BİLDİRİLER KİTABI HAVA KİRLİLİĞİ VE KONTROLÜ SEMPOZYUMU

BİLDİRİLER KİTABI
ULUSLAR ARASI KATILIMLI
5. HAVA KİRLİLİĞİ
VE KONTROLÜ
SEMPOZYUMU
18 – 20 EYLÜL 2013 – ESKİŞEHİR
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK KÜLTÜR VE SANAT MERKEZİ ESKİŞEHİR
ISBN 978-975-00331-1-7
PROGRAM VE İÇİNDEKİLER
18 EYLÜL 2013, ÇARŞAMBA - SEPTEMBER 18 2013, WEDNESDAY
DAVETLİ KONUŞMACI (INVITED SPEAKER) - 1
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Aysen MÜEZZİNOĞLU
Davetli Konuşmacı (Invited Speaker): Prof. Dr. Gürdal TUNCEL, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Çevre
Mühendisliği Bölümü – Middle East Technical University
Konu: Türkiye ve Çevresinde Bölgesel Hava Kirliliğinin Boyutları…………………………………………...
Topic: Regional Dimensions of Air Pollution in Turkey and Its Surroundings
3
OTURUM-1: Hava Kirliliği İzleme/Örnekleme Çalışmaları -1
SESSION-1: Air Pollution Monitoring/ Sampling Studies -1
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Gürdal TUNCEL – Yrd. Doç. Dr. Burcu ONAT
Türkiye’de Hava Kirliliğinin Ormanlar Üzerindeki Etkilerinin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi
Uluslararası İşbirliği Programı (ICP Forests)’ndan Elde Edilen Sonuçlar……………………………....6.
The Results Obtained From International Co-Operative Programme on Assessment and Monitoring (ICP
Forests) of Air Pollution Effects on Forests in Turkey
Doğanay TOLUNAY, Sıtkı ÖZTÜRK, Ahmet KARAKAŞ, Mehmet Emin AKKAŞ, Umut ADIGÜZEL,
Nevzat GÜRLEVİK, Celal TAŞDEMİR, Fatih AYTAR
İki Farklı Sanayi Bölgesindeki Hava Kirliliğinin Mekânsal Değişiminin Toprak, Hava ve Ağaç
Bileşenlerindeki Poliklorlu Bifeniller (PCB’ler) Açısından İncelenmesi…………………………….........22
Investigation of Spatial variation of Air Pollution Around Two Industrial Regions Using Polychlorinated
Biphenyls (PCBs) in Soil, Air and Tree Components
Yetkin DUMANOĞLU, Ezgi ÖZGÜNERGE FALAY, Gizem TUNA, Hasan ALTIOK, Melik KARA,
Abdurrahman BAYRAM, Doğanay TOLUNAY, Tolga ELBİR, Mustafa ODABAŞI
Atmosferik Uçucu Organik Bileşiklerin Ölçümü İçin Pasif Örnekleyici Geliştirilmesi ve Saha
Koşullarında Validasyonu…………...…………...……………………………………………………….. 34…
Development of Passive Samplers for the Measurement of Atmospheric Volatile Organic Compounds and
Their Field Validation
Özlem ÖZDEN ÜZMEZ, Eftade O. GAGA, Tuncay DÖĞEROĞLU
DAVETLİ KONUŞMACI (INVITED SPEAKER)-2
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Gülen GÜLLÜ
Davetli Konuşmacı (Invited Speaker): Prof. Dr. Hasan BAYRAM, Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi
Göğüs Hastalıkları AD-University of Gaziantep, Department of Chest Diseases, School of Medicine
Konu : Dizel Egzoz Partikülleri ve Akciğer-Kalp Sağlığı…………...…………….…………………………45.
Topic: Diesel Exhaust Particulates and Cardiovascular & Pulmonary Health
OTURUM-2: Hava Kirliliğinin Sağlık Etkileri-İç Ortam Hava Kirliliği-1
SESSION-2: Health Effects of Air Pollution- Indoor Air Pollution-1
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Sema BURGAZ – Doç. Dr. Lokman Hakan TECER
Derin Kızartmanın İç Hava Kalitesine Etkisinin Partikül Madde, CO ve CO 2 Derişimleriyle
İncelenmesi…………...…………...………………………………………………………………………... 47
Investigating Effects of Deep Frying on Indoor Air Quality Using PM, CO, and CO 2 Concentrations
Melis TOPRAK, Arif H. ÇIMRIN, Fikret İNAL, Sait C. SOFUOĞLU
Doğum Öncesi Dönemden Başlayarak Bebeklerin Bir Yaşına Geldiği Döneme Kadar İç ve Dış Ortam
Hava Kalitesinin Değişimi…………...…………...………………………………………….…………….…52
Variation of Indoor Air Quality from Prenatal Period Until the Babies were One Year Old
Sanaz LAKKESTANI, Bilge KARAKAŞ, Söngül ACAR VAİZOĞLU, Bahar GÜÇİZ DOĞAN, Çağatay
GÜLER, Bülent ŞEKEREL, Abbas TANER, Gülen GÜLLÜ
Ankara İli Polisiklik Aromatik Hidrokarbonların (PAH) İç Ortam Derişimlerinin Belirlenerek Bebek
Sağlığı İle İlişkilendirilmesi…………...………………………………………………...……………….…...62
Determination of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAH) Indoor Concentrations and their Association
with Baby Health in Ankara
Betül KURADA, Gülen GÜLLÜ, Sanaz LAKKESTANİ, Gamze KAYA, Eftade O.GAGA, Akif ARI
Dolmabahçe Sarayı’nda İç Ortam Trafik Kaynaklı Kirleticilerin Risk Değerlendirmesi………………72.
Risk Assessment of Indoor Traffic Related Pollutants of The Dolmabahçe Palace
Feyza ÖZDEMİR, Ferhat KARACA
Sağlık Riski Çalışmalarında Aşırı Uç Değerler Analizi ve Log Normal Dağılımının Monte Karlo
Simulasyonu İle Karşılaştırılması: Bursa Örneği……………………………………...…………...………83
Analysis of Extreme Top Values in Health Risk Studies and Comparison of Log Normal Distribution with
Monte Carlo Simulation: the case of Bursa
Mihriban YILMAZ CİVAN, Öznur OĞUZ KUNTASAL, Gürdal TUNCEL
OTURUM-3: Hava Kirliliğinin Sağlık Etkileri-İç Ortam Hava Kirliliği-2
SESSION-3: Health Effect of Air Pollution-Indoor Air Pollution-2
Oturum Başkanı (Chairperson): Doç. Dr. Sait SOFUOĞLU – Doç. Dr. Gonca ÇAKMAK DEMİRCİGİL
Tarihi ve Kültürel Değerlerin Korunmasına Yönelik İç Hava Kirliliği Risk Yönetimi Dolmabahçe
Sarayı Uygulaması………………………………………………..……………...…………...……………….93
An Indoor Air Quality Management Method for The Cultural Heritage Protection ın Dolmabahçe Palace
Ferhat KARACA
ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü İç-Ortam Havasında Ölçülen UOB’lerin Kaynakları……………101
The Sources of VOCs Measured In Indoor Air of METU Environmental Engineering Department
Sema YURDAKUL, Mihriban CİVAN, Gül AYAKLI, Güray DOĞAN, Gürdal TUNCEL
Hava Kirliliğinin Eskişehir’de Yaşayan İlkokul Çocuklarında Solunum Yolu Şikâyetlerine ve Hava
Yolu İnflamasyonuna Etkileri…………...…………………………………………………….…………….111.
