04.03.2014 Eğitim Programı Geliştirmede İhtiyaç Analizi İhtiyaç Saptama / Analizi • İhtiyaçları, bu ihtiyaçların doğasını ve nedenlerini incelemek ve geleceğe dönük eylemler için öncelikleri belirlemek için kullanılan bir dizi işlemdir (OME,2001). E.Ü. Eğitim Fakültesi İhtiyaç Saptama / Analizi • Bir sistemdeki belirli hedef gruplar üzerine odaklanır. ▫ Örn. Öğrenciler, ebeveynler, öğretmenler, yöneticiler.. • Öncelikle, sistemin hedef kitlesi olan, hizmet alanların yani öğrencilerin ihtiyaçlarını belirlemek için kullanılır. İhtiyaç Saptama / Analizi • İA, program geliştirme çalışmalarının önemli bölümüdür. ▫ Program ihtiyacı var mı? ▫ Gerçek ihtiyaç ne? saptanmalıdır (Demirel, 2008). TOPLUM BİREY GERÇEK İHTİYAÇ Beklenti ve ihtiyaçlar Beklenti ve ihtiyaçlar PROGRAM HEDEFLERİ KONU ALANI Beklenti ve ihtiyaçlar 1 04.03.2014 Beklenti ve ihtiyaçlar Toplumun beklenti ve ihtiyaçları Toplumun beklenti ve ihtiyaçları Eğitim programının hedefleri TOPLUM BİREY Eğitim programının hedefleri EP, bireyin toplumla uyumunu, meslek edinmesini ve kazanç elde etmesini etkiler. KONU ALANI Beklenti ve ihtiyaçlar TOPLUM BİREY KONU ALANI Çağdaş düşünce, değişen bilgi ve ihtiyaçlar, konu alanı seçimine yansımalı Kaynak: http://www.philologician.com/ESPWorld/Articles_1/esp/image008.gif ***Sürekli gelişim döngüsünde ihtiyaç analizleri de sürekli olmalıdır. Ne? Ne olmalı? Arasındaki farkın, kurumlar / bireyler açısından belirlenmesi, bu farkın nasıl kapatılacağı konusunda önceliklerin belirlenmesi sürecidir. 2 04.03.2014 *İhtiyaç analizi sonucunda... • Toplumun ihtiyaçları ve bu ihtiyacın boyutları saptanır. • Mevcut programlar sistemli bir şekilde değerlendirilir. • Toplumun ihtiyaçları doğrultusunda halka sağlıklı hizmet verirken ortaya çıkabilecek yeni ihtiyaçlar planlanır. • Problemlerin önemi, değeri konusunda bilgi elde edilir… Kaynakların etkili kullanımı için öncelikler belirlenir ve kararlar alınır (MASS, 2008). İhtiyaç analizi - Nereye doğru yol alındığını ve -Niçin yol alındığını ortaya koyar. İhtiyaç analizi yaklaşımları 1. Farklar yaklaşımı 2. Analitik yaklaşım 3. Demokratik yaklaşım 4. Betimsel yaklaşım a. Hazırlık / Planlama aşaması b. Veri toplama c. Verilerin çözümlenmesi d. Bilginin raporlanması e. Bilginin kullanılması. 1- Farklar yaklaşımı (Gap or discrepancy analysis): • BEKLENEN – GÖZLENEN = İHTİYAÇ Bir programda gözlenen başarı ile beklenilen başarı arasındaki fark ihtiyacı belirler. • Bireylerin sahip olması gereken becerilerden sahip olduğu becerileri çıkarmamız durumunda ortaya çıkan fark ihtiyaçtır. 3 04.03.2014 Farklar yaklaşımıyla ihtiyaç analizine örnekler Okullar ve eğitim birimleri genellikle bu yöntemle ihtiyaç değerlendirmesi yoluna gider. • Örneğin; öğretmenlerin sahip olması gereken 100 bilgi, beceri ve tutum olduğunu düşünelim. Bunlar öğretmenlerden beklenen yeterliklerdir. • Bu 100 yeterliği ölçüt kabul edip bir araştırma yaptıktan sonra ilköğretimdeki öğretmenlerin 100 yeterlikten 65 tanesine sahip olduklarını saptadık. Bu ise ilköğretim öğretmenlerinin gerçek (var olan) yeterlikleridir. 