Dosya: Akustik Heydar Aliyev Merkezi Oditoryumu Akustik Tasarõm Sreci The Acoustic Design Process for the Auditorium at the Heydar Aliyev Centre ENGLISH SUMMARY ON PAGE 151 ZHRE S GL* MEHMET ALIēKAN** ēekil 1. Heydar Aliyev Merkezi, meydan. Fig. 1. Heydar Aliyev Centre, plaza. Foto: Yasemin K. Enginz 144 YAPI 387 ēUBAT2014 salon,dõĕkabuĒunalalarakKltr Meydanõolaraktariflenentopografyaya aktõĒõyatayktleninierisinde » 1. GiriĔ konumlandõrõlmõĕtõr.Herikimekn AzerbaycanÕõnBakĕehrindeyer meydanaileplazayadoĒrudanaõlõr. alanHeydarAliyevKltrveKongre 1200kiĕilikoditoryumkonferans, Merkezitemelolarakktphane,mze, oditoryumveokamalõsaloniĕlevlerini konserveoperakullanõmlarõna barõndõranhacimlerintekbiratõaltõnda evsahipliĒiyapacakbirokamalõsalon kurgusundadõr.Tasarõmõndadarkesitte birarayagelmesiileyapõlaĕmõĕtõr. iiegemiĕhalkalarõnbirbirinisarmasõ Yrtlenakustiktasarõmsreci ilebtnleĕenoditoryumihacmiahĕap akustikltlerdoĒrultusundafarklõ bitirmeyzeylerivekoltuklarharicinde kullanõmlarauygunkonfordeĒerlerini saĒlamayaynelikyntem/teknik,detay farklõbirmalzemeyeyervermez.Ana giriĕkapõlarõigalerilerlebaĒlantõlõ vemalzemezerinezmnerilerini fuayelereaõlõr.Btnbugalerilerise kapsar.Busretemimariveestetik atõrtsaltõndabirbirinebaĒlaĕõk konsept/deĒerlerinsõnõrlarõierisinde akustikalanlaryaratõr(1,2). kalmaknceliklidir. ZahaHadidArchitects(ZHA) imzasõnasahipyapõsreklitekbir 2.OditoryumAkustikTasarõmõ rthalindekatlanarakdevameder Mimariakustiktebirbirinezõtakustik vekõvrõmlarõarasõndatemeliĕlevler koĕullarõgerektirenkonuĕmavemzik tanõmlanõr.Mzektlesicamcephesiyle etkinliklerininbiraradakullanõmõ doĒalpeyzajdanyukarõdoĒruhafif zmenzormekntipinidoĒurur. birtepeolarakykselir.Baĕkabir Farklõkullanõmlariingerekliakustik baskõnelemankuzeydekiktphane konforkoĕullarõndandnvermemek kõvrõmõnõndahadikvegzearpan zeredeĒiĕkenakustikalanlarõn ktlesidir.Oditoryumveokamalõ yaratõlmasõgerekmektedir. rneĒin konuĕmanõnanlaĕõlabilirliĒiõnlamanõn dĕkolduĒudahakurubirmeknda yksekdzeydesaĒlanabilirkenbu tarzbirmeknoperayadasenfonik mzikiinlvedoĒalsesdzeyleri yadaznelolaraksesinyksekliĒi aõsõndanyetersizkalacaktõr.Senfonik mziktemeknõnakustikaõdancanlõ vedinleyicialanlarõndahomojenses daĒõlõmõnasahipolmasõgerekmektedir. BununlailgiliolaraksesinyakõnlõĒõ/ odaizlenimi,canlõlõk,sõcaklõk,berraklõk, parlaklõk,sahneveorkestraalanõnda denge,karõĕõmvebirliktelik,doku,tonal kalitevedinamikaralõkgibibtnznel parametreleriuygunaralõklaragetirmek iinilgilinesnelakustikparametreler zerindenbiroptimizasyonalõĕmasõ gereklidir. HeydarAliyevKltrMerkezi akustiktasarõmõndakiglkbenzer ĕekildekonferans,konserveopera performanslarõnayerverecekokamalõ kullanõmauygunbirbirindenfarklõve zõtakustikgereksinimlerintmn birdensaĒlayabilmektir.Herbiriĕlev iinnceliksõrasõnagreoptimum deĒerleriyakalayabilmekzeremalzeme, form,konumvehacimmimarigirdileri kullanõlarakbiroptimizasyon/en iyileĕtirmealõĕmasõyrtlmĕtr. Anamimariizgideherhangibir deĒiĕiklik/toleransszkonusuolmadõĒõ iinmalzemeveyzeylerdenemli deĒiĕimleresebepvermedenfarklõ gereksinimlereynelikuygunakustik koĕullarõsaĒlayabilmeknceliklidir. Projeninilkaĕamasõndauluslararasõ standartlaragreokamalõkullanõma uygunakustikparametresõnõrdeĒerleri belirlenmiĕtir.Mimarigrubunkonsept projesizerindennalõĕmayapõlarak, varolantasarõmõnakustikaõdan yeterliliĒideĒerlendirilmiĕtir. n deĒerlendirmeiingerekliolanakustik modelgeliĕtirilmiĕvevarolanmalzeme, hacimveformlarlailkolarakakustik simlasyonalõĕmasõgerekleĕtirilmiĕtir. Akustiksimlasyonaveriolarakgirmek zeremeknõntmnngemigvde kesitindekaplandõĒõmasifahĕapmalzeme rneĒininempedanstpndesesyutma katsayõsõdeĒerlerillmĕtr. Meknmimariyaklaĕõm gereĒitmyleibkeyhatlarla dalgalanmalardanoluĕanhibirdzizgi vedikkĕeoluĕumunaizinvermeyen Foto: Hlne Binet buyansõtõcõahĕapyzeylerden oluĕmaktadõr.