Slayt 1 - Atatürk Üniversitesi

Atatürk Üniversitesi Vet. Bil. Derg.
2013; 8(2): 122-128
Araştırma Makalesi
Yaban Domuzlarında (Sus scrofa) Columna Vertebralis’in Makro-Anatomik
Olarak İncelenmesi
Ramazan İLGÜN1, Ali AYDIN2, Atilla YOLDAŞ3
1. Aksaray Üniversitesi Veteriner Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı, Aksaray.
2. Fırat Üniversitesi Veteriner Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı, Elazığ.
3. Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü, Adana.
Özet: Bu çalışmada yaban domuzlarında columna vertebralis iskeletini oluşturan kemikler incelendi. Bu amaçla, 5 adet
yaban domuzu kullanıldı. Yaban domuzlarında omur sayısının C7, T14, L6-7, S3-4, C18-22 olduğu tespit edildi. Atlasta
foramen vertebrale laterale, foramen alare ve foramen transversarium bulunmaktaydı. Tuberculum dorsale yüksek ve
yumru şeklindeydi. Thoracal omurların processus spinosus’ları uzun ve genişti. Onbirinci thoracal omur'un anticlinal omur
olduğu gözlendi. Processus accessorius sonuncu thoracal omurdan ilk dört lumbal omura kadar bulunmaktaydı. Sacral
omurların sadece corpusları kaynaşmıştı. Sacral omurların facies auricularisleri caudoventrale dönüktü ve processus
spinosusları ince bir crista halindeydi. Sonuç olarak, yaban domuzlarında columna vertebralis’in carnivor ve diğer vahşi
türlerden farklı olduğu ortaya konuldu.
Anahtar kelimeler: Anatomi, Columna vertebralis, Yaban domuzu (Sus scrofa).
Macro-Anatomical Study of Columna Vertebralis in the Feral Pigs (Sus Scrofa)
Abstract: ln this study, the bones consisting of the vertebral column in feral pigs were examined. For this purpose, 5 feral
pigs were used. It was determined that feral pigs had C7, T14, L6-7, S3-4, C18-22 vertebras. Data available within the atlas
illustrated the foramen vertebrale laterale, foramen alare and foramen transversarium. The dorsale tubercle was high and
in the form of a tube. The spine processus of thoracic vertebrae were long and wide. The eleventh thoracic vertebra was
found as anticlinal vertebra. The accessory processuses were present from the last thoracal of the vertebra to the first four
lumbal vertebrae. Only the corpus of sacral vertebrae were joined one another. The auricular surface of sacral vertebra was
faced to caudo-ventral direction and spine processes were thin and crest. As a result, it was determined that vertebral
column skeleton in the feral pigs were different from the carnivor and other wildlife species.
Key words: Anatomy, Columna vertebralis, Feral pig (Sus scrofa).

Ramazan İLGÜN
Cumhuriyet Üniversitesi Veteriner Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı, Sivas.
e-posta: [email protected]
Yaban Domuzlarında (Sus scrofa) Columna...
İlgün ve ark.
GİRİŞ
A
nadolu’nun doğal ortamında yaşayan bayağı
yerlerin resimleri Canon A-460 digital fotoğraf
yaban
makinesi ile çekildi. Anatomik terimlerin yazımında
domuzu
(Sus
scrofa)
domuzgiller
familyasından (Suidae) evcil domuzun vahşi atası
Nomina Anatomica Veterinaria (2005) kullanıldı.
olarak sayılan çift toynaklı bir hayvandır (Leranoz ve
BULGULAR
ark., 1996). Memeli bir hayvan türü olan domuzun
Yaban
kökeni Avrasya'dır. Hepçil olan domuzlar hem
otobur
hem
de
etoburdurlar.
Vahşi
Cervical Omurlar
önemli zararlar vermekte olup, avlanma yoluyla
altına
alınmaya
vertebralis
omurlar olmak üzere beş bölümden oluşmaktadır.
yakın yerleşim yerlerindeki insanlara ve hayvanlara
kontrol
columna
iskeleti cervical, thoracal, lumbal, sacral, caudal
hayatta
yaşadıklarından dolayı özellikle ormanlık arazilere
sayıları
domuzlarında
Yaban domuzlarında 7 adet cervical omur
başlanmıştır
olduğu tespit edildi.
(Onipchenko ve ark., 1996).
