5422 SAYILI KURUMLAR VERG S
KANUNUNDA DE
KL K YAPILMASINA L K N KANUN
Kanun No : 2362
Kabul Tarihi : 24.12.1980
(27 Aralık 1980 gün ve 17203 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmı tır.)
GEREKÇESi
KANUN TASARISI
VE KOMiSYON
RAPORLARI
Milli Güvenlik Konseyi S. Sayısı : 78 (1/68)
M LL GÜVENL K KONSEY
5422 SAYILI KURUMLAR VERG S KANUNUNDA DE
YAPILMASINA L K N KANUN TASARISI
T. C.
Kanunlar ve Kararlar
Tetkik Dairesi Ba kanlı ı
Sayı: 101-642/07380
KL K
25 Kasım 198
°
M LL GÜVENL K KONSEY BA KANLI INA
Maliye Bakanh ınca hazırlanan ve Milli Güvenlik Konseyi Ba kanlı ına arzı Bakanlar Kurulunca 21 Kasım 1980 tarihinde kararla tırılan "5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununda Dei iklik Yapılmasına li kin Kanun Tasarısı" ile gerekçesi ekli olarak gönderilmi tir.
Gere ini emirlerine arz ederim.
Bülend Ulusu
Ba bakan
GENEL GEREKÇE
Türk vergi sistemi genel olarak vergide adalet, genellik, e itlik, verimlilik ve ekonomik
düzenlemelerle paralellik prensipleri dikkate alınarak yeniden gözden geçirilmi ve Kurumlar
Vergisi Kanununda yapılması gerekli görülen düzenlemeler de bu anailkeler ı ı ı altında yapılmı bulunmaktadır.
Bugün memleketimizin kar ı kar ıya bulundu u en önemli meselelerden biri de ekonomimizin içine dü tü ü a ır bunalımdır. Bu ekonomik darbo azın neticesi olarak, kalkınma hamlemiz
büyük ölçüde sekteye u ramakta, üretim azalmakta, yatırımlar durmakta ve bütün bunlar enflasyonu körüklemekte, i sizli i önemli ölçüde artırmak suretiyle sosyal huzursuzlukların kaynaını te kil etmektedir.
çer.
Bu meselenin köklü çözümü yatırımları hızlandırarak, üretimi ve istihdamı artırmaktan ge-
1950 yılında yürürlü e konulmu Kurumlar Vergisi Kanunu ile ilgili tasan, söz konusu kanundaki bo lukların giderilmesi ve kapsam dı ı kalan alanların vergilendirilmesi, ileri vergi sistemlerinde yer alan Kurumlar Vergisi mevzuatındaki geli melerin nazara alınması, uygulamada
ortaya çıkmı aksaklıkların giderilmesi veya ıslahı ve özellikle önemli ekonomik te vik tedbirlerine bünyesinde yer verilerek kurumla manın te vikinin sa lanması suretiyle yeni ve günün gereklerine uygun bir yapı getirilmek üzere hazırlanmı tır.
Kurumlar Vergisi Kanununda ekonomik ve sosyal zaruretlerin gerektirdi i, yatırımları özendirici, geri kalmı yörelere kaydırılmasını te vik edici hükümlere geni ölçüde yer verilmek suretiyle i sizlik ve üretim yetersizli i problemine çözüm getirilmek istenmi tir.
Tasanda yer alan temel de i iklikleri öyle özetleyebiliriz:
1. Kurumlann birbirine i tirakine engel olarak büyümeyi ve kurumla mayı önleyici artlar
kaldırılarak i tirak kazançtan istisnasına yaygınlık kazandırılmı tır. Böylece büyüme ve kurum
la ma te vik edilmek istenmi tir.
2. Kooperatifle meyi te vik etmek üzere ve gerçek kooperatifçilik anlayı ına uygun koope
ratiflerde ortaklarla olan faaliyetleri koruyucu yolda tedbirler getirilmi tir.
3. Sendikaların dernek hükmünde oldu u belirtilerek bunların iktisadi i letmelerinin de ver
giye tabi oldu u açıldı a kavu turulmu tur.
4. hracatta, dı piyasadaki rekabet dengesini yabancı kurumlar lehine bozan ve aynı za
manda döviz ve vergi kaybına sebep olan dar mükellef kurumlara ili kin ihracat muaflı ı kaldı
rılmı tır.
5. Yerli müte ebbislerin uluslararası ihalelere katılmalarını, müteahhitlerin yurt dı ında i
yapmalarını ve memleketimize döviz getirmelerini te vik etmek gayesiyle; Kambiyo mevzuatı ge
re ince Türkiye'ye getirildi inin tevsik edilmesi kaydıyla, yurt dı ında yapılan in aat, onarma ve
montaj i leri ile teknik hizmetlerden sa lanan kazançların tamamı Kurumlar Vergisinden
müstesna tutulmu tur.
6. Türkiye'ye döviz getirilmesini te vik etmek gayesiyle dı navlun gelirlerinin belli bir kıs
mının kurum kazancından dü ülmesi öngörülmektedir.
7. Ya meyve, sebze ve sanayi ürünlerinin ihracatım te vik etmek gayesiyle, bunları ihraç
edenlerin kazançlarının önemli bir kısmı bazı artlarla Kurumlar Vergisinden müstesna tutul
mu tur.
8. Yatırım indiriminde öz sermaye kavramı kaldırılarak, harcama esası getirilmi ve kurum
lar açısından en büyük problem olan finansman meselesine çözüm getirmek için, yatırım indiri
minden faydalanacak yatırımlarını önceden vergi ödenmeksizin te kil edecekleri fonlarla finanse
etmeleri konusunda "Finansman fonu" kurulmu tur. Bu suretle yatırımcılara önemli bir finans
man rahatlı ı getirilmi tir.
Yatırım indirimi nispetleri gerçek ki ilerde oldu u gibi kurumlar açısından da indirimden
faydalanacak yatırım miktarının % 40'ına yükseltilmi tir. Bu nispet zirai ve ziraate dayalı yatırımlar ile kalkınma planı ile yıllık programlarda özel önem ta ıdı ı belirtilen sektörler veya gerice
yöre olarak belirtilen yörelerde yapılan yatırımlarda % 60'a çıkarılmı tır.
Ancak, kalkınma planı ve yıllık programlarda özel önem ta ıdı ı belirtilen sektörler ile gerice
yöre olarak belirtilen yörelerde yapılan yatırımlar dolayısıyla yatırıma sermaye irketleri ile
kooperatiflarin bu yatırımları için yatırım indirimi nispeti % 70'e yükseltilmi tir.
Böylece yatırımlar ve özellikle kurum yatırımları söz konusu sektör ve gerice yörelere do ru yönlendirilmek istenmi tir. Ancak bu suretle bahsedilen yöreler için çok büyük bir problem
olan i sizlik meselesinin yerinde halledilmesi ve bu yerlerden büyük ehirlere olan göçün asgariye indirilmesi mümkün olabilecektir.
9. Mükellefler ve vergi idaresi için uygulaması çok güç olan Gelir Vergisi Kanununun 96
ncı maddesi uyarınca yapılan stopaj kaldırılmı ve ilave bir vergi yükü getirilmeksizin Kurumlar
Vergisi oram sermaye irketleri ile kooperatifler için % 25'den % 40'a çıkarılmı tır. Ayrıca Ku
rumlar Vergisi tarhına esas olan matrahlar üzerinden alınan Mali Denge Vergisi % 2'ye indiril
mi tir.
10. Kurumlarda tasfiye dönemine ili kin hükümler ıslah edilmi tir.
11. Bazı muafiyetlerin sının daraltılmakta, bir kısım istisnalar ise kaldırılmaktadır.
12. Dar mükellef kurumların münferit beyanname ile ilgili olarak 22 nci maddede Gelir
Vergisi Kanununda yapılan de i ikli e paralel yeni düzenleme yapılmaktadır.
13. Dar mükellefiyete tabi kurumlarda Kurumlar Vergisi tevkifatı yeniden düzenlenmekte
ve vergi nispetleri de i tirilmektedir.
Yukarıda belirtilen temel de i ikliklerden de anla ılaca ı üzere, Türk ekonomisinin içinde
bulundu u durum dikkate alınmı , kurumla mayı, yatırım ve ihracatı te vik edici hükümler geti-
rilmi tir. Bu de i ikliklerle yatırımları ve dolayısıyla üretimi artırmak suretiyle bir yandan istihdamı artırmak di er yandan enflasyonu kontrol altına almak suretiyle ekonomimizin istikrara
kavu masına Kurumlar Vergisi ile katkıda bulunmak gayesi güdülmü tür.
Kurumla mayı, yatırımı ve ihracatı te vik edici önemli hükümlerin yol açaca ı vergi kaybına
ra men, ekonomiye olumlu kalkılan neticesi milli gelirde önemli artı lar beklenmektedir.
Ayrıca, belirtilmesinde fayda olan bir di er husus da udur; kurumla mayı, yatırım ve ihracatı te vik edici hükümler kısa vadede bir vergi kaybına sebep olacak gibi görünmekte ise de,
makro açıdan bakınca durum çok farklı olacaktır. öyleki; söz konusu te viklerle yatırımlar artacak, yatırımlar artınca üretim artaca ından, enflasyon vergi politikası ile etki altına alınmı
olacaktır. Bunun yanında istihdam artırılmı olaca ından i sizlik meselesinin çözümüne önemli
bir katkıda bulunulacaktır. Böylece Milli gelirin artı ına da önemli derecede bir katkı sa lanmı
olacaktır.
Bütün bu neticeler dolaylı olarak gene vergi gelirlerinin artmasına yol açacaktır.
Ayrıca, sosyo-politik açıdan önemli olan, ekonomik sebebe dayalı yurt içi göç meselesi gerice yörelerde yapılacak yatırımlarla sa lanacak i sahaları ile önemli ölçüde halledilmi olacaktır.
Sonuç olarak, Kurumlar Vergisinde yapılan de i ikliklerle, verginin hem ekonomik, hem
sosyal, hem de mali gayeleri arasında bir uyum sa lanmı ve Türk ekonomisinin içinde bulundu u bunalıma çözüm getirilmek istenmi tir.
MADDE GEREKÇELER MADDE 1. — Bu madde ile
Kurumlar Vergisi Kanununun birinci maddesi de i tirilmi tir.
Bilindi i üzere, 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun birinci maddesi ile, sermaye irketleri, kooperatif irketler, iktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi i letmelerin kazançlan kurumlar vergisi mevzuuna alınmı bulunmaktadır.
Maddede yapılan de i ikliklerle, yürürlükte bulunan birinci maddenin (B) bendinde, "kooperatif irketler" tabiri yerine, "kooperatifler" ibaresi ikame olunmakta ve sendikaların dernek
hükmünde oldu u belirtilmektedir.
Söz konusu de i iklikler ve gerekçeleri a a ıda açıklanmı tır.
a) Yürürlükteki birinci maddenin (B) bendine göre, kooperatif irketlerin kazançlan vergi
mevzuuna alınmı tır. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu ile, kooperatiflerin hukuki statüleri tayin
edilerek, kooperatif irket ibaresi yerine kooperatif tabiri kullanılmı ve Türk Ticaret Kanunu
nun kooperatif irketlere ili kin 485 - 502 nci maddeleri yürürlükten kaldınlmı tır. Sözü edilen
Kanunun geçici maddesi ile, Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmu ve faaliyette bulunan
kooperatif irketlerin de, anasözle melerini üç sene içinde (10.8.1972 tarihine kadar) bu Kanun
hükümlerine intibak ettirmek zorunda bulundukları, aksi halde da ılmı sayılacaklan, hükme
ba lanmı tır.
Bu nedenle yürürlükte bulunan madde metnindeki, "Kooperatif irketler" ibaresi, "Kooperatifler" eklinde de i tirilmi tir.
b) Yürürlükteki birinci maddenin (D) bendine göre "Dernek ve vakıflann iktisadi i letmele
ri" nin kazançlan vergi mevzuuna alınmı tır. Ancak sendikalann iktisadi i letmelerinin madde
metninde sayılmamı olması bunların vergilendirilmesinde tereddütlerin do masına neden olmu
tur. Bu tereddütleri gidermek amacıyla Kurumlar Vergisi tatbikatında sendikalann dernek
hükmünde oldu u madde metninde belirtilmek suretiyle bunlann iktisadi i letmelerinin de vergi
ye tabi oldu u açıklı a kavu turulmu tur.
— 1 9 5-
MADDE 2. — Bu madde ile aynı Kanunun 4 ncü maddesinin ikinci fıkrası de i tirilmektedir. Kurumlar Vergisi Kanununun meri 4 ncü maddesinin birinci fıkrasında, iktisadi kamu
müesseselerinin mahiyeti açıklanmı , ikinci fıkrada ise bunların kazanç gayesi gütmemelerinin
tüzelki iliklerinin olmamasının, müstakil muhasebelerinin ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin bulunmamasının mükellefiyetlerine tesir etmeyece i hususu belirtilmi tir.
Uygulamada, bir kısım iktisadi kamu müesseselerinin vergilendirilmesi hususunda, müessesenin faaliyet konusunun kanunla tevdi edilmi görevler arasında bulunması ve ayrıca müstakil bir
i yerinin de bulunmaması nedenleriyle mü külatla kar ıla ılmakta ve ihtilaflar do maktadır. Halbuki, kanunda belirtilen artlara sahip bir iktisadi i letmenin mevcudiyeti halinde, i letme konusu faaliyetin kanunla tevdi edilmi görev olup, olmamasının vergilemeyi etkilememesi gerekir.
Maddeye bu bakımdan açıklık vermek ve dolayısıyla uygulamada kar ıla ılan ihtilafları önlemek
amacıyla "faaliyetin kanunla tevdi edilmi görevler arasında bulunması" ve " i yerlerinin bulunmaması" keyfiyetlerinin mükellefiyete tesir etmeyece i hususu, fıkra metninde açıkça belirtilmi tir.
