Derleme | Review Türk Aile Hek Derg 2011;15(2):81-84 doi:10.2399/tahd.11.81 www.turkailehekderg.org Aile hekimli¤inde buflon tedavisi Earwax treatment in family medicine Özlem ‹lbi1 Summary Buflon, aile hekiminin en s›k karfl›laflt›¤› kulak yak›nmalar›ndan biridir: Hiçbir belirtiye nedeni olmayabilece¤i gibi iflitme kayb›, a¤r›, kulakta u¤ultu, dolgunluk hissi, kafl›nt› ve bafl dönmesine yol açabilir. ‹flitme kayb› sosyal izolasyon ve iletiflim sorunlar›na neden olabilir. Hastalar›n yaflamlar›n› tehdit eden bir yak›nma olmamas›na karfl›n kendilerinin ve etraf›ndaki kiflilerin yaflam kalitelerini olumsuz yönde etkileyebilir. Buflon, serumenolitik damla kullanarak eritilebilir, su ile y›kanabilir, aspirasyonla, küretle ya da cerrahi olarak ç›kar›labilir. En etkili olacak ve hastaya en az zarar verecek yöntem öncelikle seçilmelidir. Buflonlar›n %95’i kulak y›kama yöntemi ile tedavi edilir. Kulak y›kama birinci basamakta en çok uygulanan kulak-burun-bo¤az ifllemidir. Kulak y›kama iflleminin baflta gelen komplikasyonlar›; enfeksiyon ve kulak zar› perforasyonudur. Serumenolitik damla kullan›m› ile buflonlar kolayca, k›sa sürede ve komplikasyona yol açmadan temizlenebilir. Buflon tedavisinin birinci basamakta aile hekimi taraf›ndan yap›lmas›, nadir görülen komplike vakalar›n ise kulak-burun-bo¤az hastal›klar› uzman›na sevki uygun olacakt›r. Earwax is one of the most common complaints encountered by family physicians. Although some patients with earwax have no symptoms at all, some others may have loss of hearing, pain, humming, sense of fullness, itching and drowsiness. Social isolation and communication problems can be seen due to loss of hearing. Although it is not life-threatening, it may affect the patient’s and others’ quality of life. Earwax can be treated by dissolvement using cerumenolytic ear drops, water irrigation, aspiration, curettage or surgical operation. It is important to choose the most effective and the least harmful method for the treatment. Almost 95% of patients with earwax are treated by irrigation and this is the most common ear-nose-throat procedure in primary care. The most common complications of ear irrigation are infection and tympani perforation. Earwax can be easily removed in a short time without any complications using cerumenolytic ear drops. It will be wise to enable the treatment of earwax by family physicians in primary care and to refer the rare complicated cases to ear-nose-throat specialists. Anahtar sözcükler: Buflon, tedavi, aile hekimli¤i, kulak-burun-bo¤az. Key words: Earwax, treatment, family medicine, ear-nose-throat. uflon tüm nüfusun %2-6’s›nda görülen, birinci basamaktaki en yayg›n kulak yak›nmalar›ndan biridir. Sa¤l›kl› yetiflkinlerde %5, çocuklarda %10 olan buflon s›kl›¤› bak›mevindeki yafll›larda %57’ye, zeka gerili¤i olanlarda ise %36’ya ulafl›r.