Atlas
Yapılan literatür taramalarında; Çakal (Gültekin
ve Uçar, 1980), porsuk (Dinç, 2001), sırtlan
Atlas kemiğinin proc. transversusları horizontal
(Tecirlioğlu, 1983), sincap (Atalar ve Yılmaz, 2004),
durumdadır.
su samuru (Yılmaz ve ark., 2000), tilki (Gültekin ve
mevcuttur.
Uçar, 1980), vizon (Dursun ve Tıpırdamaz, 1989) gibi
Foramen
Foramen
vertebrale
laterale
transversarium
kanatların
caudalinde yer almaktadır. Foramen alare’nin
vahşi yaşamdaki hayvanlarla, kedi (Barone, 1966;
kemiksel bir bölme aracılığı ile ikiye ayrıldığı tespit
Getty ve ark., 1975), köpek (Barone, 1966; Getty ve
edildi. Facies articularis caudalisler geniş yüzeylidir.
ark., 1975; Evans ve ark., 1979; Dursun, 1996;
Tuberculum dorsale yüksek ve yumru şeklindedir.
Bahadır ve ark., 2010) gibi evcil carnivorlarda
Tuberculum ventrale bariz belirgindir. Fovea dentis
columna vertebralis iskeleti üzerinde çalışmalar
axisi’inin densine uyumlu olacak şekilde kısa
yapıldığı yaban domuzlarında ise sadece ön (Karan,
durumdadır (Şekil 1.)
2012) ve arka bacak (Karan, 2012) iskeletinin
Axis
incelendiği tespit edilirken, yaban domuzlarında
columna vertebralis iskeleti ile ilgili herhangi bir
Facies articularis cranialisler densin ventralinde
literatüre rastlanılmamıştır.
birleşmektedir. Foramen transversarium ve foramen
Bu çalışma ile yaban domuzlarının columna
vertebrale laterale mevcuttur. Processus spinosus
vertebralis iskeletini oluşturan kemiklerin makro-
oldukça yüksektir ve önden arkaya doğru yükselerek
anatomik olarak incelemesi yapılarak bilgi birikimine
köpek balığı kuyruğuna benzemektedir. Crista
katkı sağlanması amaçlanmıştır.
ventralis
MATERYAL ve METOT
ventralis bulunmamaktadır. Processus spinosus
belirgin
değildi.
III-IV-V-VI-VII.
Crista
yüksekliği üçüncüden altıncıya doğru artmaktadır.
Çalışmada; Sivas ilinde avcılar tarafından
Yaban
domuzlarında
altıncı
cervical
omurun
avlanmış 5 adet yaban domuzuna ait kemikler
procesus
transversus’u
kullanıldı. Dokuların maserasyonu için materyaller
ventrale
fazlaca
%3'lük potasyum hidroksit içinde 45 C°'lik etüvde
görünümü kazandırmıştır. Yedinci cervical omurun
24-48 saat bekletildi (Sindel ve ark., 1988).
processus spinosusun yüksekliği altıncının iki katıdır.
Materyaller su ile yıkanarak yağ ve doku artıklarının
Foramen transversarium mevcuttur. Yedinci boyun
giderilmesinden
omuru
sonra
kemiklerin
morfolojik
bulguları çıplak gözle yapıldı ve ihtiyaç duyulan
corpusu
uzayıp
proc.
tahta
küçülmüştür.
costarius
olarak
bebek
bacağı
Fovea
costalis
caudalisler bulunmaktadır. Yedinci boyun omurun
123
Yaban Domuzlarında (Sus scrofa) Columna...
İlgün ve ark.
processus spinosusu keskin ve caudale doğru
yönelmiştir. Foramen vertebrale laterale dorsale ve
dönüktür (Şekil 1, 2).
ventrale mevcuttur. Facies articularis caudalisler
yarım daire şeklinde içe doğru bükülmüştür (Şekil 3)
Thoracal Omurlar
Sacral Omurlar
Ondört adet thoracal omur tespit edildi. Proc.
accessorius'lar sonuncu thoracal omurdan ilk dört
lumbal
omura
kadar
bulunmaktaydı.
