KLÝNÝK ARAÞTIRMA
01
Romatoid Artrit ve Periodontal Saðlýk
Rheumatoid Arthritis And Periodontal Health
1
1
1
2
Yrd.Doç.Dr. Kamile ERCÝYAS
Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜSTÜN
2
Dr. Yavuz PEHLÝVAN
2
Doç.Dr. Ahmet Mesut ONAT
Gaziantep Üniversitesi Diþ Hekimliði Fakültesi, Periodontoloji AD.
Gaziantep Üniversitesi Týp Fakültesi, Romatoloji AD.
Gaziantep Týp Dergisi 2009;15(3):01-04.
Giriþ
Özet
Periodontal hastalýklarla bazý sistemik hastalýklar karþýlýklý etkileþim
içerisindedirler. Periodontal hastalýklar patojenlere karþý lokal ve sistemik
konak cevabýný deðiþtirir. Bu deðiþim genel saðlýðý ve bazý sistemik
hastalýklarýn seyrini etkiler. Bazý sistemik hastalýklarda periodontal saðlýk
üzerine olumsuz katký saðlar. Bu çalýþmanýn amacý Romatoid Artritli
bireylerin mevcut aðýz saðlýðýný ve periodontal durumunu
deðerlendirmektir. Çalýþmaya Romatoid Artrit tanýsý konulmuþ 65 birey
(55 kadýn, 10 erkek) dahil edildi. Tüm bireylerden gingival indeks,
plak indeksi, sondalabilen cep derinliði, klinik ataþman düzeyi ölçüldü
ve eksik diþ sayýsý kaydedildi. Ýlave olarak dental radyografiler alýndý.
Çalýþmaya katýlan bireylerin periodontal parametre deðerleri yüksek
bulundu. Bireylerin %63’ünde gingivitis, %22’inde kronik periodontitis
ve %4.6’sýnda agresif periodontitis tanýsý konulurken, %10.8’inde
periodontal hastalýk tespit edilememiþtir. Romatoid artrit hastalýðý
bulunan bireylerin periodontal saðlýðýnýn iyi olmadýðý gösterilmiþtir.
Periodontitisin oluþturduðu sistemik etkilerin romatoid artrin sistemik
bulgularýný etkileme riskinden korunabilmeleri için periodontal saðlýklarýna
önem vermeleri büyük önem taþýmaktadýr.
Periodontal hastalýklar; dental plak
mikroorganizmalarý tarafýndan baþlatýlan, karýþýk bir
konak-mikroorganizma iliþkisi içerisinde ilerleyen ve
sonuçta sert ve yumuþak doku yýkýmýyla karekterize
hastalýklardýr (1).
Anahtar Kelimeler: Romatoid artrit, Periodontitis, Gingivitis
Ýmmün kaynaklý, kronik inflamasyon ile karakterize,
deðiþken klinik seyir gösteren, oluþumunda genetik
faktörlerin etkili olduðu RA’in, genellikle el, bilek, bacak
ve çene eklemlerini tutduðu, diðer organ sistemlerini
etkileyebileceði ve mikrodamarsal vaskülit sonucunda
pulmoner fibrozise, kardiak ve oküler hastalýklara sebep
olabileceði bildirilmiþtir (6,7). Ýlave olarak, RA’li hastalarýn
sinovyal sývýlarýnda yüksek seviyede tespit edilen proinflamatuar sitokinlerin periodontal hastalýklarla paralellik
gösterdiði belirtilmiþtir (8). Nitekim son yýllarda yapýlan
çalýþmalarda RA’lý hastalarda yüksek oranda periodontal
hastalýk görüldüðü ve benzer patobiyolojik yapýda
olduðunu gösterilmiþtir (1,6). Her iki hastalýðýn kronik
inflamatuar seyirli olmasý, yumuþak ve sert dokuda
yýkým oluþturmalarý ve proinflamatuar sitokinlerin hastalýklý
bölgelerde tespit edilmiþ olmasý gibi bir takým benzer
özellikler taþýdýðý tespit edilmiþtir (9).
Abstract
Periodontal diseases are characterized with inflammation in
periodontal supportive tissues and alveolar bone resorption. They
might interfere with systemic health or systemic disease pattern via
local and systemic host response occurred against bacteria. The aim
of this study is to compare the oral and periodontal health status of
rheumatoid arthritis. 65 subjects with rheumatoid arthritis (55 female,
10 male) were included in this study. Patients were evaluated both
clinically and radio graphically. The measurement of gingival index,
plaque index, probing depth, clinical attachment levels and the number
of missing teeth were recorded. All of the clinical periodontal parameters
were found significantly higher in RA group. Our results showed that
percentage of patients with gingivitis was 63%, patients with chronic
periodontitis was 22%, periodontitis patients with aggressive periodontitis
was 4.6%. The results of this study showed weak oral health and
periodontal status in patients with rheumatoid arthritis.