[1,2] Hem aile hekimleri, hem de kulak-burun-bo¤az (KBB) uzmanlar›, buflonu olan çok say›da hasta ile karfl›laflmaktad›rlar. Buflon hayat› tehdit etmese de, bireyin sosyal iliflkilerini önemli ölçüde etkileyebilir. Buflonun tedavisi zaman›nda ve uygun yöntemlerle yap›lmal›d›r. B 1) Derleme Özet Etiyopatogenez Buflon, stratum corneumun vücutta girinti yapt›¤› tek yer olan d›fl kulak yolunda üretilir. Buflonun yap›s›nda deskuame epitel, saç, keratin, doymufl ve doymam›fl uzun zincirli ya¤ asitleri, alkol, squalene, kolesterol, glikopeptitler, lipidler, hyalüronik asit, siyalik asit, lizozomal enzimler ve immünglobulinler bulunur. Buflonun pH’s› 5.2-7.0 aras›ndad›r;[2,3] d›fl kulak yolunu kayganlaflt›r›r, korur ve temizler. Toz, kir ve suyun d›fl kulak yolundan uzaklaflt›r›lmas›n› sa¤lar.[2,4] ‹zmir Bozyaka E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Aile Hekimli¤i Klini¤i, Aile Hekimli¤i Uzman›, Dr., ‹zmir 81 2011 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli¤i Uzmanl›k Derne¤i (TAHUD)'a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Yay›nc›l›k taraf›ndan yay›mlanmaktad›r. Copyright © 2011 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Publishing, Istanbul. Klinik Bulgular Derleme Baz› hastalar›n buflona ait hiçbir yak›nmas› olmayabilir ve buflon, rutin otoskopik muayene s›ras›nda saptanabilir. Bir veya iki kulakta birikim veya t›kan›kl›k sonucu ise geçici iflitme kayb›, kulakta dolgunluk hissi, a¤r›, kafl›nt›, ç›nlama, u¤ultu, refleks öksürük, bafl dönmesi ve sersemlik hissi gözlenebilir. ‹flitme kayb› 5 db’lik ›l›ml› bir düzeyden 50 db’lik a¤›r kayba kadar de¤iflebilir. Normalde baflkalar›yla yak›n iliflkide olan kifli buflonun yol açt›¤› iflitme kayb› nedeniyle sosyal izolasyon içine girebilir.[1,3,5-7] Yetmifl yafl›n üzerinde olan entelektüel yetersizli¤i, zeka gerili¤i olan ve iflitme cihaz› kullananlarda, düzenli olarak y›lda bir kez, buflon aranmal›d›r.[2,5,8] Yafll›lardaki en önemli iflitme kayb› nedeni buflondur.[9,10] D›fl kulak yolunda anatomik bozuklu¤u içeren trizomi 21’de buflona daha s›k rastlan›r.[2,11,12] Buflon tan›s›, otoskopi ile konabilir.[13] Otoskopik muayenede; d›fl kulak yolunda eritem, ödem, ak›nt› veya d›fl kulak yolu enfeksiyonuna ba¤l› a¤r› saptanabilir.[12,14] Otoskopi kulak zar›n›n görülmesine göre 0 ile 3 aras›nda puanlan›r (Tablo 1).[6] Özellikle serumenolitik damla tedavisinin etkileri, tedaviden önce ve sonra yap›lan puanlama ile belirlenebilir. Tedavi Buflonun tedavisinin hedefleri kulak t›kan›kl›¤›n› gidermek, nörosensöriyel iflitme kayb›, ani iflitme kayb› tan›s›nda do¤ru odiyometrik inceleme yapabilmek, iflitme cihaz›ndan tam yararlanmamay› sa¤lamak, kulak zar›na de¤en buflonun yol açt›¤› vertigo ve rahats›zl›¤› gidermek, kulak termometresi ile do¤ru ölçüm yapabilmek, nervus vagus’un auriküler dal›n›n uyar›lmas› nedeniyle oluflan refleks öksürü¤ü gidermek, ateflin nedenini, olas› perforasyonu, seröz otiti, nadiren tümörlere do¤ru tan› koyabilmek için kulak zar›n› görmektir.