ēbkeyyzeylerses odaklanmalarõvesertyansõmalaraneden olarak,salonierisindebelliblgelerde sesinpatlamasõnatekialanlardaise lnoktalarõnoluĕumunayolaar.Bu nedenlebykibkeygeometrisese duyarlõmeknlardaoktercihedilmeyen yzeyformudur.Benzetimlerlede desteklenenbumarazõengellemek zereilkaĕamadayzeyformlarõnõ bykdaireseldilimlerdendahakk dalgalanmalarakaydõraraksaloniinde saõnõmõartõrarakdzgnbirsesalanõ oluĕturmakhedeflenmiĕtir. ēkinciolarakmeknõnfarklõ iĕlevleregrekullanõmõnõdesteklemek zerebiryntemgeliĕtirmealõĕmasõ yrtlmĕtr.DeĒiĕkenakustik koĕullarancakmimariparametrelerden malzemeyadahacminkullanõmagre farklõlaĕtõrõlmasõileyaratõlabilir.Meknõn mevcutmalzemelerininfarklõkullanõmlar iindeĒiĕtirilmesininmimariolarak uygungrlmemesivedneryzeylerin hemmhendislikhemdeekonomik olaraknerilmesinindoĒrubirzm olmamasõileyeniyntemarayõĕõna gidilmiĕtir.Bunoktadaakustikbiliminde yenibiraraĕtõrmakonusuolanbaĒlaĕõk hacimlerdeenerjisnmlemesinden yararlanõlmõĕtõr. Optimizasyonalõĕmalarõsõrasõnda geridnĕmlolarakakustik benzetimlerdenyararlanõlmõĕ, benzetimleregirdiolacakmalzeme nerilerininsaõnõmkarakteristikleri geliĕtirdiĒimizyazõlõmlarlatest edilmiĕ,sesyutmakatsayõsõdeĒerleri iseempedanstplmleriile hesaplanmõĕtõr.OdaakustiĒikapsamõnda ilerikiblmlerdeayrõntõlarõsunulan alõĕmalaraekolarakyapõakustiĒi vegrltkontrolerevesinde alõĕmalaryrtlmĕtr.Salonu tekiyanmahallerdenayõranivedõĕ kabukhibirseskprsnesebebiyet vermeyecekĕekildekutuiindekutu yaklaĕõmõndabirbirindenkopartõlarak, herbirleĕimnoktasõiinzelakustik detaylargeliĕtirilmiĕtir.Busayedefuaye, mzealanõ,meknikhacimlergibi evremahallerdenoditoryumierisine iletilecekgrltyeengelolunarak benzerĕekildeoditoryumdanteki kamusalalanlarasõzmasõolasõsesdeen azaindirilmiĕtir. 1-0-A`đk`Ĕôj.@jtokdG`bhlkdqcd Rdr@k`mk`qô9HeydarAliyevMerkezi Oditoryumuakustiktasarõmsrecinde baĒlaĕõkhacimtekniĒiilezamanagre sesakõĕõnõnkontrol,mimaritasarõma enazmdahaleyanõsõragerekive uygulanabilirbiryntemolaraktercih edilmiĕtir.BublmdeOditoryumun okamalõkullanõmõnaynelikfarklõses alanõsenaryolarõoluĕturmadauygulanan teknikvegeliĕtirilenzmnerileri anlatõlmaktadõr. Sonzamanlardamimariakustikte baĒlaĕõkhacimsistemlerizõt/ farklõakustikalanlarõyaratabilme potansiyellerinedeniyleyurtdõĕõnda zelliklekonsersalonutasarõmlarõnda uygulanmayabaĕlanmõĕtõr.Busayede berraklõkveõnlamagibibirbiriniters yndeetkileyenikiakustikparametre aynõandasaĒlanabilirkenteyandan YAPI 388 MART 2014 145 ēekil 1. BađlaĔõk hacim konumu; plan (stte), kesit (altta); kaynak: MEZZO Stdyo, 2010. Fig. 1. Location of the coupled volume; plan (above), crosssection (below); source: MEZZO Stdyo, 2010. Aktivite Sahne kabuđu Orkestra ukuru BađlaĔõk hacim kapaklarõ Orkestra Konferans KaldõrõlmõĔ halde Kapalõ Kapalõ Yok Konser Yerinde Kapalõ Aõk Sahne zerinde Opera KaldõrõlmõĔ halde Aõk Kõsmen aõk Orkestra çukuru içerisinde izelge 1. ĒĔleve ynelik akustik tasarõm nerileri, kaynak: MEZZO Stdyo, 2010. Table 1. Acoustic design proposals relating to function, source: MEZZO Stdyo, 2010. yinebenzeryntemlefarklõmzik slup/tarzõndaperformanslarõn gereksinimduyduĒudeĒiĕken akustikkoĕullaryaratõlabilmektedir. AyrõcakonuĕmavemziĒinbirarada kullanõlacaĒõmeknlardadeĒiĕken