ĠÇ ANADOLU’DA - KONYA HAVZASINDA ARAZĠ KULLANIMI SINIFLANDIRMALARININ KARġILAġTIRILMASI VE YÜKSELTĠ / ĠKLĠM KUġAKLARINA GÖRE ORMAN / OTLAK / TARIM ALANLARI ĠLĠġKĠSĠ ÜZERĠNE BĠR DEĞERLENDĠRME Prof. Dr. M. Doğan Kantarcı İst. Üni. Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Abd. (EM) Bahçeköy-İstanbul Ulaşım: E-Mail: [email protected], 0532-416 65 97 Sh. 14-19 İÇ ANADOLU’DA - KONYA HAVZASINDA ARAZİ KULLANIMI SINIFLANDIRMALARININ KARŞILAŞTIRILMASI VE YÜKSELTİ / İKLİM KUŞAKLARINA GÖRE ORMAN / OTLAK / TARIM ALANLARI İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME Prof. Dr. M. Doğan Kantarcı1 ÖZET İç Anadolu Bölgesi; Eskişehir, Afyonkarahisar, Ankara, Yozgat, Sivas, Kayseri, Kırşehir, Nevşehir, Aksaray, Niğde, Karaman ve Konya illeri olmak üzere toplam 18 996 232 ha’lık alanı kapsamaktadır. Konya Havzası 5 426 980 ha’lık alanı kapsamaktadır (Toprak Su 1978). Bu havzada; Konya (eski alanı 4 646 985 ha), Karaman, Niğde, Aksaray ve Ankara illerinin arazisi bulunmaktadır. Toprak Su 1978 verilerine göre Konya Havzasında; Tarım alanları % 43,6, Çayır ve mer’a alanları % 34.5, orman alanları % 11.62 (orman alanı % 8.37+çalılaştırılmış orman % 3.25), kayalıklar % 4.55, kumullar % 0.45, yerleşim alanları % 0.70, su yüzeyleri % 4.9 olarak ayırtedilmiştir. Konya Havzası Corin sınıflandırma sistemine göre de sınıflandırılmıştır (2000). Bu sınıflandırmada Konya Havzasının alanı 5307942.75 ha olarak belirlenmiştir (Fark -% 2.24 uydu görüntüsü/harita vb.). Corin yöntemine göre yapılan sınıflandırmada; havzadaki tarım alanları % 41.21, çayır ve mer’a alanları % 12.63, orman alanları % 33.56 (orman alanı % 3.37, çalılaşmış orman görünümündeki alan % 30,19), kayalık, moloz, kumul ve tuzlanmış arazi toplamı % 3,89, yerleşim ve sanayi alanları % 0.62, maden alanları (çoğunluğu taş ocağı) % 0,16, su yüzeyleri (bataklıklar dahil) % 7,18 olarak belirlenmiştir. Eski ve yeni arazi sınıflandırmaları; tuzlanma vd. bazı olumsuz gelişmelerin yanında, orman ağaçlandırmalarının ve korunan meşe baltalıklarının geliştiğini ve orman alanlarının genişlediğini göstermiştir. İç Anadolu’nun farklı yükselti/iklim kuşaklarında ormanların yetiştirilebilmesi ve rüzgâr perdelerinin tesis edilebilmesi için önemli bir bilgi birikimi sağlanmıştır. Anahtar kelimeler : İç Anadolu, arazi sınıflandırması, yükselti kuşakları, orman alanı, ağaçlandırma. A COMPARISON OF LAND USE CLASSIFICATION FOR CENTRAL ANATOLIA - IN KONYA BASIN AND AN EVALUATION OF RELATIONSHIPS FOR FOREST /PASTURE/ AGRICULTURAL LANDS BY ALTITUDE/ CLIMATIC ZONES ABSTRACT Central Anatolia Region, Eskisehir, Afyon, Ankara, Yozgat, Sivas, Kayseri, Kırşehir, Nevşehir, Aksaray, Nigde, Karaman and Konya provinces include a total area of 18 996 232 hectares. Konya Basin area of 542698 million hectares are covered (Soil and Water Works 1978). In this basin, land of Konya (old area of 4 646 985 ha), Karamanlı, Nigde, Aksaray