T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI MAKĠNE TEKNOLOJĠSĠ ÜÇ BOYUTLU YÜZEY MODELLEME Ankara, 2014 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiĢtir. PARA ĠLE SATILMAZ. i ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR ................................................................................................................... iv GĠRĠġ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 .................................................................................................... 2 1. ÜÇ BOYUTLU YÜZEY OLUġTURMA............................................................................ 2 1.1. Yükseklik Vererek Yüzey OluĢturma (Extruded Surface) ........................................... 3 1.2. Döndürerek Yüzey OluĢturma (Revolved Surface) ...................................................... 8 1.3. Yol Kullanarak Yüzey OluĢturma (Sweep Surface) ................................................... 12 1.3.1. Yolu Takip Et (Follow Path) ............................................................................... 13 1.3.2. Normali Sabit Tut (Keep Normal Constant) ....................................................... 15 1.3.3. Yolu-Birinci Kılavuz Eğriyi Takib Et (Follow Path and 1 st Guide Curve) ....... 15 1.3.4. Yol Boyunca Bük (Twist Along Path) ................................................................ 16 1.3.5. Yol Boyunca Normal Kıvrıl (Twist Along Path With Normal Constant) ........... 17 1.4. Ġki veya Daha Fazla Geometrik ġekil Arasına Yüzey OluĢturma (Loft Surface) ....... 18 1.5. Düzlemsel Yüzey OluĢturma (Planar Surface) ........................................................... 23 1.6. Yüzey Örme (Filled Surface)...................................................................................... 24 1.7. Yüzey Öteleme (Offset Surface) ................................................................................ 27 1.8. Cetvel Yüzeyler OluĢturma (Ruled Surface) .............................................................. 28 1.8.1. Kenara Teğet Yüzey OluĢturma (Tangent to Surface) ........................................ 29 1.8.2. Kenara Dik Yüzey OluĢturma (Normal to Surface) ............................................ 30 1.8.3. Kenara Belirli Açıda Yüzey OluĢturma (Tapered to Vector) .............................. 31 1.8.4. Kenara Teğet Yüzey OluĢturma (Perpendicular to Vector) ................................ 32 1.8.5. Süpürerek Yüzey OluĢturma (Sweep) ................................................................. 33 1.9. Kavis Yüzey (Fillet Surface) ...................................................................................... 33 1.10. Yüzey Silme (Delete Face) ....................................................................................... 37 1.11. Yüzeyi DeğiĢtir (Replace Face) ................................................................................ 38 1.12. Yüzey Uzatma (Extend Surface) .............................................................................. 40 1.13. Yüzey Kırpma / Budama (Trim Surface) ................................................................. 42 1.14. Budamayı Geri Al (Untrim Surface) ........................................................................ 46 1.15. Yüzeyi Dikerek BirleĢtir (Knit Surface) ................................................................... 48 1.16. Yüzeye Kalınlık Ver (Thicken) ................................................................................ 50 1.17. Yüzeye Kalınlık Vererek Kesme (Thickened Cut) ................................................... 50 1.18. Yüzey Ġle Kesme (Cut With Surface) ....................................................................... 51 1.19. Eğriler (Curves) ........................................................................................................ 53 1.19.1. Ayrım Çizgisi (Split Line)................................................................................. 53 1.19.2. Eğriyi Yansıtma (Project Curve) ....................................................................... 56 1.19.3. Kompozit Eğri (Composite Curve) ................................................................... 57 1.19.4. Tablodan Değer Girerek Eğri Ekle (Curve Through XYZ Point) ..................... 58 1.19.5. Referans Noktaları Boyunca Eğri Ekle (Curve Through Reference Point)....... 59 1.19.6. Helis ve Spiral (Helix and Spiral) ..................................................................... 60 UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 64 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 69 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2................................................................................................... 71 2. CAD / CAM PROGRAMLARI ARASINDA VERĠ DÖNÜġÜMLERĠ ........................... 71 2.1. Veri (Data) DönüĢüm Programları Neden Gerekmektedir ......................................... 71 2.2. DXF (*.dxf) Dosya Uzantısı ve Özellikleri ................................................................ 72 ii 2.3. IGES (*.iges, *.igs, *.ige) Dosya Uzantısı ve Özellikleri .......................................... 72 2.4. STEP (*.step, *.stp, *.ste) Dosya Uzantısı ve Özellikleri .......................................... 72 2.5. ACIS SAT (*.sat, *.sab) Dosya Uzantısı ve Özellikleri ............................................. 73 2.6. STL (*.stl) Dosya Uzantısı ve Özellikleri .................................................................. 73 UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 74 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 76 MODÜL DEĞERLENDĠRME .............................................................................................. 77 CEVAP ANAHTARLARI..................................................................................................... 78 KAYNAKÇA......................................................................................................................... 79 iii AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE ÖN KOġUL YETERLĠK MODÜLÜN AMACI EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME Makine Teknolojisi/Teknolojileri Bilgisayarlı Makine Ġmalatı Üç Boyutlu Yüzey Modelleme Bilgisayar ortamında CAD programları ile imalatı yapılacak parçaların yüzeyler Ģeklinde modellemesi ve üç boyutlu katı model olarak modellemesi zor olan parçaların, yüzeylerden yararlanılarak daha pratik olarak modellemesi ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandırıldığı bir öğrenme materyalidir. 40/16 Üç Boyutlu Yüzey Modelleme modülünü almak için iki boyutlu CAD dersinin modüllerini ve Üç Boyutlu Katı Modelleme modülünü almıĢ olmak Bilgisayarda üç boyutlu yüzey modelleme yapmak Genel Amaç Bu modül ile uygun ortam ve araç gereçler sağlandığında bilgisayarda üç boyutlu yüzey modelleme yapabileceksiniz. Amaçlar 1. Bilgisayarda üç boyutta yüzey oluĢturabileceksiniz. 2. Bilgisayarda CAD programları arasında dönüĢüm yapabileceksiniz. Ortam: CAD laboratuvarı (bilgisayar laboratuvarı), Donanım: CAD çizim programı, çizilmiĢ resimler, CAD ders kitabı, projeksiyon, tepegöz, örnek modeller, çeĢitli ölçme ve kontrol aletleri Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test, doğru-yanlıĢ testi, boĢluk doldurma vb.) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir. iv v GĠRĠġ GĠRĠġ Sevgili Öğrenci, Ülkemizde makine alanında sanayileĢmeye yönelik geliĢmelerin temelini CAD/CAM sistemlerinin oluĢturduğunu söyleyebiliriz. Bilgisayar destekli tasarım (CAD) sayesinde makine tasarım ve resimlendirme süreleri oldukça kısaltılmaktadır. Bilgisayar destekli tasarımın öneminin her geçen gün arttığı ve bu alanda yazılmıĢ programların sürekli olarak yenilendiği günümüzde bu konulara kayıtsız kalmak mümkün değildir. Hızla ilerleyen ekonomik geliĢmeler ve endüstriyel iliĢkiler, iĢ dünyasında uzman personel istihdamını etkin hâle getirmiĢtir. ĠĢletmeler her seviyede eğitilmiĢ personele ihtiyaç duymaktadır. Üretim sektöründe de sadece CAD/CAM sistemlerinin olması yeterli değildir. Bu sistemleri verimli kullanacak kalifiye elemana da ihtiyaç en az bu sistemler kadar önemlidir. Modülün amacı, sizlere, uygun ortam ve araç gereçler sağlandığında CAD programlarını kullanarak bilgisayarda üç boyutlu yüzey modelleme yapabilme yeterliğini kazandırmaktır. Bu modülün hazırlanmasında üç boyutlu çizim programı kullanılmıĢtır. Bu modülün sonunda, CAD programlarını kullanarak üç boyutlu yüzey modelleme yeteneğine sahip olabileceksiniz. 