Effects of Ambient Air Pollution on Respiratory Tract Complaints and Airway Inflammation in Primary
School Children in Eskişehir
Hicran ALTUĞ, Eftade O. GAGA, Tuncay DÖĞEROĞLU, Bert BRUNEKREEF, Gerard HOEK, Wim van
DOORN
Hava Kirliliğinin Sağlık Üzerindeki Etkisinin Genelleştirilmiş Panel Veri Modelleri Kullanılarak
İncelenmesi…………...………...………………………………………………...……………………………123
Investigation of the Effects of Air Pollutions on Health by Using Generalized Panel Data Models
Rabia Ece OMAY
Güzel Sanatlar ve Mühendislik Fakültelerinde Organik ve İnorganik Kirleticiler………………………132
Organic and Inorganic Pollutants in Fine Arts and Engineering Faculties
Eftade O. GAGA, Emre CAN, Narin POLAT, Pınar ÖZÜAK, Özlem ÖZDEN ÜZMEZ, Nesimi AKYOL,
Tuncay DÖĞEROĞLU
PANEL: Hava Kirliliğinin Sağlık Etkileri
PANEL: Health Effects of Air Pollution
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Hasan BAYRAM- Prof. Dr. Tuncay DÖĞEROĞLU
Konuşmacılar (Speakers):
Türkiye’de Hava Kirliliği Sorunu: Sağlık Etkilerinin Tespitine Yönelik Çalışmalar
Air Pollution Problem in Turkey: Studies on Determination of Health Effects
Doç.Dr. Sait Cemil Sofuoğlu, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü
Hava Kirliliğinin Ölüm Ve Hastalık Riskine Etkisi
The Effects of Air Pollution on Mortality and Morbidity Risk
Prof. Dr. Ayşın Şakar Coşkun, Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD
Hava Kirliliğini Azaltmaya ve Önlemeye Dönük Önlemler ve GARD Programı
Precautions for Reducing and Preventing Air Pollution and the GARD Programme
Prof. Dr. Celal Karlıkaya, İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD
Hava Kirliliğine Mesleksel Maruziyet
Occupational Exposure to Air Pollution
Prof. Dr. İbrahim Akkurt, Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim Araştırma Hastanesi
19 EYLÜL 2013, PERŞEMBE - SEPTEMBER 19 2013, THURSDAY
DAVETLİ KONUŞMACI (INVITED SPEAKER)-3
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Mustafa ODABAŞI
Davetli Konuşmacı (Invited Speaker): Thomas KUHLBUSCH, IUTA e.V., Air Quality & Sustainable
Nanotechnology Unit, Duisburg, Germany
Konu (Topic): Black Carbon, Elemental Carbon and Organic Carbon: What to measure and why?....………143
OTURUM-4: Hava Kirliliği İzleme/Örnekleme Çalışmaları-2
SESSION-4: Air Pollution Monitoring/Sampling Studies-2
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Dursun KOÇER – Doç. Dr. Beyhan PEKEY
Atık Bertarafı Yapan Bir Tesisin Etki Alanında Hava Kalitesi Seviyelerinin Belirlenmesi……………..145
Determining the Levels of Air Quality in The Domain of a Waste Disposal Facility
Faruk DİNÇER, Özgen ERCAN, Özcan CEYLAN
İzmir-Aliağa Bölgesindeki Uçucu Organik Bileşiklerin Ortam Havasındaki Seviyelerinin
Meteorolojik Parametrelerle İlişkilerinin İncelenmesi…………………………...…….………………..…154
Investigation of the Influence of Meteorological Parameters on The Ambient Volatile Organic Compound
Concentrations in İzmir- Aliağa Region
Güray DOĞAN, Mihriban YILMAZ CİVAN, Öznur OĞUZ KUNTASAL, Aysen MÜEZZİNOĞLU,
Abdurrahman BAYRAM, Mustafa ODABAŞI, Tolga ELBİR, Sait SOFUĞLU, Remzi SEYFİOĞLU,
Yetkin DUMANOĞLU, Beyhan PEKEY, Hakan PEKEY, Gürdal TUNCEL
Türkiye’nin Kuzeybatısında Partikül Madde Kirliliği ve Kirletici Kaynaklarının EPA PMF İle
Belirlenmesi…………………………...…….…………………………………………………………………162
Particulate Matter Pollution at Northwestern Turkey and Its Source Apportionment by EPA PMF
D. Deniz GENÇ TOKGÖZ, Güray DOĞAN, Gürdal TUNCEL
Kentsel Atmosferdeki Partikül Maddelerin Boyut Dağılımının Zamana Bağlı Değişimi……………….171
Temporal Variation of Particle Size Distribution in the Urban Atmosphere
Mert KARAÇALI, S. Sıddık CİNDORUK
OTURUM-5: Kaynak Belirleme Çalışmaları-1
SESSION-5: Source Determination Studies-1
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Yücel TAŞDEMİR– Yrd. Doç. Dr. Ülkü ALVER ŞAHİN
Polisiklik Aromatik Hidrokarbonların (PAH) İskenderun Sanayi Bölgesi’nde Dış Hava, Toprak, Ölü
Örtü ve Ağaç Bileşenlerindeki Mekansal Dağılımı………………………………………...………….……180
Spatial Variation of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) in Air, Soil, Litter and Tree Components in
the Iskenderun Industrial Region
Ezgi ÖZGÜNERGE FALAY, Gizem TUNA, Hasan ALTIOK, Melik KARA, Yetkin DUMANOĞLU,
Abdurrahman BAYRAM, Doğanay TOLUNAY, Tolga ELBİR, Mustafa ODABAŞI
Bursa’da Yarıkırsal Bir Bölge’de Poliklorlu Bifeniller (PCBs) ve Organoklorlu Pestisitlerin (OCPs)
Konsantrasyon Değerlerinin İncelenmesi………………….………………………………………………..189
Investigation of Polychlorinated Biphenyls (PCBs) and Organochlorine Pesticides (OCPs) Concentration
Values in a Semi-Rural Area in Bursa
Fatma ESEN, Ahmet Egemen SAKIN, Yıldız Mine EVCİ
Şehir Ortamı PM10 Parçacıklarının Suda Çözünme Özellikleri………………………………...…………199
Water Solubility Properties of Urban PM10 Particulate Matter
S. Sinan KESKİN, R. Gürcan ORALTAY, Burcu YOLLU
Eskişehir Atmosferinde Toplanan PM2.5 Örneklerinin Organik Karbon (OC) ve Elementel Karbon
(EC) Derişimlerinin Belirlenmesi………………….………………………………………….………...……209
Organic Carbon (OC) and Elemental Carbon (EC) Concentration of Atmospheric PM2.5 Samples Collected
in Eskişehir Atmosphere
Akif ARI, Eftade O. GAGA
OTURUM-6: Hava Kalitesi Modellemesi ve Yönetimi-1
SESSION-6: Air Quality Modelling and Management-1
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Sezer TURALIOĞLU – Doç. Dr. Sıddık CİNDORUK
Ergene Havzası PM10 Konsantrasyonunun Meteorolojik Faktörler Temelinde Modellenmesi………...222
Modelling on the Basis Meteorological Factors of the Concentration of PM 10 of Ergene Basin
Merve FIÇICI, Lokman Hakan TECER
Uzaktan Algılama Yöntemleri ve Calpuff Dağılım Modeli Kullanılarak Orman Yangınlarının Hava
Kalitesine Etkisinin Belirlenmesi: Antalya Taşağıl-Serik Örneği………………………………………....231
Determinations of the Effect of Forest Fires on Air Quality by Using Remote Sensing and Calpuff
Dispersion Model: Antalya Taşağıl-Serik Case
Deniz SARI, Nuray AKALIN, Teoman DİKERLER
Değişen Fiziksel Koşulların Hava Kalite Model Sonuçları Üzerine Etkisi……………………………..…244
The Effects of Changing Physical Conditions on the Air Quality Model Results
Özge GÖKMEN ŞAHİNKAYA, Burçak KAYNAK TEZEL, Kadir ALP
OTURUM-7: Kaynak Belirleme Çalışmaları-2
SESSION-7: Source Determination Studies-2
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Serpil YENİSOY KARAKAŞ–Araş.Gör. Dr. Özlem ÖZDEN
ÜZMEZ
Ağaç Bileşenlerinde Ölçülen İz Elementler Yardımıyla Endüstriyel Bölgelerdeki Hava Kirliliğinin
Tarihsel ve Mekânsal Değişiminin Belirlenmesi………………….…………………………………………254
Investigation of Historical and Spatial Variation of Air Pollution Around Industrial Regions Using Trace
Elements Measured in Tree Components
Melik KARA, Ezgi ÖZGÜNERGE FALAY, Gizem TUNA, Hasan ALTIOK, Yetkin DUMANOĞLU,
Abdurrahman BAYRAM, Doğanay TOLUNAY, Tolga ELBİR, Mustafa ODABAŞI
Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri Tebliği ve Uygulamaları……………………………….……………...270
Continuous Emission Measurement Systems Notification and Its’ Applications
Özgen ERCAN, Özcan CEYLAN, Faruk DİNÇER
Kaynak Belirleme Çalışmaları İle Belirlenen Kaynak Gruplarının Partiküler Organik Bileşikler
Kullanılarak Arttırılması: Örnekleme Çalışmaları ve Metot Geliştirme…………………………………275
Investigation of the Possibility to Increase the Source Resolution in Receptor Modeling by Using ParticleBound Organic Compounds
Ebru KOÇAK, Seda ASLAN KILAVUZ, İpek İMAMOĞLU, Gürdal TUNCEL
DAVETLİ KONUŞMACI (INVITED SPEAKER)-4
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Tolga ELBİR
Davetli Konuşmacı (Invited Speaker): Eliseo MONFORT, Instituto de Tecnología Cerámica-AICE,
Universitat Jaume I, Castellón, Spain
Konu (Topic): Air quality improvement strategy in the Spanish ceramic tile cluster………….……………...289
OTURUM-8: Hava Kalitesi Modellemesi ve Yönetimi-2
SESSION-8: Air Quality Modelling and Management -2
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Mete TAYANÇ – Araş. Gör. Dr. Yetkin DUMANOĞLU
Kocaeli İli Körfez İlçesi’nde Noktasal Kaynaklardan Meydana Gelen CO ve Nox Dağılımlarının
Farklı Dağılım Modelleriyle İncelenmesi………………….…………………………………….…………..291
Evaluation of CO and NOX Distributions from Point Sources in Körfez District of Kocaeli Province with
Various Dispersion Models
K. Onur DEMİRARSLAN, Şenay ÇETİN DOĞRUPARMAK
Katı Atık Depolama Alanlarının Nihai Yer Seçiminde Coğrafi Bilgi Sistemleri Ve Kirlilik Dağılım
Modellerinin Birlikte Kullanımı………………….…………………………….............................................302
Integration of Geographical Information Systems and Pollution Models for Final Site Selection of Solid
Waste Disposal Areas
K. Onur DEMİRARSLAN, M. Kemal KORUCU, Aykan KARADEMİR
WRF Modeli İle Güneş Radyasyonu Öngörüsünde Aerosol Etkisinin Değerlendirilmesi……………….311
Evaluation of the Aerosol Effect on Forecasting Sun Radiation with WRF Model
Burak ÖZTANER, Abdullah KAHRAMAN, Erhan ÇALIŞKAN, Şeyda TANRIÖVER, Ceyhan KAHYA,
Bülent AKSOY, Selahattin İNCECİK, Sema TOPÇU, Zafer ASLAN, Burak BARUTÇU, İsmail SEZEN,
Serim SAKARYA, Ali DENİZ
OTURUM-9: Emisyon Envanteri-1
SESSION-9: Emission Inventories-1
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Aysel ATIMTAY –Doç. Dr. Hanefi BAYRAKTAR
Çatalağzı Enerji Havzasındaki Termik Santrallerden Kaynaklanan Emisyonların
Belirlenmesi………………….…………………………………………………………………...…………...322.
