8. HAFTA PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Doç. Dr. Nurhayat ÇELEBİ [email protected] KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ İÇİNDEKİLER ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ-1 3-24 A) Düz anlatım yöntemi 4‐6 B) Etkileşimli anlatım 6‐6 C) Tartışma 6‐10 D) Örnek olay incelemesi 10‐16 E) Problem çözme 16‐17 F) Proje temelli öğretim 17‐18 G) İşbirliğine dayalı öğrenme 17‐20 H) Gösterip yaptırma 21‐22 İ) Karşılıklı öğretim 22‐24 KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ‐1 HEDEFLER Bu dersi alan öğrenci, hangi durum ve koşullarda hangi yöntem ve tekniği uygulayacağını bilir. Sınıf ya da sınıf dışında öğrencilere en yararlı olan teknikleri kullanarak öğretimin kalıcı olmasına katkıda bulunur. Öğretmenin yöntem seçimini etkileyen birtakım faktörler vardır. Bu faktörler şunlardır. Öğrencinin gelişim özellikleri, Öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyi, Öğretmenin yönteme yatkınlığı, Zaman ve maliyet, Sınıf/öğrenci grubunun büyüklüğü, Konunun özelliği, Fiziksel imkanlar, Öğretim sonucunda öğrencide geliştirilmek istenen niteliklerdir. Öğretim yöntemleri genel olarak iki başlık altında incelenebilir. Bunlar geleneksel öğretim yöntemleri ve çağdaş aktif öğrenim yöntemleridir. Bu öğretim yöntemleri şu başlıklar altında verilmektedir: A) Düz anlatım yöntemi B) Etkileşimli anlatım C) Tartışma D) Örnek olay incelemesi E) Problem çözme F) Proje temelli öğretim G) İşbirliğine dayalı öğrenme KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 3 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ H) Gösterip yaptırma İ) Karşılıklı öğretim DÜZ ANLATIM YÖNTEMİ Düz anlatım gibi tek yönlü iletişime dayanan geleneksel öğretim yöntemleri “öğreten merkezli” yöntemler olarak da anılmaktadır. Bu yöntemlerde bilginin öğretmenler tarafından aktarılması vardır. Büyük grupla ve sözel iletişim baskındır. İletişim, öğretmenden öğrenciye doğru tek yönlüdür. Dikkatin daha çok bireysel ve küçük grup çalışmaları üzerinde yoğunlaştığı “öğrenen merkezli” çağdaş yöntemlerde ise öğrencinin sürece aktif katılması, yaratıcı düşünce, problem çözme gibi çalışmalara rehberlik etme vardır. Öğretmen‐öğrenci ve öğrenci‐ öğretmen arasında çok yönlü etkileşim vardır. Özellikleri; zamanın hemen hemen hepsini öğretmenin konuşarak geçirdiği 50 dakikalık geleneksel bir ders anlatımı, en eski öğretim yöntemidir. Öğretmenler tarafından iyi uygulandığında “anlatım” bilgi verici hatta heyecan uyandırıcı olabilir. Ancak aksi durumda kargaşa ve sıkıntıya yol açar. Kullanımı; en genel öğretim yöntemidir ve tüm sınıf düzeylerinde kullanılır. Bilimsel ilerlemelerin çok hızlı gerçekleştirdiği bazı bilim dallarında konuyu öğrenmenin en pratik yoludur. Özellikle öğrencilerin karmaşık konuları anlayıp yorumlayabilmelerinde etkili kullanılabilir. Kısa anlatımlar ise, bir film, deney veya alan gezisi gibi yeni öğrenilecek materyale hazırlık sağlayacağı gibi, bir sınıf tartışmasından ortaya çıkan önemli noktaların özetlenmesinde de fayda sağlar. Dikkat Edilecek Noktalar; 1) Anlatım yöntemi ile analiz veya eleştirel düşünce gibi üst düzey hedeflerin öğretilmesi mümkün değildir. Öğrenciler kendilerine uygulama fırsatı verilene kadar bu becerileri öğrenemezler. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 4 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ 2) Pasif durumdaki bir dinleyicinin ortalama dikkat süresi 15 dk. kadardır. Tek çözüm yöntemi “anlatım”ı öğrencilerin katılacağı bazı etkinliklere döndürmektir. Dinleme ağırlıklı öğrenme sürecinde öğrenciler bilgiyi kısa süreli hafızadan uzun süreli hafızaya yavaş yavaş geçirirler. Bu da öğrenme materyalinin genellikle tekarını gerektirir ve çok zaman alır. Dikkat Edilecek Noktalar; 4) İnsan algısı hata ve yoruma açık olduğundan öğrencilerin işittiği veya anladıklarını sandıkları her zaman öğretmenin söyledikleri ile aynı olmaz. 5) Sunum sırasında öğrencinin önemli bilgiyi önemsiz olandan ayrılabilmesi için yardıma ihtiyacı vardır. Bunun için sunum yapanın sözlü ve fiziksel ipuçları kullanması gerekir. 