l m i ş v e y a p i ş i r i l m e m i ş kil v e d i ğ e r p o s e l e n
balçıkları
2508
D i ğ e r b a l ç ı k l a r ( p a h a l ı 6 8 0 6 balçığı h a r i ç ) , a n d a l u s i t e ,
s i y a n ü r , h e m d e p i ş m e m i ş siHimanite, m u l l i t e ;
chamotte ve dinas toprakları
Doğal kalsiyum fosfatlar, şapkalsiyum fosfatlar ve fosfatik tebeşir de dahil
( S a d e c e apatite) eritilmiş
D o ğ a l b a r y u m sülfat ( B a r i t e s ) ; b a r y u m o k s i t 2 8 1 6 h a r i ç ,
y a n m ı ş ve y a n m a m ı ş doğal b a r y u m k a r b o n a t (viterit)
Singer taşı; zımpara; doğal çordun, doğal grena
( k ı y m e t l i kırmızı bir t a ş , lal t a ş ı ) ; v e d i ğ e r d o ğ a l c i l a l a n ­
ma md.
Kayağantaş
2510
251020000
2511
2513
231400000
2515
2516
2517
2518
I
Mermer, travertin ve diğer kireç taşları
G r a n i t , p o r p h i r , b a s a l t , k u m t a ş ı , anıt v e d i ğ e r y a p ı l a r
için u y g u n b a ş k a t a ş l a r
Ezilmiş ve kızaklanmış, çakıl ve çakıl taşı
Kalsiyum
190
190
247
247
5
5
65
65
20
200
26
260
1
4
1.3
5.2
19
24.7
7.8
10
6
13
7.8
20
26
10
8
40
13
10.4
52
20
1.3
5
26
1.69
6.5
i h r a c a t Gümrük
T a r i f e Oranı (Ton
başına E C U o l a r a k
v e y a Gümrük
fiyatının yüzdesi ol.)
TN VED KOD
2519
2523
2525
2526
252700000
25282529
2530
253090000
Grup 26
M a d e n Filizleri
2601
260200000
260300000
260400000
260700000
260800000
261000000
261100000
261210
261220
261400
261510000
261590100
261590900
261610000
261690000
261900
Malın A d ı
Doğal magnezyum karbonat (Magnesit); erimiş
m a g n e z y u m o k s i t ; k i r e ç i m s i hale g e l m i ş ( t o p l a ş m ı ş )
m a g n e z y u m oksit
Portland çimento, aliminyum oksitli çimento, mucur,
süpersülfat ve benzer renkli v e y a renksiz sulu ç i m e n t o ,
hazır v e y a t u ğ l a ç i m e n t o
M i k a ; m i k a artığı
Doğal s a b u n t a ş ı ; talk
D o ğ a l f l ü o r s o d y u m - a l i m u n y u m ; d o ğ a l hyolîte
D o ğ a l t u z l u s u d a n çıkartılmış b o r a t l a r hariç d o ğ a l b o r a t ­
lar v e o n l a r ı n k o n s a n t r e l e r i ; k u r u i ç e r i ğ i n e g ö r e % 8 5
H 3 B 0 3 i ç e r e n d o ğ a l b o r i k asit
Feldispat; lökosit; nepheline ve onların siyanürü; kal­
siyum florürü
H i ç b i r y e r d e adlandırılmış o l m a y a n m i n e r a l m a d d e l e r
(Brucite sadece) Brucite ve Konsantreleri
50
65
3
40
30
100
3.9
52
39
130
80
104
8
30
2.5
10.4
39
3.25
ve Konsantreleri
Tavlanmış demir kükürtleri içeren
Demir filizleri ve konsantreler
M a n g a n e z filizleri v e k o n s a n t r e l e r i
Bakır f i l i z l e r i v e k o n s a n t r e l e r i
N i k e l filizleri v e k o n s a n t r e l e r i
K u r ş u n filizleri v e k o n s a n t r e l e r i
Çinko filizleri ve konsantreleri
K r o m filizleri v e k o n s a n t r e l e r i
T u n g s t e n filizleri ve k o n s a n t r e l e r i
U r a n y u m filizleri ve k o n s a n t r e l e r i
T o r y u m filizleri v e k o n s a n t r e l e r i
T i t a n y u m filizleri v e k o n s a n t r e l e r i
Z i r k o n y u m filizleri ve konsantreleri
N i y o b y u m v e t a n t a n y u m filizleri v e k o n s a n t r e l e r i
V a n a d y u m filizleri v e k o n s a n t r e l e r i
G ü m ü ş filizleri ve konsantreleri
D i ğ e r k ı y m e t l i m e t a l filizleri v e k o n s a n t r e l e r i
M u c u r , artık (toz haline g e l m i ş m u c u r h a r i ç ) , ç e l i k v e y a
p i k d e m i r i n i ü r ü n ü n d e n k a l a n t o r t u v e d i ğ e r artıklar
(Kül ve diğer kalan metaller v e y a metal bileşikleri içeren
p i k d e m i r i v e y a ç e l i k ü r ü n ü n d e n a r t a k a l a n hariç)
2
10
10
30
10
40
5
900
5.000
1.000
100
200
16.000
900
100.000
5.000
50
2.6
13
13
39
13
52
6.5
1.170
6.500
1.300
130
260
20.800
1.170
130.000
6.500
65
i h r a c a t Gümrük
T a r i f e Oranı ( T o n başına
ECU olarak veya
Gümrük fiyatının yüzdesi o l . )
262011000
262019000
262020000
262030000
262040000
262050000
26209100
262090200
262090300
262090400
262090500
262090600
262090700
262090800
262090910
I
II
Sert çinko
D i ğ e r çinl^o i ç e r e n
Başlıca k u r ş u n içeren
Başlıca bakır içeren
Başlıca aliminyum içeren
B a ş l ı c a v a n a d y u m İçeren
Başlıca nikel içeren
Başlıca niyobyum ve tantanyum içeren
Başlıca tungsten içeren
Başlıca kalay içeren
Başlıca molibdenyum içeren
Başlıca titanyum İçeren
Başlıca antimon içeren
Başlıca kobald içeren
Başlıca zirkonyum içeren
20
20
20
20
10
100
50
2.000
100
50
200
200
200
200
200
26
26
26
26
13
130
65
2.600
130
65
260
260
260
260
260
Buharlaşabilen maddelerin %10'undan
d a h a fazlasından oluşmayan (mineral)
maddesiz kuru ürüne göre) antrasit
Diğer antrasit
2
2
2.6
2.6
8
2
1.5
16
4
10.4
2.6
1.95
20.8
5.2
24
31.2
Grup 27
Antrasit
270111100
270111900
Kömür Zifti
270112100
27011900
2702
270400
2704001190
270500000
2707
Kok haline gelmiş kömür
Diğer kömürler
T o p l a n m ı ş v e y a t o p l a n m a m ı ş linyit
Kok k ö m ü r ü ve yarı kok kömürü
(Sadece koklaşmış kömür tozu) kömür tozu
Kömür gazı, su gazı, jenaratör gazı ve
p e t r o l g a z ı ile d i ğ e r g a z h a l i n d e k i k a r b o n l a r
hariç diğer benzeri gazlar
270710
270730
Yağlar ve kömür reçinesinin yüksek
sıcaklıkta damıtılmasından elde edilen
diğer ürünler
Benzer
Ksilol
270900
Ham petrol (gaz kondensatı dahil)
90
200
200
38
117
200
260
49.4
i h r a c a t Gümrük
T a r i f e Oranı ( T o n b a ş ı n a
ECU olarak veya
Gümrük fiyatının yüzdesi o l . )
I
271000210
271000250
II
B e y a z ispirto
Diğer özel petroller
55
55
71.5
71.5
Uçak benzini
K u r ş u n İçeriği 0 . 0 1 3 g / l ' d e n a ş a ğ ı
olan motor petrolü
K u r ş u n içeriği 0.013 g/l'den fazla
olan motor petrolü
D i ğ e r hafif d a m ı t ı k l a r
ö z e l i ş l e m l e r için a r a d a m ı t ı k ü r ü n l e r
K i m y a s a l t r a n s f o r m a s y o n l a r için a r a d a m ı t ı k
ürünler
J e t yakıtı
Diğer gazyağı
G a z y a ğ ı (dizel)
(271000610)'da gösterilmemiş kimyasal
t r a n s f o r m a s y o n için g a z y a ğ ı
G a z y a ğ ı (diğer amaçlı)
Ö z e l i ş l e m l e r için likid y a k ı t (fueloil)
271000710 altında gösterilmemiş, işlemler
i ç i n d e k i m y a s a l t r a n s f o r m a s y o n l a r için likid
y a k ı t (fuel-oil)
B a ş k a a m a ç l a r için likit yakıt (fuel-oil)
55
71.5
55
71.5
55
55
52
71.5
71.5
67.9
52
55
52
52
67.6
71.5
67.6
67.6
52
52
25
67.6
67.6
32.5
25
25
32.5
32.5
Yağlama yağları ve diğer yağlar
Petrol gazları ve gaz halinde hidrokarbonlar
55
31
71.5
40.3
Vazalin, parafin, petrol mumu mikrokristali
g e v ş e k u m , m a d e n i b a l m u m u , linyit m u m u ,
turba mum ve diğer mineral mumlar ve
benzer ürünler
310
403
30
39
30
30
39
39
Motor petrolleri
271000310
271000330
271000350
271OOO3&0-~
271000410
271Ö00450
271000510
271000550
271000610
271000650
271000690
271000710
271999750
271000790
271000910271000990
2711
2712
27290310
271290330
271290390
Ö z e l i ş l e m i ş l e m l e r için
271290310'nun altında gösterilmemiş
işlemler içindeki kimyasal transformasyonlar
için
D i ğ e r a m a ç l a r için
i h r a c a t Gümrük
T a r i f e Oranı ( T o n başına
ECU olarak veya
Gümrük fiyatının yüzdesi o l . )
I
Grup 28
280300
280530100
K a r b o n (Hiçbir y e r d e g ö s t e r i l m e m i ş i ş l e r v e
diğer karbon şekilleri)
100
Alkali ve alkali-toprak madenler
bunlar arasında:
600
Sodyum
150
Kalsiyum
1.000
Stronsiyum ve baryum
3.000
Nadir-toprak metaller, skondiyum ve
i t r i y u m ; saf, a l a ş ı m v e k a r ı ş ı m h a l i n d e
10.000
Alaşımlar ve karışımlar
1.000
280540
280910000
281121000
Civa
F l ü o r o k s i t (V)
K a r b o n o k s i t (IV)
600
150
10
281122000
S i l i k o n o k s i t (IV)
34
2805
280511000
280521000
280522000
280530
281123000
281310000
2815
2816
2817
2818
2819
2820
282110000
282200000
282300000
282410000
2825
S ü l f ü r o k s i t (IV)
K a r b o n sülfit (IV)
Sodyum hidroksit, potasyum hidroksit
sodyum peroksit, potasyum peroksit
Magnun hidroksit ve peroksit;
Stronsiyum ve baryum oksitler,
hidroksitler ve peroksitler
Çinko
^ u n i zımpara malzemesi (korindon)
aliminyum oksit, aliminyum hirdroksit
Krom oksitleri ve hidroksitleri
Manganez oksitleri
Demir oksitleri ve hidroksitleri
Kobalt oksitleri ve hidroksitleri,
teknik kobalt oksitleri
Titanyum oksitleri
Kurşun oksitleri
H i d r a z i n ve h i d o k s i l a m i n i , o n l a r ı n
inorganik tuzlan; diğer anorganik bazlar;
diğer metallerin oksitleri, hidroksitleri
ve peroksitleri
130
780
195
1.300
3.900
13.000
1.300
780
195
13
44.2
50
100
65
130
50
65
300
300
390
390
200
80
400
100
260
104
520
130
8.000
800
100
10.400
1.040
13J3
200
260
i h r a c a t Gümrük
T a r i f e Oranı ( T o n başına
ECU olarak veya
Gümrük fiyatının yüzdesi ol.)
2826
282620000
2827
F l ü o r i d l e r ; flüorsilil<atleri, f l ü o r a l ü m i n a t l a r
ve flüorinin diğer bileşik tuzl.
S o d y u m Potasyum flüorsilikler
Kloridler, kloridoksitler ve hidroksitler;
bromidler ve bromid oksitler iyodürler
ve iyodür oksitler
282733000
Demir klorid
282741000
Bakır k l o r i d o k s i t l e r ve h i d r o k s i t l e r
2828
Hipokloridler; teknik silikon hipoklorid;
kloridler; hipobromitler
Kloratlar ve perkloratlar; bromatlar ve
perbromatlar; iyodatlar ve periyodatlar
Sülfitler; polysülfitler
Hiposülfrikler ve sülfoksitler
Sülfitler; Tiyosülfatlar
Sülfatlar; şaplar; perokosülfatlar
2829
2830
2831
2832
2833
283324000
28234
2835
283525
2836
2837
283800000
2839
2840
2841
2842
284700000
Nikel sülfat
Nitritler; nitratlar
Fosfinatlar, fosfanatlar
fosfatlar ve polifosfatlar
Kalsiyum hidrofosfat
Karbonatlar, peroxikarbonatlar,
teknik amonyum karbonat
Siyanidler, siyanid oksitler,
bileşik siyanidler
Filminatlar, Siyanid oksitler ve
tiyosiyanattar
Silikatlar; alkali metallerin
teknik silikatları
Boratlar; peroksiboratlar (perboratlar)
O k s i m e t a l i k t u z l a r ve p e r o k s i m e t a l i k
asitlerin tuzları
Diğer asitler hariç, inorganik tuzlar
v e y a p e r o k s i t sitler
Hidrojen peroksit
80
30
194
39
50
65
21
27.3
200
260
200
260
50
50
50
50
10
65
65
65
65
13
500
50
650
65
200
20
260
26
20
26
200
260
100
130
20
20
26
26
50
65
50
30
65
39
i h r a c a t Gümrük
T a r i f e Oranı ( T o n başına
ECU olarak veya
Gümrük fiyatının yüzdesi o l . )
I
Grup 29
290220
290230
290241000290243000290244
Benzol
Tolvol
200
100
260
130
2907
Ksilol
Ksilol izomer karışımları
Feniletilen
Fenoller; fenolik alkolleri
200
110
220
600
260
143
286
780
290712000
M e t i l f e n o l l e r ve o n l a r ı n t u z l a r ı
125
290250000
290820000
2911411000
291512000
291540000
291550000
291560100
291570100
291570300
291611900
291613000
291615000
291631000
251631000
291711000
291712100
29171300
291719100
291736000
291811000
291813000
291821000
291822000
291900
2920
2921
2922
S ü l f a t g r u p l a r ı ve b u n l a r ı n t u z v e e s t e r l e r i n i
içeren fenil ve fenolik ispirto türevleri ve
bunların tuzları
Aseton
F o r m i k asit t u z l a r ı
M o n o , d i , v e t r i k l o r a a s e t i k asit t u z l a r ı
P r o p i y o n i k asit t u z l a r ı
Y a ğ v e i z o \ , y a ğ asidi t u z l a r ı
P a l m i n i t asit t u z l a r ı
S t e a r i n asit t u z l a r ı
A k r i l i k asit t u z l a r ı
M e t a s r i l i k asit t u z l a r ı
O l e i n v e l i n o l v e l i n o l e n asit t u z l a r ı
Benzoik-asit tuzları
F e n i l a s e t i k asiti t u z l a r ı
O k z a l i k asit t u z l a r ı
A d i p i n i c asit t u z l a r ı
A z e l a i n ve s a b a v i k asit t u z l a r ı
M a l k a n i k asit t u z l a r ı
T e r e p h t h a l i c asit t u z l a r ı
L a k t i k asit t u z l a r ı
T a r t a r i k asit t u z l a r ı
S a l i s i l i k asit t u z l a r ı
0 - a s e t i l s a l i s i l i k asit t u z l a r ı
Fosforik asitin bileşik esterlerin tuz.
Diğer inorganik ester asitlerinin tuzl.
A m i n o asit b i l e ş i k l e r i n i n t u z l a r ı
Oksijen dahil fonksiyonel gruplar
içeren amino bileşiklerinin tuzları
2923
A m o n y a k tuzları, tetraic
2924
Bu mal g r u b u n d a sözü edilen bileşiklerin
tuzları
300
130
100
100
100
100
100
100
200
300
200
200
400
200
200
500
500
800
500
500
100
200
200
200
100
390
169
130
130
130
130
130
130
260
390
260
260
520
260
260
650
650
1040
650
650
130
260
260
260
130
100
130
24
48
162.5
500
31
650
i h r a c a t Gümrük
T a r i f e Oranı (Ton başına
ECU olarak veya
Gümrük fiyatının yüzdesi ol.)
1
II
6-hexanelactam (epsilon-capro-lactam)
Glükozidik tuzlar
Bitkilerin alkaloit tuzları
Şekerlerin tuzları
A n t i b i y o t i k l e r i n tuzları
Diğer organik bileşiklerin tuzları
Eczacılık ürünleri
500
12 . 0 0 0
10.000
500
10.000
500
%20
650
2.600
13.000
650
13.000
600
%26
3102(310221000
hariç)
Azotlu gübreler, mineral veya kimyasal
15
310210
S u l u ç ö z e l t i l e r içeren k i m y a s a l l a r
10
310230
S u l u ç ö z e l t i l e r içeren a m o n y u m nitrat
3103
Fosfarik gübreler, mineral veya kimyasal
10
3104
Potasyum gübreleri, mineral veya kimysal
15
19.5
3105
N i t r o j e n , f o s f o r , p o t a s y u m e l e m e n t l e r i n i n bir
v e y a ikisinin d e s t e ğ i n i i ç e r e n m i n e r a l v e y a
k i m y a s a l gübreler diğer gübreler, bu g r u p t a
listelenmiş, granül veya benzeri biçimde
v e y a p a k e t l e n m i ş , brüt ağırlığı l O k g ' a k a d a r
olan mallar
15
19.5
TV VED KOD
Malın Adı
293327100
2938
2939
294000
2941
294200000
Grup 30
G r u p 32
Grup 33
Grup 34
3403
G r u p 35
Grup 36
Grup 37
G r u p 38
G r u p 39
3918
3925
7
Kabuğu soyulan veya tabaklanan, küspeler;
kabuklar ve onun artıkları; boya maddeleri.