Determination of Emissions from Power Plants Located in the Çatalağzı Energy Basin
Özgür ZEYDAN, Yılmaz YILDIRIM
Türkiye’deki Ormanlık Alanlardan Kaynaklanan Biyojenik Uçucu Organik Bileşiklerin (BVOC)
Emisyon Envanterinin Hazırlanması………………….…………………………………………………….331
Preparation of a National Emission Inventory of Biogenic Volatile Organic Compound (BVOC) Emissions
in Turkey
Hüsnü KOCA, Barış YAMAN, Yağmur Meltem AYDIN, Hasan ALTIOK, Melik KARA, Yetkin
DUMANOĞLU, Abdurrahman BAYRAM, Mustafa ODABAŞI, Tolga ELBİR, Doğanay TOLUNAY
Türkiye’deki İnorganik Kimya Endüstrisi İçin 2010 Yılı Emisyon Envanteri………………………...…343
Emission Inventory of Inorganic Chemical Industry of Turkey for 2010
Ümmügülsüm ALYÜZ, Kadir ALP
Ulusal Hava Kirleticileri Emisyon Envanteri………………….…………………………………….……...353
National Air Pollutants Emission Inventory
İrde ÇETİNTÜRK GÜRTEPE, Canan Esin KÖKSAL
ICAO Tanımlarına Göre Yapılan Uçak Emisyonu Hesaplarında Karışma Yüksekliğinden Kaynaklı
Belirsizliğin İncelenmesi………………….…………………………...……………………………………...363
Analysis of the Uncertainty Arising from the Mixing Height in Aircraft Emissions Estimated According to
ICAO Definitions
Ozan Devrim YAY, Elif YILMAZ, Tuncay DÖĞEROĞLU, Enis Turhan TURGUT, Mustafa CAVCAR,
Öznur USANMAZ, Kadir ARMUTLU
20 EYLÜL 2013 CUMA - SEPTEMBER 20 2013, FRIDAY
OTURUM-10: Hava, Toprak ve Su Arakesitlerinde Kirletici Taşınımı-1
SESSION-10: Transport of Pollutants Between Air, Soil and Water Intersection-1
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Doğan KANTARCI– Doç. Dr. Ferhat KARACA
Kar Yüzeyli Örnekleyici Kullanılarak Trafik Kaynaklı PAH’ların Kuru Çökelme Akılarının
Araştırılması………………….……………..………………….……………………………………………..369
Investigation of Dry Deposition Fluxes of Traffic Sourced PAHs by Using Surrogated Snow Surface
Sampler
Cihan PALOLUOĞLU, Hanefi BAYRAKTAR, F. Sezer TURALIOĞLU
Erzurum Yağış Örneklerinde Poliklorlu Bifenillerin (PCB’lerin) Araştırılması…………………………379
Investigation of Polychlorinated Biphenyls(PCBs) in Erzurum Precipitation Samples
Ercan BERBERLER, Cihan PALOLUOĞLU, Hanefi BAYRAKTAR, F. Sezer TURALIOĞLU
Kentsel Bölge Atmosferinde Poliaromatik Hidrokarbonların (PAH’ların) Dış Ortam ve Yağmursuyu
Konsantrasyon Seviyeleri………………….……………..………………………………………………..…387
Ambient Air and Rainwater Concentration Levels of Polyaromatic Hydrocarbons (PAHs) in an Urban Area
Atmosphere
Aşkın BİRGÜL, Yücel TAŞDEMİR
Lüleburgaz Tarım Alanlarına Çökelen Çiğ ve Yağmur Suyunun İnorganik İyon İçeriğinin
Değerlendirilmesi ve Kirletici Kaynakların Tartışılması………………….…………………………….…397
Assessment of Inorganic Ion Content of Dew and Rainwater Precipitated on Agricultural Areas in
Lüleburgaz and Dıscussion of Pollutant Sources
M. Doğan KANTARCI, Ülkü ALVER ŞAHİN, Burcu ONAT, Serdar AYDIN
OTURUM-11: Emisyon Envanteri-2 / Kaynak Belirleme Çalışmaları-3
SESSION-11: Emission Inventories-2 / Source Determination Studies-3
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Selahattin İNCECİK – Doç. Dr. Sinan KESKİN
Türkiye’de Yetişen Endemik Ağaç Türleri İçin Biyojenik Kökenli Uçucu Organik Bileşik (BVOC)
Emisyonlarının Belirlenmesi………………….…………………………………………………………..….410
Characterization of Biogenic Volatile Organic Compounds (BVOCs) from Various Endemic Tree Species in
Turkey
Barış YAMAN, Mustafa ODABAŞI, Tolga ELBİR, Abdurrahman BAYRAM, Doğanay TOLUNAY,
Yetkin DUMANOĞLU, Melik KARA, Hasan ALTIOK, Yağmur Meltem AYDIN, Hüsnü KOCA
Türkiye’deki İbreli ve Geniş Yapraklı Ağaçlardan Yayınlanan Biyojenik Uçucu Organik Bileşik
(BVOC) Emisyonlarının Belirlenmesi………………….……………………………………………...…….427
Determination of Biogenic Volatile Organic Compound Emissions from Coniferous and Broad Leaved
Trees in Turkey
Yağmur Meltem AYDIN, Barış YAMAN, Hüsnü KOCA, Hasan ALTIOK, Yetkin DUMANOĞLU, Melik
KARA, Abdurrahman BAYRAM, Doğanay TOLUNAY, Mustafa ODABAŞI, Tolga ELBİR
Türkiye İçin EMEP NOx Emisyon Envanterinin OMI NO2 Verileri Kullanılarak
Değerlendirilmesi………………….……………………………………………………………………...…...445
Evaluation of NOX Emission Inventories of Turkey Using OMI NO2 Retrievals
Ecem ÖNER, Burçak KAYNAK TEZEL
Balıkesir Kent ve Kırsal Atmosferinde İnce ve Kaba Partikül Maddelerin Metalik Kompozisyonunun
ve PMF Yöntemiyle Kaynak Katkılarının Belirlenmesi……………………………………………………455
Determination of Metallic Composition and Source Appointment Using PMF of Fine and Coarse
Particulate Matter in Rural and Urban Atmosphere in Balıkesir
Lokman Hakan TECER, Gürdal TUNCEL, Güray DOĞAN
OTURUM-12: : Hava Kirliliği Kontrolü ve Enerji
SESSION-12: : Air Pollution Control and Energy
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Abdurrahman BAYRAM – Araş. Gör. Dr. Hicran ALTUĞ
Elektrokimyasal Yükseltgeme Yöntemi İle SO2 Giderimi……………………………….………………...466
SO2 Removal by Electrooxidation Method
Ümran TEZCAN ÜN, A. Savaş KOPARAL, Ülker BAKIR ÖĞÜTVEREN
NOx Emisyonlarının Jet Döngülü Sistemde Arıtılabilirliğinin İncelenmesi………………………………473
Evaluation of Jet Loop Bioreactor Performance to Control NOx Emissions
Cevdet DOĞAN, Çiğdem BALÇIK, Pınar ERGENOKON, Nadir DİZGE, Bülent KESKİNLER, Güçlü
İNSEL
Bazı Uçucu Organik Maddelerin Gaz Karışımlarından Ayrıştırılması………………………………..….482
Separation of Some Volatile Organic Compounds From Gas Mixtures
Caner KURU, Selva KAYA, Hülya AYKAÇ, Bahtiyar ÖZTÜRK
Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Önlenmesine Yönelik Gerçekleştirilen
Faaliyetler………………….……………..………………….……………..………………………………….489
The Performed Activities to Prevent the Air Pollution from House Heating
Necmi KAHRAMAN, Mesut ÖNEM, Haluk DELİKTAŞ, Mehmet OĞUR
Bursa/Orhaneli Linyiti ve Prina Karışımlarının Dolaşımlı Akışkan Yatakta Birlikte
Yakılması………………….……………..………………….……………..…………………….…………….496
Co-Combustion of Bursa/Orhaneli Lignite and Olive Cake Mixtures in a Circulating Fluidizied Bed
Combustor
Murat VAROL, Aysel T. ATIMTAY, Hayati OLGUN
OTURUM-13: Küresel Isınma ve İklim Değişikliği – Hava Kirliliği Mevzuatı/Farkındalık
SESSION-13: Global Warming and Climate Change – Air Pollution Legislation/Awareness
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Yılmaz YILDIRIM – Doç. Dr. Hakan PEKEY
Çimento Üretiminden Kaynaklanan Sera Gazı Emisyonlarının Azaltılması İçin Alternatif
Yöntemler………………….……………….………………….……………………………...……………….508
Alternative Methods for Reducing Greenhouse Gas Emissions from Cement Production
Kumru RENDE, Nuray AKALIN, Özgen ERCAN, Bilgin HİLMİOĞLU
Adapazarı’nda Ulaşım ve Isınma Kaynaklı Emisyon Envanterleri ve Karbon Ayak İzinin
Belirlenmesi………………….………………...………………….………………...…………………………516
Determination of Carbon Foot Print and Emission Inventory Related to Road Transportation and Domestic
Heating in Adapazarı
Mahnaz GÜMRÜKÇÜOĞLU, Şeyma Zeynep KILINÇ
Türkiye Sera Gazları Ulusal Envanterinde Ormancılık Sektörü İçin Yapılan Karbon
Hesaplamalarının Değerlendirilmesi………………….………………..…………………………………....525
The Evaluation of The Carbon Calculations for The Forestry Sector in Turkish National Greenhouse Gas
Inventory
Doğanay TOLUNAY, Banu KARABIYIK
Kent Sosyolojisi Açısından Hava Kalitesi………………….…………………...…………...………………537
Air Quality with Regards to Urban Sociology
A.Serap FIRAT
Sera Gazı Emisyonlarının Azaltımı Amacıyla Kullanılan İktisadi Araçlar ve İngiltere
Örneği………………….………………............................................................................................................548
Economic Tools used for the Purpose of Reducing Greenhouse Gas Emissions and the England Case
Özlem ÇABUK, Saye Nihan ÇABUK
TUBİTAK ÖZEL OTURUMU - TUBITAK SPECIAL SESSION
Konuşmacı (Speaker): Can ÖREN
Konu: TÜBİTAK Akademik Ar-Ge Proje Destekleri
Topic: Academic R&D Projects Support of TUBITAK
OTURUM-14: Hava Kirliliği İzleme/Örnekleme Çalışmaları-3
SESSION-14: Air Pollution Monitoring/Sampling Studies-3
Oturum Başkanı (Chairperson): Prof. Dr. Aysun SOFUOĞLU-Yrd. Doç. Dr. Fatma ESEN
Konya İlinde Hava Kalitesinin Belirlenmesinde Pasif Örnekleme Metodunun Kullanılması…...………557
Determination of Air Quality of Konya by Use of Passive Sampling Method
Gülnihal KARA, Henk BLOEMEN, Evrim DOĞAN ÖZTÜRK
İstanbul’da Ölçülen BTEX’lerin Meteorolojik Parametrelerle İncelenmesi……………………………571
Investigation of BTEX Measurements with Meteorological Parameters in İstanbul
Duygu ÖZÇOMAK, Burak ÖZTANER, Ali ÖZTÜRK, Hüseyin TOROS, Ali DENİZ
İz Metallerin Kuru Çökelmelerinin Karayolu Çevresindeki Değişimi ………………………………...…581
Variation of Trace Metal Dry Deposition Around a Highway
Aliye DOLAR, F. Sezer TURALIOĞLU, Hanefi BAYRAKTAR, Remzi SEYFİOĞLU
Yuvarlak masa toplantısı: Hava Kalitesi Konusunda Ortak Araştırma ve Bilgi Değişimi
Not: İletişim dili İngilizce olacaktır.
