ÜNİTE

HEDEFLER
İÇİNDEKİLER
BİNALARDA ELEKTRİK
FAKTÖRÜNE İLİŞKİN İSG
• Elektrikle İlgili Risk
Değerlendirmesi
• Topraklama
• Kaçak Akım Rölesi
• Elektrik Kaynağında İSG
• Elektrik Faktöründe Genel İSG
Önlemleri
BİNA YÖNETİM
SİSTEMLERİ
Dr. M. Fatih ALTAN
• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
• Elektrikle ilgili kavramları
anlayabilecek,
• Elektrikle ilgili risk değerlendirmeyi
anlayabilecek,
• Kaçak akım rölesi, elektrik
kaynağında İSG konusunu
anlayabilecek,
• Elektrik faktöründe genel İSG
kuralları konusunda bilgi sahibi
olabileceksiniz.
ÜNİTE
5
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
GİRİŞ
Araştırmalara göre elektrikli alet ve makinelerin neden olduğu iş kazaları,
bütün sebepler arasında üçüncü yeri aldığı (tazminatı gerektiren kazalar bazında da
bütünü arasında %20’lik bir oranı olduğu) görülmüştür. Bu tip aletlerden meydana
gelen ölüm ve maluliyetler incelendiğinde, bu tip mekanik sebeplerin dördüncü
sırada, daimî kısmi maluliyet vakalarında ise birinci sırada bulunduğu tespit
edilmiştir. Ayrıca, bu tip kazaların yaklaşık %20’sinde yetersiz koruyucuların sebep
olduğu bulunmuştur.
Bütün bunlarla beraber elektrikli alet ve makineler günün gelişen teknolojisi
ile birlikte değişime uğrayarak, özellikle elektrikli makineler, hızlı ve seri üretime
imkân veren tam otomatik (robot) makineler hâline getirilmiş olup bunların
kullanıldığı tesislerde iş kazalarında önemli bir azalma olduğu görülmüştür. Elektrikli
işlerde çalışma esnasında alınacak basit tedbirler çalışanın yaralanmasını önlemede,
hayatını kaybetmesi gibi sonuçların doğmamasını sağlamada son derece önemlidir.
Bu bölümün amacı elektrik ile ilgili işlerde önlem alınmadığı için ve yeterli
dikkatin gösterilmemesi sonucunda oluşabilecek kazaların önüne geçilmesine
yönelik gerekli bilgilerin edinilmesidir.
TEMEL KAVRAMLAR
Küçük gerilim, anma gerilimi 50 Volt’a kadar olan gerilim değeridir. Tehlikeli
gerilim ise, değeri Alternatif akımda 50 Volt’ un doğru akımda 120 Volt’ un üstünde
olan, yüksek gerilimde ise, hata süresine bağlı olarak değişen gerilimdir. Alçak
gerilim, etkin değeri 1000 Volt ya da 1000 Volt’un altında olan fazlar arası
gerilimdir. Yüksek gerilim, etkin değeri 1000 Volt’un üzerindeki fazlar arası
gerilimdir.
Frekans (Hz), birim zamandaki salınım sayısıdır. Şekil 1’deki akım grafiğinde
akımın 1 periyodu 0.02 sn sürmektedir. Frekans ise 1/periyot yani 1/0.02s=50 Hz
olarak bulunur. Elektrik kuvvetli akım tesisleri, insanlar, diğer canlılar ve eşyalar için
bazı durumlarda (yaklaşma, dokunma vb.) tehlikeli olabilmeli ve elektrik enerjisinin
üretilmesini, özelliğinin değiştirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını ve
mekanik enerjiye, ışığa, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönüştürülerek
kullanılmasını sağlayan tesislerdir.
Elektrik iç tesisleri, yapıların içinde veya bu yapılara ek olarak kurulmuş
tesisler dışındaki her türlü alçak gerilim tesisleri, evlere ait, bağ, bahçe tesisleri,
sürekli tesislerin işletmeye açılmasına kadar kurulmuş geçici tesislerdir.
Topraklamak, elektriksel bakımdan iletken bir parçayı bir topraklama tesisi
üzerinden toprağa bağlamaktır. Topraklama ise, topraklamak için kullanılan araç,
düzen ve yöntemlerin tümüdür. Topraklamalar çeşitlerine, amaçlarına ve şekillerine
göre ayırt edilirler. Topraklamanın çeşitlerine göre tanımlar:
•
Dolaysız topraklama: Topraklama direncinden başka hiçbir direnç
içermeyen topraklamadır.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
2
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
•
•
Dolaylı topraklama: Topraklama iletkeni üzerine ek olarak bağlanan ohmik,
endüktif veya kapasitif dirençlerle yapılan topraklamadır.
Açık topraklama: Topraklama iletkeni üzerine bir parafudr veya eklatör
bağlanan topraklamadır.
Şekil 1. Yüksek ve alçak gerilim prafudrları
Topraklamanın amaçlarına göre tanımlar:
•
•
•
Koruma topraklaması: İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı
korumak için, işletme akım devresinde bulunmayan iletken bir bölümün
topraklanmasıdır.
İşletme topraklaması: İşletme akım devresinin bir noktasının, cihazların ve
tesislerin normal işletilmesi için topraklanmasıdır. Bu topraklama iki şekilde
yapılabilir:
Fonksiyon topraklaması: Bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının
istenen fonksiyonu yerine getirmesi amacıyla yapılan topraklamadır.
Fonksiyon topraklaması, toprağı dönüş iletkeni olarak kullanan iletişim
cihazlarının işletme akımlarını da taşır. Bir iletişim tesisinin fonksiyon
topraklaması, eskiden kullanılan iletişim tesisi işletme topraklaması ile
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
3
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
aynıdır. Fonksiyon topraklaması deyimine, örneğin “yabancı gerilim bileşeni
az olan topraklama” gibi adlandırmalar da dâhildir.
Fonksiyon ve koruma topraklaması: Fonksiyon topraklamasının aynı
topraklama iletkenini kullanarak ve aynı zamanda koruma topraklaması
olarak da kullanıldığı topraklamadır. Bir iletişim tesisinin fonksiyon ve
koruma topraklaması, eskiden kullanılan iletişim tesisi işletme ve koruma
topraklaması ile aynıdır.
Düşük gürültülü topraklama: Dış kaynaklardan iletilen (bozucu
büyüklüklerle olan) girişimin seviyesi, bağlandığı bilgi işlem veya benzeri
donanımda bilgi kayıplarına neden olan kabul edilmeyecek etkiler
üretmeyen bir topraklama bağlantısıdır. Genlik/frekans karakteristikleri ile
ilgili olarak (suseptans= 1/x) duyarlık, donanımın tipine bağlı olarak değişir.