hacim-malzemeeĕleĕmeleriileõnlama srelerikontrolaltõnaalõnabilmektedir. Buteknikerevesindeõnlamaodasõ iĕlevindebykveyansõtõcõekhacimler anamekna/salonasahnekulesi(sahne ēekil 2. Sahneden salona dođru ODEON 3DOpenGL grnĔ, kaynak: MEZZO Stdyo, 2010. Fig. 2. View of ODEON 3DopenGL seen when looking from stage to auditorium, source: MEZZO Stdyo, 2010. kulesikuplajõ),salonyanduvaryzeyleri yadasalontavanõndaki(daĒõnõk kuplaj)kapakyadakapõlarvasõtasõyla baĒlanarakmeknlararasõenerjiakõĕõ saĒlanabilir(3,4). BaĒlaĕõkhacimsistemitemelde ikiyadadahaokhacminkuplaj kapaĒõolaraktanõmlananakustik aõdangeirgenbiryzeyilebirbirine baĒlanmasõndanoluĕur.Bylebir sistemdesesenerjisininsnmlenmesi iingereklisremeknlarõnkapalõ durumlarõnda(baĒlanmamõĕ)birbirinden yeterlidzeydefarklõysa,kapaklar aõkikenenerjisifazlaolanmekndan tekinedoĒrubirsesakõĕõgerekleĕir.Bu enerjiakõĕõgereksinimduyulanakustik karakterlerisaĒlayanoklueĒimli(nonexponential)birsnmlemeeĒrisiyaratõr (5).Hõzlõ/erkensnmlenenilkenerji ilekonuĕmadanetlik,mzikteberraklõk vedetaylarõnbirbirindenayrõmõ ēekil 3. Oditoryum õĔõn izleme modeli, sahne kulesi hari, kaynak: MEZZO Stdyo, 2010. Fig. 6. Auditorium ray tracing model, apart from backstage, source: MEZZO Stdyo, 2010. 146 YAPI 388 MART 2014 saĒlanõrkendahayavaĕsnmlenenve baĒlaĕõkhacimlerdengelengeenerjiile konuĕmadasesingc,anlaĕõlabilirlik, mzikteõnlamailemekntarafõndan kuĕatõlma/zarflanmahissigibi normaldebirbirinezõtznel-nesnel ltlerbirliktesaĒlanabilir.Dnyada akustiktasarõmlarõndabaĒlaĕõkhacim konseptindenyararlanannemlikonser salonlarõarasõndaĕunlarsõralanabilir: FestivalHall,(Tampa,FL,ABD);Great Hall,(Hamilton,Ontario,Kanada); LucerneConcertHall,(Lucerne,ēsvire); Myerson-McDermottHall,(Dallas,TX, ABD);VerizonHall,(Philadelphia,PA, ABD);BassPerformanceHall,(Fort Worth,TX,ABD);SymphonyHall, (Birmingham,ēngiltere). AkustikkuplajyntemiiledeĒiĕken, uzun/kõsa,belirginveperformansa baĒõmlõsesalanlarõyaratmakyadabaĕka birdeyiĕleakustikparametrelerikontrol ēekil 4. Konferans kullanõmõ õĔõn izleme modeli, kaynak: MEZZO Stdyo, 2010. Fig. 4. Ray tracing model for lecture use, source: MEZZO Stdyo, 2010. etmekbirtakõmmimariparametrelerin optimizeedilmesinebaĒlõdõr.Bunlarõn ierisindeanageometri,hacim,boyutlar, form,malzemezellikleriilekuplaj kapaklarõnõnboyutvekonumlarõyer alõr.HeydarAliyevMerkeziOditoryumu akustiktasarõmõndaakustikparametre deĒerleriniiĕleveuygunsõnõrlara ekebilmekzerebtnbumimari parametrelerzerindenyoĒunbir optimizasyonalõĕmasõyrtlmĕtr. zetolarakbaĒlaĕõkhacimyntemiile Oditoryumasmatavanõzerindebellibir hacimkapatõlmõĕ(Bkz.Ĕekil1,T3),bu hacminierisindekullanõlanmalzemeler veboyutlarõileoynanarakdoĒalõnlama sresianahacminkatõolacakĕekilde akortedilmiĕtir.BaĒlaĕõkhacimtavanda dnerkapõlarkapatõlõpaõlarakbelli oranlardaanahacmebirleĕmektedir. BaĒlaĕõkhacminanahacmekatõlmasõ ilesalonierisinebuekhacimdenses enerjisifazlasõakmakta,sonradangelen vesessnmlemeeĒrisininkuyruĒunu uzatanbuenerjiileznelolarakmekn dahacanlõvesesiglendirirniteliĒe kavuĕmaktadõr.Busayedekonferans kullanõmõiinsalonsthacmiana meknõndakapõlarkapatõlarakdaha dĕkõnlamasresiveyksek anlaĕõlabilirlikdeĒerlerieldeedilirken, kapõlaristenilenfarklõoranlarda aõlarakoperaveyakonserkullanõmõna uygundahayksekõnlamasreleri saĒlanmaktadõr. SalontavanõarkasõndakibaĒlaĕõk hacminkonseriĕlevindeakustik verimliliksaĒlamakzerekullanõmõnõn yanõsõrabirbaĕkabaĒlaĕõkhacim olaraksahnekulesifarklõbirama iinkullanõlmõĕtõr.Bukonsepttehacim tmylesesyutucumalzemeilelhale