6) Öğretmenin herşeyi bildiği ve bütün doğruları barındıran bir kişi olduğu yönünde öğrencilerine verdiği izlenimi yaygındır. Becerikli öğretmen , konuyla ilgili öğrencilerin cevaplayabileceği olabildiğince çok soru çıkartarak ve konuya ilişkin farklı yorumlara ait değişik kaynaklar kullanabilir. ETKİLEŞİMLİ ANLATIM Etkileşimli anlatım sayesinde, katılımcı ve soru cevap ağırlıklı bir sınıf ortamı oluşturulur. Tüm bilgiyi yalnızca öğretmenin vermesi yerine, doğrudan öğrenciye yöneltilen sorularla veya bitirilmemiş cümlerle öğrenciden almaya çalışmak karşılıklı öğrenme ortamını oluşturur. - “Ahmet, bugün okuduğun iki yazar bu olayı nasıl farklı yorumluyor?” - “Bu olgunun sebepleri olarak kitabınızda listelenmiş iki şey...” (sınıf tamamlar) Öğrenme materyali ile ilgili sorular sormaları yönünde öğrenciler teşvik edilirken, bir yandan sınıf içi karşılıklı iletişim başlatılabilir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 5 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Böylelikle geleneksel anlatımın pek çok dezavantajının üstesinden gelinmiş olur. Öğrencilere, diğer sınıf hazırlıkları için özendiricilik sağlar. Her öğrenci ders esnasında kendisine soru yöneltilebileceğinin ve kendi fikirlerini sınıfta sunabileceğinin farkına varır. GRUP TARTIŞMA YÖNTEMİ Öğrencilerin bir grup ya da sorun üzerinde birlikte konuşarak mümkün olan çözüm yollarını aramalarına dayanan, mümkün olduğunca bütün grup elemanalrının katılımını esas alan bir yöntemdir. Düşünme becerilerinin sözlü formda gösterildiği en uygun yöntemdir. Oldukça esnek bir öğretim yöntemidir. Pek çok konu alanında ve farklı yaş ve beceri gruplarında başarıyla uygulanabilir. Gerçek gücü, öğrencilere önceden öğrendikleri materyalleri daha iyi anlamalarına ve pekiştirmelerine fırsat vermesidir. Demokratik tutum ve değerlerin yerleştirilmesine imkan verir. Konuyla ilgili farklı görüş ve düşünceleri dinleme ve karşılaştırma yapma fırsatı verir. Eleştirel düşünmeyi sağlar. Analiz‐sentez‐değerlendirme becerilerini kazanır. Grupla tartışma yönteminin çok çeşitli yolları vardır. Grup Tartışma Biçimleri 1. Büyük grup tartışması 2. Münazara 3. Panel 4. Zıt panel 5. Sempozyum 6. Forum 7. Seminer KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 6 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ 8. Brifing 9. Vızıltı Grupları 10. Fikir Taraması 11. Akvaryum 1.Büyük Grup Tartışması Öğretmen konuyu bütün sınıfın katıldığı bir tartışma ortamında işler. Öğretmen konuile ilgili soru sorarak o konuda bütün öğrencilerin katıldığı bir tartışma içinde ders işlenir. 1. Münazara Bir konuda zıt görüşleri savunan farklı iki grubun izleyiciler ve jüri önünde tartışması etkinliğidir. Öğrenci merkezlidir. Bu teknik, öğrencilere farklı fikirler olabileceğini ve bunlara saygı duyulması gerektiğini öğretir. Aynı zamanda işbirliğini de sağlar. Münazarada savunulan iki zıt görüş, tarafsız dinleyici grubuna aktarılır. Gruplar, birbirlerinin tezlerini çürütmek için savunma yaparlar. Tartışmalar, jüri tarafın‐dan değerlendirilir ve kazanan açıklanır. 2. Parlamenter münazara Münazaranın özel bir türüdür. Sınıf bir parlamentoya benzetilir. Ele alınan konu iktidar ve muhalefet kısımlarına ayrılarak her bir konuşmacıya beli bir süre verilir ve tartışılır. 3. Panel Aynı masa etrafında oturan 3‐5 kişilik konu alanı uzmanlarının bir panel yöneticisi başkanlığında seçilen bir konuyu izleyiciler önün‐de derinlemesine işlemeleridir. Her konuşmacıya eşit süre verilir. Belli aralıklarla başkan, varılan sonuçları özetler. Sınıfta yapılacak panelde, öğret‐menin başkan olması uygundur. Aktif katılım ile derse olan ilgi artar. Düşünme ve yargılama becerilerini geliştirir. İlköğretim ikinci kademe ve üstü için uygundur. 4. Zıt Panel Birisi soru soran diğeri yanıtlayan iki gruptan oluşur. Paneli yönetecek başkan seçilir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 7 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Sınıf içi uygulamalarda sınıfın yarısı soru soran diğer yarısı yanıtlayan olabilir. Önceden hazırlık yapılması şarttır. Derste işlenmiş konularla ilgili anlaşılmayan yerlerin belirlenmesi, tekrar edilmesi ve özetlenmesi amacıyla kullanılır. Sınıfın tümünün katılımını sağlamak gerekir. 5. Sempozyum Önceden belirlenmiş ve yazılı olarak tartışmaya katılacaklara du‐yurulmuş bir konu üzerinde, uzman kişiler tarafından konunun değişik yönlerinin 15 dk’lık bilgilerle sunulmasıdır. Bir konu üzerinde yapılmış bilimsel araştırmaların izleyici gruba özetlenip tartışılmasında etkili bir tekniktir. Oturum başkanı yönetiminde 5‐6 kişilik grup üyeleri sırasıyla bulgu‐larını sunarlar. Tebliğler üzerinden tartışma olmaz. Sunum bittikten sonra soru‐cevap kısmına geçilir, tartışma yapılır. Ulusal ya da uluslararası olabilir. Kapsamlı organizasyon gerektirir. 