Round Table Discussion: Collaborative Research and Science Exchange on Air Quality
Note: Communication Language is English.
POSTER BİLDİRİLER
Hava Kirliliği Tahmininde Çok Katmanlı Algılayıcı Modellerin Kullanımı Üzerine Bir
Değerlendirme…………………………………………………………………………………………………593
An Evaluation of the Use of Multilayer Perceptron Models in Air Pollution Forecasting
Utkan ÖZDEMİR, Bilge ÖZBAY, İsmail ÖZBAY
Bolu İl Merkezinde Biyo-İzleme İle Hava Kirliliğinin Kaynaklarının Belirlenmesi: İzotopik
Kompozisyon………………………………………………………………..…………………………………601
Determination of Air Pollution Sources with Biomonitoring in Bolu Province: Isotopic Composition
Uğur SAKLANGIÇ, Melek KELEŞ, Hatice KARADENİZ, Fatma ÖZTÜRK, Duran KARAKAŞ, Serpil
YENİSOY-KARAKAŞ
Konya İli Hava Kalitesinin Belirlenmesinde Hava Kalite Ölçüm İstasyonlarının Verilerinin
Kullanılması…………………………………………………………………………………………………609
Determination of Air Pollution Sources with Biomonitoring in Bolu Province: Isotopic Composition
Gülnihal KARA, Henk BLOEMEN, Evrim DOĞAN ÖZTÜRK, İbrahim TEKİN
Mersinde Atmosferik Çökelme Örneklerinin İyonik Bileşimi……………………………………………619
Ionic Composition of Atmospheric Bulk Deposition Samples in Mersin
Dilek SİNEKLİ, Aslı YENİLMEZ, Türkan ÖZSOY
Farklı Alanlarda Faaliyet Gösteren Fabrikaların Boyahane Bölümlerinin İç Ortam Hava Kalitesi,
Çalışanların Maruziyeti ve Sağlık Risklerinin Değerlendirilmesi…………………………………………627
Internal Air Quality of Dyehouses in Factories that are Active in Different Fields, Assessment of Personal
Exposure and Health Risks
Melahat AYDIN, Birkan İSKAN, Özlem GÜLER, Ercan İHTİYAR, Burak ÇINARLI, Seda ASLAN
KILAVUZ
Bir Sağlık Kuruluşunun İç Ortam Hava Kalitesinin ve Çalışanların Formaldehit Etkilenimi
Açısından Değerlendirilmesi…………………………………………………………………………………636
A Health Care Organization’s Internal Air Quality and Evaluation of Employees in Terms of Formaldehyde
Effect
Özlem GÜLER, Birkan İSKAN, Melahat AYDIN, Ercan İHTİYAR, Burak ÇINARLI
Doğu Karadeniz Atmosferi Aerosollerinin Kimyasal Kompozisyonunun İncelenmesi…………………..644
Investigation of Chemical Composition of Eastern Black Sea Atmosphere Aerosol
İlker BALCILAR, Yakup KALAYCI, Güray DOĞAN, Abdullah ZARARSIZ, Gürdal TUNCEL
Pamukkale Üniversitesi Kınıklı Yerleşkesi'nde Trafik Kaynaklı Hava Kirletici Emisyon
Miktarlarının Belirlenmesi…………………………………………………………………………………653
Determination of Traffic Origin Air Pollution Emission Rates at Pamukkale University Kınıklı Campus
Sibel ÇUKURLUOĞLU
Konya-Seydişehir İlçe Merkezinde Kış Periyodunda Hava Kirliliğinin Değerlendirilmesi……………...661
Air Pollution Evaluation at Konya-Seydişehir Town Centre During Winter Period
Kiraz KÖK, Fatma KUNT, Şükrü DURSUN
İstanbul Kağıthane İlçesinde 2012 Yaz Aylarında Yapılan BTEX Ölçümleri……………………………667
Measurement of BTEX in İstanbul Kağıthane in Summer 2012
Sabin KASPAROĞLU, Kardelen KAYA, Hüseyin TOROS, Hasancan OKUTAN, Ali DENİZ, Ali
ÖZTÜRK
Işık Kirliliğinin Hava Kirliliğine Olumsuz Etkisi……………………………...……………………………673
Negative Effects of Light Pollution on Air Pollution
Zeki ASLAN, Dursun KOÇER, Ayşegül YELKENCİ, Metin ALTAN, Bülent ASLAN
Şehirlerde Son Beş Yılda (2007-2012) PM10 Kirliliğinin Değişimi, Kütahya Örneği……………………680
PM10 Pollution Changes at Cities in Turkey between 2007-2012, Kütahya Case
Zeynep ORHUN, Kadir ALP
Aspir Yağından Çevreci Yakıt Biyodizel……………………………………………………………………690
Safflower Biodiesel: A Green Biofuel
Nezihe AZCAN, Duygu TALU, Özlem YILMAZ
İstanbul’da Trafik, Sanayi ve Yerleşimin Yoğun Olduğu Bir Bölgede Solunabilir Partiküllerin
Element İçeriğinin ED-XRF Yöntemi İle Belirlenmesi……………………………………………………696
Determination of Elemental Composition in Respirable Particulates in Urban Area- İstanbul Using EDXRF
Burcu ONAT, Ülkü ALVER ŞAHİN, Tanıl AKYÜZ, Sermin ÖRNEKTEKİN
Bir Endüstriyel Bölgedeki Hava Kirliliğinin Mekansal Dağılımının Ağaç Bileşenlerindeki İz
Elementler Yardımıyla İncelenmesi…………………………………………………………………………705
Investigation of the Spatial Distribution of Air Pollution in an Industrial Region via the Trace Elements on
Tree Components
Gizem TUNA, Ezgi ÖZGÜNERGE FALAY, Hasan ALTIOK, Melik KARA, Yetkin DUMANOĞLU,
Abdurrahman BAYRAM, Doğanay TOLUNAY, Tolga ELBİR, Mustafa ODABAŞI
Eskişehir'de Hava Kalitesinin Operational Priority Substances (OPS) Modeli İle Değerlendirilmesi….717
Evaluation of Air Quality with Operational Priority Substances (OPS) Model in Eskişehir
Halil İbrahim HACIOĞLU, Ozan Devrim YAY, Tuncay DÖĞEROĞLU
Kütahya Bölgesindeki Termik Santrallerin Hava Kalitesine Etkilerinin Belirlenmesi…………………725
Determination of the Effects of Thermal Power Plants on Air Quality in Kütahya Region
Mustafa ÖZKAN, Gizem TUNA, Hicran ALTUĞ, Tolga ELBİR, Eftade O. GAGA
LÜLEBURGAZ TARIM ALANLARINA ÇÖKELEN ÇİĞVE YAĞMUR
SUYUNUN İNORGANİK İYON İÇERİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE
KİRLETİCİ KAYNAKLARIN TARTIŞILMASI
M. Doğan KANTARCI (EM)(1), Ülkü ALVER ŞAHİN(2), Burcu ONAT(2), Serdar AYDIN(2)
(1)
İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi, Toprak İlmi ve EkolojiAbd., Bahçeköy, İstanbul
[email protected],
(2)
İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Avcılar, İstanbul
[email protected],[email protected], [email protected]
ÖZET
Bu çalışmanın amacı Lüleburgaz ve çevresindeki tarım; özellikle bağ, bahçe, bostan ve
meyvalık alanlarında verim azalmasına sebep olan, hava kirliliğinin ve kirletici seviyelerinin
belirlenmesidir. Lüleburgaz İç Trakya Bozkırı’nın ortasında alçak (50 m) arazide yeralmaktadır.
Gece soğuyan havadaki nem yoğuşmakta, içerdiği nem çiğ halinde (havadaki tüm kirleticilerle
birlikte) bitkilerin yaprak ve meyve yüzeylerine çökelmektedir. Bu hava kirleticilerin
belirlenmesi amacı ile Lüleburgaz Eskitaşlı ve Turgutbey köyleri ile Orman Fidanlığı’nda Mart
2012 - Kasım 2012 tarihleri arasında çiğ ve yağmur suyu örnekleri alınmıştır. Alınan yağmur
suyu ve çiğ örneklerinde pH, anyonlardan (SO4-2, PO4-2, NO3-,NO2-, Cl- , F-, Br-) ve katyonlardan
(Li+, Na+, K+, Mg+2, Ca+2,NH4+) belirlenmiştir. Yağmur suyunun pH değişimi 5,8 ve 8,4
aralığında, çiğ suyunun ise 5,1 ve 8,1 aralığındadır. Her iki ölçüm noktasında da anyon ve
katyonlara ait bulguların ortalama değerleri dikkate alındığında; yağmur suyunda en yüksek
miktarda K+ (245,9 ± 241,7 µEg/L), ardından NH4+ ve Na+, en düşük miktarda ise Li+ (0,2 ± 0,1
µEg/L), bulunduğu belirlenmiştir. Çiğ suyunda ise tüm iyonlar yağmur suyuna kıyasla 2 ile 10
kat arasında yüksek değerler almakta ve en yüksek miktarda Cl- (4382 ± 3713,4 µEg/L) iyonu
bulunmakta, kloru NH4+, Na+ ve K+ iyonları izlemektedir. ∑Anyon/∑Katyon oranı yağmur
suyunda 1,0±1,5 düzeyindeyken çiğ suyunda bu oran 0,7 ±0,5 ‘e düşmektedir. Eskitaşlı’da çiğ
örneklerinde K+ ve Mg+ ile Cl iyonu arasında 0,85 düzeyinde kuvvetli bir korelasyon, Na+, K+ ve
Mg+ ile PO42- ve SO42- arasında orta düzeyli (0,65-0,70) bir korelasyon belirlenmiştir.