getirilmiĕ,salonunkonuĕmayaynelik kullanõmlarõndasnmlememerkezi olarakfarklõbiriĕlevstlenmiĕtir.Opera vekonferanskullanõmõndasalonun mevcuthacmininfazlagelmesiilesahne stkanopisiaõlmõĕ,sahnekulesi, baĒlaĕõkhacimvesalonarasõndaenerji dengelerininkurulmasõsaĒlanmõĕtõr. FarklõkullanõmlarauygunhacimorkestrakabuĒukurgularõizelge1Õde zetlenmektedir. [email protected]k`rxnm `kôĔl`k`qô9Farklõmimariakustik kurgularõtasarõmaĕamasõnda deĒerlendirebilmekvenesnelakustik parametreleri Parametre neri aralõk Hissedilebilir fark dinleyicinoktalarõnda Konferans hesaplayabilmek T30 1.0 - 1.4s (500-1000Hz ortalamasõ) 5% (yaklaĔõk 0.1 s) zerebilgisayar EDT 0.9 - 1.4s (500-1000Hz ortalamasõ) 5% (yaklaĔõk 0.1 s) benzetimleridnyada SPL salon içi ses dzeyi farklõlõklarõ <10 dB 2dB enyaygõnolarak C80 0 ile +4dB 1dB kullanõlanyntemdir Konser (6,7).Heydar T30 1.7 - 2.4s (500-1000Hz ortalamasõ) 5% (yaklaĔõk 0.1 s) AliyevMerkezi Oditoryumu akustik EDT 1.6 - 2.4s (500-1000Hz ortalamasõ) 5% (yaklaĔõk 0.1 s) benzetimlerinde SPL salon içi ses dzeyi farklõlõklarõ <10 dB 2dB ODEON Hacim C80 -4 - 0dB 1dB AkustiĒi programõ LF > 0.20 0.05 kullanõlmõĕtõr (8). G salon içi ses dzeyi farklõlõklarõ <10 dB 2dB Benzetimlerde Opera geometrik altlõĒõ T30 1.4 - 1.8s (500-1000Hz ortalamasõ) 5% (yaklaĔõk 0.1 s) proje mellifi Zaha EDT 1.4 - 1.8s (500-1000Hz ortalamasõ) 5% (yaklaĔõk 0.1 s) Hadid ArchitectsÕin C80 -2 ile +2dB 1dB iletmiĕ olduĒu mimari model zerinden LF > 0.15 0.05 basitleĕtirilerek G salon içi ses dzeyi farklõlõklarõ <10 dB 2dB geliĕtirilen izelge 2. Akustik parametre hedef deđerleri. Table 2. Target values for acoustic parameters. akustik model oluĕturmaktadõr. Geliĕtirilen akustik modelde 8.426 adet 3. Akustik Tasarõm Analizleri yzey bulunmaktadõr (Ĕekil 2). Salonun 2-0-Jnmedq`mrJtkk`môlô9Konferans tahmini akustik etkileĕimli hacim sahne kullanõmõ okamalõ salonun ncelikli kulesi ve akuple hacim hari 8.215 mÕtr. etkinliĒi olarak tariflenmektedir. Akustik modelin simlasyon Dolayõsõyla bu senaryoda konuĕmanõn programõna aktarõlmasõ ile ncelikle õĕõn anlaĕõlabilirliĒi nem kazanmaktadõr. izleme tekniĒi kullanõlarak ses patikalarõ Yansõtõcõ ahĕap yzeylerle birlikte gzlenmiĕ ve modelin su sõzdõrmazlõĒõ yksek hacim, õnlama sresini test edilmiĕtir (Ĕekil 3). Daha sonra artõran faktrlerdir. õnlama sresinin ilgili yzeylere malzemelerin ses yutma istenilen sõnõrlarõn stnde olmasõ ise katsayõlarõ tanõtõlmõĕtõr. Bu malzemelerden anlaĕõlabilirliĒi olumsuz ynde etkiler. baĕlõcasõ olan 5 cm kalõnlõĒõndaki õnlama kontrol iin ses yutma alanõnõn masif ahĕap duvar, tavan bitirmeleri artõrõlmasõ gerekmektedir. Bu sebeple iin kullanõlacak meĕe-MDF kesitinin ncelikle salon arka duvarlarõnda meĕe ses yutma katsayõsõ MEZZO Stdyo õtalar arkasõna ses geirgen kumaĕ kaplõ laboratuvarõnda empedans tp lmleri mineral yn saklanmõĕtõr. Bununla ile belirlenmiĕtir. ZHA tarafõndan seilmiĕ birlikte koltuk ve dinleyicilerin ses olan koltuĒun akustik verileri retici yutma alanõna katkõsõ belirli bir sõnõrda firmadan temin edilmiĕtir. Konuĕmacõ, kalmõĕ ve õnlama srelerini daha fazla orkestra ve solist ifadesindeki ses kaynaĒõ dĕrmek zere ek nlemler gerekmiĕtir. konumlarõ konferans, konser ve opera zm olarak konferans senaryosunda iin ayrõ ayrõ tanõmlanmõĕ, alõcõ olarak aõk olarak tariflenen sahne kulesinin ses dinleyici koltuk yzeyleri seilmiĕtir. snmleme merkezi olarak kullanõlmasõna Dinleyici yzeylerinin 90x90 gridlere karar verilmiĕtir (Ĕekil 4). Bunu