MADDE 3. — Bu madde ile aynı Kanunun 6 ncı maddesinin ikinci fıkrası de i tirilmektedir. Yürürlükteki 6 ncı maddenin birinci fıkrasında yabana kamu idare ve müesseselerine ait
iktisadi i letmelerin mahiyeti açıklanmı , ikinci fıkrasında ise bunların kazanç gayesi gütmemeleri,
tüzelki iliklerinin olmaması, müstakil muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin
bulunmamasının mükellefiyetlerin tesir etmeyece i hususu belirtilmi tir.
Uygulamada bir kısım yabancı kamu idare ve müesseselerinin vergilendirilmeleri konusunda
müstakil bir i yerinin bulunmaması nedenleriyle mü külatla kar ıla ılmakta ve ihtilaflar do maktadır. Halbuki kanunda belirtilen artlan haiz bir iktisadi i letmenin mevcudiyeti halinde i yerinin bulunmamasının vergilemeyi etkilememesi gerekir. Maddeye bu bakımdan açıklık vermek ve
do acak ihtilafları önlemek amacıyla, "i yerlerinin bulunmaması" keyfiyetinin mükellefiyete tesir
etmeyece i hususu fıkra metninde açıkça belirtilmi tir.
MADDE 4. — Bu madde ile Kanunun yedinci maddesi de i tirilmektedir. Yürürlükteki yedinci maddede, Kurumlar Vergisi muafiyeti ile ilgili hükümler yer almaktadır.
Yapılan de i iklikle, bazı muafiyetler getirilmekte, bazı muafiyetler kaldırılmakta veya daraltılmaktadır.
De i ikliklere ili kin hususlar a a ıda sırasıyla açıklanmı tır.
a) Yürürlükteki 7 nci maddenin 9 numaralı bendi ile tüzelki ili i haiz emekli ve yardım
sandıklan Kurumlar Vergisinden muaf tutulmu bulunmaktadır.
Anılan hüküm uyarınca emekli ve yardım sandı ı ismi altında ve tüzelki ili i haiz olmak
üzere dernek ve vakıf statüsünde çok sayıda te ekkül kurulmu olup, bu te ekkülllerce özellikle
ticari olmak üzere çe itli alanlarda geni ölçüde gelirsa layıcı faaliyetlere giri ilmi tir. Bu sebeple
sözü edilen te ekküllerin Kurumlar Vergisi kapsamına girmeleri gerekirken, mevcut hüküm uyarınca buna imkân bulunamamaktadır.
Bu durumu önlemek ve vergi muafiyetinin gerçek anlamda emekli ve yardım sandı ı niteliinde olan te ekküllere uygulanmasını sa lamak için bent hükmü, TC Emekli Sandı ı, Ordu
Yardımla ma Kurumu, Memur Yardımla ma Kurumu, Sosyal Sigortalar Kurumu gibi Kanunla
kurulan emekli yardım sandıklan ile sosyal sigorta kurumlan eklinde de i tirilmi tir.
b) Yürürlükteki 7 nci maddenin 11 numaralı bendinin (a) fıkrası ile il özel idareleri, bele
diyeler ve köyler ile bunların te kil ettikleri, birlikler veya bunlara ba lı müesseseler tarafından
i letilen su, elektrik ve havagazı i letmeleri kurumlar vergisinden muaf tutulmu tur. Aynı idare,
te ekkül ve müesseseler tarafından i letilen so uk hava depolarının da vergiden muafiyetini te
min için, (a) fıkrasında gerekli de i iklik yapılmı tır.
— 196—
c) Yürürlükte bulunan 7 nci maddenin 15 numaralı bendi hükmüne göre, derneklere ait
olup, üyelerinin istifadesine tahsis edilen ve alkollü içki verilmeyen lokal, gazino ve lokanta i
letmeleri kurumlar vergisinden muaf tutulmu tur.
Derneklerin sayısının son derece artması, kurulu gayesi içinde faaliyet icra edip etmediklerinin kontrol edilemeyi i sebebiyle, bu muafiyet, dernekler tarafından geni ölçüde istismar edilmi ve bu yerler gerçekte üyeler dı ındaki kimselerin de girebildi i, içki verilen yerler haline
gelmi ve neticede vergisiz ticari bir faaliyet alam do mu tur.
Bu durumda bentte yer alan muafiyet hükmünün devamına gerek görülmedi inden 15 numaralı bent madde metninden çıkarılmı tır.
d) Yürürlükteki 7 nci maddenin sonuna 903 sayılı Kanunun 5 nci maddesinin (A) fıkrası
ile eklenen 18 numaralı bent hükmüyle, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan Vakıflar
Kurumlar Vergisinden muaf tutulmu tur.
Kurumlar Vergisi Kanununun l nci maddesinde, mükellefler tadadi olarak belirtilmi olup,
bunlar arasında vakıflar yer almamaktadır.
Yani, vakıflar Kurumlar Vergisi mükellefi olmayıp, sadece iktisadi i letmeleri vergi kapsamına alınmı tır.
Bu itibarla, vergiye tabi bulunmayan bir müessesenin kanun metninde muafiyetine yer vermek gereksiz bulundu undan, mezkûr fıkra hükmü madde metninden çıkarılmakta ve uygulamadan do an tereddütler giderilmektedir.
Bu Kanunda yapılan de i ikliklerle, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıfların
iktisadi i letmeleri % 40 nispetinde Kurumlar Vergisine tabi tutulmakta ise de, Gelir Vergisi
Kanununda düzenlenen "vergi alaca ı" müessesesi ile, alınan Kurumlar Vergisinin 3/4'ü söz
konusu vakıflara iade edilece inden, bu vakıf i letmelerinin nihai vergi yükü % 10'a inmi olacaktır.
MADDE 5. — Bu madde ile aynı Kanunun 8 nci maddesi yeniden düzenlenmektedir. Yapılan düzenleme ile yürürlükteki maddenin l, 2, 4 ve 6 numaralı bentleri de i tirilmekte ve
maddeye 7, 8 ve 9 numaralı bentler eklenmektedir.
De i ikliklere ili kin hususlar a a ıda sırasıyla açıklanmı tır.
a) 8 nci maddenin l numaralı bendine göre, ba ka bir kurumun sermayesinin asgari %
10'una bu kurumun kurulu u anında veya bilanço tarihinden en az bir yıl evvelinden beri sahip
olduklarını ispat ve tevsik eden tam mükellefiyete tabi anakurumlann, kurum i tiraklerinden el
de ettikleri kazançlar, Kurumlar Vergisinden müstesna bulunmaktadır.
Tam mükellefiyete tabi bir kurumun, i tirak kazana istisnasından yararlanabilmesi için,
mevcut hükümde yer alan sermayenin asgari yüzde onuna, kurumun kurulu u anında veya bilanço tarihinden en az bir yıl evvelinden beri sahip olma artı,bir taraftan kurumların yekdi erine i tirakine engel olmak suretiyle büyümeye, di er taraftan i tirak yoluyla yeni irketlerin kurulmasına engel te kil etmek suretiyle bizatihi kurumla maya olumsuz yönde etki yapmaktadır.
Bu sebeple, yukarıda belirtilen mahzurları önlemek ve kurumla mayı te vik etmek maksadıyla,
bir numaralı bent hükmü, tam mükellefiyete tabi kurumların ba ka bir kuruma i tiraklerinden
sa ladıktan kazançlann, herhangi bir arta ba lı olmaksızın Kurumlar Vergisinden müstesna tutulmasını temin edecek ekilde yeniden düzenlenmi tir.
b) Risturn istisnasına ili kin yürürlükteki 8 nci maddenin 2 numaralı bent hükmünde yer
alan "kooperatif irketler" ifadesi yerine l nci madde gerekçesinde belirtilen nedenlerle "koope
ratifler" deyimi ikame edilmi , risturn istisnasının kapsamı yeniden düzenlenmi tir.
-197 —
Mevcut metinde, risturn istisnası münhasıran istihlak, istihsal ve kredi kooperatiflerine tanınmı , olup bu mahiyette olmayan kooperatiflerin risturn istisnasından faydalanmaları mümkün
bulunmamaktadır.
1163 sayılı Kooperatifler Kanununa göre, kooperatifler ortaklarının belirli ekonomik çıkarlarını ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını kar ılıklı yardım, dayanı ma ve kefalet
suretiyle sa layıp korumak amacıyla, kurulan de i ir ortaklı ve de i ir sermayeli te ekküllerdir.
Kanunda açık olarak belirtildi i gibi, kooperatifler, sosyal amaçlarla üyelerinin ihtiyaçlarını
ucuza ve daha iyi bir tarzda temin etmeyi amaçlayan ortak dayanı ma ilkesine dayalı, kurulu lardır.
Bu bakımdan kooperatifle meyi te vik etmek için kanunda sayılan kooperatiflerin, ortaklarla
yapılan muamelelerden do an ve ortaklara risturn olarak da ıtılan kazançtan kurumlar vergisinden istisna edilmi tir.
Ancak günümüzde istihlak, kredi ve istihsal kooperatifi olarak kurulan kooperatifler kâr
amacı güden ticaret irketleri haline dönü mekte ve asıl amaçlan dı ına çıkarak tacir hüviyetini
almaktadırlar. Yürürlükteki hükümle 1163 sayılı Kanunda amaçlanan ilkelere uygun olarak istisna kapsamına alınan "ortaklarla yapılan muamelelerden do an kazancın sının çizilmemi olduundan uygulamada mü külatla kar ıla ılmakta ve ihtilaflar do maktadır. Maddeye bu bakımdan
bir açıklık vermek ve dolayısıyla uygulamada kar ıla ılan ihtilafları bertaraf etmek amacıyla" ortaklarla yapılan muamelelerin, mahiyeti açıkça belirtilmi tir.
Maddede aynca kooperatifin ortaklardan ba ka kimselerle veya ortaklarla ortaklıkstatüsü
dı ında yaptı ı muamelelerden do an kazançlar hakkında risturnlara ili kin istisna hükmünün
uygulanmayaca ı açıkça belirtilmi tir.
c) Halen yürürlükte bulunan 8 nci maddenin 4 numaralı bendine göre, 927 sayılı Kanunun
l nci maddesine istinaden verilen sıcak ve so uk maden sulan imtiyazının i letilmesinden elde
edilen kazançlar, ihale tarihini takibeden yıldan itibaren be yıl süre ile Kurumlar Vergisinden
istisna edilmi tir.
Kurumlar Vergisi Kanununun tedvini sırasında te viki yerinde görülen bahse konu maden
suyu i letmecili i için öngörülen istisna hükümlerine, bugün için, ödenen imtiyaz bedeline nazaran i letmelerin kârlılık durumlan mukayese edildi inde, mahal bulunmadı ı sonucuna varılmı
ve bu nedenle 4 numaralı bent hükmü madde metninden çıkarılmı tır.
d) 903 saydı Kanunun 5 nci maddesi ile Kurumlar Vergisi Kanununun 8 nci maddesine
eklenen 6 numaralı bent hükmüne göre, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıfların
sermaye i tirakinde bulundukları kurumların safi kazancından, mezkûr vakıflara sermaye i tirak
nispetinde ödenecek miktarlar, kurumlar vergisinden istisna edilmi tir.
Adı geçen vakıfları himaye etmek maksadıyla 903 sayılı Kanunla getirilen buistisnadan, aslında vakıf de il, bunun sermaye i tirakinde bulundu u kurum istifade etmekte, vakfın i tirak
sermayesine isabet eden kâr payı mezkûr kurumun kurumlar vergisi matrahından tenzil edilmektedir. Böyle bir istisna hükmü vergilendirme prensiplerine ve tekni ine aykın dü mektedir.
Zira vakfın sermaye i tirakinde bulundu u kurumun kazancı, faaliyet dönemine ili kin kümülatif
safi kurum kazancı olup, da ıtım yapılmadan önce bu kazançtan vakfa pay ayrılması ile kurum
matrahından indirilmesi aslında kuruma tanınan bir istisna mahiyetini kazanmaktadır. Kurumlar
kâr da ıtmama karan alarak vakfa intikal etmesi gereken fonlan vergisiz olarak kendileri kullanmaktadırlar. Esasen 903 sayılı Kanunla getirilen vergi muafiyetinin amacı vakıflara vergi
muafiyeti yolu ile bütçeden fon aktarılarak kaynak sa lamak de il, olu mu olan vakıf fonlannıri belli bir amaca yönlendirilmesinde katkıda bulunmaktadır.
Bu nedenlerle, yürürlükteki 8 nci maddenin 6 numaralı bendinde yer alan istisna
hükmünün devamına gerek bulunmadı ından hüküm madde metninden çıkarılmı tır.
— 198 —
e) 4 numaralı bentte yapılan de i iklikle yerli müte ebbislerin uluslararası ihalelere katılma
larını ve yurt dı ından sa ladıktan dövizleri yurda getirmelerim te vik etmek amacıyla, bunların
yurt dı ında yaptıkları in aat onarma ve montaj i leri ile teknik hizmetlerden sa ladıkları ka
zançlar için bu kazançlara tekabül eden dövizin kambiyo mevzuatı gere ince yurda getirildi inin
tevsiki artıyla Kurumlar Vergisinden müstesna tutulması öngörülmü tür.
f) 6 numaralı bentte yapılan de i iklikle sanayi ürünlerinin imal ve ihracının te viki amacıy
la bu ürünlerin ihracından sa lanan hasılatın belli bir oranının bazı artlarla vergi matrahından
dü ülmesi esası getirilmi tir.
Söz konusu istisna, kendi imal etti i sanayi ürünlerini ihraç eden kurumlarla, ihraç etti i
malı imal etmeyen ihracatçı kurumların belirli durumlarda ayrı ayrı yararlanabilecekleri ekilde
düzenlenmi tir.
Fıkra hükmüne göre, ihraç etti i sanayi ürününü kendi imal eden ve yıllık ihracat tutan