and Ankara are located. According to Soil-water in 1978 data from Konya Basin, agricultural areas 43.6%, grassing land and pasture areas 34.5%, forest area % 11.62 (forest area % 8:37 + bush integrated forest 3.25%), rocks % 4.55, dunes 0.45%, residential areas % 0.70 and water surface have been distinguished as 4.9%. Konya Basin is classified according to Corin classification system (2000). The classification of the Konya Basin area is determined as 5307942.75 ha (difference - 2.24% of satellite images / maps, etc.). Corin method according to the classification; basins in agricultural areas% 41.21, meadow and pasture fields% 12.63, forests% 33.56 (forest area% 3.37, bush become forest, view the% 30.19), rocks, rubble, sand dunes and salted land total% 3.89, 0.62% of residential and industrial areas, mining areas (the majority of the quarry) 0.16%, surface water (including wetlands) in 7.18%, respectively. Old and new classification of land, some negative developments such as salinisation must put the forest plantations and that expand the development of protected coppice oak showed. Central Anatolia, a different altitude / climatic zone and participate in the training of forest to the windbreak to be a significant knowledge of the facility is provided. Keywords : Central Anatolia, the land classification, elevation zones, the forest area, afforestation. 1 İst. Üni. Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Abd. (EM) Bahçeköy-İstanbul Ulaşım: E-Mail: [email protected], 0532-416 65 97 1. GİRİŞ İç Anadolu Bölgesi yüksek dağlık arazi ile çevrilmiş olduğu için deniz etkisini alamamakta ve karasal iklim tiplerinin etkisi altında bulunmaktadır. Kış mevsimi soğuk ve kurak, yaz mevsimi sıcak ve kurak olan bu karasal iklim bölgesi canlılar için ekolojik bakımdan bir hassas yetişme ortamıdır. Isınmak ve diğer ihtiyaçlar için ormanlar kesilmiş, tahrip edilmiştir. Orman tahribinin yaygınlığı halkın fakirliği ile ve savaşlarla artmıştır. Örnek olarak; Birinci Dünya Harbinde İç Anadolu’dan geçen trenlerin yakıtı için kömür bulunamadığından, meşe ağaçları kesilip kullanılmıştır. Kuraklıktan ötürü nadaslı tarımın yapılabildiği İç Anadolu’da mer’a hayvancılığı (özellikle keçi) ormanların çalılaşmasına ve giderek yok olmasına sebep olmuştur. Böylece geniş orman alanları otlak haline dönüştürülmüştür. Ekolojik bakımda hassas olan bu otlaklarda da usûlsüz ve aşırı hayvan otlatılması bitki örtüsünün yok olmasına ve rüzgâr erozyonu ile kumullaşmalara sebep olmuştur. Öte yandan alçak arazideki tuzlu toprakların sulu tarıma açılması ve aşırı buharlaşmalar bu alanların tuzlanıp, çoraklaşmasına sebep olmuştur. Eski ve yeni arazi sınıflandırmaları İç Anadolu’da tarım alanlarında çoraklaşma vd. bazı olumsuz gelişmelerin yanında, orman ağaçlandırmalarının ve korunan meşe baltalıklarının geliştiğini ve orman alanlarının genişlediğini göstermiştir. İç Anadolu’nun farklı yükselti/iklim kuşaklarında ormanların yetiştirilebilmesi ve rüzgâr perdelerinin tesis edilebilmesi için önemli bir bilgi birikimi sağlanmıştır. 