Eskilersözü (Atasözleri) (İhsan S. Vasfi, Irak Türkleri'nde Deyimler ve Atasözleri, İstanbul-1985, s. 263-317) 1. Ac aman bilmez Uşağ zaman bilmez 13. Ağacı qurt yer 2. Acığ1 geli üz saralı2 Acığ gider üz qereli 14. Ağacın qurtu özünnen olmazsa yüz il yaşar 3. Ac ayı oynamaz 4. Ac gözlünün qarra tox olu, gözü tox olmaz. 5. Açmaqutunu Eşitme kötünü 17. Ağzımı bulamaç yandırdı, keşke bir aş olaydı Başımı kessek qırdı, keşke bir daş olaydı 6. Açma sırrıv3 dostuva, onun da dostu var 18. Ağzını süt yandıran ayranı ifiri7 içer 19. Ağ ağca qere gün içindi 20. Aqqıl işine baxar cahil dişine gider diyer dostuna 7. Adam adam açığına bir keviç duz yer 8. Adam her düşende bir eqqil qazanı 9. Adamı qilinc kesmez, tehne4 söz öldürü 5 İnsanı dert yer 15. Ağaç yaşken egili(r) 16. Ağır ayağ başa değer Yüngül6 ayağ daşa değer 21. Aqıllı düşman aqılsız dosttan 22. Aqılsız başın cazasını ayağlar çeker 10. Adamı tanıyan qurt yesin 23. Aqıl yaşta dögü8 baştadı 11. Adam ondu(r) Doqquzu dondu(r) 24. 12. Adım adım yol olu Damla damla göl olu 25. Aldıv bitti Sattıv itti» Alçağ yerde yatma sel alı(r) Üskek yerde yatma yel alı 1. öfke, kızgınlık 2. sararır 3. sırrın(ı) 4. ta'ne, ağır, acı 5. tanıdık 6. hafif 7. üfler 8. değil 9. yitti, kayboldu 26. Alışmış qudurmuştan beterdi 47. Baba oğluna bağ bağışlar, oğlan babasına bir zalxım7 üzüm bağışlamaz 27. Allah dağına göre qar yağdın 28. Allah deveye qanat verseydi dam duvarı yıxardı 48. Bablı babıydan8 Çemçe qabıydan 29. Allah'ın kuçik sabrı qırx ildi 49. Badamça badam9 olmaz Yetimce10 adam olmaz 30. Allah kerimdi 50. Bağ baqqalsız çem çaqqalsız olmaz Quyyusu derindi 51. Bağı bağvan yer qoyunu çoban 31. Arvadın xarabı Cehennem azabı 52. Baliğ suda me'mele11 olmaz 32. Arvadın malı hamam dögecidi1 53. Balı olan(ın) çibini12 Şam'dan geli(r) 33. Arvad var ev bezeği Arvad var ev tezeği 54. Barlı ağaca daş atallar 55. Başa yazılan geli(r) 56. Baş sağlığı Dünya varlığı 57. Beyramda borcunu verene Ramazan qısa geli 34. 35. Arvad var ev dayağı Arvad van incana boyağı2 Astarına bax üzünü3 al Nenesine bax qızmı al (r) 36. At almadan axır yapılmaz 37. At atlını4 tanır 58. Begenmediğiv daş baş qırar13 38. Atı at yanında bağlasav ya tepme ögrerd ya çifte 59. Beş barmağıv bir olmaz 60. Bez alırsav Musul'dan 39. At minenin qilinç quşananın 40. At ölü meydan qalı İgit ölü şan qalı 61. Bin düşün bir seleş15 41. Attar5 yoxsul olunca torba dağarvuğ axtarı 62. Bir buğda16 üzünnen bin zuvan su içer 42. Ayaxyalın6 gezenin ayağına tikân batar 63. Bir dinsizin haqqınnan bir imansız geli 43. Ayaxlar nece varsın, gevil getmiyen yere 64. Bir elin nesi var Ki elin sesi var 44. Aza razı olmıyan çoxa da razı olmaz 65. 