[1,2,5,8] Buflon tedavisi, hastan›n kiflisel özelliklerine göre de¤iflebilmektedir (Tablo 2). Tablo 1. Buflon puanlamas› Puan Tan›m Aç›klama 0 Oklüzyon yok Kulak zar› (KZ) görülür. 1 Il›ml› oklüzyon KZ görülür. Ancak kanal duvarlar›nda önemsiz ve küçük birikimler izlenir. 2 Orta derecede oklüzyon KZ görülebilir ancak belirgin oranda serumen vard›r. 3 Tam oklüzyon KZ buflon nedeniyle hiç görülmez. kulak yolu cildinde tahrifl ve enfeksiyon oluflturabilirler. Damlan›n etkisi ile buflon fliflerek geçici iflitme kayb›n› art›rabilir, uygulanan damla so¤uksa kalorik etki ile bafl dönmesine yol açabilir.[5,10,13] Serumenolitik tedavi ucuz, non-invaziv, h›zl›, maliyet-etkin, non-toksik, evde hasta veya hasta yak›nlar› taraf›ndan kolayca uygulanabilen etkin bir tedavidir. Su bazl›, ya¤ bazl› ve su veya ya¤ bazl› olmayan olarak üç gruba ayr›labilir (Tablo 3). Serumenolitik tedavinin etkinli¤i ve uygulaman›n süresi konusunda bir fikir birli¤i oluflmam›flt›r. Tedavinin uygulama süresi 1-14 gün aras›nda de¤iflebilir.[5,6,8,15] Serumenolitik damla kullan›lmas› ile buflonun tamamen giderildi¤i ve kulak zar›n›n tam olarak görülebildi¤ine dair yay›nlar vard›r. Fahmy ve Whitefield, gliserin ile %5 üre hidrojen peroksit kar›fl›m›n›n (Exterol) kullan›lmas› ile buflonlar›n %15’inin ek bir yönteme gerek kalmadan tedavi oldu¤unu bildirmifllerdir.[5] Lyndon ve arkadafllar›n›n çal›flmas›nda, Audax kullan›lmas› ile buflonlar›n %39’u, Earex kullan›lmas› ile buflonlar›n %21’i ek bir yönteme gerek kalmadan tedavi edilebilmifltir.[16] Ar›kan ve arkadafllar›n›n in vitro çal›flmalar›nda, %3 hidrojen peroksit ile buflonlarda tamamen erime gözlenmifltir.[17] Damlan›n uygun flekilde kullan›lmas›, tedavinin baflar›s›nda çok önemlidir. Hastalar›n damlalar› uygun flekilde kullanmalar›na yard›mc› olacak “Hasta Bilgilendirme Broflürü” haz›rlanabilir (Ek 1).[18-20] Buflon Tedavi Yöntemleri Buflon tedavisinde hastalara farkl› seçenekler sunulabilir. Seçenekler hasta ve hekimin tercihine, sa¤l›k kuruluflunun özelliklerine göre de¤iflir: Serumenolitik damla, damla kullanarak veya kullanmadan su ile y›kama, aspirasyon, küretle ç›karma, M-meatoplasty. Serumenolitik Damlalar Serumenolitik damla tek bafl›na baz› buflonlar› tamamen yok edebilir ya da y›kama öncesinde buflonu yumuflat›r. Buflonun yumuflamas› ile y›kama ifllemi daha kolay, komplikasyonsuz ve daha k›sa sürede sonuçlan›r. Kulak zar› delinmiflse uygulanmaz. Yan etkileri içerdi¤i enzim veya kimyasal maddelere ba¤l›d›r; duyarl› hastalarda d›fl 82 ‹lbi Ö | Aile hekimli¤inde buflon tedavisi Tablo 2. Buflon aç›s›ndan özelli¤i olan gruplar Kiflisel özellikler Etkileyen faktörler Yafll› Serümen bezleri atrofiye olur, serümen kuruma e¤ilimindedir.[1,2,8] Genetik hastal›klar Trizomi 21’de d›fl kulak yolu dar olabilir. Zeka gerili¤i Buflon daha s›k görülür, Yak›nmalar geç fark edilebilir, tedavi ço¤u zaman gere¤i gibi yap›lamaz. tedavi di¤er kiflilere göre daha zordur.[4,14] Diyabet, ba¤›fl›kl›k yetersizli¤i Tedavilerden, özellikle kulak y›kamadan sonra d›fl kulak yolu enfeksiyonu daha s›k görülür. Diyabette habis d›fl kulak yolu iltihab› oluflabilir.