2014-2015 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK SERVİSİ HACI ŞAKİR MELİHA NİLÜFER ÖZ ORTAOKULU Birey, kendi kişiliğini yeterince ciddiye alarak iç dünyasında olup bitenleri heyecanlarını, duygu ve düşüncelerini gerçekçi bir şekilde dinlediği zaman nereye varması gerektiğini daha kolay görebilir.(Kasatura, 1998,s.75) BANU ŞENER PSİKOLOJIK DANIŞMAN AİLE VE EVLİLİK DANIŞMANI PSİKODRAMA TERAPİSTİ YAŞAM BECERİLERİ-1 Sorun Çözme Yöntemlerinin Etkili kullanımı Sorunların çözülebilmesi için düşünsel, duygusal, davranışsal bir bütünlük gereklidir. Kişi dışsal durumu algılayıp değerlendirebilmeli, bu durumla ilgili olarak içsel duygularına ve gereksinimlerine bakıp karar vererek etkili bir davranışta, eylemde bulunmalıdır.(Doğaner,2003,s.45) Çocuklar büyüdükçe bilişsel gelişimlerinin artması ile beraber çevresindeki yaşam olayları ile başa çıkamadığı zaman yaşadığı iç gerginliğin etkisi ile davranışlarına yansıyan bazı sorunlar geliştirebilir. Bunlar da kendine inanma ve güvenmede yetersizlik, aşırı hayalcilik, dengesiz davranışlar, gerekmeyen yerlerde öfke kızgınlık, düşmanlık duyguları oluşturduğu gibi hastalık, başarısızlık, ayrılık, ilgisizlik gibi psikolojik problemler yansıtabilir. Birey, kendi kişiliğini yeterince ciddiye alarak iç dünyasında olup bitenleri heyecanlarını,duygu ve düşüncelerini gerçekçi bir şekilde dinlediği zaman nereye varması gerektiğini daha kolay görebilir.(Kasatura, 1998,s.75) Başkasının açısından olaya bakma, başkalarının duygu ve benliklerine saygılı olma, empati duyma, karşılıklı sorumluluk geliştirme ve dili etkin kullanma çocukların sosyalleşme süreci içinde öğrendiği ve yaşla artan becerilerdir. Bu beceriler problem/sorun çözme yeteneğini arttırır.Çocuğun sosyal gelişimi içinde karşılaştığı problemleri, dürtülerine dayalı fiziksel tepkiler göstererek çözmeden işbirliği içinde ortak kararlar almaya dayalı zihinsel tepkiler göstererek çözmeye doğru giden bir gelişimsel tablo çizer. Daha ileri yaşlarda problemi çözmek için akıl yürütme ve başkalarının açısından olaya bakabilme yeteneği gerekir. İletişimde yer alan 12 engel kabul etmemenin dilidir;çünkü sorunu olan kişiye, değişmesi gerektiğini, sorunlu olmanın kabul edilemeyeceğini ve kişide bir sorun bulunduğunu iletirler. Engellerden bazıları, kişinin sorununa aldırış bile edilmediği duygusunu verebilir. Bütün bu etkiler nedeniyle 12 engel kişilere yardımda çok etkisizdir.(Gordon,1993,s.45).İletişim engelleri sunu şeklinde servisimizce hazırlanacaktır. İletişim engellerini kullanmadan sorunları çözme süreci 6 basamaklı bir aşama gerektirir: 1. basamak: Sorunun ve çatışmanın tanımlanması 2. basamak: Karşılıklı olarak çözüm seçeneklerinin üretilmesi 3. basamak: Çözüm seçeneklerini değerlendirme 4. basamak: En iyi çözüme ulaşarak karar verme 5. basamak: Kararların nasıl uygulanacağını belirleme 6.basamak:Değerlendirme ve çözümün uygulamasını değerlendirme(Doğaner,2003,s.59) 1-Sorunun/problemin tanımlanması: ilk aşama bir güçlüğün sezilmesi ya da bir şeylerin yolunda gitmediğinin fark edilmesidir.Genelde sorunlar doğal yollardan çıkar ve gerginliği yada çatışmayı artırarak büyürler. Sorunun /problemin açıklığa kavuşturulması ve nelerle ya da kimlerle ilişkili olduğunun anlaşılmasıdır. 