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 AMAÇ Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında, CAD programlarında yüzey modelleme iĢlemlerinin nasıl yapıldığını, üç boyutta yüzey modelleme iĢlemlerinin model oluĢturmada sağladığı avantajları öğreneceksiniz. ARAġTIRMA Yüzey modelleme hakkında araĢtırma yapınız. Üç boyutlu yüzey modelleme yapabilmek için hangi programların kullanıldığını araĢtırınız. Üç boyutlu yüzey modellemenin kullanım alanlarını araĢtırınız. 1. ÜÇ BOYUTLU YÜZEY OLUġTURMA Katı modelleme yöntemi ie oluĢturulması zor olan ya da oluĢturulamayan Ģekiller yüzey modelleme yöntemi ile kolayca oluĢturulabilir. Yüzey modelleme komutlarına Surfaces araç çubuğundan veya Ġnsert menüsünden Surface'den ulaĢılabilir. Resim 1.1: Insert menüsünden Surface komutlarına ulaĢma Yüzey modelleme komutlarına Surfaces araç çubuğundan ulaĢmak için herhangi bir araç çubuğu üzerinde iken mausun sağ tuĢuna basılır. Açılan listeden Surfaces araç çubuğu seçilerek açılır. 2 Resim 1.2: Surfaces araç çubuğu 1.1. Yükseklik Vererek Yüzey OluĢturma (Extruded Surface) Ekstrüzyon ile yüzey model oluĢturma da denir. Kapalı ya da kapalı olmayan profillere kalınlık vererek yüzey model oluĢturmada kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Komutu girilir. Ekrana Surface -Extrude diyalog kutusu gelir. From: Extrudenin nereden baĢlayacağı seçilir. Sketch Plane: Kalınlık sketch düzleminden baĢlar. Surface/Face/Plane: Kalınlık yüzey/düzlemden baĢlar. Vertex: Kalınlık seçilen bir köĢeden baĢlar. Offset: Kalınlık düzlemden verilen uzaklıkta baĢlar. Direction 1: Birinci kalınlaĢtırma yönü Reverse direction: Yönü ters çevir. Blind: KalınlaĢtırma ölçü mesafesi girilerek yapılır. Up to Vertex: KalınlaĢtırmayı seçilen köĢeye kadar yap. Up to Surface: KalınlaĢtırmayı seçilen yüzeye kadar yap. Offset From Surface: KalınlaĢtırma seçilen yüzeyin belirli mesafe kadar uzağından baĢlar. - Reverse Offset: Yönü ters çevir. - Translate Surface: Yüzey profiline göre öteler. Up to body: KalınlaĢtırma bir gövdeye kadar yapılır. Mid Plane: Her iki yönde kalınlaĢtırma yapılır. Depth: Derinlik Draft On/Off: Yüzeylere verilen açı kadar eğim verir. Draft Outward: DıĢa doğru eğim verir. Cap ends: Profillerin baĢ kısmını kapa. Direction 2: Ġkinci kalınlaĢtırma yönü Selected contours: Seçili zincirlemeler Resim 1.3: Surface/Extrude diyalog kutusu From kısmından Sketch Plane seçilidir. Direction 1 kısmından Blind seçilir. Depth (derinlik) kısmından kalınlık ölçüsü yazılır. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. 3 Sketch Plane: Çizildiği düzlemden itibaren kalınlık verir. Surface / Face/ Plane: Arkada ya da önde seçilen düzlemden itibaren kalınlık verir. Offset: Düzlemden verilen miktar kadar öteleyerek kalınlık verir. Vertex: Seçilen köĢeye öteleyerek köĢeden itibaren kalınlık verir. Tablo 1.1: From sekmesi komutları kullanımı 4 Blind: Verilen ölçü değeri kadar kalınlık verir. Up to Vertex: Seçilen köĢenin hizasına kadar kalınlık verir. Siyah nokta seçilen köĢeyi ifade eder. Up to Surface: Seçilen yüzeye kadar kalınlık verir. BirleĢen kısımda profilin ucu yüzeyin Ģeklini alır. Offset From Surface: Yüzeyden verilen değer kadar öteler ve uç kısmı parçanın Ģeklini alarak kalınlaĢır. 5 Up to Body: Yüzeye bir katı gövdeye kadar kalınlık verir. Mid Plane: Kalınlığı çift yönlü olarak verir. Draft: Yüzeylere içe doğru verilen derecede eğim verir. Draft outward: Yüzeylere dıĢa doğru verilen derecede eğim verir. 6 Cap ends: Profillerin baĢ kısmını kapatır. Direction 2 Blind: Ġkinci yönde ölçü vererek kalınlaĢtırma Direction 2 Draft outward: Ġkinci yönde eğim vererek kalınlaĢtırma yapar. Tablo 1.2: Extrude Surface alt komutlarının kullanımı 7 1.2. Döndürerek Yüzey OluĢturma (Revolved Surface) Ġki boyutlu nesneleri bir eksen etrafında döndürerek yüzey model oluĢturmak için kullanılan komutudur. Katı modellemeden farkı oluĢturulan nesnenin içinin boĢ olup kenarların sadece bir et kalınlığına sahip olmasıdır. Yüzey oluĢturulurken kullanılacak döndürme ekseni sürekli çizgi olabileceği gibi eksen çizgisi de olabilir. Fakat eksen çizgisi olması döndürme ekseninin otomatik seçilmesini sağlar. Yüzey oluĢturmak için komutu seçmek yeterlidir. Döndürerek yüzey oluĢturmak için iĢlem sırası Ģöyledir; Komut seçilmeden önce yüzey oluĢturulacak profil ve eksen çizgisi çizilir. Revolved Surface komuta seçilir. Ekrana Surface-Revolve diyalog kutusu gelir. Döndürme ekseni Centerline (Eksen çizgisi) ile çizilmiĢse otomatik olarak profil eksen etrafında döndürülür. Gerekli parametreler ayarlanıp OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. Axis of Revolution: Döndürme ekseni seçimi Direction 1: Birinci döndürme yönü Reverse Direction: Yönü ters çevir. Direction 1 Angle: Birinci yön açısı Blind: Döndürme açı ölçüsü girilerek yapılır. Up to Vertex: Seçilen bir köĢeye kadar döndür. Up to Surface: Seçilen bir yüzeye kadar döndür. Offset from Surface: Seçilen yüzeyin belirli mesafe kadar uzağından döndürmeye baĢla. Mid plane: Her iki yönde döndürme iĢlemi yapar. Direction 2: Ġkinci döndürme yönü Selected Contours: Seçili zincirlemeler Resim 1.4: Surface-Revolved diyalog kutusu Döndürülecek profil 90° döndürülmüĢ ġekil 1.1: Revolved Surface komutu örnekleri 8 180° döndürülmüĢ Yöntem Döndürülecek profil Blind: Açı ölçüsü girilerek döndürme yapılır (Burada 180° verilmiĢ.). Direction 2 Blind: Ġkinci yönde verilen açıda döndür (Burada 180° verilmiĢ.). Up to Vertex: Seçilen bir köĢeye kadar döndür. Turuncu köĢe noktası seçilirse noktanın hizasına kadar döndürür. 9 Sonuç Direction 2 Up to Vertex: Ġkinci yönde seçilen köĢeye kadar döndür (Mavi noktalar seçilen köĢelerdir.). Up to Surface: Seçilen bir yüzeye kadar döndürür (Seçilen yüzeyin Ģeklini alır.) Direction 2 Up to Surface: Ġkinci yönde seçilen yüzeye kadar döndür. 10 Offset from Surface: Yüzeyin verilen mesafe kadar uzağından döndürmeye baĢlar (Profilin alt kısmı yüzeyin Ģeklini alır.). Direction 2 Offset from Surface: Ġkinci yönde yüzeyin verilen mesafe kadar uzağından döndürür. Mid plane: Düzlemden itibaren her iki yöne doğru döndürme iĢlemi yapar. Tablo 1.3: Revolved Surface komutu alt komut örnekleri 11 1.3. Yol Kullanarak Yüzey OluĢturma (Sweep Surface) Seçilen açık ya da kapalı bir profili, belirlenen yol boyunca süpürerek yüzey model oluĢturmak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir. Farklı skeçler açılarak önce süpürülecek profil, sonrada yol çizilir. Sonra Swept Surface komutu seçilir. Ekrana Surface-Sweep diyalog kutusu gelir. - Profile and path: Süpürülecek profil ve yol Orientation/Twist type: Yön belirleme/Kıvrım tipi Follow path: Yolu takip et. Keep normal constant: Normali sabit tut. Follow path and 1st guide curve: Yol ve birinci eğriyi takip et. Follow 1st and 2 and guide curve: Yol ve ikinci eğriyi takip et. Twist along path: Yol boyunca bük. Twist along path with normal constant: Yol boyunca normal sabitle kıvrıl. Path alignment type: Yol hizalama tipi Minimum twist: Minimum bükülme Direction Vectör: Yön vektörü All faces: Tüm yüzler Merge tangent faces: Yüzeylerdeki teğetlikleri koru. Show preview: Ön izlemeyi göster. Guide Curves: Kılavuz eğriler Merge smooth faces: Keskin köĢeleri yuvarlat. Section number: Kesit numarası Start /End tangency: BaĢlangıç /bitiĢ teğetlik durumu Start tangency type: BaĢlangıç teğetlik tipi End tangency type: BitiĢ teğetlik tipi Part tangent: Yol teğet olsun. Resim 1.5: Sweep diyalog kutusu Önce süpürülecek profil sonrada yol nesnesi seçilir. Ġhtiyaç varsa Surface-Sweep diyalog kutusunda gerekli parametre ayarları yapılır. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. 12 ġekil 1.2: Surface-Sweep iĢlem sırası Yüzey oluĢturma iĢlemi sırasında dikkat edilecek hususlar Önce süpürülecek nesne, sonrada takip edeceği yol seçilmelidir. Yol ve nesnenin ayrı ayrı skeçlerde çizilmiĢ olması gerekir. Nesne ile takip edeceği yol paralel düzlemlerde olmamalıdır. Yol, süpürülecek nesne ile aynı hizada ya da daha geride olabilir. Yolu oluĢturan nesne eksen çizgisi ile çizili olmamalıdır. Yol ile süpürülecek nesnenin kesiĢip kesiĢmemesi önemli değildir. 1.3.1. Yolu Takip Et (Follow Path) En çok kullanılan sweep yöntemidir. Nesnelerin birbiriyle olan açısını süpürme iĢlemi sonuna kadar korur. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Bir skeç açılıp daire çizilir ve skeç kapatılır. Ġkinci bir skeç açılır yol olarak eğri çizilir ve skeç kapatılır. Swept Surface komutu ve buradan da Follow Path parametresi seçilir. Buradan önce daire sonrada eğri seçilir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. ġekil 1.3: Follow path örneği 13 Basma yayı çizimi örneği Bir skeç açılıp belirlenen çapta daire çizilir. Helix and Spiral komutu ile yay çizilir ve skeç kapatılır. Reference Geometry komutu seçilir. Açılan listden Plane komutu seçilir. Önce yay seçilir. Sonrada yayın uç noktası seçilerek yayın uç kısmına düzlem atılır. Bu düzleme yayın uç noktası merkez olacak Ģekilde daire çizilir ve skeç kapatılır. ġekil 1.4: Yayın ucuna düzlem atama Swept Surface komutuna girilir. Burada Follow Path aktiftir. Önce daire sonrada yay seçilir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. ġekil 1.5: Follow path iĢlem sırası 14 1.3.2. Normali Sabit Tut (Keep Normal Constant) Yüzeyin uç kısmının açısı baĢlangıç konumuna paralel olarak devam eder. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Bir skeç açılıp daire çizilir skeç kapatılır. Ġkinci bir skeç açılır yol olarak eğri çizilir ve skeç kapatılır. Swept Surface komutu seçilir. Options kısmından Keep Normal Constant seçilir. Önce daire sonrada eğri seçilir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. ġekil 1.6 : Keep normal constant örneği 1.3.3. Yolu-Birinci Kılavuz Eğriyi Takib Et (Follow Path and 1 st Guide Curve) Nesne yolu takip ederken bir baĢka düzlemde oluĢturulmuĢ baĢka bir eğrininde yolunu takip eder. Dolayısı ile biri nesneye dik diğeri eğri olan 2 adet yol vardır Yol sadece uzunluğu belirlemek amacı ile çizilir ve nesneye dik olmalıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Swept Surface komutuna girilir. Önce nesne ve sonrada nesneye dik olan yol seçilir. ġekil 1.7: Yol ve süpürülecek nesnenin seçilmesi 15 Options kısmından Follow Path and 1 st Guide Curve seçilir. Sonra ikinci eğri yol seçilir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. ġekil 1.8: Follow Path and 1 st Guide Curve örneği 1.3.4. Yol Boyunca Bük (Twist Along Path) Profil takip edilen yol boyunca ilerlerken verilen açı kadarda dönerek hareket eder. Profil ve yol ayrı ayrı skeçlerde çizilmiĢ olmasına dikkat edilmelidir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Nesne ne yol ayrı ayrı skeçlerde çizilir. Swept Surface komutuna girilir. Options kısmından Twist Along Path seçeneği seçilir. Önce nesne, sonrada süpürülecek yol seçilir. Twist angle kısmına döndürme açısı yazılır. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. ġekil 1.9: Twist Along Path ile eğim verme örneği 16 Uygulama Örneği 1 Bir skeç açılıp daire çilir ve skeç kapatılır. Ġkinci bir skeç açılıp dik çizgi çizilir ve skeç kapatılır. Swept Surface komutu seçilir. Options kısmından Twist Along Path seçilir. Define by'den Turn (Dönme sayısı-Tur olarak) seçilir ve 3 yazılır ya da Degrees seçilir. Bir tur dönme için 360° ve iki tur dönme için 720° yazılmalıdır. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. ġekil 1.10: Twist Along Path ile yay çizme örneği 1.3.5. Yol Boyunca Normal Kıvrıl (Twist Along Path With Normal Constant) Süpürülecek nesne yol boyunca verilen açıda dönerek ilerlerken baĢlangıç konumuna da paralel olarak yükselir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Kare ve ona dik doğru ayrı ayrı skeçlerde çizilir. Swept Surface komutuna girilir. Options kısmından Twist Along Path With Normal Constant ve Define by'den Degrees (Açı derecesi) seçilir. 60° yazılır. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. ġekil 1.11: Twist Along Path With Normal Constant örneği 17 1.4. Ġki veya Daha Fazla Geometrik ġekil Arasına Yüzey OluĢturma (Loft Surface) Farklı düzlemlerde ve farklı skeçlere çizilmiĢ profiller arasına malzeme atayarak yumuĢak geçiĢli yüzeyler oluĢturur. Çizilen profillerin kapalı olmasına gerek yoktur. Komutun aktif olabilmesi için profillerin farklı düzlemlerde çizilmiĢ olması gerekir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Plane komutu ile birbirinden farklı mesafelerde düzlemler oluĢturulur. Her düzleme ayrı ayrı skeç açılarak profiller çizilir. ġekil 1.12: Düzlemlerin atanması ve skeç oluĢturulması Loft Surface komutuna girilip sırası ile profiller seçilir. Profillerin seçim sırasına dikkat edilmelidir. Seçim sırası yanlıĢ olursa kapalı profillerde yüzey elde edilemez. Açık profillerde ise yüzey elde etmede bir sorun olmaz. Yüzey model profili bir hat boyunca oluĢmazsa yeĢil renkli noktalardan tutulup sürüklenerek düzeltilebilir. ġekil 1.13: Surface Loft komutu ile yüzeyin elde edilmesi 18 Ekrana Surface -Loft 1 diyalog kutusu gelir. Buradan gerekli parametreler ayarlanır. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. Profiles: Seçilen profiller burada listelenir. Start /End Constraints: Sınırlandırma baĢlat/bitir. Guide curves: Klavuz eğrilerin seçildiği alan - To next guide: Sonraki klavuz çizgi - To next sharp: Bir sonraki keskin kenar - To next edge: Sonraki kenar - Global: Küresel - Normal To Profile: Profile dik - Direction Vectör: Vektör yönü Centerline Parameters: Merkez çizgisi parametreleri Sketch tools: Çizim araçları Drag sketch: Çizimi sürükle Options: Seçenekler Merge tangent faces: Yüzeylerin teğet olmasını sağlar. Close loft: Kapalı loft. Ġlk ve son seçilen skeci otomatik olarak bağlayarak yumuĢak geçiĢler elde eder. Show preview: Ön izlemeyi göster. Resim 1.6: Surface–Loft 1 diyalog kutusu ġekil 1.14: Surface Loft komutu ile yüzeyin elde edilmesi 19 Uygulama örneği Front düzlemi seçilir. Plane komutuna girilir. 100 mm ara ile iki düzlem oluĢturulur. Düzlemler ayrı ayrı seçilir. Skeç açılarak profiller çizilir. Loft Surface komutuna girilir. Sırası ile profiller seçilir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. ġekil 1.15: Kapalı profil Loft Surface komutu örneği Eğer profiller açık çizilirse yüzey Ģekli aĢağıdaki gibi olur. ġekil 1.16: Açık profil Loft Surface komutu örneği 20 Eğrilerle yüzey oluĢturulmak istenirse Ģekil aĢağıdaki gibi olur. ġekil 1.17: Eğrilerle çizilmiĢ Loft Surface örneği Seçim sırası değiĢtirilerek farklı profiller elde edilebilir. ġekil 1.18: Seçim sırası değiĢtirilmiĢ Loft Surface komutu örneği Kapalı profilde Close loft seçili ise ilk ve son seçilen skeci otomatik olarak bağlayarak yumuĢak geçiĢler elde eder. ġekil 1.19: Close loft örneği 21 Guide Curves (Klavuz eğriler) kullanılırsa Ģekil tablodaki gibi olur. Önce profiller seçilir. Sonra da Guide Curves kısmından klavuz eğri seçilip OK tuĢuna basılır. ġekil 1.20: Guide Curves seçilmeden çizilmiĢ Loft Surface örneği Farklı açıdaki düzlemlerde çizilmiĢ iki profil kullanılarak loft surface oluĢturulursa Ģekil aĢağıdaki gibi olur. Profiller sırası ile seçilip OK tuĢuna basılır. ġekil 1.21: Farklı açıdaki düzlemler arasında loft oluĢturma örneği 22 Farklı açıdaki düzlemlerde çizilmiĢ iki profil Centerline Parameters kullanılarak loft surface oluĢturulursa Ģekil aĢağıdaki gibi olur. Önce profiller sonra da Centerline (merkez çizgisi) seçilir. ġekil 1.22: Centerline Parameters kullanarak loft oluĢturma örneği 1.5. Düzlemsel Yüzey OluĢturma (Planar Surface) Bu komut ile skeç ortamında oluĢturulmuĢ kapalı alanlar düzlemsel yüzeye çevrilebilir. Yüzeyi sınırlayan dıĢtaki kapalı alanın içinde birden fazla kapalı alan bulunabilir fakat bu kapalı alanlar dıĢ sınır ile ve birbirleri ile kesiĢmemelidir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Skeç ortamında profil iki boyutlu olarak çizilir. Planar Surface komutu seçilir. Ekrana Planar Surface diyalog kutusu gelir. Bounding entities kısmından sınırlama nesneleri seçilir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. ġekil 1.23: Planar Surface örneği 23 1.6. Yüzey Örme (Filled Surface) Aynı veya farklı düzlemlerde çizilmiĢ nesnelerin, yüzey kenarlarının veya katı modellerin meydana getirdiği kapalı alanları doldurarak yüzey oluĢturmak için kullanılır. Yüzey oluĢturabilmek için seçilen nesnelerin kapalı olması gerekir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Aynı veya farklı düzlemlerde yüzey oluĢturacak nesneler çizilir. Filled Surface komutu seçilir. Ekrana Surface Fill 1 diyalog kutusu gelir. Patc Bonudary: Doldurulacak sınırları seç Edge settings: Kenar ayarları Alternate Face: Alternatif yüzey oluĢturma Contact: Yüzeylerin kenarlara temasını sağlar. Tangent: Yüzeylerin kenarlara teğetliğini sağlar. ÇizilmiĢ bir yüzey varsa aktif olur. Curvature: Yüzeylerin eğrilere temasını sağlar. Apply to all edges: Seçilen tüm kenarlara uygula. Optimize surface: Yüzeyi optimize et. Show preview: Ön izlemeyi göster. Preview mesh: Tel kafes olarak göster. Constraint Curves: Kısıtlama eğrileri (Takip edilecek klavuz eğriler buradan seçilir.) Resolution Control: Optimize surface seçili iken aktif olur. Options: Seçenekler Fix up boundary: Sınırı onar. Merge result: Yüzeyleri birleĢtir. Try to from solid: Katı oluĢturmayı dene. Reverse direction: Yönü ters çevir. Resim 1.7: Surface Fill 1 diyalog kutusu Yüzey oluĢturacak nesneler sırası ile seçilir. Gerekli ayarlamalar yapılıp OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. 