içimizdekiL‹DER Doç. Dr. Yeflim Toduk Akifl : “Yurtd›fl›nda çal›flan Türk yöneticiler” Doç. Dr. Yeflim Toduk Akifl, liderler turunu sürdürüyor. Bu ay, yurtd›fl›nda çal›flan Türk Yöneticiler konusunu Akzo Nobel OrganonTeknika Polonya’n›n Genel Müdürü Dr. Tahsin Yüksel’in deneyimlerinden yola ç›karak ö¤reniyoruz.. Y öneticilik deneyimleri aras›nda belki de en zorlu olanlar›ndan biri, kiflinin kendi ülkesi d›fl›nda, yani yabanc› bir ülkede görev üstlenmesidir. Her ne kadar kendi ülkenizde yürüttü€ünüz yöneticilik faaliyetlerinde çok önemli baflar›lar sergilemifl olsan›z bile, ayn› durumun yurtd›fl›nda üstlendi€iniz görev için de geçerli olaca€›n› söylemek mümkün olmayabilir. Tahmin 16 CEO’s/ 2004/ Say›: 12 etmekte güçlük çekmeyece€iniz üzere, bunun en önemli nedenlerinden biri yeni gidilen ülke insan›n›n kültürel ve sosyal anlamda sergileyece€i farkl›l›klar olacakt›r. Bu de€iflikliklere uyum sa€layabilen, bir baflka ifadeyle kültürel adaptasyon yetene€i yüksek olan bir yönetici, yeni gidece€i ülkede karfl›laflaca€› olas› sorunlar› daha kolay aflabilecektir. K›sacas›, yurtd›fl›nda çal›flacak bir yönetici gerekti€inde kültürel anlay›fl›n› de€ifltirebilmeli ve içinde bulundu€u kültürün kendisinden bekledi€i flekilde davranabilmelidir. Yine benzer bir flekilde, expat (ecnebi) yöneticinin sahip oldu€u uluslararas› ifl bilgisi de büyük bir önem kazan›r bu noktada. Yabanc› bir ülkeye giden bir yöneticinin çal›flaca€› ülke ve kültür içinde ifllerin nas›l yürüyece€ini çok iyi bilmesi gereklidir. Bunun için tabii ki öncelikle kendi iflini çok iyi kavram›fl olmal› ve bu bilgisini yabanc› ülkeye son derece baflar›l› bir flekilde uyarlayabilmelidir. Yurtd›fl›nda çal›flacak bir yöneticinin baflar›l› olmas› için önem arz eden bir baflka nokta ise, farkl› perspektiflerden bakabilme yetene€idir, çünkü baflka bir kültürden olan bir insan› anlamak, o kiflinin ve o kültürün perspektifinden bakabilmeyi gerektirir. Ayr›ca, yönetici bu bak›fl aç›s›n› alaca€› kararlarda, hareket tarzlar›nda ve iliflkilerinde en aktif flekilde kullanabilmelidir. Bu noktada, yenilikçi rolünü üstlenebilmesinin de bir expat yöneticinin baflar›s› üzerinde etki yapaca€›n› belirtmekte yarar var. Yenilikçi rolünü üstlenebilmek, sahip olunan bilgiyi ve edinilen yeni bak›fl aç›lar›n› eldeki imkan, ürün, hizmet ve politikalarla yeni yollarda kullanmak fleklinde de ifade edilebilir. ‹yi bir “yenilikçi” yönetici sürekli olarak yeni f›rsatlar arar, yeni ba€lant›lar kurar ve birlikte çal›flt›€› di€er kiflilerin de bu de€iflikliklere kat›lmas›n› sa€lar, bu yeniliklere onlar› davet eder. Yurtd›fl›nda görev üstlenen yönetici tüm bu etkenleri olumlu, uyumlu ve baflar›l› bir biçimde bir araya getirdi€inde, önüne ç›kan engellerin de ayn› baflar›yla üstesinden gelecektir. Türk ya da yabanc› firmalar bünyesinde faaliyet gösteren ve yurtd›fl›na yönetici olarak atanan pek çok Türk yönetici, çal›flt›klar› firmalara çok büyük katk›larda bulunuyorlar. Üstelik expat yönetici olarak dünyan›n dört bir yan›na giden Türklerin say›s› da her geçen gün art›yor. Bu ay sizlerle yurtd›fl›nda çal›flan bir Türk yönetici olan Dr. Tahsin Yüksel’in deneyimlerini paylaflaca€›m. Dr. Tahsin Yüksel, 1991 y›l›nda kat›ld›€› Organon firmas›nda bir süre çeflitli yöneticilik görevleri üstlenmesinin ard›ndan, 1996 y›l›nda Pazarlama Hizmetleri Müdürlü€ü görevine getirildi. 