250 000 Amerikan Dolan veya muadili yabancı para kar ılı ı Türk Lirasını a an imalatçılann,
ihracatın ilk yılı için bu ihracattan sa ladıktan hâsılatın % 20'si müteakip yıllarda bir önceki yıla
göre artan ihracat hâsılatın % 30'u ile bakiyesinin % 15'i kurum kazancından indirilecektir.
hracat istisnasının tatbikatında kur farklarından dolayı mükelleflerin ihracat hâsılatlannda
artı lar söz konusu olabilece i ve bunun gerçek bir ihracat hâsılatı artı ı olmayaca ı dikkate alınarak, bir önceki yıla göre artan ihracat hâsılatının hesaplanması sırasında, bu tip suni artı lann
nazara alınmayaca ı açıklı a kavu turulmu tur.
mal etti i sanayi ürününü do rudan ihraç etmeyen imalatçılar da, bu ürünlerin ihracatçılarca ihraç edildi ini tevsik ettikleri takdirde, ihracatçılara yaptıklan satı lar dolayısiyle aynı artlarla
istisnadan yararlanabileceklerdir.
malatçı olmayan ve ihraç etti i malı imal etmeyen ihracatçı kurumlar bu istisnadan 1/4
oranında faydalanabileceklerdir.
g) 8 nci maddeye eklenen 7 numaralı bent ile, ya meyve ve sebze ihracatını te vik etmek
amacıyla bu ürünlerin ihracından sa lanan hâsılatın belli bir oranının vergi matrahından
dü ülmesi esası getirilmi tir.
Fıkra hükmüne göre, ya meyve, sebze ihracatçılannın bu ürünlerin ihracından sa ladıklan
hâsılatın ilk yıl için % 20'si, müteakip yıllarda ise bir önceki yıla göre artan ihracat hâsılatının
% 30'u ile bakiyesinin % 15'i kurum kazancıdan indirilecektir. Üretti i ya meyve ve sebzeyi
do rudan ihraç edemeyen üreticiler de bu ürünlerinin ihracatçılarca ihraç edildi ini te vik etmeleri halinde, ihracatçılara yaptıklan satı lar dolayısiyle aynı oranlar dahilinde bu istisnadan yararlanabileceklerdir.
hracat istisnasının tatbikatında kur farklarından dolayı mükelleflerin ihracat hâsılatlannda
artı lar söz konusu olabilece i ve bunun gerçek bir ihracat hâsılatı artı ı olmayaca ı dikkate alınarak, bir önceki yıla göre artan ihracat hâsılatının hesaplanması sırasında, bu tip suni artı lann
nazara alınmayaca ı açıklı a kavu turulmu tur.
h) 8 nci maddeye eklenen 8 numaralı bent ile Türkiye'ye döviz getirilmesini te vik etmek
gayesiyle dı navlun gelirlerinin belli bir kısmının kurum kazancından indirilmesi imkânı getirilmi tir.
i) Kanunun tedvin tarzı yönünden hatalı bulunan ve 5 numaralı bentde yer alan yatınm indirimine ili kin hüküm aynı esaslar çerçevesinde 9 numaralı bent olarak yeniden düzenlenmi tir.
Mezkûr bentte parantez içinde yer alan hükümle, yatırımların hızlandırılması, geli tirilmesi
ve istihdamın arttırılması ile plan ve programlarda özel önem ta ıdı ı belirtilen sektörler ve gerice yöre olarak belirtilen yörelerde yatınm yapacak sermaye irketleri ile kooperatiflere bu yatınmlan için % 70 nispetinde yatınm indirimi uygulama imkânı tanınmaktadır.
-199 —
Gelir Vergisi Kanununda yapılan yeni düzenleme ile yatırım indiriminde harcamaesası getirilmi ve öz sermaye kavramı kaldırılmı tır. Di er taraftan Kurumlar Vergisi Kanunu ile getirilen finansman fonu uygulaması nedenleriyle mükelleflerin bentte belirtilen alanlara yatırım yapmaları özendirilmi bulunmaktadır.
MADDE 6. — Bu hükümle Kurumlar Vergisi Kanununa sekizinci maddeyi takiben "Finansman Fonu" na ili kin Mükerrer Madde eklenmi tir. Yatırım indirimi istisnasından yararlanan sermaye irketleri ile kooperatiflere Kurumlar vergisiz matrahının % 25'ine kadar "Finansman Fonu" ayırma imkânı getirilmektedir.
Sermaye irketleri ile kooperatifler yatırım indiriminden faydalandırılması kabul edilmi bulunan yatırımlarının finansmanında kullanılmak ve yatırım indirimi belgesinde bu yatırım için
öngörülen süre ile sınırlı kalmak kaydıyla a a ıdaki artlarda finansman fonu ayırarak safi kurum kazancından indirebileceklerdir.
Ayrılacak "Finansman Fonu" Kurumlar Vergisi matrahının % 25'ini ve yapılacak yatırım
tutarını a amayacaktır.
Mezkûr fon T. C. Merkez Bankasında kurum adına açılacak her an paraya çevrilebilir Devlet tahvili hesabına yatırılacaktır.
Böylece, yukarıda adı geçen kurumların yatırım indiriminden yararlanacak yatırımlarını vergi ödemeksizin ayrılacak fonlarla finanse etmeleri mümkün olabilecektir.
Ayrılan fonların te viki uygun görülen ve planın öngördü ü memleket ekonomisine yararlı
alanlara kanalize edilmesi konusundaki disiplini temin etmek ve kullanılmasında kolaylık getirmek amacı ile T. C. Merkez Bankası'nda açılan her an paraya çevrilebilir Devlet tahvili hesabına
yatırılması uygun görülmü tür.
Fona ayrılacak miktar Kurumlar Vergisi matrahının % 25'ini ve yapılacak yatırım tutarını
a amayacaktır. Böylece kurumların yapacakları yatırım miktarını a an miktarda gereksiz fon
ayırmaları önlenmi olmaktadır.
T.C. Merkez Bankası'nda açılan hesaptan ödeme Te vik ve Uygulama Dairesince düzenlenecek çeki belgelerine dayanılarak yapılacak ve bu belgelerde gösterilecek miktar, yıl içinde fiilen yapılan ve yatırım indiriminden faydalanan yatırım tutarım a amıyacaktır.
Bir önceki yıl safi kurum kazancından "Finansman Fonu" olarak ayrılan mebla lar hesap
dönemi sonunda kurumun safi kazancına eklenecektir.
MADDE 7. — Bu madde ile aynı kanunun indirilecek giderlere ili kin 14 ncü maddesine?
numaralı bendi takiben 8 numaralı bent eklenmektedir.
"8 nci slam Ülkelerinin kurdu u " slam Kalkınma Bankası" ülkelere sa ladı ı krediler için
Faiz tahakkuk ettirmemekte olup, Banka faaliyetini sürdürebilmesi için açılan kredi kar ılı ında
belli bir nispete göre kâr payı almaktadır. Faizsiz olarak ahnan krediler için ödenen söz konusu
kâr paylan Gelir Vergisi Kanununun 75 nci maddesinin 12 numaralı bendinde menkul sermaye
iradı kapsamına alınmı tır. Maddeye eklenen 8 numaralı bent ile kurumların faizsiz olarak kredi
veren kurulu lardan sa ladıkları krediler için bu kurumlar adına tahakkuk ettirdikleri kâr paylarını vergi matrahından gider olarak indirmeleri öngörülmektedir.
Özellikle son geli meler muvacehesinde önem kazanan bu faizsiz kredi mekanizması ile sa lanan kâr paylarının böylece vergilendirilmesi ve di er taraftan ilgili kurulu larca gider yazılması
sa lanmı olmaktadır."
MADDE 8. — Bu madde ile aynı kanunun 15 nci maddesinin 7 numaralı bendi de i tirilmekte ve 8 numaralı bent maddeye eklenmektedir.
— 200—
a) Kurumlar Vergisi Kanununun, yürürlükteki 15 nci maddesinin 7 numaralı bent hükmü,
hâsılattan indirilemeyecek olan ve ihraç kanunlarına veya Devletle akdolunan mukavelenamelere
göre mevcut ve çıkacak vergilerden muaflı ı kabul edilmi olan menkul kıymetlerin Kurumlar
Vergisinden istisna edilen temettü, faiz ve ikramiyelerine isabet eden giderlerin gerçek miktarı
nın tespit edilemeyi i halinde, söz konusu gider miktarının Kurumlar Vergisinden muaf menkul
kıymetler portföyünün itibari de er toplamına, Banka Kredileri Tanzim Komitesince tespit olu
nacak, ortalama gider emsalinin uygulanması suretiyle hesaplanaca ını amir bulunmaktadır.
Ancak, 7129 sayılı Bankalar Kanununun 47 nci maddesi ile te ekkül eden Banka Kredileri
Tanzim Komitesi 14.1.1970 gün ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu
ile kaldırılmı ve görev ve yetkileri banka meclisine devredilmi bulundu undan bu husus madde metninde belirtilmek suretiyle ilgili hüküm açıklı a kavu turulmu tur.
b) Maddeye eklenen 8 numaralı bent ile, yurt dı ında in aat, onarma ve montaj i leriyle
teknik hizmetlerde bulunan müte ebbislerin bu i lerden sa ladıkları gelirlerin bazı artlarla vergi
dı ı bırakılması nedeniyle bu i lere ili kin giderlerin de masraf yazılması öngörülmü tür.
MADDE 9. — Bu madde ile aynı Kanunun 17 nci maddesinin l numaralı bendi de i tirilmektedir.
Bilindi i üzere, Kurumlar Vergisi Kanununun 15 nci maddesinde; sermaye irketlerince daıtılan örtülü kazançların, matrahın tespiti sırasında hâsılattan indirilemeyece i belirtilmi ve 17
nci maddede, örtülü kazanç da ıtımının mahiyeti 4 bent halinde açıklanmı tır.
Yürürlükteki l numaralı bent hükmüne göre "yüksek veya dü ük bedeller üzerinden veya
bedelsiz olarak imalat, in aat i lemlerinde ve hizmet ili kilerinde bulunulması" hali, örtülü kazanç da ıtımı kapsamına girmemektedir.
Bu yüzden, emsaline göre yüksek veya dü ük bedelle veya bedelsiz olarak imalat, in aat i lemlerinde veya hizmet ili kilerinde bulunulması yoluyla uygulamada büyük ölçüde vergi kaybına sebebiyet verildi i mü ahede edilmi olup, bu sakıncanın ortadan kaldırılması için, bahse konu durumlarda da örtülü kazanç da ıtımının mevcudiyetini öngörmek üzere l numaralı bent
hükmünde gerekli de i iklik yapılmı tır.
MADDE 10. — Bu madde ile aynı kanunun 12 nci maddesinin l, 6 ve 7 numaralı bentlerindeki parantez içi hükümlerinde ihracat muaflı ı, mevduat faizleri ve menkul kıymet satı ı istisnalarına ili kin olarak yer alan hükümler kaldırılmakta ve 19 ncu madde eklenmektedir.
Bilindi i üzere, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin l numaralan bendi
ile 5422 saydı Kurumlar Vergisi Kanununun 12 nci maddesinin l numaralı bendi hükümlerine
göre, dar mükellefiyete tabi gerçek ki ilerle, kurumların ihraç edilmek üzere Türkiye'de satın aldıkları veya imal ettikleri mallan, Türkiye'de satmaksızın yabancı memleketlere göndermelerinden do an kazançlar Türkiye'de elde edilmi sayılmamakta ve vergiye tabi bulunmamaktadır.
Bu hükümler uyannca ihracat muaflı ından yararlanan dar mükellefiyete tabi kurumlann
gerek finansman kolayuklan ve gerekse Türkiye'de vergi ödememek suretiyle sa ladıklan avantajlar, dı piyasalarda yerli ihracatçıların rekabet imkânlannı olumsuz yönde etkilemekte ve aynca mezkûr muafiyetin bütün geni li i ile uygulanması bir taraftan vergi kaybına, di er taraftan
da döviz kaybına neden olmaktadır.
Bu nedenlerle, yürürlükteki 12 nci maddenin bir numaralı bendinde yer alan ihracat muaflı ına ili kin hüküm kaldırılarak bu konuda, dar mükellef kurumlann Türkiye'deki faaliyetlerine
isabet eden kazanç kısmının vergilendirilmesi amacıyla, Kurumlar Vergisi Kanununun 19 ncu
maddesini takibeden mükerrer 19 ncu madde hükmü düzenlenmi tir.
Mükerrer 19 ncu madde hükmüne göre, sözü edilen kurumlann vergi matrahı ihraç edilen
malların maliyet bedeli ile dı anya ta ınmak üzere kara, deniz veya hava nakil vasıtalanna tes-
lim edildikleri ana kadar yapılan, bunlarla ilgili her türlü giderler toplamına ortalama kazanç
oranlarının uygulanması suretiyle bulunacaktır.
MADDE 11. — Bu madde ile aynı kanunun 22 nci maddesi de i tirilmektedir.
Yürürlükteki 22 nci maddede dar mükellefiyete tabi yabancı kurumların vergiye tabi kazancı
gayrimenkullerin ve hakların satı ından, i tirak hisselerinin devir ve temlikinden do an kazançlardan veya arizi kazançlardan ibaret bulundu u takdirde, bu gibi kazançların, iktisap tarihinden itibaren 15 gün içinde özel beyanname ile maddede belirtilen vergi dairesine bildirileceine amir bulunmaktadır.
Ancak, dar mükellefiyete giren yabancı kurumların vergiye tabi olup özel beyanname ile
bildirilmesi zorunlu olan de er artı ı kazançtan ile arizi kazançlarına ili kin olarak Gelir Vergisi
Kanununda yeni düzenleme yapıldı ından, bu düzenlemeye paralel olmak üzere sözkonusu kazançlar için Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80 ve 82 nci maddelerine atıfta bulunulmu tur.