saĒlamak blnmesi ile simlasyonun bir grup zere sahne kulesi btn duvar ve tavan õktõsõnõ oluĕturan ses daĒõlõm haritalarõ yzeylerinde tozumaya karĕõ n yzeyleri elde edilmiĕtir. Kullanõmlara gre akustik ses geirgen siyah cam-tekstili kaplõ, analiz sonularõ sonraki blmlerde yksek ses yutma kapasitesine sahip, 10 zetlenmektedir. DeĒerlendirmelerde cm kalõnlõkta ve 50 kg/m3 yoĒunlukta kullanõlan akustik parametre sõnõr deĒer mineral yn uygulanmõĕtõr. ve aralõklarõ (izelge 2) okamalõ salon Alõnan nlemler konsept tasarõm kullanõmõ ve salon hacmi gz nne zerinden yrtlen benzetimlerde alõnarak belirlenmiĕtir (9, 10). elde edilen õnlama srelerinin yaklaĕõk YAPI 388 MART 2014 147 ēekil 5. Konferans kullanõmõ global õnlama sreleri (T30&T20), kaynak: MEZZO Stdyo, 2010. Fig. 5. Global reverberation periods for lecture use (T30&T20), source: MEZZO Stdyo, 2010. 0,3 s dolayõnda dĕrlerek globalde 1,4 sÕlik limitlerin altõna ekilmesini saĒlamõĕtõr (Ĕekil 5). te yandan farklõ dinleyici konumlarõnda birbirine yakõn/ eĕdeĒer õnlama sreleri gzlenmektedir. Bu durum arka duvarda daha yoĒun ve kk lekte, yan duvarlarda ise kõyasla daha geniĕ boyutlarda form blnmeleri/ paralamalarõnõn ses saõnõmõna olumlu etkisi olarak deĒerlendirilebilir. Arka duvardaki õtalarõn ses saõnõmõna katkõsõ sayesinde kaynaĒa en uzak konumdaki bu geniĕ aplõ i bkey yzeyin oluĕturabileceĒi ses patlamasõ ve eko benzeri marazlar engellenmiĕtir. õnlama sreleri ile doĒrudan ilintili olan konuĕmanõn anlaĕõlabilirliĒi indisi (STI) haritalarõna gre %90 dinleyici alanõnda 0.55 zerinde deĒerler ile ÒOrta-ēyiÓ olarak ifade edilen anlaĕõlabilirlik saĒlanmõĕtõr (Ĕekil 6). Konuĕmacõnõn glendirmesiz doĒal sesi zerinden yapõlan bu deĒerlendirme elektro-akustik sistem varlõĒõnda anlaĕõlabilirliĒin Òēyi-ok ēyiÓ nitelemesine ulaĕacaĒõnõ ifade etmektedir. Konuĕmanõn anlaĕõlabilirliĒi indisine bir baĕka etken arka plan grltsdr. Salon dõĕ kabuĒu evresel grltnn atõ, fuaye gibi dolaylõ yollardan mekn ierisine geiĕine yeterli dzeyde engel olacak ĕekilde tasarlanmõĕtõr. Kutu iinde kutu konseptinde geliĕtirilmiĕ kesit katmanlaĕmasõ dõĕ kabuĒu i kabuktan akustik anlamda tmyle kopartmaktadõr. Titreĕim yalõtõcõ tavan askõ elemanlarõ, ift cidarlõ duvar sistemleri ve dilatasyon/yzer dĕeme nlemleri ile grlt kontrolnn ifadesi olan yapõ yollu (IIC) ve hava doĒuĕumlu ses geiĕ kaybõ indisi (STC) deĒerleri ltleri rahatlõkla saĒlanmaktadõr. Baĕka bir grlt kaynaĒõ olarak havalandõrma sistemi (HVAC) uluslararasõ standartlarda okamalõ salonlar iin belirtilen NR25 ltn saĒlayacak ĕekilde GMD Mhendislik tarafõndan alõĕõlmõĕtõr. Benzetimlere btn senaryolar iin arka plan grlts olarak frekans bazõnda NR-25 karĕõlõĒõ deĒerler (dBA) girdi olmuĕtur (11). ēekil 6. Konferans kullanõmõ STI dađõlõm haritasõ, kaynak: (MEZZO Stdyo, 2010) Fig. 6. STI distribution map for lecture use, source: (MEZZO Stdyo, 2010). 148 YAPI 388 MART 2014 2-1-JnmrdqJtkk`môlô9Konuĕma iin yeterli ses yutma alanõ saĒlandõktan sonra konser performanslarõnda n plana õkan mzikle ilintili akustik parametrelerin optimizasyonuna baĕlanmõĕtõr. Bu aĕamada konuĕmanõn anlaĕõlabilirliĒinin n planda olduĒu konferans kullanõmõnda kõyasla dĕk olan õnlama srelerinin ykseltilmesi gerekmektedir. Salonu mzik kullanõmõna uygun hale getirmek zere nceki baĕlõklarda detaylandõrõlan baĒlaĕõk hacim konseptinden yararlanõlmõĕtõr. Bu kapsamda konferans kullanõmõnda uygulanan bitirme yzeylerine mdahale edilmemiĕ, hacim iliĕkilerinde oynamalar ile zm