Turgutbey’deki çiğ örneklerinin toprak elementleri arasında 0,8 in üstünde bir ilişki gözlenirken,
Na+ ve K+ ile Cl- arasında da anlamlı bir korelasyon (0,84-0,92) belirlenmiştir. Yağmur
sularındaki iyon değişimleri incelendiğinde her iki ölçüm noktasında da Ca+, Mg+ ve Na+
arasında 0,8 in üzerinde anlamlı bir korelasyon görülmüştür. Bunun yanında Turgutbey’de NH4+
ile Cl-, SO42-, NO3- ve F- arasında yüksek bir korelasyonun olduğu ve ölçümlerde belirlenen
yüksek konsantrasyonların benzer değişim gösterdiği tespit edilmiştir. Bu bulgular
Karıştıran’daki sanayi bölgesinin ve kuzeydeki çimento fabrikaları ile kırmataş ocaklarının
yarattığı hava kirliliğinin etkisine işaret etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Çiğ suyu, Yağmur suyu, Anyonlar, Katyonlar,Lüleburgaz.
397
ASSESSMENT OF INORGANIC ION CONTENT OF DEW AND RAINWATER
PRECIPITATED ON AGRICULTURAL AREAS IN LULEBURGAZ AND DISCUSSION OF
POLLUTANT SOURCES
ABSTRACT
The aim of the study is to measure the air pollutants using by appropriate methods and to
interpret the results. Eskitasli and Turgutbey villages located in Luleburgaz were selected as
study areas. The moisture in the air condenses in the nigth and it precipitates on to the surface of
the leaves and fruits of theplants. The dewwater that includes many pollutants damages to
vegetables, fruits and vineyards .That’s why, in this study, the dewand rainwater were sampled
in Eskitasli and Turgutbey villages between March 2012- November 2012. Anions (SO42-, PO42-,
NO3-,NO2-, Cl- , F-, Br-) , cations (Li+, Na+, K+, Mg2+, Ca2+,NH4+) and Ph analysis were
performed in dewand rain water samples. We observed that the values of pH changed in the
range of 5.8 and 8.4 of rain waterand 5.1 and 8.1 of dew water. If we have taken into account
the median values of data fort wo sampling point, the highest cation value was observed for K+
(245,9 ± 241,7 µEg/L), followingwith NH4+ ve Na+, and the lowest value was observed for Li+
(0,2 ± 0,1 µEg/L). All the ions in th edew water have a 2-10 ti meshig hervalues compared to the
rain water. The highest ion values were observed for Cl- (4382 ± 3713,4 µEg/L), following with
NH4+, Na+ ve K+. The rate of ∑Anion/∑Cation for rainwater was 1,0±1,5 and for dew water was
0,7 ±0,5. It was determined that a strong correlation (0.85) between K+ ve Mg+and Cl-and a
medium correlation (0,65-0,70) between Na+, K+ ve Mg+ ile PO42-and SO42-. We observed that a
correlationvalue between the crusta lelements in dew water is above 0,80. There is a significant
correlation (0,84-0,92) between Na+ ve K+ ile Cl-for dew water. Also, there is a significant
correlation ( above 0.80) between Ca+, Mg+andNa+for the rain water sampled in two areas.
Additionally, we observed that a strong correlations between NH4+and Cl-; SO42-, NO3-and F- in
Turgutbeyvillage.
Keywords: Dewwater,Rainwater, Anions, Kations, Luleburgaz.
1. GİRİŞ
Yaşadığımız ortamın ve çevremizin temiz tutulması ve korunması için kirleticilerin ve
kirliliğin zarar verici sınırlarının anlaşılması ve tanımlanması öncelikle gereklidir. Birçok bilim
adamı 1990’dan bu yana atmosferdeki kirleticilerin tespiti için önemli bir gösterge olan çökelme
örnekleri üzerinde kirletici tespit çalışmaları yapmaktadır. Özellikle ıslak çökelme örnekleri
havadaki kirleticilerile bölgesel kirliliğin tanımlaması açısından önemlidir. Türkiye’de birçok
çalışmada yağış örneklemesi ile bölgesel hava kirliliği üzerine çalışmalar yapılmıştır (Tuncel vd.,
1996; Kaya ve Tuncel, 1997; Tuncer vd., 2001; Akkoyunlu vd., 2001; Örnektekin vd., 2003;
Bayraktar ve Turalıoğlu, 2005; Özsoy vd., 2008; Gülsoy vd., 2012).Çiğ yağışı ile birlikte olan
çökelmelerde havada asılı kirleticilerin bitkiler ve toprak yüzeyindeki etkisinin daha önemli
olduğu bazı çalışmalar ile gösterilmiştir. Çiğ örneklerinde belirlenen iyonların özellikle asit
yağmur sularında sularından çok daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (Singh vd.,2006; Pierson
ve Brachaczek, 2007; Lekouch vd., 2010). Ülkemizde çiğ örneklemesinin yapıldığı bir çalışmaya
literatürde rastlanmamıştır. Ancak 2005 sonrasında diğer ülkelerde yapılan çalışmalarda çiğ
örneklemesinin bölgesel hava kalitesi belirleme çalışmalarında önem kazandığı gözlenmiştir
(Singh vd., 2006; Skarżyńska vd.,2006; Polkowska vd., 2008; Gaıek vd., 2012; Lakhani vd.,
2012).
398
Türkiye Trakya’sıgiderek yoğunlaşan sanayileşmenin önemli çevresel sorunları da
beraberinde getirdiği bir bölgedir. Trakya’daki sanayileşme,nüfus yoğunlaşmasına sebep olmuş
ve enerji üretimi ihtiyacını da arttırmıştır. Sanayi tesisleriözellikle İç Trakya’da yoğunlaşmıştır.
Ancak İç Trakya aynı zamanda önemli bir tarımsal üretim havzasıdır. Enerji üretim tesisleri ile
sanayi tesislerinden ve ısınmak için kullanılan linyit kömüründen önemli miktarda NOx (N2O,
NO, NO2), SO2, VOC atmosfere salınmaktadır. Kirli hava insanları, orman ağaçlarını, tarım
alanlarını (özellikle sebze bahçeleri, bostanlar ve bağlar) olumsuz etkilemektedir. Çiftçilik ile
geçimini sağlayan üretici halk ise; su yetersizliği ve kirlenmesi ile hava kirliliğinden
kaynaklanan üretim azalması ve tarım ürünlerinden sağlanan gelirin masraflarını karşılamaması,
gelişen tekniklere bağlı olarak hayat standardının yükselmesi ve yaşama masraflarının artması,
okuyup, meslek sahibi olan gençlerin iş yerlerine göç etmesi gibi sebeplerle giderek azalmaktadır
(Kantarcı, 1999, 2005). Lüleburgaz ve çevresinde tarım ve bahçecilikle uğraşan halk, öteden beri
bağ ve bahçelerinde, sebze vd. tarım alanlarında yetiştirmeğe çalıştıkları bitkilerden verim
alamadıklarını, yaprakların kavrulduğunu, meyvelerin zarar gördüğünü ve ağaçların kuruduğunu
belirterek şikâyetlerini dile getirmektedirler. Gece soğuyan havadaki nem yoğuşmakta, içerdiği
nem çiğ halinde bitkilerin yaprak ve meyve yüzeylerine çökelmektedir. Kimyasal bileşiklerle
yüklü olan bu çiğ suları sebzelere, meyvelere ve bağlara zarar vermektedir (Kantarcı,
2011).Konunun güncel olması ve halkın gelirini/geçimini etkilemesi sebebiyle havadaki
kirlenme seviyelerinin bilimsel yöntemlerle ölçülmesi gerekmiştir. Bu çalışma kapsamında,
çevredeki sanayi tesisleri ile Hamitabat Termik Santralının bölgede oluşturduğu hava kirliliğinin
belirlenmesi için Lüleburgazçevresinde seçilen üç farklı noktadan alınan yağmur ve çiğ sularının
iyonik bileşimleri analiz edilmiştir.
2. YÖNTEM
Lüleburgaz’da bulunan Eskitaşlı ve Turgutbey köyleri ile Orman Fidanlığı çiğ ve yağmur
sularını örnekleme yerleri olarak seçilmiştir. Örnekleme bölgesinin kuzey-batısında Hamitabat
Termik santralı, güneyinde Büyük Karıştıransanayi bölgesi ve kuzeyinde Pınarhisar Çimento
Fabrikası ile taş (kireçtaşı) ocakları bulunmaktadır. Tüm bu hava kirletici kaynaklar atmosfere
önemli miktarda CO2,NOx, SOx, PM, Halojenler, VOC vb. kirleticileri salmaktadırlar.
Lüleburgaz İç Trakya Bozkırı’nın ortasında alçak (50 m) arazide yer almaktadır.Lüleburgaz’da
hâkim rüzgâr yönleri ve hızlarının dağılımı Şekil 1’de gösterilmiştir.Lüleburgaz’ın kuzey
batısında Kırklareli, kuzeyinde Pınarhisar (kapatıldı) meteoroloji istasyonları bulunmaktadır.
Örnek alma döneminde (2012 yılı) Kırklareli meteoroloji istasyonu verilerine göre de hâkim
rüzgârların kuzey ve kuzeydoğu yönünden esmekte olduğu görülmektedir. Bu rüzgârlar yer
yüzeyinden esmekte olup, kuzeyden Lüleburgaz’a doğru inen dere vadilerinden dağ meltemleri
halinde de gelmektedirler. Hafif rüzgârlı veya durgun ortamda geceleri soğuyan havadaki nem
yoğuşmakta ve ağırlaşan hava Lüleburgaz’ın alçak arazisine çökelmektedir. Dolayısı ile
kirleticilerin havaya karıştıktan sonra çiğ veya yağmur suları ile tarım alanlarının bulunduğu bu
alçak araziye çökelerek verim kaybına sebep olmaları olağandır.
399
Şekil 1: Lüleburgaz çiğ ve yağmur örnekleme yerleri ile Lüleburgaz meteoroloji istasyonunda 2012
yılında ölçülen saatlik rüzgâr yönleri ve hızları.