Key Words: Rheumatoid arthritis, Periodontitis, Gingivitis
Periodontal hastalýklarýn enfeksiyöz ve kronik tabiatta
olmasý nedeniyle patojenlere karþý lokal ve sitemik
konak cevabýný etkilemesi sonucu genel saðlýðý ve bazý
sistemik hastalýklarýn seyrini etkileyebileceði ileri
sürülmüþtür (2). Son yýllarda periodontal hastalýklarýn
diyabet (3), akut miyokardial infarktus (4), osteoporoz
(5) gibi çeþitli sistemik hastalýklarla iliþkisi üzerinde
çalýþmalar yoðunlaþmýþ, romatoid artrite (RA) ayrý bir
önem verilmiþtir(1,6).
Bu çalýþmanýn amacý, Türk toplumunda RAperiodontal durum iliþkisini deðerlendiren sýnýrlý sayýda
çalýþmaya Türkiye’nin farklý bir bölgesinde yaþayan RA
hastalardaki mevcut periodontal saðlýk ve aðýz hijyen
durumunu deðerlendiren çalýþmamýzla katký saðlamaktýr.
Yrd.Doç.Dr. Kamile ERCÝYAS, Gaziantep Üniversitesi Diþ Hekimliði Fakültesi, Periodontoloji AD.
Adres: Gaziantep Üniversitesi Diþ Hekimliði Fakültesi 27060 Þehitkamil / GAZÝANTEP
Tel: 0342 360 60 60 Dahili: 76611 E-mail: [email protected]
Geliþ Tarihi: 14.07.2009 Kabul Tarihi: 08.09.2009
Gaziantep Týp Dergisi /Yýl 2009 / Cilt 15 / Sayý 3
Erciyas ve ark.
02
Bulgular
Gereç ve Yöntem
Bu çalýþmaya Gaziantep Üniversitesi Týp Fakültesi
Romatoloji Anabilim Dalý Kliniðinde tedavi gören RA
teþhisi konulmuþ ve sonrasýnda Gaziantep Üniversitesi
Diþ Hekimliði Fakültesi Periodontoloji Anabilim Dalý
Kliniðinde periodontal durumu deðerlendirilen 65 birey
(55 kadýn, 10 erkek) dahil edildi. Çalýþma hakkýnda Tüm
bireylere yazýlý ve sözlü bilgi verildi ve onaylarý alýndý.
Çalýþma protokolü Gaziantep Üniversitesi Týp Fakültesi
Etik kurulundan onay alarak oluþturuldu.
Klinik deðerlendirmeler sonucunda, 65 hastada toplam
eksik diþsayýsý 393 idi. Çalýþma grubunun genel özellikleri
Tablo 1’de, klinik periodontal indeks deðerleri Tablo 2’de
gösterilmiþtir. Çalýþmada yer alan bireylerin periodontal
hastalýk durumlarýna göre daðýlýmlarý [gingivitis (%63),
kronik periodontitis (%22), agresif periodontitis (%4.6)
ve periodontal olarak saðlýklý (%10.8) Þekil 1’de yer
almaktadýr.
Çalýþmaya, son üç ay içinde anti-inflamatuar (RA
hastalarý hariç), antibiyotik veya oral kontraseptif ilaç
kullanmamýþ, son üç ay içinde periodontal tedavi
görmemiþ ve oral hijyeni etkileyecek antiseptik aðýz
gargaralarý (Klorheksidin, povidin iodin gibi) kullanmamýþ
olanlar dahil edilirken, gebe veya emzirme dönemindeki
kadýnlar ile sigara içen bireyler çalýþmaya dahil edilmedi.
Çalýþmaya dahil edilen bireylerin Periodontoloji
Anabilim Dalý Kliniðinde muayeneleri yapýlýp klinik ölçümler
kaydedildi (Tablo 2). Periodontal saðlýðý belirleyen; gingival
indeks (10), plak indeks (11), sondalabilen cep derinliði
ve klinik ataþman düzeyi ölçümü yaný sýra, TME problem
olup olmadýðý (12), diþ fýrçalama alýþkanlýðý, protez kullanýp
kullanmadýðý kullanýyorsa ne tür bir protez kullandýðý
tespitine yönelik incelemeler yapýldý. Ayrýca tüm bireylerin
panoramik radyografileri alýndý.