2. YÖNTEM İç Anadolu’da ve özellikle Konya Havzasında ölçme yapan 14 meteoroloji istasyonunun tamamı 875-1070 m arasına yer almaktadır. Bu istasyonların ölçmelerine göre; Konya Havzası çok kurak ve çölleşmeğe aday bir arazi olarak algılanmaktadır. Dağlık arazide meteoroloji istasyonlarının bulunmaması, alçak arazideki bulguların, yüksek araziye uyarlanmasını gerektirmektedir. Ancak eldeki bilgilere göre; sıcaklık değerlerinin her 100 m’de 0.5 Cº azalacağı, yağış miktarlarının da her 100 m’de 50-54 mm artacağı varsayılmaktadır. Bu varsayımların İç Anadolu gibi kurak bir bölgede geçerliliği şüphelidir. Diğer bir yöntem ise bitkilerin yükseltiye bağlı olarak yayılışlarıdır. Bitkilerle ulaşılan sonuçlar sayısal bulgular olmayıp, ancak bir yorumlama/değerlendirme için kullanılabilir. Aşırı tahrip sonunda bitki örtüsünün yok edilmesi de bu yöntemin güvenilirliğini azaltmış veya yok etmiştir. Son 40 yılda yapılan ve giderek yaygınlaşan ağaçlandırma çalışmalarında yetiştirilen orman ağacı türlerinin yetişme ortamına uyum sağlaması ve büyüme değerleri (Boy, çap ve tepe çapı olarak) orman kuşaklarının ayırtedilmesi konusunda önemli bir belgedir. Böylece alçak arazide ve alt yükselti kuşaklarında ormanın alt sınırı hakkında daha güvenilir bir değerlendirme yapılabilmiştir. Ormanın alt sınırı dışında kalan alçak arazide de rüzgâr perdelerinin tesisi edilebilmesi ve kumul önleme çalışmalarının orman ağacı türleri ile yapılabilmiş olması da önemli bilgi kaynağı oluşturmuştur. Bütün bu ağaçlandırma çalışmalarının sonucunda Corin yöntemine göre uydu görüntüleri kullanılarak yapılan arazi sınıflamasındaki bulgular diğer bir değerlendirme olanağını sağlamıştır. Sunulan çalışmanın yöntemi arazideki gözlem ve tespitlerimizin yanında yukarıda belirtilen bulguların değerlendirilmesini kapsamaktadır. Ağaçlandırma alanları ve ağaçlandırmalarda dikilen karaçam, sedir, sarıçam vb. türlerin büyümelerine ait değerlendirmeler ayrı bildiriler halinde sunulmuştur. Bunların tümünü tek bildiride toplamak mümkün olmamıştır. 3. BULGULAR 3.1. ARAZİ SINIFLANDIRMASINA AİT BULGULAR VE BUNLARIN KARŞILAŞTIRILMASI İç Anadolu Bölgesi; Eskişehir, Afyonkarahisar, Ankara, Yozgat, Sivas, Kayseri, Kırşehir, Nevşehir, Aksaray, Niğde, Karaman ve Konya illeri olmak üzere toplam 18 996 232 ha’lık alanı kapsamaktadır. Bu geniş bölgenin % 48.1’i tarım alanı, % 32.5’i mer’a alanı, % 14.1’i orman alanı (% 9 orman + % 5.1’i çalılaştırılmış orman), % 4.2’si kayalıklar, % 0.01’i kumullar, % 0.12’si ırmak yatakları, % 0.07’si sazlık ve bataklıklar, % 0.9’u yerleşme alanları olarak ayırtedilmiştir (Toprak Su 1978’den derlenip, düzenlenerek M.D.Kantarcı 1983-2005). Konya Havzası 5 426 980 ha’lık alanı kapsamaktadır (Toprak Su 1978). Bu