2- Demokratik yaklaşım: • Bu yaklaşımda bireylerin ihtiyaçlarına toplum adına kararı kontrol merciinde bulunan baskın gruplar verir. • Örn. %80 başarı beklentisi olan Matematik öğretmeni, yıl sonunda başarının %50’de kaldığını görerek kullandığı yöntemleri ve materyalleri gözden geçirmeye karar verir. • Sahip olunması gereken yeterlikler ile var olan yeterlikler arasındaki fark (100-65=35), ilköğretim öğretmenlerinin hangi bilgi, beceri ve tutumları kazanmaları gerektiğini gösterir. ▫ İhtiyaçlar, ilgili kişilerden oluşan çoğulcu grupların isteklerinden hareketle belirlenir. Bu yaklaşımın temeli, birçok insanın ihtiyaç değerlendirme sürecinde olması nedeniyle insan ilişkileri ve halkla bütünleşmeye dayanır. 4 04.03.2014 Demokratik yaklaşımla ihtiyaç analizine örnek Örneğin; eğitim sendikalarının eğitimdeki aksaklıkları bir rapor halinde sunması ve eğitimdeki önceliklere ilişkin görüşlerini bir basın açıklamasıyla duyurması demokratik bir yaklaşımdır. Demokratik yaklaşımla ihtiyaç analizine örnek Bu görüşler, ihtiyacın önemli ve geçerli olduğunu gösterebilir ama öncelikli olup olmadığı ve değer görüp görmeyeceği karar koordinasyon kuruluna ya da program tasarısı hazırlayanlara bağlıdır. 3- Analitik yaklaşım: • Ulusal ve uluslararası koşullara dayalı değişimlere ait yönelimlerin incelenmesiyle oluşur. • Var olan durumdan çok, gelecekte oluşabilecek değişimlere göre ihtiyacı belirlemeye dayanır. Analitik yaklaşımla ihtiyaç analizine örnek Örn. Bir özel okul, bilgisayar kullanımının öğrencilere iş bulmalarında yarar sağlayacağını gözlemleyerek bilgisayar kullanabilmeyi bir ihtiyaç olarak belirler. ▫ Bir durumla ilgili bugünkü mevcut duruma ait verilerden yararlanılır ve geleceğe yönelik varsayımlar / durumlar ortaya konur. ▫ Eleştirel düşünceden yola çıkılarak problemlere çözüm aranır. Analitik yaklaşımla ihtiyaç analizine örnek Örneğin; beş yıl sonra öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği bilgi, beceri ve tutumların neler olabileceği düşünülebilir. Varsayalım beş yıl sonra, öğretmenler sanal öğretmenler olarak da rol ve sorumluluklar üstleneceklerdir. 5 04.03.2014 Analitik yaklaşımla ihtiyaç analizine örnek 4- Betimsel Yaklaşım: Bir nesnenin yokluğu ile ortaya çıkan eksiklik ile o nesnenin varlığı ile ortaya çıkan fayda ile ihtiyaç ortaya konur. Bu bağlamda, öğretmen yetiştiren yükseköğretim programlarına gelecekte varsayılan bu ihtiyacı giderebilecek konuları ders olarak eklemek analitik yaklaşıma örnek gösterilebilir. Betimsel yaklaşımla ihtiyaç analizine örnek Örneğin; Bir okulun birkaç sınıfında, dersler projeksiyon ve bilgisayar yardımıyla işlendiğinde öğrencilerin derse katılımı artmakta ve daha çok örnek soru çözülebilmektedir. Eğitim durumlarında bilgisayarın kullanılması (nesnenin varlığı) büyük fayda sağlamaktadır. … İhtiyaç BelirlemeDeğerlendirme Teknikleri 1. Delphi 2. Progel Dacum 3. Gözlem 4. Meslek