Hastalarýn tüm diþlerinden alýnan klinik indeks
ölçümleri milimetrik olarak kalibre edilmiþ Williams sondu
kullanýlarak kaydedildi. 5 mm ve yukarýsýnda cep derinliði
ve ataþman kaybý bulunan, radyografik olarak kemik
kaybýna sahip olduðu belirlenen eriþkin bireylere kronik
periodontitis ve 30 yaþýndan daha genç bireylere ise
agresif periodontitis tanýsý konuldu.
Radyografik olarak kemik kaybý saptanmayan 4mm
ve daha düþük cep derinliðine sahip bireylere ise gingivitis
tanýsý konuldu. Elde edilen verilerin istatiksel olarak
deðerlendirilmesinde SPSS paket programý kullanýldý.
Tüm sonuçlar ortalama±standart sapma olarak sunuldu.
Tartýþma
Son yýllarda RA ve periodontitisin etyolojisi birbirinden
farklý olmasýna raðmen her iki hastalýðýn da deðiþmiþ
immünolojik fonksiyonlar sonucu ortaya çýktýðýna dair
görüþler artmýþtýr (6). Günümüze kadar bu konuda yapýlan
çalýþmalarda farklý populasyonlarda RA ve periodontal
hastalýk arasýndaki iliþki araþtýrýlmýþtýr. Mercado F ve ark.
(13) RA’ li hastalarda periodontitis riskinin 4.7 kat yüksek
olduðunu bildirmiþlerdir. Periodontal hastalýk ve RA
arasýndaki iliþkiyi araþtýran çalýþmalarda RA’ li hastalarýn
periodontal bulgularý hakkýnda da farklý bilgiler söz
konusudur. RA’ li bireylerde kontrol grubuna göre ölçülen
tüm periodontal parametre deðerlerinin daha yüksek
olduðunu rapor eden çalýþmalarýn yaný sýra (1,14,15);
sadece PI deðerlerini RA grubunda kontrol grubundan
yüksek, diðer parametrelerin kontrol grubundan farksýz
olduðunu (16), RA hastalarýnýn periodontal durumunun
saðlýklý kontrol grubundan farklýlýk göstermediðini ve
hatta kontrol grubundan daha düþük plak skorlarý olduðunu
bildiren çalýþmalar da mevcuttur (17). Alveoler kemik
kaybýnýn RA hastalarýnda daha fazla olduðunu (18) ve
serum eritrosit sedimantasyon hýzý ve C-reaktif protein
düzeyleri arasýnda iliþki bulunduðunu bildiren çalýþmalarda
bulunmaktadýr (19).
Gaziantep Týp Dergisi / Yýl 2009 / Cilt 15 / Sayý 3
Erciyas ve ark.
03
Ayrýca; Býyýkoðlu B, Buduneli N ve ark. (14) RA
hastalarýnýn tedavisinde kullanýlan ilaç rejiminin (antiinflamatuar ilaçlar) periodontal doku yýkýmýný inhibe
ettiðini bildirmiþlerdir. Al-Katma, Bissada ve ark. (20)
periodontal tedavinin RA’nýn þiddetini azalttýðýný
göstermiþlerdir.
Birçok çalýþma sigara kullanýmýnýn periodontal ve
sistemik hastalýklar için yaygýn risk faktörü olduðunu
bildirmiþtir (21). Bu nedenle, sigaranýn periodontal doku
saðlýðý üzerine olabilecek ilave olumsuz etkisini ortadan
kaldýrmak amacýyla, sigara içen bireyler çalýþmamýza dahil
edilmemiþtir.
Etkin plak kontrolü aðýz saðlýðýnýn korunmasý ve
sürdürülmesi için önemlidir. Çalýþmamýzda yer alan 65
bireyin ortalama plak indeks skoru 2.0±0.36’dýr. Bu skor
bireylerin aðýz hijyeninin yetersiz olduðunu göstermektedir.
Ek olarak, sunulan çalýþmada gingival inflamasyonun
göstergesi olarak kullanýlan gingival indeks ortalamasý
1.8±0.40 bulunmuþtur. Gingival indeks skorunun yüksek
olmasý bireylerin diþeti saðlýðýnýn iyi olmadýðýný ve
diþetlerinin kanamaya yatkýn olduðunu göstermektedir.
Sonuçlarýmýz daha önce yapýlan çalýþmalarla uyumludur
(1,9,14,15).