1997 y›l›nda Baflkan Vekili ve sonras›nda da firman›n Türkiye Genel Müdürü olarak atand›. 2002 y›l›ndan bu yana ise Akzo Nobel Organon Teknika Polonya’n›n Genel Müdürlü€ü görevini sürdürüyor. Yurtd›fl›nda son derece önemli baflar›lara imza atm›fl bir Türk yönetici olan Dr. Tahsin Yüksel’den yurtd›fl›ndaki yönetim tecrübesiyle ilgili deneyimlerini ve karfl›laflt›€› sorunlar› bizlerle paylaflmas›n› rica ettim. Dr. Yüksel’in yurtd›fl›nda yöneticilik yapacak kiflilere yard›mc› olacak önemli tavsiyeleri de olacakt› tabii ki: Yeflim Toduk Akifl: Yöneticiler niçin yabanc› ülkelerde çal›flmay› tercih edebiliyorlar sizce? Dr. Tahsin Yüksel: Her fleyden önce bir yöneticinin kendi ülkesi d›fl›nda bir ülkede yöneticilik yapmas›n› (ecnebi/expat yönetici olmas›n›) mesle€in bir aflamas› ve bir kariyer basama€› olarak görüyorum. Bu, ayn› zamanda farkl› bir yaflam biçimi. Herhangi bir kariyer süreci içinde aile bireylerinin tümünü zorunlu bir adaptasyona ve de€iflime u€ratan en belirgin sürecin expat olarak çal›flmak oldu€unu düflünüyorum. Bu süreci expatl›€›n kolay veya zor özelliklerinden biri olarak de€il de, mutlaka bilinmesi ve haz›rlan›lmas› gereken bir ö€esi olarak görüyorum. Bu süreç tabii ki kendine özgü zorluklar› ve faydalar› da beraberinde popüler dillerin de (özellikle ‹ngilizce’nin) yerel versiyonlar›n› duymak, hatta kullanmak zorunda kalabilir insan. Hiç bilmedi€iniz bir dille karfl›laflt›€›n›z zaman genelde expatl›€›n ilk aylar›nda bu dili ö€renme konusunda güçlü bir iç motivasyon size yard›mc› olur. Ancak özellikle karmafl›k gramerli ve baflka dillere çok ayk›r› yap›lardaki dilleri ö€renmeye bafllad›€›n›zda, ne kadar ö€renirseniz o kadar da kafan›z kar›flacakt›r. O nedenle dil konusunda naçizane önerim, e€er sonradan hem mesleki hem de sosyal anlamda çok iflinize yaramayacak bir yerel dil ile karfl› karfl›ya bulunuluyorsa, insan›n enerjisini bu dile de€il de ülkedeki hakim kültürü anlamaya yöneltmesi daha yerinde bir davran›fl olacakt›r. Bulunulan ülkenin dilini ö€renebilmifl olman›n hem ifl hem de sosyal hayata çok olumlu katk›lar› oldu€unu kesinlikle yads›m›yorum, ancak alt›n› çizmek istedi€im konu, emek-sonuç analizini yeterince yapmadan yerel dili ö€renme konusunu birçok fleyin önüne koymak, orta ve uzun vadeli öngörüleri ›skalamas›na neden olabilir insan›n. Yerel dili ö€renmenin ve yeri gelince kullanman›n çok keyifli ve avantajl› yönleri tabii ki var, ancak bunu bir ifl gibi benimseyip esas yetkinliklerin önüne almaya çal›flman›n hata olabilece€i kayg›s›n› tafl›yorum. Bu tamamen benim bireysel deneyimim sonucu oluflturdu€um bir öneri. Dil konusunda kiflisel tecrübeleriniz nas›ld›? getiriyor. E€er expat yaflam›nda baflar›l› olmak