pigmentler ve diğer boyalar; boyarlar ve
v e r n i k l e r ; b o y a altındaki m a c u n l a r v e d i ğ e r
yapışkanlar; mürekkep (matbaa mürekkebi) % 2 0
U ç u c u y a ğ l a r ve suni r e ç i n e l e r ;
%20
p a r f ü m l e r , k o z m e t i k ve s a b u n l a r
19.5
13
9.1
13
%26
%26
490
637
%20
%26
%20
%20
%20
%26
%26
%26
Plastik zemin kaplamaları; duvarlar
v e t a v a n l a r için p l a s t i k k a p l a m a l a r
1170
1521
Hiçbir yerde gösterilmemiş plastik
yapı elemanları
1092
Yağlama maddeleri
Protein maddeleri; değiştirilmiş
nişasta kolası, maya; tutkal
Patlayıcılar, fişek maddeleri;
k i b r i t l e r ; ç a b u k yanıcı a l a ş ı m l a r ;
diğer bazı tutuşturucular
Fotoğraf ve sinema teçhizatı
Diğer kimyasal ürünler
1419.6
İhracat Gümrük
T a r i f e Oranı (Ton başına
ECU olarak veya
Gümrük fiyatının yüzdesi o l . )
II
Grup 40
4001
4002
4003300000
400400000
4005
G r u p 41
4101
4102
4103
4104
4105
4106
4107
4107
410800
410900000
411000000
Doğal kavuçuk, balata, Sumatra zamkı
ve b e n z e r i d o ğ a l r e ç i n e l e r
Petrolden elde edilen sentetik k a v u ç u k
v e s u n i lastik bu m a l g r u p l a r ı a l t ı n d a k i
ü r ü n l e r l e 4 0 0 1 sayılı k a l e m d e g ö s t e r i l m i ş
ürünlerin karışımları
De-vulkanze edlmş (yeniden üretilmiş
kauçuk
K a u ç u k h u r d a s ı , artıklar v e y a karıntılar
(sert k a u ç u k h a r i ç ) , o n l a r d a n e l d e e d i l e n
toz ve g r a n ü l l e r
İlk ş e k l i v u l k a n i z e e d i l m e m i ş b i l e ş i k v e y a
levha halinde, tabaka veya şerit halindeki
kauçuk
Sığır v e y a at p o s t l a r ı
Koyun v e y a kuzu derileri
H a m d e r i l e r i n d i ğ e r türleri
Sığır p o s t l a r ı n d a n y a p ı l a n v e y a 4 1 0 8
ve 4 1 0 9 ' d a l i s t e l e n e n d e r i h a r i ç kıllı
t a r a f ı o l m a y l a n at a i l e s i n e ait h a y v a n l a r ı n
derilerinden yapılan kösele
4 1 0 8 ve 4 1 0 9 sayılı k a l e m l e r a l t ı n d a
listelenmiş kösele hariç, yünlü yüzü
olmaksızın koyun veya kuzu derisinden
yapılma kösele
4 1 0 8 v e 4 1 0 9 sayılı k a l e m l e r a l t ı n d a
l i s t e l e n m i ş k ö s e l e h a r i ç , kıllı y ü z ü
olmaksızın keçi postlarından yapılan deri
4 1 0 8 v e 4 1 0 9 sayılı k a l e m l e r a l t ı n d a
l i s t e t e n m i ş l k ö s e l e h a r i ç , kıllı y ü z ü
olmaksızın keçi postlarındn yapılan deri
4 1 0 8 v e 4 1 0 9 sayılı k a l e m l e r a l t ı n d a
l i s t e l e n m i ş o l a n l a r hariç, kılh y ü z ü
olmaksızın diğer hayvanların postlarının
derisi
G ü d e r i ( f o r m a l d e h i d ve t a b a k l a n m ı ş
olanlar dahil)
Parlak deri, doğal veya parlak deri
takliti; metal özellikli deri
S ü s l e m e l e r ve d i ğ e r artık d o ğ a l v e y a
yapay deri
390
507
65
84.5
65
84.5
40
52
170
221
130
100
70
169
130
91
250
325
240
312
240
312
240
312
240
312
240
312
500
650
8
10.4
ihracat Gümrük
Tarife Oranı (Ton başına
ECU o l a r a k v e y a
Gümrük fiyatının yüzdesi o l . )
I
411100000
Grup 42
Grup 43
Doğal deri temelinde suni deri
D e r i m a m u l l e r i ; seleler v e k o ş u m t a k ı m l a r ı ,
seyehat aksesuarları, bayan çantaları
ve benzeri mallar; hayvan bağırsaklarının
ü r ü n ü ( g e r ç e k ipek kiriş hariç)
D o ğ a l ve y a p a y kürk ve o n d a n y a p ı l m ı ş
maddeler
100
130
%20
%26
%20
%26
Grup 44
15.6
4403
İşlenmemiş ham kereste bunların içinde;
12
4403910004403996
İnce yapraklı ağaç
10
440500000
Odun yünü; ağaç talaşı
25
4407
50
65
4409
B i ç i l m i ş v e y a kıyılmış k e r e s t e
B i ç i l m i ş a ğ a ç (parke d ö ş e m e l e r i v e
birleşltiriimemiş freze dahil)
70
91
4410
4411
Y o n g a levhaları
Ağaç-lifi levhaları
16
35
4412
K o n t r p l a k , k o n t r p l a k ile k a p l ı d u v a r
k a p l a m a l a r ı ve b e n z e r h a d d e l e n m i ş
ağaç materyelleri
T a h t a şeklinde preslenmiş ağç blokları,
aynı seviyeye getirilmiş ürünler
İ n ş a a t t a kullanılan k e r e s t e ü r ü n l e r i
M a n t a r ve o n d a n yapılmış m a d d e l e r
50
65
100
70
%20
130
91
%26
S a m a n d a n yapılmış m a d d e l e r ve d i ğ e r
hasır işleri
%20
%26
150
195
4411300000
4418
Grup 45
Grup 46
4601
Grup 47
4701
470200000
4703
G r u p 48
480100
4802
A ğ a ç kütlesi
Eritilebilir a ğ a ç h a m u r u
Eritilebilir tipler hariç, a ğ a ç h a m u r u ,
s o d a v e y a sülfat h a m u r u
13
32.5
20.8
45.5
69
89.7
69
89.7
Rublor veya yapraklar halindeki gazete kağıdı 74
Yazmak, basmak veya diğer grafik amaçlar
için k u l l a n ı l a n k a p l a m a s ı z kağıt ve kağıt
m u k a v v a ; 4 8 0 1 ve 4 8 0 3 sayılı k a l e m l e r a l t ı n d a
g ö s t e r i l m i ş o l a n kağıt h a r i ç , r o l ü l a r ve ş e r i t l e r
h a l i n d e k i , d e l i n m i ş kağıt k a r t l a r ve ş e r i t l e r ;
90
e l d e yapılmış kağıt ve m u k a v v a
62
117
İhracat Gümrük
T a r i f e Oranı (Ton başına
ECU olarak veya
Gümrük fiyatının yüzdesi o l . )
I
480300
Rulo halinde genişliği 36 cm'nin üstünde
v e y a d i k d ö r t g e n ( k a r e d e dahil) y a p r a k l a r
h a l i d e y a y ı l d ı ğ ı z a m a n en az bir y ü z ü
36 cm'den daha fazla gelen renklendirilmiş
yüzeyli v e y a yüzey modelleri olan, kağıt
hamurunun yünü veya dokumasından yapıl­
mış, nüfus e d e n , yerleşen, delikli ürünler
d a h i l , sıhhi v e sağlıklı k u l l a n ı m ı o l a n , t u v a l e t
k a ğ ı d ı , p e ç e t e , h a v l u v e h a n e h a l k ı için d i ğ e r
kağıt ürünleri türleri
150
4804
4 8 0 2 v e 4 8 0 3 sayılı k a l e m l e r a l t ı n d a
g ö s t e r i l m i ş t ü r l e r h a r i ç , rulo v e y a y a p r a k
o l a r a k k a p l a m a s ı z fon kağıtı v e m u k a v v a
bunlar içinde;
Ç a n t a l a r için f o n k a ğ ı d ı
Rulo v e y a yapraklar halinde yukarıdakiler
d ı ş ı n d a , k a p l a m a s ı z kağıt v e m u k a v v a
480421
4805
4806
4807
4808
4809
4810
4811
481200000
4813
B i t k i s e l p a r ş ö m e n , y a ğ sızdırmaz kağıt
ozalit kağıdı, pergamine ve diğer cilalı
rulo v e y a y a p r a k h a l i n d e k i mat v e y a
y a r ı m a t kağıt
Rulo v e y a yapraklar halinde takviyeli
veya takviyesiz yük kaplaması
o l m a y a n v e y a empranyesiz çok katlı
kağıt ve m u k a v v a
4 8 0 3 v e 4 8 1 8 sayılı k a l e m l e r a l t ı n d a
g ö s t e r i l m i ş o l a n l a r hariç rulo v e y a y a p r a k
halindeki, grafonlu, damgalı v e y a delikli
olan oluklu mukavva veya mukavva
Y a y ı l d ı ğ ı n d a en az bir yanının ö l ç ü s ü
36 cm'den daha fazla olan 36 cm'den
d a h a g e n i ş r u l o l a r d i k d ö r t g e n ( k a r e de
dahil) yapraklar halindeki, karbon veya
geçiren kağıt
195
53
104
68.9
135.2
33
42.9
100
130
80
104
50
65
200
260
140
182
Bir v e y a her iki y ü z ü k a o l e n (çin balçığı)
v e y a d i ğ e r i n o r g a n i k m a d d e l e r ile k a p l a n m ı
kağıt v e y a mukavva
K a ğ ı t , m u k a v v a h a m u r elyaflarının
hamur yünü veya dokuması
Filtre b l o k l a r ı , kağıt k ü t l e l e r i n d e n
yapılmış plakalar veya levhalar
200
260
400
520
Duvar kağıdı ve diğer duvar kaplamaları;
p e n c e r e l e r i için s a y d a m kağıt
600
i h r a c a t Gümrük
Tarife Oranı ( T o n başına
ECU olarak veya
Gümrük fiyatının yüzdesi o l . )
4814
481500000
4816
4819
4822
4823
G r u p 49
G r u p 50
500200000
5003
5004
5005
5006
D u v a r kağıdı ve d i ğ e r d u v a r k a p l a m a l a r ı ;
140
p e n c e r e l e r i için s a y d a m kağıt
Belli e b a t t a k e s i l m i ş v e y a k e s i l m e m i ş ,
kağıt v e y a m u k a v v a e s a s l ı z e m i n k a p l a m a l a r ı 2 0 0
K a r b o n kağıdı ve d i ğ e r k o p y e e d e n v e y a
g e ç i r e n kağıt ( 4 8 0 9 sayılı k a l e m d e l i s t e l e n m i ş
kağıt h a r i ç ) , k u t u l a r h a l i n d e v e y a k u t u l a r
h a l i n d e o l m a k s ı z ı n k a ğ ı t t a n yapılmış ve p a ­
k e t l e n m i ş f o t o k o p i m a k i n e s i ş a b l o n l a r ı ve
ofset matbaa plakaları
200
Kutular, küfeler, çantalar, çuvallar
d i ğ e r kağıttan m u k a v v a d a n , h a m u r
l i f l e r i n d e n yapılmış h a m u r y ü n ü ve
d o k u m a sandıklar; ofislerde dükkanlarda
vb. kullanılan dosyalar, mektup tablaları
benzer ürünler
170
M a k a r a l a r , b o b i n l e r ve kağıt
k ü t l e s i n d e n yapılmış b e n z e r k u l p l a r ,
delikli veya deliksiz takviyeli v e y a
t a k v i y e s i z , kağıt v e y a m u k a v v
120
D i ğ e r kağıtlar, m u k a v v a l a r , b o y u t l u
olarak kesilmiş hamur elyafından
yapılmış hamur yönü veya dokuma;...
Basılmış k i t a p l a r , g a z e t e l e r ,
röprodüksiyonlar,
%20
182
260
260
221
156
%26
338
H a m ipek
260
İ p e k reject
P e r a k e n d e ticaret için p a k e t l e n m e m i ş
i p e k iplik
Silk r e j e c t ' l e r d e n y a p ı l m ı ş iplik
İ p e k ipliği ve ipek r e j e c t ' l e r d e n y a p ı l m ı ş
iplik
481
625.3
1.690
1.690
2.197
2.197
1.690
2.197
G r u p 51
5101
T a r a n m a m ı ş yün
5102
Kısa ve u z u n h a y v a n s a ç ı
5103
510400000
Y ü n reject'ler, kısa ve u z u n h a y v a n saçı
Islah e d i l m i ş y ü n v e y a kısa ve u z u n
h a y v a n saçı
220
1.690
208
260
286
2.197
270
İhracat Gümrük
T a r i f e Oranı ( T o n başına
ECU o l a r a k v e y a
Gümrük fiyatının yüzdesi ol.)
I
5105
5106
Y ü n v e y a k ı s a ve u z u n h a y v a n s a ç ı
M a k i n e y a p ı m ı y ü n iplik
5107
5108
T a r a k l a n m ı ş y ü n ipliği
M a k i n e d e n g e ç m i ş u z u n h a y v a n s a ç ı ipliği
598
5989
2.080
2.080
777.4
777.4
2.704
2.704
Grup 52
5201
T a r a n m ı ş p a m u k lifi
5202
P a m u k artıkları
520300000
T a r a k l a n m ı ş p a m u k lifi
5204
D i k i ş için p a m u k ipliği
5205
P a m u k m u h t e v a s ı y ü z d e 8 5 ' d e n az
o l m a y a n p a m u k ipliği
Grup 53
5302
5303
İ ş l e n m e m i ş v e y a i ş l e n m i ş k e t e n lifi,
t a r a n m ı ş k e t e n l e r ve artıkları
İ ş l e n m i ş v e y a i ş l e n m e m i ş k e n e v i r lifi,
t a r a n m ı ş k e n e v i r l e r ve artıkları
J ü t lifi v e d i ğ e r a ğ a ç k a b u ğ u t e x t i l
lifleri v e b u n l a r ı t a r a n m ı ş o l a n l a r ı ile
artıkları
5306
K e t e n ipliği
5307
J ü t i p l i ğ i ile 5 3 0 3 l i s t e l e n m i ş o l a n d i ğ e r
t e k s t i l lifleri
Diğer bitkisel tekstil liflerinden yapılmış
iplik, p a m u k ipliği
5308
273
15.6
650
1.040
416
354.9
20.28
845
1.352
540.8
58.5
76.05
58.5
76.05
39
50.7
39
50.7
39
50.7
39
50.7
156
202.8
247
182
229
321.2
236.6
388.7
Grup 55
5503
5504
5506
550700000
5508
5510
K a r d e e d i l m e m i ş ve t a r a n m a m ı ş
sentetik elyaf
Karde edilmemiş ve taranmamış ve
eğrilmemiş suni elyaf
Karde ve tarandıktan sonra sentetik elyaf
Karde ve tarandıktan sonra suni elyaf
Kimyasal elyaf liflerinden yapılmış dikiş
iplikleri
S u n i e l y a f l i f l e r i n d e n y a p ı l m ı ş iplik
1.300
325
1.690
422.5
i h r a c a t Gümrük
T a r i f e Oranı (Ton başına
ECU olarak veya
Gümrük f i y a t m m yüzdesi ol.)
I
I!
267
33.3
26
33.3
39
65
65
26
50.7
84.5
84.5
33.8
13
16.9
13
16.9
39
50.7
65
84.5
50
65
50
50
65
65
Grup 68
680100000
6802
680300
6806
6807
680800000
6809
6810
6811
6815
G r u p 69
690100
Ş i s t h a r i ç , kaldırım t a ş l a r ı
d o ğ a l t a ş blolrı
Anıtlar v e i n ş a a t l a r için c i l a l a n m ı ş taş
ve bu çeşit taşlardan yapılmış ürünler
Cilalanmış doğal şist ve bundan
yapılan ürünler
Cüruf yün, mineral yün
Asfalt ürünleri ve benzeri maddeler
Bitki l i f l e r i n d e n y a p ı l m ı ş p a n e l l e r ,
A l ç ı t a ş ı ü r ü n l e r i v e y a alçını e s a s ı
oluşturduğu karışımlar
Çimento, beton veya yapay taşlardan
meydana getirilen ürünler
A s b e s t , ç i m e n t o ve b e n z e r i m a l z e m e l e r d e n
yapılan ürünler
Diğer y e r l e r d e l i s t e y e a l ı n m a m ı ş o l a n
t u r b a d a h i l taş v e d i ğ e r m a d d e l e r d e n
yapılmış olan ürünler
6903
Silis t a ş ı u n u n d a n v e y a silisli m i n e r a l l e r d e n
y a p ı l m ı ş t u ğ l a l a r , b l o k l a r , k e s i t l e r ve d i ğ e r
seramik ürünleri
Dirençli tuğlalar, bloklar ve benzer
dirençli inşaat malzemeleri
Diğer d i r e n ç l i s e r a m i k ü r ü n l e r i
6904
İnşaat tuğlaları, bloklar
6905
Çatı k i r e m i t l e r i , d e f l e k t ö r , b a c a
şemsiyeleri
Seramik borular
C a d d e v e y o l l a r için kaldırım t a ş l a r ı
C a d d e v e y o l l a r için c i l a l ı t a ş l a r
6902
690600000
6907
6908
Grup 70
7016
701931000
701932000
G r u p 71
Kaldırım t a ş l a r ı , t u ğ l a l a r ile a l ç ı d a n y a p ı l a n
diğer ürünler
C a m kalıplar
İnce m a m u l l e r (örtüler)
D o ğ a l ve s u n i i n c i , k ı y m e t l i t a ş l a r ,
değerli metaller, bu metallerden
yapılan ürünler, paralar
65.
8.45
50
78
60
60
65
101.4
78
78
130
130
200
169
169
260
%20
İhracat Gümrük
Tarife Oranı (Ton başına
ECU o l a r a k v e y a
Gümrük fiyatının yüzdesi o l . )
Grup 72
7201
7202
7204
7206
7208
7209
7210
7211
7212
7213
7214
7215
7216
7217
7218
7219
7220
722100
7222
722300
7224
7225
7226
7227
Külçe halinde pik demiri, demir
ç u b u k l a r ve d i ğ e r birincil ş e k i l l e r
Demirli alaşımlar
H u r d a ve kırıntı d e m i r l i m e t a l l e r
Külçe h a l i n d e d e m i r ve saf ç e l i k
Sıcak haddelemeden sonra haddelenmiş
d e m i r ve ç e l i k
Soğuk haddeden geçmiş demir çelik
En a z ı n d a n 6 0 0 m m . g e n i ş i ğ i n d e
d e r e c e l e n m i ş d e m i r ve saf ç e l i k
G e n i ş l i ğ i 6 0 0 m m ' d e n az d e r e c e l e n m i ş
d e m i r ve saf ç e l i k
G e n i ş l i ğ i 6 0 0 m m ' d e n az e l e k t r o l i k ile
d e r e c e l e n m i ş d e m i r v e saf ç e l i k
D e m i r ve saf ç e l i k t e n yapılmış
çubuklar, bobinler
Diğer demir ve çelik çubuklar
D i ğ e r d e m i r ve saf ç e l i k ç u b u k l a r
D e m i r ve saf ç e l i k t e n m m ü l p a t e n b l o k l a r ı
ve özel bölümler
D e m i r v e y a ç e l i k tel
K ü l ç e h a l i n d e p a s l a n m a z ç e l i k t e n ve d i ğ e r
birincil şekiller, paslanmaz çelikten
yapılan yarı mamuller
600 mm'den geniş paslanmaz çelikten
yapılan yassı haddelenmiş stoklar
G e n i ş l i ğ i 6 0 0 m m ' d e n az p a s l a n m a z
çelikten mamul yassı haddelenmiş stoklar
B o b i n l e r h a l i n d e , sıcak h a d d e l i ,
paslanmaz çelik çubuk
Diğer paslanmaz çelik çubuklar
P a s l a n m a z ç e l i k tel
K ü l ç e h a l i n d e ve d i ğ e r ş e k i l l e r d e d i ğ e r
p a s l a n m a z ç e l i k l e r ve d i ğ e r a l a ş ı m l ı
çeliklerden yapılan yarı mamuller
En a z ı n d a n 6 0 0 m m g e n i ş l i ğ i n d e d i ğ e r
çelik alaşımları
G e n i ş l i ğ i 6 0 0 m m ' d e n az o l a n d i ğ e r
çelik alaşımları
Serbest bobinler halinde diğer çelik
alaşımlı çubuklar
I
II
21
32
16
25
27.3
41.6
20.8
32.5
35
62
45.5
80.6
62
80.6
62
80.6
62
80.6
50
60
60
65
78
78
35
60
45.5
78
155
201.5
200
260
200
260
200
200
200
260
260
260
25
32.5
40
52
70
91
55
71.5
i h r a c a t Gümrük
Tarife Oranı (Ton başına
ECU olarak veya
Gümrük fiyatının yüzdesi ol.)
I
7228
7229
G r u p 73
7301
730290300
730300
7304
7305
7306
7307
7308
730900
731100
7312
731300000
7318
7320
7321
Diğer a l a ş ı m l ı ç e l i k ç u b u k l a r
Diğer a l a ş ı m l ı ç e l i k teller
Demirli metaller yapılan t e m e l
k a z ı k l a r ı için y a p ı l a r
Ç e n g e l b i ç i m i n d e ray s ü r g ü s ü
Büyük ve küçük çaplı borular
Büyük ve küçük çaplı borular,
pik d e m i r i h a r i ç d e m i r l i m e t a l l e r
Büyük ve küçük çaptaki diğer borular
Büyük ve küçük çaplı diğer borular
Boru takımları
D e m i r l i m e t a l yapılar
Depolar, tanklar, konteynerler,
fıçılar v e k a p a s i t e s i 3 0 0 litre
olan diğer konteynerler
Sıkışitırılmış v e y a Sıvılaştırılmış
g a z için d e m i r l i m e t a l k o n t e y n e r l e r
Kablolar, halatlar, sicimler,
benzeri demirli metaller
D e m i r m e t a l d e n d i k e n l i teller
Demir metalden engel telleri
Sürgü, vida, çengeller, anahtarlar
Demirli metalden yaylar ve parçaları
I s ı t m a s o b a l a r ı , ısıtma v e p i ş i r m e
s o b a l a r ı , m u t f a k fırınları, b e n z e r e v
aletleri
60
78
40
50
50
52
65
65
75
75
40
50
120
97.5
97.5
52
65
156
200
260
95
123.5
95
192.4
24
125
120
91
162.5
156
100
130
6. P İ Y A S A Y A
GİRİŞ
R u s y a p i y a s a s ı g ü n ü m ü z d e a d e t a bir l^ültür ş o k u y a ş a m a k t a d ı r . IVlerkezden i d a r e e d i l e n ve
d e v l e t p o l i t i k a s ı n ı n her an k e n d i n i h i s s e t t i r d i ğ i k o m ü n i s t s i s t e m d e n , t a m a m ı y l a f a r k l ı bir a n l a y ı ş a
s a h i p o l a n , ş a r t l a r ı n a r z ve t a l e b e g ö r e p i y a s a d a o l u ş t u ğ u bir s i s t e m e y ö n e l m e k t e d i r l e r . Ç o k
u z u n yıllardır m e r k e z i y e t ç i s i s t e m i n ö z e l l i k l e r i n e s a h i p bir e k o n o m i d e y a ş a m ı ş i n s a n l a r ı n , k ı s a
d ö n e m d e d ü ş ü n c e kalıplarını, yaşantılarını, ticari hayatlarını hemen değiştirmelerini b e k l e m e k
y a n l ı ş o l u r . R u s i ş a d a m ı g ü n ü m ü z d e bu ç e l i ş k i y i y a ş a m a k t a , k u ş a k l a r b o y u a l d ı ğ ı e ğ i t i m ve
y a ş a n t ı t a r z ı n ı d e ğ i ş t i r i p , bir z a m a n l a r d ü ş ü n c e s i b i l e y a s a k o l a n b i r s i s t e m e
çalışmaktadır.
geçmeye
H a l k ı n i ç i n d e b u l u n d u ğ u d u r u m u a n l a m a k Rus i ş a d a m l a r ı ile y a p ı l a n
ticari
g ö r ü ş m e l e r d e o n l a r ı d a h a iyi a n l a m a y a y a r d ı m e d e c e k t i r .