Cep derinliði ve klinik ataþman seviyesi ölçümleri
periodontal saðlýðý ve hastalýk düzeyini deðerlendirmede
kullanýlan önemli parametrelerdir. Çalýþmamýzda hastalýklý
grupta yer alan bireylerin cep derinlik ortalamalarý ve
klinik ataþman kaybý ölçümleri irdelendiðinde, bu deðerlerin
periodontal saðlýklý bireylerden farklý olduðu görülmektedir.
Çalýþmamýzda yer alan bireylerin %63’unda gingivitis,
%22’inde kronik periodontitis ve %4.6’sýnda agresif
periodontitis tanýsý konulurken, %10.8’inde periodontal
hastalýk tespit edilememiþtir. Periodontal parametreler
RA grubunda yüksek olmasýna raðmen klinik durumun
gingivitis olarak belirlenmesi, RA hastalarýnýn sistemik
problemleri sebebiyle anti inflamatuar ilaçlarý düzenli ve
sürekli kullanýyor olmalarýna baðlý olabilir. Ancak yine de
çalýþmaya katýlan RA’li bireylerin uzun dönemli takip
edilmesi ve çalýþmada ortaya konan periodontal durumun
izlenmesi gereklidir. Nitekim benzer þekilde Ay ve ark.
(9) RA’lý hastalarda kontrol grubuna oranla ortalama cep
derinliði ve klinik ataþman kaybý deðerleri yüksek
bulunmasýna raðmen klinik durumu gingivitis olarak
tanýmlamýþlardýr.
Kayýp diþ sayýsý kötü aðýz hijyeninin dolaylý bir
göstergesi olabilir. Mercado ve ark. (19) RA hastalarýnda
kontrol grubuna oranla eksik diþ sayýsýnýn daha yüksek
olduðunu bulmuþlardýr. Bizim incelediðimiz popülasyonda
eksik diþ sayýsý 393’dür. Eksik diþ sayýsýnýn fazla olmasý
bireylerin aðýz hijyeninin iyi olmadýðýný göstermektedir.
RA hastalarýnýn eklem tutulumlarý sebebiyle el ve
bilek hareketlerini kýsýtlý yapabilecekleri göz önüne alýnarak
bu hasta grubunda kapsamlý bir koruyucu diþ hekimliði
hizmeti verilmesi gerekmektedir.
Koruyucu diþ hekimliði hizmetlerinde RA’lý bireyin
doktoru ile diþ hekimi arasýnda kurulacak diyaloðun
yanýsýra diþ hekimi tarafýndan uygulanan tedavi iþlemleri
ve oral hijyen eðitimi de büyük önem taþýmaktadýr.
Hastalarýn oral hijyen uygulamalarýnda kullandýðý diþ
fýrçasýnýn sap kýsýmlarýnýn destekleyici materyallerle
hacminin artýrýlmasý veya elektrikli diþ fýrçasýnýn önerilmesi
faydalý olabilir (9,22). Geleneksel mekanik temizlik
iþlemlerinin yaný sýra irrigasyon cihazlarý, klorheksidinli
ve florlu gargaralarýn kullanýmý da hastalarýn ihtiyacý göz
önüne alýnarak düþünülmelidir (23).
Sonuç olarak; Romatoid artrit hastalýðý bulunan
bireylerin periodontal saðlýðýnýn iyi olmadýðý gösterilmiþtir.
Bu hasta grubunda periodontal saðlýðýnýn tekrar
kazandýrýlmasý ve devam ettirilmesi özel bir önem
taþýmaktadýr.
Kaynaklar
1.Pishon N, Pishon T, Kröger J, Gülmez E, Kleber BM,
Bernimounlin JP, et al. Association among rheumatoid
arthritis, oral hygiene, and periodontitis. J Periodontol.
2008;79:979-986.
2.Tüter G, Aykan T, Kurtiþ B, Toyman U, Pýnar S, Okyay
K. Evaluation of the oral health status in patients with
coronnary artery disease. Türkiye Klinikleri J Dental Sci.
2008;14:85-90.
3.Taylor GW. Bidirectional interrelationships between
diabetes and periodontal diseases: an epidemiologic
perspective. Ann Periodontol. 2001;6:99-112.
4.Brown DL, Desai KK, Vakili BA, Nouneh C, Lee HM,
Golub LM. Clinical and biochemical results of the
metalloproteinase inhibition with subantimicrobial doses
of doxycycline to prevent acute coronory syndromes
(MIDAS) pilot trial. Arterioscler Thromb Vasc Biol.