24 ġekil 1.24: a. Kenarların seçimi b. Preview mesh ve Optimize surface seçili ġekil 1.25: Preview mesh seçili değil Optimize surface seçili ġekil 1.26: Preview mesh ve Optimize surface ikisi de seçili değil ġekil 1.27: Aynı düzlemde çizilmiĢ nesnelerin arasını yüzeyle doldurma örneği 25 Loft surface ile oluĢturulmuĢ yüzeyin üst ve alt kısmı fillet surface komutu kullanılarak kapatılır. Bunun için önce komuta girilip üst kısım sonrada arka kısım ayrı ayrı yapılır. ġekil 1.28: Filled surfece ile silindir yüzeyini kapatma örneği Loft surface ile oluĢturulmuĢ yüzeyin üst ve alt kısmı Tangent seçili iken içbükey ya da dıĢbükey bombeli yüzey oluĢturulabilir. ġekil 1.29: Filled surfece-Tangent seçili iken yüzey kapatma örneği 26 ġekil 1.30: Constraint curves (kılavuz eğri) kullanılarak yüzey oluĢturma 1.7. Yüzey Öteleme (Offset Surface) Seçilen yüzeyi belirlenen mesafede kopyalayarak yeni bir yüzey elde etmek için kullanılır. Komutun kullanılabilmesi için önceden oluĢturulmuĢ bir yüzey olmalıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Offset Surface komutu seçilir. Ekrana Offset Surface diyalog kutusu gelir. Buradan ötelenecek yüzey ya da yüzeyler seçilir. Offset distance kısmına öteleme mesafesi yazılır. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. - Offset Parameters: Öteleme parametreleri Surface or Faces to Offset: Ötelenecek yüzey ya da yüzeyleri seç. Flip offset direction: Yönü ters çevir. Offset distance: Öteleme mesafesi Resim 1.8: Offset surface diyalog kutusu 27 ġekil 1.31: Offset Surface diyalog kutusu 1.8. Cetvel Yüzeyler OluĢturma (Ruled Surface) Seçilen yüzeyin kenarlarını belirlenen ölçü kadar uzatmak için kullanılır. Komutun kullanılabilmesi için önceden oluĢturulmuĢ bir yüzey olmalıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Ruled Surface komutu seçilir. Ekrana Ruled Surface diyalog kutusu gelir. Type kısmından uygun kenar oluĢturma tipi seçilir. Edge selection kısmından uzatılacak kenar ya da kenarlar seçilir. Distance/Direction kısmından kenar uzunluğu veya yönü seçilir. Type: Yüzey oluĢturma tipi Tangent to Surface: Seçilen kenara teğet yüzey oluĢturma Normal to Surface: Seçilen kenara dik yüzey oluĢturma Tapered to vectör: Seçilen doğrultuya belirli açıda yüzey oluĢturma Perpendicular to vectör: Seçilen doğrultuya dik bir yüzey oluĢturma Sweep: Bir klavuz yola göre yüzey oluĢturma Distance/Direction: Yüzeyin mesafesi/Yönü Edge Selection: Kenar seçimi Options: Seçenekler Trim and knit: Kırp ve ör. Connecting surface: Yüzeyleri köĢelerinden yuvarlatarak birbirine bağlar. Resim 1.9: Ruled Surface diyalog kutusu 28 1.8.1. Kenara Teğet Yüzey OluĢturma (Tangent to Surface) Seçilen kenarlara belirlenen ölçüde teğet yüzeyler elde etmek için kullanılır. Yüzey seçilen kenarın doğrultusunda ve o kenara teğet oluĢur Birden fazla kenar seçilebilir. Yüzey kenarlarından yüzey oluĢturma iĢlemi yapılabildiği gibi katı model kenarlarından da yüzey oluĢturma iĢlemi yapılabilir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Tangent to Surface sekmesi iĢaretlenir. Distance/Direction kısmında aĢağıdaki parametreler ekrana gelir. Distance kısmına yüzeyin uzunluğu yazılıp OK tuĢuna basılır. Distance: Mesafe Coordinate Ġnput: Koordinat giriĢi X Coordinate: X eksenindeki koordinat Y Coordinate: Y eksenindeki koordinat Z Coordinate: Z eksenindeki koordinat Resim 1.10: Distance/Direction parametreleri ġekil 1.32: Tek kenara teğet oluĢturma örneği ġekil 1.33: KarĢılıklı iki yüzeye teğet oluĢturma örneği 29 Connecting surface seçili değil iken Connecting surface seçili iken ġekil 1.33: Farklı yüzeylere teğet oluĢturma ġekil 1.34: Katı model kenarınlarında yüzey oluĢturma örneği 1.8.2. Kenara Dik Yüzey OluĢturma (Normal to Surface) Seçilen kenarlardan belirlenen yüzeylere dik yüzeyler oluĢturmak için kullanılır. Yüzey seçilen kenarın doğrultusunda ve o kenara dik oluĢur Birden fazla kenar seçilebilir. Yüzey kenarlarından yüzey oluĢturma iĢlemi yapılabildiği gibi katı model kenarlarından da yüzey oluĢturma iĢlemi yapılabilir. 30 ġekil 1.35: Kenara dik yüzey oluĢturma örnekleri 1.8.3. Kenara Belirli Açıda Yüzey OluĢturma (Tapered to Vector) Seçilen kenarlardan belirlenen yüzeylere belirli açılarda yüzeyler oluĢturmak için kullanılır. Birden fazla kenar seçilebilir. Yüzey kenarlarından ve katı model kenarlarından yüzey oluĢturma iĢlemi yapılabilir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Tapered to vector sekmesi iĢaretlenir. Distance/Direction kısmında aĢağıdaki parametreler ekrana gelir. Reference vector kutusu iĢaretlenir Distance: Yüzey uzunluğu Reverse Direction: Yönü ters çevir Reference vector: Yön vektörü Angle: Açı değeri Resim 1.11: Distance/Direction parametreleri Kalınlık verme yönü için bir kenar ya da bir çizgi seçilir. Distance kısmına yüzeyin uzunluğu yazılır. Angle kısmına yüzeye verilecek açı yazılır. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. 31 ġekil 1.36: Kalınlık verme yönünü seçme ġekil 1.37: Kenara belirli açıda yüzey oluĢturma 1.8.4. Kenara Teğet Yüzey OluĢturma (Perpendicular to Vector) Seçilen kenarlara dik belirlenen doğrultuda yüzeyler oluĢturmak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Perpendicular to vector sekmesi iĢaretlenir. Reference vector kutusu iĢaretlenir. Kalınlık verme yönü için bir kenar ya da bir çizgi seçilir. Distance kısmına yüzeyin kalınlığı yazılır. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. ġekil 1.38: Kenara teğet yüzey oluĢturma örneği 32 1.8.5. Süpürerek Yüzey OluĢturma (Sweep) Seçilen kenarları belirtilen yön ve doğrultuda süpürerek yüzey oluĢturmak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Sweep sekmesi iĢaretlenir. Reference vector kutusu iĢaretlenir. Kalınlık verme yönü için bir kenar ya da bir çizgi seçilir. Distance kısmına yüzeyin kalınlığı yazılır. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. ġekil 1.39: Kenara teğet yüzey oluĢturma örneği 1.9. Kavis Yüzey (Fillet Surface) KesiĢen ve kesiĢmeyen yüzeyler arasında yuvarlatılmıĢ yüzeyler oluĢturmak için kullanılır. KesiĢen yüzeylerin köĢelerinin yuvarlatılabilmesi için yüzeylerin Knit Surface komutu ile birleĢtirilmiĢ olması gerekir. Yoksa yuvarlatmayı üçüncü yüzeye uygulayamaz. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Fillet Surface komutuna girilir. Ekrana Fillet 1 diyalog kutusu gelir. Fillet type kısmında yuvarlatma yöntemlerinden biri seçilir. 33 Constant radius: Sabit yarıçaplı yuvarlatma Variable radius: DeğiĢken yarıçaplı yuvarlatma Face fillet: BitiĢik yüzeyler arası yuvarlatma Full round fillet: Tam daire yuvarlatma Ġtems to fillet: Yuvarlatılacak öğeler Multiple radius fillet: Çoklu yarıçap yuvarlatma Tangent propagation: Yuvarlatma teğet kenarlara da uygular. Full preview: Tam ön izleme Partial preview: Kısmi ön izleme No preview: Ön izleme yok. Setback Parameters: Çekme parametreleri - Setback vertices: Çok yönlü tepe noktaları - Setback distances: Çekme mesafeleri Set Unassigned: AtanmamıĢları ayarlar Set all: Tümünü belirle. Fillet Options: Radyüs seçenekleri Select through faces: Ġçinden geçilecek yüzleri seç Keep features: Unsurları tut. Round corners: Yuvarlak köĢeler Overflow type: TaĢıma tipi Default: Varsayılan ayarları kabul et. Keep edge: Kenarı sabit tut. Keep surface: Yüzeyleri sabit tut. Resim 1.12: Fillet type diyalog kutusu Sabit yarıçaplı yuvarlatma (constant radius) Yarıçap ölçüsü uygulandığı her yerde sabit ölçüdedir. AĢağıdaki parametrelerin ayarlanması gerekir. Yuvarlatma yarıçapı parça kalınlığından daha büyük verilebilir. Alt yüzeyde yüzeyin kalmaması için yüzeylerin daha önceden birleĢtirilmiĢ olması gerekir. Ġtems to fillet: Yuvarlatılacak ögeler Multiple radius fillet: Çoklu yarıçap yuvarlatma. Her kenara farklı ölçüde yuvarlatma uygular. Tangent propagation: Yuvarlatmayı teğet kenarlara da uygular. Full preview: Tam önizleme Partial preview: Kısmi önizleme No preview: Önizleme yok. Resim 1.13: Ġtems to fillet diyalog kutusu 34 Yüzeyleri birleĢtirilmemiĢ örnek Yüzeyleri birleĢtirilmiĢ örnek ġekil 1.40: Fillet surface örnekleri Yüzeyler arası yuvarlatma (face fillet) Yüzeyler arasında yuvarlatma iĢlemleri için kullanılır. Normal yuvarlatmanın yapılamadığı yerlerde de kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Önce Face <1> kutusu iĢaretlenip parçanın birinci yüzeyi seçilir. Seçim iĢleminden sonra yüzey mavi renk alır. Sonra Face <2> kutusu iĢaretlenip parçanın ikinci yüzeyi seçilir. Seçim iĢleminden sonra yüzey pembe renk alır. Okların her ikiside yuvarlatılacak köĢeye bakmalıdır. Yüzeyleri iç kısımdan seçmek seçme iĢleminde kolaylık sağlayacaktır. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. 35 ġekil 1.41: Face fillet örneği ġekil 1.42: KesiĢmeyen yüzeyleri Full round fillet ile birleĢtirme örneği 36 Tam daire yuvarlatma (full round fillet) ArdıĢık üç yüzey arasında tam kavis Ģeklinde yuvarlatma oluĢturmak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Önce mavi Face <1> kutusu iĢaretlenip parçanın birinci yüzeyi seçilir. Sonra mor Face <2> kutusu iĢaretlenip parçanın ikinci yüzeyi seçilir. Daha sonrada penbe Face <3> kutusu iĢaretlenip parçanın üçüncü yüzeyi seçilir. Yüzeyleri birleĢtirilmiĢ parça örneği Yüzeyleri ayrı parça örneği ġekil 1.43: Full round fillet örnekleri 1.10. Yüzey Silme (Delete Face) Yüzey modelleme ile oluĢturulmuĢ yüzeyleri veya katı modellerin yüzeylerini silmek için kullanılır. Katı modelin bir yüzeyi silinince katı model yüzey model hâline gelir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Delete Face komutu seçilir. Ekrana Delete Face diyalog kutusu gelir. Options kısmından Delete kutusu iĢaretlenip yüzey seçilir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. 37 Selections: Seçimler Options: Seçenekler Delete: Sil Delete and Patch: Sil ve yama Delete and Fill: Sil ve doldur. Parçalı olan yüzeyleri tek parça yüzey hâline getirir. Show preview: Ön izlemeyi göster. Resim 1.14: Delete face diyalog kutusu ġekil 1.44: Silinen yüzey örnekleri 1.11. Yüzeyi DeğiĢtir (Replace Face) Seçilen bir katı model ya da yüzey gövdesini seçilen yüzey ile aynı Ģekle dönüĢtürür. Aynı zamanda yüzeye seçilen yüzeye kadar öteleme iĢlemi yapar. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Replace Face komutu seçilir. Ekrana Replace Face1 diyalog kutusu gelir. Target faces for replacement kutusu iĢaretlenip değiĢtirilmek istenen yüzey seçilir. Sonra Replacement surface (s) kutusu iĢaretlenip referans alınacak hedef yüzey seçilir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. 38 ġekil 1.45: Yüzeyi değiĢtirme örnekleri 39 1.12. Yüzey Uzatma (Extend Surface) Bir yüzeyi veya kenarlarını belirlenen uzatma tipine göre seçilen kenarından uzatmak için kullanılır. Komutun kullanımı Extruded Surface komutu ile aynıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Extend Surface komutu seçilir. Ekrana Extend Surface diyalog kutusu gelir. Edges/Faces to Extend kutusu ile uzatılacak kenar ya da yüzey seçilir. End Condition kısmından uygun olan sekme seçilir. Edges/Faces to Extend: Uzatılacak yüzey veya kenarların seçildiği alan End Condition: Son koĢul Distance: Belirlenen mesafeye kadar uzat. Up to point: Seçilen noktaya kadar uzat. Up to surface: Seçilen yüzeye kadar uzat. Extension type: Uzatma tipi Same surface: Seçilen yüzeyi aynı Ģekilde uzat. Linear: Seçilen yüzeyi doğrusal olarak uzat. Resim 1.15: Extend Surface diyalog kutusu Distance (mesafe kadar uzat) Kenarları ve yüzeyleri belirlenen mesafeye kadar uzatmak için kullanılır. ġekil 1.46: Yüzeyleri uzatma örnekleri 40 Up to Point (Noktaya kadar uzat) Kenarları ve yüzeyleri belirlenen mesafeye kadar uzatmak için kullanılır. ġekil 1.47: Belirlene noktaya kadar uzatma örneği Up to Surface (Yüzeye kadar uzat) Kenarları ve yüzeyleri belirlenen yüzeye kadar uzatmak için kullanılır. ġekil 1.48: Trim Surface kadar uzatma örneği Extension type (uzatma tipi) Yüzeyin uzatılmasını yüzeyin Ģeklini bozmadan ya da doğrusal olarak yapılmasını sağlar. 41 Same Surface (Aynı Ģekilde uzat) Linear (Doğrusal uzat) Same Surface seçil Linear seçili ġekil 1.49: Uzatma tipi örnekleri 1.13. Yüzey Kırpma / Budama (Trim Surface) Yüzeylerin istenen kısımlarını budayarak açmak için kullanılır. Budama iĢlemi için doğrular, eğriler, yüzeyler veya düzlemler kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Trim Surface komutu seçilir. Ekrana Trim Surface diyalog kutusu gelir. Trim tool kutucuğu ile budamayı yapacak doğrular, eğriler, yüzeyler veya düzlemler seçilir. Seçilen nesne mavi renk alır. Sonra budamadan sonra kalacak yüzey seçilir. Bu yüzey eflatun renk alır. 42 Trim type: Budama tipi Standart: Standart Mutual: KarĢılıklı Selections: Seçimler Trim tool: Budama araçları Keep selections: Seçilen tarafı koru. Remove selections: Seçilen tarafı sil. Pieces to keep: Korunacak parçalar Surface Split Options: Yüzey ayrım seçenekleri Splıt all: Tümünü ayır. Natural: Doğal Linear: Doğrusal Resim 1.16: Trim Surface diyalog kutusu ġekil 1.50: Trim Surface örneği Doğrular ve eğriler budama yapılacaksa önce bu nesneler sonra budanacak yüzeyler seçilmelidir. Daha sonrada kalacak kısımlar iĢaretlenmelidir. Eflatun renkli kısım kalacak kısımdır. ġekil 1.51: Doğru ile budama örneği 43 ġekil 1.52: Eğriler ile budama örnekleri Mutual (karĢılıklı) kutucuğu aktif ise hem budama nesnesi hem de seçilen yüzey budanır. Bunun için önce Selection kısmından budanacak yüzeyler seçilir. Daha sonra Pieces to keep kısmından yüzeylerin korunacak kısımları seçilip OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. Korunacak kısımlar seçim sırasında eflatun renk alır. Silinecek kısımlar mavi renklidir. ġekil 1.53: Yüzeyler ile budama örneği 44 ġekil 1.54: Kapalı yüzeyler ile budama örneği Yüzeyler istenirse eğrilerle de kesilebilir. Bunun için Trim tool kısmından budama yapacak nesneler seçilir. Daha sonra yüzeyden Keep selections iĢaretli ise kalması istenen kısım seçilir. Remove selections seçili ise silinmesi istenen kısım seçilir. ġekil 1.55: Keep selections ile kalacak kısımları seçilmiĢ parça örnekleri 45 ġekil 1.56: Remove selections ile silinecek kısımları seçilmiĢ parça örneği Natural seçili Linear seçili ġekil 1.57: Keep selections ile kalacak kısımları seçilmiĢ 1.14. Budamayı Geri Al (Untrim Surface) Yüzey üzerindeki boĢlukları doldurma ve budanmıĢ yüzeyleiri tekrar düzeltme amacı ile kullanılır. Yüzey modelleme iĢlemleri sırasında açık kalan kısımları onarmak için tercih edilen bir yöntemdir. Doldurma iĢleminden sonra boĢluk ve yüzey tek parça hâlini alır. Komutun kullanılabilmesi için çizim alanında Trim surface komutu ile oluĢturulmuĢ bir yüzey olmalıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Daha önce budanmıĢ kısmın kenar çzgisi seçilir. Yüzey Ģekildeki gibi doldurulur. ġekil 1.58: Budamayı geri alma örneği 46 Untrim Surface komutu seçilir. Ekrana Untrim Surface diyalog kutusu gelir. Selections: Seçimler Selected faces/Edges: Yüzey ya da kenarları seç. Options: Seçenekler Edge untrim type: Kenar budamasını geri alma tipi Extend edges: Kenarları doldur. Connect endpoints: Uç noktalarını birleĢtir. Açık yüzeyleri eğrisel olarak doldurur. Merge with original: Orjinalle birleĢtir. Resim 1.17: Untrim Surface diyalog kutusu Doldurma yapılacak kenar ya da kenarlar seçilir. Options kısmından Extend edges seçilir. Merge with original seçili ise yüzeyi kesilmeden önceki eski hâline getirir. Seçili değil ise ayrı bir yüzey olarak doldurur. ġekil 1.59: Merge with original seçili–seçili değil iken budama örneği Eğer Connect Endpoint kutusu iĢaretlenirse yüzeyi eğrisel doldurur. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. 47 ġekil 1.60: Untrim Surface örneği Connect Endpoint kutusu seçili 1.15. Yüzeyi Dikerek BirleĢtir (Knit Surface) Yüzey modelleme araçları ile oluĢturulan yüzeyleri birbirine dikerek birleĢtirip tek bir yüzey hâline getirmek için kullanılır. BirleĢtirilecek yüzeylerin birbirine bitiĢik olması gerekir. Elde edilen yüzeyler daha sonra bir bütün olarak kullanılabilir. Yüzeylere yuvarlatma vb. gibi düzenleme iĢlemleri kolayca uygulanabilir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Knit Surface komutu seçilir. Ekrana Knit Surface diyalog kutusu gelir. Surfaces and faces tı knit kısmından dikilecek yüz veya yüzeyler tek tek seçilir. Yüzeyler birleĢtirilmek isteniyorsa Merge entities kutusu iĢaretli olmalıdır. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. Selections: Seçimler Surfaces and faces tı knit: Dikilecek yüzleri veya yüzeyleri seç. Try to from solid: Kapalı yüzeyleri katı modele dönüĢtürür. Komutun uygulanabilmesi için yüzeylerin kapalı bir kutu Ģeklinde olması gerekir. Merge entities: Nesneleri birleĢtir. Gap Control: BoĢluk kontrolü Knitting tolerance: Dikme toleransı Show gaps in range: Altta verilen aralıktaki boĢlukları dikerek birleĢtir. Resim 1.18: Knit Surface diyalog kutusu 48 ġekil 1.61: Knit Surface örneği Yüzeyler aĢağıdaki gibi kutu Ģeklinde kapalı ise yüzey seçimleri sırasında Merge entities ve Try to from solid kutuları iĢaretli olursa yüzeyleri katı modele çevirir. ġekil 1.62: Kutu Ģeklindeki parça ve kesiti ġekil 1.63: Katı modele dönüĢmüĢ parça ve kesiti 49 1.16. Yüzeye Kalınlık Ver (Thicken) Yüzeylere kalınlık vererek katı model hâline getirmek için kullanılır. Aktif olabilmesi için çalıĢma alanında çizilmiĢ bir yüzeyin olması gerekir. KalınlaĢtırma yönü yüzeye dik olarak verilir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Thicken komutu seçilir. Ekrana Thicken diyalog kutusu gelir. KalınlaĢtırılacak yüzey ya da yüzeyler seçilir. Thickness kısmında kalınlaĢtırma yönü ve kalınlık miktarı seçilip OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. Thicken parameters: Kalınlık verme parametreleri Surface to thicken: KalınlaĢtırılacak yüzey seçimi Thickness: Kalınlık ölçüsü Thicken Side 1: Birinci yönde kalınlık verme Thicken both side: Her iki yönde kalınlık verme Thicken side 2: Ġkinci yönde kalınlık verme Resim 1.19: Thicken diyalog kutusu ġekil 1.64: Thicken ile kalınlık verme örneği 1.17. Yüzeye Kalınlık Vererek Kesme (Thickened Cut) Bir yüzeyin daha önceden çizilmiĢ bir katı modelin üzerine ötelenerek çıkarılması için kullanılan kamuttur. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Thickened Cut komutu seçilir. Ekrana Cut-Thicken diyalog kutusu gelir. Yüzey seçilir ve Thicknes kısmına katı model yönünde kalınlık değeri yazılır. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. 50 ġekil 1.65: Thickened Cut ile kesme örnekleri 1.18. Yüzey Ġle Kesme (Cut With Surface) Katı modelin bir yüzey ile kesilmesi için kullanılan komuttur. Kesme iĢleminin yapılabilmesi için yüzeyin katı modeli tamamen kesiyor olması gerekir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Cut With Surface komutu seçilir. Ekrana Surface Cut diyalog kutusu gelir. Yüzey seçilir. Gri renkli okun yönü kesilecek kısmı gösterir. Flip Cut düğmesine basılarak bu yön değiĢtirilebilir. 51 ġekil 1.66: Cut With Surface ile kesme örneği OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. Daha sonra istenirse kesme yapan yüzey Hide komutu ile gizlenebilir. ġekil 1.67: Yüzeyin hide komutu ile gizlenmesi Kesme iĢlemi yüzey kullanmadan bir düzlem ile de yapılabilr. ġekil 1.68: Yüzeyin bir düzlem ile kesilme örneği 52 1.19. Eğriler (Curves) 1.19.1. Ayrım Çizgisi (Split Line) Katı model yüzeyleri bölerek parçalı yüzeyler hâline getirmek için kullanılır. Komutun aktif olabilmesi için çizim alanında katı veya yüzey model bulunması gerekir. 1.19.1.1. Silhoutte (Silüet/Gölge) Seçilen yüzeyin belirtilen doğrultuda silüeti çıkarılarak yüzey bölünür. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Split Line komutu seçilir. Ekrana Split Line diyalog kutusu gelir. Type of Split: Ayrım tipleri Silhoutte: Silüet/Gölge Selections: Seçimler Direction of pull: Çekme yönü Faces to split: Ayırma yüzeyi Reverse direction: Yönü ters çevir Angle: Açı Resim 1.20: Split Line diyalog kutusu Type of Split kısmından ayırma tipi olarak Silhoutte seçilir. Direction of pull kısmından Right (sağ) düzlem seçilir. Faces to split kısmından silindirin dıĢ yüzeyi seçilip OK tuĢuna basılır. ġekil 1.69: Silüet alma örneği 53 1.19.1.2. Projection (Yansıtma) Farklı çizim nesnelerini yüzeye yansıtarak yüzeyi bölerek ayırmak için kullanılır. Komutun kullanımı project curve komutu ile aynıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Split Line komutu seçilir. Ekrana Split Line diyalog kutusu gelir. Type of Split: Ayrım tipleri Silhoutte: Silüet/Gölge Projection: Yansıtma Ġntersection: KesiĢme Selections: Seçimler Select to project: Yansıtılacak nesne seçilir. Faces to split: Ayırma yüzeyi Surface Split Options: Yüzey ayırma seçenekleri Split all: Tümünü ayır. Natural: Doğal hâli ile Linear: Doğrusal hâli ile Resim 1.21: Split Line diyalog kutusu Select to project kısmından yansıtılacak nesne seçilir. Faces to Split kısmından ayırma iĢlemi uygulanacak silindirin yüzeyi seçilir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. ġekil 1.70: Projection ile kesme örneği 54 1.19.1.3. Ġntersection (KesiĢme) Seçilen iki katı model ya da yüzeylerin kesiĢiminin alınması için kullanılır. KesiĢimi sağlayan yüzeyler ya da katı modeller olabileceği gibi düzlemler de olabilir. Type of Split: Ayrım tipleri Silhoutte: Silüet/Gölge Projection: Yansıtma Ġntersection: KesiĢme Selections: Seçimler Splitting/Bodies/Faces/Planes: Ayrılan gövdeler/ yüzler/ düzlemler Faces /Bodies to Split: Ayrılacak yüzler/gövdeler Surface Split Options: Yüzey ayırma seçenekleri Split all: Tümünü ayır. Natural: Doğal hâli ile Linear: Doğrusal hâli ile Resim 1.22: Split Line diyalog kutusu Ġntersection sekmesi ġekil 1.71: Ġntersection ile kesiĢim örneği 55 1.19.2. Eğriyi Yansıtma (Project Curve) Eğrileri ya da nesneleri yüzey üzerine ya da katı model yüzeyleri üzerine yansıtarak yeni eğriler oluĢturmak için kullanılır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Project Curves komutu seçilir. Ekrana Projected Curve diyalog kutusu gelir. Sketch on faces kutucuğu iĢaretlenir. Sketch to project kısmından yansıtılacak nesne seçilir. Projection faces kısmından yansıtılacak yüzey seçilir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. Selections: Seçimler Projection type: Yansıtma tipi Sketch on faces: Nesneyi yüzeye yansıt. Sketch on sketch: Nesneyi nesne üzerine yansıt. Sketch to project: Yansıtılacak nesneyi seç. Projection faces: Yansıtma yapılacak yüzeyi seç. Reverse projection: Yansıtma yönünü ters çevir. Resim 1.23: Projected Curve diyalog kutusu ġekil 1.72: Project Curve ile yansıtma örneği 56 ġekil 1.73: Katı model yüzeyine yansıtma örneği 1.19.3. Kompozit Eğri (Composite Curve) Eğriler, nesneler veya model kenarlarını birleĢtirerek bunlardan tek bir eğri oluĢturmak için kullanılır. Eğriler ve nesneler iki boyutlu ya da üç boyutlu olabilir. Komutun aktif olabilmesi için çizim alanında bir tane eğri ya da iki boyutlu nesne olmalıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Composite Curve komutu seçilir. Ekrana Composite Curve diyalog kutusu gelir. BirleĢtirilecek eğriler veya nesneler seçilir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. ġekil 1.74: Composite Curve ile eğrilerin birleĢtirilmesi örneği 57 1.19.4. Tablodan Değer Girerek Eğri Ekle (Curve Through XYZ Point) Dosyadan eğrinin geçtiği noktaların X, Y ve Z değerlerini okuyarak çizim yapar. Ġstenirse kullanıcı tarafından eğriyi oluĢturan noktalarının koordinatları girilerek de eğri çizilebilir. ĠĢlem sırası Ģöyledir: Curve Through XYZ Point komutuna girilir.Ekrana Curve File diyalog kutusu gelir. X, Y ve Z değerlerinin altındaki boĢ kutucuklara çift tıklanır. Kutucuk açılır ve buralara değer yazılır. Eğri çizebilmek için en az iki noktanın koordinatları tanımlanmalıdır. - Browse: Dosyadan veri okumak için kayıtlı dosyayı açtırır. Save: Verilen değerleri kaydeder. Save as: Girilen değerleri farklı kaydeder. Ġnsert: Ekle. OK: Tamam. Cancel: Ġptal et. Resim 1.24: Curve File diyalog kutusu Metin dosyasına yazılmıĢ verileri okuyarak da değer girilebilir. BaĢlat menüsünden Donatılar ve oradan Not defteri açılır. Değerler X, Y ve Z için üç sütun hâlinde yazılır ve kaydedilir. Browse butonuna basılıp kaydedilen dosya açılır. Açıldığı an otomatik olarak sütunlara değerler kaydedilir. OK tuĢuna basıldığında eğri otomatik olarak ekrana çizilir. Resim 1.25: Curve File diyalog kutusu Browse sekmesi 58 1.19.5. Referans Noktaları Boyunca Eğri Ekle (Curve Through Reference Point) Çizim alanı üzerinde seçilen noktalardan geçen üç boyutlu eğriler çizmek için kullanılır. Eğrinin geçeceği noktalar; katı model ve yüzey model köĢeleri veya çizim alanındaki noktalar olabilir. Daha sonra bu eğriler kullanarak modelleme yapılabilir. ĠĢlem sırası Ģöyledir; Ayrı düzlemlerde iki tane nesne çizilir. Dairenin üzerinde nokta oluĢturmak için Referans Geometri komutunun altındaki Point (Nokta) komutu ile 6 adet nokta yerleĢtirilir. ġekil 1.75: Eğri üzerine nokta yerleĢtirme Curve Through Reference Point komutuna girilir. Ekrana Curve Through Reference Point diyalog kutusu gelir. - Curve Through Reference Point: Eğrinin geçeceği noktaların seçimi yapılır. Closed Curve: Kapalı eğriler çizmek için kullanılır. Resim 1.26: Curve Through Reference Point diyalog kutusu Sırası ile noktalar seçilir. Burada noktalar çapraz seçilmiĢtir Eğer kapalı eğri çizilmek isteniyorsa Closed Curve kutucuğu iĢaretlenmelidir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. 