Sacrum’un laboratuara getirilen 5 hayvandan
Corpus
iki tanesinde 3 sacral omurun 2 tane hayvanda da 4
vertebrae makara şeklindedir. Processus spinosus
sacral omurun kaynaşmasından meydana geldiği
uzun, yassı ve geniş olup, caudal kenarı ince ve
tespit edildi. Yaban domuzlarında sacrum üstten
keskindir. Anticlinal onbirinci omur olduğu tespit
bakıldığı zaman öne doğru uzamış bir üçgene
edildi. Yaban domuzlarında proc. mamillaris ilk on
benzemekteydi. Arcus kısımlarının ayrı corpuslarının
thoracal omurda belli belirsizdi ve son iki thoracal
kaynaştığı görüldü. Processus spinosuslar ince bir
omura doğru facies articularis cranialis ile birleşerek
crista halindedir. Foramina sacralia dorsalia dorso-
proc. mamilloarticularis halinde tespit edildi. Fovea
caudale doğru genişlemiştir. Linea transversa iki
costalisler cranialisler sığ ve yayvandır, sınır belirgin
foramen
değildir. Fovea costalisler caudalisler belirgindir.
vaziyetteydi. Ala sacralisler geniş bir yaprak şekline
Processus transversusların kaidesinde üstte foramen
benzemekteydi. Facies auricularis caudoventrale
vertebrale laterale dorsale altta ise foramen
dönüktür. Facies articularis cranialis içbükey laterale
vertebrale ventrale delikleri yer almaktadır (Şekil 3).
dönük değildi (Şekil 4).
Lumbal Omurlar
Caudal Omurlar
Lumbal omur sayısının laboratuara getirilen 5
sacralia
Caudal
ventralia
omurların
arasında
sayısı
18-22
belirgin
arasında
hayvandan iki tanesinde 6 adet, 3 tane hayvanda da
değişmektedir. Materyal olarak getirilen hayvanlar
7 adet lumbal omur tespit edilmiştir. Corpus
genç olduğundan caudal omurlarda kemikleşmenin
vertebrae makara şeklini almıştır. Proc. articularis
olmadığı görüldü. Kuyruk omurlarının tipik omur
cranialis proc. mamillaris’lerin üzerinde yer alarak
özelliğini gösterdikten sonra küçüldükleri ve proc.
proc. mamiloarticularis’i oluşturmuştur. Processus
hemalisler
transversuslar
bağlandıkları tespit edildi (Şekil 4).
geniş
ve
caudoventrale
doğru
vasıtasıyla
kaslar
aracılığıyla
ile
Şekil 1. A- Atlas, B- Axis, 1- For.
transversarium, 2-Foramen alare, 3-For.
vertebrale laterale, 4-Tuberculum dorsale, 5Dens, 6-Proc. spinosus, 7-İnc. vertebralis
caudalis.
Figure 1. A- Atlas, B- Axis, 1- For.
transversarium, 2-Foramen alare, 3-For.
vertebrale laterale, 4-Tuberculum dorsale, 5Dens, 6-Proc. spinosus, 7-İnc. vertebralis
caudalis.
124
Yaban Domuzlarında (Sus scrofa) Columna...
İlgün ve ark.
Şekil 2. C- IV. cervical omur 1- Proc.
spinosus, 2- Caput vertabre, D- VI. cervical
omurlar. 3- Proc. costarius, 4- Facies art.
cranialis, 5-Proc. spinosus.
Figure 2. C- IV. cervical vertebra 1- Proc.
spinosus, 2- Caput vertebra, D- VI. cervical
vertebrae. 3- Proc. costarius, 4- Facies art.
cranialis, 5-Proc. spinosus.
Şekil 3. E- Thoracal omur, 1- Corpus
vertebra, 2- Proc. mamilloarticularis, 3Foramen vert. laterale dorsale, 4-Foramen
vert. laterale ventrale, F-Lumbal omur, 5Proc. spinosus, 6-Proc. transversus.
Figure 3. E- Thoracal vertebra, 1- Corpus
vertebra, 2- Proc. mamilloarticularis, 3Foramen vert. laterale dorsale, 4-Foramen
vert. laterale ventrale, F-Lumbal vertebra,
5-Proc. spinosus, 6-Proc. transversus.
Şekil 4. G- Sacral omurlar, 1- Foramen
sacralia dorsalia, 2-Ala sacralis, 3-Facies
auricularis, 4- Proc. articularis cranialis, HCaudal omur, 5- Proc. hemalis.
Figure 4. G- Sacral vertebrae, 1- Foramen
sacralia dorsalia, 2-Ala sacralis, 3-Facies
auricularis, 4- Proc. articularis cranialis, HCaudal vertebra, 5- Proc. hemalis.
125
Yaban Domuzlarında (Sus scrofa) Columna...
İlgün ve ark.
rağmen, yaban domuzunda bahsi geçen oluşum
TARTIŞMA ve SONUÇ
tespit edilmedi.