6. Forum Dinleyici grubun, bir başkan yönetimindeki uzman gruba soru sorması ve uzmanların bu soruları yanıtlamasıdır. Dinleyiciler sorularını, yazılı veya sözlü sorabilir ayrıca kendi düşüncelerini de açıklayabilirler. Ancak dinleyiciler kendi aralarında tartışamazlar ve birbirlerine soru soramazlar. 7. Seminer Alanında uzman kişilerin belli bir konuda yaptıkları araştırmaları dinleyiciler önünde sunmalarıdır. Bu teknikte özgün ve bilimsel bilgilerin verilmesi ve tartışılması söz konusudur. Tartışma kısmının küçük bir grupta yapılması daha etkili olur. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 8 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Seminer üst düzey düşünme ve öğrenmeleri gerçekleştirir. Daha çok lisansüstü eğitimde kullanılır. 8. 9. Brifing Bir konu ile ilgili olarak o konunun yürütücülerinden ya da uzmanlarından bilgi almak için düzenlenir. Daha ziyade üst düzey yetkililerin katıldığı oturumlardır. 10. Vızıltı grupları Çeşitli şekillerde oluşturulur. Örneğin; vızıltı 22’de iki öğrenci bir konu üzerinde ikişer dakika konuşturulur. Vızıltı 66’da 6 öğrenci bir konu üzerinde altışar dakika tartışır. 11. Fikir taraması 4‐9 kişiden oluşturulan gruplarda öğrenciler bir konu üzerinde 5‐6 dakika konuşturulur. Burada önemli olan yaratıcı fikirl erin ve çözümlerinortaya konulmasıdır. 12. Akvaryum Öğrencilerin tartışma ve grupla çalışma becerilerinin gelişmesinde kullanılır.Bu teknik, bir grubun küçük bir grubun yaptığı tartışmayı izlemesi ile gerçekleşir. Bu uygulamada sınıfın ortasına bir sandalye konurve tartışma konusu ile konuşmak isteyen öğrencisandalyeye oturarak fikrini söyler. Tartışma yönteminin planlama ve uygulamada etkili olabilmesi için öğretmenlere baz öneriler sunulmaktadır: Zamanın boşa harcanmaması için, tartışılacak konu önceden organize edilmelidir. Öğrencilerin gelişim düzeyleri göz önüne alınmalıdır. Tartışılacak konular öğrencilerin bildiği konulardan seçilmelidir. Amaç, tahtaya yazılmalı ve öğrenciler amaca yönlendirilmelidir. Hangi tür tartışma tekniği kullanılacağı bildirilmelidir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 9 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Sınıfça tartışma yapılacaksa, öğretmen soruyu sorup tüm sınıfın tartışmasını istemelidir. Grupla tartışma yapılacaksa öncelikle grup oluşturulup sonra tartışmaya geçilmelidir. Düşüncelerin, fikirlerin rahatça ve güvenle ifade edilebileceği bir ortam yaratılmalıdır. Tartışmada oluşabilecek gerginlikler mizah ile aşılabilmelidir. Çıkan sonuç tahtaya yazılmalı ve kısaca özetlenmelidir. ÖRNEK OLAY İNCELEME YÖNTEMİ Örnek olay inceleme yöntemi, gerçek hayattan alınmış veya karşılaştırılması olan bir problemin sınıf ortamında derinlemesine çalışılmasıdır. En iyi örnek olaylar genel bir problemi veya konuyu açıklayıcı özellikte olmalıdır. d) Grupla çalışma sürecinin değerlendirilmesi ve sonuç evresi 2‐ Örnek olay incelemesi yönteminin uygulanması 3‐ Örnek olay inceleme sürecinde yer alan işlemler Örnek olay incelemesinin iyi uygulanabilmesi için dikkat edilecek hususlar ‐Bu tekniğin amacı toplumdaki farklı görüşlere, farklı değerlere sahip insanların birbirleriyle konuşarak farklılıklardan kaynaklanan problemleri çözmede kullanabilecekleri becerileri kazandırmaktır. Örnek olay incelemesi, öğrencilerin, gerçek hayatta karşılaşılan sorunlu bir olayı sınıf ortamında çözmeleri esasına dayanır. Örnek olay incelemesi, yaşamda karşılaşılmış sorun niteliğindeki olaylara katılımcıların katılımı ile çözüm yolları bulma temeline dayanır. Söz konusu olan sorunlu olay, gerçek ya da hayali olabilir ve genellikle de yazılıdır. Örnek olay öğretmen tarafından sınıfa getirilebileceği gibi, katılımcıların çevrelerinde yaptıkları gözlemler sonucunda da düzenlenebilir. Örnek olayı içeren bir rapor üzerinde çalışan öğrenciler, ilk önce olayın mahiyetini öğrenirler, daha sonra var olan verileri analiz ederek değerlendirirler ve en sonunda da bir çözüme ulaşırlar. Bu durumda, bir grup öğrenci bir araya gelerek kendi deneyimleri hakkında önce kısa hikayeler yazarlar, KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 10 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ daha sonra bu hikayeleri gruptaki diğer üyelere yüksek sesle okurlar ve onları gruptaki öğrencilerle tartışırlar. ‐Bunun için ilgili alandan gerçek olaylar seçilir. Seçilen olaylar anlaşılır bir biçimde ortaya konur ve o olayla ilgili tartışma açılır. Gerçek olay bulunmaması durumunda öğrenciye gerekli yaşantıyı sağlamak amacıyla olay yazılabilir. Bazen de, öğrencilerin bir örnek olayı kendilerinin kaleme almaları ve bir çözüme kavuşturmaları