havzada; Konya (eski alanı 4 646 985 ha), Karaman, Niğde, Aksaray ve Ankara illerinin arazisi bulunmaktadır. Toprak Su 1978 verilerine göre Konya Havzasında; Tarım alanları % 43,6, Çayır ve mer’a alanları % 34.5, orman alanları % 11.62 (orman alanı % 8.37+çalılaştırılmış orman % 3.25), kayalıklar % 4.55, kumullar % 0.45, yerleşim alanları % 0.70, su yüzeyleri % 4.9 olarak ayırtedilmiştir. Konya Havzası Corin sınıflandırma sistemine göre de sınıflandırılmıştır (2000). Bu sınıflandırmada Konya Havzasının alanı 5307942.75 ha olarak belirlenmiştir (Fark -% 2.24 uydu görüntüsü/harita vb.). Corin yöntemine göre yapılan sınıflandırmada; havzadaki tarım alanları % 41.21, çayır ve mer’a alanları % 12.63, orman alanları % 33.56 (orman alanı % 3.37, çalılaşmış orman görünümündeki alan % 30.19), kayalık, moloz, kumul ve tuzlanmış arazi toplamı % 3.89, yerleşim ve sanayi alanları % 0.62, maden alanları (çoğunluğu taş ocağı) % 0.16, su yüzeyleri (bataklıklar dahil) % 7.18 olarak belirlenmiştir (Tablo 1 ve şekil 1.1. ile 1.2.). İki sınıflandırma arasındaki farklar ve sebepleri şöyle sıralanabilir: (1) Tarım alanlarındaki % 43,6’dan % 41.21’e gerileme (-%2.39) iki ayrı ölçme arasındaki farka denktir. Ayrıca bazı tarım alanlarının yanlış sulama sonucunda tuzlanmış alanlar içinde değerlendirildiğini de göz önüne almak gerekir. (2) Çayır ve mer’a alanlarında % 34,5’ten % 12.63’e (-%21.87) gerileme dikkat çekicidir. (3) Orman alanında % 11.62’den % 33.56’ya artı ( % 22.94) otlak alanlarındaki azalmaya denktir. TABLO 1. KONYA HAVZASI'NDA 1978 (TOPRAK SU) VE 2000 (CORİN Prj) TESPİTLERİNE GÖRE ARAZİ YETENEK SINIFLARI VE ARAZİ KULLANIMI İLİŞKİSİ TOPRAK SU 1978 TESPĠTLERĠNE GÖRE ARAZĠNĠN NĠTELĠĞĠ VE KULLANIMI ARAZİ YETENEK SINIFLARI ARAZİ KULLANIMI I 1.TARIM ALANI 1.1. KURU TARIM (Nadaslı) 1.2. KURU TARIM (Nadassız) 1.3. SULU TARIM 1.4. BAĞ - BAHÇE TOPLAM 2. ÇAYIR VE MER'A 2.1. ÇAYIR 2.2. MER'A TOPLAM 3. ORMAN 3.1. ORMAN 3.2. ÇALILAŞMIŞ ORMAN TOPLAM 4. DİĞER ARAZİ 4.1. KAYALIK-MOLOZ 4.2. KARA KUMULLARI TOPLAM 5. YERLEŞİM 5.1. SINIFLANDIRILMIŞ 5.2. SINIFLANDIRILMAMIŞ TOPLAM II III TOPLAM IV V VI VII CORĠN SINIFLANDIRMASINA GÖRE ARAZĠ NĠTELĠĞĠ VE KULLANIMI GENEL EROZYON EROZYON TOPLAM ORAN TOPLAM TOPLAM VIII ALAN ORAN YOK VAR ALAN ha ha ha I+II+III ha ha ha ha V+VI+VII ha ha % 2 042 383 494594 451876 591478 1537948 336938 7346 114207 45944 167497 6980 1493 8473 ha ha ha % FARK AÇIKLAMA ha 8 473 274 818 40 745 1 498 705,91 7760 11287 69510 7332 60893 137735 156 782 182 954,47 OTLAK 66209 43830 140277 250316 168302 1629 497759 802622 1302010 67702 46002 144372 258076 179589 71139 505091 863515 1439745 1 720 628 170 137,34 ÇIPLAK 126664 68426 44964 240054 2147 6161 7175 8181 21517 7646 634399 528970 644623 1807992 346731 1493 2172 4095 32617 32617 6187 5395 11582 153011 51339 211696 884 2012 585 2291 2896 21561 2876 4177 26587 403033 429620 35655 133568 169223 1469 4303 5772 