Omur sayıları vizonda C7, T14, L6, S3, Ca 18
Yaban
(Dursun ve Tıpırdamaz, 1989), sansarda (Atalar ve
domuzunda
axis'in
dens'i
silindir
ark., 2004) C7, T14, L6, S3, Ca 23, su samurunda
biçimindedir. Bu şekli itibariyle, kedi (Barone, 1966;
(Yılmaz ve ark, 2000) C7, T14, L6, S3, Ca 18, porsukta
Getty ve ark., 1975) köpek (Barone, 1966; Getty ve
(Dinç ve ark., 2001) C7, T13, L7, S3, Ca 16, sincapta
ark., 1975; Dursun, 1996; Bahadır ve Yıldız., 2010),
(Atalar ve Yılmaz, 2004) C7, T12, L7, S3, Ca 23, tilki
çakal, tilki (Gültekin ve Uçar, 1980) sırtlan
ve çakalda (Gültekin ve Uçar, 1980) C7, T13, L7, S3,
(Tecirlioğlu, 1983) vizon (Dursun ve Tıpırdamaz,
sırtlanda (Tecirlioğlu, 1983), kedide (Barone, 1966;
1989) axis'ine benzer olduğu ve yaban domuzunda
Getty ve ark., 1975) C7, T13, L7, S3, Ca 20-24 ,
da dens'in craniodorsal yönde olduğu saptanmıştır.
köpekte (Barone, 1966; Getty ve ark., 1975; Dursun
Yapılan bu çalışmada ayrıca facies articularis
ve Tıpırdamaz, 1996; Bahadır ve Yıldız., 2010) C7,
cranialis'lerin dens'in ventralinde birleştikleri de
T13, L7, S3, Ca 18-22 olarak bildirilirken, Yaban
gözlenmiş bu özelliği ile Tecirlioğlu (1983) tarafından
domuzunda 7 adet cervical, 14 adet thoracal omur,
sırtlan için bildirilenlere uygun olduğu saptanmıştır.
6 ila 7 adet lumbal omur, 3 ila 4 adet sacral omur, 18
Tilkide (Gültekin ve Uçar, 1980) axis'in proc.
ila 22 adet caudal omur tespit edildi. Atlas kemiğinin
spinosus'unun üst serbest kenarının dış bükeylik
normal duruşta proc. transversus'ların horizontal
gösterdiği, uzunluğunun caudal 1/3'ünde de çok
olduğu, bu durumun kedi (Barone, 1966; Getty ve
hafif bir iç bükeylik bulunduğu vurgulanmaktadır
ark., 1975) sırtlan (Tecirlioğlu, 1983) köpek (Barone,
(Dursun ve Tıpırdamaz, 1989). Vizonda ise proc.
1966; Getty ve ark., 1975; Dursun, 1996; Bahadır ve
spinosus'un tipik bir balta ağzı biçiminde olduğu
Yıldız, 2010), tilki ve çakal (Gültekin ve Uçar, 1980)
bildirilmektedir. Bu çalışmada proc. spinosus'un tilki
için bildirilen sonuçlara benzediği gözlenmiştir. Su
için bildirilenlere benzer olduğu tespit edildi. Yine
samuru (Yılmaz ve ark, 2000), porsuk (Dinç, 2001) ve
köpek (Barone, 1966; Getty ve ark., 1975; Dursun,
sincapta (Atalar ve Yılmaz, 2004) atlas'ın tuberculum
1996; Bahadır ve Yıldız, 2010), tilki, çakal (Gültekin
dorsale'sinin gelişmemiş olduğu bildirilmesine karşın
ve Uçar, 1980), sırtlan (Tecirlioğlu, 1983) ve vizonda
yaban domuzlarında tuberculum dorsale yüksek ve
(Dursun ve Tıpırdamaz, 1989) crista ventralis keskin
yumru şeklindedir. Su samuru (Yılmaz ve ark, 2000).
ve oldukça
ve sincapta (Atalar ve Yılmaz, 2004) sadece foramen
domuzlarında crista ventralis belirgin değildi. Köpek
transversarium'un bulunduğu, sansarda (Atalar ve
(Barone, 1966; Getty ve ark., 1975; Dursun, 1996;
ark., 2004) ise foramen vertebrale laterale, foramen
Bahadır ve Yıldız., 2010), tilki ve çakalda (Gültekin ve
alare
Uçar, 1980) 3., 4. ve 5. boyun omurlarının proc.
