HALVANT
1929) rivayetlerinin tahriclerini yaparak
tekrar yayı miarnıştır (Riyad 1407/1987).
s. Taba]fatü aş]J.dbi AJ:ımed. Dar ü'l-kütübi 'z-Zahiriyye'de bir mecm ua içinde
(nr. 106. vr. 28-52) bir bölümü yer alan
eser, sonraki biyografı yazarlarının ilk dönem Hanbeli alimleri hakkında temel kay-
ı
L
ı
Kaynaklarda Hallal'in el- 'İlm (İbn Teymiyye'ye göre İmam Ahm ed'in fıkıh usulüne dair görüş lerini toplayan en geniş
eserdir, bk. el-İman, s. 342). el-'İlel (üç
cilt olduğu rivayet edi lmektedir). Tetsirü'l-garib, el-Edeb, A]]la]fu AJ:ımed b.
ljanbel adlı eserlerinin de bu l unduğu
zikredilmektedir.
Bİ BLİYOGRAFYA :
Hallal. es-Sünne (nşr. At ı yye ez-Zehrilnl). Riyad 1410/1989, na şirin mukaddimesi, s. 31-61 ;
a.mlf., Kitabü'l-Vu~üf(nşr. Abd ullah b. Ahmed
ez-Zeyd). Riyad 1410/1989, naşirin mukaddimesi, I, 74-181; a . mıf .. A/:ıkamü ehli'l-milel
mine'l-C§.mi' li mesa'ili'l-imam Af:ımed b. lfanbel ( n şr. Seyyid Kisrevi Hasan). Beyrut 1414/
1994, s. 14-16, 23-24; Hatib. Taril]u Bagdad,
V, 112-113; Şirazi. Taba~atü'l-fu~aha', s. 145;
İbn Ebu Ya'la, Taba~atü'l-lfanabile, ıı, 12; İb
nu'I-Cevzi. Mena~ıbü'l-imam A/:ı med b. !janbel, Kahire 1349/1931 ~ Beyrut 1977, s. 512;
İbn Teymiyye, Der'ü te'aruzi'l-'a~l ve'n-na~l
( n şr. M. Reşad Salim). [Riyad J. ts. (Darü'l-KünOzi'l-edebiyye). I, 221; ll, 23-25, 29-32, 66-71;
VI, 260; vııı, 390-398; a.mıf., Mecmu'u fetava,
XXXIV, 111 -11 2; a.mlf.. el-lman, Beyrut 1993,
s. 342, 384-388; Zehebi, A'lamü 'n-nübela',
XIV, 297 -298; a.mıf. , el-'Ulüv fi'l-'aliyy i 'l-gaffar; Medine 1388/1968, s. 171 , 178; İbn Kayyim
eı-Cevziyye , i'lamü 'l-muva~~ı'in, I, 28; Safedi,
el-Vafi, Xlll, 99; İ bn Kesir, el-Bidaye, Xl, 148;
İbn Müflih eı- Makdisi, el-Ma~şadü'l-erşed (nşr.
Abdu rrahman b. Süleyman ei-Useymi n) , Riyad
1410/1990, I, 166-167; Uleymi. el-Menhecü'laf:ımed (nşr. M. Muhyiddin Abdülhamid). Beyrut 1403/1983, ll, 8-10; Keşfü';:-;:unun, I, 576;
İbnü'l-İmad. Şe?erat, ll, 261; Brockelmann,
GAL Suppl., ı, 311; Hediyyetü 'l-'arifin, ı , 57;
Zirikli. el-A' lam, ı, 196; Kehhale. Mu'cemü'lmü'ellif[n, I, 166; M. Ebu Zehre, ibn fjanbel,
Kahire 1981, s. 192-196; Sezgin, GAS (M), 1/3,
s. 233 -235; C. Awad. A~demü'l-mal]tütati'l
'Arabiyye fi mektebati'l-'alem, Bağdad 1982,
s. 166-167; Siılihiyye, el-Mu'cemü 'ş-şamil, ll,
292-293; Ziauddin Ahmad, "Abü Bakr al-Kha1lal-The Compiler of the Teachings of Imam
Ahmad b. Hanbal", IS, IX (I 970), s. 245-254;
H. Laoust, "al-Khallal", Ef2 (İng.), IV, 989-990.
Iii
ŞüKRÜ ÖZEN
(bk. EBÜ SELEME el-HALLAL).