25738 62242 536601 598843 TARIM KARIŞIK TARIM 2 366 419 43,6 495 590,10 1 691 949,49 2187539,60 41,21 - 178 879,40 TOPLAM 193 243,58 1 877 410 34,50 317 039,20 353 091,81 670 131,01 12,63 -1 207 278,99 TOPLAM 454 077 8,37 158 090,50 20 978,30 179 068,80 3,37 -275 008,20 ORMAN 176 276 3,25 1 110 980,60 491 392,10 1 602 372,70 30,19 1 426 096,70 ÇALILAŞMIŞ ORMAN 630 353 11,62 1 269 071,10 512 370,40 1 781 441,50 33,56 1 151 088,50 TOPLAM 247032 247 032 4,55 2455 2 455 0,45 249487 249 487 4,60 39 894,64 39 894,64 0,75 20 7137,36 164,30 20 6450,66 20 6614,96 3,89 20 6614,96 TUZLU ALAN 4,64 14 781,46 14 781,46 37 733 37 733 14 826,70 3 277,19 18 103,89 YERLEŞİM SANAYİ 37 733 37 733 0,70 14 826,7 18 058,65 32 885,35 0,62 - 4 847,65 TOPLAM MADEN 5 686,10 2 654,89 8 340,99 0,16 265578 265 578 4,90 206 264,74 206 264,74 SU YÜZEYİ 174 829,97 174 829,97 BATAKLIK 381 094,71 381 094,71 7,18 11 5516,71 TOPLAM ALANLARI 6. SU YÜZEYLERİ SU YÜZEYİ+BATAKLIK TOPLAM HAVZA TOPLAMI ORAN (%) 265578 265 578 4,90 702101 576441 793298 2071840 552058 78485 720344 1451455 2250284 552798 5 426 980 100,0 2 102 377,50 3 205 565,25 5 307 942,75 -119 037,25 HAVZA TOPLAMI 12,9 10,6 14,6 38,1 10,2 1,4 13,3 26,7 41,5 10,2 100,0 39,61 60,39 100,00 100,0 -2,24 ORAN (%) M.DOĞAN KANTARCI ŞEKİL 1.1. KONYA HAVZASINDA 1978 (TOPRAK SU) VE 2000 (CORİN Prj.) TESPİTLERİNE GÖRE ARAZİ KULLANIMI VE NİTELİĞİNİN KARŞILAŞTIRILMASI KONYA HAVZASINDA 1978 (TOPRAK SU) VE 2000 (CORİN) TESPİTLERİNE GÖRE ARAZİ KULLANIMI VE NİTELİĞİ (ha) 2000000 670 131 1 877 410 2500000 2 187 540 2 366 419 1500000 0 TARIM ARAZİ KULLANIMI VE NİTELİĞİ OTLAK 381 095 265 578 39 895 206 615 247 032 2000 2000 ORMAN ÇALILAŞMIŞ KAYALIK KUMUL TUZLU ALAN 2000 1978 2000 2000 2 455 2000 1978 2000 1978 2000 1978 ALAN ha 500000 1978 176 276 1 6 02 373 1978 179 069 454 077 1000000 SU YÜZEYİ-BATAKLIK M. DOĞAN KANTARCI ŞEKİL 1.2. KONYA HAVZASINDA 1978 (TOPRAK SU) VE 2000 (CORİN Prj.) TESPİTLERİNE GÖRE ARAZİ NİTELİĞİ VE KULLANIMI ORANLARININ KARŞILAŞTIRILMASI 50.00 45.00 KONYA HAVZASINDA 1978 (TOPRAK SU) VE 2000 (CORİN Prj.) TESPİTLERİNE GÖRE ARAZİ NİTELİĞİ VE KULLANIMI ORANLARININ KARŞILAŞTIRILMASI 43.60 41.21 40.00 34.50 35.00 30.19 30.00 25.00 20.00 7.18 OTLAK ORMAN ÇALILAŞMIŞ KAYALIK KUMUL TUZLU ALAN 4.90 2000 0.05 2000 0.75 1978 2000 0.00 3.25 1978 2000 1978 3.37 3.89 1978 4.55 5.00 TARIM ARAZİ NİTELİĞİ VE KULLANIMI 2000 8.37 1978 2000 1978 2000 10.00 12.63 1978 ORAN % 15.00 SU YÜZEYİ-BATAKLIK M. DOĞAN KANTARCI 3.2. ORMAN KUŞAKLARININ SINIFLANDIRILMASI Ağaç ve çalı türlerinin yayılışları ve ağaçlandırmalarda karaçam, sedir, sarıçam ağaçlarının gelişmeleri göz önüne alınarak orman kuşakları ayırtedilmiştir. Bu kuşaklar yükselti/iklim kuşakları olarak ta değerlendirilebilirler. İklim değerleri hakkında sayısal veriler elde edildiğinde bu yükselti/iklim kuşaklarının sınırları düzeltilebilir (Harita 1). Ayrıca bu sınırlar arazinin