45. Azı bilmiyen çoxu da bilmez Biri yer biri baxar Qıyamat onda qopar 46. Azıcığ aşım Ağrısız başım 66. Bir qolduğa ki qarpız çıxılmaz17 67. Bir küllükte ki xoruz baynamaz18 68. Bir yemirem yemirem diyennen qorx, bir de gedirem gedirem diyennen Qız alırsav asıldan14 1. tokacıdır 2. toprak leğen boyasıdır 3. yüzünü 4. atlıyı 5. aktar 6. yalınayak 7. salkım 8. dengi dengi ile 9. badem 10. aşağılık, görgüsüz kimse 11. pazarlık 12. sineği 13. yarar 14. asilden, soyludan 15. konuş 16. buğda (tanesi) 17. sığmaz 18. ötmez 69. Borç isidi1 ama öldürmez 70. Boş torbaydan at tutulmaz 71. Bugünün yımırtası yarının tavığınnan daha eyyidi 72. Bullanığ2 suda baliğ avlanmaz 73. Bu yel bele3 eserse, bu manqas4 bele keserse, ne biğ qalı ne seqqel 74. Can buğazdan geli(r) 75. Can çıxmayınca xuy çıxmaz 93. Devletlinin düşkünü Yazlığ girer10 kış günü 94. Dişiv ağırdı çek qurtul, qonşuv xarabs11 köç qurtul 95. Donguzdan12 qorxan darı ekmez 96. Dost başa baxar, düşman ayağa 97. Dost dost, me'mele dürüst 98. Dostluğ qantardan, alış veriş mısqaldan 99. Dostun eskisi, arvadın yengisi 76. Cara yanan eşşek attan fazla qaçar 77. Çaqqal var baş qupardı5 qurtun adı yamandı(r) 78. Çalma xaxm qapısın, çalmasınnar qapıvı 79. Çeynemeden luqma utulmaz 6 80. Çırağ dibine şü'le vermez 81. Çox gezen çox bili(r), çox yaşıyan çox bilmez 82. Çox söz yalansız, çox para haramsız olmaz 83. Dağ dağa qavuşmaz, adam adama qavuşu(r) 84. Darda qalan qisik7 aslan kesili(r) 105. Eski pambığ bez olmaz Eski düşman düz olmaz 85. Daşın beyyügü yaxınnan geli(r) 106. Eşşege gücü yetmiyen palanı taptar14 86. Daş yerinde ağırdı(r) 107. Et yeni15 qassab tanır 87. Datlı dil ilânı delilikten çıxardı8 88. Delliye yel ver Eline bel9 ver Demir qapının işi ağaç qapıya düşer 108. Ev derdi Dev derdi 89. 90. Deveçiyden qaxıb oturan, qapısıra beyyük etmelidi(r) 91. Deve irağına, qatır dimağına 92. Deveye dediler boynuv egridi, dedi haram düzdü 100. Dostun eyyisi qere günde bilini(r) 101. Duvarı nem yer İnsanı ğem yer 102. Ecel geldi cihana Başağrığımahana13 103. Ekmek yapıldı Heyder tapıldı 104. Eski bez yorgan olmaz Eski dost düşman olmaz 109. Evlenip ev yapanın, yardımcısı Allah'tı(r) 110. Eyiliğe eyiliğ her adamın kândı(r) Kötülüğe eyiliğ merd adamın kândı 111. Eyiliğe et at deryaya, baliğ bilmezse Xalıq bili(r) 112. Eyyi evlad malı n'eder, kötü evlad malı n'eder 1.ateşi yükselttirir 2. bulanık 3. böyle 4. makas 5. koparır 6. Çiğnemeden lokma yutulmaz. 