HALLÜ MÜŞKİLATi'I-iŞARAT
--,
.J
--,
(~ ı;ı..:.~ ı ~~ J> )
nağı olmuştur.
Ebu Bekir el-Hallal'in rivayet ettiği Ahmed b. Hanbel'in er-Red 'ale'z-zenadı
]fa ve'l-Cehmiyye adlı eseri Abdülazlz
İzzeddin es-Seyrevan tarafından neşre
dilmiştir (Dımaşk 1408/1988). İbn Teymiyye. İmam Ahmed'in er-Red 'ale'z-zenadı]fa ve'l-Cehmiyye tim a şeket tihi min
müteşabihi'l-Ku r'an ve te'evvelethü
'ala gayri ehlih adlı eserini Hallal'in esSünne'de zikrettiğini belirtir (Der'ü te'aruzi'l-'akl ue'n-nakl, 1, 221).
HAUAL, Ebu S elerne
Nasirüddin-i Tusi'nin
(ö. 672/1274)
İbn Sina'nın
el-İşfirfit ve 't -tenbihfit adlı
eserine yazdığı
L
ı
şer h
(bk. el-iŞARAT ve't-TENBIHAT;
TÜSi, Nasirüddin).
HALVANİ
(..ji,WI)
.J
--,
Ebu Muhammed Şemsüleimme
Abdülazlz b. Ahmed el-Halvanl
(ö. 452/1060 [?])
L
Hanefi fakihi.
.J
Buharalıdı r. Babası helva yapıp sattığ ı
için Halvanl (HalvaD nisbesiyle anılır. Ebu
Abdullah Guncar el-Buhar!, Ebu Sehl Ahmed b. Muhammed el-Enmatl ve Ebu
Ali Hüseyin b. H ı dır en-Nesefı gibi alimlerden ders okudu. Aralarında Şemsüle
imme es-Serahsl, Ebü'l-Usr el-Pezdevl,
Ebü'l-Yüsr el-Pezdevl, Ebu Bekir Muhammed b. Ali ez-Zerencerl ve oğlu Bekir b.
M uhammed ez-Zerencerl, Muhammed
b. Hasan en-Nesefı, Abdülazlz b. Muhammed en - N ahşebl'nin bulunduğu birçok
talebe yetiştirdi. Özellikle fıkıh alanında
der in bilgi sahibi olan Halvanl, kendi zamanında Buhara yöresinde Hanefi alimlerinin en önde geleniydi. Kemalpaşaza
de onu "meselede müctehid" alimlerden
sayar.
Halvanl'nin vefat yeri ve tarihi konu sunda farklı rivayetler mevcuttur. Talebesi Abdülazlz b. Muhammed en- N ahşe
bi, Şaba n 4SZ 'de (Eylül 1060) Keş'te vefat etti ğ ini söylerken Sem'anl ayn ı yerde
448 (1056) veya 449 (1057) yılında öldüğünü ve Buhara'ya götürü1erek Kelabaz
mahallesinde defnedildi ğin i , Zehebl ise
Şaban 4S6' da (Ağustos 1064) Buhara'da
öldüğünü kaydetmektedir.
Eserleri. 1. el-Mebsut. Fıkha dair olan
eserin Süleymaniye Kütüphanesi'nde bir
nüshası mevcuttur (Ayasofya, nr. 1381 ).
Sekiz cüzden meydana gelen eserin başından iki yaprak eksik olup ZZ4. yaprağa kadar bir müstensih, 764. yaprağa
kadar olan bölümü bir başka müstensih
tarafından istinsah edilmiş ve burada elMebsCıfun son cüzünün tamamlandığı
belirtilmişti r. Ancak kitaba daha sonra
kimin tarafından yazıldığı bilinm eyen bir
cüz daha eklenmiştir. z. Meclis min mecalisi Şemsi'l-e'imme el-ljalvani ii şı
tati eşrati's -sa'a ve ma]famati'l -]fıya
me. İki nüshası tesbit edilen eserin Süleymaniye Kütüphanesi'ndeki yazınada
(Esad Efend i, nr. 1446/3, vr. 43 8 -73b) bu
şekilde kaydedilen adı Bibliot heque Nationale'deki nüshada (nr. Arabe 2800, vr.