bakısına ve eğimine göre değişebilmektedir. Eldeki gözlem ve verilere göre; orman sınırı 1100 m olarak belirmektedir. Bu orman kuşakta; <900 m’den alçak arazi tuzlu ve tuzlanabilir durumdadır. Kuşağın tümünde uygun yerlerde tarım yapılmaktadır. Tarıma uygun olmayan arazi otlak olarak kullanılmaktadır. Çoraklaşma ve kumullaşmayı önlemek için rüzgâr perdelerinin tesisi gerekmektedir. Orman kuşağına geçiş 1100-1200 m yükselti kuşağı olup, buradaki ağaçlandırmalar başarılıdır. Bu kuşak doğal olarak park görünümlü orman kuşağı niteliğindedir. Orman kuşağı; alt orman kuşağı 1200-1400 m, orta orman kuşağı 1400-1700 m ve üst orman kuşağı 1700-2000 m arasında bulunmaktadır. Orman üstü otlak kuşağına geçiş kuşağı 2000-2200 m ve otlak (kır) kuşağı > 2200m olarak sınırlandırılabilmektedir (Harita 1.). HARİTA 1. KONYA HAVZASI’NDA RÜZGÂR PERDELERİ TESİS EDİLEBİLECEK ALANLAR (KURU TARIM ALANLARI, OTLAKLAR) İLE ORMAN YETİŞTİRİLEBİLECEK ALANLAR MANGAL DAĞI KARACA DAĞ TUZLANABĠLĠR VE TUZLU ALANLAR (RÜZGÂR PERDELERĠ) ÇÖLLEġEBĠLĠR TARIM VE OTLAK ALANLARI (RÜZGÂR PERDELERĠ) KURUMADI * KULU *ġEREFLĠ KOÇHĠSAR KARASINIR DAĞI ORMAN ALANINA GEÇĠġ KUġAĞI 1100 – 1200 m TUZ GÖLÜ KURUYAN BÖLÜM ALT ORMAN KUġAĞI 1200 – 1400 m * ÜRGÜP * NEVġEHĠR * SÜLÜKLÜ *CĠHANBEYLĠ GEZ ACITUZ GÖLÜ GÖLÜ TAVġAN DAĞI ORTA ORMAN KUġAĞI 1400 – 1700 m MAMASIN BARAJI * AKSARAY * SARAYÖNÜ * KADINHANI KOCAÇAL DAĞI ÜST ORMAN KUġAĞI 1700 – 2000 m 1931 m BOZDAĞ ALADAĞ 2303 m HASAN DAĞI 3253 m NĠĞDE ERENLER Dğ. 2319 m * KONYA LORAS Dğ * ALADAĞ 3734 m * BOR BOZDAĞ ORMAN- OTLAK (KIR) KUġAĞINA GEÇĠġKUġAĞI 2000 – 2200 m ORMAN ÜSTÜ KIR KUġAĞI 2200-2500 m POZANTI DAĞI 2689 m * KARAPINAR ÜST KIR KUġAĞI > 2500 m MEKE DAĞI * HOTAMIġ AÇIKLAMA : * EREĞLĠ * ÇUMRA AYDOS DAĞI ALACA DAĞ 2203 m 3488 m * AYRANCI KARADAĞ KIRKPINAR DĞ. 3240 m K * BOZKIR HAYDAR DAĞI * KARAMAN EġENLER DAĞI Eġ YÜKSELTĠ EĞRĠLĠ HARĠTA S. EKERCĠN 2007’DEN ALINMIġTIR. 1. ALÇAK ARAZĠ, KURAK JEOLOJĠK DÖNEM (MĠOSEN) GÖLÜ TUZLU TORTULLARINDA BĠRĠKEN VE YÜZEYE ULAġIP,BUHARLAġAN SU ĠLE TUZLANMAKTADIR. 2. ALÇAK ARAZĠDE, KURU TARIM VE OTLAK ALANLARINDA KURUTUCU VE TAġIYICI RÜZGÂRLAR ETKĠLĠDĠR. 3. BU ALANLARDAKĠ ÇORAKLAġMA VE EROZYON RÜZGÂR PERDELERĠ ĠLE ÖNLENEBĠLĠR. 4. YAMAÇ ARAZĠDEKĠ TAHRĠP EDĠLMĠġ ORMAN ALANLARINDA BAġARILI AĞAÇLANDIRMALAR YAPILMIġ OLUP, ORMANLAR YETĠġTĠRĠLMĠġTĠR. 5. ORMAN AĞAÇLANDIRMALARI VE RÜZGÂR PERDELERĠ ĠÇĠN AĞAÇ TÜRÜ SEÇĠMĠ VE AĞAÇLANDIRMA YÖNTEMLERĠ KONUSUNDA YETERLĠ BĠLGĠ BĠRĠKĠMĠ OLUġMUġTUR. M. DOĞAN KANTARCI 4. TARTIŞMA VE SONUÇ Arazi kullanımı konusunda yapılan önceki sınıflandırma o dönemde uydu görüntüleri olmadığı ve yer ölçmelerine dayandırıldığı için tespitlerde bazı yetersizliklerin olması doğaldır. Aradan geçen yarım yüzyıla yakın zaman süresinde, çalılaşmış ormanların korunması ve baltalık ormanlarına dönüştürülmesi, ağaçlandırmalar arazinin görünümünü değiştirmiştir. Uydu görüntülerinin kullanılabilmesi arazi