istiyorsan›z, her ülkede büyük benzerliklerinin yan›nda farkl› renk ve desenlerdeki bu kendine özgü yaflam biçimini t›pk› daha önce giymedi€iniz bir k›yafet gibi giymeye ve üzerinizde e€reti durmadan tafl›maya haz›r olmal›s›n›z. Expatl›k ne gibi güçlükleri getiriyor beraberinde? Bu deneyimi yaflayacak ya da yaflamakta olanlara ne gibi önerileriniz olabilir? Expatl›k kendine özgü bir yaflam biçimi ve temel farkl›l›klar› mevcut do€al olarak. Örne€in, dil. Gitti€iniz ülkeye ba€l› olarak yerel dil her zaman bir iletiflim engeli olarak karfl›n›za ç›kacakt›r. ‹ngilizce, Frans›zca, Almanca hatta ‹spanyolca gibi daha popüler dillerin yerel dil oldu€u ülkelerde adaptasyon daha kolay olabiliyor ama dünyan›n çok büyük bir bölümünde çok baflka diller ve Polonya’da kendi expatl›k sürem içinde Leh dilini k›sa sürede (hatta uzun sürede) ö€renemeyece€ime emin olur olmaz, uygulamaya karar verdi€im bir metot çok iflime yarad›. Ancak expatlar için bu konuda bir de uyar›m olacakt›r: Yerel çal›flma arkadafllar›n›zdan size aktard›klar› konular› kulland›€›n›z ortak anlaflma dilinin ard›ndan yerel dil ile tekrarlamalar›n›, hatta mümkünse bunu oyun türü bir al›flkanl›k haline getirmelerini isteyin ama olay›n hiçbir zaman bir dil dersi kimli€ine bürünmesine izin vermeyin. En fazla birkaç saniyeyi yeni duydu€unuz bir kelimenin anlam›n› ve pratik kullan›l›fl›n›, güveniyorsan›z ak›l defterinize, yoksa bu ifl için kulland›€›n›z minik deftere kaydetmeye ay›r›n ve unutun; b›rak›n siz yetiflkin beyninizle öncelikli ifllerle meflgul olurken, çocuk beyniniz az önce duydu€u yeni kelimeyi zaman› gelince hat›rlamak (veya hat›rlamamak) için saklamaya çal›fls›n. Bunun yan› s›ra tan›flma ve nezaket cümleleriyle ifle özgü ortak “lingo”ya ait kelimeleri, örne€in, sat›fl, bütçe, indirim, CEO’s/ 2004 / Say›: 12 17 içimizdekiL‹DER PARADOKS SAYILAB‹LECEK B‹R KONU DA, YEREL D‹L‹ ÇAT PAT B‹LEN AMA ANLAfiILAB‹LMEK ‹Ç‹N HAK‹KATEN ÇABA SARF EDEN B‹R YABANCININ AKSANSIZ KONUfiAN BAfiKA B‹R YABANCIDAN DAHA FAZLA SEMPAT‹ TOPLAYACAÚI VE YARDIM GÖRECEÚ‹D‹R. BU HUSUS BELK‹ DE SOSYOLOJ‹K B‹R DEÚERLEND‹RMEN‹N AYRICA KONUSU OLAB‹L‹R AMA BEN‹M KARfiILAfiTIÚIM ÖRNEKLERDE DURUM BÖYLEYD‹. personel, rapor gibi terimleri ve baz› k›saltmalar ile muhatap olmak zorunda kalaca€›n›z resmi kurumlar›n isimlerini ve önemli unvanlar›n yerel karfl›l›klar›n› ö€renmelerini tavsiye ederim. Dil konusuna gerekti€inden fazla önem vermeyip yukar›da belirtti€im metodoloji veya kendi gelifltirece€iniz herhangi bir yöntem bir süre sonra dili ciddi bir engel olmaktan ç›karacakt›r. Bu yöntemin çal›flanlar üzerindeki en olumlu etkisi ise dili ö€renme çaban›z›n herkes taraf›ndan önce fark edilmesi, sonra takdir edilmesi ve çok say›da kiflinin size yard›m etmeye haz›r olmas›d›r. Paradoks say›labilecek bir konu da, yerel dili çat pat bilen ama anlaflabilmek için hakikaten çaba sarf eden bir yabanc›n›n aksans›z konuflan baflka bir yabanc›dan daha fazla sempati toplayaca€› ve yard›m görece€idir. Bu husus belki de sosyolojik bir de€erlendirmenin ayr›ca