Yıldırıma karşı topraklama: Yıldırım düşmesi durumunda, işletme gereği
gerilim altında bulunan iletkenlere atlamaları (geri atlamalar) geniş ölçüde
önlemek ve yıldırım akımını toprağa iletmek için, işletme akım devresine
ilişkin olmayan iletken bölümlerin topraklanmasıdır.
Raylı sistem topraklaması: İletken kısımlarla raylı sistem toprağı arasındaki
dolaysız, dolaylı veya açık bağlantıdır. Raylı sistem toprağı, geri dönüş
iletkeni olarak görev yapan ve traversler veya topraklama tesisleri
üzerinden toprakla bağlantısı olan raylar ve bunlara bağlanmış iletken
kısımlardır.
•
•
•
•
Topraklamanın şekline göre tanımlar:
•
Münferit (tekil) topraklama: İşletme elemanı veya cihazın sadece kendine
ilişkin topraklayıcıya bağlı olduğu topraklamadır.
Yıldız şeklindeki topraklama: Birçok işletme elemanının veya cihaza ilişkin
topraklama iletkenlerinin topraklanmış bir noktada yıldız şeklinde
toplanmasıdır.
Çoklu topraklama: Bir işletme elemanı veya cihazın topraklanmış birçok
iletkene (örneğin potansiyel dengeleme iletkeni, koruma iletkeni (PE) veya
fonksiyon topraklama iletkeni (FE)) bağlandığı topraklamadır. Bu
topraklama iletkenleri aynı topraklama birleştirme iletkenine veya farklı
topraklayıcılara bağlı olabilir.
Yüzeysel topraklama: Topraklanacak işletme elemanları veya cihazların ve
iletişim tesislerinin işletme akımı taşımayan iletken kısımlarının ağ şeklinde
kendi aralarında koruma topraklamasına veya fonksiyon ve koruma
topraklamasına bağlandığı topraklamadır.
•
•
•
Topraklayıcı çeşitleri:
•
Konuma göre topraklayıcılar:
• Yüzeysel topraklayıcı: Genel olarak 0,5 - 1 m. arasında bir derinliğe
yerleştirilen topraklayıcıdır. Galvanizli şerit veya yuvarlak ya da örgülü
iletkenden yapılabilir ve yıldız, halka, gözlü topraklayıcı ya da bunların
karışımı olabilir.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
4
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
• Derin topraklayıcı: Genellikle düşey olarak 1 m’den daha derine
yerleştirilen topraklayıcıdır. Galvanizli boru, yuvarlak çubuk veya
benzeri profil malzemelerden yapılabilir.
• Biçim ve profile göre topraklayıcılar:
• Şerit topraklayıcı: Şerit şeklindeki iletken malzeme ile yapılan
topraklayıcıdır.
• Boru ve profil topraklayıcı: Boru ve profil şeklindeki iletken
malzeme ile yapılan topraklayıcıdır.
• Örgülü iletken topraklayıcı: Örgülü iletken malzeme ile yapılan
topraklayıcıdır. Örgülü iletkeni oluşturan teller ince olmamalıdır.
• Doğal topraklayıcı: Temel amacı topraklama olmayan, fakat
topraklayıcı olarak etkili olan, toprakla veya suyla doğrudan doğruya veya
beton üzerinden temasta bulunan yapıların çelik bölümleri, boru tesisatları,
temel kazıkları gibi metal parçalardır.
• Topraklayıcı etkisi olan kablo: Metal kılıfı, siperi (ekran) ve
zırhlarının iletkenliği toprağa göre şerit topraklayıcı niteliğinde olan kablodur.
• Çıplak topraklayıcı bağlantı iletkeni: Bir topraklayıcıya bağlanan
çıplak topraklama iletkeninin toprak içinde kalan bölümü, topraklayıcının bir
parçası sayılır.
• Temel topraklayıcı (temel içine yerleştirilmiş topraklayıcı): Beton
içine gömülü, toprakla (beton üzerinden) geniş yüzeyli olarak temasta
bulunan iletkendir.
Dokunma gerilimi, iletken kısımlarla toprak arasında ortaya çıkan bir toprak
hatası esnasında topraklama geriliminin insan tarafından elden ele veya elden
ayağa köprülenen bölümüdür. Adım gerilimi, topraklama geriliminin insanın 1
metrelik adım açıklığı ile köprüleyebildiği bölümdür. Bu durumda akım yolu ayaktan
ayağadır.
Şekil 2. Adım gerilimi ve dokunma gerilimi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
5
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
Koruma topraklaması, gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerinin
topraklayıcılara veya topraklanmış bölümlere doğrudan doğruya bağlanmasıdır.
Aktif bölümler, elektrik işletme elemanlarının, normal işletme koşullarında
gerilim altında bulunan iletkenleri (nötr iletkeni dâhil, ancak PEN iletkeni hariç) ve
iletken bölümleridir. Orta iletkenler de aktif bölümlerdir; fakat koruma iletkenleri
ve bunlara iletken olarak bağlı bölümler aktif bölüm sayılmaz. Açıktaki iletken
bölümler, elektrik işletme elemanlarının her an dokunulabilen, aktif bölüm
olmayan, fakat bir arıza durumunda gerilim altında kalabilen (gövde gibi) iletken
bölümleridir. İletken çeşitleri:
•
•
•
•
•
•
Ana iletken (Faz iletkeni) (L 1 ,L 2 ,L 3 ): Elektrik enerji kaynaklarını tüketicilere
bağlayan, fakat orta noktadan ya da yıldız noktasından çıkmayan
iletkenlerdir.
Nötr iletkeni (N): Şebekenin orta noktasına veya yıldız noktasına bağlanan,
elektrik enerjisinin iletilmesine katkıda bulunan bir iletkendir (d.a.
sistemlerinde kaynağın orta noktasına bağlanan iletkene de orta iletken
denir).
Koruma iletkeni, işletme araçlarının gövdesini koruma topraklama
sisteminde topraklayıcıya, sıfırlama sisteminde sıfır iletkenine, koruma
hattı sisteminde birbirlerine ve topraklayıcıya, hata gerilim koruma
bağlaması sisteminde hata gerilim koruma anahtarına, hata akımı koruma
bağlaması sisteminde topraklayıcıya bağlayan iletkendir. Sıfırlama
sisteminde sıfır iletkeni de koruma iletkenidir.