Yabana kurumların vergiye tabi kazancı Mezkûr maddelerde belirtilen kazançlardan ibaret bulundu u takdirde,yabancı kurum veya Türkiye'de namına hareket eden kimse bu gibi kazançtan
iktisap tarihinden itibaren 15 gün içinde Gelir Vergisi Kanununun 101 nci maddesinde belirtilen vergi dairelerine bildirmeye zorunlu oldukları açıklanmı tır.
MADDE 12. — Bu madde ile aynı kanunun 24 ncü maddesi de i tirilmektedir.
Yürürlükteki 24 ncü madde hükmüne göre dar mükellef kurumlarca sa lanan ve maddenin
l ve 5 numaralı bentlerinde yazılı kazanç ve iratlar gayrisafi tutarlar üzerinden % 20 (4 numaralı bent kapsamına giren ve Gelir Vergisi Kanununun 75 nci maddesinin l ve 3 numaralı
bentlerinde yazılı kâr paylannda % 35) nisbetinde kurumlar vergisi tevkifatına tabi olup bu
maddeye göre vergisi tevkif suretiyle abnan kazanç ve iratlar için 20 ve 22 nci maddelere göre
beyanname verilmesi veya bu madde kapsamına girmeyen kazanç ve iratlar için verilecek beyannamelere mezkûr kazanç ve iratların ithali ihtiyari bulunmaktadır.
Yapılan de i iklikle, tevkif at kapsamına 12 nci maddede yapılan de i ikli e paralel olarak
mevduat faizleri de alınmaktadır. Maddede sayılan kazanç ve iratların dar mükellef kurumlara
nakden veya hesaben ödenmesi halinde gayrisafi tutarlan üzerinden yapılacak tevkifat oranlan,
Gelir Vergisi Kanununda dar mükellef gerçek ki ilerce elde edilen aynı kazanç ve iratlar üzerinden de i tirilen yeni oranlara göre yapılan vergi tevkifat oranlarına paralellik sa lamak ve farklılık yaratmamak amacıyla yeniden düzenlenmi tir.
Kurumlar Vergisi tevkifatı;
a) Ücretlerden % 30,
b) Serbest meslek kazançlarından % 30,
c) Gayrimenkul sermaye iratlarından % 25,
d) Menkul sermaye iratlarından;
aa) Gelir Vergisi Kanununun 75 nci maddesinin 5, 7 ve 12 numaralı fıkralarında yazılı
bentlerinde yazılı ödemelerden % 25 (Bu nisbeti % 30'a kadar yükseltmeye Bakanlar Kurulu
yetkilidir.)
bb) Gelir Vergisi Kanununun 75 nci maddesinin 6 numaralı bendinde yazılı ödemelerden
% 30, bunun dı ında kalan menkul sermaye iratlanndan % 20,
e) 5 numaralı bendinde yazılı ödemelerden % 35, nisbetine göre yapılır.
Maddede ayrıca, uluslararası para piyasasından hazine garantisi ile abnacak orta ve uzun
vadeli krediler için ödenecek faizlerdeki tevkifat oranım sıfıra kadar indirmeye Bakanlar Kuruluna yetki verilmi tir.
— 202—
MADDE 13. — Bu madde ile, yürürlükteki hükme göre sermaye irketleri ile kooperatiflerde % 25, di er kurumlarda % 35 olan Kurumlar Vergisinin oranı sermaye irketleri ile kooperatiflerde % 40'a çıkarılmakta ve kurumlarca halen yapılmakta olan gelir vergisi tevkifatına
son verilmektedir.
Di er taraftan, bu sisteme tamamlayıcı mahiyette olmak üzere, Gelir Vergisi Kanununda
öngörülen de i iklikle kazancın da ıtılması halinde, ortak gerçek ki ilerce Gelir Vergisi beyannamelerinde bildirilecek olan kâr paylan üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, bu kâr paylanna ili kin olarak ödenmi bulunan Kurumlar Vergisinin 3/4'ünün mahsubu esası getirilmektedir.
Öngörülen bu sistemde, tam mükellefler bakımından kurum kazananın da ıtılması halinde,
nihai vergi yükünde bugünkine nazaran bir azalma meydana getirilmek suretiyle gerçek Gelir
Vergisi mükelleflerinin vergi yükleri ile paralellik sa lanarak kurumla ma te vik edilmektedir.
Bu durum, kurum kazancının 100 ve kazanç da ıtımı halinde gelir vergisi beyannamesinde beyan edilecek gelire uygulanacak Gelir Vergisi nisbetinin % 60 olarak alındı ı örne e göre
bugünkü ve getirilen sisteme göre nihai vergi yükleri açısından a a ıda tablo halinde gösterilmi tir. (Yapılan hesaplamalarda Mali Denge Vergisi ihmal edilmi tir.)
Yürürlükte mevzuata göre nihai vergi yükü :
Kurum kazancı
Kurumlar vergisi (% 25)
—
100
25
Kalan
Gelir vergisi stopajı (% 20)
—
75
15
Orta a da ıtılan kâr payı
60
Gerçek ki i ortak tarafından Gelir Vergisi beyanna
mesinde bildirilecek gelir üzerinden hesaplanan gelir
vergisi (75 X % 60)
45
Kurumda kâr payı üzerinden ödenen Gelir Vergisi
stopajı mahsubu
—
15
---------30
Gelir Vergisi beyannamesinde ortakça ödenecek ge
lir vergisi
----------
Nihai vergi yükü :
kurumlar Vergisi
Gelir Vergisi Stopajı
25
15
Ortakça ödenecek gelir vergisi
30
70
Getirilen sisteme göre nihai vergi yükü :
Kurum kazancı
Kurumlar vergisi (% 40)
—
Orta a da ıtılan kâr payı
100
40
60
— 203 —
Orta ın Gelir Vergisi beyannamesinde bildirece i
irkettin elde etti i kâr payı (60) ile bu kâr payı üzerin
den orta ı bulundu u kurumda ödenen kurumlar vergi
sinin 3/4'ü (3/4 X 40 = 30) yani vergi alaca ı toplamı
üzerinden hesaplanan Gelir Vergisi (90 X % 60)
Beyan edilen gelir üzerinden evvelce ödenen Ku
rumlar Vergisinin 3/4'ü (3/4 X 40 = 30) mahsubu
Gelir Vergisi beyannamesinde ortakça ödenecek gelir
vergisi
54
— 30
24
Nihai vergi yükü :
Kurumlar Vergisi
Ortakça ödenecek gelir vergisi
40
+ 2 4
Toplam vergi yükü
64
Görüldü ü gibi, Gelir Vergisi beyannamesinde beyan edilen gelire uygulanacak nisbet ne olursa
olsun vergi yükünde bugünkine nazaran bir azalma olacaktır.
Böylece, öngörülen bu de i iklikle bir taraftan mükellefler esas itibariyle Gelir Vergisi Kanununun 96 na maddesi uyarınca ve uygulaması güç bir usulde stopaj matrahı tespit ve beyanname düzenleme, di er taraftan da vergi idaresi anılan beyannameleri alma, takip ve bunlara
ili kin, tarh, tahakkuk ve tahsil i lemlerini yapma külfetinden kurtarılmaktadır. Öte yandan vergi
yükü azaltılarak kurumla ma te vik edilmektedir.
dir.
Bu sistemde da ıtılmayan kurum kazançlarında vergi yükü ise aynen muhafaza edilmekte-
MADDE 14. — Bu madde ile aynı kanunun, tasfiye dönemine ili kin 30 ncu maddesi
hükmü de i tirilmektedir.
Yürürlükteki madde hükmünde, üç yılı a mayan tasfiyelerde tasfiye döneminin, kurumun
tasfiye haline girdi i tarihten ba layıp tasfiyenin bitti i tarihe kadar devam edece i belirtilmek
suretiyle, 3 yıla kadarki dönem bir tasfiye dönemi sayılmı ancak tasfiyenin 3 yılı a ması halinde, bu ilk dönemi takip eden her takvimyılı da müstakil tasfiye dönemi kabul edilmi tir.
Tasfiye döneminin böylece uzun bir süre olarak kabul edilmesi uygulamada tasfiye i lemlerinin sürüncemede bırakılması ve dolayısıyla vergi alaca ının geç tahsil edilmesi sonucunu dourdu undan, bu mahzuru bertaraf etmek üzere her takvim yılının müstakil bir tasfiye dönemi
sayılmasını teminen madde metninde gerekli de i iklikler yapılmı tır.
MADDE 15. — Bu madde ile aynı Kanunun tasfiye beyannamesine ili kin 31 nci maddesi
de i tirilmektedir. Her takvim yılının müstakil bir tasfiye dönemi kabul edilmesi nedeniyle fıkra
metninde buna uygun olarak gerekli de i iklik yapılmı tır.
MADDE 16. — Bu madde ile aynı kanunun 45 nci maddesinde de i iklik yapılmakta ve
kıyas yoluyla uygulanacak hükümler iki bent halinde madde metninde gösterilmektedir.
MADDE 17.— Bu madde ile Kurumlar Vergisi Kanununda yapılan de i ikliklerin durumlarına
göre çe itli geçici maddeler düzenlenmi tir.
— 204—
GEÇ C MADDE l - Mezkûr maddede bu Kanunla de i tirilen Kurumlar Vergisi Kanununun
de i ik 25 nci maddesinde yazılı vergi nispetinin kurumların 1980 takvim yılıkazançlan hakkında da
uygulanması öngörülmektedir.
GEÇ C MADDE 2. — Bu maddede 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun yürürlü e
girdi i tarihten, bu Kanunun yürürlük tarihine kadar ayrılmı olan ihtiyat akçeleri ve banka
provizyonlarının, bunların sermayeye ilavesi veya ortaklara da ıtılması hallerinde, sermayeye ilave edildi i veya da ıtımın yapıldı ı yılın ticari kazancına vergilendirilmeden önceki brüt tutarları
üzerinden ilave olunaca ı te ebbüsün tasfiyesi halinde ise tasfiye kârının hesaplanmasında nazara
alınaca ı ve bu ihtiyat akçeleri ve banka provizyonları üzerinden ödenmi bulunan Kurumlar
Vergisi ile tevkif yoluyla ödenen Gelir Vergilerinin ödenecek Kurumlar Vergisinden mahsubu
hükme ba lanmı tır.
GEÇ C MADDE 3. — Bu maddede dar mükellef kurumlarca Türkiye'de satı ı yapılmaksızın mal ihracında uygulanacak ilk ortalama kazanç nispetlerinin Maliye Bakanh ınca bu Kanunun yürürlü e girdi i tarihten itibaren altı ay içinde tespit ve ilan edilmesi öngörülmektedir.
GEÇ C MADDE 4. — Bu madde ile, bu Kanunun yürürlü e girdi i tarihten önce ba lanıp da, yürürlük tarihine kadar sonuçlandırılmamı olan tasfiyelerde, tasfiye dönemi ve tasfiye
beyannamesi bakımından eski hükümlerin uygulanması sa lanmaktadır.
GEÇ C MADDE 5. — 1.1.1981 tarihinden önce yapılmı olan yatırım indirimine konu
yatırım harcamalarına yatırım indirimine ili kin eski hükümler ve eski nispetler, bu tarihten sonra
yapılacak yatırım harcamalarına ise yatırım indirimine ili kin yeni hükümler ve yeni nispetler
uygulanması öngörülmü tür.
Ancak 1.1.1981 tarihinden önce ba landı ı halde henüz bitmemi olan yatırım indirimine
konu yatırımlar nedeniyle uygulanacak yatırım indirimi tutan yukarıdaki hükme göre hesaplanacak indirimler toplamını geçemez.
GEÇ C MADDE 6. — Bu maddede bu kanunla de i tirilen 24 ncü maddesinin 4 numaralı bendinde yazdı vergi nispetlerinin bu kanunun yürürlü e girdi i tarihten önce nakden veya
hesaben ödenen veya tahakkuk ettirilen iratlar hakkında da uygulanması öngörülmektedir.
MADDE 18. — Bu madde ile Kurumlar Vergisi Kanununda yapılan de i iklik ve yeni getirilen hükümlerin yürürlük tarihleri düzenlenmi tir.
MADDE 19. — Yürütme maddesidir.
BÜTÇE - PLAN KOM SYONU RAPORU
T. C.
Milli Güvenlik Konseyi
Bütçe - Plan Komisyonu
Esas No.: 1163
->->*,, ,
non
23 Aralık 1980
„
... ,,
Karar No.: 16
MiLL GÜVENL K KONSEY BA KANLI INA
Bakanlar Kurulu tarafından 25.11.1980 tarihinde Milli Güvenlik Konseyine sunulan "5422
Sayılı Kurumlar Vergisi Kanununda De i iklik Yapılmasına li kin Kanun Tasarısı" Komisyonumuzca incelenmi tir.
3.6.1949 tarih ve 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu l Ocak 1950 tarihinde yürürlü e
konulmu , 30.12.1960 tarih ve 192 sayılı, 18.2.1963 tarih ve 199 sayılı kanunlarla bazı maddeleri de i tirilerek günümüze kadar uygulaması sürdürülmü tür.
— 205 —
Hazırlanan Kurumlar Vergisi Kanun Tasarısında; yatırımların özendirilerek kalkınmada
öncelikli bölgelere kaydırılmasını te vik edici hükümlere yer verildi i,uygulamada ortaya çıkan
aksaklıkların giderilmeye çalı ıldı ı, kooperatifçili i te vik edici hususların düzenlendi i, vergi
kaybının önlenmesi maksadıyla ba layıcı hükümler getirildi i görülmü ve maddelerin incelenmesine geçilmi tir.
MADDE 1. — Türk Ticaret Kanununda ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununda "Kooperatif irketler" yerine "Kooperatifler" olarak düzenlenmesi üzerine, bu de i ikliklere paralel olarak kurumlar vergisine tabi olan kurumlar arasında "Kooperatif irketlerin", "Kooperatifler"
olarak düzenlenmesi ayrıca sendikaların iktisadi i letmelerin "Dernek" olarak mütalaa olunmu tur.
MADDE 2. — Tasarının birinci maddesinde "Kooperatif irketler" ibaresi yerine "Kooperatifler" ibaresi konuldu undan, 5422 sayılı Kanunun 3 ncü maddesinde de aynı düzenlemenin
yapılması zorunlu görülerek, tasarıya ilave edilmi ve sonra gelen maddelerin numaralan buna
göre teselsül ettirilmi tir.
MADDE 3. — Tasarının ikinci maddesi üçüncü madde olarak kabul edilmi tir.