R u s l a r t i c a r i i l i ş k i y e g i r e c e ğ i k i ş i y i ç o k y ö n l ü t a n ı m a k i s t e m e k t e d i r l e r . A s l ı n d a bu
dönemde
s o n u ç v e r e c e k bir t u t u m d u r .
Rus i ş a d a m ı insani ilişkilere ö n e m
uzun
vermektedir.
G ü n ü m ü z d e ç o k g e ç e r l i o l a n p a r a z a m a n d ı r ( t i m e is m o n e y ) v e y a h a d i iş y a p a l ı m ( g e t d o w n to
b u s i n e s s ) k a v r a m l a r ı ile R u s l a r l a iş y a p ı l m a s ı m ü m k ü n d e ğ i l d i r . T a m t e r s i n e iş g ö r ü ş m e l e r i u z u n
m ü z a k e r e l e r , sıkıcı t a r t ı ş m a l a r ş e k l i n d e g e ç e c e k t i r . A n c a k bu s ü r e ç i ç i n d e k u r u l a c a k t i c a r i i l i ş k i
uzun vadede olumlu sonuçlar verecektir.
Ticari ilişkiler başlarken
Rus işadamları t a r t ı ş m a c ı , u z l a ş m a d a n
k a ç a n bir t i p
olarak
g ö r ü n e b i l i r s e de t e m e l d e s a ğ l a m ticari ilişkiler s e v e n ve u z u n d ö n e m l i d ü ş ü n e n i n s a n l a r d ı r .
P i y a s a e k o n o m i s i R u s y a için y e n i bir k a v r a m d ı r . P i y a s a , kâr, r e k a b e t , t e ş v i k g i b i k a v r a m l a r
y e n i y e n i y e r l e ş m e k t e d i r . Bu ş e k i l d e bir d ü ş ü n ü ş tarzı y e n i y e n i o l u ş m a k t a d ı r . G l a s n o s t ve
Perestroika
politikalarının
uygulanmaya başlamasından
s o n r a bu k a v r a m l a r a
işlerlik
k a z a n d ı r ı l m a y a ç a l ı ş ı l m ı ş s a d a b a ş a r ı l ı o l u n a m a m ı ş t ı r . T i c a r i g ö r ü ş m e l e r d e bu k a v r a m l a r ı n u z u n
u z u n v e a ç ı k ç a a n l a t ı l m a s ı g e r e k m e k t e d i r . R u s l a r y e n i iş a n l a ş m a l a r ı n a g i r e r k e n bu i ş i n ülke
e k o n o m i s i n e , istihdam, teknoloji transferi, döviz geliri, eğitim gibi çeşitli açılardan
neler
s a ğ l a y a c a ğ ı n ı d ü ş ü n m e k t e d i r . Bu s e b e p l e y a p ı l a c a k yatırımın v e y a t i c a r e t i n R u s y a ' y a
neler
s a ğ l a y a c a ğ ı n ı , k ı s a ve u z u n v a d e d e neler g e t i r e c e ğ i n i a ç ı k ç a b e l i r t m e k g e r e k i r . S o m u t v e r i l e r
ve u z u n a ç ı k l a m a l a r ile Rus iş a d a m ı n ı ikna e t m e k d a h a k o l a y o l a c a k t ı r .
Rusya Federasyonu
şu anda serbest piyasa ekonomisine geçiş aşamasındadır.
Ancak
k a p i t a l i s t s i s t e m h a k k ı n d a yıllar b o y u n c a Rus halkının k a f a s ı n d a y a r a t ı l a n bir g ö r ü n t ü v a r d ı r .
" K a p i t a l i s t s i s t e m ü l k e n i n b ü t ü n z e n g i n l i ğ i n i u c u z a alır ve s ö m ü r ü r " ş e k l i n d e bir i d e o l o j i ile
b ü y ü m ü ş b u n e s i l , ş u a n d a R u s y a ' d a bu s i s t e m i i ş l e t m e y e ç a l ı ş m a k t a d ı r . H a l k ve i d a r e c i l e r bir
yandan
bu s i s t e m e
geçişi istemekte
ancak yıllardan gelen
bir e t k i ile de bir
çelişki
y a ş a m a k t a d ı r l a r . T i c a r i g ö r ü ş m e l e r i n h e r h a n g i bir a n ı n d a Rus iş a d a m ı b u ç e l i ş k i y e d ü ş e b i l i r .
Karşı tarafın kendisini sömürdüğü hissine kapılabilir. Kapitalist sistemin temsilcisi
olarak
g ö r ü ş m e l e r d e ölçülü davranıp uzun vadede sonuç almayı planlamak gerekmektedir.
Rusya piyasasında
ihtiyatlı olmak lazımdır.
Rusya'da ekonomik
hayat büyük
hızla
d e ğ i ş m e k t e ticari hayatı düzenleyen kanunlar sürekli yenilenmektedir. A n c a k ticari ilişkilerde
a c e l e c i d a v r a n m a y ı p i h t i y a t l ı o l m a k t a f a y d a vardır.
R u s y a halkının b ü y ü k bir kısmı e s k i ve alışık o l d u k l a r ı k o m ü n i s t
sistemle, yeni
piyasa
e k o n o m i s i s i s t e m i i ç i n d e sıkışıp k a l m ı ş l a r d ı r . Y a k l a ş ı k üç n e s i l d e n b e r i d e v l e t ü l k e d e her ş e y i
etkilemiş
ve idare e t m i ş t i r .
Komünist sistem eski SSCB'yi oluşturan
bütün
devletleri
M o s k o v a ' d a n y ö n e t m i ş ve o n l a r ı k e n d i n e b a ğ ı m l ı kılmıştır. G ü n ü m ü z d e k i fiili d u r u m ise d e t ü m
cumhuriyetlerin
t a m a m ı y l a bağımsız o l a m a y a c a ğ ı ve R u s y a ' d a b a ğ ı m l ı l ı ğ ı n k a r ş ı l ı k l ı
olarak
a z a l a n o r a n d a d a o l s a d e v a m e d e c e ğ i d i r . Bu d u r u m d a m e r k e z i y ö n e t i m o r t a d a n k a l k m ı ş , b u n u n
y e r i n e k a r ş ı l ı k l ı ç ı k a r l a r ı n k o r u n d u ğ u bir s i s t e m o l u ş m u ş t u r . M o s k o v a ' n ı n B D T ' y e ü y e d i ğ e r
ü l k e l e r ü z e r i n d e k i e t k i s i h a l e n h i s s e d i l m e k t e d i r . Bu ü l k e l e r i n e k o n o m i k k a r a r l a r ı M o s k o v a ' d a n
e t k i l e n m e k t e d i r . Bu ş a r t l a r a l t ı n d a R u s y a ' d a iş y a p a c a k f i r m a l a r ı n k ü ç ü k v e o r t a ö l ç e k l i f i r m a l a r
o l u p b ö l g e s e l f a a l i y e t t e b u l u n m a l a r ı u y g u n d u r . Bu tür f i r m a l a r d e v l e t l e r i n k a r ş ı l ı k l ı e t k i l e ş i m i n ­
den k a y n a k l a n a n engelleri d a h a kolay aşabilirler.
M e v c u t e k o n o m i k ş a r t l a r a b a ğ l ı o l a r a k R u s y a için y a p ı l a n t a h m i n l e r h e p u z u n d ö n e m l i
t a h m i n l e r d i r . T i c a r i i l i ş k i l e r i u z u n d ö n e m l i bir p e r s p e k t i f i ç i n d e i n c e l e m e k g e r e k m e k t e d i r . Bu
hususlara dikkat eden işadamları başarılı sonuçlar elde edebileceklerdir.
R u s h a l k ı t a r i h i g e ç m i ş i y l e g u r u r d u y a n bir millettir. K u r u l a c a k i l i ş k i l e r d e b u h u s u s a ö z e l l i k l e
dikkat etmek gerekmektedir.
B i r ş e y d a h a b e l i r t m e k g e r e k i r s e , b u ü l k e d e ile iş y a p m a k i s t e y e n k i ş i l e r i n s a b ı r l ı d a v r a n m a l a r ı
g ö r ü ş m e l e r i n s o n u c u n u o l u m l u e t k i l e y e c e k bir f a k t ö r d ü r . 1 9 8 8 y ı l ı n d a n b e r i y a k l a ş ı k b e ş bin R u s
f i r m a s ı n ı n y a b a n c ı l a r ile iş y a p m a k için b a ş v u r d u ğ u ö ğ r e n i l m i ş t i r . Ü l k e d e k i e k o n o m i k ş a r t l a r
d e ğ i ş t i k ç e b u s a y ı d a a r t m a k t a d ı r . Y a b a n c ı i ş a d a m l a r ı ise g i d e r e k a r t a n s a y ı d a k i b u R u s f i r m a l a r
ile g ö r ü ş m e l e r d e y e t e r i n c e s a b ı r l ı d a v r a n m a m a k t a d ı r l a r . Bu d a i l e r i d e k u r u l a c a k i l i ş k i l e r i n e g a t i f
yönde etkilemektedir.
T i c a r i g ö r ü ş m e l e r d e b u l u n u r k e n ilk b a ş t a b u p r o s e d ü r ü n R u s y a ' d a n a s ı l ç a l ı ş t ı ğ ı n ı
ö ğ r e n m e l e r i v e t u t u m v e d a v r a n ı ş l a r ı n d a ısrarcı o l m a m a l a r ı g e r e k m e k t e d i r . S a d e c e k e n d i
s ö y l e d i ğ i n i n d o ğ r u o l d u ğ u n u s a v u n a n v e k a r ş ı tarafın g ö r ü ş l e r i n i d i n l e m e y e n bir i ş a d a m ı o l u m l u
sonuç a l m a d a zorlanır.
Ruslarla yapılacak anlaşmalarda esnek davranmalı, öne sürülen diğer alternatifleri gözönüne
alıp a n l a ş m a y a i s t e k l i o l d u ğ u n u z u h i s s e t t i r m e n i z lazımdır. G ü n ü m ü z d e R u s y a ile t i c a r i i l i ş k i l e r d e
t a k a s s i s t e m i o l d u k ç a y ü k s e k o r a n d a k u l l a n ı l m a k t a , b u n a k a r ş ılık b a z ı f i r m a l a r ı s r a r l a b u y ö n t e m i
reddetmektedirler.
R u s y a ile t i c a r e t t e d i k k a t e d i l m e s i g e r e k e n h u s u s g e r e k p o l i t i k , g e r e k s e d e t i c a r i y a p ı o l a r a k
i s t e n i l e n d e ğ i ş i m i n k ı s a v a d e d e g e r ç e k l e ş e m e y e c e ğ i d i r . Ş u a n d a R u s h a l k ı y e n i bir R u s y a için
v e p i y a s a e k o n o m i s i için i s t e k l i d i r , a n c a k ş a r t l a r o n l a r ı e n g e l l e m e k t e d i r . G e l e c e k k u ş a k l a r d i ğ e r
ü l k e l e r d e a n l a d ı ğ ı m ı z a n l a m d a t i c a r i a n l a y ı ş a s a h i p k i ş i l e r o l a r a k s i s t e m i n d ü z g ü n bir ş e k i l d e
çalışmasını sağlıyabilecektir.
R u s iş a d a m l a r ı b ü r o k r a s i n i n ağır i ş l e y i ş i n d e n ş i k a y e t e t m e k t e v e k e n d i p o l i t i k v e
idari
sistemlerinin başarıya ulaşmadığını kabul etmektedirler. Ancak günümüzde bütün bu kurum ve
k u r u l u ş l a r ı n y e r i n i t u t a c a k v e d ü z g ü n bir ş e k i l d e i ş l e y e c e k y e n i bir s i s t e m i n h e n ü z o l u ş m a d ı ğ ı n ı
v e b u g e ç i ş d ö n e m i d e bu s o r u n l a r l a k a r ş ı l a ş m a n ı n n o r m a l o l d u ğ u n u ileri s ü r m e k t e v e k a r ş ı
taraftan anlayış beklemektedir.
R u s y a ' d a çalışan kesimin geçmiş d ö n e m d e karşılaştıkları en b ü y ü k sorun
çalışmalarının
karşılığını a l a m a m ı ş olmalarıdır. Yaşadıkları politik sistemde çalışan k e s m i n ö d ü l l e n d i r i l m e m e s i
kişilerin istekli çalışmalarını engellemiş ve insanlar sadece kendilerine verilen işi y a p m a k l a
yetinmişlerdir. Yeni e k o n o m i k sistemden beklentileri emeklerinin karşılığını a l m a k ve gelirlerini
artırmaktır. Firmalarda istihdam edilen personel açısından bu hususa dikkat etmek gerekir.
R u s y a ' d a bankacılık sistemi yeni yeni gelişmektedir. Halen piyasada yeterli d ü z e y d e etkin
bir b a n k a c ı l ı k s i s t e m i y o k t u r . A k r e d i t i f a ç ı l m a s ı , d ö v i z t a h s i s i g i b i i ş l e m l e r u z u n s ü r e a l m a k t a d ı r .
B u s e b e p t e n T ü r k - R u s t i c a r i i l i k i l e r i n d e t a k a s y o l u ile t i c a r e t ş u a n için e n e t k i n y o l o l a r a k
görülmektedir. T a k a s a konu olacak malların niteliğinin belirlenmesi o l d u k ç a güçtür.
piyasasında öncelikle ihtiyaç duyulan mallar gıda maddeleri ve çeşitli tüketim
Rus
mallarıdır.
Ü l k e d e k i m e v z u a t a g ö r e dış t i c a r e t y a p a n f i r m a l a r ı n y u r t d ı ş ı n d a d ö v i z t u t m a y e t k i l e r i v a r d ı r . Bu
firmalarla yapılan a n l a ş m a l a r d a ö d e m e de sorun olmamaktadır.
R u s y a i ç i n d e b u l u n d u ğ u ş a r t l a r itibarıyla i n c e l e n d i ğ i n d e i ş ç i ü c r e t l e r i o l d u k ç a
düşüktür.
Buralarda k u r u l a c a k fabrika ve atölyelerde işçilik maliyeti d ü ş ü k olacaktır. Deri işçiliği, tekstil
ü r ü n l e r i n i n i ş ç i l i ğ i k o n u s u n d a bir a v a n t a j d a n f a y d a l a n ı l a b i l i r .
R u s y a ' d a d ö v i z l e satış y a p a n m a r k e t l e r h e m yerli h a l k , h e m d e y a b a n c ı l a r t a r a f ı n d a n b ü y ü k
ö l ç ü d e t e r c i h e d i l m e k t e d i r . M a r k e t l e r d e halk d e v l e t m a ğ a z a s ı n d a b u l a m a d ı ğ ı ü r ü n l e r i n ç o k d a h a
kalitelisini döviz ödeyerek almaktadır. Buralarda satışa arzedilen ürünler çeşitli batı ülkelerinde
ithal e d i l m i ş o l a n her ç e ş i t g ı d a m a l z e m e s i , i ç k i , k o n f e k s i y o n ü r ü n l e r i , e l e k t r i k l i a l e t l e r d i r . Bu tür
satış y a p a n m a ğ a z a l a r halkın ilgisinin b ü y ü k o l m a s ı b u t a l e b i n d e ğ e r l e n d i r i l m e s i için iyi bir
işarettir.
R u s y a ' d a k i t i c a r i i l i ş k i l e r d e lisan o l a y ı bir s o r u n o l a b i l i r . B i r ç o k Rus i ş a d a m ı İ n g i l i z c e b i l s e
bile bir t e r c ü m a n aracılığıyla a n l a ş m a k her z a m a n d a h a iyi s o n u ç v e r e c e k t i r . R u s y a ' d a u l a ş ı m
bir b a ş k a ö n e m l i k o n u d u r . T o p l u t a ş ı m a a r a ç l a r ı ç o k etkin ç a l ı ş m a k t a a n c a k R u s a l f a b e s i n i n
a n l a ş ı l m a s ı n d a k i g ü ç l ü k l ü z u m s u z z a m a n k a y b ı n a yol a ç a c a k t ı r . R a n d e v u l a r ı n a s o n d e r e c e
s a d ı k o l a n R u s l a r ' ı b e k l e t m e m e k için u l a ş ı m a bir ç ö z ü m b u l u n m a s ı f a y d a l ı o l u r .
R u s y a p i y a s a s ı n d a gerek yatırım, gerekse de ticari işletmelerde sürekli olarak işin b a ş ı n d a
b u l u n u l m a s ı n d a f a y d a v a r d ı r . İ ş l e t m e c i l i k k a v r a m ı bu p i y a s a için y e n i bir k a v r a m o l d u ğ u n d a n
idarecilerin fiilen işin başında olması gerekmektedir.
R u s y a ' d a k i m u h a s e b e s i s t e m i t a m a m ı y l a farklıdır. G e n e l k a b u l g ö r m ü ş m u h a s e b e s i s t e m i n e
g e ç e n e k a d a r b u s i s t e m ile çalışılacaktır. T i c a r i f a a l i y e t e g e ç e c e k f i r m a l a r için b u k o n u d a
önemlidir.
R u s y a p i y a s a s ı n ı n y u k a r ı d a açıkladığımız ö z e l l i k l e r i i t i b a r ı y l a kısa d ö n e m d e y a t ı r ı m y a p ı l m a s ı
a ç ı s ı n d a n i s t i k r a r l ı bir p i y a s a o l a r a k g ö r ü n m e m e k t e d i r . Ş u a n d a T ü r k i y e ' n i n b e l l i b a ş l ı b ü y ü k
holdinglerinin
R u s y a ' d a büyük faaliyetleri vardır. A n c a k diğer orta ölçekli firmalarımızın
bu
p i y a s a d a y a t ı r ı m y a p a r k e n ç o k iyi d ü ş ü n m e l e r i g e r e k i r . Bu ü l k e ile g ü n ü m ü z ş a r t l a r ı a l t ı n d a t a k a s
y o l u ile t i c a r e t g e l i ş t i r i l m e l i d i r .
T i c a r i i l i ş k i y e g i r i l e c e k f i r m a l a r ı n g ü v e n i l i r l i ğ i n i n t e s p i t e d i l e c e ğ i bir k u r u m v e y a m e r c i y o k t u r .
Bu a ç ı d a n a n l a ş m a l a r d a t e m k i n l i d a v r a n ı p , s e ç i c i o l m a k t a f a y d a v a r d ı r .
E ğ e r t i c a r e t a n l a ş m a s ı d ö v i z karşılığı y a p ı l m ı ş i s e , t e r c i h e n y u r t d ı ş ı n d a d ö v i z b u l u n d u r a n
f i r m a l a r t e r c i h e d i l m e l i , s e v k i y a t l a r k ü ç ü k p a r t i l e r h a l i n d e yapılmalıdır.