Koruma iletkeni + nötr iletkeni (PEN): Koruma iletkeni ile nötr iletkeninin
işlevlerini bir iletkende birleştiren topraklanmış iletkendir.
Fonksiyon topraklama iletkeni (FE): Yalnızca fonksiyon topraklaması için
kullanılan bir topraklama iletkenidir.
Fonksiyon topraklama ve koruma iletkeni (FPE): Hem fonksiyon
topraklaması ve hem de koruma topraklaması için birlikte kullanılan tek bir
topraklama iletkenidir.
Topraklama direnci, topraklayıcının yayılma direnci ile topraklama
iletkeninin direncinin toplamıdır. Kısa devre, işletme bakımından birbirine karşı
gerilim altında olan iletkenler ya da aktif bölümler arasında bir arıza sonucunda
meydana gelen iletken bağlantıdır. Hata akımı, bir yalıtkanlık hatası sonucu oluşan
kısa devre akımı ya da toprak teması akımıdır.
Kaçak akım, gerilim altında bulunmayan iletken bölümler, akım sisteminin
orta noktasına, doğrudan doğruya topraklamış bir şebeke noktasına ya da toprağa
iletken olarak bağlı ise, gerilim altında olan tesis bölümlerinde bu bölümlere
yalıtkan madde üzerinden işletme gereği geçen akımdır.
Aşırı gerilim, genellikle kısa süreli olarak iletkenler arasında ya da
iletkenlerle toprak arasında oluşan, işletme geriliminin izin verilen en büyük sürekli
değerini aşan, fakat işletme frekansında olmayan bir gerilimdir. El ulaşma Uzaklığı,
normal olarak girilip çıkılan yerlerde insan elinin, yardımcı bir araç kullanmadan her
yönde ulaşabileceği uzaklıklardır. Bu uzaklıklar basılan yüzeyden başlayarak:
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
6
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
•
•
Yukarıya doğru el ulaşma uzaklığı: 2.50 metre.
Aşağı ve yanlara doğru el ulaşma uzaklığı: 1.25 metre varsayılır.
3 Fazlı gerilim, elektrik hatlarında enerji taşıma şeklidir diyebiliriz. İletim
sırasında elektrik 3 fazlı sistem ile iletilir. Her faz ile toprak arasında bir faz-nötr
gerilimi vardır. Bu 220V'tur ve genelde ev içinde kullandığımız sistemler bu kablolar
ile gelen 1 fazı kullanırlar. Her fazın arasında da bir gerilim farkı mevcuttur bu da
380V'tur. Buna faz arası gerilim denir. Aralarındaki 120 derecelik açı farkı ile de
iletim sırasında oluşabilecek sorunlara karşı koruma sağlanmış olur.
ELEKTRİKLE İLGİLİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ
Elektrik kazalarında etkili faktörler özetle şunlardır:
•
Tehlikeli akımın cinsi (doğru akım-alternatif akım)
•
Etkileyen gerilimin büyüklüğü
•
Akım büyüklüğü ve şiddeti
•
Akım alternatif ise frekansı
•
Akımın etki yaptığı süre
•
Devre topraktan tamamlanmış ise; toprağın kuru ve ıslak durumu
•
Elektrik devresinde izole edilmemiş noktaların bulunması
•
Akım kaynağı ile kazalı arasında akımı engelleyici maddelerin bulunması
•
Akımı taşıyan bağlantılar
•
Akım şiddetinin yönü ve izlediği yol
•
Kaza sırasında vücudun gösterdiği direnç
•
Ellerin kuru, ıslak, terli veya nasırlı olması
Elektrik tesislerinde elektrifikasyon sistemleri dâhilinde oluşabilecek tehlikeler
aşağıdaki tabloda görülmektedir.
Elektrikle çalışmada risk etmenleri genel olarak:
•
•
•
•
Elektrik tesisatının cins ve hacmine göre yetkili ehliyete sahip kişilerce
yapılmaması, bakım ve onarımının sağlanamaması,
Makina veya aletlerin çıplak metal kısımlarının topraklanmamış ya da
gerekli yalıtımın yapılmamış olması,
Topraklamanın kolay muayene edilememesi sonucu, topraklaması yapılmış
bilinen alet veya makinaların, zaman süreci içerisinde veya dış etkenler
sonucu topraklamasının bozulması,
Çalışanlara yeterli kişisel koruyucu, yeterli güvenlik malzemesi verilmemesi
veya çalışanların bunları kullanmamaları,
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
7
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
•
•
•
•
Çalışanlara işçi sağlığı ve iş güvenliği konularında gerekli bilgilerin
verilmemesi ve bu konuda sürekli olarak uyarılmamaları veya işyerinde
konulan bu kurallara çalışanların uymaması,
Çalışanların elektrik enerjisi hakkında gerekli eğitim, bilgi ve deneyime
sahip olmamaları, bunun sonucu olarak kendilerine aşırı güven duymaları
ve elektriğe karşı gerekli dikkat ve özeni göstermemeleri,
Çalışanların gerekli talimatları almadan veya görevleri dışında arızaya
müdahale etmeleri.
Çalışanların veya çalıştıranların işlerini benimsememeleridir.
TOPRAKLAMA
Elektrik tesislerinde aktif olmayan bölümler ile sıfır iletkenleri ve bunlara
bağlı bölümlerin, bir elektrot yardımı ile, toprakla iletken bir şekilde
birleştirilmesine topraklama denilmektedir. Topraklama, elektrik ile çalışan
cihazların olası bir elektrik kaçağı tehlikesine karşı alınan hayati bir önlemdir. Kaçak
elektriğin bir iletkenle toprağa verilmesini sağlayan basit bir sistemdir.
İnsan hayatını ve cihazların kullanım ömrünü riske atmamak için elektrik
kaçağı riskine karşı topraklama kesinlikle yapılmalıdır. Böylece cihazda oluşabilecek
fazla elektrik yükü direnci çok az olan toprak hattı üzerinden toprağa verilecek ve
cihaza dokunan kişilerin hayati tehlikesi ortadan kalkmış olacaktır.