istenebilir. Dolayısıyla, örnek olay incelemesi yönteminde öğrencilerin sorunlu bir olaya aktif olarak katılmaları ve sorunlu olayın nedenleri hakkında fikirler ve çözüm önerileri üretmeleri istenir. Çünkü, hemen her birey günlük hayatta sürekli olarak farklı problemlerle karşı karşıya gelmekte ve başarılı bir hayat için bu problemlerin üstesinden gelmeye çaba sarf etmektedir. Olay açıklandıktan sonra öğrencilere örnek olay ve olası çözümler üzerinde düşünüp tartışma fırsatı verilir. Bu aşamada bireysel çalışma yaptırılabileceği gibi işbirlikli öğrenme gruplarından da yararlanılabilir. . Bu teknikte öğretmen ya da liderin rolü olayı sözlü ya da yazılı olarak sınıfa sunmak, bunu yaparken de gerçekçi bir yol izlemektir. Bunu izleyen aşamada öğrenci çözüme ulaşıncaya kadar nitelikli sorularla yönlendirilmesi beklenir. Liderin öğrencinin adına çözümü bulmasının hiçbir eğitimsel katkısı yoktur. Burada öğretmen bir tür veri sağlayıcı, kaynak kişi ya da eleştirici olmalı, denetleyen kişi etkisi yaratmaktan kaçınmalıdır. Bir örnek olayı kaleme alma süreci başlıca dört aşamada gerçekleştirilir.Bunlar: a) Özgür yazım evresi. Bu evrede, öğrenciler, kendi deneyimleri ile ilgili olarak yazacakları bir konu hakkında bir grup içerisinde beyin jimnastiği yaparak çeşitli fikirler not alırlar ve bir taslak oluşturmaya çalışırlar. b) Örnek olayı kaleme alma evresi. Bu evrede, gruptaki öğrenciler, sessiz bir şekilde ilk evrede tespit ettikleri gerçek‐hayat yaşantısı ile ilgili olarak yaklaşık bir sayfalık bir hikayeyi veya dilemmayı yazıya dökerler. c) Örnek olayı paylaşma evresi. Bu evrede, gruptaki öğrenciler, kendi hikayelerini anlatırlar, diğer hikayeleri dinlerler ve grupta paylaşılan bütün hikayeleri tartışırlar. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 11 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Grup üyeleri, hikayelerde geçen sorunlu olaylar hakkında şu soruları yöneltebilirler: Hikayenin ana teması nedir? Hikayede işlenen sorunlu olay nasıl gelişmektedir? Hikayede adı geçen sorunlu olayın çözüme kavuşturulabilmesi için alternatifler nelerdir? d)Grupla çalışma sürecinin değerlendirilmesi ve sonuç evresi. Bu evrede, grup içerisinde hikaye yazma, diğer hikayeleri dinleme ve kendi hikayelerini diğerleri ile paylaşma aktiviteleri değerlendirilir ve öneriler geliştirilir. Ayrıca, grup üyeleri varılan sonuçlar hakkında birbirlerine geribildirim sağlarlar. Örnek Olay Yönteminin uygulaması beş aşamada gerçekleştirilir: 1) Derse bir örnek olay ile başlamak ve dersin konusunu seçilen örnek olay etrafında organize etmek. 2) Seçilen örnek olayın öğrencilerin dünyası ile yakından ilişkisini kurmak önemlidir; çünkü, öğrencilerin öğrenme sürecine aktif olarak katılımlarını sağlayan en önemli etmen, öğrenme etkinliklerinin onların tecrübe ve yaşantıları ile yakından ilişkilendirilmesidir. Bu bağlamda, yukarıdaki örnek olay iki önemli özelliğe sahiptir. İlk olarak, bu olay otantiktir (yani, öğrencilerin içinde yaşadıkları sosyal çevre ile yakından ilişkilidir). İkinci olarak, toplumsal yapının değişmesi ile ailelerin nasıl etkilendiklerini işlemesi bakımından bu olay, sosyal bilgiler ders programının önemli bir parçasıdır. 3) Öğrencilere kendi öğrenmelerini yönlendirmeleri için sorumluluk vermek. Örnek olayın seçimi öğretmen veya öğrenciler tarafından yapılabilmesine rağmen, öğrencilerin seçilen örnek olaya nasıl bir çözüm bulacaklarını kendilerinin kararlaştırmaları gerekmektedir. Bu aşamada öğrenciler, kendilerine sunulan örnek olay hakkında ne bildikleri, daha neleri bilmeye ihtiyaçları olduğu ve örnek olayı çözüme kavuşturmaları için ne yapmaları gerektiğini tartışırlar a. Ne hakkında tartışıyorsunuz? b. Birlikte ne kadar zaman harcıyorsunuz? c. Birbirinizi hala seviyor musunuz? d. Hiç tartışmalarınız çocuğunuz üzerinde odaklaştı mı? KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 12 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ e. Hiç tartışmalarınız para yüzünden oldu mu? 4) Öğrenme zamanının çoğu için sınıfta küçük gruplar oluşturmak. Öğrenciler, örnek olayın bir çözüme kavuşturulması için birlikte çalışırlar. Kuşkusuz öğrencilerin etkin gruplar oluşturabilmeleri için önceden önemli deneyimlere ihtiyaçları söz konusudur; ancak, bu deneyimler genellikle iyi bir örnek olay seçebilmekten veya kaleme almaktan daha az önemlidir. 