Rusya piyasasında şartlar çok çabuk değişmektedir. Para, banka, s e r m a y e piyasası, kam­
b i y o , y a t ı r ı m l a r , t e ş v i k l e r , g ü m r ü k k a n u n l a r ı gibi y a s a l a r y e n i y e n i o l u ş m a k t a v e b ü y ü k bir hızla
d e ğ i ş m e k t e d i r . Bu tür y a s a l b o ş l u k l a r p i y a s a ş a r t l a r ı n ı z o r l a m a k t a d ı r . O r t a ö l ç e k l i v e e s n e k
y a p ı y a s a h i p f i r m a l a r p i y a s a ş a r t l a r ı n a d a h a rahat u y u m g ö s t e r e c e k t i r .
6 . 1 . P o t a n s i y e l İş A l a n l a r ı v e İ h r a ç Ü r ü n l e r i m i z İçin Ü l k e n i n
Durumu
Ç a l ı ş m a m ı z ı n bu b ö l ü m ü n e k a d a r R u s y a p i y a s a s ı n ı n e k o n o m i k bir ş o k y a ş a d ı ğ ı n ı , bu g e ç i ş
d ö n e m i n d e b u l u n d u ğ u n u , insan u n s u r u n a b ü y ü k yatırım y a p ı l m a s ı g e r e k t i ğ i n i v u r g u l a d ı k . A y r ı c a
yatırım için p i y a s a n ı n riskli o l d u ğ u t i c a r e t l e de belirli ö n l e m l e r a l ı n m a s ı g e r e k t i ğ i n i s ö y l e d i k .
R u s y a p i y a s a s ı n d a b ü t ü n b u n l a r a r a ğ m e n bir ç o k u l u s l a r a r a s ı f i r m a ç a l ı ş m a k t a d ı r . B u n l a r ı n
b a z ı l a r ı s a d e c e t e m s i l c i l i k açmıştır v e f a a l i y e t l e r i n i bu ç e r ç e v e d e y ü r ü t m e k t e d i r l e r . Bu f i r m a l a r a
ö r n e k o l a r a k M e r c e d e s - B e n z , O l i v e t t i , R e n a u l t , P h i l i p s , S i e m e n s s a y ı l a b i l i r . Bu a r a d a R u s l a r ' l a
o r t a k y a t ı r ı m y a p a n l a r g e n e l d e h i z m e t s e k t ö r ü v e b i l g i s a y a r ü r e t i m i n e ağırlık
vermişlerdir.
A r a ş t ı r m a m ı z ı n ileriki b ö l ü m l e r i n d e 1991 itibarıyla S o v y e t l e r i n y a b a n c ı l a r l a o r t a k y a t ı r ı m l a r ı v e
f a a l i y e t a l a n l a r ı v e r i l m i ş t i r : Bu l i s t e d e n g ö r ü l e c e ğ i g i b i R u s - A m e r i k a n o r t a k y a t ı r ı m l a r ı n ı n s a y ı l a r ı
o l d u k ç a f a z l a d ı r . Bu o r t a k yatırımlar s a y e s i n d e A m e r i k a l ı l a r , A l m a n l a r v e F i n l a n d i y a l ı l a r o l d u k ç a
g e n i ş bir a l a n d a yatırım y a p m ı ş l a r d ı r . Ç e ş i t l i o t e l i n ş a a t l a r ı , m a t b a a i ş l e r i , h a b e r l e ş m e h i z m e t ­
leri v e b i l g i s a y a r ü r e t i m i en f a z l a y a b a n c ı l a r ı c e z b e d e n a l a n l a r d ı r . Bu a r a d a e ğ i t i m e y ö n e l i k
olarak yabancılarla ortak yatırımlar kurulduğu da görülmüştür. Çeşitli eğitim ve danışmanlık
h i z m e t i v e r e n f i r m a l a r y a b a n c ı s e r m a y e ile k u r u l m u ş t u r . A n c a k b u a l a n d a f a a l i y e t g ö s t e r e n bir
T ü r k f i r m a s ı n a r a s t l a n m a m ı ş t ı r . T ü r k f i r m a l a r a d a n ı ş m a n l ı k h i z m e t i v e r e c e k bir k u r u m a ş i d d e t l e
i h t i y a ç v a r d ı r . R u s y a p i y a s a s ı h a k k ı n d a T ü r k b a s ı n ı n d a her g ü n bir h a b e r ç ı k m a k t a v e p i y a s a
ihracatçımızı cezbetmektedir.
A n c a k bu p i y a s a d a çalışırken
karşılaşılacak
güçlüklerin
a t l a t ı l m a s ı için r e h b e r l i k h i z m e t i v e r e c e k bir k u r u m u n o l u ş m a s ı f a y d a l ı o l u r .
E ğ i t i m a l a n ı d a y a b a n c ı s e r m a y e n i n d i k k a t i n i ç e k e n bir f a k t ö r d ü r . Bu a l a n d a u z u n d ö n e m d e
v e r i m l i s o n u ç l a r v e r e b i l e c e k b a z ı y a b a n c ı s e r m a y e l i yatırımlar y a p ı l m ı ş t ı r . A n c a k b u a l a n d a d a
h e r h a n g i bir T ü r k yatırımı b u l u n m a m a k t a d ı r .
R u s y a F e d e r a s y o n u n u n b a ş k e n t i o l a r a k M o s k o v a ' d a bir T ü r k l o k a n t a s ı ve T ü r k l e r i n i ş l e t t i ğ i
bir o t e l v e / v e y a iş m e r k e z i y o k t u r . O y s a bu p i y a s a d a d ü n y a n ı n ç e ş i t l i ü l k e l e r i n i n
restoranı
bulunmaktadır.
R u s y a e ğ i t i m a l a n ı n ı n o l d u k ç a y ü k s e k o l d u ğ u bir ü l k e d i r . B i r ç o k ü l k e n i n g a z e t e s i b u r a d a
y a y ı n l a n m a k t a d ı r . Ö r n e ğ i n 2 F r a n s ı z g a z e t e s i , 7 İngiliz g a z e t e s i , 3 İ t a l y a n g a z e t e s i , 6 A l m a n
gazetesinde b a ş k a dünyanın çeşitli yerlerinde yayınlanan gazeteler yayınlanmakta ayrıca birçok
d e r g i , t e l e v i z y o n ve r a d y o i s t a s y o n u f a a l i y e t t e b u l u n m a k t a d ı r . E k o n o m i k v e k ü l t ü r e l b a ğ l a r ı m ı z ı n
o l d u k ç a y o ğ u n o l d u ğ u v e g i t t i k ç e arttığı R u s y a ' d a T ü r k yazılı b a s ı n ı n d a h a e t k i n o l a r a k b u l u n m a s ı
g e r e k m e k t e d i r . Bu h u s u s h e m bu ü l k e d e k ü l t ü r e l ve e k o n o m i k b a ğ l a n t ı m ı z ı n k u v v e t l e n m e s i , h e m
d e o r a d a k i T ü r k v a t a n d a ş l a r a bir h i z m e t g ö t ü r ü l m e s i a ç ı s ı n d a n z o r u n l u d u r .
Çeşitli ihraç ürünlerimiz açısından piyasayı incelerken öncelikle temel gıda
maddeleri
ü z e r i n d e d u r m a k g e r e k i r . H a l k ı n bu ü r ü n l e r e t a l e b i y ü k s e k t i r . P i y a s a d a y e r l i m a l ı o l a r a k k a l i t e l i
ürün bulmak
m ü m k ü n d e ğ i l d i r . A n c a k ç e ş i t l i a v r u p a m e n ş e l i ü r ü n l e r i , d ö v i z l i satış
yapan
mağazalarda veya tezgahlarda bulmak mümkündür. Örneğin Türk gofretlerine, çikolatalarına,
b i s k ü v i l e r e , ç i k l e t l e r e , y a b a n c ı m a r k a l a r a birlikte r a s l a m a k m ü m k ü n d ü r . A n c a k b u n l a r ı n b ü y ü k
bir k ı s m ı b a v u l t i c a r e t i y ö n t e m i y l e ü l k e y e g e t i r i l e n ü r ü n l e r d i r . T ü r k ü r ü n l e r i n e o l a n t a l e p en az
d i ğ e r y a b a n c ı m a r k a l a r a o l a n t a l e p k a d a r canlıdır ve ilerisi için p o t a n s i y e l bir ü r ü n
grubu
oluşturabilir.
G ı d a ü r ü n l e r i m i z i ç i n d e z e y t i n y a ğ ı d a p o t a n s i y e l bir ihraç ü r ü n ü m ü z o l a b i l i r . A n c a k halkın alım
g ü c ü g ö z ö n ü n e a l ı n a r a k k ü ç ü k g r a m a j l ı a m b a l a j l a r d a p i y a s a y a arz e d i l m e s i g e r e k m e k t e d i r .
D e r i ü r ü n l e r i m i z için d e a y n ı ş e y söz k o n u s u d u r . A n c a k h a l k ı n alım g ü c ü a ç ı s ı n d a n d e r i
ürünlerinin fiyatlarının kontrollü olması zorunludur.
Ü r ü n l e r i m i z i n p a z a r l a n a c a ğ ı y e r l e r i n d e iyi s e ç i l m e s i g e r e k m e k t e d i r .
Dövizli
alışveriş
m a ğ a z a l a r ı n ı n y o ğ u n o l d u ğ u b ö l g e l e r d e bu ü r ü n l e r i s a t a c a k m a ğ a z a l a r ı n a ç ı l m a s ı d a h a f a z l a
müşteri çekmesini sağlayacaktır.
Bu tür m a ğ a z a l a r ı n p o t a n s i y e l m ü ş t e r i l e r i a r a s ı n d a
Rus
h a l k ı n ı n belli bir k e s i m i ile b i r l i k t e ü l k e d e y a ş a y a n y a b a n c ı l a r ı n d a g ö z ö n ü n d e t u t u l m a s ı g e r e k i r .
7. İŞ A D A M L A R I İÇİN Y A R A R L I
7.1. Pasaport ve Vize
Rusya'ya gidiş
BİLGİLER
İşlemleri
için Türk v a t a n d a ş l a r m m
vize alması gerekmektedir.
İstanbul
Rusya
B a ş k o n s o l o s l u ğ u n d a n vize alınabileceği gibi, Seyahat acentaları aracılığıyla yapılan seyahat­
l e r d e d e a c e n t a l a r g e r e k l i v i z e y i a l a b i l m e k t e d i r . V i z e p a s a p o r t u n ü z e r i n e i ş l e n m e y i p ayrı bir
k â ğ ı t ü z e r i n d e v e r i l m e k t e ve ü l k e d e n çıkış i ş l e m l e r i t a m a m l a n ı n c a y a k a d a r p a s a p o r t ile birlikte
taşınmalıdır.
7.2. Nasıl
Gidilir
K a r a y o l u v e h a v a y o l u ile u l a ş ı m i m k â n l a r ı m e v c u t t u r . T Ü R K H A V A Y O L L A R I ' n m ve Rus h a v a
yolu AEROFLOT'un
Türkiye
R u s y a s e f e r l e r i ile h a f t a n ı n 5 g ü n ü
Moskova'ya
ulaşmak
m ü m k ü n d ü r . D e n i z Y o l u y l a O d e s a y a g e ç i p o r a d a n d e m i r y o l u , k a r a y o l u v e y a h a v a y o l u ile ü l k e n i n
d i ğ e r b ö l g e l e r i n e g e ç m e k de a l t e r n a t i f bir u l a ş ı m y ö n t e m i d i r .
7.3. Gümrük
Kontrolü
Ülkeye girişte deklarasyon formu doldurulmaktadır.
Bu f o r m a y a n ı n ı z d a t a ş ı d ı ğ ı n ı z
tüm
p a r a n ı n v e d i ğ e r d e ğ e r l i e ş y a n ı n b i l d i r i l m e s i z o r u n l u d u r . Bu f o r m u n a y n ı s ı ü l k e d e n ç ı k a r k e n de
d o l d u r u l m a k t a d ı r . G ü m r ü k m e m u r u iki f o r m u k a r ş ı l a ş t ı r ı p , ü l k e y e g e l i r k e n de d a h a f a z l a p a r a ile
çıkıp ç ı k m a d ı ğ ı n ı z ı k o n t r o l e t m e k t e d i r . R u s y a ' y a g i r i ş t e ve ç ı k ı ş t a r u b l e b u l u n d u r u l m a s ı y a s a k t ı r .
Bu y ü z d e n d ö v i z i k ü ç ü k m i k t a r l a r d a b o z d u r m a n ı n f a y d a s ı b ü y ü k t ü r .
7.4.
İklim
Ü l k e b ü t ü n ü y l e k a r a s a l iklim k u ş a ğ ı n d a d ı r . G ü n e y k e s i m l e r d e n i s p e t e n d a h a y u m u ş a k bir
i k l i m e r a s t l a n m a k t a d ı r . A n c a k d i ğ e r k e s i m l e r d e y a z l a r ı sıcak ve k ı s a , k ı ş l a r ı ise s o ğ u k ve u z u n
geçmektedir.
7.5-
Ulaşım
T o p l u t a ş ı m a sistemleri tüm ülkede etkindir. A n c a k sokak, cadde isimlerini b e k l e m e k çok güç
o l d u ğ u için bir a r a b a k i r a l a y ı p d o l a ş m a k en u y g u n yol o l a c a k t ı r .
Büyük şehirlerde özel arabalar da taksicilik y a p m a k t a , ancak gerek fiyat g e r e k s e de gidilecek
y e r k o n u s u n d a a n l a ş m a g ü ç o l a c a ğ ı için bu y ö n t e m y a b a n c ı l a r a t a v s i y e e d i l m e m e k t e d i r . S o n
z a m a n l a r d a t a k s i ş o f ö r l e r i d ö v i z i t e r c i h ettikleri için ruble k a b u l e d i l m e m e k t e d i r .
D e m i r y o l u t a ş ı m a c ı l ı ğ ı h a k k ı n d a bilgi a l m a k için a ş a ğ ı d a k i n u m a r a l a r a b a ş v u r u l a b i l i r .
Demiryolu terminali
(Moskova)
5 Komsomolskaya ploshchad
2 6 6 90 0 0
Hava yolu terminali
(Moskova)
125167, 37a Leningradski
( b i l g i için)
150 09 2 2
Havaalanları
Bykovo, Vnukovo,
155 09 2 2
Domodedovo, Sheremetyevo
155 5 0 03
Deniz y o l u taşımacılığı
(Moskova)
Transit nehir taşımacıhğı
2 5 7 71 09
1 Leningradski prospekt
457 40 50
Kuzey nehirleri terminali
51 Leningradskoye shosse
4 5 9 7 4 65
15 N i s a n - 1 5 K a s ı m a r a s ı n d a
459 74 76
Güney nehirleri terminali
11 p r o s p e k t A n d r o p o v a
118 78 11
korpus 2
118 79 5 5
Şehirlerarası Otobüs Terminali
(Moskova)
Merkez otobüs terminali
4 6 8 04 00
2 Uralskaya
4 6 8 43 70
4 6 8 3 4 01
V K H I N O otobüs terminali
371 52 54
3 7 1 98 60
T u s h m s k a y a otobüs terminali
7,6- İş
490 24 24
Saatleri
B e l i r l i s a a t l e r d e t r a f i k y o ğ u n l u ğ u a z a l t m a k için ç e ş i t l i iş y e r l e r i f a r k l ı s a a t l e r d e
yapmaktadır.
7.7.
işbaşı
Haberleşme
T e m m u z 1 9 9 2 i t i b a r ı y l a R u s y a ' n ı n d i ğ e r ü l k e l e r ile t e l e f o n h a b e r l e ş m e s i o l d u k ç a g ü ç t ü r .
O t o m a t i k g ö r ü ş m e y e açık o l m a y a n h a t l a r ile t e l e f o n g ö r ü ş m e s i y a p m a k b ü y ü k z a m a n k a y b ı n a
y o l a ç m a k t a v e ç o k p a h a l ı y a m a l o l m a k t a d ı r . A n c a k ü l k e n i n kısa z a m a n d a o t o m a t i k
görüşmesine
geçmesi
için ç a l ı ş m a l a r yapıldığı ö ğ r e n i l m i ş t i r .
Ülke içinde
telefon
şehirlerarası
görüşmeler ücretsizdir.
P o s t a h i z m e t l e r i o l d u k ç a ağır i ş l e m e k t e d i r .
T e l e k s v e f a k s s i s t e m l e r i i ç i n d e en ç o k k u l l a n ı l a n ı t e l e k s o l u p o t e l l e r d e k i b u h i z m e t l e r o l d u k ç a
pahalıdır.
7.8. Oteller ve
Lokantalar
L o k a n t a l a r a r e z e r v a s y o n s u z g i r m e k m ü m k ü n d e ğ i l d i r . T e l e f o n ile r e z e r v a s y o n d a k a b u l
e d i l m e k t e d i r . Y a bir y a z ı ile v e y a ş a h s e n g i d i p r e z e r v a s y o n y a p t ı r ı p b e l l i bir ü c r e t ö d e n m e s i
g e r e k m e k t e d i r . R e s t o r a n l a r d a g e n e l d e s h o w l a r v e ç e ş i t l i g ö s t e r i l e r y a p ı l m a k t a v e ü c r e t ruble ile
ödenmektedir.
R u s y a ' y a g i t m e d e n ö n c e l<alınacak o t e l e r e z e r v a s y o n y a p t ı r ı l m a s ı ş a r t t ı r . Bu
durumda
ö d e m e l e r d ö v i z ile y a p ı l a c a k t ı r . B ü y ü k o t e l l e r i n i ç l e r i n d e k i a l ı ş v e r i ş m e r k e z l e r i n d e d o l a r ile satış
y a p ı l m a k t a ve k r e d i k a r t ı g e ç m e k t e d i r .
O t e l l e r d e her o d a n ı n t e l e f o n u ş e h i r hattı o l u p d ı ş a r ı d a n d i r e k t o l a r a k a r a n m a k t a d ı r . O d a n ı z a
ait t e l e f o n n u m a r a s ı n ı b i l m e d e n d ı ş a r ı d a n a r a y a n l a r ı n size u l a ş m a s ı m ü m k ü n d e ğ i l d i r . O d a n ı z ı n
b u n u m a r a s ı n ı g i d e r g i t m e z ilgililere b i l d i r m e n i z o n l a r için b ü y ü k bir k o l a y l ı k o l u r . A n c a k y a v a ş
yavaş bazı otellerde otomatik santrale geçilmeye başlanmıştır.
8. Y A R A R L I
ADRESLER
8.1. Türkiye
Temsilcilikleri
T ü r k i y e ' n i n IVloskova'da, B ü y ü k e l ç i l i ğ i ve T i c a r e t M ü ş a v i r l i ğ i v a r d ı r .
T.C.
Moskova Büyükelçiliği
Ekonomi ve Ticaret Müşavirliği
V a d k o v s k y Per: 7/37
T e l : 9 7 2 65 00 / 9 7 2 6 9 0 0 / 9 7 2 6 5 73
T e l e k s : 413148 Turko su
8.2. T i c a r e t ve S a n a y i
Odaları
Rusya'da yaşanan son ekonomik devrimden sonra çeşitli şehirlerde ticaret ve sanayi odaları
kurulmuştur. T ü m Rusya'da 34 adet Ticaret ve Sanayi Odası vardır.
Y u r t D ı ş ı n d a 18 t e m s i l c i l i ğ i o l a n R u s y a F e d e r a s y o n u T i c a r e t v e S a n a y i O d a s ı n a
üyelik
z o r u n l u d e ğ i l d i r . Yıllık ü y e l i k a i d a t ı 2 0 0 0 R u b l e d i r .
Rusya Federasyonu Ticaret ve Sanayi Odası
T h e R u s s i a n F e d e r a t i o n C h a m b e r of C o m m e r c e a n d I n d u s t r y
6 llyinka Moscow
103684 Russian Federation
T e l : 2 9 8 3 2 31
Telex : 411126
Faks : 2302455
R u s y a ' d a k i s a n a i c i l e r i n v e ö z e l g i r i ş i m c i l e r i n i üye o l d u ğ u " R u s y a S a n a y i c i l e r v e G i r i ş i m c i l e r
Birliği" vardır. Üyeleri arasında araştırma kurumları, ticari bankalar, sanayiciler ve işadamlarının
b u l u n d u ğ u birlik, ü y e l e r i n i n ç ı k a r l a r ı n ı g ö z e t m e k , e n f o r m a s y o n s a ğ l a m a k a m a c ı y l a f a a l i y e t t e
bulunmaktadır.