Topraklama kanuni bir zorunluluktur, hayati tehlikesi olduğu için bir lüks
değil, yükümlülüktür. Fakat gerek ülkemizde gerekse dünya genelinde bu konuya
çok az özen gösterilmekte, gerekli denetimler yapılmamaktadır. Topraklamanın
amacı, meydana gelebilecek bir hata durumunda oluşacak adım ve dokunma
gerilimlerinin insan hayatını tehlikeye sokacak mertebede olmasını önlemek veya
bu tehlikeli gerilimleri tamamen ortadan kaldırmaktır. Elektrik sistemlerinin
devamlılığı ve insan hayatını güvenceye almak için elektrik sistemlerinde, gerilim
altındaki kısımlar yalıtılır. Toprağa karşı yalıtımda, çeşitli sebeplerle, her zaman
bozulma ve delinme şeklinde hata meydana gelmesi kaçınılmazdır.Topraklama,
meydana gelebilecek bu çeşit bir hata durumunda, insan hayatını güvenceye almak
maksadıyla uygulanacak işlemlerden biridir.
Şekil 3. Topraklama türleri
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
8
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
Bir binaya genellikle iki çeşit elektrik kablosu girer; bunlar nötr ve faz
hattıdır. Bu iki kablo elektrik akımının olması ve cihazların çalışabilmesi için
gereklidir. Bunların güvenliğini sağlamak için ise bir üçüncü kablo olan topraklama
kablosuna ihtiyaç duyulmaktadır. Duvarlarımızdaki iki delikli prizlerimizin
deliklerinden biri faz diğeri nötr kablo içindir. Yani elimizde bir voltmetre varsa iki
kısmın arasındaki gerilimi ölçtüğümüzde 220V değeri okunur.
Şekil 4. Topraklama sembolleri
Topraklama için kullanılan bu metal çıkıntılar zamanla içe doğru çökme
yapabilmekte; bu durumda da topraklama işlevini yerine getirememektedir. Bu
soruna da UPS priz çözüm olabilir; bu priz çeşidinde faz ve nötr deliklerinin
yukarısında topraklama için metal bir çubuk bulunur, böylece topraklama hattının
sorunsuz olup olmadığından daha kolay emin olabilirsiniz. Fakat bu priz çeşidi çok
sık bulunmamakta, bunun da altında yine topraklamaya yeterli önemin verilmemesi
yatmaktadır.
Yüzeysel topraklayıcılar 0,5 m ile 1 m arasında bir derinliğe
yerleştirilmelidir. Bu mekanik olarak yeterli bir güvenlik sağlar. Topraklayıcının,
donma noktası sınırı altında kalan bir derinliğe tesis edilmesi tavsiye edilir. Bu
yönetmeliğe uygun olarak topraklanmış ve inşaatın bir birimini oluşturan metal
iskelet, bu iskelete doğrudan bağlanan toprak bölümleri için topraklama iletkeni
olarak kullanılabilir. Sonuç olarak, bütün iskelet yapısının iletken kesiti yeterli olmalı
ve bütün ek yerleri elektriksel iletkenlik ve mekanik bağlantı bakımından güvenli
olmalıdır. Büyük metal iskelet yapılar, topraklama sistemine yeterli sayıda (en az iki)
noktada bağlanmalıdır.
Topraklama Çeşitleri
Topraklama çeşitlerini amacına göre 3 farklı şekilde sınıflandırılabilir:
•
•
•
Koruma topraklaması
İşletme Topraklaması
Fonksiyon Topraklaması
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
9
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
Koruma topraklaması, olası bir tehlike anında insanları ve diğer canlıları
dokunma gerilimine karşı korumak için yapılan ek topraklama çeşididir. Elektronik
aletlerin elektrik akımı geçen aktif kısımlarının yanında akım geçmeyen ama olası
bir kaçak durumunda akımı dokunma yolu ile insana iletme tehlikesi olan dış metal
kısımlarının da topraklanmasıdır. Metal çitler, tanklar, yürüyen merdivenler vb.
insanların temas etmesi beklenen bütün metal yüzeyler koruma topraklamasına
dâhildir.
İşletme topraklaması, iletmelerde elektrik akım değerinin istenilen
değerlerde olması için yapılan topraklama çeşididir; alçak gerilim şebekelerinde
sistem ile toprak arasındaki gerilimin belirli bir değerin üzerine çıkmaması için
yapılırken orta ve yüksek gerilim şebekelerinde uygulanan yöntem ülke
yönetmeliğine göre değişiklik gösterir. Bu şebekelerde direnç üzerinden veya direkt
topraklama yapılabilir.
Fonksiyon topraklaması, belirgin bir amaca yönelik yapılan topraklama
çeşididir; yıldırıma karşı koruma, raylı sistem topraklaması gibi.
Kaçak anında bile tüm noktalarda eşit potansiyel olacağından veya hiçbir iki
nokta arasında potansiyel farkı oluşmayacağından herhangi bir tehlike de söz
konusu olmayacaktır. Bu sistemde statik elektrik de oluşmayacağından statik
elektrik kaynaklı yangın riski ortadan kalkacaktır.
Toprak ile potansiyel farkı 42 volttan fazla olan alternatif gerilimli elektrik
tabloları, özel yerlerde bulundurulacak ve bu yerlerin tabanı, akım geçirmeyen
malzemeden yapılmış veya bu cins malzeme ile kaplanmış olacaktır.
Toprak ile potansiyel farkı 250 volttan yukarı olan alternatif akım tesisatında,
sürekli olarak taşınabilir veya çekme iletkenler kullanılmayacaktır. Ancak işin gereği
olarak yetkili bir eleman tarafından bunlar, geçici olarak kullanılabilecektir.
Taşınabilir iletkenlerin kullanılması gereken yerlere, yeteri sayıda ve uygun şekilde
topraklanmış elektrik prizleri konacaktır.
Yer altı kablolarında yapılacak bir işlemde, ceryan kesilmesinden hemen
sonra kapasitif boşalmayı temin için, üzerinde çalışılması gereken kabloların bütün
iletkenleri kısa devre edilecek ve topraklanacaktır.
Kısa devre ve topraklama işlemi, çalışma yerinin en yakın kısımları üzerinde
ve bu yerin her iki ucunda yapılacaktır. Yeniden gerilim altına girme tehlikesini
önlemek için, gerilim vermeye elverişli bulunan bütün ayırıcılar açık durumda
kilitlenmiş olacaktır. Topraklama devresi, düşük dirençli iletkenden yapılmış olacak
ve bağlandığı cihazın izolesinde meydana gelecek en büyük kaçağı (kısa devreyi)
iletecek kapasitede olacak veya devrede, gerektiğinde o cihazı devreden çıkaracak,
uygun bir devre kesme tertibatı bulunacak ve topraklama tesisatı, uygun bir şekilde
korunacaktır.