MADDE 4. — Dar mükellefiyete tabi olan yabancı kamu idare ve müesseselerine ait iktisadi
i letmelerin, Türkiye'de müstakil i yerlerinin bulunmaması halinde, vergilendirme hususunda
tereddütlerin meydana gelmesi nedeniyle, metne açıklık getirmek amacıyla, mükellefiyete tesir etmeyecek hususlar arasına "i yerlerinin bulunmaması" ibaresinin konulması uygun görülmü ve
tasarının 3 ncü maddesi aynen kabul edilmi tir.
MADDE 5. — Tasarının 4 ncü madde ba lı ı, de i en maddelere uyum sa layacak ekilde
de i tirilmi , aynı kanunun muafiyetleri düzenleyen 17 nci maddenin 9, 11, 15, 16 ve 17 nci
bentleri yemden a a ıdaki ekilde düzenlenmi tir.
9 ncü bendinde yer alan emekli ve yardım sandıklarına açıklık getirmek maksadıyla muaflıktan yararlanacak kurulu lar sayılmı tır.
11 nci bendine, so uk hava depolan ilave edilmi tir.
15 nci bendinde, derneklere ait olup, üyelerinin istifadelerine sunulan ve alkollü içki veril
meyen lokanta ve gazino gibi i letmelerin gayelerinden saptı ı dikkate alınarak, bunların muafi
yetleri kaldırılmı ; bunun yerine "Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar" konul
mu tur.
16 nci bendinde yer alan "kooperatif irketler", yerine "kooperatifler" ibaresi konularak,
bent yeniden düzenlenmi tir.
17 nci bent, daha açık bir ekilde tanzim olunmu tur.
MADDE 6. — Aynı Kanunun istisnalarla ilgili 8 nci maddenin 3 ncü bendinde yer alan metin yeniden düzenlenmi , "Devletle akdolunan mukavelenamelere göre" ibaresi "Devletin kanunların verdi i yetkiye dayanarak akdetti i mukavelenamelere göre" eklinde de i tirilmi tir. 9 ncü
bendinde "gerice yöre olarak belirtilen yörelerde" ibaresi "kalkınmada öncelikli bölgelerde" olarak de i tirilmi tir.
MADDE 7. — Finansman fonu ile ilgili mükerrer 8 nci maddenin 3 ncü bendinde yer alan
"Te vik ve Uygulama Dairesi"; "Devlet Planlama Te kilatı" olarak de i tirilmi tir.
MADDE 8. — Dar mükellefiyet mevzuuna giren hususları düzenleyen 12 nci maddesinin l,
6 ve 7 numaraü bentleri parantez içindeki hükümleri metinden çıkarılmı ve madde numaralan
buna göre teselsül ettirilmi tir.
—206—
MADDE 9. — Safi kurum kazancını düzenleyen aynı Kanunun 13 ncü maddesinin 2 nci
fıkrasının parantez içi hükmü kaldırılmı ve 3 ncü fıkrası "Gelir Vergisi Kanununun ortalama
kâr haddi ve asgari gayri safi hâsıla esası hakkındaki hükümler Kurumlar Vergisi mükellefleri
için de uygulanır" eklinde de i tirilmi tir.
MADDE 10. — ndirilecek giderlerle ilgili 14 ncü maddenin 7 nci bendi yeniden düzenlenmi , 5 yıllık süre 3 yıla indirilmi ve 7 numaralı bentten sonra gelmek üzere "faizsiz olarak kredi
verenlere ödenen kâr paylan" nın da indirilecek giderler arasında yer alması amacıyla 8 nci
bent eklenmi ve tasarının 7 nci maddesi 10 ncü madde olarak kabul edilmi tir.
MADDE 11. —Tasarının 8 nci maddesiyle, aynı Kanunun 15 nci maddesinin 7 numaralı
bendinde yapılan de i iklikler aynen benimsenmi , ancak "Devletle akdolunan" ibaresinin "Devletin kanunların verdi i yetkiye dayanarak akdetti i" eklinde de i tirilmesi uygun görülmü tür.
MADDE 12. — Tasarının 9 ncü maddesi 12 nci madde olarak aynen kabul edilmi tir.
MADDE 13. — Tasarının 10 ncü maddesi 13 ncü madde olarak de i tirilmi ve "aynı Kanunun 12 nci maddesinin l, 6 ve 7 numaralı bentlerindeki parantez içi hükümlerde ihracat muaflı ı, mevduat faizleri ve menkul kıymet satı ı istisnalarına ili kin olarak yer alan hükümler kaldırılmı " cümlesi 8 nci madde ile düzenlenmi oldu undan; madde metninden çıkarılmı tır.
MADDE 14. —Tasarının 11 nci maddesi 14 ncü madde olarak aynen kabul edilmi , ancak
"özel beyan zamanı" madde ba lı ı ilave edilmi tir.
MADDE 15. — Tasarının 12 nci maddesi 15 nci madde olarak de i tirilmi ; ve aynı kanunun 24 ncü maddesi (A) fıkrası 5 nci bendinden sonra gelen "Bu madde gere ince Kurumlar
Vergisi tevkifatı yapılan kurum kazançları üzerinden bu kazancı elde eden kurumlar tarafından
aynca gelir vergisi tevkifatı yapılmaz" ibaresi metinden çıkarılmı ve Kurumlar Vergisi tevkifatı
ba lı ı altında yer alan (e) bendi "Telif, imtiyaz, ihtira, i letme, ticaret unvanı, alameti farika ve
benzeri gayri maddi hakların satı ı, devir ve temliki mukabilinde alınacak bedellerden % 35"
olarak düzenlenmi tir.
MADDE 16. — Verginin nispetini düzenleyen aynı kanunun 25 nci maddesinde yer alan
sermaye irketleri ile kooperatiflerin kazançları üzerinden verilen % 40 oranındaki kurumlar
vergisi % 50 oranına yükseltilmi tir.
MADDE 17. — Tasarının 14 ncü maddesi 17 nci madde olarak aynen kabul edilmi tir.
MADDE 18. — Tasarının 15 nci maddesi 18 nci madde olarak aynen kabul edilmi tir.
MADDE 19. — Tasarının 16 nci maddesi 19 ncü madde olarak aynen kabul edilmi tir.
MADDE 20. — Aynı Kanunun geçici maddelerle ilgili ba lı ı de i tirilmi ve"Kurumlar
Vergisi Kanununun l, 2, 3 ve 4 ncü geçici maddeleri ile 1137 sayılı Kanunun 3 ve 4 ncü geçici
maddeleri ve 192 sayılı Kanunun l nci geçici maddesi yürürlükten kaldırılmı ve kanuna a a ıdaki
geçici maddeler eklenmi tir." eklinde de i tirilmi ve kurumların mali bilançolarında yer alan
zararların üç yıl süre ile gider yazılması, 1.1.1981 tarihinden önce ve gider olarak gösterilmeyen
zararlar için be yıl olarak uygulanaca ına ili kin " ndirilecek giderler" ba lı ı altında geçici 7 nci
madde eklenmi tir.
MADDE 21. — Yürürlükle ilgili maddenin ba lı ı yeniden düzenlenmi tir.
MADDE 22. — Yürütme ile ilgili 19 ncü madde 22 nci madde olarak aynen kabul edilmi tir.
Ba kan
Üye
— 207 —
HÜKÜMETiN TEKLiFi
5422 SAYILI KURUMLAR VERG S KANUNUNDA DE
L K N KANUN TASARISI
KL K YAPILMASINA
MADDE 1. — 3.6.1949 tarihli ve 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun l nci maddesi
a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
Mevzuu :
Madde 1. — A a ıda yazılı kurumların kazançlan Kurumlar Vergisine tabidir.
A) Sermaye irketleri;
B) Kooperatifler;
C) ktisadi Kamu Müesseseleri;
D) Dernek ve vakıflara ait iktisadi i letmeler;
Bu Kanunun tatbikatında sendikalar dernek; cemaatler vakıf hükmündedir.
Kurum kazancı, Gelir Vergisi mevzuuna giren gelir unsurlarından terekküp eder.
MADDE 2. — Aynı Kanunun 4 ncü maddesinin ikinci fıkrası a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
Bunlann kazanç gayesi gütmemeleri, faaliyetin kanunla tevdi edilmi görevler arasında bulunması, tüzelki iliklerinin olmaması, müstakil muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin veya i yerlerinin bulunmaması mükellefiyetlerine tesir etmez.
MADDE 3. — Aynı Kanunun 6 ncı maddesinin ikinci fıkrası a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
Bunlann kazanç gayesi gütmemeleri, tüzelki iliklerinin olmaması, müstakil muhasebeleri ve
kendilerine tahsis edilmi sermayelerinin veya i yerlerinin bulunmaması mükellefiyetlerine tesir
etmez.
MADDE 4. — Aynı Kanunun 7 nci maddesinin 9 ve 11 numaralı bentleri a a ıdaki ekilde de i tirilmi , 15 ve 18 numaralı bentleri kaldırılarak 17 numaralı bent 15 olarak numaralanmı tır.
9. T.C. Emekli Sandı ı, Sosyal Sigortalar Kurumu, Ba - Kur, Ordu Yardımla ma Kurumu
ve Memur Yardımla ma Kurumu gibi kanunla kurulan emekli ve yardım sandıklan ile sosyal sigorta kurumlan;
11. l özel idareleri, belediyeler ve köyler ile bunlann te kil etti i birlikler veya bunlara
ba lı müesseseler tarafından i letilen;
a) Su, elektrik, havagazı ve so uk hava deposu i letmeleri;
b) Belediye sınırlan içindeki yolcu ta ıma i letmeleri;
c) Mezhabalar (Kesim, ta ıma ve muhafaza i lerine münhasır olmak artıyla);
MADDE 5. — Aynı Kanunun 8 nci maddesi a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
istisnalar :
Madde 8. — Bu maddede yazılı kurum kazançlan Kurumlar Vergisinden müstesnadır:
1. Tam mükellefiyete tabi kurumların ba ka bir kurumun sermayesine i tiraklerinden elde
ettikleri kazançlar (i tirak kazançlan istisnası);
— 208 —
2. A a ıda yazılı kooperatiflerin ortaklan için hesapladıkları risturnlardan;
a) stihlak kooperatiflerinde; ortakların ahsi ve ailevi gıda ve giyecek ihtiyaçlarını kar ıla
mak için satın aldıkları malların kıymetlerine göre hesaplanan risturnlar,
b) stihsal kooperatiflerinde; ortakların istihsal ederek kooperatife sattıkları veya kooperatif
ten faliyetinde kullanmak üzere satın aldıkları malların kıymetine göre hesaplanan risturnlar,
c) Kredi kooperatiflerinde; ortaklarının kullandıkları kredilere göre hesaplanan risturnlar,
d) Ortakların idare gideri kar ılı ı olarak ödedikleri paralardan sarfolunmayarak iade edilen
kısımlar,
Bu risturnlann nakden veya aynı kıymette mal ile ödenmesi istisnanın uygulanmasına mani
de ildir. Ortaklardan ba ka kimselerle yapılan muamelelerden do an kazançlar ile ortaklarla ortaklık statüsü dı ında yapılan muamelelerden do an kazançlar hakkında risturnlara müteallik istisna hükmü uygulanmaz. Bunların genel kazançtan tefrikinde, ortaklarla yapılan i hacminin
genel i hacmine olan nispeti esas tutulur.
3. hraç kanunlarına veya Devletle akdolunan mukavelenamelere göre mevcut ve çıkacak
vergilerden muaflı ı kabul edilmi olan menkul kıymetlerin temettü, faiz ve ikramiyeleri;
4. Kambiyo mevzuatı gere ince Türkiye'ye geterildi inin tevsik edilmesi kaydıyla, yurt dı
ında yapılan in aat, onarma ve montaj i leri ile teknik hizmetlerden sa lanan kazançlar;
5. Denizcilik Bankası Türk Anonim Ortaklı ının tekelinde bulunan ula tırma i lerinde elde
etti i kazançlar,
6. "Sanayi ürünü" ihraç eden ve yılhk ihracat tutan 250 000 Amerikan dolan veya muadili
yabancı para kar ılı ı Türk lirasını a an imalatçı kurumların ihracatın ilk yılı için bu ihracattan
sa ladıktan hâsılatın % 20'si, müteakip yıllarda bir önceki yıla göre artan ihracat hâsılatının %
30'u ile bakiyesinin % 15'i kurum kazancından indirilir.
Bir önceki yıla göre artan ihracat hâsılatının hesabında kur de i melerinden dolayı meydana
gelen artı lar nazara alınmaz.
hraç edildi inin tevsiki artıyla ihracatçılara yapılan satı lar yıllık ihracat tutannın hesabında ihracat sayılır.
hraç etti i malı imal etmeyen ihracatçı kurumlarda bu istisnalar 1/4 oranında uygulanır.
7. Ya meyve ve sebze ihracatçılarının ihracatın ilk yüı için bu ihracattan sa ladıklan hâsı
latın % 20'si, müteakip yıllarda bir önceki yıla göre artan ihracat hâsılatının % 30'u ile bakiye
sinin % 15'i kurum kazanandan indirilir. hraç edildi inin tevsiki artıyla ihracatçılara yapılan
satı larda ya meyve ve sebze üreticisi kurum yönünden ihracat sayılır.
Bir önceki yıla göre artan ihracat hâsılatının hesabında kur de i melerinden dolayı meydana
gelen artı lar nazara alınmaz.
8. Kambiyo mevzuatı gere ince Türkiye'ye döviz olarak getirildi inin tevsik edilmesi kay
dıyla dı navlun hâsılatının ilk yıl için % 20'si, müteakip yıllarda bir önceki yıla göre artan
navlun hâsılatının % 30'u ile bakiyesinin % 15'i kurum kazancından indirilir.'Bir önceki yıla
göre artan hâsılatın hesabında kur de i melerinden dolayı meydana gelen artı lar nazara alın
maz.
9. Sermaye irketleri ile kooperatiflerin yatınm indiriminden istifade eden kazançları (Gelir
Vergisi Kanununun yatınm indirimine ili kin hükümleri sermaye irketleri ile kooperatifler hak
kında da uygulanır. Ancak Kalkınma Planı ve yılhk programlarda özel önem ta ıdı ı belirtilen