R u s y a S a n a y i c i l e r v e G i r i ş i m c i l e r Birliği
T h e R u s s i a n I n d u s t r i a l i s t a n d e n t r e p r e n e u r s u n i o n of R u s s i a
1 0 3 0 7 0 M o s c o w s t r a y a pi 10/4
T e l : 2 0 6 14 75 / 2 0 6 0 7 85
F a k s : 9 7 3 2 0 13 / 9 7 5 23 2 3
T ü m S a n a y i v e T i c a r e t O d a l a r ı Birliği
A l l - U n i o n Self F i n a n c i n g E c o n o m i c A s s o c i a t i o n of
C h a m b e r of C o m m e r c e a n d I n d u s t r y of the U S S R
"Soyuzregion"
103055, Moscow
2 - D L e s n o y p a s . , 10
T e l . 2 5 8 04 16
T ü m Dış E k o n o m i k İ l i ş k i l e r Birliği
A l l u n i o n Self F i n a n c i n g F o r e i g n E c o n o m i c
Association "Aviaexport"
Ivana Franko, 48
Y a b a n c ı Ü l k e l e r d e O r t a k T i c a r e t Birliği
A s s o c i a t i o n of B u s i n e s s C o o p e r a t i o n w i t h F o r e i g n
Countries "Agropromserbis"
103030, Moscow
C h e r n y s h e s k y Per., 4
T e l . 281 22 0 1 ; 288 30 05
Telex. 411624
8-3.
R u s y a F e d e r a s y o n u ' n d a Dış ticaret, T e m s i l c i l i k a ç m a , Bankacılık,
k o n u l a r d a ilgili Bakanlık ve
-
kuruluşlar;
Ministry of Foreign Economic Relations
32/34 Smolenskaya-Sennaya
M a i n D e p a r t m e n of R e l a t i o n s w i t h A s i a n C o u n t r i e s
tel: (095) 244A d m i n i s t r a t i o n of t h e P r o t o c o l S e r v i c e
-
T h e S t a t e T a x a t i o n I s p e c t o r a t e of the City of M o s c o w
t h e D e p a r t m e n of t a x a t i o n of f o r e i g n i n d i v i d u a l s
13 l l y i n k a Str. M o s c o w
T e l : (095) 2 0 6 - 6 7 5 7
-
Russian State Tax Service
N e g l i n n a y a Str. 23
103381 Moscow
Tel: 2003848, 2005159
Faks: 2004901
-
C h a m b e r of C o m m e r c e a n d I n d u s t r y of R u s s i a
6, 0 1 . K u i b y s h e v a
Moscow, 103684, Russia
Tel.: 923 4323
Teleks: 411126
-
S t a t e B a n k of R u s s i a
12, N e g l i n n a y a Str.
Moscow, Russia
Tel.: 923 3067
Faks: 9246564
-
B a n k f o r F o r e i g n E c o n o m i c A f f a i r s of R u s s i a
K i r o v s k y P e r . 15
Moscow, Russia
Tel.: 246 6780, 246 6788
Faks: 2046030, 2003275
-
M o s c o w City Council
T v e r s k a y a U 1 . 13
Moscow, Russia
Tel.: 299 7951
Faks: 2002265
Vergi
8.4. M o s k o v a ' d a Faaliyet Gösteren D e n e t i m ve Danışmaniilc
1- NORTON ROSE
S t a r a y a B a s m a n n a y a U 1 . 14
Moscow 103064 Russia
Tel.: 262 2803
7-095- 220 4211
Faks: 262 1519
7-095- 220 4214
2- A R T U R A N D E R S E N (Muhasebe, denetim vergi, danışmanlık)
U 1 . N o v o r i s a u s k a y a 40
Moscow 107060 Russia
Tel: 298 6456-57
Faks: 265 3341
Teleks: 911580
3- F R E S H F I E L D S ( A v u k a t l ı k i ş l e m l e r i )
25 Tverskoi Boulevard
Moscow 103104 Russia
T e l : 901 0439
4- ENEST + Y O U N G V N E S H C O U N S U L T (Danışmanlık)
Podsosensky Pereulok, 20/12
Moscow 103062 Russia
Tel: 297 3064
Faks: 297 5454
5- R U F A U D I T ( D e n e t i m ve D a n ı ş m a n l ı k )
N o v o y a B a s m a n n a y a 10,
Moscow 107078 Russia
T e l : 2 6 5 90 01
Faks: 265 9512
6- C O O P E R S A N D L Y B R A N D
C/0 N a t i o n a l W e s t m i n s t e r B a n k
P o k r o v s k y B o u l e v a r d 4 / 1 7 m N o : 33
Moscow Russia
Tel: 202 3397, 207 5739
Faks: 200 3273
7- P R I C E W A T E R H O U S E
Office 4
Kursovoi Pereulok 9
119034 Moscow Russia
T e l : 2 0 2 1 7 1 7 , 202 1729
Faks: 200 3273
8- D E L O I T T E & T O U C H E
- V t o r o y S a m o t e c h n y Per. 1/23
103473 Moscow, Russia
T e l : 281 5 5 2 0 , 281 5073
281 4 9 0 8 , 281 6646
Faks: 971 6419
Teleks: 612134 s m a l l
su
Kuruluşları:
8.5 R u s y a ' d a k i Çeşitli
GOSBANK
Bankalar
SSSR.
AG RIKA
(Merkez Bankası)
Yeniden Yapılanma Bankası
12 N e g l i n n a y a , k o r p u s B
9 2 4 65 09
I N T E R N A T I O N A L BANK FOR
ECONOMIC
2 2 7 10 4 1
AGROPROMBANK A.S
COOPERATION
11 u l i t s a M a s h i P o r y v a y e v o i
34 Ulyanovskaya
Ticari Banka
9 7 5 38 61
12 N e g l i n n a y a
. 9 2 3 13 00
9 2 3 10 3 2
INTERNATIONAL
INVESTMENTS
BANK
AKTIV Kooperatif
7 ulitsa Mashi Poryvayoi
2 0 4 75 00
Bankası
3 ulitsa Markhlevskogo,
apartment 64
928 35 40
M O S C O W CITY OFFICES
9 2 5 0 7 45
18/6 Bolshaya
Andronyevskaya
2 9 8 11 5 2
ASPEKT Ticari Banka
21 A n a d y r s k i p r o y e z d
472 29 57
PROMSTROIBANK
13
Tverskoi bulvar
2 0 0 79 10
ATLANT Moskova Ticaret Bankası
50 Prospekt Mira
2 8 0 13 02
RSFSR CENTRAL BANK
12 Z h i t n y a
2 8 0 05 8 8
237 59 95
AVIABANK Havacılık Sanayini
RUSSIAN REPUBLICAN BANK
Geliştirme Bankası
OF USSR SAVINGS BANK
41 u l i t s a L e s h a y a
40 S e l e z n y o v s k a y a
VNESHEKONOMBANK
2 0 7 08 2 6
2 8 4 40 43
SSSR
BUSINEES Ekonomik ve Sosyal
( U S S R Dış T i c a r e t B a n k a s ı )
15/31 Novokirovksi prospekt
207 58 56
Gelişme Bankası
2 4 6 45 3 3
3 Bezbozhny pereulok
2 4 6 65 30
VNESTORGBANK
RSFSR
280 52 56
BYTBANK Hizmet Sektörünü
( R S F S R Dış T i c a r e t B a n k a s ı )
16 K u z n e t s k i m o s t
Geliştirme Bankası
921 90 34
41 u l i t s a S t a n i s l a v s k o g o
9 2 1 28 08
USSR SAVINGS BANK
12 N e g l i n n a y a
2 9 0 0 7 11
2 9 0 17 7 4
COMMERCIAL PEOPLE'S BANK
9 2 1 20 9 0
Ticari Halk Bankası
9 2 1 11 7 7
12 Z h i t n a y a
AEROFLOT A.S.
2 3 7 41 2 4
C O O P E R A T I V E BANK OF USSR
(Ticari Banka)
37a Leningradski
2 8 0 0 7 11
SSCB Kooperatif
prospekt
155 5 9 4 4
Bankası
15 B o l s h o i C h e r k a s s k i
pereulok
9 2 7 06 27
LEFOROVSKİ Ticari Banka
D I A L O G B A N K T i c a r i Banl<a
4 Staropanski pereulok
9 2 4 73 7 6
3 6 2 40 53
16a L e f o r t o v s k i val
9 2 3 65 5 6
9 2 1 91 04
MEGA Kooferatifleri
Geliştirme Bankası
DISKONT Moskova Ticaret Bankası
90/2 Leninski Prospekt
131 99 77
6 ulitsa Osipenko
Malinovskogo
9 4 3 7 6 19
MONTAZHSPETSBANK
Ticari Banka
52 ulitsa Osipenko
2 0 9 13 03
8 Bolshaya Sadovaya
DREVMASH Ticari Banka
231 84 59
MORBANK
EKSPRESSKREDİT
Denizcilik A.Ş. Bankası
Moskova
Ticaret Bankası
3 Tretya Pryadilnaya
1/4
9 2 6 11 65
Rozhdestvenka
926 17.68
163 73 62
I Z D A T B A N K Yayıncılar İçin
MOSBIZNESBANK
Moskova Ticaret Bankası
Ticari Geliştirme Bankası
26 Petrovka
KHIMBANK
2 0 0 68 69
Moskova
İnşaatçılar Ticari Bankası
Sanayiini Geliştirme Bankası
26 Petrovka
9 2 8 8 2 25
15 K u z n e t s k i m o s t
MOSSTROIBANK
Kimya
Moskova
9 2 8 49 78
21/18 ulitsa Chekhova
KOBRA BANK
NEFTEKHIMBANK
Ticari Gelişme Bankası
Sanayiini Geliştirme
9 Maly Gnezdnikovski
20 u l i t s a K i r o v a
pereulok
Petrokimya
Bankası
2 2 9 00 28
1 10 2 7 26
2/5 p l o s h c h a d N o g i n a
KREDİT-MOSKVA
OPTİMUM Ticari Banka
Kooferatif
9 Krymski val
Bankası
41 M o z h a i s k o y e shosse
ORBITA Commercial Bank
15 O s i p e n k a , k o r p u s 2 ,
Ticafi Banka
220 34 35
2 2 0 87 90
238 00 89
2 3 8 0 0 00
4 4 3 16 01
K R E D O B A N K Ticari Banka
entrance 4
9 2 7 71 32
9 2 8 95 80
NEFTEPRODUKT Ticari Banka
KONTAKT Ticari Banka
13 S i m f e r e p o l s k i b u l v a r
2 0 9 41 5 7
T u s h i n o , 30 u l i t s a S v o d b o d y
4 9 7 80 35
4 9 7 65 9 5
ORGBANK
Moskova
Bankalar Arası Birlik
4/2 P u s h k i n s k a y a
2 9 2 3 3 91
PREOBRAZHENIYE
Ticari Banka
Tushinski
T u s i ı i n o , 30 ulitsa S v o b o d y
4 9 7 8 0 35
SOYUZPROFBANK
USSR Ticari Birlik Bankası
42 L e n i n s k i p r o s p e k t
9 3 0 8 4 20
4 9 7 65 9 5
PRESNYA;BANK Ticari Banka
10 P y a t a y a M a g i s t r a i n a y a
PROFBANK Moskova
Ticari Birlikleri Bankası
Organizations
6 Bobrov pereuiok
PROMRADTEKHBANK
Gelişme İçin Ticari Banka
35 u l i t s a Kirova
SPETSSTROIBANK Ticari Banka
22 B o l s h a y a O r d y n k a
2 3 1 51 20
2 5 9 0 4 25
STANKOMEKHPROMBANK
Ticari Banka
43 Lesnaya
9 2 5 13 25
2 0 7 93 25
2 0 7 98 36
RAZVITIYE Ticari Banka
16 S i m f e r o p o l s k i b u l v a r
korpus 1
3 1 0 42 05
R O S I N T E R B A N K Ticari Banka
3 Orlikov pereuiok
2 0 4 4 4 59
ROSMESTBANK Bölgesel
Ekonomiyi Geliştirme Bankası
21/33 ulitsa
Krzhizhanovskogo
R O S T U R B A N K Rus Turizm
Geliştirme Bankası
1 Degninskaya, korpus 2
R U S S K I B A N K Ticari Bank
2 Pervy Rizhski pereuiok,
siroyenie 6
1 2 4 75 6 0
2 8 4 43 65
STROIBANK Metal
Sanayi Geliştirme Bankası
19 p r o s p e k t K a l i n i n a
STROIKREDİT İnşaat
Kooperatifçiler Bankası
8/1 u l i t s a D v a d t s a t P y a t o g o
Oktyabrya
233 58 92
291 50 92
2 9 1 42 8 3
9 2 4 95 53
TEMPBANK Moskova Ticaret Bankası
5 Tokmakov pereuiok
2 6 7 38 37
TOVNARBANK Tüketim Maddeleri
Geliştirme Bankası
20 ulitsa Valtera UIbrikhta
9 4 3 41 02
UNIKOMBANK Ticari Banka
1 Khrustalny pereuiok
925 34 62
VOSTOKSTROIBANK Ticari Banka
41 p r o s p e k t V e r d n a d s k o g o
434 83 77
487 44 57
283 56 89
SATURN Moskova Kooferatifler
Bankası 5 Veskovski tupik,
a p a r t m e n t 10
9 7 3 3 8 19
S O V T E K B A N K Ticari Banka
50 O z e r k o v s k a y a
naberezhnaya
Bankası
STROINOVATSIA Ticari Banka
14 P e t r o v k a
2 0 0 4 5 14
ROSSIISKI KREDIT Ticari Banka
30 N a k h i m o v s k i prospekt
1 2 4 7 2 33
ROSSIYA İnşaatçılar
Birliği Bankası
84 prospekt Mira
STOLICHNY Kooperatif
72 P y a t n i t s k a y a
2 5 8 7 9 29
2 3 5 35 60
430 86 52
YAKIMANKA Sosyal
Gelişme İçin Ticari Banka
4 u l i t s a S t r o i t e l e i , k o r p u s 7,
entrance 1
9 3 0 63 46
ZOLOTOBANK Ticari Banka
19 p r o s p e k t K a l i n i n a
291 85 21
Rusya'daki Yabancı
AMRO BANK
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1707
BANCA COMMERCIALE
ITALIANA
Spereulok Sadovskikh
apartment 9
253 14 7 6
B A N C O Dİ N A P O L İ
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , Office 1 0 0 8
B A N C O Dİ R O M A
4 pereulok Sadovskikh
apartment 8
2 0 9 65 18
2 3 0 03 88
2 5 3 25 9 0
2 0 9 66 2 5
B A N C O E X T E R I O R DE E S P A N A
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1408
2 5 3 2 2 63
BANCO HISPANO-AMERICANO
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1408
2 5 3 22 63
BANCO HISPANO-AMERICANO
12 K a r a s n o p r e s n e n s k a y a
2 5 3 81 76
n a b e r e z h n a y a , office 1301
2 5 3 20 80
BANK MELLI-IRAN
22/14 Smolensk! bulvar,
apartment 3
BARCLAYS BANK
4 pereulok Sadovskikh,
a p a r t m e n t 14
BANK OF A M E R I C A
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1605
B A N C A N A Z İ O N A L E DEL LAVORO
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
2 5 3 18 02
n a b e r e z h n a y a , office 1602
2 5 3 18 04
BANCO CENTRAL-MADRİD
1 Mytnaya, 2nd floor, room 4
Bankalar
248
21 53
B A N Q U E N A T I O N A L S DE
PARIS (BNP)
4/17 Pokrovski bulvar,
a p a r t m e n t 31
2 0 7 58 88
BANQUE PARIBAS
4/17 Pokrovski bulvar
a p a r t m e n t 31
2 9 7 55 11
209 64 52
2 5 3 70 5 4
2 5 3 19 10
CHASE MANHATTAN BANK
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1709
2 5 3 28 65
CIC-UNION EUROPEENNE,
I N T E R N A T I O N A L ET C I E
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
2 5 3 11 8 2
COMMERZBANK AG
4 pereulok Sadovskikh
2 0 9 64 40
CREDITANSTALT
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1108
2 5 3 27 5 2
CREDIT LYONNAIS
4/17 Pokrovski bulvar
2 0 7 6 4 89
CREDITO ITALIANO
4/17 Pokrovski bulvar,
a p a r t m e n t 40
2 0 7 03 89
DEN NORSKE BANK
5/6 P u s h k i n s k a y a ,
apartment 34
2 9 2 02 38
DEUTSCHE BANK AG
23 O s t o z h e n k a
DRESDNER BANK AG
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1708
2 0 1 29 8 8
2 0 1 30 33
2 5 3 26 82
GENERALE BANK (BRUSSELS)
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1705-06
2 5 3 75 72
L L O Y D S B A N K PLC
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1808
M I D L A N D B A N K PLC
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1305
NATIONAL WESTMINSTER
BANK PLC
4/17 Pokrovski bulvar
a p a r t m e n t 33
OKOBANK
7 D o b r y n i n s k a y a , 2nd floor,
a p a r t m e n t 13a
2 0 9 68 3 6
SOCIETE GENERALE
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1009
2 5 3 51 45
253 81 74
2 5 3 21 4 4
M O N T E D E I P A S C H I 01 S I E N A
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
253 26 77
M O S C O W NARODNY BANK
4/17 Pokrovski bulvar
apartment 34
SKOPBANK
4 pereulok Sadovskikh
2 0 7 5 9 98
STATE BANK OF INDIA
4/17 Pokrovski bulvar,
apartment 32
2 0 7 4 0 13
2 9 7 21 90
SVENSKA HANDELSBANKEN
4/17 Pokrovski bulvar,
apartment 35
2 0 7 6 0 18
SWED BANK
4 pereulok Sadovskikh,
apartment 2
209 68 36
2 0 7 5 7 39
UNION BANK OF FINLAND LTD.
5/6 P u s h i n s k a y a
2 9 2 03 38
2 3 0 13 8 7
O S T - W E S T H A N D E L S B A N K AG
6/5 p r o y e z d K h u d o z h e s t v e n n o g o
teatra, apartment 35
2 9 2 48 39
PK B A N K E N
9/14 Molochny pereulok,
stroyenie 3
2 0 1 3 7 14
P O S T P A N K K I N O R D BANKEN
9/14 Molochny pereulok,
stroyenie 3
2 0 1 3 7 14
PRIVATBANKEN
5/6 P u s h k i n s k a y a ,
apartment 34
2 9 2 03 38
SKANDINAViSKA
ENSKILDA BANKEN
5/6 P u s h k i n s k a y a ,
apartment 34
2 9 2 03 38
UNION BANK OF S W I T Z E R L A N D
4/17 Pokrovski bulvar
2 0 7 3 4 29
WESTDEUTSCHE LANDESBANK
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1207-08
2 5 3 2 0 48
253 64 64
8.6. S i g o r t a
Şirl<etieri
STATE INSURANCE AGENCY
Devlet Sigorta Acentası
(Gosstrakh SSSR)
103473 3 Nastasyinski
perevlok korpus 2
2 9 9 29 42
STATE INSURANCE AGENCY
Devlet Sigorta Acentası
(Gosstrakh RSFSR)
1 0 3 0 5 1 , 23 N e g l i n n a y a
2 0 0 29 95
MOSCOW REGIONAL INSURANCE
AGENCY
Moskova Bölgesel Sigorta Acentası
125319,5 Ulitsa Kokkinaki
1 5 2 20 88
152 3 7 53
M O S C O W CITY INSURANCE
AGENCY
103009 8 Stoleshnikov
2 2 9 95 8 7
2 2 9 5 5 02
USSR FOREIGNER'S STATE
INSURANCE AGENCY
SSCB Yabancılar Devlet Sigorta
Acentası
1 1 3 0 3 5 , 12 B y a t n i t s k a y a
2 3 1 16 77
8.7.