[4,14] Antikoagulan kullan›m› Y›kamada laserasyon olursa süren kanamalar görülebilir.[15] Tablo 3. Baz› serumenolitik damlalar›n etken maddeleri ve ticari isimleri Damla içeri¤i Su bazl› Ya¤ bazl› • Kulak zar› delinmesi Etken madde Ticari ismi • Ventilasyon tüpü bulunmas› %10 trietanolamin Cerumenex* • Akut orta kulak enfeksiyonu öyküsü Docusate sodyum Colace* • Kulak cerrahisi öyküsü %3 hidrojen peroksit Majistral preparat • Kulak bölgesine radyoterapi öyküsü %2.5 asetik asit Majistral preparat • A¤›r otitis eksterna %10 sodyum bikarbonat Majistral preparat • D›fl kulak yolunda flekilli ve kat› yabanc› cisim Su veya serum fizyolojik Majistral preparat • D›fl kulak yolu ve kulak kepçesinde dermatolojik hastal›k • Y›kama s›ras›nda bafl dönmesi Cerumol* Arachis ya¤›, badem ya¤›, kamfor ya¤› Otocerol*, Earex* Zeytinya¤›, badem ya¤›, mineral ya¤lar Majistral preparat Carbamide peroksit Debrox* %50 kolin salisilat ve gliserol Earex plus,* Audax* Etilen oksit polioksipropilen glikol Audax* t›l›rsa ifllem daha kolay ve daha az travmatik olur. Bu amaçla, uygulamadan 2-3 gün önce gliserin ve hidrojen peroksitli damlalar kullan›labilir. Aspirasyon uygulamas›nda, hasta uyumu ve hekim becerisi önemlidir. Ayr›ca ekipman pahal› olup birinci basamakta bulunmayabilir. Düzenli bak›m ve temizlik gerektirir. Aspirasyon iflleminde komplikasyonlar› kulak zar› perforasyonu, d›fl kulak yolu laserasyonu ve buna ba¤l› d›fl kulak yolu enfeksiyonu, a¤r›, ç›nlama, bafl dönmesi, bulant›, kusma ve genellikle kendini s›n›rlayan kanamad›r.[2,5,8,15] *Ülkemizde ticari preparat olarak piyasada yoktur. Y›kama Kulak y›kama ifllemi, serumenolitik damla ile kombine ya da tek bafl›na uygulanabilir.[16,21] Y›kama ifllemi nazikçe uygulanmal›d›r. Y›kama sonras› kulak zar› görülmeye çal›fl›lmal›, sa¤lam oldu¤undan emin olunmal›d›r. Kulak zar› delinmifl ise, enfekte y›kama solüsyonunun orta kula¤a geçmesiyle orta kulak enfeksiyonu oluflabilir. Farkl› y›kama teknikleri vard›r. Her seferinde 20-50 cc su veren plastik veya metal enjektörlerle uygulanabildi¤i gibi oral jet irrigatörü ad› verilen -difl hekimli¤inde kullan›lanlara benzer- h›zl›, tafl›nabilir, ucuz ve yüksek bas›nçl› sistemler de kullan›labilir.[13] Her iki uygulamada da kalorik yan›t› oluflturmamak, bafl dönmesi ve nistagmusa yol açmamak için, vücut ›s›s›nda su kullan›lmal›d›r. Y›kama s›ras›nda kulak kanal›n› düzlefltirmek için kulak kepçesi yukar› ve geriye çekilmelidir. Bu ifllemi, yard›mc› personel yapmal›d›r. Y›kamadan sonra buflonun uzaklaflt›r›l›p uzaklaflt›r›lmad›¤› otoskop ile kontrol edilmelidir. E¤er buflon görülürse y›kama ifllemi nazikçe yinelenmelidir.[2,5,15,18,19] ‹ngiltere’de buflonlar›n %95’i y›kama yoluyla tedavi edilir. Y›kaman›n komplikasyonlar›, a¤r›, ç›nlama, bafl dönmesi, kulak yolunda kalan suya ba¤l› geliflebilen orta veya d›fl kulak yolu enfeksiyonu, kulak zar› delinmesi (özellikle timpanik membran› atrofik ise), bulant›/kusma, d›fl kulak yolu laserasyonu, kanamad›r.