REHBERLİK SERVİSİ BÜLTENİ EKİM 2014 Tuvalet Eğitimi ve Yaşanan Problemler Yoğun geçen bir oryantasyon döneminden sonra birçoğumuz her çocuğun birbirinden ne kadar farklı olduğunu daha da net görmüş olduk. Bu farklılık sadece okula uyum sürecinde, çocukların anne babalarından nasıl ayrıldıkları, ne tepki verdikleri ile sınırlı değildir. Aynı zamanda gelişimi ilgilendiren bütün konularda karşımıza çıkacaktır. Bir çok ebeveyn “Çocuğum kaç gün sonra okula alışacak?” ya da “Tam olarak yeme problemi ne zaman geçer?” şeklinde zamanlamalar isteseler de, bunun gözüktüğü kadar mümkün olmadığını belirtmek isterim. Bu bağlamda tuvalet alışkanlıkları ve edinilen becerilerin zamanı da yine hem yaş gruplarına göre hem de çevresel faktörlere göre değişkenlik gösterebilir. Gece bağırsak denetimi Gün boyu bağırsak denetimi Gün boyu idrar kesesi denetimi Gece idrar kesesi denetimi 2-3 yaş Tuvalet eğitimine 2-3 yaşlarında başlanmasının sebebi çocukların gerekli bedensel (kas) olgunluğuna ve zihinsel olgunluğa erişebilmeleri bunu sonucunda da kendilerini hazır hissedebilmeleridir. Bu olgunluğa eriştiklerinde sırasıyla; geceleri bağırsak denetimi, gün boyu bağırsak denetimi, gün boyu idrar kesesi denetimi ve son olarak geceleri idrarını tutabilme şeklinde gelişim gösterirler. Dolayısı ile uykuda idrar tutabilme beceresi en son gelişen ve en zor olanıdır. Tuvalet eğitimi sürecinde eleştiri ve cezalandırmadan uzak durmak çok önemlidir(Yavuzer, 2010). Eleştiri ve ceza, özgüveni zedeler, utanmaya sebebiyet verir ve çocuğun kendisini değersiz görmesine sebep olur. “Sen bebek misin hala altına yapıyorsun?” ya da “Yine mi kaçırdın?” şeklinde yaklaşımlar yerine sakinliği koruyarak “Böyle kazalar zaman zaman olabilir gel temizliğine yardım edeyim” demek daha doğrudur. Her anne baba bu süreçte endişe duyar ancak önemli olan bu endişeyi çocuğa yansıtmamaktır. Oturağa ya da tuvalete düzenli bir şekilde götürmek, bunu bir rutin haline getirmek, altına kaçırdığında bakımı yapan kişiye haber vermesini sağlamak, oturakta ya da tuvalette çok uzun dakikalar harcamamak, ancak gidiş sıklığını arttırmak, bez kullanımını azaltmak (misafirlik ve dışarıda yapılan diğer aktiviteler sırasında hariç olmak üzere) çocukların sağlıklı ve hızlı bir şekilde tuvalet eğitimine sahip olmalarını sağlamaktadır. 4-6 yaş Genellikle tüm çocuklar 4 yaşından sonra idrarlarını gece ve gündüz kontrol edebilecek düzeye gelmişler demektir. Eğer tuvalet eğitimi olan bir çocuk, birden bire alt ıslatmalara başlıyor ise burada regresyon diye adlandırdığımız gelişim basamaklarında bir geriye dönüş yaşadığını söyleyebiliriz. Regresyonun sebebi; yeni bir kardeşin doğumu, ev değişikliği, okula başlama, bakıcı değiştirme, okul değiştirme, anne veya babadan uzak kalma ya da anne babaların yeterli zamanı çocuklarına ayıramaması olabilir. Bu durum geçici olacağından; konu hakkında konuşulmadan, normal bir yüz ifadesi ve ses tonu ile çocuğun temizliği yapılmalı, bazen böyle şeylerin başımıza gelebileceği çocuğa uygun bir dille anlatılmalıdır. Soruna sebep olan etkenleri ortadan kaldırmak için, anne babaların çocukları ile daha kaliteli zaman harcaması bir çözüm olabilir. Durum diğer değişikliklerden kaynaklanıyor ise; zamanla çocuğun duruma alışması ile kendiliğinden ortadan kalkacaktır. Önemli olan, eğer çocuğun bu durumu ilgi çekmek için yaptığı ortaya çıkarsa, temizliğini kendisi yapması için onu yönlendirmeniz ve mümkün olduğunca ona temas etmeden üzerini değiştirmesini sağlamanız olacaktır. Bu şekilde ona bir ödül vermemiş olursunuz ve davranışı pekişmez. Ne zaman bir uzmana danışmalıyız? Yukarıda belirtilen durumlar haricinde takvim yaşı en az 5 olan bir çocuğun en az 3 ay süreyle haftada 2 kez ortaya çıkan idrar kaçırma durumu var ise bir uzmandan yardım almanızda fayda var demektir*. Böyle bir durumda da fiziksel ya da psikolojik tedavi sürecine gidilmesi ilerleyen yıllar son derece faydalı ve gereklidir. Tuvalete gidememe, klozetten korkma: Tuvalete giden çocuğunuz aniden tuvaletten korkar ve oturamaz hale gelmişse bunun sebebi yakın zamanda yaşadığı kabızlık problemi, izlediği çizgi filmde klozetin büyük bir hayvan gibi gösterilmesi, tuvaletle ilgili gördüğü bir rüya ya da yaşadığı bir olumsuz durumdur. Çocuk, çözüm olarak belli bir süre tuvaletini tutar, altına yapar veya yere yayılan başka malzemelerin üzerine yapmayı tercih eder ki böylece kendini mümkün olduğunca tuvaletten uzak tutsun. Böyle bir durumda öncelikli olan bu davranışa sebep olan durumu iyi tespit etmek, mümkünse ortadan kaldırmak alınacak ilk önlemdir. Daha sonrasında da konu ile ilgili yaşadığınız sıkıntı hakkında çocuğunuzun yanında konuşmamaya özen göstermelisiniz. Diğer bir yandan çocuğunuzdan tuvaletle ilgili herhangi bir soru gelirse mutlaka anında kısa ve doğru bilgiler vermeniz faydalı olacaktır. Klozetin bir canavara dönüşmeyeceğini de mantıklı ve sakince anlatarak sizinle bu konuda çekinmeden konuşabilmesine olanak tanıyın. Son olarak da çocuğunuzla beraber tuvalette saatler harcamayın, sık sık azar azar kalmanın en ideal olduğunu göz ardı etmeyin. Güzel bir ay olmasını dilerim. Uzm. Psk. Seren Cananoğlu Neslin Değişen Sesi Anaokulu Rehberlik Birimi *Kaynak :(DSM-4, 1994, s.64)
© Copyright 2024 Paperzz