sektörler ile gerice yöre olarak belirtilen yörelerde yapılan yatırımlar dolayısıyla yatırımcı serma
ye irketleri ile kooperatiflerin bu yatınmlan için yatınm indirimi nispeti % 70'dir.)
— 209 —
10. Turizm Endüstrisini Te vik Kanunu hükümleri dairesinde "Turizm Müessesesi" belgesi
almı olan kurumların elde ettikleri döviz- gelirlerine tekabül eden kazançların ilk yıl için %
20'si, müteakip yıllarda bir önceki yıla göre artan aynı nitelikteki kazancın % 30'u ile bakiyesinin % 15'i mezkûr dövizlerin yetkili bankalarda bozduruldu unun tevsiki artıyla kurum kazancından indirilir.
Bir önceki yıla göre artan kazancın hesabında kur de i ikliklerinden dolayı meydana gelen
artı lar nazara alınmaz.
MADDE 6. — Aynı kanunun 8 nci maddeyi takiben a a ıdaki mükerrer 8 nci madde eklenmi tir.
Finansman Fonu :
MÜKERRER MADDE 8. — Sermaye irketleri ile kooperatifler, yatırım indiriminden faydalanması kabul edilmi bulunan yatırımlarının finansmanında kullanmak ve yatırım indirimi
belgesinde bu yatırım için öngörülen süre ile sınırlı kalmak kaydıyla a a ıdaki artlarla finansman fonu ayırarak safi kurum kazancından indirebilirler;
1. Ayrılacak finansman fonu Kurumlar Vergisi matrahının % 25'ini ve yapılacak yatırım
tutarını geçemez.
2. Finansman fonunun T.C. Merkez Bankasında açılacak her an paraya çevrilebilir Devlet
tahvili hesabına yatırılması mecburidir.
3. T.C. Merkez Bankasında açılacak hesaptan çeki ler Te vik ve Uygulama Dairesince
düzenlenecek çeki belgelerine dayanılarak yapılır ve yıl içinde fiilen yapılan yatırım tutarım
a amaz.
4. Bir önceki yıl safi kurum kazancından finansman fonu olarak ayrılan mebla hesap
dönemi sonunda safi kurum kazancına eklenir.
MADDE 7. — Aynı kanunun 14 ncü maddesine 7 numaralı bentten sonra gelmek üzere
a a ıdaki 8 numaralı bent eklenmi tir.
8. Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr paylan.
MADDE 8. — Aynı kanunun 15 nci maddesinin 7 numaralı bendi a a ıdaki ekilde de i tirilmi ve bu maddenin sonuna 8 numaralı bent eklenmi tir.
7. hraç kanunlarına veya Devlete akdolunan mukavelenamelere göre mevcut ve çıkacak
vergilerden muaflı ı kabul edilmi olan menkul kıymetlerin Kurumlar Vergisinden istisna edilen
temettü, faiz ve ikramiyelerine isabet eden giderler, (Gerçek giderlerin kati olarak tespit edile
memesi halinde, bahis konusu gerçek giderler, Kurumlar Vergisinden muaf menkul kıymetler
portföyünün itibari de er toplamına, T.C. Merkez Bankası Meclisince menkul kıymetler
portföyü ile ilgili giderler nazara alınarak tayin olunacak ortalama gider emsalinin uygulanması
suretiyle bulunur. Vergiden muaf menkul kıymetler portföyünün itibari de er toplamı, ilgili he
sap dönemine dahil ayların son günündeki vergiden muaf menkul kıymetler portföyünün ortala
ması esas alınmak suretiyle tespit olunur.)
8. 8 nci maddenin 4 numaralı bendinde yer alan istisna kapsamına giren kurum kazançları
nın elde edilmesi için yapılan bilumum giderler.
MADDE 9. — Aynı kanunun 17 nci maddesinin l numaralı bendi a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
1. irket kendi ortaklan, ortaklarının ilgili bulundu u gerçek ve tüzel ki iler,idaresi, murakabesi veya sermayesi bakımlarından vasıtab vasıtasız olarak ba lı bulundu u veya nüfuzu altın— 210—
da bulundurdu u gerçek ve tüzel ki iler ile olan münasebetlerinde emsaline göre göze çarpacak
derecede yüksek veya dü ük fiyat veya bedeller üzerinden yahut bedelsiz olarak alım, satım,
imalat, in aat muamelelerinde ve hizmet ili kilerinde bulunursa;
MADDE 10. — Aynı kanunun 12 nci maddesinin l, 6 ve 7 numaralı bentlerindeki parantez içi hükümlerde ihracat muaflı ı, mevduat faizleri ve menkul kıymet satı ı istisnalarına ili kin
olarak yer alan hükümler kaldırılmı ; 19 ncu maddeyi takiben a a ıdaki mükerrer 19 ncu madde eklenmi tir.
Türkiye'de Satı Yapılmaksızın Mal hracında Kurum Kazancının Götürü Usulde Tespiti :
MÜKERRER MADDE 19. — Türkiye'de satın aldıkları, ya da imal, istihsal veya istihraç
ettikleri mallan, Türkiye'de satmaksızın yabancı memleketlere gönderen dar mükellefiyete tabi
kurumların vergiye matrah olacak kurum kazancı, ihraç edilen malların maliyet bedeli ile dı arıya ta ınmak üzere kara, deniz ve hava ula tırma araçlarına teslim edildikleri ana kadar yapılan
her türlü giderler toplamına, ortalama kazanç emsallerinin uygulanması suretiyle bulunur.
Bu maddenin uygulanmasında maliyet bedeli dar mükellefiyete tabi kurumun Türkiye'de
yaptı ı bilumum giderlerin toplamını ifade eder.
Türkiye'de satmaktan maksat, alıcı veya satıcının ya da her ikisinin Türkiye'de olması veya
satı akdinin Türkiye'de yapılmasıdır. Ortalama kazanç emsalleri mal çe itleri itibari ile Maliye
Bakanlı ınca belli edilir. Ortalama kazanç emsalleri Resmi Gazetede yayınlanır ve yayımlanma
tarihini izleyen takvim yılı ba ından ba layarak uygulanır. Maliye Bakanlı ı gerekli gördü ü takdirde, uygulanmakta olan ortalama kazanç emsallerini en az bir yıl uygulanmı olmak artiyle
de i ebilir.
MADDE 11. — Aynı kanunun 22 nci maddesi a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
MADDE 22. — Dar mükellefiyete giren yabancı kurumların vergiye tabi kazancının Gelir
Vergisi Kanununun mükerrer 80 nci ve 82 nci maddelerinde yazılı de er artı kazançları ve arizi kazançlardan (Kurumlar Vergisi Kanununun 24 ncu maddesinin (A) bölümünün 5 numaralı
bendinde sayılanlar hariç) ibaret bulundu u takdirde, yabana kurum veya Türkiye'de namına
hareket eden kimse bu gibi kazançtan iktisap tarihinden itibaren 15 gün içinde Gelir Vergisi
Kanununun 101 nci maddesinde belirtilen vergi dairelerine beyanname ile bildirmeye mecburdur.
MADDE 12. — Kurumlar Vergisi Kanununun 24 ncu maddesi a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
Tevkif yolu ile alınan Kurumlar Vergisi tevkifat yapmaya mecbur olanlar ve tevkifata
ait muhtasar beyanname :
MADDE 24. — A) Dar mükellefiyete tabi kurumlann a a ıda yazılı kazanç ve iratlan Kurumlar Vergisi tevkifatına tabidir.
1. Ücretler;
2. Serbest meslek kazançlan;
3. Gayrimenkul sermaye iratlan;
4. Menkul sermaye iratlan (Her nevi alacak faizleri dahil);
5. Telif, imtiyaz, ihtira, i letme, ticaret unvanı, alameti farika ve benzeri gayri maddi hakla
rın, satı ı, devri ve temliki mukabilinde alınan bedeller.
Yukanda yazdı kazanç ve iratlar vergi tevkifatında gayri safi miktarlan üzerinden nazara
alınır.
Bu madde gere ince Kurumlar Vergisi tevkifatı yapılan kurum kazançtan üzerinden bu kazancı elde eden kurumlar tarafından aynca gelir vergisi tevkifatı yapılmaz.
Kurumlar Vergisi tevkifatı;
a) Ücretlerden % 30,
b) Serbest meslek kazançlarından % 30,
c) Gayrimenkul sermaye iratlarından % 25,
d) Menkul sermaye iratlarından;
aa) Gelir Vergisi Kanununun 75 nci maddesinin 5, 7 ve 12 numaralı bentlerinde yazılı
ödemelerden % 25 (Bu nispeti % 30'a kadar yükseltmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir).
bb) Gelir Vergisi Kanununun 75 nci maddesinin 6 numaralı bendinde yazılı ödemelerden
% 30, bunun dı ında kalan menkul sermaye iratlarından % 20,
e) 5 numaralı bendinde yazık ödemelerden % 35,
Nispetine göre yapılır.
Uluslararası para piyasasından hazine garantisi ile alınacak orta ve uzun vadeli krediler için
ödenecek faizlerdeki tevkifat oranını sıfıra kadar indirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Bu maddeye göre vergisi tevkif suretiyle alınan kazanç ve iratlar için 20 ve 22 nci maddelere göre beyanname verilmesi veya bu madde ümulüne girmeyen kazanç ve iratlar için verilecek beyannamelere mezkûr kazanç ve iratların ithali ihtiyaridir.
B) Dar mükellef durumunda olan kurumlara (A) fıkrasında yazılı kazanç ve iratları sa la
yanlar bu kazanç ve iratlardan Kurumlar Vergisi tevkifatı yapmaya mecburdurlar.
Kazanç ve iratları sa layanlar, Kurumlar Vergisi tevkifatma tabi kazanç ve irattan nakden
veya hesaben ödeyen veya tahakkuk ettiren gerçek veya tüzelki ilerdir.
Bu madde gere ince vergi tevkifatı yapanlar bir ay zarfında nakden veya hesaben ödedikleri veya tahakkuk ettirdikleri kazanç ve iratlar ile bunlardan kestikleri Kurumlar Vergisini
müteakip ayın yirminci günü ak amına kadar, ba lı bulunduktan vergi dairesine muhtasar beyanname ile bildirirler.
Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlanna göre defter tutmak mecburiyetinde olanlar, bu
maddeye göre yaptıklan vergi tevkifatını aynca kayıt ve hesaplarında gösterirler.
C) Kurumlar Vergisi tevkifatma ait muhtasar beyannamede a a ıda yazılı malumatın göste
rilmesi lazımdır.
a) Tevkifatı yapanın adı, soyadı veya unvanı ile i adresi,
b) Beyannamede gösterilen tevkifatın yapıldı ı ay,
c) Vergi mükellefi olan yabancı kurumun unvanı, i merkezi adresi,
d) Ödenen veya tahakkuk ettirilen kazanç ve iradın nevi,
e) Ödenen veya tahakkuk ettirilen kazanç ve iradın miktan,
f) Yapılan vergi tevkifatınm miktan,
g) Beyannamenin tanzim tarihi ve vergi kesenin imzası,
h) Beyannamenin verildi i vergi dairesinin adı,
Beyannamenin ekli muhtevası ve ekleri Maliye Bakanlı ınca tayin ve tespit olunur.
— 212—
MADDE 13. — Kanunun 25 nci maddesi a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
Verginin Nispeti :
Madde 25. — Kurumlar Vergisi bu Kanuna göre tespit olunan kurum kazancından;
1. Sermaye irketleri ile kooperatiflerde % 40;
2. Di er kurumlarda % 35;
Nispetinde alınır.
Hesaplanan vergilerde lira kesirleri atılır.
MADDE 14. — Aynı Kanunun 30 ncu maddesi a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
Tasfiye Dönemi :
Madde 30. — Her ne sebeple olursa olsun, tasfiye haline giren kurumların vergilendirilmesinde hesap dönemi yerine tasfiye dönemi kaim olur.
Tasfiye dönemi kurumun tasfiye haline girdi i tarihten ba lar, bu tarihten aynı takvim yılı
sonuna kadar olan dönem ile bu dönemden sonraki her takvim yılı müstakil bir tasfiye dönemi
saydır.
Tasfiyenin aynı takvim yılı içinde sona ermesi halinde tasfiye dönemi, kurumun tasfiye haline girdi i tarihten ba lar ve tasfiyenin bitti i tarihe kadar devam eder.
Tasfiyenin nihayet buldu u dönemin sonunda tasfiye kâr ve zararı kati olarak tespit ve evvelce verilmi olan tasfiye beyannameleri bu neticeye göre ıslah edilir. Tasfiye zararla kapanırsa,
evvelce verilmi tasfiye beyannamelerine müsteniden tahsil edilmi vergiler iade olunur.
Bir yıldan fazla süren tasfiyelerde tarh zaman a ımı, tasfiyenin nihayet buldu u dönemi takibeden yıldan itibaren ba lar.
MADDE 15. — Aynı Kanunun 31 nci maddesinin l nci fıkrası a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
Tasfiye beyannameleri, tasfiye memurları tarafından tasfiye dönemlerinin sonundan itibaren
21 nci maddede yazılı süreler içinde, tasfiye dönemi içinde tasfiye de neticelenmi se, bilançonun
veya nihai hesabın kesinle mesinden itibaren 15 gün içinde kurumun ba lı oldu u vergi dairesine
verilir.
MADDE 16. — Aynı Kanunun 45 nci maddesi a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
Kıyas Yoluyla Uygulanacak Hükümler :
Madde 45. — Bu kanunda sözü geçen;
a) "Kazanç veya iradın ve gelir unsurlarının Türkiye'de elde edilmesi" ve "Türkiye'de daimi
temsilci bulundurulması" hususlarında, Gelir Vergisi Kanununun 7 nci ve 8 nci maddelerinin