aranmõĕtõr. ncelikle sahneye yerleĕtirilen orkestranõn kendi ierisindeki dengesini faydalõ ses yansõmalarõ ile korumak zere n sahne etrafõnda bir sahne kabuĒu tasarlanmõĕtõr. Bu sayede salon ses snmleme merkezi olan sahne kulesinden akustik anlamda tmyle koparõlmõĕtõr. Bu haliyle hl yetersiz kalan õnlama srelerini ykseltmek ve aynõ zamanda berraklõk deĒerlerini ok dĕrmemek amacõyla salon zeri tavanõnda kapatõlan hacmin (õnlama odasõ) kapaklarõ tmyle aõlarak salona ek ses enerji akõĕõ saĒlanmõĕtõr. BaĒlaĕõk alan hacmi mimarinin izin verdiĒi konum ve boyutlarda tasarlanmõĕtõr. ēzin verilen llerle yaklaĕõk 600 mÕlk hacim sahneye en yakõn halka zerindeki tavan boĕluĒuna konumlandõrõlmõĕtõr. Ses enerjisinin baĒlaĕõk alan hacminden salona doĒru akmasõna olanak saĒlayacak õnlama sresi farklõlõĒõ hacim ierisinde kullanõlan baskõn yansõtõcõ yzeyler ve az sayõda yutucu yzey arasõndaki dengeyle elde ēekil 10. Konser kullanõmõ SPL(A) dađõlõm haritasõ, kaynak: MEZZO Stdyo, 2010. Fig. 10. SPL(A) distribution map for concert use, source: MEZZO Stdyo, 2010. ēekil 7. BađlaĔõk hacim kapaklarõ, SANSET ĒKOOR nerisi, kaynak: SANSET ĒKOOR, 2010. Fig. 7. Coupled volume covers, SANSET ĒKOOR proposal, source: SANSET ĒKOOR, 2010. ēekil 8. BađlaĔõk hacim kapaklarõ, ZHA Architects nerisi, kaynak: Zaha Hadid Architects, 2010. Fig. 8. Coupled volume covers, ZHA Architects proposal, source: Zaha Hadid Architects, 2010. ēekil 9. Salondan sahneye dođru ODEON 3DOpenGl grnm, kaynak: MEZZO Stdyo, 2010. Fig. 9. View of ODEON 3DOpenGl as seen from stage to auditorium, source: MEZZO Stdyo, 2010. edilmiĕtir. te yandan mimari ekibin grsel anlamda onay verdiĒi, akustik yeterliliĒin saĒlandõĒõ ve uygulamada en makul alternatif belirlenene kadar, kuplaj kapaklarõnõn konum, boyut ve aõlõm ynleri ile ilgili pek ok alõĕma yrtlmĕtr (Ĕekil 7-8). Byk tek bir aõklõk yerine ses saõnõmõna olanak saĒlayan ve estetik anlamda daha uygun bulunan paralõ modl nerisi kabul edilmiĕtir. Kapaklarõn geniĕlikleri seste renklenmeye ve frekans bazõnda rezonansa sebebiyet vermeyecek, te yandan yeterli ses akõĕõna olanak saĒlayacak boyutlarda tasarlanmõĕtõr. Kontrol edilebilir kapaklar sayesinde aynõ zamanda konser ve opera kullanõmlarõnda gereksinim duyulan farklõ oranda enerji akõĕlarõ retilebilmiĕtir. Btn bu akustik tasarõm nerileri ile õnlama sreleri (T30) orta frekanslarda konser salonlarõnda farklõ tarz/slupta pek ok klasik mzik performansõ iin ideal olarak belirlenen 2 s mertebesine ekilmiĕtir. te yandan dĕk frekanslarõn orta frekanslara gre belirli dzeyde baskõn olmasõ ile elde edilen ve sõcaklõk znel parametresine karĕõlõk gelen nesnel parametrelerden bas oranõ 1,30 deĒeri ile ltleri rahatlõkla saĒlamaktadõr. daha dĕk, fakat konferansa gre daha yksek õnlama sresi gereksinimindeki bu kurguda denge baĒlaĕõk hacim kapaklarõnõn kõsmi olarak aõlmasõ ile saĒlanmõĕtõr. Akuple hacimdeki ses enerjisinin geri dnĕ konferansa gre õnlama sresini artõrmõĕ ve yumuĕak geiĕli oklu ses enerjisi snmleme eĒrisi oluĕturmuĕtur. Opera kullanõmõ benzetim sonularõna gre dinleyici noktalarõnda gzlenen ortalamada 1,65 sÕlik õnlama sresi deĒerleri neri aralõk olan 1,4 ile 1,8 sÕyi saĒlamaktadõr. Dnyada sõralamada akustiĒi en iyi olan konser salonlarõnda orta frekanslarda õnlama sresi ortalamalarõ 1,6 s - 1,8 s aralõĒõnda deĒiĕmektedir. okamalõ bir kurguda tasarlanan Oditoryum opera akustiĒi bu koĕullarda ok iyi olarak nitelendirilebilir. Elde edilen 1,18Õlik bas oranõ deĒeri opera-bale