59 ġekil 1.76: Referans noktaları boyunca eğri ekleme örneği 1.19.6. Helis ve Spiral (Helix and Spiral) Yay ve spiral eğrileri çiziminde kullanılır. Çizimden önce çizim alanına helis ya da spiralin çapını belirleyen daireler çizilmiĢ olmalıdır. 1.19.6.1. Sabit Adımlı Yay Çizimi (Constant Pitch) Bir skeç açılır. Skece helis ya da spiralin çapını belirleyen daire çizilir. Helix and Spiral komutu seçilir. Ekrana Helix/Spiral diyalog kutusu gelir. 60 Defined by: Tip tanımlama Pitch and Revolution: Adım ve sarım sayısı vererek yay çizimi Height and Revolution: Yükseklik ve sarım sayısı ile yay çizimi Height and Pitch: Yükseklik ve adım ile yay çizimi Spiral: Spiral eğrisi çizimi Parameters: Yay parametreleri Constant pitch: Sabit adımlı yay çizimi Variable pitch: DeğiĢken adımlı yay çizimi Pitch: Adım miktarının yazıldığı kısım Reverse direction: Çizim yönünü ters çevir. Revolutions: Yay sarım sayısı Start angle: Yay baĢlangıç açısı Clockwise: Saat ibresi yönünde sarılmıĢ yay çizimi Counter clockwise: Saat ibresi ters yönünde sarılmıĢ yay çizimi Taper helix: Konik yay çizimi Taper angle: Koniklik açısı Taper outward: DıĢa doğru koniklik Resim 1.27: Helix/Spiral diyalog kutusu Defined by kısmından yay çizme yöntemlerinden biri seçilir. Burada Pitch and Revolution yöntemi seçilmiĢtir. Sabit adımlı yay çizmek için Constant Pitch iĢaretlenir. Pitch kısmına yayın adımı (her bir sarım arasındaki mesafe) yazılır. Revolutions kısmına yayın sarım sayısı yazılır. Ġstenirse Reverse Direction kutusu iĢaretlenerek yayın çizim yönü ters çevrilebilir. ġekil 1.77: Sabit adımlı yay çizimi 61 1.19.6.2. DeğiĢken Adımlı Yay Çizimi (Variable Pitch) DeğiĢken adımlı ve çaplı yay çizmek için kullanılır. Yayın her kademesine ayrı ayrı çap ve adım verilebilir. ĠĢlem sırası Ģöyledir: Bir skeç açılır. Skece helis ya da spiralin çapını belirleyen daire çizilir. Helix and Spiral komutu seçilir. Ekrana Helix/Spiral diyalog kutusu gelir. Buradan Variable pitch kutusu iĢaretlenir. Region parameters kısmında açılan tabloya sırası ile değerler girilir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. Region parameters: Parametre bölgesi P: Adım Rev: Sarım sayısı H:Yayın yüksekliği Dia: Yay çapı Resim 1.28: Parameters sekmesi ġekil 1.78: DeğiĢken adımlı yay çizimi 1.19.6.3. Spiral Spiral çizimi için kullanılır. Spiralin yaydan farkı yüksekliğinin olmamasıdır. Skece çizilen dairede spiralin merkez çapı olmasıdır. ĠĢlem sırası Ģöyledir: Bir skeç açılır. Skeçe helis ya da spiralin çapını belirleyen daire çizilir. Helix and Spiral komutu seçilir. Ekrana Helix/Spiral diyalog kutusu gelir. Buradan Defined By kısmından Spiral seçilir. Pitch kısmına spiralin adımı ve Revolutions kısmınada sarım sayısı yazılır. Reverse direction ile spiralin yönü içe doğru ya da dıĢa doğru çevrilebilir. OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. 62 ġekil 1.79: Spiral çizme örnekleri 63 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıda resmi verilen sürahinin yüzey modelini çizmek için gerekli komutları kullanınız. ĠĢlem Basamakları Öneriler Sürahinin profili Ģekildeki gibi yarım olarak çizilir. Sonra üst kısmı silinerek profil hazır hâle getirilir. Ġki boyutlu yapınız. çizim 64 Üç boyutlu komutları ile oluĢturunuz. Revolves Surfaces komutu seçilir. Sonra döndürülecek profil Ģekildeki gibi seçilip OK tuĢuna basılır. çizim yüzey Sürahinin ağız kısmı verilen ölçülerde sürahinin üst bir düzlem atılarak çizilir. Yüzey çiziniz. profillerini Sürahiye sağ düzlemden bakılarak oluĢturacak yol çizgisi çizilir. ağız kısmını Swept surface komutuna girilir. Önce ağız profili, sonrada yol seçilip aĢağıdaki gibi yüzeyler oluĢturur. Yol kullanarak yüzey oluĢturunuz. katı 65 Trim surface komutuna girilir. Mutual kutusu ve Remove selections kutusu aktifleĢtirilir. Surfaces kısmından yüzeyler seçilir. Pieces to keep kısmından tüzeylerin silinecek kısımları seçilir (eflatun renkli olan kısımlar). OK tuĢuna basılarak iĢlem tamamlanır. Birbiri ile kesiĢen yüzeyleri budayınız. Sürahinin sap kısmının profili Ģekildeki gibi çizilir ve skeç kapatılır. 66 Refernce Geometri kısmından Plane komutu seçilir. Sürahinin sap profilini uç kısmına bir düzlem atanır ve sap profili çizilir. Tekrar Swept surface komutuna girilir. Önce sap profili sonra da yol seçilip OK tuĢuna basılır. 67 KONTROL LĠSTESĠ Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet, kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi değerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Değerlendirme Ölçütleri CAD programını açabildiniz mi? Düzlem seçip skeç açabildiniz mi? Sürahinin profilini iki boyutlu çizebildiniz mi? Revolved surface komutunu kullanabildiniz mi? Swept surface komutunu kullanabildiniz mi? Trim surface komutu ile yüzeyleri budayabildiniz mi? Plane komutu ile eğrinin ucuna düzlem atayabildiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz. 68 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği iĢaretleyiniz. 1. Ġki veya daha fazla geometrik Ģekil arasında yüzey oluĢturmak için hangi komut kullanılır? A) Trim Surface B) Sweep Surface C) Loft Surface D) Filled Surface 2. Yüzeylere kalınlık vererek katı model hâline getirmek için hangi komut kullanılır? A)Thicken B) Sweep Surface C) Loft Surface D) Extrude Surface 3. Katı model yüzeyleri bölerek parçalı yüzeyler hâline getirmek için hangi komut kullanılır? A) Curve Through Xyz Point B) Composite Curves C) Project Curve D) Split Line 4. Yüzey modelleme komutlarının açıldığı araç çubuğu aĢağıdakilerden hangisidir? A) Sketcher B) Surfaces C) Features D) Weldments 5. Ġki boyutlu nesneleri bir eksen etrafında döndürerek yüzey model oluĢturmak için kullanılan komut hangisidir? A) Revolved Surface B) Extruded Surface C) Sweep Surface D) Loft Surface 6. Seçilen açık ya da kapalı bir profili belirlenen yol boyunca süpürerek yüzey model oluĢturulması için kullanılan komut hangisidir? A) Revolved Surface B) Extruded Surface C) Sweep Surface D) Loft Surface 69 7. Aynı veya farklı düzlemlerde çizilmiĢ nesnelerin, yüzey kenarlarının veya kapalı alanları doldurarak yüzey oluĢturmak için hangi komut kullanılır? A) Planar Surface B) Filled Surface C) Fillet Surface D) Ruled Surface 8. Seçilen nesnelerin arasını doldurarak yüzey oluĢturmak için kullanılan komut hangisidir? A) Planar Surface B) Filled Surface C) Offset Surface D) Ruled Surface 9. Bir yüzeyi veya kenarlarını belirlenen uzatma tipine göre uzatmak için hangi komut kullanılır? A) Offset Surface B) Extend Surface C) Ruled Surface D) Planar Surface 10. Katı modelin bir yüzey ile kesilmesi için hangi komut kullanılır? A) Knit Surface B) Thickened Cut C) Thicken D) Cut With Surface DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 70 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2 AMAÇ Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında, CAD programları arasında veri transferi iĢlemlerinin nasıl gerçekleĢtirildiğini ve değiĢik CAD yazılımları ile oluĢturulmuĢ verilerin hangi formatlarla baĢka sistemlere aktarılabileceğini öğreneceksiniz. ARAġTIRMA CAD / CAM programlarının dosya uzantılarını araĢtırınız. CAD / CAM programlarının veri dönüĢümleri hakkında bilgi toplayınız. DeğiĢik uzantılardaki dosya yapılarını birbirine göre avantaj ve dezavantajlarını araĢtırınız. 