hükümleri cari olur.
b) "Gayrimenkullerin ve hakların satı ından, i tirak hisselerinin devir ve temlikinden do an
kazançlar" ve "arızi kazançlar" tabirleri, Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80 ve 82 nci mad
deleri ümulüne giren kazanç ve iratları ifade eder.
MADDE 17. — Kurumlar Vergisi Kanununa a a ıdaki geçici maddeler eklenmi tir.
GEÇ C MADDE 1. — Bu kanunla de i tirilen Kurumlar Vergisi kanununun de i ik 25
nci maddesinde yazılı vergi nispeti, kurumların 1980 takvim yılı kazançları hakkında da uygulanır.
— 213 —
GEÇiCi MADDE 2. — 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun yürürlü e girdi i tarihten
bu kanunun yürürlük tarihine kadar ayrılmı olan ihtiyat akçeleri ve banka provizyonlan, bunların sermayeye eklenmesi veya ortaklara da ıtılması hallerinde, sermayeye eklendi i veya da ıtımın yapıldı ı yılın ticari kazancına vergilendirilmeden önceki brüt tutarları üzerinden ilave edilir. Te ebbüsün tasfiyesi halinde ise tasfiye kârının hesaplanmasında nazara alınır.
Bu ihtiyat akçeleri ve banka provizyonlan üzerinden ödenmi bulunan Kurumlar Vergisi ile
tevkif yoluyla ödenen Gelir Vergileri, ödenecek Kurumlar Vergisinden mahsup edilir.
GEÇiCi MADDE 3. — Dar mükellefiyete tabi kurumlarca Türkiye'de satı ı yapılmaksızın
mal ihracında kurum kazancının tespitinde uygulanacak ortalama kazanç nispetleri, Maliye Bakanlı ınca, Kanunun yürürlü e girdi i tarihten itibaren altı ay içinde tespit ve ilan olunur.
GEÇ C MADDE 4. — Bu kanunun yürürlü e girdi i tarihten önce ba lanıpta yürürlük tarihine kadar sonuçlandırılmamı olan tasfiyelerde, tasfiye dönemi ve tasfiye beyannamesi hakkında eski hükümlerin uygulanmasına devam olunur.
GEÇ C MADDE 5. — 1.1.1981 tarihinden önce yapılmı olan yatınm indirimine konu
yatırım harcamalarına yatırım indirimine ili kin eski hükümler ve eski nispetler, bu tarihten sonra
yapılacak yatırım harcamalarına ise yatınm indirimine ili kin yeni hükümler ve yeni nispetler
uygulanır.
1.1.1981 tarihinden önce ba landı ı halde henüz bitmemi olan yatınm indirimine konu yatırımlar nedeniyle uygulanacak yatınm indirimi tutan yukandaki hükme göre hesaplanacak indirimler toplamını geçemez.
GEÇ C MADDE 6. — 5422 saydı Kurumlar Vergisi Kanununun bu kanunla de i tirilen
24 ncü maddesinin 4 numaralı bendi hükmü bu kanunun yürürlü e girdi i tarihten önce nakden veya hesaben ödenen veya tahakkuk ettirilen iratlar hakkında da uygulanır.
Yürürlük ve Yürütme Hükümleri :
MADDE 18. — Bu kanunla de i tirilen 5422 saydı Kurumlar Vergisi Kanununun;
1. 24 ncü maddesi yayımı tarihinde,
2. 25 nci maddesi 1980 yılı kazançlarına da uygulanmak üzere 1.1.1981 tarihinde,
3. Di er maddeleri 1.1.1981 tarihinde,
Yürürlü e girer.
MADDE 19. — Bu Kanunu Maliye Bakanı yürütür.
Ba bakan
21.11.1980
B. Ulusu
— 214 —
BÜTÇE PLAN KOM SYONU METN
5422 SAYILI KURUMLAR VERG S KANUNUNDA DE
L K N KANUN
KL K YAPILMASINA
MADDE 1. — Tasarının l nci maddesi aynen kabul edilmi tir.
MADDE 2. — 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 3 ncü maddesi a a ıdaki ekilde
de i tirilmi tir.
Kooperatifler :
Madde 3. — Kooperatifler, 1163 sayılı Kooperatifler Kanununa göre kurulan istihlâk, istihsal, kredi, satı , yapı ve sair kooperatifler ile aynı mahiyetteki yabancı kooperatiflerdir.
Okul kooperatifleri gibi dernek veya adi irket mahiyetinde olanlar bu kanunun uygulanmasında kooperatif addolunmaz.
MADDE 3. — Tasarının 2 nci maddesi 3 ncü madde olarak aynen kabul edilmi tir.
MADDE 4. — Tasarının 3 ncü maddesi 4 ncü madde olarak aynen kabul edilmi tir.
MADDE 5. — Aynı Kanunun 7 nci maddesinin 9, 11, 15, 16 ve 17 numaralı bentleri a aıdaki ekilde de i tirilmi , 903 sayılı Kanunla eklenen 18 numaralı bent kaldırılmı tır.
9. T.C. Emekli Sandı ı, Sosyal Sigortalar Kurumu, Ba - Kur, Ordu Yardımla ma Kurumu
ve Memur Yardımla ma Kurumu gibi kanunla kurulan emekli ve yardım sandıklan ile Sosyal
Sigorta Kurumlan;
11. l özel idareleri, belediyeler ve köyler ile bunlann te kil ettikleri birlikler veya bunlara
ba lı müesseseler tarafından i letilen:
a) Su, elektrik, havagazı ve so uk hava deposu i letmeleri;
b) Belediye sınırlan içindeki yolcu ta ıma i letmeleri;
c) Mezbahalar (kesim, ta ıma ve muhafaza i lerine münhasır olmak artıyla);
15. Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar.
16. Esas mukavelelerinde sermaye üzerinden kazanç da ıtılmaması, idare meclisi ba kan ve
üyelerine kazanç üzerinden hisse verilmemesi, ihtiyat akçelerinin ortaklara da ıtılmaması ve
münhasıran ortaklar ile i görülmesine dair hükümler bulunması artı ile kooperatifler (Esas
mukavelelerde yukariki artlar mevcut olmakla beraber fiilen bu kayıt ve artlara uymayan koo
peratifler muafiyetten faydalanamaz).
17. Özel kanunlarla veya Devletin, kanunların verdi i yetkiye dayanarak aktetti i mukave
lelerle Kurumlar Vergisinden veya her türlü vergi ve resimden muaf tutulan kurumlar.
MADDE 6. — Aynı Kanunun 8 nci maddesi a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
" stisnalar :
Madde 8. — Bu maddede yazılı kurum kazançlan Kurumlar Vergisinden müstesnadır:
1. Tam mükellefiyete tabi kurumlann ba ka bir kurumun sermayesine i tiraklerinden elde
ettikleri kazançlar (i tirak kazançlan istisnası);
2. A a ıda yazılı kooperatiflerin ortaklan için hesapladıklan risturnlardan;
a) stihlak kooperatiflerinde; ortakların ahsi ve ailevi gıda ve giyecek ihtiyaçlarını kar ılamak için satın aldıklan mallann kıymetlerine göre hesaplanan risturnlar,
— 215 —
b) stihsal kooperatiflerinde; ortakların istihsal ederek kooperatife sattıkları veya kooperatif
ten istihsal faaliyetinde kullanmak üzere satın aldıkları malların kıymetine göre hesaplanan risturnlar,
c) Kredj Kooperatiflerinde; ortaklarının kullandıkları kredilere göre hesaplanan risturnlar,
d) Ortakların idare gideri kar ılı ı olarak ödedikleri paralardan sarfolunmayarak iade edilen
kısımlar,
Bu risturnlann nakden veya aynı kıymette mal ile ödenmesi istisnanın uygulanmasına mani
de ildir. Ortaklardan ba ka kimselerle yapılan muamelelerden do an kazançlar ile ortaklarla ortaklık statüsü dı ında yapılan muamelelerden do an kazançlar hakkında risturnlara müteallik istisna hükmü uygulanmaz. Bunların genel kazançtan tefrikinde, ortaklarla yapılan i hacminin genel i hacmine olan nispeti esas tutulur.
3. hraç kanunlarına veya Devletin kanunların verdi i yetkiye dayanarak aktetdi i mukave
lenamelere göre mevcut ve çıkacak vergilerden muaflı ı kabul edilmi olan menkul kıymetlerin
temettü, faiz ve ikramiyeleri;
4. Kambiyo mevzuatı gere ince Türkiye'ye getirildi inin tevsik edilmesi kaydıyla, yurt dı ın
da yapılan in aat, onarma ve montaj i leri ile teknik hizmetlerden sa lanan kazançlar;
5. Denizcilik Bankası Türk Anonim Ortaklı ının tekelinde bulunan ula tırma i lerinden elde
etti i kazançlar,
6. "Sanayi ürünü ihraç eden ve yıllık ihracat tutan 250 000 Amerikan dolan veya muadili
yabancı para kar ılı ı Türk Lirasını a an imalatçı kurumların ihracatın ilk yılı için bu ihracattan
sa ladıklan hâsılatın % 20'si, müteakip yıllarda bir önceki yıla göre artan ihracat hâsılatının %
30'u ile bakiyesinin % 15'i kurum kazancından indirilir.
Bir önceki yıla göre artan ihracat hâsılatının hesabında kur de i melerinden dolayı meydana
gelen artı lar nazara alınmaz.
hraç edildi inin tevsiki artıyla ihracatçılara yapılan satı lar yıllık ihracat tutannın hesabında ihracat sayılır.
hraç etti i malı imal etmeyen ihracatçı kurumlarda bu istisnalar 1/4 oranında uygulanır."
7. "Ya meyve, sebze ihracatçılannın ihracatın ilk yılı için bu ihracattan sa ladıklan hasıla
tın % 20'si, müteakip yıllarda bir önceki yıla göre artan ihracat hasılatının % 30'u ile bakiyesi
nin % 15'i kurum kazancından indirilir. hraç edildi inin tevsiki artıyla ihracatçılara yapılan sa
tı larda ya meyve ve sebze üreticisi kurum yönünden ihracat sayılır."
Bir önceki yıla göre artan ihracat hâsılatının hesabında kur de i melerinden dolayı meydana
gelen artı lar nazara alınmaz.
8. Kambiyo mevzuatı gere ince Türkiye'ye döviz olarak getirildi inin tevsik edilmesi kay
dıyla dı navlun hasılatının ilk yıl için % 20'si, müteakip yıllarda bir önceki yıla göre artan
navlun hâsılatının % 30'u ile bakiyesinin % 15'i kurum kazancından indirilir.'Bir önceki yıla
göre artan hasılatın hesabında kur de i melerinden dolayı meydana gelen artı lar nazara alın
maz.
9. "Sermaye irketleri ile kooperatiflerin yatırım indiriminden istifade eden kazançları (Gelir
Vergisi Kanununun yatınm indirimine ili kin hükümleri sermaye irketleri ile kooperatifler hak
kında da uygulanır. Ancak Kalkınma planı ve yıllık programlarda özel önem ta ıdı ı belirtilen
sektörler ile kalkınmada öncelikli bölgelerde yapılan yatınmlar dolayısıyla yatınmcı sermaye ir
ketleri ile kooperatiflerin bu yatınmlan için yatırım indirimi nispeti % 60'dır.)
10. Turizm Endüstrisini Te vik Kanunu hükümleri dairesinde "Turizm Müessesesi" belgesi
almı olan kurumların elde ettikleri döviz gelirlerine tekabül eden kazançlann ilk yıl için %
— 216—
20'si, müteakip yıllarda bir önceki yıla göre artan aynı nitelikteki kazancın % 30'u ile bakiyesinin % 15'i mezkûr dövizlerin yetkili bankalarda bozduruldu unun tevsiki artıyle kurum kazancından indirilir.
Bir önceki yıla göre artan kazancın hesabında kur de i ikliklerinden dolayı meydana gelen
artı lar nazara alınmaz.
11. Safi kurum kazancından, gelirlerinin tamamını amaçlarına tahsis eden ve Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara sermayeye i tirak nispetinde ödenecek miktarlar.
MADDE 7. — Aynı Kanunun 8 nci maddeyi takiben a a ıdaki mükerrer 8 nci madde eklenmi tir.
"Finansman Fonu :
Mükerrer Madde 8. — Sermaye irketleri ile kooperatifler, yatırım indiriminden faydalanması kabul edilmi bulunan yatırımlarının finansmanında kullanmak ve yatırım indirimi belgesinde
bu yatırım için öngörülen süre ile sınırlı kalmak kaydıyla a a ıdaki artlarla finansman fonu ayırarak safi kurum kazancından indirilebilirler;
1. Ayrılacak finansman fonu Kurumlar Vergisi matrahının % 25'ini ve yapılacak yatırım
tutarını geçemez.
2. Finansman fonunun T. C. Merkez Bankasında açılacak her an paraya çevrilebilir Devlet
Tahvili hesabına yatırılması mecburidir.
3. T.C. Merkez Bankasında açılacak hesaptan çeki ler Devlet Planlama Te kilatınca düzen
lenecek çeki belgelerine dayanılarak yapılır ve yıl içinde fiilen yapılan yatırım tutarını a amaz.
4. Bir önceki yıl safi kurum kazanandan finansman fonu olarak ayrılan mebla hesap
dönemi sonunda safi kurum kazancına eklenir."
MADDE 8. — Aynı Kanunun 12 nci maddesinin l, 6 ve 7 numaralı bentlerindeki paranteziçi hükümler kaldırılmı tır.
MADDE 9. — Aynı Kanunun 13 ncü maddesinin ikinci fıkrasının parantez içi hükmü kaldırılmı , üçüncü fıkrası a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
"Gelir Vergisi Kanununun ortalama kâr haddi ve asgari gayrisâfi hâsıla esası hakkındaki
hükümleri Kurumlar Vergisi mükellefleri için de uygulanır."
MADDE 10. — Aynı Kanunun 14 ncü maddesinin 7 numaralı bendi a a ıdaki ekilde dei tirilmi ve maddeye 8 numaralı bent eklenmi tir.