konusu olabilir ama benim karfl›laflt›€›m örneklerde durum böyleydi. Expatl›kta, kültürel anlamda da dikkat edilmesi gereken pek çok öneriniz olacakt›r eminim ki… Önce ülke kültürü, sonra bulunulan ifl ortam›nda hakim kültür tüm expatlar için bence hayati önem tafl›maktad›r. Yeni girdi€iniz bu ortamdaki kültürü tüm yetkilerinizi kullanarak gözlemlemek ve buna en uygun yöntem yaklafl›m›n› formüle etmek bir expat yönetici için birincil öncelik tafl›mal›d›r. Birçok uluslararas› firman›n y›llarca süren birikimlerini kullanarak oluflturduklar› firma kültürünün varl›€› herhangi bir expat için çok önemli bir avantaj sa€layabilece€i gibi yerel kültüre yeterince adapte edilmemifl firma kültürleri expat yöneticilerin bafl›n› çok a€r›tabilir. Bana göre iflin bafl›nda bir expat yöneticinin ilk yapaca€› ve expatl›k süresince sürdürmesi gereken ifl, tüm antenlerini açarak yerel kültür konusunda mümkün olan tüm detaylar› ö€renmek ve ayn› süreç içinde e€er mevcutsa firman›n benimsedi€i firma 18 CEO’s/ 2004/ Say›: 12 kültürünün yerel flartlara uygunlu€unu ve gerekirse ne kadar esneyebilece€ini tayin etmektir. Bu noktada firma kültürü de önem kazan›yor, öyle de€il mi? Peki ama halihaz›rda oluflturulmufl bir firma kültürü mevcut de€ilse o zaman ne flekilde hareket edilmeli? E€er tan›mlanm›fl bir firma kültürü elinizde yoksa, yerel kültürün oradaki misyonunuza ve firman›n misyonu ile hedeflerine uyan unsurlar›n› kullanarak, bir lokal firma kültürü oluflturmak ve sahip ç›kmak, kendinize, çal›flanlar›n›za ve firman›za yapabilece€iniz en faydal› hizmet olur. Bu kültür analizi için de ülkede geçerli olan de€erleri gözlemek ve onu firma kültürünün bir parças› yapmak birçok sorunu bafllamadan çözebildi€i gibi, çal›flanlara da daha net bir misyon çizebilme imkan› tan›r. Özellikle kurumlaflm›fl bir organizasyonun expat yöneticisiyseniz, ifl prosedürleri, gündelik uygulamalar, stratejik kararlar hemen hemen tüm dünyada zaten uygulanan ve her flirketin bol bol sahip oldu€u genelde mavi veya k›rm›z› renkli olan manuellerde ve bir önceki görevinizin size kazand›rd›€› zihinsel teknik donan›mda fazlas›yla mevcut olacakt›r. Unutulmamas› gereken, zaten iyi yapt›€›n›z› defalarca ispat etti€iniz bir ifli bir kez daha ama bu kez yabanc› topraklarda yapman›z için buraya gönderilmifl oldu€unuzdur. ‹flte bu noktada, kiflinin yöneticilik ve daha önemlisi liderlik vas›flar› devreye girer. ‹yi bir liderin de bu anlamda yerel kültüre çok duyarl› olmas› gerekti€ini düflünüyorum. Organizasyonlar›n kültürel analizi konusunda binlerce sayfa makale, anket, yöntem, vb. mevcut. Bana göre bunlar›n herhangi birisi size bafllang›ç noktas›n› gösterecektir. Önemli olan, sizin buna ne kadar önem verdi€iniz ve bu konunun yönetici olarak ne kadar arkas›nda durdu€unuzdur. Expat bir yönetici için, istenilen performansa ulafl›lmas› anlam›nda ortaya ç›kacak s›k›nt›lar› aflabilmenin yollar› nelerdir? Bir de, insan›n kendi ülkesinde edindi€i deneyimleri, yabanc› bir ülkede birebir uygulamas› ne kadar do€rudur sizce? fiahsi