2004;24:733-738.
5.Payne JB, Reinhardt RA, Nummikoski PV, Golub LM.
Doxycycline effects on oral bone loss in postmenopausal
women. J Dent Res. 2001;80:55.
6.Bartold PM, Marshall RI, Haynes DR. Periodontitis and
rheumatoid arthritis: a review. J Periodontol.
2005;76:2066-2074.
7.Symmons DP. Epidemiology of rheumatoid
arthritis:Determinants of onset, persistence and outcome.
Best Pract Res Clin Rheumatol. 2002;16:707-722.
8.Pers JO, Saraux A, Pierre R, and Youinou P. Anti-TNFa immunotherapy is associated with increased gingival
inflammation without clinical attachment loss in subjects
with rheumatoid arthritis. J Periodontol. 2008;79:16451651.
Gaziantep Týp Dergisi / Yýl 2009 / Cilt 15 / Sayý 3
Erciyas ve ark.
04
9.Yetkin Ay Z, Bozkurt FY, Akkus S. Romatoid artrit
hastalarýnýn periodontal saðlýk durumunun
deðerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Týp
Fakültesi Dergisi. 2007;14(3):26-29.
10.Löe H, Silness J. Periodontal disease in pregnancy.
I. Prevalance and severity. Acta Odont Scand.
1963;21:533-551.
22.Risheim H, Kjoerheim V, Arneberg P. Improvement
of oral hygiene in patients with rheumatoid arthritis.
Scand J Dent Res. 1992;100:172-175.
23.Treister N, Glick M. Rheumatoid arthritis: areview and
suggested dental care considerations. JADA. 1999;130:
689-697.
11.Silness J, Löe H. Periodontal disease in pregnancy.
II. Correlation between oral hygiene and periodontal
condition. Acta Odont Scand. 1964;22:121-135.
12.Helenius LM, Tervahartiala P, Helenius I, Al-Sukhun
J, Kivisaari L, Suuronen R, et al. Clinical, radiographic
and MRI findings of the temporomandibular joint in
patients with different rheumatic diseases. Int J Oral
Maxillofac Surg. 2006;35:983-989.
13.Mercado F, Marshall RI, Klestov AC, Bartold PM. Is
there a relationship between rheumatoid arthritis and
periodontal disease? J Clin Periodontol. 2000;27:267272.
14.Býyýkoðlu B, Buduneli N, Kardeþler L, Aksu K, Öder G,
Kütükçüler N. Evaluation of t-PA, PA-2, IL-1a, and PGE2
in gingival crevicular fluid of rheumatoid arthritis patients
with periodontal disease. J Clin Periodontol. 2006;33:605611.
15.Bozkurt FY, Yetkin Ay Z, Berker E, Tepe E, Akkus S.
Anti-inflammatory Cytokines in Gingival Crevicular Fluid
in Patients with Periodontitis and Rheumatoid Arthritis:
a preliminary report. Cytokine. 2006;35:180-185.
16.Bozkurt FY, Berker E, Akkuþ S, Bulut Þ. Relationship
between IL-6 levels in gingival crevicular fluid and
periodontal status in patients with rheumatoid arthritis
and adult periodontitis. J Periodontol. 2000;71:17561760.
17.Sjöström L, Laurell L, Hugoson A, Hakansson JP.
Periodontal conditions in adults with rheumatoid arthritis.
Community Dent Oral Epidemiol. 1989;17:234-236.
18.Tolo K, Jorkend L. Serum antibodies and loss of
periodontal bone in patients with rheumatoid arthritis.
J Clin Periodontol. 1990;17:288-291.
19.Mercado F, Marshall RI, Klestov AC, Bartold PM.
Relationship between rheumatoid arthritis and
periodontitis. J Periodontol. 2001;72:779-787.
20.Al-Katma MK, Bissada NF, Bordeaux JM, Sue J, Askari
AD. Control of periodontal infection reduces the severity
of active rheumatoid arthritis. J Clin Rheumatol.
2007;13:134-137.
21.Tuominen R, Reunanen A, Paunio M, Paunio I, Aromaa
A. Oral health indicators poorly predict coronary heart
disease death. J Dent Res. 2003;82:713-718.
Gaziantep Týp Dergisi / Yýl 2009 / Cilt 15 / Sayý 3

PDF Fulltext - Gaziantep Medical Journal

28 ocak.qxd - Çorum Hakimiyet Gazetesi

– — ˜ ™ – — ˜ ™