Çiğ ve yağmur suyu örnekleri Mart-Kasım 2012 tarihleri arasında alınmıştır. Çiğ ve
yağmur suyu örneklerini toplamak için Eskitaşlı Köyünde ve Orman Fidanlığındakiörnek alma
noktalarına 1 m2’lik yüzeye sahip (5 tane plastik leğen) yerleştirilmiştir. Leğenler akşamdan
damıtılmış su ile yıkanmış vegece sabaha kadar toplanan çiğ veya yağmur suları sabah erken
saatlerde (06:00-07:00) örnek şişelerine alınmıştır. Yağmur yağdığı dönemlerde toplanan sular
yağmur suyu olarak kaydedilmiştir. Sabah çiğ örneklemesi yeterince toplanamadığı durumlarda
temiz çimen yüzeyinden temiz bir peçeteye çiğ suları emdirilerek örnekleme
yapılmıştır.TurgutbeyKöyündeki örnekleme noktasından yağmur suyu örnekleri güneş enerjisi
ile çalışan yağmur suyu toplama düzeneği ile alınmıştır. Mart-Kasım 2012 döneminde Eskitaşlı
Köyünden 83 gün çiğ, 43 gün yağmur, Turgutbey Köyünden 86 gün çiğ, 26 gün yağmur ve
Orman Fidanlığından 4 gün çiğ, 8 gün yağmur örneği alınmıştır. Örnekleme Eskitaşlı’dan
başlanıp Turgutbey’e ve oradan da Orman Fidanlığına gidilerek yapılmıştır. Personel
yetersizliğinden dolayı mayıs ayından sonraki süreçte fidanlıktan çiğ örneği alımı
gerçekleşememiştir. (Hava kuru olduğu için çiğ sabahın ilk saatlerinde buharlaşmıştır). Alınan
yağmur suyu ve çiğ örneklerinde pH, SO4-2, PO4-2, NO3-,NO2-, Cl- , F-, Br- anyonları ve Li+, Na+,
K+,
Mg+2,
Ca+2,NH4+katyonları
İstanbul
Üniversitesi
Çevre
Mühendisliği
laboratuarındaIyonKromotografi cihazı kullanılarak belirlenmiştir. Her örnekleme noktasında
kullanılan peçetelere de damıtılmış su emdirilerek (kör) analizleri yapılmış ve çiğ örneklerinde
belirlenen konsantrasyon miktarlarından çıkarılmıştır.
3. TARTIŞMA
Şekil2’de Eskitaşlı Köyü ile Turgutbey Köyünden alınan yağmur ve çiğ suyu örneklerinin
pH değerlerinin pH sınıflarına dağılımları verilmiştir. Çiğ suyunun pH değerleri Eskitaşlı’da 5,5
ile 7,8 (ortalama 6,5 pH), Turgutbey’de 5,1 ile 8,2 (ortalama 6,4 pH), Orman Fidanlığında ise 7,2
ile 8,8 (ortalama7,6 pH) arasında değişmektedir. Yağmur suyunun pH değerleri ise Eskitaşlı’da
5,8 ile 8,4 (ortalama 7,0 pH), Turgutbey’de 5,9 ile 8,2 (ortalama 6,8 pH), Orman Fidanlığında ise
6,8 ile 8,0 (ortalama7,4 pH) arasında değişmektedir. Çalışma süresince Fidanlıkta sadece 4 gün
400
çiğ, 8 gün yağmur örneği alınabilmiştir. Bu sebeple yeterli bir değerlendirme yapmak için örnek
sayısı azdır. Üç ayrı örnek toplama yerinden alınan örneklerde çiğ sularının yağmur sularına göre
biraz (0,3-0,5 pH) daha asit olduğu dikkati çekmektedir. Lekouch ve diğerlerinin(2010)
Fransa’da yaptıkları benzer bir çalışmada tam tersi bir durum gözlemişler ve çiğ sularını daha
asit olduğunu belirlemişlerdir. Bu gibi farklar çiğ ve yağmur damlalarının oluştuğu atmosferde
havayı kirleticilerin farklı bileşikler oluşuna ve karşılıklı etkileşimlerine bağlı olabilir. Çalışma
alanımızın kuzeyindeki çimento fabrikaları ile kireçtaşı ocaklarından kaynaklanan CaO ve
CaCO3 tozları topladığımız yağmur ve çiğ sularının pH değerlerinin yükselmesine sebep
olmuştur.
10
20
Eskitaşlı-çiğ
18
8
Turgutbey-ciğ
14
Dağılım Sayıları
Dağılım Sayıları
16
9
12
10
8
Eskitaşlı-yağmur
Turgutbey-yağmur
7
6
5
4
6
3
4
2
2
1
0
0
pH
pH
Şekil 2. Eskitaşlı ve Turgutbeyköylerinden alınan yağmur ve çiğ suyu örneklerindepHsınıflarına dağılım
sayıları.
Tablo 1’de tüm örnek yerlerinden alınan çiğ ve yağmur sularının anyon ve katyon
içeriklerine ait ortalama ve standart sapma değerleri verilmiştir. Şekil 3’de yağmur ve çiğ suyu
örneklerindeki iyonların dağılım oranları karşılaştırılmıştır.Anyon ve katyonların çiğ ve yağmur
suyu içindeki bulunuş oranları incelendiğinde; çiğ suyunda Cl- iyonunun (%29-35), yağmur
suyunda ise K+ iyonunun(%32-41) en yüksek orandaolduğu görülmektedir.Eskitaşlı Köyü ile
TurgutbeyKöyünde alınan çiğ örneklerinde belirlenen ortalama katyon değerleri yağmur
örneklerindekinden 3,5 ile 14,5 kat daha fazladır. Orman Fidanlığında ise; çiğ örneklerindeki
katyonların çok daha yüksek miktarda olduğu görülmektedir. Anyonlar ise (NO3- hariç) çiğ
örneklerinde yağmur örneklerine kıyasla Eskitaşlı’da 1,2 kat ile 22,1 kat, Turgutbey’de ise 4,0 ile
134 kat daha fazladır. Nitrat ise yağmur suyu örneklerinde çiğ örneklerine kıyasla 2 ile 13 kat
daha fazladır. Kantarcı ve diğerleri (2012) tarafından bölgede bulunan Hamitabatdoğalgaz
çevrim santralının önemli NOx kaynağı olduğu belirlenmiştir. Bacalarından atmosfere
salınanN2O, NO oksitlenip NO2 bileşimine dönüşmektedir. Bu reaksiyon süresince oluşan O3
etkisi ile NO2 havadaki su (nem) ile birleşerek nitrik asite (HNO3) dönüşmektedir.
401
Tablo 1. Eskitaşlı,Turgutbey Köyleri ve Fidanlık’tan alınan yağmur ve çiğ suyu örneklerinde belirlenen
iyonların ortalama ve standart sapma değerleri (µEg/L).
ESKİTAŞLI ÇİĞ TURGUTBEY
SUYU (N=83)
ÇİĞ SUYU
(N=86)
İyonlar
Na+
NH4+
K+
Mg+2
Ca+2
Li+
NO2NO3FClBrPO4-2
SO4-2
FİDANLIK ÇİĞ
SUYU (N=4)
ort±ss
ort±ss
2354,3±1662,2
1061,1±834,3
1251,7±1001,5
1833,2±1684,8
965,4±878,6
1728,7±1456,6
313,1±227,8
808,0±524,1
695,8±577,7
1493,4±891,1
1,0±1,1
1,2±1,0
10,6±17,4
16,1±55,2
16,2±42,4
15,7±48,0
19,6±36,8
21,8±28,8
3077,1±2869,9
4324,1±2879,6
5,0±7,4
1,1±0,7
13,2±16,5
92,1±95,3
194,0±114,9
345,9±304,4
Turgutbey-Ciğ
PO4- SO4%1 %3 Na-%9
Na%27
Cl-%29
NH4%14
Cl-%35
K-%16
NH4%16
1%
Ca%10
F-%3
Ca%14
K-%10
Mg-%4
Cl-%9
Na-%12
NO3%5 Ca-%6
Mg-%2
Mg-%7
Turgutbey-Yağmur SO4-%6
SO4-%3
Eskitaşlı-Yağmur
FİDANLIK ÇİĞ
SUYU (N=8)
ort±ss
ort±ss
ort±ss
ort±ss
1676,3±1472,1
174,6±467,6
299,8±663,1
36,8±35,6
1101,5±1277,9
141,5±156,6
132,0±205,4
43,1±19,6
82,9±77,3
245,9±97,9
225,7±133,8
174,6±38,5
623,4±570,6
21,6±40,2
58,3±126,4
6,0±4,1
1126,5±1150,8
80,4±155,7
105,1±145,6
14,0±13,4
1,1±0,9
0,2±0,1
0,2±0,1
0,1±0,0
3,5±0,8
1,6±2,7
2,7±3,8
0,9±0,9
76,0±58,3
30,8±27,7
201,8±608,5
23,3±28,2
24,2±19,8
16,9±49,1
5,5±11,6
5,6±10,2
3069,4±3302,6
242,0±909,4
207,4±515,4
695,9±1690,2
3,2±3,3
0,4±1,2
0,3±0,5
0,9±1,7
1,4±1,3
0,6±1,8
0,7±1,5
2,5±6,1
211,3±173,6
41,0±99,9
83,5±187,1
86,5±136,9
SO4%3
Eskitaşlı-Ciğ
ESKİTAŞLI
TURGUTBEY
YAĞMUR
YAĞMUR
SUYU (N=43) SUYU (N=26)
F-%1
Cl-%11
Na%16
NO3%9
NH4%19
NH4%12
Ca-%9
K-%32
K-%41
Mg-%4
Şekil 3. Eskitaşlı ve Turgutbey köylerinden alınan yağmur ve çiğ suyu örneklerinde iyonların oransal
dağılımı.
402
20000
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
3500
Eskitaşlı-Çiğ R² = 0,5891
Turgutbey-Çiğ
R² = 0,7221
Fidanlık-Çiğ
R² = 0,7713
Eskitaşlı-Yağmur
3000
Toplam Anyon µEg/L
Toplam Anyon, µEg/L
Yağmur suyu ve çiğ suyu örneklerindeki toplam anyon ve toplam katyon miktarları
arasındaki ilişki şekil 4’te verilmiştir. ∑Anyon/∑Katyon oranı yağmur suyunda 1,0±1,5 düzeyindeyken çiğ suyunda bu oran 0,7 ±0,5 ‘e düşmektedir. Yağmur suyunda anyon ve katyon
iyonlarının orantılı olduğu ancak çiğ sularında anyon değerlerinin daha düşük olduğu
görülmektedir. Bölgede mevcut olan doğalgaz çevrim santralı, sanayi tesisleri, trafik ve yerleşim
yerlerinden atmosfere önemli miktarda CO2 ve HC salınmaktadır. Atmosferde hidrokarbonların
(HC) oksitlenip, nem ile oluşturdukları organik asit köklerinin (HCO3-, HCOO-, CH3COO-)
toplam iyonik yüke eklenmemiş olması, anyonların daha düşük oranda bulunmasına sebep
olmuştur.