kullanõmõna uygundur. Dinleyici konumlarõnda ses dzeyi (SPL-A) daĒõlõmlarõ ses gc (ykseklikte) ve eĕdeĒer/homojen ses alanõ deĒerlendirmesinde nemlidir. Opera kullanõmõnda dinleyici konumlarõ arasõndaki farklõlõk 10dBÕden az olarak gzlenmektedir (Ĕekil 10). Bu deĒer sesin mekn ierisinde homojen yayõldõĒõnõ ve akustik marazlarõn en aza indirgendiĒini ifade etmektedir. edilmesi temel zorluk olmakla birlikte, bu kõsõtlamalar bilimsel anlamda yeni tekniklerin geliĕtirilmesi ve pratikte uygulanmasõna kapõ amõĕtõr. BaĒlaĕõk alanlar konseptinde tavan arasõna saklanmõĕ akuple hacim konser ve opera kullanõmlarõnda kapaklarõn gerekli dzeylerde aõlmasõ ile õnlama sresini ykselterek dinleyici konumlarõnda canlõ ses alanlarõnõn yaratõlmasõna olanak saĒlamõĕtõr. te yandan kapatõlan kapaklar ile bu hacim konferans kullanõmõnda hari tutulmuĕ, bunun yerine uygulanan yzey malzemeleri ile l hale getirilen sahne kulesi salona dahil edilmiĕtir. Bu sayede aõk pencere mantõĒõnda sahneye kaan fazla enerjinin ve zararlõ olabilecek ses yansõmalarõnõn salona dnĕ engellenmiĕ, õnlama sresi konuĕmanõn anlaĕõlabilirliĒini iyileĕtirecek ĕekilde teki iĕlevlere kõyasla dĕrlmĕtr. Sonu olarak kullanõm senaryosunda da akustik konfor koĕullarõnõn olasõ en iyi dzeylere ekilmesi mmkn olmuĕtur. Heydar Aliyev Merkezi Oditoryumu akustik tasarõmõ srecinde geliĕtirilmiĕ mimari ile btnleĕik zmler, akustik bilimi ve ilgili teknolojilerin dnya apõnda ulaĕmõĕ olduĒu dzeydedir. Btn bu birikimin zerine yeni fikirler eklenmiĕ, kuramsal ve deneysel alõĕmalarõn katkõsõyla baĒlaĕõk hacim tekniĒinin konferans, konser ve opera kullanõmlarõna ynelik uygulamasõ bir ilk olmuĕtur. Mimari dilin erevesinde akustiĒin yanõsõra pek ok disiplinin bir arada uyumlu alõĕmasõ sonucu olarak ortaya õkan bu rnn teknik ve estetik anlamda bundan sonra uygulanacak benzer iĕlevdeki okamalõ oditoryumlar iin bir prototip/model olmasõ umut edilmektedir 2-2-Nodq`udA`kdJtkk`môlô9 Opera ve bale etkinliklerine evsahipliĒi yapacak salon benzetimlerinde kullanõma uygun olarak orkestra ukur kapaklarõ aõlmõĕ ve ukur ierisinde orkestra ses kaynaĒõ olarak tanõmlanmõĕtõr (Ĕekil 9). Konser senaryosundaki sahne kabuĒu kaldõrõlarak operada dekor ve õĕõk sisteminin kontrolne/deĒiĕimine ynelik tehizatõ barõndõran sahne kulesi salona dahil edilmiĕtir. Sahne kulesi ve salon ierisindeki malzemeler konferans ve konser kullanõmõnda olduĒu gibi sabit bõrakõlmõĕtõr. Konser kullanõmõna gre 4. Sonu Heydar Aliyev Merkezi akustik tasarõm srecinde konferans, konser ve opera oklu kullanõmõna olanak saĒlayacak ĕekilde malzeme, detay ve hacim parametreleri deĒerlendirilerek gereksinime ynelik farklõ akustik zmler retilmiĕtir. Mimari dilin olduka baskõn olduĒu bu yapõda grsel anlamda en az dzeyde mdahale ile akustik konfor koĕullarõnõn optimize . YAPI 388 MART 2014 149 The Acoustic Design Process for the Auditorium at the Heydar Aliyev Centre ZHRE S GL, MEHMET ALIēKAN Foto: Yasemin K. Enginz Notlar ve Kaynaklar 1.Gl, Z. S.; alõĔkan, M.; ÒAcoustical Considerations in the Design of Heydar Aliyev Center Auditorium” Proceedings of the International Symposium on Room Acoustics, ISRA 2010, Melbourne, Avustralya, 29-31 Ađustos 2010. 2.Gl, Z. S.; alõĔkan, M.; ÒAcoustical Design of Inner Galleries in Heydar Aliyev Center” Proceedings of 20th International Congress on Acoustics, ICA 2010, Sydney, Avustralya, 23-27 Ađustos 2010. 