Elektrik iletkenlerinin mahfazaları, metal mahfaza boruları, elektrik
teçhizatının metal koruyucuları ve diğer gerilim altında bulunmayan yalıtılmış
kısımları, uygun bir şekilde topraklanacaktır. Alternatif veya doğru akım ile çalışan
çıplak metal kısımlı elektrik cihazları, uygun bir şekilde topraklanacaktır.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
10
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
Şekil 5. Yer altı kabloları
Elektrik tesisatı veya teçhizatının bakım ve onarımında, bunları, devreden
çıkaracak bir devre kesme tertibatı bulunacak, devreden çıkarıldıktan sonra
bunların, topraklı olması hâli devam edecektir.
Toprakla potansiyel farkı 42 volt veya daha yukarı olan alternatif akım
devrelerinin gerilim altında bulunan kısımları, ana dağıtım tablolarının arkasında
olduğu gibi, sürekli açıkta tutulmaları gereken yerlerde döşemelere akım
geçirmeyen ızgaralar konacaktır.
Priz ve fiş sisteminde topraklama kontakt elemanları, akım kontakt
elemanlarından önce bağlantıyı sağlayacaktır. Topraklamalı aletlerde, topraklama
devresindeki kesinti halinde, aletin elektrik devresini kesen bir kontaktörün
bulunması şekli de geçerli sayılacaktır.
Elektrik kaynak veya kesme makinalarında kullanılan elektojen grupları,
elektrik redresörleri veya transformatörleri ile bunların gerilim altındaki
yalıtılmamış kısımları, dokunmalara karşı korunmuş ve elektrik kaynak
makinalarının metal çerçeveleri uygun şekilde topraklanmış olacaktır.
Elektrik kaynak ve kesme makinalarının çıkış uçlarının veya kaynak
devrelerinin birer kutbu, kaçak akımlara karşı, iş parçasında topraklanmış olacaktır.
Transmisyon tertibatındaki miller ve yataklar, statik elektriğe karşı topraklanacak,
kayışla kasnak arasına ve kayışın kasnağı terk ettiği kısmın her iki tarafına,
topraklanmış metal taraklar uygun şekilde konulacaktır.
Parlayıcı sıvılar, depolama tanklarından kara veya deniz tankerlerine
aktarıldıklarında, statik elektriğe karşı depolama tankının topraklı metal kısmı ile
aracın metal kısımları arasında bir elektriksel bağlantı yapılacak, havalı veya dolu
lastik tekerlekli ve benzeri araçlar ayrıca topraklanacaktır.
Statik elektrik birikmelerine karşı, gerekli yerlere statik elektrik yük
gidericileri veya nötralizörler konulacak veya uygun diğer tedbirler alınacaktır.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
11
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
Şekil 6. Statik elektrik tehlike uyarıları
Tabanca boyası yapılan tesislerde boyanacak veya verniklenecek metal
parçalar, boyama hücrelerinin bütün metal kısımları ile davlumbazlar, kaplar, emme
tertibatı ve boya tabancaları, uygun bir şekilde topraklanmış olacaktır.
Maden çatılı veya karkaslı bina, atölye, depo ve benzerleri ile iletken olmayan
tabanlar üzerinde kurulmuş makinalar, havagazı, su ve kalorifer tesisatı ve bütün
madenî kısımlar, usul ve tekniğe uygun olarak etkili bir şekilde topraklanacaktır.
Toprak ile potansiyel farkı 42 volttan fazla olan ve alçak gerilim ile çalıştırılan
her türlü elektrik tesisatı, yetkili kimselerin girebileceği oda veya kapalı yerlerde
bulundurulacak veya tesadüfen dokunulamayacak kadar yüksek yerlere
yerleştirilecektir.
KAÇAK AKIM RÖLESİ
Tüketici devrede, gelen ve giden akımların birbirlerine eşit olmadığı
durumlarda, devreyi otomatik olarak kesen bir koruma cihazıdır. Yani insan
vücudundan bir akım geçmesi halinde dönen akım, gelen akıma eşit olmayacak ve
elektrik devresi kesilecektir. “Hayat Koruma” denen kaçak akım rölesinde toprak
hattına da gerek yoktur. Bu nedenle yerleri sürekli değişen elektrikli aletlerin
kullanılmasında çok güvenlidir.
Şekil 7. Kaçak akım rölesi
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
12
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
Yukarıda sayılan koruma önlemlerinin dışında;
•
•
•
•
•
Atölyelerde bulunan makina ve tezgâhların ayrı ayrı durdurma
tertibatından başka, atölyedeki veya kısımdaki tezgâhları tamamen
durduracak bir ana şalter bulunmalıdır.
Elektrik panolarının ön kısımlarında geçişi güçleştirecek malzeme
bırakılmamalıdır.
Makine ve tezgâhların çalıştırma düğmeleri yeşil, durdurma düğmeleri
kırmızı renkte olmalıdır. Kollu ve çevirmeli şalterlerde ise çalıştırma için "1",
durdurma için "0" gibi etiketler bulunmalıdır.
Makine ve tezgâhların kumanda yeri, bunların görülemeyeceği yerde ise
çalışmaya başlamadan önce bir uyarı sesi ile haber verilmelidir (Yani elektrik
geliyorum demelidir.).
Elektrikli el aletlerinin kullanılması gereken yerlerde, yeteri kadar
topraklanmış elektrikli prizler bulundurulmalıdır. Bu prizlerin yeterince
bulunmamasından dolayı, el aletlerinin fişleri sökülmekte, kablolar düz
olarak bağlanmaktadır. Bu da çeşitli kazalara yol açmaktadır.
Şekil 8. Ana şalter ve ikaz levhaları
•
•
•
•
•
Elektrik el aletlerini çalıştırmak için anahtarın üzerine basıldığında
çalıştıracak, bırakıldığında durduracak yaylı anahtarlar kullanılmalıdır. Bu
anahtarlar bozulduğunda aynı özellikteki yaylı anahtarla değiştirilmelidir.
Elektrik kabloları muntazaman döşenmiş olmalı, kırık fiş ve prizler
onarılmalı, sigortalar kapalı dolap içerisinde bulundurulmalıdır.
Büyük mutfaklar, bulaşık yıkama yerleri, soğuk hava depoları, su pompa
daireleri ve kazan daireleri ile çamaşırhaneler, banyolar, galvanik işletmeler
gibi nemli ve ıslak yerler ile parlama ve patlama tehlikesi oluşturabilecek
tozlu yerlerde;
Aydınlatma lambaları, fiş ve prizler ile anahtarlar su damlalarına ve toza
karşı tamamen korunmuş tipte (etanş) olmalı,
Sigortalar tehlikeli ortamın dışında bulundurulmalı,
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
13
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
•
Yıpratıcı etkisi olan buhar ve dumana açık metal parçalar, örneğin koruyucu
boya ya da dayanıklı gereçler kullanılarak korozyona karşı korunmalıdır.