kullanımına ait tespitlerin daha iyi yapılmasını sağlamıştır. Bu iki arazi sınıflandırması ile arazinin yükselti kuşakları, orman toplumları ve ağaçlandırmalar da göz önüne alınarak değerlendirildiğinde; (1) Önemli miktarda orman alanının aşırı otlatma ve tahripler sonucunda çalılaştırıldığı, çalılaşan türlerin seyreldiği ve bu sebeple de Toprak Su 1978 arazi sınıflandırmasında çalılaştırılmış orman alanlarının mer’a olarak değerlendirilip, kaydedildiği, (2) Zamanla hayvancılıktaki gerilemeye bağlı olarak sürgün veren meşe vd. orman ağacı ve çalısı türlerinin sürgünlerin geliştiği ve alanı çalılaşmış orman (uydu) görüntüsüne dönüştürdüğü, (3) Çalılaşmış orman alanlarında baltalık canlandırma kesimleri ile orman ağacı ve çalılarının kök ve kütük sürgünleri vermesinin, araziyi kapatmasının, boylanmasının sağlandığı, (4) Ağaçlandırılan alanlardaki kapalılığın yavaş oluşmasından ötürü (kurak yetişme ortamı etkisi) bu alanların uydu görüntülerinde çalılaşmış orman olarak değerlendirildiği, (5) Böylece mer’a alanının daraltıldığı, orman alanının genişletildiği anlaşılmaktadır. (6) Orman alanlarının artmasının önemli bir sebebi de; yükselti/iklim kuşaklarına göre ormanın yetişmesine uygun iklim özelliklerinin etkisindeki alanların ağaçlandırılması veya yukarıda belirtildiği gibi, üst yükselti/iklim kuşaklarında korunan çalılaştırılmış baltalıkların yeniden canlanması, canlandırılmasıdır. (7) Orman kuşağında farklı yükseltilerde yapılmış olan ağaçlandırmalardaki ölçmelerimizde elde ettiğimiz bulgular Konya Havzasında mer’a olarak ayırtedilmiş olan arazinin önemli bölümünün tahrip edilmiş orman alanı olduğunu, ağaçlandırılabileceğini ve rüzgâr erozyonu ile çölleşme sürecinin önlenebileceğini işaret etmektedir. KAYNAKLAR Devlet Meteoroloji İşleri Gnl.Md.’lüğü 1974, Ortalama ve Ekstrem Kıymetler Meteoroloji Bülteni. Başbakanlık Basımevi-Ankara Devlet Meteoroloji İşleri Gnl.Md.’lüğü 2008, Ortalama ve Ekstrem Kıymetler Meteoroloji Ölçmeleri (Kitap halinde yayınlanmamıştır). Eryiğit,H.-Özturan,N. 2003, Özbekistan Seyahat Raporu (Basılmamıştır, 5 sh.). Kantarcı, M.D., (2005): Türkiye’nin Yetişme Ortamı Bölgesel Sınıflandırması ve Bu Birimlerdeki Orman Varlığı İle Devamlılığının Önemi (Türkiye Ormancılığının Ekolojik Esasları Üzerine İncelemeler. İ.Ü. Yayın Nu: 4558, Orman Fakültesi Yayın Nu: 484, (XXVI+321), İstanbul Üniversitesi Basım ve Yayınevi Müdürlüğü, ISBN: 975-404-752 -9, İstanbul. Kurt,E. 2007,Konya Ereğlisi hakkında rapor (Basılmamıştır, 4 sh.). Kurt,E. 2009, Haloxylon persicum ve H.aphyllum hakkında rapor (Basılmamıştır, 1+2 sh). Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı 2002, Corine Projesi-İç Anadolu Toprakları ve Arazi Kullanımı Haritası. Toprak Su Gnl. Md.’lüğü 1978, Konya Kapalı Havzası Toprakları. Toprak Su Gnl.Md.lüğü yay. Nu 288. Toprak Etüdleri ve Haritalama Dairesi Fen Heyeti Md.lüğü Raporlar Serisi 72 (Havza nu.16)-Ankara