5) Öğrencilerin, öğrendikleri şeyleri bir ürün ya da performans şeklinde sınıfta sunmalarını istemek. Örnek olay inceleme sürecinde yer alan işlemler • 1. Aşama: Duruma Yönelme Öğretmenin malzemeleri tanıtması • Öğretmenin olguları gözden geçirmesi • 2. Aşama: Sorunları Saptama Öğrenciler olguları, kamu politikası sorunu olarak sentezlerler • Öğrenciler tartışmak için bir politika seçerler • Öğrenciler değer ve değer çatışmalarını saptarlar • Öğrenciler temeldeki olgusal ve tanımsal sorunları saptarlar 1. Aşama: Öneri Geliştirme • Öğrenciler öneri geliştirirler • Öğrenciler önerinin temelini sosyal değerler ve kararların sonucu olarak koyarlar 4. Aşama: Tartışma Örüntülerini Araştırma • Değerin çiğnendiği noktayı saptama • • Bir önerinin olumlu ve olumsuz yönlerini saptama • • Değer çatışmalarını analojilerle netleştirme • • Öncelikleri saptama, bir değerin diğerinden ne kadar önemli olduğunu saptama ve ikincinin çiğnenmesinin nasıl önleneceğini gösterme 5. Aşama Önerileri Sadeleştirme ve Geliştirme KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 13 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ • Önerilerin, gerekçelerin sunulması ve benzer durumların incelenmesi • Öğrencilerin öneriler geliştirmesi 6. Aşama Olgusal Sayıltıları Sınama • Olgusal sayıltıların saptanması ve saptamaların uygun olup olmadığına bakılması Tahmin edilen sonuçların ortaya çıkıp çıkmadığına bakılması ve olgusal geçerliliğin incelenmesi Örnek olay incelemesi metodunu kullanmanın faydaları • Hayata en yakın öğretim metodlarından biridir. Günlük hayattaki birçok olay etrafındaki sosyal, kültürel ve bilimsel eğitim‐öğretim bu metod yardımıyla kolaylıkla yapılabilir. • Öğrencilerin hepsi bir konuda veya olay üzerinde yoğun bir zihinsel çaba gösterirler; bilgi ve tecrübelerini burada uygulamaya koymaya çalışırlar. Soyut düşünceler burada pratiğe, uygulamaya dönüştürülebilir. • Bağımsız düşünme, orijinal fikir üretme ve bunu ortaya koyma ve tartışma özellikleri gelişir. • Öğrenciler, sorunları tartışarak çözme yeteneği geliştirirler. Örnek olay incelemesi metodunun olumsuz yönleri • Eğer örnek olaylar iyi seçilmez veya iyi ortaya konmaz ise, olaydaki çatışma ve tartışmalar sınıfa da aktarılabilir. Olaylar öğrenci seviyesine uygun seçilmez ise (meselâ ilkokulda karmaşık bir ticarî mahkeme gibi), öğrenciler sağlıklı fikir üretemezler ve tartışamazlar. • Öğrenciler yeterli bilgi ve tecrübelere sahip değil iseler katılım az olabilir ve değişik fikirler ortaya konamaz. Örnek Olay yazarken dikkat edilecek hususlar • Olaylar iyi seçilmeli, olay içinde sınıfı korkutacak dehşet sahneleri, tiksindirecek, ahlâkî değerlerini zedeleyecek unsurlar ayıklanmalıdır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 14 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ • Pedagojik olarak tartışılabilecek ve eğitsel sonuçlar çıkarılabilecek olaylar seçilmelidir. Seçilen olayların öğrencilerin seviyesine uygun olması sağlanmalıdır. • Örnek olay mümkünse film olarak, veya resim, ses kaydı vs. olarak sınıfa getirilmelidir. Olayın doğru aktarılması hususunda şüphe olmamalıdır. • Olay güncel olmalı, sınıfın düşünme ve tartışmaya katılma güdülerini arttırmalıdır. • Öğretmen olay üzerindeki mümkün tartışmaları önceden düşünebilmeli, gerektiği yerde konunun dağıtılmasını engelleyerek, gerektiğinde tartışmaları yumuşatarak konunun eğitsel değerini her zaman yüksek tutmalıdır. • Zamandan tasarruf etmek için benzer olayların başka yerlerdeki gelişimleri ve çözüm yolları üzerinde ön bilgiler hazır tutulmalıdır. Bunun için öğretmen ve bir grup öğrenci, olay üzerinde iyi bir ön araştırma yapmalıdırlar. Örnek olay üzerine ortaya konan fikirlerin uygulanma biçimleri de iyi tartışılmalı ve izlenmelidir (Meselâ trafik kurallarına uyma, hayvanlara eziyet etmeme, çevre sorunların karşı duyarlı olma gibi). Özellikleri; İyi hazırlanmış örnek olay çalışmaları, derse olan ilgiyi arttırır. Öğrenci merkezlidir. Oldukça esnektir. Pek çok konu alanında kullanılabilir. Yeni öğrenme materyallerinin sunulmasında sıkça kullanılır. Bazen yeni öğrenilmiş içeriğin tekrarında da kullanılır. Öğrenciler karşılaştıkları gerçek olaya uygulama şansına sahip olurlar. Öğrencilerin üst düzey düşünme becerileri gelişir; problem çözülür, analiz edilir ve sonuca varılır. Dikkat edilecek noktalar; KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 15 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Örnek olay yazmak kolay değildir. İyi bir planlama gerekir. Örnek olaylar öğrencinin yaşantısına ve seviyesine göre belirlenmelidir. Öğrencilerin incelenilecek olayı önceden bildiğinden emin olunması gerekir. Konu ile hazır