tecrübemi aktarmam gerekirse, kendi ülkemdeki yöneticilik sürecimde organizasyonun kültürünü analiz etme ve bu kültürün uygun unsurlar›n› daha verimli bir çal›flma biçimine dönüfltürme çabam›z bize firmam›z›n hemen hemen tüm performans parametrelerini 5 y›l içinde üçe katlama baflar›s›n› getirmiflti. Bu rakamsal baflar›y› tam olarak tafl›yabilecek yeni ürün, eleman say›s› art›fl›, ciddi yat›r›mlar gibi rakamsal desteklerimiz yoktu. Yapabildi€imiz, Türk insan›ndan oluflan organizasyon yap›m›z›n kültürünü analiz etmek ve gidilmesi gereken yön konusunda tüm elemanlar›m›zla mutab›k kal›p onlar›n bu konudaki adanm›fll›€›n› cesaretlendirmek ve yol göstermekti. Çok baflar›l› geçen bu organizasyonel de€iflim deneyiminden sonra atand›€›m Polonya’da ifl anlam›nda beklenenin üstünde bir rakamsal performans göstermeme ra€men, tüm expatlar› bekleyen potansiyel bir riski ›skalad›m ve daha önce Türkiye’de becerebildi€imiz organizasyonel de€iflimin ana unsurlar›n› yerel kültürü çok derinlemesine analiz etmeden adeta her derde deva bir flablon gibi Polonya organizasyonuna empoze etmeye çal›flt›m. ‹lk veriler ve k›sa vade sonuçlar› bende tam bir hayal k›r›kl›€›na ve organizyonda ciddi anlamda irkilmeye yol açt›. Her ne kadar finansal performansta hiçbir zaafa düflülmese de, bunun bir yönetici ad›na alarm zillerinin çalma an› oldu€unu anlamak için s›ra d›fl› beceriler gerekmiyordu ve bir taraftan nerede hata yapt›€›m› yakalayabilmek, bir taraftan da ana firman›n finansal beklentilerini karfl›layabilmek için kritik ve y›prat›c› bir süreci yaflamak zorunda kald›m. Bir dizi uykusuz gece, bitmek bilmeyen görüflmeler ve farkl› analiz yöntemlerinin kullan›lmas› sonucu, sizlerin de konunun geliflinden tahmin etti€iniz çok basit bir gerçekle karfl›laflt›k. O çok be€endi€im ve ispat edilmifl flablonu bu organizasyonda yerel kültürün unsurlar›n› deyim yerindeyse “hafife almak” baflar›s›zl›€›n temel nedeniydi ve bu basit gerçe€i yakalayabilmek neredeyse 6 aya mal olmufltu. Bu süre ilaç sektöründe ve özellikle yenilikçi ürün portföyünde genellikle zaafa neden olmayabilir. Ancak unutmamak gerekir ki, yanl›fl istikamete at›lan her fazla ad›m geri dönüflü o oranda içimizdekiL‹DER zorlaflt›r›r. Bundan sonraki süreç nas›l oldu? Türkiye’de yaflad›€›n›z örneklerden farkl› olarak neler ç›kt› karfl›n›za? Bunun üzerine birçok fleye yeniden bafllamak zorunda kald›k, hatta emin oldu€umuzu sand›€›m›z bilgileri bile tekrar do€rulama zorunlulu€u hissettik. Benzer tecrübeleri yaflam›fl olan arkadafllar›m›n hemen fark edece€i gibi, çok basit ama unutulmufl bir detayla karfl›laflt›k: Türkiye’de tespit etti€imiz ve neredeyse evrensel oldu€unu düflündü€ümüz baz› temel de€erlerin bu kültürde yeri yok; dolay›s›yla de€iflim prosesinde de anlamlar› yok. Çok pratik bir örnek vermek gerekirse, Türkiye’de çok önemli bir de€er olarak ortaya ç›kan “paylaflma”n›n bu kültürde neredeyse tan›m› bile yok. Herkes kendisinden sorumlu ve kimseden yard›m istememe (çünkü kimse yard›m etmez) felsefesi de€er tan›m›na girmese