2. CAD / CAM PROGRAMLARI ARASINDA VERĠ DÖNÜġÜMLERĠ 2.1. Veri (Data) DönüĢüm Programları Neden Gerekmektedir CAD / CAM (Bilgisayar Destekli Tasarım / Üretim) yazılımlarının günden güne sayısının artmasıyla, yazılımlar arasında veri transferi yapabilmek için ortak dosya yapılarına ihtiyaç vardır. Fakat her programın kendine özgü veri yapısı olduğundan dolayı yazılımlar arasında veri paylaĢmak oldukça zordur. Bundan dolayı farklı yazılımları kullanan firmalar arasında tasarım ve çizim verilerinin paylaĢımını yapabilmek gerekir. CAD programları verilerini CAM programlarına aktararak, CNC tezgâhlarında gerekli kodları türetebilmek amacıyla ortak kullanılan veri formatları oldukça avantaj sağlamaktadır. CAD /CAM yazılımlarının veri tipleri ikiye ayırabilir; Özgün (Native) Veri Formatı: CAD / CAM programının kendine özgü veri yapısıdır. Tarafsız / Nötr (Neutral): Farklı CAD / CAM yazılımları veya sistemleri arasında ortak veri paylaĢımını sağlayan veri yapısıdır. 71 CAD / CAM yazılımları arasında kullanılan tarafsız veri dosya tiplerini ve özelliklerini sırasıyla inceleyelim. 2.2. DXF (*.dxf) Dosya Uzantısı ve Özellikleri DXF (Drawing Exchange Format-Çizim DönüĢtürme Formatı) sadece iki boyutlu çizimlerin farklı CAD yazılımları arasında aktarılması için kullanılır. Üç boyutlu katı veya yüzey model verilerini içermez. DXF olarak kaydedilen dosyaların uzantısı *.dxf Ģeklindedir. Eğer programlar arasında teknik resim verisi paylaĢılacaksa DXF dosya yapısı kullanılması daha uygundur. 2.3. IGES (*.iges, *.igs, *.ige) Dosya Uzantısı ve Özellikleri IGES (Initial Graphics Exchange Specification-Grafik BaĢlangıç DeğiĢimi Tanımı). CAD / CAM sistemleri arasında ürün verisi iletiĢimi kavramına hitap etmek için geliĢtirilmiĢ ilk standart değiĢim biçimidir. DüĢük seviyeli bir ortak formattır. Geometrik veriler dıĢında bilgi yoktur. BaĢarısı uygulama ve CAM verisine bağlıdır. Verilerin geometrik Ģekiller ve yüzeyler Ģeklinde aktarılmasını sağlar. Dosya uzantısı *.iges, *.igs, *.ige Ģeklinde karĢımıza çıkabilir. 1979 yılında endüstri konsorsiyumu desteğiyle geliĢtirilmiĢtir. Güncel sürümü 5,3, en son geliĢtirilen ise 6,0 sürümüdür. Veri değiĢimi esnasında genellikle karĢımıza Ģu seçeneklerle çıkabilir; Entity Type 144 (Nesne Tipi 144): Trimmed Surface (BudanmıĢ Yüzeyler) Entity Type 186 (Nesne Tipi 186): B-REP Solid (B-REP Katı) 2.4. STEP (*.step, *.stp, *.ste) Dosya Uzantısı ve Özellikleri STEP (Standart for Exchange of Product Model Data ISO 10303 - Ürün Modeli Verileri Ġçin DönüĢtürme Standardı), ISO'nun IGES, DXF, SET ve VDAFS yerine önerdiği dönüĢüm formatıdır. IGES'e göre ciddi bir geliĢim söz konusudur fakat yine de hâlen toleranslar ve sistemlerin farklı yorumlamalarından kaynaklanan problemler mevcuttur. STEP ilk olarak 1984 senesinde önem kazanmıĢ, ilk standartlar 1994'te çıkarılmıĢtır. StandartlaĢtırma iĢleminin geliĢme sürecinde teknik bilgileri devam ettirmemesi nedeniyle, STEP ticari CAD sistemlerinde en son iĢlevsel özellikleri yansıtamamıĢtır. STEP ürünün geometrik bilgilerini de üretim süreci bilgileri gibi barındırır fakat tasarım parametreleri, özelliklerini ve tasarım amaçlarını dönüĢtüremez. STEP veri formatıyla üç boyutlu katı yüzey model bilgileri farklı sistemler arasında transfer edilebilir. STEP olarak kaydedilen dosyaların uzantıları *.step, *.stp, *.ste Ģeklinde karĢımıza çıkabilir. STEP veri değiĢim standardı iki farklı yapıda karĢımıza çıkabilir. 72 AP-203: Üç boyutlu tasarımla ilgili parça ve montaj bilgilerini içermektedir. AP-214: AP-203 desteklediği özelliklerle birlikte katman, renk ve diğer bazı özellik bilgilerini içerir. 2.5. ACIS SAT (*.sat, *.sab) Dosya Uzantısı ve Özellikleri ACIS Spatial Teknolojileri firması tarafından geliĢtirilmiĢ B-REP tabanlı bir katımodelleme motorudur. Birçok PC temelli katı model yazılımı bu altyapıyı kullanmaktadır. ACIS motoru yardımıyla oluĢturulan modellerin geometrik Ģeklilerinin matematik bilgileri meydana getirilir. OluĢturulan bilgiler *.sat, *.sab dosya uzantısı biçiminde saklanır. ACIS SAT dosya formatı farklı sistemler arasında katı model dosyaların aktarılması için kullanılabilir. 2.6. STL (*.stl) Dosya Uzantısı ve Özellikleri STL (Stereolithography) dosya yapısı ASCII yapısında veya imalat sektöründe kullanılmak üzere BINARY yapıda bir dosyadır. OluĢturulan katı modeli üçgen yüzeyler Ģeklinde muhafaza eder. Veriyi oluĢturan üçgen sayısı ne kadar fazla olursa modelin hassasiyeti de o kadar iyi olur ve daha baĢarılı bir model elde edilmiĢ olur. Dosya uzantısı *.stl‟dir. Bu dosya yapısı daha çok tersine mühendislik uygulamalarında, hızlı prototipleme cihazlarında veri girdisi olarak ve farklı CAD / CAM yazılımları arasında veri transferi yapmakta kullanılır. 73 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıda resmi verilen parçanın yüzey modelini oluĢturduğunuz parçayı değiĢik veri standartlarında kaydediniz ve kaydettiğiniz formatlarda tekrar CAD yazılımında açınız. ĠĢlem Basamakları “DXF” olarak bir dosya kaydediniz. “IGES” olarak bir dosya kaydediniz. “STEP” olarak bir dosya kaydediniz. “ACIS SAT” olarak bir dosyayı kaydediniz. “STL” olarak bir dosya kaydediniz. “CAD” programında veri değiĢim standardı dosyalarını açınız. Öneriler Bir dosyayı DXF olarak kaydedebilmek için öncelikle kaydedilecek verinin teknik resim bilgisi içerdiğine dikkat edilmelidir. Teknik resim verisini File‟den Save As seçeneği seçilerek açılan iletiĢim penceresinden *.dxf seçilir ve dosyaya isim verilerek kaydetme iĢlemi yapılabilir. OluĢturulan yüzey veya katı modeli File‟den Save As seçeneği seçilerek açılan iletiĢim penceresinden *.iges seçilir ve dosyaya isim verilerek kaydetme iĢlemi yapılabilir. OluĢturulan yüzey veya katı modeli File‟den “Save As” seçeneği seçilerek açılan iletiĢim penceresinden *.step seçilir ve dosyaya isim verilerek kaydetme iĢlemi yapılabilir. OluĢturulan yüzey veya katı modeli File „den Save As seçeneği seçilerek açılan iletiĢim penceresinden *.sat seçilir ve dosyaya isim verilerek kaydetme iĢlemi yapılabilir. OluĢturulan yüzey veya katı modeli File‟den Save As seçeneği seçilerek açılan iletiĢim penceresinden *.stl seçilir ve dosyaya isim verilerek kaydetme iĢlemi yapılabilir. Herhangi bir uzantıdaki bir veri değiĢim dosyasını bir CAD / CAM yazılımında açabilmek için “Open” veya “Import” seçenekleri kullanılarak açılacak dosya uzantısı belirtilir ve istenen dosya seçilerek açılması sağlanabilir. 74 KONTROL LĠSTESĠ Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet, kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi değerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Değerlendirme Ölçütleri DXF olarak bir dosya kaydetmeyi öğrendiniz mi? IGES olarak bir dosya kaydetmeyi öğrendiniz mi? STEP olarak bir dosya kaydetmeyi öğrendiniz mi? ACIS SAT olarak bir dosya kaydetmeyi öğrendiniz mi? STL olarak bir dosya kaydetmeyi öğrendiniz mi? CAD programında veri değiĢim standardı dosyalarını açmayı öğrendiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz. 75 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği iĢaretleyiniz. 1. Autocad programında aĢağıdaki dosya uzantılarından hangisi açılabilir? A) DWG B) STL C) IGES D) ACIS SAT 2. AĢağıdaki programlardan hangisi bir CAD / CAM yazılımı değildir? A) Solidworks B) Mastercam C) Microsoft Office D) Autocad 3. Üç boyutlu katı veya yüzey model verilerini içermeyen iki boyutlu çizimlerin farklı CAD yazılımları arasında aktarılması için kullanılan dosya uzantısı hangisidir? A) STL B) DXF C) IGES D) ACIS SAT 4. Farklı sistemler arasında katı model dosyaların aktarılması için hangi dosya uzantısı kullanılır? A) STEP B) STL C) IGES D) ACIS SAT 5. Tersine mühendislik uygulamalarında, hızlı prototipleme cihazlarında veri girdisi olarak ve farklı CAD / CAM yazılımları arasında veri transferi yapmakta kullanılan dosya uzantısı hangisidir? A) STL B) ACIS SAT C) DXF D) STEP DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise “Modül Değerlendirme”ye geçiniz. 76 MODÜL DEĞERLENDĠRME MODÜL DEĞERLENDĠRME AĢağıda teknik resmi verilen modeli CAD yazımlında yüzey model olarak oluĢturunuz. 77 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1’ĠN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 C A D B A C B A B D ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2’NĠN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 A C B D A 78 KAYNAKÇA KAYNAKÇA BOZKURT, Zeki, Bilgisayar Destekli Tasarım (Solidworks), Elginkan Vakfı Yayınları, Bolu, 2010. GÜLESĠN, Mahmut, Ahmet ÖZDEMĠR, Abdulkadir GÜLLÜ, Abdulmecit GÜLDAġ, Onuralp ULUER, Solidworks ile Modelleme, Asil Yayın Dağıtım, Ankara, 2007. TURGUT, Sevilay, Mustafa TURGUT, Solidworks 2009, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2009. UMTAġ, Aġ, Solidworks 2005 ile Ġleri Düzey Parça Modelleme, Alfa Basım Yayım Dağıtım, Ġstanbul, 2004. 79
© Copyright 2024 Paperzz