bulunuşluluk birbirine uyum sağlamalıdır. Örnek olay için seçilecek en iyi konular; ikilem yaratan, kritik problemeleri tanımlayan ve zıtlıklar içeren türden olmalıdır. Böyle konular düşünmeyi güdüler. Beklenen sonuç için, öğrencilere bilgi verilmesi, bu amaçla yazılı rapor sunulması, dramatizasyon yapılması ya da video filmi gibi görsel materyallerden yararlanılması da faydalıdır. Örnek olayın hazırlanıp sunulmasında sonra tartışma kısmı gelir. Kalabalık sınıflarda oluşturulan tüm grupların görüş ve önerileri toplanır ve sonuç ortaya konur. PROBLEM ÇÖZME Özellikleri Öğrenci merkezli lan problem çözme yaklaşımları, öğrencilerden bir problemin en iyi veya en doğru çözümü üzerinde düşünmelerini ister. Problem çözme, tüme varım ve tümden gelim olarak uygulanır. Tümevarım; örneklerden yola çıkılarak uygulamadır. Tümden gelim, genelden özele, yasalardan ve olgulardan olaya kuraldan örneğe geçme yoludur. Problem çözmeye uygun örnek konu şöyle olabilir; Penguenler neden Türkiye’de yaşamazlar? Sonbaharda ağaçların yaprakları neden sararır ve düşer? …..Yukarıdaki örnek olaydan yararlanarak kişisel ilişkileri nasıl geliştirebiliriz? Kullanımı Yöntem uygulanırken izlenecek adımlar şunlardır; 1. Problemin hissedilmesi, farkına varılması KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 16 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ 2. Problemin tanımlanması 3. Olası çözümlerin üretilmesi 4. Çözümün seçilmesi, veri toplama 5. Hipotezlerin testi, kabul veya ret edilmesi 6. Sonucun yeterliliğinin değerlendirilmesi, önerilerde bulunma. Problem çözmede öğrencilerin kendi gerçek yaşantılarından seçilenleri daha ilgi çekicidir. Problem çözmede tümevarım ve tümdengelim yolları izlenmektedir. Öğrenci problem çözümünde bireysel veya grup çalışmasıyla bu yollardan birisiyle problem çözme yolları aranmaktadır. Dikkat Edilecek Noktalar: Bu yöntem ilk ve orta dereceli okullarda kullanmak için uygundur. Öğretmenler öğrencilerin çözebilecekleri problemler seçmeli ve öğrencilerin ihtiyaç duyabileceği materyalleri hazırlamalıdır PROJE TEMELLİ ÖĞRETİM Özellikleri Yoğun eğitim programlarının birbirlerinden kopuk bölümler yerine anlamlı bütünler haline dönüştürerek öğretilmesini hedefleyen bir yaklaşımdır.Ünlü eğitimci John Dewey ve Bruner’in bu konuya katkıları olmuştur. Bu öğrenme yaklaşımı okul yada eğitim sisteminin temeline öğrenciyi alan ve hedeflerini öğrencilerin bireysel gereksinimlerini yapılandıran bir yaklaşımdır. Kullanımı Proje öğrencilerin genellikle somut bir ürüne ulaşmak için bireysel yada küçük gruplar halinde bir görev üzerinde uzun süre çalışmalarıdır. Öğrenci bu yöntemle uygulama ve teoriyi birleştirme olanağı bulur. Bu yöntem okul ile gerçek yaşam arasında bağ kurulmasına önem verir. Öğrenci araştırmasını yürütürken, bilimsel düşünme becerisini geliştirir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 17 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Bazı proje örnekleri; Çevre kirliliğini engelleme projesi İlimizdeki turistik yerleri tanıtma projesi Dikkat Edilecek Noktalar Proje konusunun sınırları iyi belirlenmezse konuda dağılmalar gerçekleşebilir. Planlamada arka planda yer alan öğretmen öğrenciye başarma hissi vermelidir. İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME Özellikleri Maslow ve Bruner’ e göre işbirlikli öğrenme öğrenciye bilgi ve beceri seviyesinin ötesine geçmek için duygusal ve entelektüel bilgi vermekte ve motivasyon sağlamaktadır. Birlikte öğrenme aktiviteleri beraberinde aktif öğrenmeyi getirir.Bir öğrencinin başkaları ile tartıştığı ve başkalarına öğrettiği konu, o öğrencinin konuyu çok iyi anlamasına ve ustalaşmasına sebep olur. Kullanımı Problem çözümünde karşılıklı iletişimi esas alan bir öğrenme sürecidir. Johnson ve Johnson (1985) işbirliğine dayalı öğrenme yaklaşımının; 2. Bireysel öğrenme yaklaşımlarına göre daha yüksek akademik başarıya yol açtığını, 3. Öğrenciler arasında saha iyi ilişkilerin oluşturulduğunu göstermektedir. Grupların yapısal özelliklere sahip olmadığı ve öğreneme için gerekli motivasyonun sağlanamadığı durumlarda işbirliğine dayalı öğrenme yöntemiyle istenilen verimin elde edilemeyeceğini araştırmalar göstermektedir. Johnson ve Johnson (1984) dört çeşit öğrenme grubu belirlemiştir. 1. Yapay Öğrenme Grubu KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 18 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Grubun, grup üyelerinin ilgi ve istekleri göz önünde bulundurulmadan ve başarılıdan başarısızlığa doğru sıralanarak bireysel olarak değerlendirilirler. Böylece bir grupta kimse birbirine güvenmez ve verim sağlanmaz. 