1.adım: Sorunun başkaları ile ne ölçüde ortak bir sorun olduğunun ve aciliyet derecesinin saptanması gerekir. 2.adım: Sorunun yapısı ile ilgili bilgi alınmalıdır. 3.adım: Elde edilen yeni bilgilerden yararlanarak sorun yeniden ifade edilmelidir. 2- Karşılıklı olarak çözüm seçeneklerinin üretilmesi: İnsanlar genellikle kolay ya da acele çözümler arama eğilimi içindedirler. Bu aşamada eleştirinin olmadığı bir ortamda çok sayıda çözüm önerisinin serbestçe ortaya konduğu “beyin fırtınası” tekniğinden yararlanılabilir. Beyin fırtınası kazandırmaktır. ile amaçlanan, bireye yaratıcı düşüncelerinde; dört boyut a-Akılcılık:Birey tarafından üretilen uygun tepki sayısı, tepkilerin hızı b-Esneklik:Rarklı şekillerde tepki üretebilmek c-Özgünlük:Sıradan olmayan,az rastlanır türden düşünce üretebilmek d-Zenginleştirme:Düşünceleri yeteneğidir.(Kasatura,s.295) tamamlayarak geliştirmek, ayrıntılar ekleme Beyin fırtınasının etkili olabilmesi için aşağıdaki kurallar izlenmelidir. **Aklınıza gelen her düşünceyi söyleyiniz. **Sizin ya da diğerlerinin ileri sürdüğü düşünceleri kesinlikle eleştirmeyiniz. **Olabildiğince çok düşünce üretiniz. Farklı alternatifler üretildikten sonra; çözümleri birleştirmek ve sentezlemek gerekir. Bu aşamada amaç en iyi çözümü seçmek değildir; çünkü sorun büyük bir olasılıkla çok yönlü ve birden fazla alternatif vardır .Herhangi bir karara varmadan önce alternatiflerin tartılması ve test edilmesi süreci başlatılır. 3- Çözüm seçeneklerini değerlendirme: Olası her çözümün güçlü ve zayıf yönlerinin dikkatli bir biçimde değerlendirilmesi gerekir. Bu değerlendirme sonunda en uygun çözüme karar verilir. 4-En iyi çözüme ulaşarak karar verme 5-Kararların nasıl uygulanacağını belirleme: Seçilen çözümün uygulanabilirliği göz önüne alınmalıdır. 6-Değerlendirme: Uygulamanın başarısızlığı durumunda verileri çözümleyerek gerekli düzeltmeleri yapacak olan bir değerlendirme mekanizması oluşturmak ve sorun çözme sürecini bütünü ile esnek ve yeni alternatiflere açık tutmak gerekir.(Öğülmüş,2001,s.44-50) Ülkemizde yapılan araştırmalara göre gençlerin anlaşmazlık gerekçeleri, baba ve geleneksel aile otoritesine bağımlı olmak istememeleri oluşturmaktadır.(Yavuzer, 1999,s.252) KAYNAKÇA Acar-Voltan, Nilüfer.(1998) Terapötik İletişim, Kişilerarası İlişkiler.US-Yay. Beck Aaron. (2005). Bilişsel Terapi ve Duygusal Bozukluklar. Litera yay. Doğaner İnci. (2003). “Yakın İlişkiler İç ve Dış Dünyalar Destek Mi? Köstek Mi?” Atadost Mat. Dökmen Üstün. (1995). Sosyometri ve Psikodrama. Sistem Yayıncılık. Kasatura İlkay. (2003). Heyecansal Kontrol. Altın Yay. Kasatura İlkay. (1998). Kişilik ve Özgüven.Evrim yayınevi Öğülmüş Selahiddin.(2001).Kişiler Arası Sorun Çözme Becerileri. Nobel yay. Öğülmüş Selahiddin.(1996).Okullarda Şiddet ve Saldırganlık.Ankara Polvan Özgür.(20001). Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Ders Kitabı.Nobel tıp kitabevi,