Elektrik güvenliği söz konusu olduğunda daha çok çocuklar için önlemler
almak gerekir. Çocuklar elektriğin görülmez olması ve yalnız etkileriyle kendini
hissettirmesi sebebiyle çoğunlukla tehlikenin farkında değillerdir.
ELEKTRİK KAYNAĞINDA İSG
Elektrik kaynağı yapılan yerler, başka işçilerin çalıştığı yerlerden en az iki
metre yükseklikte ve ışık geçirmeyen taşınmaz veya taşınabilir paravanlarla ayrılmış
olacaktır. Elektrik kaynağı işlerinde çalışan işçilere, işin özelliğine uygun kişisel
korunma araçları verilecektir.
Elektrik kaynak makinası bağlantıları ve prizler, yalnız yetkili elektrikçiler
tarafından yapılacak ve değiştirilecek, kaynak işlerinde ise ehil kaynakçılar
çalıştırılacaktır. Elektrik kaynak makinalarının kullanılmasında, aşağıdaki tedbirler
alınacaktır. Elektrik kaynak makinaları ve teçhizatı yalıtılmış ve topraklanmış
kaynak penseleri kabzalı ve dış yüzleri yalıtılmış olacaktır.
Otomatik veya yarı otomatik dikiş ve punta kaynağı makinalarında,
operasyon noktasına kapalı koruyucu yapılacak veya çift el kumanda usulü
uygulanacaktır. Beslenme ve kaynak kabloları, üzerinden taşıt geçmesi hâlinde,
zedelenmeyecek ve bozulmayacak şekilde korunacaktır. Elektrik kaynak
makinasının şebeke bağlantısındaki şalter, bütün kutupları kesecektir. Elektrik
kaynak makinalarının temizlenmesi tamir ve bakımı veya çalışma yerinin
değiştirilmesi sırasında, makinalar şebekeden ayrılıp elektriği kesilecektir.
Akımı sağlayan kablo uçlarının bağlantı noktası ve elektrot pensleri yalıtılmış
ve kaynak ısısına karşı, uygun şekilde korunmuş olacaktır. Dirençli kaynak
makinalarının punto noktası ile gerilim altındaki kısımları yalıtılmış olacak, bunların
kablolarının makina üzerinde veya yakınında bir yerde bir anahtarı bulunacak, akım
giriş uçları, vida veya saplama ile iyice tespit edilecek ve buralarda fişler
kullanılmayacaktır. Ancak, kumanda devresinde fişler kullanılacaktır.
ELEKTRİK FAKTÖRÜNDE GENEL İSG ÖNLEMLERİ
Şerare veya kıvılcım çıkaran elektrik motorları; patlayıcı, parlayıcı veya yanıcı
gazların bulunduğu yerlerde kullanılmayacaktır.
Gerilimi 250 volttan yukarı olan alternatif veya doğru akım devrelerinde
kullanılan sigortalardan değeri 20 amperin üstünde olanları, kapalı bir tablo içine
monte edilecek ve en az bir şalter veya anahtarla kontrol altına alınacak, bu şalter
veya anahtarla akım kesilmeden, tablo kutusu kapağı açılmayacak ve tablo
kutusunun kapağı kapanmadan akım verilmeyecektir.
Gerilimi 650 voltu geçmeyen ana dağıtım tabloları, bakımı veya ayarı
gerektiren her kısmı kolayca erişilebilecek, iletkenler kolayca izlenebilecek, şalter
veya kumanda cihazları tablonun önünden idare edilebilecek ve bütün ölçü ve
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
14
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
kontrol aletleri ile sinyalizasyon cihazları, tablonun ön cephesinden kolayca
görülebilecek şekilde düzenlenecektir.
Şekil 9. Elektrik ana dağıtım tabloları
Beher bölmesinde, hücresinde veya tankında 5000 litreden fazla yağ bulunan
transformatörler ile kondansatörler veya benzerleri, iş yeri binalarının dışına
konacak veya herhangi bir hücre, bölme veya tankın içindeki yağları alabilecek
genişlikteki bir sarnıcın, kuyunun veya çukurun üstüne yerleştirilecektir.
Transformatörler, kondansatör ve benzerlerinin konulduğu iş yerlerinin
yeteri kadar havalandırılması sağlanacak ve duvarları ile kapıları, yangına dayanıklı
olacaktır. İş yerine konacak hava soğutmalı elektrik transformatörleri, yanabilir
malzemeden yeteri kadar uzakta bulunacak veya yanabilir maddelerden, ısı
geçirmeyen ve yanmayan bir bölme ile ayrılmış veya uygun şekilde kapatılmış
olacaktır.
Transformatör ve kondansatör merkezlerindeki diğer yüksek gerilim
cihazları, parmaklıklı veya kafes telli kapılar ile kapalı özel hücrelere yerleştirilmiş
olacaktır. Yüksek gerilim hücrelerinde yalıtılmış tabure kauçuk eldivenler, ıstakalar,
yangın söndürme cihazları, kısa devre ve topraklama teçhizatı ve talimatı haiz tabela
vb. bulundurulacaktır.
Şekil 10. Transformatör merkezleri
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
15
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
Sabit akümülatör tesisleri, tabanı aside dayanıklı malzemeden yapılmış, iyi
havalandırılmış ve özel olarak yapılmış odalarda veya hücrelerde bulundurulacaktır.
Akümülatör bataryalarının kutuları; cam, sert kauçuk veya benzeri akım geçirmeyen
maddelerden yapılmış olacak ve bunlar, akım geçirmeyen sağlam ayaklar üzerine
oturtulacaktır. Akümülatör bataryaları, kullanıldıkları işe uygun şekilde kapatılacak
veya korunacak ve gaz çıkarmalarına karşı gereken otomatik tertibat alınmış
olacaktır. Akümülatör odalarına sağlanacak suni ışık yalnız akkor flamanlı elektrik
ampulleri vasıtasıyla yapılacaktır. Bu gibi yerlere açık alevli vasıtalarla girilmesi ve
buralarda sigara içilmesi yasaktır.