Borsalar
RUSSIAN COMMODITY-RAW
MTERlALS EXCHANGE
Rus Mal ve H a m m a d d e Borsası
3/4 N o v o y a p l o s h c h a d
etrance 2
2 6 2 80 80
MOSCOJ COMMODITY
EXCHANGE
Moskova Mal Borsası
porspekt Mira VDNKh
SSSR pavilhon No.4
CONSTRUCTION MATERIALS
EXCHANGE "ALIŞA"
45 L e n i n s k i p r o s p e k t
187 8 6 14
188 9 4 38
188 9 6 10
1 3 7 0 0 06
1 3 7 68 19
1 3 7 65 25
MOSKOVA LABOUR EXCHANGE
Moskova İşgücü Borsası
8 Rozhdestvenka
9 2 8 8 7 00
YOUTH LABOUR EXCHANGE
Genç İşgücü Borsası
45 B o l s h a y a P o l y a n k a
2 3 8 5 5 46
RUSİAN REAL ESTATE
EXCHANGE
Rus G a y r i m e n k u l Borsası
1 Bolshoi Matrosski
perevlok korpus 1
2 6 8 75 3 3
8.8. Dış T i c a r e t Birükleri
ALMAZYUVELIREKSPORT
25 Z u b o v s k i bulvar
ATOMENEGROEKSPORT
18/1 O v c h i n n i k o v s k a y a
naberezhnaya
AVIAEKSPORT
19 T r u b n i k o v s k i p e r e u l o k
(Moskova)
2 4 5 34 07
2 2 0 14 3 6
2 3 8 8 1 31
238 57 63
MEDEKSPORT
31 K a k h o v k a
331 82 00
AVTOPROMIMPORT
50/2 Pyatnitskaya
2 3 1 81 2 6
MEZHDUNARODNAYA
39 ulitsa D i m i t r o v a
telex:
telefax:
AVTOEKSPORT
8 ulitsa Marksa-Engelsa
2 0 3 06 62
MORSVYAZSPUTNIK
1/4 R o z h d e s t v e n k a
2 5 8 70 45
ESKPORTLES
19 T r u b n i k o v s k i p e r e u l o k
2 9 1 61 16
NEFTEKHIMEKSPORT
31 ulitsa G i l y a r o v s k o g o
2 8 4 8 6 14
EKSPORTKHLEB
34/32 Smolenskaya-Sennaya
2 4 4 47 01
NOVOEKSPORT
33 ulitsa A r k h i t e k t o r a
Vlasova
1 2 8 68 5 9
PRODINTORG
32/34 Smolonskaya-Sennaya
2 4 4 2 6 29
155 40 38
155 49 15
PROMSYRYOIMPORT
13 u l i t s a C h a i k o v s k o g o
203 44 46
2 0 5 00 33
RAZNOEKSPORT
15 V e r k h n y a y a
Krasnosselskaya
264 56 56
RAZNOIMPORT
18/1 O v c h i n n i k o v s k a y a
naberezhnaya
2 2 0 18 49
ROSVNESHTORG
8/5 B a r r i k a d n a y a
2 5 5 13 42
2 2 0 16 9 2
2 9 1 11 9 9
EKSPOTSENTR
1 Sokolnicheski val
ELEKTRONINTORG
24/2 ulitsa Usievicha
ELEKTRONORGTEKHNIKA
11a u l i t s a C h a i k o v s k o g o
2 4 8 8 6 00
MASHPRIBORINTORQ
6 Vtroı Spasonalivkovski
pereulok
2 6 8 13 40
ELEKTROPRIVOD
5 ulitsa Ogareva
2 9 1 78 5 6
ENERGOMASHEKSPORT
25 B e z b o z h n y p e r e u l o k
288 84 56
INTURSERVIS
16 p r o s p e k t M a r k s a
KNIGA
238 46 00
411160 MKN SU
2 3 0 21 17
2 0 3 56 7 7
LITSENZINTORG
11 M ı s k a y a
145 27 00
SELKHOZPROMEEKSPORT
18/1 O v c h i n n i k o v s k a y a
naberezhnaya
MASHİNOIMPORT
32/34 Smolenskaya, Sennaya
2 4 4 33 09
SKOTOIMPORT
8 Skaterny pereulok
MASHINOEKSPORT
35 M o s f i l m o v s k a y a
143 89 27
SOVBUNKER
14/19 N o v o s l o b o d s k a y a ,
stroylenie 7
SOVELEKTRO
1/2 S a d o v a y a - S p a s s k a y a ,
korpus 1
SOVINTERAVTOSERVIS
2/1 I n s t i t u t s k i p e r e u l o k
SOVINTERSPORT
5 Bolsbol Rzhevski pereulok
SOVINSENTR
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
SOVKOMFLOT
1/4 R o z h d e s t v e n k a
SOVRYBFLOT
9 RozhdestvenskI bulvar
SOVTRANSAVTO
2/4 O k t y a b r s k a y a
SOVEKSPORTFILM
14 K a l a s h n y p e r e u l o k
SOYUZGAEKSPORT
20 L e n i n s k i p r o s p e k t
SOYUZKARTA
45 L e n i n s k i p r o s p e k t
SOYUZKINOSERVIS
20 Skatertny pereulok
SOYUZKOOPVNESTORG
41 P r o s p e k t V e r n a d s k o g o
SOYUZNEFTEEKSPORT
32/34 Smolenskaya-Sennaya
9 2 5 68 00
SOYUZPLOTOIMPORTTORG
25 p r o s p e k t V e r n a d s k o g o
131 5 1 2 8
SOYUZPROMEKSPORT
32/34 Smolenskaya-Sennaya
2 4 4 19 7 9
SOYUZTARNZIT
32/34 Smolenskaya-Sennaya
2 4 4 39 51
SOYUZKHIMEKEKSPORT
32/34 Smolenskaya-Sennaya
244 22 84
2 5 8 91 22
2 0 8 28 3 7
2 9 9 77 73
2 9 1 9 1 49
2 5 6 63 03
2 3 0 22 65
2 4 8 23 40
SOYUZVNESHSTROIMPORT
6 Tverskoi bulvar
telex:
2 9 0 03 7 6
290 48 47
290 06 84
411434 SWSISU
SOYUZVNESHTRANS
17 G o g o l e v s k i b u l v a r
2 0 3 11 79
STANKOIMPORT
34/63 ulitsa Obrucheva
3 1 0 70 18
STROIDORMASSHEKSPORT
7 Suvorovski bulvar
2 9 1 4 9 31
2 0 8 40 5 7
2 0 0 14 80
SOVTRANSAVTOEKSPEDİTSIA
Varshavskoye shosse,
26 th km
5 4 8 76 7 5
SOVFRAKHT
1/4 K a l a s h n y p e r e u l o k
SOYUZPATENT
5/2 ulitsa K u i b y s h e v a
STROIMATERIALINTORG
19 K i e v s k a y a
243 71 86
243 71 87
9 2 6 11 18
SUDOIMPORT
10 U s p e n s k i p e r e u l o k
2 9 9 6 8 49
TEKHMASHIMPORT
19 T r u b n i k o v s k i p e r e u l o k
2 0 2 48 00
TEKHMASHEKSPORT
12 u l i t s a B o g d a n a
Khmelnitstogo
2 0 6 9 1 14
TEKHNOEKSPORT
18/1 O v e h i n n i k o v s k a y a
naberezhnaya
220 17 82
TEKHNOINTORG
64 Pyatnitskaya
231 26 22
2 9 0 5 0 09
2 3 0 2 4 40
177 40 5 0
2 9 0 10 00
4 3 0 85 5 4
2 5 3 9 4 89
TEKHNOPROMIMPORT
18/1 O v e h i n n i k o v s k a y a
naberezhnaya
2 2 0 12 18
TEKHNOPROMEKSPORT
18/1 O v e h i n n i k o v s k a y a
naberezhnaya
2 2 0 15 23
TEKHSNABEKSPORT
26 Staromonety pereulok
2 3 3 48 4 6
TEKHVNESHTRANS
20 ulitsa O s i p e n k o , k o r p u s 3
2 2 0 19 4 6
TRAKTOROEKSPORT
43 L e s n a y a
2 5 8 59 8 5
2 5 8 18 7 4
TYAZPROMEKSPORT
18/1 O v e h i n n i k o v s k a y a
naberezhnaya
2 2 0 16 10
VNESHPOSYLTORG
5 Marksiskaya
2 7 1 90 12
VNESHTEKHNIKA
6 Starokonyushenny
pereulok
2 8 4 72 41
VNESHTORGIZGAT
1 ulitsa Fadeveya
2 0 1 72 60
VNESHTORGREKLAMA
31 K a k h o v a
3 3 1 83 11
VOSTOKINTORG
32/34 Smolenskaya-Sennaya
2 0 5 60 55
ZARUBEZHGEOLEGİA
19 K a l o s i n p e r e u l o k
2 4 1 15 15
8.9 Dış T i c a r e t
Şlrlcetleri
BIOKARD
15a T e r t y a C h e r e p k o v s k a y a
1 4 9 05 3 3
EKSPORTSAMOTSTEVY
29ulitsa Narodnogo
opolcheniya
1 9 7 5 4 01
ELZA
1 Elektrozavodskaya
3 6 9 3 0 78
KRASNY PROLETARI
15 M a l a y a K a h u z h s k a y a
330 98 82
MIKROHIRURGIA GLAZA
59a Beskudnikovski bulvar
4 8 4 8 1 20
POLET
35a Vorontsovskaya
2 7 4 0 0 13
RENA
142771, Moskovskaya
oblast, P.O. M o s r e n t g e n
3 3 9 6 0 21
SOVKABEL
5 shosse Entuzlastov
3 6 2 9 6 45
VNESHBIO
16/10 ulitsa Mikluho - Maklaya
3 3 0 63 65
ZİL
23 A v t o z a v o d s k a y a
2 7 5 3 3 28
8.10 Y a b a n c ı Firmaların R u s y a ' d a k i
A X E L J O H N S O N AB
13 K u t u z o v s k i p r o s p e k t
2 4 3 3 3 03
2 4 3 14 3 4
AXELSEN INDUSTRIES
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 621
2 5 3 2 6 21
BASF
AKTIENGESELLSCHAFT
7 Bolshoi Gnezdnikovski
preulok
2 0 0 3 1 23
2 0 0 31 27
BAYER AG
1 Mytnaya
2 3 0 0 6 65
BISON
1 Mtnaya
2 3 0 0 6 65
B&M SPEKTRONIK
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naerezhnaya, office 504
2 5 3 25 0 4
BOCHAKO GmbH
12 K r a s n o p r e n s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1407
2 5 3 2 2 60
BOLIDEN ALLIS
12 K r a s n o p r e n s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 901
2 5 3 2 9 70
2 3 0 29 55
2 0 7 59 5 4
BOMINFLOT
4 pereulok Sadovskikh
2 0 9 6 4 31
2 3 0 05 76
BRITISH - SOVIET
C H A M B E R OF C O M M E R C E
12 k r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1904
253 25 54
B U L L S.A.
28 K o n y u s h k o v s k a y a ,
apartment 5
2 5 3 9 7 13
CAMCO LTD.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
2 5 3 13 40
ABDOTT LABORATORIES
(USA)
3 Gruzinski pereulok,
a p a r t m e n t 162
AEG AG
4/17 Pokrovski bulvar,
stroyenie 3
A E R O T R A D E R S PVT, LTD.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1105A
AHLSTROM STROMBERG
4 pereulok Sdovskikh
ALFA-LAVAL
4/17 Pokrovski bulvar
ALKATEL TRADE
INTERNATIONAL
4/17 Pokrovski bulvar
AMK A N L A G E N UND
MASCHINENVERTRIEB
KORFF & CO. GmbH
3/5 T v e r s k a y a , H o t e l
Intourist, No 2013
ANGLO - SOVIET SHIPPING
CO. LTD.
4/1 7 P o k r o v s k i b u l v a r
ANTON
2 5 4 17 74
2 0 8 5 4 13
2 5 5 5 7 51
2 0 9 6 4 17
2 0 7 64 78
2 0 7 99 98
2 0 3 13 23
OHLERT
1 Mytnaya
APV PASILAK
4 pereulobqk Sadovskikh
ARGEVILLE
3 Grunzinski pereulok,
a p a r t m e n t 75
ARGUS TRADING LTD.
4 pereulok Sadovskikh
a p a r t m e n t 12
A S A D A E n g i n e e r i n g SA
49 O k t y a b r s k a y a
ASEA BROWN BOWERY
4/17 Pokrovski bulvar
Temsilcilikleri
2 0 9 28 23
2 5 4 69 2 7
2 0 9 70 71
2 0 9 78 43
2 8 9 30 7 6
2 8 9 32 26
2 8 9 05 10
2 0 7 13 93
2 2 7 14 9 6
C A T E R P I L L A R O V E R S E A S S A.
2 0 7 10 0 7
4/17 Pokrovski bulvar
CAUMON
7 Mantulinskaya
2 5 6 62 27
CHEMIMPEX
1 Mytnaya
2 3 0 08 3 2
CSERASI & CO.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1601
CHILEWICH
9 Kursovoi pereuiok,
apartment 2
CHINAR 3 X P O R T PVT, LTD.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1404B
CHORI CO. LTD.
9 Pushkinskaya
DANIELI
9/23 Etoraya B a u m a n s k a y a
2 6 7 9 8 63
2 6 7 99 36
PAVY C O R P O R A T I O N PLC.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
2 5 3 12 63
2 5 5 6 3 12
DEUTSCHE BABCOCK
A.G.
6 pereuiok Sadovskikh
2 0 9 28 3 7
209 66 78
2 5 3 16 01
203 81 57
2 5 3 21 9 6
2 5 3 21 9 7
2 9 2 48 41
DISA (DANSK INDUSTRI
SYNDIKATA(S)
9/10 prospekt V e r n a d s k o g o
CIFAL
11/13 Trkhprudny
pereuiok
COE & CLERICI S.p.A.
6/9 ş C h e t v e r t y D o b r y n i n s k y
pereuiok
COMĞEF
2 9 9 2 4 16
299 51 54
299 22 72
COMPANHIA MAPA
7 Dobryninskaya
COMPAGNIE GENERALE
DE G E O P H Y S I Q U E
1 Mytnaya
2 3 0 00 22
2 3 0 20 3 4
2 3 0 2 6 63
COMPAGNIE GENERALE
MARITIME
8 Serpukhovsky val,
apartment 201
2 3 2 48 3 5
COVERTA
4/17 Pokrovski bulvar
2 0 7 34 70
CONTROL DATA CORPORATION
12 K r a s n o p r e s n n s k a y a
naberezhnaya, office 2006
2 5 3 8 3 79
telex:
41313311
telefax:
. 253 90 04
COPECHIM TRANDING A.G.
4/17 Pokrovski bulvar,
stroyenie 3, apartment 1
COOPER INDUSTRIES
4 pereuiok Sadovskikh
DAVAL
7 ulitsa Lunacharskogo,
apartment 3
DORNIER
MEDICINTECHNIQUE
4/17 Pokrovski bulvar,
korpus 3
DOW CHEMICAL C O M P A N Y
4/17 Pokrovski bulvar
297 00 74
DRESSER INDUSTRIES
INC.
7 ulitsa Lunacharskogo
2 0 3 00 5 5
203 79 24
2 0 8 5 9 12
2 3 7 69 22
S.A.
1 Mytnaya
131 3 3 93
D U P O N T DE N E M O U R S &
CO. INC.
4/17 Pokrovski bulvar
2 0 7 65 03
EKA
9 Kursovoi pereuiok,
apartment 6
ELDERS AUSTRALIA
83 Leninsk! prospekt,
korpus 5 apartment 490
202
133
133
133
14
57
57
57
41
39
40
19
ELECTROIMPORT
13 T r y o k h p r u d n y p r e u l o k
2 9 9 66 82
ELF AQUITAINE
4 pereuiok Sadovskikh
2 9 9 3 4 05
ENI
12/24 Sadovaya2 0 8 7 6 42
2 0 8 8 7 10
2 0 9 65 20
2 0 3 61 61
Samotechnaya
2 0 3 81 6 6
ENIKO
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
ENKA
12 P e t r o v k a
2 5 3 2 0 66
9 2 8 85 47
ENSO - GUTZEIT
4/1 7 Pokrovski bulvar,
a p a r t m e n t 11
EPIR SU
3 Gruzinski pereulok,
a p a r t m e n t s 7,8
2 9 7 08 95
FLACT
4 pereulok Sadovskikh,
apartment 3
209 37 26
2 5 4 55 35
FMC C O R P O R A T I O N
3 Gruzinski pereulok,
apartment 202
2 5 4 41 19
2 5 3 9 8 03
2 4 6 8 9 06
FRAMATOMME
4 pereulok Sadovskikh,
apartment 4
2 0 9 28 38
FRANCO - SOVIET
C H A M B E R OF
COMMERCE
4/17 Pokrovski bulvar
2 9 7 9 5 20
GALIKA AG
(SWITZERLAND)
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
office 717
2 5 3 2 7 17
GENERAL ELECTRIC
4/17 Pokrovski bulvar
2 0 7 5 9 19
G E R T N E R M. & D. G m b H
2 3 0 10 10
GILDEMEISTER AG (FRG)
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y
naberezhnaya,
o f f i c e 1501
2 5 3 5 9 68
GOLDEN STAR
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya,
office 703a
2 5 3 12 65
GOLODETS(OVERSEAS)LTD.
4 pereulok Sadovskikh
2 9 9 28 8 3
GRICON
1 Mytnaya
2 3 0 08 43
HAKA
9 Kursovoi pereulok
2 0 2 14 41
HS T E C H N I C
3 Krutitski v a l , k o r p u s 2,
b u r e a u 107
276 96 64
HEMAKS
3 Krutitski v a l , k o r p u s 2,
a p a r t m e n t 105
276 97 92
2 7 4 00 05
HENDE
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1809
2 5 3 16 8 3
2 5 3 16 8 4
2 5 3 16 8 5
ESAB AB SWEDEN
35 ulitsa Usacheva
ESP INTERCAR
IPS
5/1 B o l s h a y a S a d o v a y a
E.T.P.M
1 4 Bolshaya
2 0 9 65 61
Dorogomilovskaya
2 4 3 39 48
EURINTRADE
7 ulitsa Lunacharskogo
2 0 2 85 11
EURKO
9 Kutuzovski prospekt
EUROIMPEX
9 Kursovoi pereulok
EUROPE ASSISTANCE
3 Gruzinski pereulok
FATA
7 Dobryninskaya
FEL
7 Dobryninskaya
23 67 18
2 0 2 18 58
2 5 4 69 27
2 3 6 21 33
2 3 6 21 41
2 3 8 99 95
FLAT
11/13 Tryokhprudny pereulok
2 9 9 04 83
FINATEC
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
2 5 3 20 65
FINNPAP, FINNBOARD,
FINNCELL
4/17 Pokrovski bulvar,
stroyenie 4a
2 2 7 00 22
telex :
41 3 9 76 F i b b s s u
telefax:
2 0 0 32 93
F i N N - S T R O I OY
7 Dobryninskaya
2 3 7 12 50
FINNISH-SOVIET CHAMBER
OF COMMERCE
4/17 Pokrovski bulvar
9 2 5 90 01
HOECHST AG
11/13 Tryokhprudny
pereulok
HOLLMING
9 Kursovoi pereulok
H O N E Y W E L L INC.
11/13 Tryokhprudny
pereulok
HOFFMANN-LA ROCHE
LDT.
4 preulok Sadovskikh
IBM
18 u l i t s a B a k h r u s h i n a
2 9 9 82 85
2 0 2 14 41
2 9 9 65 43
209 67 81
2 3 5 66 02
2 3 5 66 12
2 3 5 48 4 4
I.L.M. H A N D E L S K O N T O R
GmbH
6 Serpukhovski val,
apartments 177,178
2 3 6 53 73
ILVA
1 Mytnaya
2 3 0 11 10
I M A T R A N V O I M A OY
4 pereulok Sadovskikh
2 0 9 68
IMPERIAL CHEMICAL
INDUSTRIES
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
253 20
n a b e r e z h n a y a , office 1209
253 27
Telex:
413241 Icimo
telefax:
2 3 0 20
INA C O M M E R C E
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
INFORMATION MOSCOW
45 L e n i n s k i p r o s p e k t
56
56
96
su
44
2 5 3 12 3
135 11 6 4
INFERSOLL - RAND COMPANY
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1101
2 5 3 7 1 51
INDUSTRIEBARATUNGWILKENING
26 ulitsa Pilyugina
132 7 7 4 7
INTERNATIONAL
COMPUTERS LTD.
83 ulitsa V a v i l o v a ,
apartment 5
telex:
telefax:
1 3 4 9 5 49
4 1 3 0 7 4 iclmo su
9 3 8 2 0 16
INTEREXPO
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1335
2 5 3 13 35
INTRACO
(PARIS-KÖLN-MILANO)
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1539
2 5 3 15 3 9
INVESTRONIC HOLLAND
5/1 B o l s h a y a S a d o v a y a ,
Hatel P e k i n g , No. 1103
2 0 0 5 2 19
2 0 9 3 8 23
telex;
telefax:
4 1 3 2 9 7 Inves su
2 0 0 4 2 22
I P A T C O SA
15 P e t r o v k a
923 93 30
ISKRA INDUSTRY
CO. LTD.
4/7 P o k r o v s k i bulvar
2 9 8 5 0 14
ITALIMPEX
1 Mytnaya,
o f f i c e 16
230 06 87
ITALIAN-SOVIET
C H A M B E R OF
COMMERCE
7 ulitsa Vesnina
2 4 1 65 17
ITOMAN CO. LTD.