bile, hakim düflünce olarak toplum kültüründe yafl›yor ve belki de tüm Do€u Avrupa ülkelerinin makus talihi nedeniyle bu anlay›fl›n derin kökleri var. Dolay›s›yla bizim kendi ülkemizde buldu€umuz ve her bedene uyar sand›€›m›z temel kavramlar burada hemen hiç anlam ifade etmiyor. Tüm kültürü tek bir cümleye indirgemeye çal›fl›rsan›z flu sonuca var›yorsunuz: Afl›r› bireysel ve sadece kendi ç›kar- EXPAT OLMA M‹SYONUNU YÜKLEND‹Ú‹N‹Z ZAMAN EN BÜYÜK ZORLUK ÖNCE ÜLKE, SONRA ‹fi ORTAMI, EN SONRA DA LOKAL F‹RMA KÜLTÜRÜNÜ ANAL‹Z ETMEK VE DER‹NLEMES‹NE ANLAYAB‹LMEK OLACAKTIR. BUNDAN SONRAK‹ KONU DA TEfiH‹S ETT‹Ú‹N‹Z KÜLTÜREL ÖGELERE EN UYGUN AKS‹YON PLANINI, F‹RMA V‹ZYONUNU DA YAKINDAN GÖZETEREK OLUfiTURMAK OLACAKTIR. yap›lanman›n yan› s›ra de€iflimi de kolaylaflt›rmak için iflbirli€ine olanak ve daha prim/takdir veren uygulamalar› yeni yol haritas›na adapte ettik. fiu anda bu yöndeki seyahatimizin birinci y›l›n› tamamla- rakamsal performansa yans›mas› ayn› zaman diliminde gerçekleflmeyebilir ama özellikle üst yönetiminizle uzlaflman›z gereken konu orta ve uzun vadeli kazan›mlar›n beklenenin üzerinde ve daha önemlisi kal›c› olaca€› konusunda güven sa€lamakt›r. Yoksa kolayl›kla bizim çok yerine oturan deyimimizle expat yöneticinin ifl yapmak yerine “fani ifllerle u€raflt›€›” kayg›s›n› oluflturma riski her zaman mevcut. Expatl›kta en büyük zorluk nedir sizce? Expat olma misyonunu yüklendi€iniz zaman en büyük zorluk önce ülke, sonra ifl ortam›, en sonra da lokal firma kültürünü analiz etmek ve derinlemesine anlayabilmek olacakt›r. Bundan sonraki konu da teflhis etti€iniz kültürel ö€elere en uygun aksiyon plan›n›, firma vizyonunu da yak›ndan gözeterek oluflturmak ve de€iflimi yönetmektir. Kültürel flartlara adapte olma sürecinde hiç unutulmamas› gereken bir konu da her nevi organizasyonel kültürün bulundu€unuz ülkenin ana ve yayg›n kültürünün üzerine infla edilmesi zorunlulu€udur. Dolay›s›yla sizin infla edece€iniz rafine ifl kültürü, ülke kültürüne rahatl›kla adapte olacak esneklikte olmal›d›r. De€iflimi yönetebilmek anlam›nda expat yöneticilere küçük bir tavsiyeniz olur mu? Tüm bu sözünü etti€im süreçler içinde yerel elemanlar aras›ndaki potansiyel liderleri gözleyerek bunlar› ön plana ç›karmak ve iyi “ikinci adamlar” zincirini kurmak, de€iflimi yönetme sürecinde çok yard›mc› olacakt›r. Expatl›k kiflinin özel yaflam›nda nas›l de€iflikliklere, ne gibi zorluklara neden oluyor? lar›n› gözeten bir toplum yap›s›. Kötü veya iyi oldu€u tart›flma götürür, ama tablo bu. Dolay›s›yla tüm organizasyonel adaptasyon/de€iflim sürecini neredeyse tamamen yeniden planlamak zorunda kald›k. Yeni yol haritam›zda birey odakl› bir 20 CEO’s/ 2004/ Say›: 12 mak üzereyiz ama özellikle iç iletiflimde katetti€imiz mesafe bu ülkede süresi on y›llarla ölçülebilecek olumlu bir de€iflimin müjdeli habercisi. Bütün bu kültürel operasyonlar›n ve reorganizasyonlar›n, firman›n her fleyin önündeki gerçekleri olan Sözümün bafl›nda expatl›€›n meslek aflamas›ndan öte bir yaflam biçimi oldu€unu belirtmifltim. Bu