Taşınabilir elektrik kabloları, dayanıklı kauçukla kaplanmış olacak ve
gerektiğinde eğilip bükülebilecek bir metalle dayanıklılığı arttırılacak ve bunların
kaplamaları bozulmayacak, bağlantıları iyi durumda tutulacaktır. Kontrol, bakım ve
onarımı yapılacak makina ve elektrik devrelerinin akımı kesilecek ve akımı kesen
şalter veya anahtarlarda kilitleme tertibatı bulunacak veya bunların açık oldukları,
uygun şekilde belirtilecektir.
Elektrik tesisatının, cihazlarının veya çıplak iletkenlerin, daima gerilim altında
bulunduğu kabul edilecek ve teknik bir zorunluluk bulunmadıkça gerilim altında
elektrik onarımı yapılmayacaktır. Vinçlere akım sağlayan hava iletkenleri uygun
şekilde yerleştirilmiş ve korunmuş olacak ve bunların altına veya yakınına malzeme
istifi ve yığını yapılmayacaktır. Elektrik tesisatı, cins ve hacmine göre ehliyetli
elektrikçiler tarafından yapılacak, bakım ve işletmesi sağlanacaktır.
Yukarı doğru açılan bıçaklı elektrik anahtarları ve devre kesicilerinin kendi
ağırlıkları ile kapanmalarını önlemek için, mandal veya sürgü tertibatı yapılacak,
yatay açılan bıçaklı elektrik anahtarlarıyla devre kesicilerinin kendi kendine
kapanmaları önlenecektir.
Sigortalar, değiştirilmeden önce gerilim dışı bırakılacak ve gerilim yokluğu
kontrol edilecektir. Sigorta gerilim dışı bırakılamıyorsa, kesicilerle devrenin
kesilmesi sağlanacak ve bu gibi hâllerde, elleri ve gözleri koruyacak kişisel
koruyucular kullandırılacaktır.
Kazan içinde veya buna benzer dar ve iletken kısımları bulunan yerlerle ıslak
yerlerde, alternatif akımla çalışan lambalar kullanıldığı takdirde, çalışma yerinin
dışında bulunan ve sargıları birbirinden ayrı olan transformatör yardımı ile elde
edilen küçük gerilim (en çok 42 v) kullanılacaktır.
Elektrik işlerinde kullanılan penseler, kargaburunlar, tornavidalar ve benzeri
el aletleri, uygun şekilde yalıtılmış ve yağdanlıkların, süpürgelerin, fırçaların ve diğer
temizlik araçlarının sapları, akım geçirmeyen malzemeden yapılmış olacaktır.
Elektrik el aletleri iyi bir şekilde muhafaza edilecek ve her an işe hazır şekilde bakımlı
bulundurulacaktır. Elektrik el aletleri kendi özel gayeleri için, doğru olarak ve kendi
kapasiteleri içinde, aşırı zorlamalara başvurulmadan kullanılacaktır.
Taşınabilir elektrikli el aletlerinin sapları, yeterli cins ve kalınlıkta akım
geçirmeyen bir maddeyle kaplanacak veya bu gibi malzemeden yapılmış olacak ve
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
16
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
bu aletlerin üzerlerinde, devreyi kapalı tutmak için, sürekli olarak basılması gereken
yaylı devre kesicileri (enterüptör) bulunacaktır.
İnşaat şantiyeleri ile diğer açık çalışma yerlerinde kullanılan elektrikli el
aletleri, küçük gerilim veya 1/1 oranlı ve sargıları birbirinden ayrı güvenlik
transformatöründen (ayırıcı transformatör) elde edilen gerilim ile çalıştırılacak veya
özel olarak imal edilmiş, iki yalıtkanlı olacaktır.
Parlayıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu yerlerle bu maddelerin
yakınındaki yerlerde, statik elektrik yüklerinin meydana gelmesine karşı
nemlendirme, topraklama, iyonizasyon, silindirlerin ayarı vb. gibi uygun tedbirler
alınacaktır.
Birden fazla kaynaktan beslenen elektrik tesisatında, kablo veya hava hatları
üzerinde onarıma girişilmeden önce, akım her yönden kesilecektir. Binalarda
yapılacak ek inşaat, onarım veya boya işleri ile benzeri çalışmalara başlamadan
önce, gerilim altındaki iletkenlere yaklaşması gereken kimselerin korunması
sağlanacaktır.
Üzerinde 650 volt gerilim bulunan şalter veya ona benzer açık elektrik
teçhizatı, en az 215 santimetre yükseklikte ve bakım ve kontrol çalışmalarına
elverişli şekilde yapılmış olacaktır. Gerilim altındaki kısımların bakım ve kontroluna
yarayan uygun geçitler yapılacak ve bunlar yol olarak kullanılmayacaktır.
Alçak gerilimli tesisatta servis koridorları en az 60 santimetre genişlikte ve
yüksek gerilimli tesislerde ise en az 80 santimetre genişlikte olacaktır. Hiçbir yerde
bu koridorların tavan yüksekliği 2 metreden az olmayacaktır.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
17
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
Özet
•Elektrikli alet ve makinelerin neden olduğu iş kazaları, bütün
sebepler arasında üçüncü yeri aldığı (tazminatı gerektiren kazalar
bazında da bütünü arasında %20’lik bir oranı olduğu) görülmüştür.
Bu tip aletlerden meydana gelen ölüm ve maluliyetler
incelendiğinde ise, bu tip mekanik sebeplerin dördüncü sırada,
daimî kısmi maluliyet vakalarında ise birinci sırada bulunduğu tespit
edilmiştir.
•Dokunma gerilimi, iletken kısımlarla toprak arasında ortaya çıkan
bir toprak hatası esnasında topraklama geriliminin insan tarafından
elden ele veya elden ayağa köprülenen bölümüdür. Adım gerilimi,
topraklama geriliminin insanın 1 metrelik adım açıklığı ile
köprüleyebildiği bölümdür. Bu durumda akım yolu ayaktan
ayağadır.
•Topraklama direnci, topraklayıcının yayılma direnci ile topraklama
iletkeninin direncinin toplamıdır. Kısa devre, işletme bakımından
birbirine karşı gerilim altında olan iletkenler ya da aktif bölümler
arasında bir arıza sonucunda meydana gelen iletken bağlantıdır.
•Aşırı gerilim, genellikle kısa süreli olarak iletkenler arasında ya da
iletkenlerle toprak arasında oluşan, işletme geriliminin izin verilen
en büyük sürekli değerini aşan, fakat işletme frekansında olmayan
bir gerilimdir.