1 Mytnaya
2 3 7 15 18
iSHIKAWAJIMA - HARIMA
1 Mytnaya
2 3 7 15 18
JAPA SEA
CORPORATION
7 Dobryninskaya
2 3 7 2 3 49
JEC ALSTHOM
4/17 Pokrovski bulvar
2 0 7 70 02
2 0 7 3 2 69
2 0 7 3 3 08
I N D U S T R I E PIRELLI S.P.A
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
2 5 3 25 68
INTER OCEANIC FAKTORS
16 B e z b o z h n y p e r e u l o k
280 87 31
JOHN B R O W N PLC
4/17 Pokrovski bulvar
apartment 27
INTERAGRA
9 Pushkinskaya
2 9 2 30 3 6
telex:
telefax:
4 1 3 4 1 9 J b r w n su
2 3 0 2 3 15
KANEMATSU
CORPORATION
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1508
KAUKOMARKKINAT
4/17 Pokrovski bulvar,
a p a r t m e n t 10
KAWAKAMI TRADING
CO. LTD.
9 Pushkinskaya
K E M I R A OY A N D
O U T O K U M P U OY
7 Dobryninskaya
MANNESMANN AG
14 D o r o g o m i l a v s k a y a
253 24 85
2 0 7 41 4 4
2 9 2 9 4 35
2 3 6 05 19
KLEIN, SCHANZLIN &
BECKER AG
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1502
2 5 3 24 5 6
KLÖCKNER & CO.
4/17 Pokrovski bulvar,
apartment 4
2 0 8 66 69
2 0 9 99 42
2 0 8 66 71
MARCH RICH + C O . AG
3 Kuznetski most
telex:
telefax:
209 66 74
243 07 91
9 2 1 43 65
4 1 3 •988 R i c h su
MARPQSS
11/13 T r y o k h p r u d n y
pereulok
2 3 0 20 2 6
MARUBENI
CORPORATION
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1908
299 60 47
2 9 9 09 3 2
MAYEKAWA KAWASHO
CORPORATION
1 Mytnaya
2 5 3 18 17
M.J. E X P O R T
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 441
2 3 0 01 3 2
KOMATSU
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1503-04
2 5 3 75 50
KRUPP
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1503-04
MENON
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 536
telex:
2 5 3 75 50
telefax:
2 5 3 2 4 41
2 5 3 25 3 6
411432
411446
253 91 83
MERCURY GArMENTS
INDUSTRIES
9 Kursovoi pereulok, office 3
2 0 0 12 9 8
2 0 3 12 12
KYOHO TSUSHO
KAISHA, LTD.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1007
2 5 3 25 8 7
LABTAM LTD.
16 R u b l y o v s k o v s h o s s e
4 1 5 9 8 13
LARSEN
28 K o n y u s h k o v s k a y a
2 5 3 9 2 11
LIEBHARR-HOLDING GmbH
6 pereulok Sadovskikh
2 0 9 6 7 6 79
LITWIN AMCA
INTERNATIONAL
7 BOBRYNİNSKAYA
LURGI GmbH
7 Dobryninskaya
2 3 8 49 22
MAGRA FRANCE
9 Pushkinskaya
2 3 0 23 24
MAN AG
4 pereulok Sadovskikh,
a p a r t m e n t 78
2 9 2 51 42
MERLONI-FINANZIARIA
S.P.A.
6 pereolok Sadovskikh
2 0 9 68 40
MERCEDES-BENZ AG
9/10 prospekt V e r n a d s k o g o
131 3 4 48
METORG
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
2 5 3 12 3 3
MITSUBISHI CORPORATION
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
neberezhnaya
2 5 3 12 78
MITSUI & CO. LTD.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1804
2 5 3 15 9 2
MONSANTO
19 V o l k o v p e r e u l o k
2 5 5 00 01
MONTEDISON
7 Dobryninskaya
2 3 7 26 22
MORIKAWA SHOJI
KAISHA LTD.
7 ulitsa Lunacharskogo
2 0 3 00 41
NATIONAL IRANIAN
STEEL CORPORATION
12 B o l s h a y a S p a s s k a y a
2 8 0 33 60
NATIONAL LEATHER
CLOTH CO.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b r e z h n a y a , office 1547
2 5 3 17 78
N E S T E OY
4/17 Pokrovski bulvar
2 0 7 7 4 73
NIDERA ARGENTINA
7 Dobryninskaya
S.A.
2 3 8 91 4 6
NISSO BOEKI CO. LTD.
8 ulitsa Gilyarovskogo
28 48 3 8
NISSHO IWAI CORPORATION
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a ,
naberezhnaya,office 908
OCCIDENTAL
PETROLEUM
CORPORATION
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1409
2 3 0 2 6 41
O L I V I E R S.A. ( F R A N C E )
6 pereulok Sadovskikh,
apartment 5
2 0 9 67 05
OLIVETTI
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 904
253 83 47
OMC OVERSEAS
MARKETING
CORPORATION LTD.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
2 5 3 17 01
OMF AG
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
nabereznaya
2 5 3 14 8 0
OTTO WOLFF AG
2 5 3 14 40
7 Dobryninskaya
2 3 7 12 3 6
NICHIMEN CORPORATION
12 K r a s n o r e s n e n s k a y a ,
office 1609
2 5 3 19 15
2 5 1 89 50
NOVASIDER
11/13 Tryokhprudny
preulok
OWEG GmbH
36 Tverskaya
PARTEK AND
HUHTAMAKI
2 9 9 09 3 2
2 9 9 09 3 6
1 Mytnaya
2 3 0 02 88
NOWEA
25v Pervy
preulok
2 5 6 73 95
NOWERA
7 Dobryninskaya
2 3 0 28 10
NOKTA & KONE
11/7 Chisty pereulok
2 0 1 3 0 81
telex:
telefax:
437
430
413005
(7095) 200
O D E B R E C H T C.A.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1704A
OILFIELD TECHNOLOGY
INTERNATIONAL, INC.
5/1 B o l s h a y a S a d o v a y a ,
Hotel Peking, Nos. 4 0 1 , 402
N.V.
4/17 Pokrovski bulvar
Krasnopresneski
NUTECH TRADING LTD.
41 p r o s p e k t V e r n a d s k o g o ,
apartments 501-512
PEJA HOLDING
62
87
Ntl
22
80
73
SU
42
2 5 3 70 71
2 0 0 12 61
PB-TECHNIC
12 L e v o b e r e z h n a y a
PHIBRO ENERGY INC.
4/17 Pokrovski bulvar,
apartment 22
PHILIPS
1 Mytnaya
2 9 7 5 8 13
4 5 8 6 5 72
207 87 34
2 3 0 03 54
PHOENIX OVERSEAS
PRIVATE LTD.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1450
PROCORDIA AB
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 903
2 5 3 29 80
PROGRAMMA 2000 S.R.L.
15/25 pereulok SivtsevV r a z h e k , a p a r t m e n 123
241 32 90
PROGRESS TRADING
CO. LTD.
1 Mytnaya
2 3 0 10 75
2 5 3 13 19
2 5 3 10 8 1
2 5 3 13 5 9
SHELDON TRADING CO.
12 K r a s n o r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
2 5 3 12 09
2 3 6 21 35
SHELL INTERNATIONAL
PETROLEUM CO. LTD.
7 Dobryninskaya
2 3 7 85 37
2 3 7 71 8 6
2 3 7 68 42
SHIMADZU
8 Smolenskaya ploschad,
H o t e l B e l g r a d e , No 1 8 0 5
2 4 8 2 4 63
SIBA-GEIGY AG
4/17 Pokrovski bulvar
2 0 7 70 58
SIDVIM
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 926
2 5 3 29 2 6
2 0 2 03 60
SIEMENS AG
1 Mytnaya
230 07 32
2 9 9 21 16
SIFAL
11/13 Tryokhprudny
pereulok
PUOLIMATKA
7 Dobryninskaya
2 3 0 13 88
Q U E S T AUTOIVIATiC PLC
7 Dobryninskaya
RANK XEROX LTD.
6/9 C h e t v e r t y D o b r y n i n s k i
pereulok
PEPOLA
6 Pereulok Sadovskikh
RAUTARUUKKI
4/17 Pakrovski bulvar,
apartment 8
RENAULT
7 ulitsa Lunacharskogo,
a p a r t m e n t 12
2 0 9 28 17
2 9 7 11 76
REST-ITAL
4 Pereulok Sadovskik
ROLLS-ROYCE PLC.
4 pereulok Sadovskikh
SAGMAR
14 S r e d n y a y a
Pereyaslavskaya
2 0 9 65 20
2 9 9 2 4 16
2 9 9 51 5 4
2 9 9 22 7 2
SNIA BPD
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1402
2 5 3 21 79
2 5 3 21 8 0
SOCOMEXT
7/4 k u t u z o v s k i p r o s p e k t
2 4 3 73 8 5
SODECO
7/4 K u t u z o v s k i p r o s p e k t ,
a p a r t m e n t 149
2 4 3 15 5 4
SOFRACOP
4/1 7 p a k r o v s k i b u l v a r
2 0 8 9 7 14
SOFRAPLAST
6 Vtoroi Nagatinski proyezd
111 71 10
SOGECRED
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya,
Office 1401 - 1403
2 5 3 21 79
SOGO & CIE FRANCE
22/14 Smolenski bulvar
2 4 8 7 9 70
2 5 3 2 4 60
SORICE
15/13 Petrovka,
9 2 3 9 5 49
SCHENCK
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1502
2 5 3 2 4 58
SOVENZ
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 17025
2 5 3 13 5 3
SCHMITTER GmbH
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naerezhnaa, office 1207
2 5 3 12 0 7
SALZGITTER AG
6/9 C h e t v e r t y D o b r y n i n s k i
pereulok
9 7 1 17 26
2 3 7 70 35
SANDOS AG
6 ulitsa Lunacharskogo
SANDVIK AB
6 peeulok Sadovskikh
SATRA CORPORATION
11/13 Tryokhprudny
pereulok
SEIBU INTERNATIONAL
TRADING LTD.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
SCHEISS AG
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1502
2 0 3 10 43
2 0 9 65 15
2 9 9 91 69
2 5 3 12 5 5
SOVHISPAN JOINT
SOVIET - SPANISH
FOREIGN TRADE SOCIETY
7/1 u l l i t s a C h a i k o v s k o g o
THYSSEN AG
7 ULİTSA LUNACHARS­
KOGO,
2 0 3 19 3 8
TOKYO BOEKI LTD.
4/17 Pokrovski bulvar
2 9 8 3 5 91
TOMEN CORPORATION
12 K r a s n o p r e s n n s k a y a
naberezhnaya, office 1309
2 5 3 21 5 4
9 3 6 20 04
TOYOTA.TSUSHO
CORPORATION
1 Mytnaya
2 3 0 09 4 3
2 0 2 17 17
T R A C O S A S.A.
6/9 C h e t v e r t y D o b r y n i n s k i
pereuiok
2 3 7 60 65
S U O M I T O M O CO.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
n a b e r e z h n a y a , office 1205
253 20 30
TRANSNAUTIC
6 pereuiok Sadovskikh,
apartment 3
2 0 9 6 7 16
TABANI CORPORATION
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
253 24 79
2 5 3 2 4 62
UIT-YHTYMA
1 Mytnaya
2 3 0 0 4 65
UNI-EXPORT
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1417
2 5 5 6 6 09
UNIMEG
4 Krymski val
2 3 8 71 4 9
SPIE
2 0 5 2 0 08
BATIGNOLLES
1 Mytnaya
STOELK
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
STOCKMANN
14 u l i t s a P i l y u g i n a
SULZERBROTHERS
9 Kursovoi pereuiok,
office 4
TAIRIKU TRADING CO. LTD.
1 Mytnaya
TAMKO
25/8 Kotelnicheskaya
naberezhnaya
2 3 0 0 7 76
2 5 3 15 5 7
2 3 7 20 6 0
2 7 2 58 9 7
TAMPELLA - METRA
7 ulitsa Lunacharskogo
apartment 2
2 0 3 16 0 2
2 0 3 15 0 2
TECHNIP
4 pereuiok Sadovskikh
2 0 9 28 3 9
TECHNISCHE BERATUNG
SCHITTKO GmbH
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
2 5 3 12 2 6
THERMAX PRIVATE LTD.
1 Mytnaya
2 3 0 0 2 76
THOMSON CSF
4/17 Pokrovski bulvar,
stroyenie 3, apartment 6
VAKO KOEKI
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1807
telex:
telefax:
VALIO
2 4 3 40 28
253
413347
253
253
16 7 6
VAKO
95 00
95 00
2 3 0 28 10
7 D o b r y n i n s k a y a , o f f i c e 14
T E T R A PAK
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
2 5 3 10 8 6
n a b e r e z h n a y a , o f f i c e 5 0 2 ( 0 9 5 ) 2 5 3 98 9 8
telefax:
THOMESTO
1 Mytnaya, apartments
19,20
US-USSR TRADE AND
ECONOMIC COUNCIL, INC.
3 naberezhnaya Tarasa
Shevchenko
2 3 0 03 78
2 0 8 9 7 16
2 0 8 9 7 17
VALMET
4/17 Poktovski bulvar,
a p a r t m e n t 11
2 9 7 08 95
2 9 7 11 7 6
VARIOLINA OCTOPUS
17 s h o s s e F r e z e r
170 31 01
V.E.K. LTD.
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1701
2 5 3 28 42
VOEST ALPINE AG
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya, office 1107
2 5 3 14 78
VOTTELER
12 K r a s n o p r e s n e n s k a y a
naberezhnaya
WESOTRA
2 5 3 17 11
GmbH
7 ulitsa Lunacharskogo,
apatment 6
2 0 3 5 7 30
WORLD TRADE
CONSULT
CORPORATION
7 Dobryninskaya
2 3 8 91 4 6
YEIWA-TRADING
1 M y t n a y a second floor
YOKOHAMA
2 3 7 20 40
TRADING
CORP. LTD.
1 Mytnaya
telex:
418060
telefax:
ZEIDEL
2 3 7 16 28
2 3 0 25 88
MEDICiN
12Kasnopresnenskaya
naberezhnaya
2 5 3 10 17
8.11= R u s y a ' d a Y a b a n c ı l a r ı n O r t a k O l a r a k K a t ı l d ı ğ ı Y a t ı r ı m l a r v e F a a l i y e t l e r i
ARENDMASH
AEKOSERVICE
Sovyet-Finlandiya
O.Y.
Sovyet-Japon O.Y.
125130 26/21 Ulitsa 201-İ
150 98 86
Mekina ve Ekipman Kiralama
Airport Sheremetyevo 2
5 7 8 9 1 93
Havaalanının Free-Shop
Hizmetleri
5 7 8 31 87
ARLEKİNO
Sovyet-İtalyan
O.Y.
AGRIKA
1 2 3 3 7 6 15 D r u z h i n n i k o v k a y a
2 0 5 70 88
S o v y e t - P o l o n y a O.Y.
İtalyan Restoranı Açma Konusunda
1 1 7 3 2 1 , 28 P r o f s o y u z n a y a
3 3 8 72 88
Tarım Ürünleri İşlenmesi
3 3 8 40 55
AS
ve Unlu Mamuller
Sovyet - Fransız O.Y.
101000 2 chıstopdurny bulvar
AGROENGINEERING
apartment 2
9 2 3 3 2 23
Rus ve Y a b a n c ı Uyrukluların
Ulaşımı ve Diğer Hizmetler
Sovyet-Fransız-Kana
O.Y.
123557 8 Bolshoi Tishinski
2 5 4 8 8 42
Perevlok
2 5 4 00 70
Hayvani rünlerin İşlenmesi
ASK
S o v y e t - A m e r i k a n O.Y.
ACTAIR
1 1 9 1 2 1 17 S m o l e n s k i b u l v a r
2 4 4 00 42
Sinemacılık Konusunda Üretim
2 4 4 02 61
İthalat-İhracat, Reklamcılık Faaliyeti
Sovyet-Fransız
O.Y.
1 1785 8 4 / 3 2 P r o f s o y o z n a y a
3 3 3 3 1 45
H a l ı c ı l ı k İle İ l g i l i A r a ş t ı r m a v e
Gelişmeler
ASPEKT
Sovyet-İngiliz
O.Y.
AMSOINVEST
1 1 9 0 3 4 25 u l i t s a Pyleyeva
2 5 1 22 06
Kültür Merkezleri Kurma
ASTO
Sovyet - A m e r i k a n O.Y.
2 3 8 59 14
1 1 7 0 4 9 18 M y t n a y a
238 54 96
Çeşitli İthalatçı ve İhracatçılar
2 3 8 5 4 85
Hizmet Vermek
S o v y e t - İ t a l y a n - A l m a n O.Y.
121019, 8 ulitsa Marksa İ
2 0 2 8 6 26
BORDIGA SOYUZ
Engelsa
2 0 3 5 4 30
Sovyet - İtalyan O.Y.
A r a b a K i r a l a m a ve Diğer H i z m e t l e r
AVTO-SAN
Sovyet-Japon
109028 - 8 Prodkoloklny
9 2 4 42 92
perevlok stroyenie 2
9 2 5 1 1 93
Telefonla Haberleşme
Hizmetleri
O.Y.
129010 29 G r o k h o l s k i
Prevlok
BURDA - MODEN
2 8 0 44 44
Taksi H i z m e t l e r i , Nissan Satıcısı
Sovyet - A l m a n O.Y.
103031
Pushechnnaya
Çeşitli Yayınların Dağıtım
2 5 5 67 40
2 3 0 28 15
AEKOFERST
S o v y e t - İ r l a n d a O.Y.
Airport Sheremetyevo 2
Havaalanının
Hizmetleri
DEMOS
5 7 8 5 7 49
Sovyet - İsviçre O.Y.
5 7 8 91 16
T ü k e t i m m a d d e l e r i ve h a b e r l e ş m e
Free-Shop
1 0 7 0 8 2 13 M o s f i l m o v s k a y a
cihazlarının satışı
1 4 3 48 92
INKOMPEKS
DIALOG
S o v y e t - A m e r i k a n O.Y.
3 2 9 43 33
Sovyet - Finlandiya - Alman O.Y.
1 0 7 0 8 2 13 S p a r t a k o u s y a
3 2 9 47 00
1 13556, 33 K r i v o r o z h s k a y a
1 13 20 25
telefax:
3 1 0 70 16
B i l g i s a y a r Ü r e t i m i ve Satışı
Bilgisayar Üretimi ve P e r s o n e l
Eğitimi
ENEVER
S o v y e t - Y u n a n O.Y.
INPRIBOR
101100, 5 Patapouski
perevlok stroyenie 3
9 2 7 55 06
Sovyet - Avusturya O.Y.
Y ü k s e k Güç Santralleri Kurmak
1 1 7 4 5 4 , la u l i t s a K o s t o y a n t s a
ES-EI-VI
İ n ş a a t ı , Reklamcılık ve
4 2 3 09 75
Danışman Hizmetleri, Depo
ENTERTAINMENT
Ticari Faaliyet.
S o v y e t - A m e r i k a n O.Y.
1 29090, 1 6 Olimpuski
prospekt
2 8 8 14 22
INTERFACE
Tur Organizasyon
Sovyet - Polonya O.Y.
FORMOST
Bilgisayar araştırması
123557, 9 ulitsa Kalimashkina
PROGRESS
2 5 3 3 4 53
S o v y e t - K a n a d a O.Y.
INTERFERMA
1 0 7 0 6 6 , 20 ulitsa Karla
Marksa, stroyenie 8
2 6 1 35 30
Sovyet - A l m a n O . Y .
1 0 3 0 0 1 , 5/1 B o l s h a y a
2 0 0 5 2 18
2 0 0 52 01
HAlTEKSTROl
1 19034, 2 Vtroi
Zachatyevski
INTERKVADRO
pereuiok,
s t r o y e i n e 13
2 9 0 01 22
Sovyet - Fransız - İtalyan O.Y.
125130, 4 Vtoroi Navopod-
İnşaat ve Tamir Mazlemeleri
INFA - OTEL
moskovny pereuiok
1 5 9 01 4 7
Komputer Teknoloji üretim
150 92 01
S o v y e t - Finladiya O.Y.
103012, 3 Rozhdestvenka
9 2 8 91 69
İNTERMED
Sovyet - A l m a n O.Y.
İşadamlarına Oteller.
1 2 9 0 1 0 , 5/1 B o l s h a y a
INFOKOM
Kolkhoznaya ploshchad
928 57 57
S o v y e t - F i n l a n d i y a O.Y.
Dişçilik Malzemeleri
9 2 5 24 82
1 0 3 0 0 9 , 4 Kuznetski Most
9 2 5 12 35
Haberleşme Sistemleri
9 2 5 40 93
Sadovaya
INTERMEDBIO
INFORMPRAVO
Sovyet - A m e r i k a n O.Y.