442b-465b) Şıtatü eşrati's -s a'a ve ma Mmati'l -]fıyame olarak geçer. Kitabın
başında verilen bilgiden anlaşıldığına göre Halvanl'nin imla ettirdiği bu eser. talebesi Ser ahsl ta rafından d ü zenlenmiştir.
Bundan dolayı Kat ib Çelebi (Keşfü'?·?U ·
nan, ıı. 1079), Brockelmann (GAL Suppl.,
ı. 638) ve Muhammed Hamlduilah (İA, X,
503-504) eseri Serahs\"ye nisbet etmiş
lerdir. Nitekim sadece Paris nüshasını gören Zeki Sarıtoprak da kitabı Serahsl'ye
nisbet ederek Şıtatü eşrati's - sa'a adıyla
yayımiarnıştır (Kahire 1414/1993).
Katib Çelebi. Halvanl'nin Fetava adlı
bir eseri bulunduğunu kaydetmekte (Keş
fü'?·?unan, II, 1224) ve Süleymaniye Kütüphanesi'ndeki (Serez. nr. 1166) Münta]]abü '1-tetava adlı eser ona nisbet edilmekteyse de Şemsü1e i mme es-Serahsl
(ö. 483/1090). Kadihan (ö . 592/1196) ve
Burhaneddin el-Merginanl (ö. 593/1197)
gibi daha sonra yaşamış alimlerden nakillerde bulunulması eserin Halvanl'ye nisbetini i mkansız kılmaktadır. Katib Çelebi
Halvanl'nin ayrıca şu eserlerini de zikreder: ŞerJ:ıu Edebi'l-]façli li-Ebi Yusuf,
Şeri:ıu '1-Cami'i'l-kebir, ŞerJ:ıu '1-ljiyel
li'l - ljaşşô.t, ŞerJ:ıu 's-Siyeri'l-kebir, eş
Şür(ıt, el-Feva'id, Kitabü'l-Kesb, Kitô.bü 'n-Nata]fat, el- Va]fı ' at (Keşfü '?·?U·
nan, ı. 46, 568. 695; II, 1014, 1046, 1298,
1452, 1467, 1999).
BİBLİYOGRAFYA :
Halvan!. Meclis min mecalisi Şemsi'l-e'imme
(nşr. Zeki Sarıtoprak . Serahsi. Şıfatü
eşrati's-sa'a ad ı y l a). Kahire 1414/1993, naşirin
önsözü; İbn Maküla. el-ikmal, lll, 111, 303; Sem'ani. el-Ensab, IV, 193, 194; Zehebl, A' lamü 'nnübela', XVlll, 177-178; Ku reşi, el-Cevahirü'l·
muçtıyy e, ll, 429-430; İbn Kutlub oğ a, Tacü'tteracim, s. 35; Kemalp aşazade. Beyanü Taba~ati'l-müctehidin, Ankara Cebeci Halk Ktp., nr.
678, vr. 62'; Taşköprizade, Mevzüatü'l-ulCım,
I, 734; Temlmi. et-Taba~atü's-seniyye, s. 345346; Keşfü';:-zunün, 1, 46, 568, 695; ll, 1014,
1046,1079,1224,1298,1452,1467, 1999;Leknevi, el-Feva'idü '1-behiyye, s. 95-96; Brockelman, GAL Suppl., ı, 638; Hediyyetü'l-'ari{in, ı,
577 ; Zirikli. el-A'lam, IV, 14; Kehhale, Mu'cemü '1-mü'elli{in, V, 243; Ahmet Özel. Hanefi Fı
kı h Alim/eri, Ankara 1990, s. 39; M. Hamidullah, "Serahsf", iA, X, 503-504.
el-f:lalvani
!il
KAMİL ŞAHİN
383
© Copyright 2024 Paperzz