R² = 0,8215
Turgutbey-Yağmur
R² = 0,4876
2500
Fidanlık-Yağmur
R² = 0,0122
2000
1500
1000
500
0
0
10000
20000
30000
Toplam Katyon, µEg/L
0
2000
4000
6000
Toplam Katyon, µEg/L
Şekil 4. Eskitaşlı, Turgutbey köyleri ve Fidanlıktan alınan yağmur ve çiğ suyu örneklerinde toplam anyon
ve toplam katyon değişimi.
Eskitaşlı ve Turgutbey köylerinden alınan yağmur ve çiğ suyu örneklerindeki anyon ve
katyonlar arasındaki korelasyon oranlarıTablo 2’de verilmiştir. Eskitaşlı’da yağmur suyu
örneklerindeki SO4-2, Cl- ve Br- iyonları arasında 0,93 ile 0,98 arasında değişen, Ca+2,Mg+ ve Na+
iyonları arasında 0,84 ile 0,85 arasında değişen yüksek bir korelasyon mevcuttur. Turgutbey’de
ise SO4-2 ile Cl- ve F- arasında ve NO3- ile Cl- ve F- arasında 0,97 ile 0,99 arasında değişen çok
yüksek bir korelasyon görülmektedir. Ayrıca Turgutbey’de NO3- ve SO4-2 ile NH4+ arasındaki
0,80-0,86 düzeyindeki korelasyon (NH4)2SO4 ve NH4NO3 oluşumunun bir göstergesidir. Benzer
çalışmalarda da atmosferde bu iyonların arasında ilişki bulunduğu ve tarım alanlarında kullanılan
kimyasal gübrelerdeki “NH4+” dan kaynaklandığı belirtilmektedir (Singh vd., 2001; Lekouch vd.,
2010).
Çiğ suyu örneklerinde ise Cl iyonunun genel olarak K, Mg, Ca ve Na iyonları ile oldukça
yüksek bir korelasyon (0,0,84-0,88) gösterdiği belirlenmiştir.
Alınan yağmur ve çiğ suyu örneklerinde belirlenen elementler arasındaki oranlar ile deniz
suyunda ve toprakta bulunan bazı elementler arasındaki oranlar tablo 3’te karşılaştırılmıştır.
Deniz suyundaki Cl-/Na+ oranına karşılık, çiğ suyu örneklerinde oran 1,7-7,8 ve yağmur suyu
örneklerinde 3,2-41,7 arasındadır. Klor ile sodyum arasındaki bu yüksek oran özellikle lodos
403
fırtınalarının güneybatıdan (saros Körfezi üzerinden) getirdiği deniz etkisini çağrıştırabilir.
Ancak çevredeki tuzlu topraklar ile sanayi kaynaklı klor emisyonlarının da gözden uzak
tutulmaması gerekmektedir. Öte yandan topraktaki Cl-/Ca+2 0,70 oranı ile çiğ ve yağmur suyu
örneklerindeki oranlar da ilginç ilişkilerin göstergesi durumundadır. Klor ile kalsiyum arasındaki
oran çiğ sularında 2,1-1,8 arasında, yağmur sularında ise 3,5-120,4 arasında bulunmaktadır.
Kalsiyum kaynağı kuzeydeki çimento fabrikalarının bacalarından çıkan CaO ile taş ocaklarından
tozuyan CaCO3 ve çevredeki kireçli topraklardan gelen tozlardır. Klor ise çevredeki sanayi
tesislerinden salınmaktadır.
4. SONUÇLAR
Lüleburgaz’ın yakın çevresinde toplanan çip ve yağmur sularının analizinde elde edilen
bulguları ve elde edilen sonuçları üç bölümde derleyip, değerlendirmek uygun görülmüştür.
4.1. ÇİĞ VE YAĞMUR SULARININ REAKSIYONLARI
Çiğ ve yağmur sularının reaksiyonları çoğunlukla 6,0-7,0 pH arasındadır. Asit (pH 5,0-5,7)
çiğ ve yağmur suyu reaksiyonları daha az sıklıkta ölçülmüştür. Sanayiden kaynaklanan gazların
ve özellikle NOx, SO2 ve halojenlerin (F, Cl, Br) bulunduğu ortamda yağış sularının daha asit
olması gerekirdi. Yağış sularında reaksiyonun nötr ve hafif alkali olmasının sebebi kuzeydeki
çimento fabrikalarının bacalarından salınan CaO ile taş ocaklarından tozuyan CaCO3 tozlarıdır.
4.2. ÇİĞ VE YAĞMUR SUYU ÖRNEKLERİNDEKİ ANYONLAR
(1) Nitrat iyonları (NO3-) Çiğ sularında daha az, yağmur sularında daha fazladır. NO3iyonlarının kaynağı Hamitabat Termik Santralı olmalıdır. Çünkü Hamitabat T.S. doğal gazı 900
C° (ve biraz üstünde) yakmaktadır. İlginç olan çiğ ve yağmur suyu örneklerindeki amonyum
(NH4+) iyonudur. NH4+ iyonu havada NOx gazlarının indirgenmesi ile oluşamayacağına göre,
çevredeki tarım alanlarından havalanan kil ve toz ile birlikte gelmektedir.
(2) Örnek alma süreci yaz mevsimine denk gelmesine rağmen kükürt dioksit (SO2) de
ölçülebilir miktardadır. Kükürt dioksit sülfat (SO4-2) olarak ölçülmüştür. Isınma amacı ile kömür
yakılmayan aylarda havada bulunan SO2’nin kaynağını sanayide aramak gerekmektedir.
(3) İlginç olan çiğ ve yağmur sularında önemli miktarda halojenlerin bulunmasıdır. Özellikle
klor (Cl-) çok yüksek olup, flor da (F-) küçümsenmeyecek miktarlardır. Florun Büyük Karıştıran
civarındaki cam sanayinden kaynakladığı değerlendirilmektedir.
4.3. ÇİĞ VE YAĞMUR SUYU ÖRNEKLERİNDE KATYONLAR
(1)Alkali ve toprak alkali katyonlarının İç Trakya’nın kuru ikliminde bu kadar tozlu
bozkırda havaya karışması olağandır.
(2) Sodyum (Na+) miktarının özellikle yağmur suyu örneklerindeki yüksekliği dikkat
çekicidir. Yukarıda da değinildiği gibi, bu bulgu lodos fırtınalarında Saros Körfezi üzerinde
gelebilecek deniz etkisi zayıf bir olasılıktır. Lüleburgaz çevresinde ve kuzeyinde tuzlu veya
tuzlanmış topraklar pek yoktur. Ancak “karakepir topraklarının” (Vertisol=Grumusol) ana
materyallerinde önemli miktarda sodyum bulunmaktadır.
(3) Potasyum (K) toprakta yeteri kadar bulunan bir katyondur.
(4) Kalsiyum (Ca) kaynakları yukarıda belirtilmiştir.
(5) Magnezyum (Mg) da karakepir topraklarında yüksek miktarda bulunmakta ve toprağa
kara/yeşil rengi vermektedir.
(6) Lityum (Li) üzerinde durulması gereken bir ağır metal olup, topraktan veya sanayiden
kaynaklanabilir.
404
Sonuç olarak; Lüleburgaz’ın yakın çevresinde 2012 ilkbahar ve yaz aylarında toplanan çiğ
ve yağmur sularında belirlenen anyonların ve bunların bileşiklerinin sanayi kaynaklı olduğu,
katyonların ise toprak kaynaklı olduğu değerlendirilmektedir.
TEŞEKKÜR
Bu çalışmanın yürütülmesi sırasında örneklerin araziden toplanması ve analize
hazırlanmasında önemli katkısı olan İstanbul Üniversitesi Çevre Mühendisliği bölümü 2012
mezunu Betül Develi’ye ve Eskitaşlı ve Turgutbey’den çiğ ve yağmur suyu örneklerinin
alınmasında emeği geçen Selami Tezcan (Eskitaşlı Köyü) ve H. Kenan Gören’e(Turgutbey Köyü)
sonsuz teşekkürler.