[2,18] Çok nadir olarak y›kama ile iliflkili ölüm bildirilmifltir (Tablo 4).[2,18] Aspirasyon Buflon, vakumlu ince aspiratör uçlar› ile uzaklaflt›r›l›r. Aspirasyondan önce uygulanan damla ile buflon yumufla- Derleme %57.3 arachis oil, %5 klorbutol, %2 paradikloro benzen, %10 turbentin ya¤› Su ya da ya¤ bazl› olmayan Tablo 4. Kula¤›n y›kanmamas› gereken durumlar Küretle Ç›karma Buflon forseps, metal veya plastik küretler kullan›larak uzaklaflt›r›l›r. Küret ile ç›karma özellikle sert ve tek parçal› buflonlarda etkilidir. ‹lk olarak serümen ve dökülmüfl epitel tabakas› d›fl kulak kanal› derisinden ayr›l›r. Sert cisimlerle dokunmaya afl›r› duyarl› olan kulak kanal› nedeniyle ifllem çok nazik yap›lmal›d›r. ‹fllem sonras› d›fl kulak yolu ve kulak zar› mutlaka kontrol edilmelidir. Kullan›lan küretler çok pahal› olmay›p bak›m ve afl›r› temizlik gerektirmezler. Aspirasyon yönteminde oldu¤u gibi hasta uyumu ve hekim becerisi gerektirir. D›fl kulak yolunun ortam›n› de¤ifltirmedi¤i için enfeksiyon oluflum riski azd›r. Küretin bir di¤er avantaj›, h›zla uygulan›p kulak zar›n›n görülebilmesini sa¤lamas›d›r. En önemli komplikasyonu d›fl kulak yolu laserasyonu ve buna ba¤l› enfeksiyondur.[2,5,8,15] M-Meatoplasty D›fl kulak yolunda ve meatusta darl›k olan çok nadir olgularda klasik yöntemler baflar›l› olmamaktad›r. Bu olgularda buflon, cerrahi yöntem; M-meatoplasty ile ç›kar›l›r.[2] Buflon, birinci basamakta aile hekimleri taraf›ndan tedavi edilebilir. Tedavi s›ras›nda veya tedaviden sonra afl›r› a¤r›, bafl dönmesi, uzam›fl sersemlik hissi ve kanama yak›nmalar› geliflirse KBB uzman›ndan yard›m istenmelidir. ‹flitme kayb›, buflonun uzaklaflt›r›lmas› ile düzelmemiflse, olas› bir nörosensöriyel iflitme kayb›n› saptamak için iflitme testi yap›lmal›d›r.[2,12,19,22] Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 15 | Say› 2 | 2011 83 Ek 1 • Kulak kiri olan kula¤›n›z üste gelecek flekilde yan yat›n›z. Yatman›z mümkün de¤ilse bafl›n›z yan gelecek flekilde tutunuz. • Size verilen damlay› tarif edilen miktarda damlat›n›z. • Kulak yolu giriflinizi (doktorunuzun gösterdi¤i yere ve gösterdi¤i flekilde) 5 kez bast›r›n›z. • Ayn› pozisyonda 5 dakika bekleyiniz. • E¤er iki kula¤›n›zda da kir varsa ayn› ifllemleri s›ras›yla ikinci kula¤›n›z için tekrarlamadan önce damla damlatt›¤›n›z kula¤›n›z› kuru pamukla t›kay›n›z. • …. günü saat ….. de kontrol ve tedaviye geliniz. • Damlan›z› oda s›cakl›¤›nda tutunuz. Buzdolab›na koymay›n›z. Kapa¤›n› kapal› tutunuz. Derleme Önemli uyar›: Her iki kula¤›n›zda buflon varsa kulaklar›n›za damla damlat›rken bir kez sa¤ kulaktan di¤er kez sol kulaktan bafllay›n›z. Örne¤in sabah sa¤ kula¤a ilk damlat›rken ö¤len sola akflam sa¤a ilk önce damlat›n›z. Kaynaklar 1. Fransman D. Can removal of back teeth contribute to chronic earwax obstruction? J Learn Disabil 2006;34:36-41. 