ve
foramen
transversarium’un
olduğu
belirgin
olmasına
spinosus'larının
durumdadır. Barone (1966)’un bildirdiği kedideki
bildirilmektedir. Bu çalışmada ise 3.’den 6. cervical
incisura alaris'in yaban domuzunda foramen alare
omura doğru proc. spinosusların yüksekliğinin
halinde olduğu ve kemiksel bir bölme aracılığı ile
artmakta olduğu saptanmıştır.
axis'inde
gözlenen
foramen
uzunlukta
yaban
bildirilmekte olup yaban domuzununda benzer
ikiye ayrıldığı tespit edildi. Yaban domuzunun
aynı
rağmen
olduğu
Sırtlan (Tecirlioğlu, 1983) ve vizonda (Dursun
transversarium,
ve Tıpırdamaz, 1989) 6. cervical omurun proc.
incelediğimiz Iiteratürlerin (Yılmaz ve ark, 2000;
costarius'ların keskin ventral kenarlarının birbirine
Dinç, 2001; Atalar ve Yılmaz, 2004) hiçbirinde
paralel bir kızak ayağı biçiminde olduğu bildirilmekte
bahsedilmemiştir. Dursun ve Tıpırdamaz (1989)
fakat yaban domuzlarında proc. costarius onlardan
vizonda ve Atalar ve ark. (2004) sansarın axis'inde
farklı olarak cranio-ventrale fazlaca uzamış olduğu
processus muscularis'in bulunduğunu bildirmesine
tespit edildi. Dursun ve Tıpırdamaz (1989) vizonda,
126
Yaban Domuzlarında (Sus scrofa) Columna...
İlgün ve ark.
Tecirlioğlu (1983) sırtlanda (Tecirlioğlu, 1983) for.
olduğu bildirilmiştir. Materyalimizde hayvanlar genç
transversarium ve fovea costalis caudalis'in 6. ve
olduğundan dolayı kaynaşma tam olarak tespit
7.cervical omurda bulunmadığını bildirmişler fakat
edilemedi
yaban domuzlarında bu oluşumlar tespit edilmiştir.
Thoracal
omurlarda
processus
Sonuç olarak yaban domuzlarında columna
mamillaris'lerin
vertebralis iskeletini oluşturan kemikler ayrıntılı
sincapta (Atalar ve Yılmaz, 2004) sadece son iki
olarak incelendi. Çakal, porsuk, sırtlan, sincap, su
omurda bulunmasına karşın yaban domuzlarında
samuru, tilki, vizon gibi vahşi yaşamdaki hayvanlarla
proc. mamillaris ilk 10 thoracal omurda belli
ve kedi, köpek gibi evcil carnivorlarla önemli
belirsizdi ve son iki thoracal omura doğru proc.
articularis
cranialis
ile
birleşerek
benzerlikler göstermesi yanında farklı birçok özellik
proc.
taşıdığı
mamilloarticularis’i oluşturmuştu. Anticlinal omurun
tespit
edilerek
bilgi
birikimine
katkı
sağlanmıştır.
sincapta (Atalar ve Yılmaz, 2004) sondan dördüncü
KAYNAKLAR
omur olmasına rağmen yaban domuzunda, porsuk
(Dinç, 2001) ve su samurunda (Yılmaz ve ark, 2000)
Atalar Ö., Aydın A., Akgöl B., Özdemir D., 2004.
bildirildiği gibi sondan üçüncü thoracal omur olduğu
Sansar (Martes foina) iskelet sistemi üzerinde
gözlendi. Sırtlan (Tecirlioğlu, 1983), çakal (Gültekin
makroanatomik
ve Uçar, 1980) ve köpekte (Barone, 1966; Getty ve
araştırmalar
III.
Skeleton
axiale. Fırat Univ. Sağlık Bilim. Derg., 18, 61-64.
ark., 1975; Dursun, 1996; Bahadır ve Yıldız., 2010)
Atalar O., Yılmaz S., 2004. Anatomy of skeleton
proc. accessorius'ların son 3 sırt omurunda mevcut
axiale of squirrel. Indian Vet. J., 81, 305-311.
olduğu, vizonda (Dursun ve Tıpırdamaz, 1989) ise
proc. accessorius'ların son bel omurunda mevcut
Bahadır A., Yıldız H., 2010. Veteriner Anatomi
olmadığı bildirilmektedir. Yaban domuzunda ise
(hareket sistemi ve iç organlar). 3. Basım,
sonuncu thoracal omurdan ilk dört lumbal omura
Ankara.
kadar tespit edildi. Yaban domuzunda
transversus'ların
cranioventrale
doğru
proc.