Tablo 2. Eskitaşlı ve Turgutbeyköylerinden alınan yağmur ve çiğ örneklerinde ölçülen iyonlar arasındaki
korelasyon oranları
Li
+
Na+
+
K+
0,56**
Mg+2
0,71**
Ca+2
0,86**
NO20,27
NO30.20
F-0.07
Cl0.09
Br0.08
PO4-2
-0.05
SO4-2
0.17
0.18
0.23
0,47**
0,85**
0,51**
0,63**
0,69**
-0.05
0.23
0.24
-0.03
0.29
1.00
**
0,52
**
**
0.15
0.07
-0.08
0.06
0.03
0.15
0.19
**
0,76
0,84**
*
0,34
0,57**
0.26
0,57**
-0.09
-0.04
0.18
0.18
0.12
0.17
0.12
0.04
0.29
0,31*
1.00
0.10
0,49
**
**
**
0,60
**
0,41
+
**
K
Mg+2
0,35
0,47**
0,404
0,63**
0,53
0,57**
1.00
0,81**
0,74
1.00
Ca+2
NO2-
0,76**
0.08
0.17
-0,30**
0,24*
-0.09
0,42**
0.08
0,63**
0.02
1.00
0.10
0,37*
1.00
0,31*
0,64**
-0.03
-0.08
0.11
0.10
0.08
0.12
0.01
-0.10
0.23
0.14
NO3F-
-0,24*
-0.15
-0,33**
0.08
-,35**
0.17
-,32**
-0.05
-0,36**
-0.11
-0,26*
-0.18
0,59**
0.16
1.00
0,23*
-0.12
1.00
0.02
0.02
0.03
-0.01
0.06
-0.03
0.09
-0.01
ClBr-
0,29**
0.17
0,48**
0,27*
0,58**
0.16
0,86**
0,49**
0,87**
0,46**
0,38**
0,36**
0.08
-0.04
-0,31**
-0.20
-0.04
-0.13
1.00
0,38**
0,96**
1.00
0,56**
0,52**
0,98**
0,93**
PO4-2
SO4-2
0,26*
0.13
0,22*
0,70**
0,42**
0,51**
0,70**
0,53**
0,65**
0,70**
0,35**
0,33**
0.04
-0.07
-0,25*
-0,23*
-0.06
0.11
0,69**
0,64**
0,34**
0,43**
1.00
0,54**
0,56**
1.00
Li+
Na+
TURGUTBEY
1.00
0.19
**
0,85
1.00
-0.07
0.09
0,57**
0,46*
0.34
0,61**
0.11
0,58**
-0.13
0.34
-0.06
0.13
-0.05
0.06
-0.07
0.17
-0.12
-0.13
-0.09
0.19
-0.08
0.17
NH4+
0,68**
0,62**
1.00
0.30
0.26
0,47*
0,46*
0,80**
0,79**
0,87**
0.19
0.01
0,86**
K+
Mg+2
0.11
0,91**
0.12
0,84**
-0.02
0,66**
1.00
0.17
,61**
1.00
,63**
0,75**
.30
0.30
.13
0.24
.09
0.31
.19
-0.05
-,435*
-0.06
.06
0.30
.15
0,75**
Ca+2
NO2-
0,87**
-0.17
0,77**
-0.10
0,63**
-0.18
-0.04
0,40**
0,94**
-0.11
1.00
-0.15
0,77**
1.00
0.26
0,47*
0.22
0,41*
0.33
0,47*
-0.09
0.09
0.15
0.07
0.32
0,47*
NO3F-
-0.17
0,28**
-0.07
0,41**
-0,30**
0.10
0,29**
-0.02
-0.16
0.17
-0.20
0.18
0,61**
-0.12
1.00
0.04
0,99**
1.00
0,98**
0,97**
0.32
0.37
-0.13
-0.11
0,98**
0,97**
ClBr-
0,85**
0,51**
0,84**
0,59**
0,58**
0.16
0,21*
0,38**
0,94**
0,50**
0,88**
0,46**
-0.08
0,32**
-0.12
0,32**
0,23*
0,34**
1.00
0,49**
0.31
1.00
-0.08
-.122
0,99**
0.31
PO4-2
SO4-2
0,22*
0,50**
0,22*
0,47**
0.10
0.04
0,81**
0.13
0,33**
0,59**
0.18
0,63**
0,37**
-0.03
0.13
-0.01
0.04
0.17
0,36**
0,55**
0,36**
0,51**
1.00
0.17
-0.08
1.00
**:p<0,01, *:p<0,05, Mavi sayılar: R=0,50-0,70, Kırmızı Sayılar: R>0,7
405
YAĞMUR
ÇİĞ
NH4+
0,24
YAĞMUR
ÇİĞ
NH4
ESKİTAŞLI
Li+
Na+
1.00
0,46**
Tablo 3: Tüm örnekleme noktalarından alınan yağmur ve çiğ suyu örneklerinin deniz suyu ve toprak
elementlerine ait oransal değerler ile kıyaslanması.
İyon oranları
Deniz suyu*
Cl-/Na+
SO42-/Na+
K+/Na+
Ca2+/Na+
Mg2+/Na+
Eskitaşlı
Çiğ
1,7±2,5
0,2±0,2
0,7±1,0
0,8±1,7
0,2±0,2
Turgutbey
Çiğ
7,8±17,2
0,8±2,4
11,2±54,2
2,4±3,6
1,5±3,6
Fidanlık
Çiğ
2,0±2,1
0,2±0,1
0,1±0,1
1,1±0,7
0,5±0,3
Eskitaşlı
yağmur
3.2±15.3
0.7±1,6
7.2±5,7
0.9±1,1
0.2±0,1
Turgutbey
yağmur
5.1±18,3
2.3±6,7
8.3±15,4
1.5±2,9
0.4±0,7
1,17
0,125
0,022
0,044
0,25
Toprak*
Cl-/Ca2+
0,70
18,8±89,8 3,2±1,8
2,1±1,3
5.8±21,3
3.5±7,0
SO42-/Ca2+
0,77
2,0±11,2
0,3±0,2
0,2±0,2
1.5±2,6
2.0±3,6
NO3-/Ca2+
0,10
1,5±12,6
0,01±0,1
0,1±0,1
2.1±2,7
3.6±8,3
Mg2+/Ca2+
0,15
0,5±0,4
0,6±0,2
0,6±0,3
0.4±0,3
0.7±1,2
Na+/Ca2+
0,15
5,8±10,4
0,8±1,4
3,7±6,0
3.5±3,7
4.2±7,6
*Deniz suyu karakteristiği (Özsoy ve diğ.,2008) ve Toprak karakteristiği (Sing ve diğ., 2006)
Fidanlık
yağmur
41.7±106,7
4.1±7,2
10.0±8,2
0.5±0,2
0.3±0,6
120.4±316,5
10.9±21,2
4.3±5,8
0.7±1,1
4.0±5,7
KAYNAKLAR
Akkoyunlu, B. O.,Tayanç, M., Karaca, M. 2001;Analysis of bulk and sub-eventwet deposition in
Gebze.Paperpresented at the 2nd International Symposium on AirQuality Management at Urban,
Regionaland Global Scales, 2001, (509–516), Istanbul-Türkiye
Gaıek, G., Sobik, M., Bıas, M., Polkowska, Z.andCıchaıa-Kamrowska,K.2012; Dew Formation
and Chemistry Near a Motorway in Poland, Pure Appl. Geophys. 2012, Nr.169, (1053–1066).
Gülsoy, G.,Tayanç, M., &Ertürk, F.1999,; Chemicalanalyses of the majorions in the
precipitation of İstanbul, Turkey. Environment Pollution, 1999, Nr.105, (273–280).
Kantarcı, M.D.1999; Trakya’da Bölgesel PlanlamanınTemelKonuları. Trakya’da Sanayileşme ve
Çevre Sorunları Sempozyumu-III, 11-13 Kasım 1999-Edirne, TMMOB Makine Mühendisleri Odası
Edirne Şubesi Bildiriler kitabı (13-23)-Edirne.
Kantarcı, M.D.2000; Trakya’nın ekolojik özellikleri ve stratejik bir bölgesel planın gerekliliği.
Trakya’da Sanayileşme ve Çevre Sorunları Sempozyumu 14-15 Ekim 2005, Edirne, TMMOB Makine
Mühendisleri Odası Edirne Şb. Yay.nu: E/2005/390, ISBN 975 - 395 -948-6, (1-29)-Edirne.
Kantarcı,M.D.2011; Hamitabat TermikS antralı’nın çevresine etkileri konusunda bir
değerlendirme. KÇKK 2011-Kıyı Bölgelerinde Çevre Kirliliği ve Kontrolu Sempozyumu, Namık
Kemâl Üniversitesi-Tekirdağ.17-20.11.2011. Bildiriler kitabı ISBN 978-605-4265-17-6 (1-31).Editör:
Süreyya Meriç ve ark., Basımevi: Cem Davetiyeleri Matbaacılık-Çorlu.
Kantarcı, M.D., Onat, B., Şahin, Ü.A.Aydın, S.,2012; The Effects of the Hamitabat-Lüleburgaz
Power Plant NOx Emissions. Air Quality Management at Urban, Regional and Global Scales 4th
International Symposium and IUAPPA Regional Conference, 10-13.9.2012-İTÜ İstanbul. ISBN:
978-975-561-424-3 (Sh.151). Edit. S. İncecik-C.Kâhya. Sürat Daktilo Klktf. Şti.-İstanbul.
Kaya, G.,& Tuncel,G.1997; Trace element and majorion composition of wet and dry deposition
in Ankara, Turkey.Atmospheric Environment, 1997, 31, (3985–3998).
Lakhani,A.,Parmar,R.S.,Prakash,S. 2012; ChemicalComposition of Dew Resulting from
Radiative Cooling at a Semi-arid Site in Agra-India,PureAppl. Geophys.2012,Nr.169, (859–871).
Lekouch, I.,Mileta, M., vd.2010;Comparative chemical analaysis of dew and rainwater.
Atmospheric Research 95, 2010, (224-234).
Singh, S.P.,Khare, P., Maharaj K.K., Srivastava, S.S.2006; Chemicalcharacterization of dew at a
regional representative site of North-Central India, Atmospheric Research2006, 80, (239-249).
Skarżyńska, K.,Polkowska, Ż.,Namieśnik, J. 2006; Sample Handling and Determination of
Physico-Chemical Parameters in Rime, Hoarfrost, Dew, Fogand Cloud Water Samples - a
Review. Polish J. Environ. Stud. 2006, 15(2), (185-209)-Polonya
Pierson,W.R., and Brachaczek, W.W. 1985; Dew Chemistry and Acid Deposition in lendora,
California,Duringthe 1986 Carbonaceous Species Methods Comparison Study,Aerosol Science and
Technology. 2007, 12(1), (8-27).
406
Polkowska,Ż.,Błaś, M., Klimaszewska, K., Sobik, M., Małek, S.,andNamieśnik, J. 2008;
Chemical Characterization of Dew Water Collected in Different Geographic Regions of Poland,
Sensors 2008, 8, (4006-4032).
Örnektekin, S.,Çakmaklı, S. 2003; Chemical composition and acidity of rain at the Gulf of
İskenderun, North-East Mediterranean.Water Air and Soil Pollution Focus,2003,3,(151–166).
Özsoy,T.,Türker, P., Örnektekin, S. 2008; Precipitation Chemistry as an Indicator of Urban Air
Quality in Mersin,North-Eastern Mediterranean Region, Water and Air Soil Pollut 2008, 189, (6983).
Tuncel, G.,&Ungör, S. 1996; Rainwaterchemistry in Ankara-Turkey. Atmospheric Environment,
1996, 30(15), (2721–2727).
Tuncer, B., Bayar, B., Yeşilyurt, C., &Tuncel, G. 2001; Ionic composition of precipitation at the
Central Anatolia(Turkey). Atmospheric Environment, 2001, 35, (5989–6002).
407

Download Report