7. Üç yıldan fazla nakledilmemek artıyla geçmi yuların mali bilançolarına göre meydana
gelen zararlar (Bilançolarda her yılın zararının ayrı ayrı gösterilmesi arttır.)
8. Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr paylan.
MADDE 11. —Aynı Kanunun 15 nci maddesinin 7 numaralı bendi a a ıdaki ekilde dei tirilmi ve bu maddenin sonuna 8 numaralı bent eklenmi tir.
"7. hraç kanunlarına veya Devletin kanunların verdi i yetkiye dayanarak akdetti i mukavelenamelere göre mevcut ve çıkacak vergilerden muaflı ı kabul edilmi olan menkul kıymetlerin
Kurumlar Vergisinden istisna edilen temettü, faiz ve ikramiyelerine isabet eden giderler, (Gerçek giderlerin kati olarak tespit edilememesi halinde, bahis konusu gerçek giderler, Kurumlar
Vergisinden muaf menkul kıymetler portföyünün itibari de er toplamına, T.C. Merkez Bankası
Meclisince menkul kıymetler portföyü ile ilgili giderler nazara alınarak tayin olunacak ortalama
gider emsalinin uygulanması suretiyle bulunur. Vergiden muaf menkul kıymetler portföyünün
— 217 —
itibari de er toplamı, ilgili hesap dönemine dahil ayların son günündeki vergiden muaf menkul
kıymetler portföyünün ortalaması esas alınmak suretiyle tespit olunur.)"
"8. 8 nci maddenin 4 numarab bendinde yer alan istisna kapsamına giren kurum kazançlarının elde edilmesi için yapılan bilumum giderler."
MADDE 12. — Tasarının 9 ncu maddesi 12 nci madde olarak aynen kabul edilmi tir.
MADDE 13. — Aynı Kanuna 19 ncu maddesini takiben a a ıdaki mükerrer 19 ncu madde
eklenmi tir.
"Türkiye'de satı yapılmaksızın mal ihracında kurum kazancının götürü usulde tespiti :
Mükerrer Madde 19. — Türkiye'de satın aldıkları, ya da imal, istihsal, veya istihraç ettikleri
mallan, Türkiye'de satmaksızın yabancı memleketlere gönderen dar mükellefiyete tabi kurumların vergiye matrah olacak kurum kazancı, ihraç edilen malların maliyet bedeli ile dı arıya ta ınmak üzere kara, deniz ve hava ula tırma araçlarına teslim edildikleri ana kadar yapılan her
türlü giderler toplamına, ortalama kazanç emsallerinin uygulanması suretiyle bulunur.
Bu maddenin uygulanmasında maliyet bedeli dar mükellefiyete tabi kurumun Türkiye'de
yaptı ı bilumum giderlerin toplamını ifade eder.
Türkiye'de satmaktan maksat, alıcı veya satıcının ya da her ikisinin Türkiye'de olması veya
satı akdinin Türkiye'de yapılmasıdır. Ortalama kazanç emsalleri mal çe itleri itibari ile Maliye
Bakanlı ınca belli edilir. Ortalama kazanç emsalleri Resmi Gazetede yayınlanır ve yayımlanma
tarihini izleyen takvim yılı ba ından ba layarak uygulanır. Maliye Bakanlı ı gerekli gördü ü takdirde, uygulanmakta olan ortalama kazanç emsallerini en az bir yıl uygulanmı olmak artıyla
de i tirebilir."
MADDE 14. — Aynı Kanunun 22 nci maddesi a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
özel Beyan Zamanı:
Madde 22. — Dar mükellefiyete giren yabana kurumların vergiye tabi kazancının Gelir
Vergisi Kanununun mükerrer 80 ve 82 nci maddelerinde yazdı de er artı kazançları ve arizi kazançlardan (Kurumlar Vergisi Kanununun 24 ncu maddesinin A bölümünün 5 numaralı bendinde sayılanlar hariç) ibaret bulundu u takdirde, yabancı kurum veya Türkiye'de namına hareket eden kimse bu gibi kazançları iktisap tarihinden itibaren 15 gün içinde Gelir Vergisi Kanununun 101 nci maddesinde belirtilen vergi dairelerine beyanname ile bildirmeye mecburdur.
MADDE 15. — Aynı Kanunun 24 ncu maddesi a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
"Tevkif yolu ile alman Kurumlar Vergisi tevkifat yapmaya mecbur olanlar ve tevkifata
ait muhtasar beyanname,
MADDE 24. — A) Dar mükellefiyete tabi kurumların a a ıda yazılı kazanç ve iratları Kurumlar Vergisi tevkifatına tabidir.
1. Ücretler;
2. Serbest meslek kazançtan;
3. Gayrimenkul sermaye iratlan;
4. Menkul sermaye iratlan (Her nevi alacak faizleri dahil)
— 218 —
5. Telif, imtiyaz, ihtira, i letme, ticaret unvanı, alâmeti farika ve benzeri gayri maddi hakların, satı ı, devri ve temliki mukabilinde alınan bedeller.
Yukarıda yazdı kazanç ve iratlar vergi tevkifatında gayrisafi miktarları üzerinden nazara alınır.
Kurumlar Vergisi tevkif atı;
a) Ücretlerden % 30,
b) Serbest meslek kazançlarından % 30,
c) Gayrimenkul sermaye iratlarından % 25,
d) Menkul sermaye iratlarından;
aa) Gelir Vergisi Kanununun 75 nci maddesinin 5, 7 ve 12 numaralı bentlerinde yazılı
ödemelerden % 25 (Bu nispeti % 30'a kadar yükseltmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.)
bb) Gelir Vergisi Kanununun 75 nci maddesinin 6 numaralı bendinde yazılı ödemelerden
% 30, bunun dı ında kalan menkul sermaye iratlarından % 20,
e) Telif, imtiyaz, ihtira, i letme, ticaret unvanı, alâmeti farika ve benzeri gayri maddi hakla
rın satı ı, devir ve temliki mukabilinde alınacak bedellerden % 35,
Nispetine göre yapılır.
Uluslararası para piyasasından hazine garantisi ile abnacak orta ve uzun vadeli krediler için
ödenecek faizlerdeki tevkifat oranını sıfıra kadar indirmeyeBakanlar Kurulu yetkilidir.
Bu maddeye göre vergisi tevkif suretiyle alınan kazanç ve iratlar için 20 ve 22 nci maddelere göre beyanname verilmesi veya bu maddede ümulüne girmeyen kazanç ve iratlar için verilecek beyannamelere mezkûr kazanç ve iratların ithali ihtiyaridir.
B) Dar mükellef durumunda olan kurumlara (A) fıkrasında yazılı kazanç ve iratları sa la
yanlar bu kazanç ve iratlardan Kurumlar Vergisi tevkifatı yapmaya mecburdurlar.
Kazanç ve iratları sa layanlar, Kurumlar Vergisi tevkifatma tabi kazanç ve iratları nakden
veya hesaben ödeyen veya tahakkuk ettiren gerçek veya tüzelki ilerdir.
Bu madde gere ince vergi tevkifatı yapanlar bir ay zarfında nakden veya hesaben ödedikleri
veya tahakkuk ettirdikleri kazanç ve iratlar ile bunlardan, kestikleri Kurumlar Vergisini
müteakip ayın yirminci günü ak amına kadar, ba lı bulundukları vergi dairesine muhtasar beyanname ile bildirirler.
Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre defter tutmak mecburiyetinde olanlar, bu
maddeye göre yaptıkları vergi tevkifatını ayrıca kayıt ve hesaplarında gösterirler.
C) Kurumlar Vergisi tevkifatma ait muhtasar beyannamede a a ıda yazılı malumatın göste
rilmesi lazımdır.
a) Tevkifatı yapanın adı, soyadı veya unvanı ile i adresi,
b) Beyannamede gösterilen tevkifatın yapıldı ı ay,
c) Vergi mükellefi olan yabana kurumun unvanı, i merkezi adresi,
d) Ödenen veya tahakkuk ettirilen kazanç ve iradın nev'i,
e) Ödenen veya tahakkuk ettirilen kazanç ve iradın miktan,
f) Yapılan vergi tevkifatının miktan,
g) Beyannamenin tanzim tarihi ve vergi kesenin imzası,
—219—
h) Beyannamenin verildi i vergi dairesinin adı,
Beyannamenin ekli muhtevası ve ekleri Maliye Bakanlı ınca tayin ve tespit olunur.
MADDE 16. — Aynı Kanunun 25 nci maddesi a a ıdaki ekilde de i tirilmi tir.
"Verginin Nispeti :
Madde 25. — Kurumlar Vergisi bu Kanuna göre tespit olunan kurum kazancından;
1. Sermaye irketleri ile kooperatifleri % 50;
2. Di er kurumlarda % 35;
nispetinde alınır.
Hesaplanan vergilerde lira kesirleri atılır".
MADDE 17. — Tasarının 14 ncü maddesi 17 nci madde olarak aynen kabul edilmi tir.
MADDE 18. — Tasarının 15 nci maddesi 18 nci madde olarak aynen kabul edilmi tir.
MADDE 19. — Tasarının 16 nci maddesi 19 ncu madde olarak aynen kabul edilmi tir.
MADDE 20. — Kurumlar vergisi Kanununun l, 2, 3 ve 4 ncü geçici maddeleri ile 1137
sayılı Kanunun 3 ve 4 ncü geçici maddeleri ve 192 sayılı Kanunun l nci geçici maddesi
yürürlükten kaldırılmı ve Kanuna a a ıdaki geçici maddeler eklenmi tir.
GEÇiCi MADDE 1. — Bu Kanunla de i tirilen Kurumlar Vergisi kanununun de i ik 25
nci maddesinde yazılı vergi nispeti kurumların 1980 takvim yılı kazançtan hakkında da uygulanır.
GEÇ C MADDE 2. — 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun yürürlü e girdi i tarihten bu Kanunun yürürlük tarihine kadar ayrılmı olan ihtiyat akçeleri ve banka provizyonları,
bunların sermayeye eklenmesi veya ortaklara da ıtılması hallerinde, sermayeye eklendi i veya
da ıtımın yapıldı ı yılın ticari kazancına vergilendirilmeden önceki brüt tutarları üzerinden ilave
edilir. Te ebbüsün tasfiyesi halinde ise tasfiye kârının hesaplanmasında nazara alınır.
Bu ihtiyat akçeleri ve banka provizyonları üzerinden ödenmi bulunan Kurumlar Vergisi ile
tevkif yoluyla ödenen Gelir Vergileri, ödenecek Kurumlar Vergisinden mahsup edilir.
GEÇ C MADDE 3. — Dar mükellefiyete tabi kurumlarca Türkiye'de satı ı yapılmakslzın
mal ihracında kurum kazancının tespitinde uygulanacak ortalama kazanç nispetleri, Maliye Bakanlı ınca, Kanunun yürürlü e girdi i tarihten itibaren altı ay içinde tespit ve ilan olunur.
GEÇ C MADDE 4. — Bu Kanunun yürürlü e girdi i tarihten önce ba lanıpta yürürlük tarihine kadar sonuçlandırılmamı olan tasfiyelerde, tasfiye dönemi ve tasfiye beyannamesi hakkında eski hükümlerin uygulanmasına devam olunur.
GEÇ C MADDE 5. — 1.1.1981 tarihinden önce yapılmı olan yatırım indirimine konu yatırım harcamalarına yatırım indirimine ili kin eski hükümler ve eski nispetler.bu tarihten sonra
yapılacak yatırım harcamalarına ise yatırım indirimine ili kin yeni hükümler ve yeni nispetler
uygulanır.
1.1.1981 tarihinden önce ba landı ı halde henüz bitmemi olan yatırım indirimine konu yatırımlar nedeniyle uygulanacak yatırım indirimi tutan yukarıdaki hükme göre hesaplanacak indirimler toplamını geçemez.
GEÇ C MADDE 6. — 5422 saydı Kurumlar Vergisi Kanununun bu kanunla de i tirilen
24 ncü maddesinin 4 numarab bendi hükmü bu Kanunun yürürlü e girdi i tarihten önce nakden veya hesaben ödenen veya tahakkuk ettirilen iratlar hakkında da uygulanır.
—220—
indirilecek Giderler :
GEÇ C MADDE 7. — Aynı Kanunun 14 ncü maddesinin 7 nci bendinde indirilecek giderlerle ilgili olarak kurumlann mali bilançolarında yer alan zararların üç yıl süre ile gider yazılması, 1.1.1981 tarihinden önce meydana gelen ve gider olarak gösterilemeyen zararlar için
be yıl olarak uygulanır.
Yürürlük :
MADDE 21. — 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun bu kanunla de i tirilen;
1. 24 ncü maddesi yayımı tarihinde,
2. 25 nci maddesi 1980 yılı kazançlarına da uygulanmak üzere 1.1.1981 tarihinde,
3. Di er maddeleri 1.1.1981 tarihinde,
Yürürlü e girer.
Yürütme :
MADDE 22. — Tasarının 19 ncü maddesi 22 nci madde olarak aynen kabul edilmi tir.
— 221

Sunum için tıklayınız. Attach

amarcord filmi özelinde göstergebilimsel film çözümlemesi

Kiler GYO Rapor 30.06.2014

TOBB ETU - ELE 273 - Bahar 2014 Donemi - Proje

yaratıcı drama eğitmenlik kursları 19.03.2015 11:35

gelir vergisi kanununun bazı madde ve fıkralarının degiştirilmesi

Anket soru seti

Tekirdağ Arsalar Revize

5422 sayılı kurumlar vergisi kanununda bazı değişiklik

Gelir İdaresi Başkanlığının 2013 Yılına Ait Faaliyet Raporu

19-Münazarat

Demokrat Parti İktidarının İlk Yıllarında Deniz İşletmeciliği ve Gemi

T.C. MALİYE BAKANLIĞI Gelir İdaresi Başkanlığı Gelir Vergisi

1 - ITO

08-12 Eylül 2014, İstanbul

Untitled

31.03.2014 ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU

MSK Ders Notu (S.Erturk ve B.Sklar)

T.0 .2 KIRIKKALE VALİLİ Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü

Document

ücretsiz hukuk danışmanlığı

TOSFED Trial Kupası Kuralları