Barone
meyilli
R.,
1966.
mammiferes
oluşunun köpek (Barone, 1966; Getty ve ark., 1975;
laboratoire
Dursun, 1996; Bahadır ve Yıldız., 2010), çakal ve tilki
"Anatomie
compare
domestiques".
d'Anatomie,
Ecole
Edité
des
par
Nationale
Vétérinaire, Lyon.
(Gültekin ve Uçar, 1980) için bildirilenlere uygun
Dinç G., 2001. Porsuk (Meles meles) İskelet sistemi
olduğu tespit edildi.
üzerinde
Sacrum'u oluşturan sacral omurların sincap
makroanatomik
araştırmalar
III.
skeleton axiale. Fırat Üniv. Sağlık Bilim. Derg.,
(Atalar ve Yılmaz, 2004), porsuk (Dinç, 2001) ve su
15, 175-178.
samurunda (Yılmaz ve ark., 2000) sadece corpus
Dursun N., 1996. Veteriner Anatomi I. Medisan
'larının kaynaştığı arcus'larının ise ayrı olduğu
Yayınları, Ankara.
bildirilmiştir. Yaban domuzlarında da benzer durum
tespit edildi. Köpek (Barone, 1966; Getty ve ark.,
Dursun N., Tıpırdamaz S., 1989. Vizonun (Mustela
1975; Dursun, 1996; Bahadır ve Yıldız, 2010)
vison)
sacrumunda yaban domuzlarında olduğu gibi proc.
iskelet
kemikleri
üzerinde
makro-
anatomik araştırmalar. S.Ü. Vet. Fak. Derg., 5,
spinosusların küçük ve crista sacralis mediana haline
13-27.
geldiği bildirilmiştir.
Evans HE., Christensen GC., 1979. Miller's anatomy
Caudal omurların sincap (Atalar ve Yılmaz,
of the dog. First Ed. WB Saunders, Philadelphia.
2004), porsuk (Dinç, 2001), su samurunda (Yılmaz ve
Getty R. Sisson, Grossman's. 1975. The anatomy of
ark., 2000) kaynaşarak arcus hemalis şeklinde
domestic animals. Vol. 2, 5th Edition, WB
127
Yaban Domuzlarında (Sus scrofa) Columna...
İlgün ve ark.
Saunders, Philadelphia.
Gültekin M., Uçar Y., 1980. Yerli tilki (Canis vulpes)
ve çakal (Canis sureus) iskelet kemiklerinin yerli
köpeğinkilerine
gösterdikleri
(Canis
familiaris)
makro-anatomik
göre
ayrımlar
üzerinde araştırmalar. Bölüm I: Truncus ve
membra. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg., 27, 201214.
Karan M., 2012. Yaban domuzlarında (Sus scrofa) ön
bacak kemiklerinin makro-anatomik olarak
incelenmesi. F.Ü. Sağ. Bil. Vet. Derg., 26, 17-20.
Karan M. 2012. Yaban domuzlarında (Sus scrofa)
arka
bacak
kemiklerinin
makro-anatomik
olarak incelenmesi. F.Ü. Sağ. Bil. Vet. Derg., 26,
31-34.
Leranoz L., Castien E., 1996. Evolution of wild boar
(Sus scrofa L, 1758) in navarra (N Iberian
peninsula). Miscellania Zool., 19, 133-139.
Nickel R., Schummer A., Seiferle E., 1961. "Lehrbuch
der anatomie. der haustiere". Bd. I. Paul Parey
Berlin und Hamburg, pp.678.
Nomina Anatomica Veterinaria 2005. International
committee on Veterinary Gross Anatomical
th
Numenclature, 5 Ed. Gent,Belgium.
Onipchenko VG., Golikov KA., 1996. Microscale
revegetation of alpine lichen heath after wild
boar digging: Fifteen years of observations on
permanent plots. Oecologia-Montana. 5,35-39.
Sindel M., Özkan O., Uçar Y., 1988. Corrosion cast
tekniği. Akdeniz Üniv. Tıp Fak. Derg., 4, 372375.
Tecirlioğlu S., 1983. Sırtlan ve köpeğin iskelet
kemikleri
üzerinde
makro-anatomik
araştırmalar. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg., 30,
149-166.
Yılmaz S., Dinç G., Toprak B., 2000. Makroanatomical investigations on skeletons of otter
(Lutra lutra). III. Skeleton axiale. Veterinarski
Arhiv., 70, 191-198.
128