yaflam birçok aç›dan kendi ülkenizde rutin olamayan birçok sosyal aktivitenin hayat›n›za girmesi demek. Yaflad›€›n›z muhitten, arkadafllar›n›za, çocu€unuz varsa okul ortam›ndan mutfak al›flkanl›klar›na kadar bir sürü konuda de€iflim yafl›yorsunuz. Dünyan›n hemen tüm ülkelerinde expat yaflam› süren farkl› milliyetlerden ve kültürlerden bir sürü insan›n o ülkenin yerli yaflam biçimine olabildi€ince paralel ama bir o kadar da kendine özgü bir çevre oluflturdu€unu ve farkl› bir tempoda yaflad›€›n› görebiliyorsunuz. Sosyal çevrede en önemli ve bence olumlu farkl›l›k, etraf›n›zdaki çeflitlilik ve kültür zenginli€idir. Dünyan›n dört bir yan›ndan gelmifl rengarenk dil ve geleneklere sahip insanlar ile sadece “expat olma” ortak paydas› ile bir araya gelmek hem ilginç hem de zengin bir deneyim kazand›r›yor. Her ülkenin kendine ait özelliklerini bir di€erine aktarmak ve öbürlerinin farkl› tatlardaki geleneklerini anlamak için yar›flan expat aileleri renkli ve oldukça e€lenceli bir tablo çizerler. Ayn› ülkeden olduklar› halde expat gelene€ine uyarak birbirlerine ayn› ülkeyi tan›tmaya, anlatmaya çal›flan aileleri tan›mak çok e€lenceliydi örne€in. Kendi aile düzeninizde fark etti€iniz en önemli de€ifliklik ne oldu? Bu yaflam biçimi dahilinde kendi aile düzenim içinde fark etti€im en önemli de€ifliklik, tüm aile bireylerinin yaflam temposunda -kendi ülkemize nazaran- belirli bir art›fl oldu€u ve hayat› neredeyse soluk solu€a yaflad›€›m›z hissiydi. Tempo art›fl›nda farkl› bir ülkede olman›n getirdi€i gündelik zorluklarla bafl etmeye çal›flman›n yan› s›ra bu sürenin s›n›rl› olmas›n›n getirdi€i bir “telafl”›n aile yaflamlar›na yans›d›€›na flahit oldum. Özellikle Türk expat ailelerinde gözledi€im bir durum, normal flartlar alt›nda kendi ülkemizde yeterince ilgilenmedi€imiz konulara -ki bunun bafl›nda ülke içi seyahatler geliyor- daha fazla ilgi duymak veya kendi ülkemizde vaktimiz ve param›z yeterli olsa bile yapmayaca€›m›z aktivitelere nedense afl›r› ilgi göstermek fleklinde hayat temposuna yans›yor. Bunun sonucu olarak, Topkap› Saray›’n› hiç görmemifl bir Türk aileyle, ismini ilk defa duydu€unuz bir lokal flairin gariban müze evini ilgiyle gezerken karfl›laflabiliyorsunuz veya ülkesinde hafta sonlar› en büyük sporu bira içmek olan bir Alman’› yamaç paraflütüne t›rmanan grubun aras›nda kan ter içinde koflarken görebiliyorsunuz. Polonya gibi flartlar› ve sunabilecekleri s›n›rl› olan bir ülkede bile expatlar›n her tafl›n alt›na bakmak, her deli€i ziyaret etmek gibi oldukça e€lenceli ama bir o kadar da tempolu bir yaflama adapte olmaya çal›flt›klar›n› gözlemek çok ilginç. Tabii ki bu merakl›lar kafilesine biz de dahil olduk ve ulaflabildi€imiz tüm co€rafi güzelliklere ve kültürel etkinliklere nefesimiz yetti€i sürece yetiflmeye çaba gösteriyoruz. “Yaln›zl›k” hissi olufluyor mu? Yaln›zl›k, expat ailelerinin asl›nda d›fla çok yans›mayan ama hemen her ailede birazc›k var olan sorunu. Her ne kadar genifl, renkli ve e€lenceli bir dünyan›n parças› gibi gözükseniz de, geride