2. Geleneksel Öğrenme Grubu Grup üyeleri kendi istekleri doğrultusunda oluşturulur ve başarı grup olarak değil bireysel olarak değerlendirilir. Bu durumda kimse bilgi paylaşmak istemez ama bilgi almak ister. Zeki ve çalışkan üyeler için verimsiz olurken grubun diğer üyeleri için faydalı olabilir. 3. İşbirliğine Dayalı Öğrenme Grubu Ortak öğrenme amaçlarını gerçekleştirmek ve elde edilen verimden tüm üyelerin yarar sağlamasının esas alır. Böyle bir grupta herkesin aynı oranda çalışması teşvik edilir. Öğrenciler tartışarak bilgilerini paylaşırlar. Bu sayede bireysel çalışmada daha çok verim elde edilir. 4. Yüksek Performanslı İşbirliğine Dayalı Öğrenme İşbirliğine dayalı yöntemin en verimlisidir. Grup üyelerinin birlikte çalışma ve üretme isteğiyle birbirlerine olan bağlılıklarının üst düzeyde olması işbirliğine dayalı öğrenmeden daha üstündür. Bireyin problem çözme ve yaratıcı düşünme yetisi kazandırılmasında etkilidir. Bireylerin bir problemi düşünmesi çözüm önerisi üretmesine olanak sağlar. Bunu da “beyin fırtınası” yoluyla yapabilir. Birey kendi fikrini kabul ettirmeye çalışırken başkalarının fikrini de analiz, sentez ve eleştirmeyi öğrenir. Kullanımı Her grup çalışması işbirliğine dayalı bir çalışma değildir. İşbirliğine dayalı öğrenmenin en etkili şekilde düzenlenmesi için karma kümeler oluşturulmalı, cinsiyet, başarı, yetenek gibi değişkenler açısından farklı özelliklere sahip bireyler bir araya gelmeli, kümelerin öğrenci sayıları konu alanına ve kaynaklara göre belirlenmeli, bireysel başarı ve başarısızlıkların kümeyi etkileyen unsur olduğu bireylere belirtilmelidir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 19 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Sözlerin ve sözcüklerin yetersiz kaldığı durumlarda, yani öğrenciye ne yapılacağını söylemenin eksik kaldığı ve nasıl yapılacağını göstermenin gerekli olduğu durumlarda kullanılan bir yöntemdir. Özellikleri; Bir işlemin uygulanmasını, bir sürecin işleyişini, bir aracın çalıştırılmasını önce açıklayarak gösterme, sonra da öğrenciye uygulama yaptırarak öğretme yoludur. Öğretim süreci birden fazla duyu organına yönelik olduğundan, ilgi çekici ve güdüleyicidir. Yöntem becerinin kazandırılma süresini azaltır. Kullanımı; Bilgilerin beceriye dönüştürülmesi için uygulama aşamasında kullanılır. Daha çok uygulama düzeyindeki hedef davranışların ve psikomotor becerilerin kazandırılmasında tercih edilir. Müzik, resim,beden eğitimi... Kazandırılacak beceriler öncelikle öğretmen tarafından gösterilir ve açıklanır. Müzik dersinde bir enstrümanın nasıl tutulacağı... Tüm sınıfın izleyebileceği bir ortam oluşturulmalıdır. Hatalar anında düzeltilmelidir. Gösteri boyutunda öğretmen, yaptırma boyutunda ise öğrenci merkezlidir. Öğrenciler becerileri yaparak yaşayarak öğrenir. Dikkat edilecek noktalar; Kazandırılacak beceri için gerekli adımlar şekil ve şemalarla açıklanmalıdır. Gerekli araç‐gereç önceden hazırlanmalıdır. Bir beceri tüm sınıf tarafından tam öğrenilmeden diğerine geçilmemelidir. Öğrencilerin bir beceriyi anlamadan taklit ederek tekrarlamalarına karşı, öğretmenin çok dikkatli olunması gerekir. Her bir öğrencinin uygulama yapması gerektiğinden, kalabalık gruplarda etkili olarak kullanılamayabilir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 20 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ GÖSTERİP YAPTIRMA Gösteri öğretmenin öğrencilerin önünde bir şeyin nasıl yapılacağını göstermek ya da bir prensibi açıklamak için yaptığı işlemlerdir. Gösteride hem görsel hem işitsel iletişim kullanılır. Gösterinin en önemli faydası herhangi bir şeyin en uygun biçimde ya da ustaca nasıl başarılacağını göstermedir. Bu nedenle gösteri en uygun bir biçimde hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. İyi bir gösterim, öğrencilerin bir işi yapılmasını ya da bir sürecin oluşumunu gerçek durumu ile görmelerini ve sözel olarak da duymalarını sağlar. Becerilerin öğretiminde çok etkili bir yöntemdir. Gösteri yöntemi özellikle fen, spor, müzik ve sanat alanlarında kullanılır. FAYDALARI 1. Gösteri öğrencilere olayın gerçek oluşumunu hem görerek hem işiterek öğrenme imkanı sağlar. 2. Gösteri kelimelerin yetersiz olduğu fikirler, prensipler, hareketler ve kavramların açıklanması için kullanılır. 3. İyi bir gösteri öğrencinin dikkatini çeker. 4. Öğrenciler de gösterileri yönetebilir. Böylece beceri ile tutumların ilişkisi gelişir. 