Analizi 5. Ölçme Araçları 6. Görüşme 7. Kaynak Tarama ….olmazsa … eksiklik /sorun olur, … olursa …. konusunda yarar sağlar. Betimsel yaklaşımla ihtiyaç analizine örnek …. Ancak, bilgisayar ve projeksiyon makinesi bulunmayan (Nesnenin yokluğu/eksiklik) gruplarda öğrenciler not almaya yönelmekte, derse katılım gösterememekte ve yeterince örnek soru çözülememektedir. Bu durumda, bilgisayar ve projeksiyon makinesinin varlığı fayda, yokluğu ise zarar getirmektedir. O halde, bilgisayar ve projeksiyon makinesi tüm sınıflarda bir ihtiyaçtır. 1. Delphi Tekniği-Anket Geliştirme • Delphi tekniği; konu ile ilgili uzmanlar grubunun akılcı bir yaklaşımla ortak görüşlerinin alınması, bir anlamda ortak görüş sağlanması çabasıdır. 6 04.03.2014 • Delphi tekniğinin amacı; geleceğe ilişkin tahminlerde bulunmak, uzman görüşlerini ortaya çıkarmak ve uzlaşma sağlamaktır. • Delphi tekniği bugünkü durumdan ziyade gelecekte nelerin olacağı ile ilgilidir. • Örneğin; 2025 yılında öğrenciler nasıl ders çalışacak? gibi açık uçlu sorular sorulur. 39 Delphi Tekniğinin Olumlu Yönleri: Parasal açıdan ekonomiktir. Görüşler etki altında kalmadan açıklanır. Anlamsız ve konu dışı tartışmalara girilmez. Bağımsız düşünmeyi sağlar. Uzmanlarla kontrollü iletişim kurulması, konu dışı kalmalarını önler. 40 İhtiyaç Analizi dışında Delphi Tekniğinin Kullanım Alanları: Teknikleri İhtiyaç Değerlendirme • Olayları ve eğilimleri kestirme (temel amaç) • Eğitim programının planlanması • Pazar araştırması • Standartların oluşturulması • Kurum ve kuruluşların amaçlarının belirlenmesi • Politika geliştirme • Eğitim sorunları Progel-Dacum Yönteminin Aşamaları: 2. Progel-Dacum Tekniği • İş ortamında işin en gerekli işlemleri alan uzmanları tarafından belirlenir. • Bu belirleme bir panel çalışmasıyla başlar. Yapılan analiz ile bir mesleğin beceri profili çıkarılır. 1. Program/iş alanının belirlenmesi 2. Beceri alanlarının belirlenmesi 3. İşlemlerin belirlenmesi (bu işlemlerle geliştirilecek program kapsamının tanımlanması) 4. Beceri alanları ve işlemlerin gözden geçirilmesi 5. Bilgi ve beceriye dayalı işlemlerin sıralanması; a) Genelden özele, b) Sıklık derecesine göre, c) Becerilere göre, d) Mantık sıralamasına göre, e) İlgilerin sıralanmasına göre. 6. İşin gerektirdiği işlemlerin saptanması 7. İşin gerektirdiği işlemlerin değerlendirilmesi. 7 04.03.2014 43 PROGEL-DACUM Kullanım Alanları: Meslek Analizi ▫ Eğitim ihtiyacını değerlendirme ▫ Program geliştirme ▫ İş tanımlarını yapma İş analizi sürecinde iş ortamında çalışan ve alanlarında usta bireyler bulunur. ▫ Beceri testleri geliştirme ▫ Öğrenci / işçi değerlendirme ▫ Öğrenci eğitim ve rehberlik çalışmaları İş analizi süreci aşamaları: Gözlem • İşin/mesleğin belirlenmesi • İşe/mesleğe ilişkin kaynakların gözden geçirilmesi • İş ve işlem basamaklarının taslak listesinin gözden geçirilmesi • Araştırma için araç geliştirilmesi • İşte/meslekte çalışanların belirlenmesi • Örneklem planı geliştirilmesi ve tasarım analizi