2. Guest JF. Impacted cerumen: compotion, production, epidemiology and management. QJ Med 2004;97:477-88. 3. Saloranta K, Westermarck T. Prevention of cerumen impaction by treatment of ear canal skin. A pilot randomized controlled study. Clin Otolaryngol 2005;30:112–4. 4. Juanito CD. Cerumen removal products. J Pediatr Care 2005;19:332-6. 5. Burton MJ, Dorée CJ. Ear drops for the removal of ear wax. Cochrane Database Syst Rev 2003;(3):CD004400. 6. Roland PS. Randomized placebo–controlled evaluation of cerumenex and murine earwax removal products. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 2004; 130:1175-7. 12. Rakel RE. The family physician. Textbook of Family Practice. Ed. Rakel RE. 7. Bask›. Philadelphia, WB Saunders, 2007;427. 13. Chalishazar U, Williams H. Back to basics: finding an optimal cerumenolytic (earwax solvent). Br J Nurs 2007;16:806-8. 14. Armstrong C. Practice guidelines:Diagnosis and management of cerumen impaction. Otolaryngol Head Neck Surg 2008;139:1-21. 15. Ballenger JJ. Disease of the nose throat, ear, head and neck. 14th Edition. Philadelphia, PA, Lea and Febiger; 1991;1072-3. 16. Lyndon S, Roy P, Grillage MG, Miller AJ. A comparison of the efficacy of two ear drop preparations (Audax® and Earex®) in the softening and removal of impacted ear wax. Curr Med Res Opin 1992;13:21-5. 17. Ar›kan OK. An in vitro comparison of the efficacy for the disintegration of cerumen plugs from elderly patients. Turkish J Geriatr 2005;8:1-4. 18. Carr MM, Smith RL. Ceruminolytic efficacy in adults versus children. J Otolaryngol 2001;30:154-6. 7. Singer AJ, Sauris E, Viccellio AW. Ceruminolytic effects of docusate sodium: a randomized, controlled trial. Ann Emerg Med 2000;36:228-32. 8. McCarterDF, Courtney AU, Pollart SM. Cerumen impaction. Am Fam Physician 2007;75:1523-8. 19. Eekhof JA, de Bock GH, Le Cessie S, Springer MP. A quasi-randomised controlled trial of water as a quick softening agent of persistent earwax in general practice. British J Gen Pract 2001;51:635-7. 9. Cullinan CL. Effect of cerumen removal on the hearing ability of geriatric patient. J Adv Nurs 1990;15:594-600. 20. Midani A, Carels I, Marks M, Wall M; Ear Wax Removal Solution Study Team. Ear Nose Throat J 2006;85:87-8, 90-2. 10. Smeeth L. Reducing hearing and use hearing aids in elderly people in UK. Lancet 2002;359:1466-70 . 21. Robinson AC, Hawke M. The efficacy of ceruminolytics: everything old is new again. J Otolaryngol 1989;18:263-7. 11. Lopez R. What is the best treatment of impacted serumen? J Fam Pract 2002;51:117. 22. Bellini MJ. An evaluation of common cerumenolytic agents: an in-vitro study. Clinoolaryngol 1988;14:23-5. Gelifl tarihi: 24.01.2011 Kabul tarihi: 25.05.2011 Çıkar çakıflması: Çıkar çakıflması bildirilmemifltir. ‹letiflim adresi: Uzm. Dr. Özlem ‹lbi ‹zmir Bozyaka E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Aile Hekimli¤i Klini¤i Bozyaka ‹zmir e-posta: [email protected] 84 ‹lbi Ö | Aile hekimli¤inde buflon tedavisi
© Copyright 2024 Paperzz