b›rakt›€›n›z insanlar ve ülkenize ait de€erlerin yoklu€unu hissetmek, her f›rsatta o rengarenk dünyan›n içinde asl›nda yaln›z oldu€unuzu da hat›rlatacakt›r size. Bizim gibi do€u kültürüne yak›n expatlar›n hemen hepsinin aç›k-gizli bir memleket hasreti ile yan›p tutuflmas› kaç›n›lmaz bir gerçek. Türk expat ailelerinin Türkiye’ye gidifl gelifllerinde valizlerini Türkiye’deyken k›ymetini bilemedi€imiz yiyecek, içecek veya tuhaf eflyalarla doldurmas› aileyi ziyarete gelen akraba ve hele anne babalar›n gümrüklerde valizlerinden ç›kan yufkalar, past›rmalar, dolma yapraklar›, vb. fleylerle bafl›n›n derde girmesi gündelik olaylar. Tüm mutfak ihtiyaçlar›n› ayl›k seyahatlerle Amerika’dan getiren expat ailelerle tan›flt›ktan sonra, bu davran›fl›n art›k bizim insanlar›m›za özgü oldu€unu düflünmüyorum. Global bir yönetici olarak, sizinle benzer deneyimleri yaflayacak kiflilere ne gibi önerileriniz olacakt›r? Mesleki kariyerlerinde “expatriate” sürecine girme f›rsat›n› yakalam›fl yöneticilere naçizane birkaç önerim olacakt›r tabii ki. Örne€in, kendilerini yeni ifl kadar kültür ve mantalite de€iflikli€ine de haz›rlamalar› gerekiyor. Unutmas›nlar ki, yeni gidecekleri ülkede en vak›f olduklar› konular, mesleki donan›mlar›yla ilgili olanlard›r. ‹fli kotarmaya çal›fl›rken, bir o kadar eme€i de içine girdikleri ortam› kültürel aç›dan anlamaya ve sindirmeye ay›rmalar› gerekecektir büyük ihtimalle. Sonra, dili kesinlikle iletiflim engeli olarak görmemelerini tavsiye ederim. Anlaflmak ve iflbirli€i yapmak isteyen insanlar›n ayn› dili konuflmalar› her zaman flart de€il. Birlikte çal›flacaklar› ekibin iflbirli€i konusundaki genel yaklafl›m› “iyi niyetli” ise tüm iletiflim engelleri ortadan kalkacakt›r. Ama tabii ki insan›n kendisinin de mutlaka aç›k ve iyi niyetli olmas› flart›yla. Aile konusu da çok önemli. Expatl›k deneyimi yaflayacak olanlara, ailenizi kesinlikle ihmal etmeyin derim. Aile bireyleri expat ortamlar›nda birbirlerine daha fazla kenetlenmek zorundalar. ‹fl ortam›nda çizebilece€iniz “profesyonel profil” aile bireylerinizi efl veya anne baba profiliniz kadar etkilemeyecektir. Adaptasyonu onlarla birlikte yaflamay›, hatta onlar›n daha h›zl› adapte olduklar› konularda onlardan yard›m istemeyi ihmal etmemek bence önemli. Bunun en güzel örne€i, expat eflleriyle çocuklar›n›n yerel dil ve adetleri çok daha çabuk ve yeterli ö€renmesidir. Çünkü sevgili “expat›m›z” ifl ortam›nda baflka bir ortak dil kullanmaktad›r. Ayr›ca, memleket hasreti de tüm aile bireyleri için bafll› bafl›na bir “konu” olacakt›r. Türkiye’de bugün yak›nmakta oldu€unuz her fleyi bile çok özleyebilece€inizi söylersem, buna gülüp geçeceklerini tahmin edebiliyorum ama sözlerim kehanet de€il. En önemlisi ise, insan›n kendisi olmas› ve kendine güvenmesi. Tan›flt›€›m ve deneyimlerimi paylaflt›€›m tüm Türk expatlar dünyan›n bütün ülkelerinde çal›flabilecek donan›mda yöneticilerdi. Bundan sonra da, Türkleri uluslararas› kariyerlerde daha s›k görece€imize inan›yorum. CEO’s/ 2003 / Say›: 12 21
© Copyright 2024 Paperzz