yapılması • Aracın uygulanması • Bilgilerin incelenip değerlendirilmesi • İş envanteri çıkarılarak düzenlenmesi • Çalışmaların raporlaştırılması ve program geliştirme için kullanılması Gözlem olayların gerçekleştiği yerde incelenmesi olayıdır. • Bu teknik program geliştirme sürecinde genellikle eğitimciler tarafından kullanılır. Gözlem yapılırken, öğrencilerin bilgi düzeyleri, okuma, yazma, problem çözme gibi temel beceriler gözlenmeli; sosyal ilişkileri, öğretmen ve öğrencilerin amaçları, yaşam tarzları dikkate alınmalıdır. Gözlem; öğretmen, öğrenci ve sosyal çevreye odaklanmalıdır. • Olayların gerçekleştiği ortamda incelenmesi nedeniyle ihtiyacın ortaya konmasını sağlayabilir. 8 04.03.2014 Ölçme Araçları-Testler • Bir ihtiyaç belirleme çalışmasında en çok yararlanılan teknik ölçme araçlarının kullanılmasıdır. • Testler bir programın etkili olup olmadığını güçlü göstergeleridir. ▫ Bireyde aranan özelliklerin ne ölçüde bulunduğunu saptamak üzere yapılır. ▫ Programın başında, sürecinde ya da program sonunda testlerden yararlanabilir. Görüşme • Görüşmeler; danışma, karşılıklı görüş alış verişi, bilgilendirme toplantısı, bireysel görüşme, forumlar, paneller ve sözlü değerlendirmeler olarak belirtilebilir (Şimşek, 2009). • Görüşme ile öğrenenlerin ve programla ilgili diğer kişilerin program hakkındaki görüşleri alınır. Kaynak / Belge Tarama • Bu kişiler; öğretmenler, öğrenciler, okul yöneticileri, üniversiteden uzmanlar, veliler, yayıncı ve yazarlar, eğitimle ilgili meslek kuruluşu mensupları vd. olabilir. Programın paydaşları • Yaşanan sorunlarla ilgili yazılı kaynaklar incelenir. • Bu kaynaklar arasında; ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ teknik raporlar, yazışmalar, tutanaklar, kişisel dosyalar, toplantı kararları, dönemlik raporlar, literatür, iş tanımları, gazeteler, testler, denetim raporları, teknik çalışmalar, sözleşmeler, disiplin olayları ve kararları, bakım ve onarım, kaza raporları, sağlık raporları, özlük belgeleri ..vd. yer alır. 9 04.03.2014 Kaynak / Belge Tarama ▫ ▫ ▫ Literatür Taraması (literatürde bulunan çalışmaların ayrıntılı olarak incelenmesi. Bilimsel çalışmalar, kitaplar…) Raporları Değerlendirme (Öğretimin denetimini yapan kişi ve kuruluşların raporlarının incelenmesi.) Mevcut Programı İnceleme (Hali hazırda kullanılan programların ayrıntılı olarak tüm boyutlarını dikkate alarak incelenmesi.) • Demirel, Ö. (2008). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme. 11.baskı, Ankara: Pegem Akademi. • MASS (Massachusetts Department of Education), (2008). Needs Assessment Title I. http://www.doe.mass.edu/titlei/programs/needs.html (Son erişim: 01.11.2008). • OME (Office of Migration), (2001). Comprehensive Needs Assessment. Adapted from “Planning and Conducting Needs Assessments: A Practical Guide” (1995). http://www.ed.gov/admins/lead/account/compneedsassessment.pdf (Son Erişim: 20.10.2008). • Şimşek, A.(2009). Öğretim Tasarımı. Nobel Yayın Dağıtım. 10
© Copyright 2024 Paperzz