•Elektrik tesislerinde aktif olmayan bölümler ile sıfır iletkenleri ve
bunlara bağlı bölümlerin, bir elektrot yardımı ile, toprakla iletken
bir şekilde birleştirilmesine topraklama denilmektedir. Topraklama,
elektrik ile çalışan cihazların olası bir elektrik kaçağı tehlikesine karşı
alınan hayati bir önlemdir. Kaçak elektriğin bir iletkenle toprağa
verilmesini sağlayan basit bir sistemdir.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
18
Ödev
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
•"Binalarda Topraklamanın Önemi" başlıklı bir makale
hazırlayınız.
•Bulunduğunuz binada ne tü bir topraklama uygulanmıştır?
Araştırınız.
•Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer
alan “ödev” bölümüne yükleyebilirsiniz.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
19
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
DEĞERLENDİRME SORULARI
Değerlendirme
sorularını sistemde ilgili
ünite başlığı altında yer
alan “bölüm sonu testi”
bölümünde etkileşimli
olarak
cevaplayabilirsiniz.
1. Etkin değeri 1000 Volt ya da 1000 Volt’ un altında olan fazlar arası gerilim
aşağıdakilerden hangisidir?
a) Yüksek gerilim
b) Tehlikeli gerilim
c) Alçak gerilim
d) Küçük gerilim
e) Tehlikesiz gerilim
2. Anma gerilimi 50 Volt’a kadar olan gerilim aşağıdakilerden hangisidir?
a) Tehlikesiz gerilim
b) Küçük gerilim
c) Tehlikeli gerilim
d) Yüksek gerilim
e) Alçak gerilim
3. Topraklama iletkeni üzerine bir parafudr veya eklatör bağlamaya ne ad
verilir?
a) Kapalı topraklama
b) Dolaylı topraklama
c) Dolaysız topraklama
d) Açık topraklama
e) Gerilim topraklama
4. Yıldırıma karşı koruyucu parafudr uluslararası standartlara göre hangi
sınıfa girer?
a) Sınıf I
b) Sınıf II
c) Sınıf III
d) Sınıf IV
e) Sınıf V
5. Alman Standardı VDE 0675-6’ya göre, yüksek ve alçak gerilim prafudları
hangi sınıflara bölünmüştür?
a) Sınıf I-Sınıf II-Sınıf III
b) Tip 1-Tip 2-Tip 3
c) I-II-III-IV
d) X Tipi-Y Tipi-Z Tipi
e) B Sınıfı-C Sınıfı-D Sınıfı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
20
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
6. Avrupa Standardına göre aşırı gerilim sınırlayıcı parafudr hangi sınıftadır?
a) Tip 3
b) Sınıf III
c) C Sınıfı
d) Sınıf III
e) Tip 2
7. Nötr iletkeni aşağıdaki sembollerden hangisiyle gösterilir?
a) Nİ
b) L
c) N
d) PEN
e) FE
8. “FE” kısaltması hangi iletkene aittir?
a) Koruma iletkeni
b) Nötr iletkeni
c) Fonksiyon topraklama ve koruma iletkeni
d) Fonksiyon topraklama iletkeni
e) Ana iletken
9. Üç fazlı gerilimde, faz araları kaç derecelik açı farkı ile iletim sırasında
oluşabilecek sorunlara karşı koruma sağlanmış olur?
a) 120
b) 90
c) 60
d) 45
e) 30
10. Yüzeysel topraklayıcılar kaç metre arasında derinliğe yerleştirilmelidir?
a) 0,2 - 0,3
b) 0,4 - 0,8
c) 0,5 - 1,0
d) 0,6 - 0,9
e) 0,7 - 0,8
Cevap Anahtarı
1.C, 2.B, 3.D, 4.A, 5.E, 6.A, 7.C, 8.D, 9.A, 10.C
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
21
Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER
KAYNAKLAR
Altan, M. F., “Kalite ve Güvence Standartları”, ZKÜ MYO Ders Notu, 2003.
Altan, M. F., “Şantiye Güvenlik Sistemi”, ZKÜ MF Ders Notu, 2005.
Altan, M. F., “Şantiye Organizasyonu”, ZKÜ MYO Ders Notu, 2004.
Altan, M. F., “Yapı Bilgisi”, ZKÜ MF Ders Notu, 2007.
Altan, M. F., “Yapı Sistemlerinde Güvenlik”, ZKÜ MF Ders Notu, 2008.
Cliff., D., “The Management OSH in Mining Industry”, Mining for Development
Centre (IM4DC), W Australia, 2012.
Dönmez, S. “İnşaatlarda İş Güvenliği”, A.Ü., ÇMYO Ders Notu, 1992.
Fairley, F., Oates, B, Ayers, G., Landers, E., Tutton, P., Manton. A. and Corney, T.,
“Safety Handbook for the Building and Construction Industry”, Incoling,
Melbourne, 2013.
Hergt, J., “Safty and Environmental Procedures and Guidelines”, VIEPS,
Melbourne, 2009.
HSE, “Electricity at Work: Safe Working”, Health and Safety Executive, HES Books,
HSG85, 2013.
HSE, “Health and Safety Construction”, Health and Safety Executive, HES Books,
HSG150, 2006.
HSE, “Managing Health and Safety Construction” L144, London, 2007.
HSE, “Your Health, Yor Saftey”, A Brief Guede for Worers, TUC, HSE Books,
INDG450, 2013.
ILO, “Encyclopaedia of Occupational Health and Safety”, ILO, Geneva, 2012.
ILO, “İnşaatta Sağlık ve Güvenlik”, İNTES, Ankara, 2005.
ILO, “Safty and Health in Constriction”, ILO, A Training Manual, Geneva, 1992.
ILO, Safety, Health and Welfare on Construction Sites”, ILO, A Training Manual,
Geneva, 1999.
Karmis, M., “Mine Health and Safety Manegement”, Society of Mining, Metalurgy
and Exploration, 2001.
Levit, N., “Chemical Safty Reference Manual”, Universty of British Columbia, Risk
Management Services, 2002.
MSHA, “Dust”, US Department of Labor, Mine Safety and Health Administration,
MSHA, Britain, 1999.
Myers, L., “Construction Safety Hand Book”, Lawrence Berkeley National, HTST,
2007.
Palmer, K. N., “Dust Explosinos ond Fires”, Chapman and Hall, London, 2003.
Queensland G., “Building and Construction Industry Workplace Health and Safety
Guide”, Brisbane, 2011.
Ramsey, H. C., “Chemical Safety for Supervisors”, American Chemical Society,
CHEM TREC, Washington DC, 2001.
Singh, Al, Hinze, J., Coble, R. J., “Implementation of Safety and Health on
Construction Sites”, CRC Perss, 1999.
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
22

Download Report