5. Öğrenci materyal ile bir işlem ya da beceriyi başlamadan önce o işlemin ya da tecrübenin gösterisi tehlikeyi azaltır. Özellikle fen laboratuvarlarında bu husus çok önemlidir. FAYDALARI 1. Yanlış yapa yapa öğrenme için harcanacak zamanı azaltır. 2. İyi bir gösteri işlemin standartlarını ortaya koyar. El sanatları, resim, müzik ya da beden eğitimi gibi alanlarda güdülendirir. 3. Gösteri özellikle beceriler sahasında yararlıdır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 21 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ 4. Gösteri toplumdaki insan kaynaklarını kullanmak için en mükemmel yöntemdir. SINIRLILIKLARI 1. Öğretmenin çok fazla planlama ve hazırlık yapmasını gerektirir. 2. Eğer öğretmen dönütlere dikkat etmeksizin yalnızca “Göster ve anlat” ilkesini uygularsa etkisiz olabilir. 3. Gösteri yöntemi kalabalık sınıflarda ya da çok küçük objelerle tam olarak uygulanamaz. Çünkü iki durumda da öğrencilerin tümü gösteriyi rahatlıkla izlemeyebilir. 4. Eğer gösterinin görsel kısmı, işitsel kısmı ile tutarlı değilse (birlikte olmazsa) öğrenciler karıştırabilirler. 5. Gösteri “anlama” olmaksızın “taklit etme” ye dayanabilir. 6. Karmaşık bir gösteride öğrenciler başarısızlık ya da eksiklik duygusuna kapılabilir. 7. Bilişsel ya da yüksek seviyeli duygusal öğrenmede kullanımı güçtür. 8. Pek çok gösteri zaman sarf ettirir. En iyi kullanım için rehber 1. Bir işi yapmanın “doğru yolunu” göstermek kadar “yanlış yolunu” da göstermeye tartışmaya yardım etme. 2. Gösterinin sonunda, basamakların bir özetini verme ya da oluşumuna ilişkin bir özet verme. 3. Mümkünse bir ya da iki öğrenciye gösteriyi aynen yaptırma. KARŞILIKLI ÖĞRETİM Karşılıklı öğretimde, öğretmen ve öğrenci okunan parçanın içeriği hakkında birbirleriyle konuşur ve sırasıyla diyaloga liderlik eder. Diyalog dört stratejiyi geliştirmek üzere kurulmuştur. 1. Kavram hakkında sorular üretmek 2. Metni özetlemek 3. Önemli noktalara açıklık getirmek 4. Metindeki ipuçlarından ya da konuyla ilgili önceki bilgilerden, takip eden konuyu tahmin etmek KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 22 PFS103 23 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ SONUÇ Öğretim yöntem ve teknikleri, öğrencilere kazandırılması gereken davranışların nasıl geeçekleşeceği konusunda izlenen düzenli yoldur.Sınıf içi uygulamalarda öğretmen genellikle” anlatım, tartışma, soru cevap, örnek olay inceleme, gösterip yaptırma, problem çözme, proje, işbirliğine dayalı öğretme gibi yöntem ve tekniklerden yararlanmaktadır. Öğretim teknikleri, bireysel, grup ve sınıf dışı olmak üzere üç grupta toplanabilir. Bugün çağdaş eğiitm anlayışında grupla çalışmalar oldukça yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Sınıf dışında ise gezi‐ gözlem, sergiler ve bireysel çalışma tekniklerinden (bilgisayar gibi) sıklıkla yararlanmaktadır.Kullanılan teknikler içim “mutlaka bu yöntem ve teknik çok iyidir” şeklinde bir fikir yürütülemez. Öğretmen her tekniğin güçlü ve zayıf yönlerini bilmek zorundadır.Öğretmenin en iyi kullandığı teknik, onun için en iyi tekniktir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ LABORATUVAR YÖNTEMİ Öğrencilerin öğrenme konularını laboratuvar ya da özel dersliklerde bireysel ya da küçük gruplar şeklinde gözlem, deney tekniklerini uygulayarak öğrenmeyi gerçekleştirdikleri yöntemdir. Kaynakça AÇIKGÖZ, Ü. K. (2003) Aktif Öğrenme. Eğitim Dünyası Yayınları. DEMİREL, Ö. (2002). Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem A. DOĞANAY, A.(Editör). ( 2007). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 4.Baskı. Ankara:PegemA. HESAPÇIOĞLU, M.(2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Noel. KÜÇÜKAHMET, L. (2006).Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Nobel. OCAK, G.(Editör).(2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri.3.Baskı. Ankara:PegemA. ÖZDAŞ, A. (1997). Öğretim İlke ve Yöntemleri, İstanbul 1997. SÖNMEZ,V.(2010). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 4.Baskı. Ankara: Anı. SÖZER, E. (2005). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme,Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. TAN,Ş.(editör) (2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 7.Baskı. Ankara: PegemA. TOĞRUL, B. (2005). Özel Öğretim Yöntemleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları. III.Baskı Eskişehir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 24 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 25
© Copyright 2024 Paperzz