Sovyet - Amerikan - İsviçre -
1 1 7 5 7 1 , 156 L e n i n s k i
Finlandiya
O.Y.
prospekt
4 3 3 11 6 6
4 3 4 10 20
1 17330, 10/32 ulitsa
143 67 70
Tıbbi cihazlar, k o m p u t e r ve
Druzhby
143 17 95
danışmanlık hizmeti
Yabancı Firmalara
Hizmetleri
Danışmanlık
INTERMEDSERVIS
Sovyet - Macar - İtalyan O.Y.
103009, 3 Tverskaya, Hotel
Intourist, Nos. 20-30, 20-31
203 94 96
INTERMICRO
KCONSTORTIUM
S o v y e t - A v u s t u r y a O.Y.
Sovyet - İngiliz - Y u g o s l a v
107066, 39 Nizhnyaya
121069, 27 ulitsa K a c h a l o v a
Krasnoselskaya
2 6 1 0 4 47
O.Y.
2 0 2 5 6 11
Spor klüpleri ve k o m p l e k s l e r i n ş a e t m e k
Yayın sistemleri,
haberleşme
sistemleri
LEKSIKA
SOvyet - Suriye O.Y.
INTERPROYEKT
1 0 3 0 5 5 , 1/13
S o v y e t - İ t a l y a n O.Y.
Tikhvinskaya
stroyenie 2
2 5 8 97 38
103055, 58 Novoslobodskaya
2 5 8 97 00
Yayıncılık, Matbaacılık ve
Mühendislik Hizmetleri
2 5 8 3 7 35
Bilgisayar
9 7 2 68 46
INTERSCRAPT
LİKO - RADUGA
S o v y e t - A m e r i k a n O.Y.
Sovyet - J a p o n O.Y.
1 2 5 0 8 0 , 10 u l i t s a A l a b y a n a ,
apatment 347
198 61 3 8
125047, 46a ulitsa Gorkogo
251 50 52
Otel İnşaatı
251 59 94
G e m i c i l i k ile ilgili çalışmalar
MANAGER - SERVİS
INTERYUNIŞ
Sovyet - Danimarka O.Y.
Sovyet - A v u s t u r y a O.Y.
119146, 30 F r u n z e n s k a y a
1 0 1 0 0 0 , P.B. 5 8 3 , 24 ulitsa
naberezhnaya
K i r o v a , s t r o y e n i e 3-4
S o n T e k n o l o j i İle E ğ i t i m V e r m e k
telefax:
2 4 2 89 27
923 56 04
T e k n o l o j i k g e l i ş m e m e r k e z i v e k o p ü t e r ür.
MEDİALINK
Sovyet - Finlandiya O.Y.
İRİS
1 17602, 3 ulitsa Pelshe
Sovyet - Fransız O.Y.
Reklamcılık
4 3 7 52 80
Faaliyetleri
1 2 7 4 8 6 , 5 9 b B s k u d n o v s k i b u l v a r 4 8 5 32 87
Otel İnşaatı
MENONSOVPOLIGRAPH
Sovyet - Hindistan O.Y.
ISKUSSTVO I ELEKTRONİKA
S o v y e t A m e r i k a O.Y.
105483, 5a Nikitinskaya
109 6 2 4 7
103006, 14/12 Sadovaya - Triumfalnaya
1 6 5 02 65
Matbaacılık, Haberleşme ve
Reklamcılık Malzemesi
Dinleme ve kayıt cihazları
MEZHNÜMISMATIKA
KNIGA
PRINTSHOP
Sovyet - A l m a n O.Y.
Sovyet K a n a d a O.Y.
125047, 50 ulitsa Gorkogo
2 5 1 12 10
Çeşitli matbaacılık işleri
2 5 1 12 15
103009,9 Pushinskaya
2 9 2 01 7 7
P a r a b a s ı m ı ile ilgMi i ş l e r
2 9 2 0 4 62
MIRBIS
KOMTEK
Sovyet - Singapur
S o v y e t - İtalyan O.Y.
O.Y.
1 1 3 0 5 4 , 28 S t r e m y a n n y
1 2 1 0 1 9 , 23 p r o s p e k t
2 0 2 7 6 71
pereulok, korpus 3
Kalinina
202 82 82
Dış T i c a r e t d a n ı ş m a n l ı k h i z m e t l e r i
Bilgisayar Üretimi
2 3 7 9 2 20
PARALLEL
MODUS - VIVENDI
Sovyet - İngiliz O.Y.
Sovyet - İtalyan haber ajansı
103109,5 ulitsa
2 2 9 05 02
123432, 1 Karamyshevskaya
naberezhnaya
Granovskogo
9 4 6 28 3 7
Çeşitli yayınlar
PEKİN V MOSKVE
Sovyet - Çin O.Y.
MOSBUDPROYEKT
Sovyet - Polonya - İsviçre O.Y.
1 0 3 0 0 1 , 1/7 B o l s h a y a
125445, 34 a Smolnaya
4 5 9 83 38
Sadovaya
Restorasyon ve inşaat işleri
2 5 0 8 7 27
Çin Restoranları Açılması
MOSKOVSKAYA
2 0 9 18 15
PERESTROİKA
YARMARKA
S o v y e t - A l m a n O.Y.
Sovyet - Amerikan O.Y?
107113, 1 Sokolnicheski val,
1 0 3 1 0 4 , 15b M a l a y a B r o n n a y a
pavilion No. 4
2 6 8 01 03
Fuarlar Düzenleme
2 6 8 76 05
İnşaat ve r e s t o r a s y o n
2 9 9 31 7 7
hizmetleri
POLSIB
Sovyet - Polonya O.Y.
MOSKVA - MACDONALDS
S o v y e t - K a n a d a O.Y.
1 11397, 23a Tretya
1 0 3 1 0 4 , 29 B o l s h a y a
Vladimirskaya
Bronnaya
2 9 9 18 11
3 0 4 79 8 4
Kompüter sistemleri
oluşturulması
Restoran Zinciri kurulması
3 0 4 79 33
MOSKVA SERVİCE X
PPS - AGRO
Sovyet - Finlandiya - Alman O.Y.
Sovyet - Bulgar O.Y.
1 1 7 0 4 9 , 18 M y t n a y a
2 3 8 66 3 4
123557, 8 Bolshoı Tishinski
2 3 8 51 63
pereulok
B a d a n a ve H a v a l a n d ı r m a
Hizmetleri
2 2 7 26 88
H a b e r l e ş m e ve k o m p ü t e r
sistemleri üretimi ve i h r a c a t ı
NEPTUNE
PRIMA
S o v y e t - İsveç O.Y.
121069, 27 ulitsa Kachalova
2 0 3 45 51
Sovyet - İtalyan O.Y.
Deniz ürünleri yakalama işleri
1 0 7 0 0 5 , 22 P l e t e s h k o v s k i
ile ilgili t e s i s l e r
prospekt
2 6 1 2 6 75
Mühendislik, restorasyon
NEW
hizmetleri
INFORMATION
TECHNOLOGY
SADKO
(SP-NIT)
Sovyet - İsveç O.Y.
S o v y e t - Bulgar - Polonya O.Y.
119517.13 Nezhinskaya
4 4 2 3 4 44
121248,9 Kutuzovski prospekt
2 4 5 60 15
2 4 2 75 01
ORBOTEK
Gıda maddesi ve h e d i y e l i k e ş y a satışı
S o v y e t - A l m a n O.Y.
1 2 5 0 4 7 , 21 C h e t v e r t a y a
SANA
Tverskaya - Yamskaya,
2 5 1 91 51
Sovyet - Fransız O.Y.
H a b e r l e ş m e a r a ç l a r ı n ı n t e m i n ve garantisi
105203,70 Nizhnyaya
ile ilgili h i z m e t l e r
Tıbbi Cihazların Satışı
stroyenie 3
464 46 54
Pervomaiskaya
SB,
ENGINEERING
SOVAMINKO
Sovyet - İsviçre O.Y.
Sovyet - A m e r i k a n O.Y.
1 03001,3 ulitsa Adama
Mitskevicha
1 0 3 0 0 9 , 1 1/4 u l i t s a
2 0 9 70 90
M a ğ a z a l a r ve sanayi binaları
için mühendislik
Gertsena, stroyenie 2
9 2 3 55 81
Matbaacılık
hizmeti
SOVAMTEST
SHANS
S o v y e t - A m e r i k a n O.Y.
Sovyet , A l m a n O.Y.
1 13186, 24 N a g o r n a y a
127018,23a ulitsa
korpus 9
Obraztsova
2 1 9 88 3 7
Bilgisayar teknolojisi
2 1 9 88 38
1 2 7 6 6 77
D i a g o n a s t i k ve t e k n o l o j i k g e l i ş m e l e r
SOVELANAROMA
SHEROTEL
Sovyet - A m e r i k a n O.Y.
S o v y e t - Fransız Belçika O.Y.
K-340, aeroport
1 0 7 1 4 0 , 17 V e r k h n y a y a
5 7 8 40 8 7
Krasnolselskaya
Sheremetyevo - 2
Gıda katkı maddeleri üretim
SIGMA - TRADE
SOVENTEKSTİL
S o v y e t - A l m a n - İran O.Y.
Sovyet - Macar O.Y.
1 0 3 0 5 1 , 2/18
Linii, Hotel
Petrovskiye
Budapesht
9 2 8 66 65
1 29226,4 proyezd
1 8 0 10 02
Serebryakova
1 8 9 05 01
Toketim maddeleri satışı
Yün olmayan tekstil üretimi
SINION
SOVFAINHEMI
S o v y e t - İtalyan O.Y.
1 0 5 3 1 8 , 15 u l i t s a I b r a g i m o v a
2 6 4 9 1 43
S o v y e t - A l m a n O.Y.
3 6 6 43 47
Bilimsel Araştırma
125438,6 Chetverty
Likhachevski pereuiok
1 5 4 70 91
Kimyasal madde satışları
1 5 4 9 9 01
SCANTECH
S o v y e t - K a n a d a - A m e r i k a n O.Y.
SOVKUWAIT
1 19034, 5a pereuiok
S o v y e t - Kuveyt O.Y.
N.A o s t r o v s k o g o
2 0 1 79 16
Y a b a n c ı Dil Ö ğ r e t i m M e r k e z i
SLAVINFORM
ENGINEERING
1 1 3 4 0 5 , 145 V a r s h a v s k o y e
shosse, korpu 1
3 8 7 40 2 4
Madencilik tahta işleme
3 8 6 54 22
mühendislik
hizmetleri
S o v y e t - A l m a n O.Y.
105203,5
Dvenadtsataya
Parkovaya
SOVPOLIYUPLAST
4 6 3 00 72
T e r c ü m e B ü r o s u ve s e m i n e r o r g a n i z a s y o n u
Sovyet - Yugoslav O.Y.
109028,4
Podkoyevski
pereuiok
SOFRAPLAST
2 9 7 5 0 18
Polimer tüketim maddeleri ü r e t i m ve satışı
Sovyet - Fransız O.Y.
1 15487,6 Vtoroi Nagatinski
proyezd
çeşitli plastik ürünleri
ithalatı ve ihracatı
SOVTRANSERVICE
11 88 8 6
1 1 1 7 1 10
Sovyet - L i h t e n ş t a y n O.Y.
119361,15a
Bolshaya
Ochakovskaya
Uluslararası Kargo Taşımacılığı
4 3 0 78 6 7
SOYUZFORINJEST
VNESKONSULT
Sovyet - Avusturya - İsveç-
Sovyet - Finlandiya O.Y.
U m m a n - Bae O.Y
prospekt Mira, VDNKh
181 3 3 06
1 13054, 4/6 Treti
Mühendislik hizmeti
181 42 9 4
Monetchikovski
pereulok,
2 3 3 87 87
2 3 0 8 7 35
stroyenie 1
Orman Ürünleri
VOSTOK - ZAPAD - PLANERNAYA
Sovyet - İsveç O.Y.
İşleme
2 3 3 89 12
Hizmetleri ve
Moskovskaya oblast
Tüketim Maddeleri üretimi
B i n i c i l i k e ğ i t i m i ve at s a t ı ş l a r ı
STANKOVENDT
VSYA MOSKVA
Sovyet - A l m a n O.Y.
(ALL MOSCOW)
127018.5 Suschovski val
Çeşitli Yeraltı Makine
2 8 9 23 82
Sovyet - A m e r i k a n O.Y.
101854,8 Chıstoprudny bulvar
Parçaları
5 7 2 68 9 4
921 07 35
Yayıncılık ve ticari f a a l i y e t l e r
STARY ZAMOK
Sovyet - A m e r i k a n O.Y.
YUNIKOM
Moskovskaya oblast, gorod
Sovyet - Avusturya O.Y.
K r a s n o g o r k s , 12 P o h t o v a y a
T ü k e t i m M a d d e l e r i ve Gıda
5 6 2 24 24
1 17445, 82 prospekt
5 6 2 90 30
Vernadskogo
Bilgisayar üretimi
Maddeleri Üretimi
TEDA
Sovyet - Y u g o s l a v O.Y.
1 0 3 0 0 9 , M o s k v a , p.b. 324
2 9 0 50 61
Bilgisayar Sistemleri
TEKHNiKORD
Sovyet - Fransız O.Y.
Moskovskaya oblast. gorod
Lyubertski, 259 Oktyrabski
prospekt
5 5 4 61 46
Termal Gaz Borusu
5 5 4 70 88
TISZA
Sovyet - Macar O.Y.
1 1 7 1 3 1 , 33 p r o s p e k t
131 57 46
Vernadskogo
Reklamcılık
Hizmetleri
VNESHIBERIKA
Sovyet
- İspanyo
O.Y.
125047, 1 ulitsa Fadeveya
Sanayi Atıkları İhracatı
100 52 05
4 3 3 2 4 95
8.12.
Lokantalar
Moskova'daki tüm lokantalarda gündüzden rezervayon yaptırmak mecburidir. Rezervasyon­
suz hiçbir lokantaya girmek mümkün değildir.
RUS MUTFAĞI
Aist
Ruble ve Kredi kartı
M a l a y a B r o n n a y a 1/8, T e l . 291 - 1 4 0 3
Arbat
Ruble
P r o s p e k t K a l i n i n a 2 9 , T e l . 291 - 1 4 0 3
Atrıum
R u b l e ve Döviz
Leninsky Prospekt 4 4 , T e l . 137 - 3008
Cafe Margarita
Ruble
Malaya Bronnaya 28, Tel. 299-6539
Dom na Tverskoi
Ruble
Ulitsa Gotvalda 12, Tel. 251-8419
Glazur
K r e d i Kartı
Smolensky Boulevard 12, T e l . 248-4438
K r o p o t k i n s k a y a 36 Kredi kartı
Ulitsa Kropotkinskaya 36, T E . 201 - 7500
Natsionalini
Ruble ve Döviz
Ulitsa Gorgoko 1 , Tel 203 - 5595
Praga
Razgulyai
R u b l e ve D ö v i z
Arbat 2, Tel. 290-6171
Döviz
Ulitsa Spartakovskaya 1 1 , Tel. 267-7613
Ruslan
Ruble
Varotsovkaya 32/36, Tel. 272-0632
Russkaya İzba
R u b l e ve K r e d i K a r t ı
Archangel yakınnmdaki llyinskoye koyu, Tel. 561-4244
Skazka
Ö n c e d e n anlaşma olmadığı takdirde Kredi kartı
Tovarishchevsky Pereulok 1, T l . 271 - 0998
Slavansky Bazaar
Ruble ve Döviz
U l i t s a O k t y a b r y a 1 3 , t e l . 921 - 1 8 7 2
Sorok Cheterie
Ruble
L e n i n g r a d s k o y e S h o s s e 4 4 , T e l . 159 - 9 9 5 1
Stoleshniki Cafe
Ruble
S t o l e s h n i k i P e r e u l o k 8, T e l . 2 9 9 - 2 0 5 0
Strastnoi 7
K r e d i kartı
S t o l e s h n i k i B o u l e v a r d 7, T e l . 2 9 9 - 0 4 9 8
T a g a n k a Bar
R u b l e ve D ö v i z
V. Radishchevskaya 15, T e l . 272 - 4351
T a g a n k a Cafe
Stoleshniki Boulevard 7
Chkalov Street 76. T e l . 229 - 0241
Tsntraini
Ruble
Chalkov Stareet 76, Tel. 272 - 7320
T h e Writer's Union Döviz
Ulitsa Vqrovskogo 52, T e l . 291-2169
U Margarıty
R u b l e ve K r e d i Kartı
U l i t s a R y l e y e v a 9, T e l . 2 9 1 - 6 0 6 3
Vareniki
Ruble
U l i t s a P a l i a s h v i l i ve S k a t e r n y P e r e u l o k ' u n k ö ş e s i
Aragvi
R u b l e ve D ö v i z
Ulitsa GQrkogo6, T e l . 229-3762
Farkhad
Ruble
Guria
Bolshaya Marfinskaya 4, Tel. 218 - 4136
Ruble
Moosh
Komsomolski Prospekt7, Tel. 246-0378
Ruble
Sayat Nova
Ulitsa Oktyabrskaya 2/4, T e l . 284-3670
U Prosmani
Ruble
Ulitsa Yasnagorskaya 17, korpus 1 , T e l . 426-8511
Y e m e k : Ruble İçki: Döviz
Novodyevichy Proyezd 4, Tel. 247-1926
Victoria aka Hard Rock Cafe
R u b l e ve K r e d i Kartı
Zelyoni Theater, Gorky Park, Tel. 237-0709
ORTA ASYA
Özbekistan
MUTFAĞI
R u b l e ve D ö v i z
Ulitsa Neglinnaya 29, T e l . 924-6053
Yakimanka
R u b l e ve K r e d i Kartı
Bolshaya Polyanka, 2/10, Stroyenie 1 , T e l . 238-8888
A V R U P A VE A M E R İ K A N
Artecchino
MUTFAKLARI
Ö n c e d e n a n l a ş m a o l m a d ı ğ ı T a k d i r d e k r e d i Kartı
Druzhinnikkovskaya Ulitsa 15, T e l . 205 - 7088
El R i n c o n E s p a n o l D ö v i z
H a l e t M o s k v a , P r o s p e k t M a r k s a 7, T e l . 2 9 2 - 2 8 9 3
Lasagne
Döviz
U l i t s a P y a t n i s k a y a 4 0 , T e l . 231 - 1 0 8 5
Savoy
K r e d i Kartı
R o z h d e s t v e n k a 3, T e l . 9 2 8 - 0 4 0 5
Stanislavskogo 2
R u b l e v e K r e d i Kartı
U l i t s a S t a n i s l a v s k o g o 2 , T e l . 291 - 8 6 8 9
Tren - Mos
R u b l e v e K r e d i Kartı
Komsomolski Prospekt 2 1 . Tel. 245-1216
ASYA MUTFAĞI
Delhi
R u b l e v e K r e d i Kartı
Ulitsa Krasnaya Presnaya 23,b
Döviz Kısmı: T e l . 255 - 0492
Ruble Kısmı: Tel. 252-1766
Kuilong
R u b l e v e K r e d i Kartı
l i t o v s k i B o u l e v a r d 7, T e l . 4 2 5 - 1 1 1 1
Manila
Filipin Y e m e k l e r i : Kredi Kartı Rus Y e m e k l e r i : R u b l e
V a v i l o v a 8 1 , T e l . 132 - 0 0 5 5
Mei - Hua
R u b l e v e K r e d i Kartı
Ulitsa Rusakovskaya 2 / 1 , Stroyenie T e l . 2 6 4 - 9 5 7 4
Peking
R u b l e v e K r e d i Kartı
U l i t s a B . S a d o v a y a 1/2, T e l . 2 0 9 - 1865
Sakura
Döviz
M e z h d u n a r o d n a y a Hotel K r a s n o p r e s n e n k a y a N a b . 1 2 ,
Tel. 264 - 2894
Zarya Vostoka
Ruble
Ulitsa Dvadsaki Shesti Bakinskikh Komisarov 4,
Korpus 2 T e l . 433 - 2201
YENİ AÇILAN LOKANTALAR
Flamingo
Döviz
K r a s n o p r e s n e n k a y a N a b e r e z h n a y a 12 A l e x a n d e r b l o ğ u ü z e r i n d e . T e l .
255-9278 / 253 - 9578
Vyecherni Siluett
K r e d i Kartı
Taganskaya Ploshchad 88, Tel. 272-22280
Druzhba
R u b l e v e K r e d i Kartı
Krasnopresnenkaya Naberezhnaya 12,
Expoconter, Tel. 255 - 2970

Dişhekimliği Muayenehanesi Yönetim Sistemi