3.Jaffe, J. C.; “Selective Reflection and Acoustic Coupling in Concert Hall Design, in Music&Concert Hall Acoustics” Conference Proceedings from MCHA 1995, (Academic Press, New York, 1995), pp.85-94. 4. Johnson, R.; Kahle, E.; Essert, R.; “Variable Coupled Volume for Music Performance, in Music&Concert Hall Acoustics” Conference Proceedings from MCHA 1995 (Academic Press, New York, 1995), pp.372-385. 5.Gl, Z. S.; “Systematic Investigations on Energy Decays in Acoustically Coupled Spaces Using Scale-Model Technique”, (MasterÕs Thesis, RPI, Temmuz 2006, Troy, NY, ABD). 6. Schmidt, A. M. D.; Kirkegaard, P. L.; “On Architectural Acoustics Design using Computer Simulation” Eleventh International Congress on Sound and Vibration, Temmuz 2004, Petersburg. 7.Rindel, J. H.; “The Use of Computer Modeling in Room Acoustics” Journal of Vibroengineering, 3, 219-224, 2000. 8.Christensen, C. L.; ODEON Room Acoustics Program Version 10.01 User Manual, Lyngby, 2009. 9.alõĔkan, M.; “Mimari Akustik”, Ders Notlarõ, (ĒZOCAM Yapõ Eđitim Merkezi, 2004). 10.Long, M.; “Architectural Acoustics”, (Elsevier Academic Press, 2006). 11.Beranek, L. L.; “Noise and Vibration Control”, (McGraw-Hill, NY, 1971). *Zhre S Gl OrtaDođuTeknikniversitesi,MimarlõkBlm, MEZZO Stdyo Ltd. **Mehmet alõĔkan Orta Dođu Teknik niversitesi, Makina Mhendisliđi Blm, MEZZO Stdyo Ltd. » The auditorium within the Heydar Aliyev Center serves for an audience of 1200 and incorporates conference, concert and opera use altogether. Confronting the multi-functional performance program of the space together with uncompromising aesthetic considerations, coupled space concept has been adopted as an acoustical and architectural design aid. This paper presents mainly the dependable acoustics attained by the coupling of auxiliary spaces by employing of the right-sized coupled volume connected with proper finishing materials and variable aperture size which consequences in the differentiation of reverberation time within the main volume -namely multi-purpose auditoriumand the coupled room. Fixing the volume and room finishes as for getting the desired energy decay behavior; aperture size has come up to be the essential parameter to concentrate on. The proposed solution for conference, music and inter-related activities is for the best of early and late sound field energy decay control. The proper reverberation times are studied for the main hall alone and coupled space separately to find the results as of the optimum reverberation times over frequency range of the auditorium for performance-specific. Aperture size has an essential role in balancing the reverberation time distributions of the auditorium and coupled space. Stage tower acoustics and thoroughly wooden surfaces of auditorium are studied together with the coupled volume in search of optimum reverberation times for different purposes of coupling spaces. Within this study coupled volume is used as a design tool out of recent acoustical innovations. The form and materials within the main volume is worked out together to get the optimum sound energy decay forms for different activities. Apart from coupled space concept, stage house design, auditorium main back-wall design and side-wall face irregularities are studied within the aim of having an even-distribution of sound field throughout the hall. This paper presents the successful outcomes of a coupled volume design within such a collection of irregular forms out of minimum aesthetic compromises . 150 YAPI 388 MART 2014
© Copyright 2024 Paperzz