7. kedi 8. delikten çıkarır 9. kürek 10. giyer 11. komşun kötü ise 12. domuzdan 13. bahane 14. semeri döver 15. yiyeni : 113. Feqirin ahi, taxttan endiri şahı 136. İbinmiş5 yağıştan qoruxmaz6 114. Celin altım taxt getirib Çıxıb üstünde oturub 115- Görmemiş gördü gümüş, oldu qudurmuş 137. İki cambaz Bir ipte oynamaz 116. Görünen köy qalavuz istemez 138. İlan yarpızdan haz etmez, gider burnu öğünde biter 117. Gözden uzağ olan gevilden de uzağ olu(r) 139. İşit menimçin ölüm senivçin 118. Gurulda ama yağma 140. İşiv yoxsa şahad7 ol, parav yoxsa kefil ol 119. Gülme qonşuva Geli(r) başıva 141. İşlemiyen dişlemez 142. İt hürer kervan geçer 120. Gül tikânsız olmaz 121. Gülün qedrin bülbül bili(r) 143. İtin dö'esi qabul olsaydı, havadan sümük8 yağardı 122. Güvenme bu varlığa Eliv düşer darlığa 144. Qaldır samanı Geli(r) zamanı 123. Güvenme six dostuva Saman dolduru(r) postuva 145. Qarpız yen9 qurtuldu Qabığ yen tutuldu 124. Xaxın sözüne uyan arvadını tez boşar 146. Qazana ne qoysav çemçeye o geli(r) 125. Hakât var xalq içinde Hakât var xulq içinde 147. Qazan dingirleni10 qapağın tapar 126. Heccilaqlaqın gevli taqtaqtan xoştu 1 148. Oetire11 sordular babav kimdi, at dayımdı(r) dedi 127. Heleb ordaysa aşrım burdadı 149. Qızmı vurmayın, dizini vurar 128. Xanadannan xata çıxmaz 150. Qiz yalan oğlan yalan Ömrüme düştü talan 129. Haydan gele huya gider Suyun haqqı suya gider 151. Qozu verib dişsize, pilâvı verib iştahsıza 130. Her bulutta yağış olmaz 152. Qudurmuş köpeğin ömrü qırx gündü 131. Her Fir'on'un2 bir Musa'sı var 153. Qurtun tobası12 qoyunu görünceye qederdi(r) 132. Xer3 iste qonşuva Xer gelsin başıva 154. Qurttan cprxan köpek besler 133. Herkes öz evinin ağasıdi(r) 134. Herkes öz ölüsüyçün yığlar4 135. Her qoyun öz ayağınnan asılı 155. Kerki öz sapım kesmez 156. Keskün sirkenin zaran öz qabınadı 157. Kor gözden yaş, mılla evinnen aş 1.Hacileylek gönlünü tak tak ederek sevindirir. 2. Firavunun 3. hayır 4. ağlar 5. ıslanmış 6. korkmaz 7. şahit 8. kemik 9. yiyen 10. yuvarlanır 11.katıra 12. tövbesi 158. Kor ne ister ki göz, biri eğri biri düz 180. Son pişmanlığ el vermez 159. Kuçikten hata büyükten ata 181. Sözü at şahabı qaldırı 160. Lalın dilini nenesi bili(r) 182. Söz yerinde qalmaz 161. Mal canı qazanmaz, can malı qazanı 183. Su cerresi7 su yolunda qırılı 162. Mal şahabı1 mülk şahabı, ham bunun ilk şahabı 184. Su yatar düşman yatmaz 163. Men razı sen razı Ne qarışı kor qazı2 185. Sürüden ayrılan qoyunu qurtqapar 164. Mey terin3 sesi uzaxtan xoştu(r) 165. .Miskinin ahi Endiri4 şahı 186. Şum8 xeber şahabına tez olaşı(r 187. Telihsiz xersizliğe9 çıxanda ay ışığı olu 166. Ne araqta5 şifa, ne namartta vefa 188. Telihsizi deve üstünde ilan çalar10 189. Tekyeni11 bekliyen şorbasını12 yer 167. Neneli qız belli qız Nenesiz qız delli6 qız 190. Temeh13 ettiler mala Qızı verdiler lala 168. Ne şey tam gör, ne de Qulhuvalla oxu 191. Toxun acdan ne xeberi var 169. Ne yavuz ol asıl Ne miskin ol basıl 192. Toppaldan14 gezen, aqsaqlığ ögreni 170. Ox değene bellidi(r) 171. Ölüm haq miras halal 193. Toya girmeğ bir ayıb, toydan çıxmağ ki15 ayıb 194. Tökme suydan degirman dolanmaz 172. Ölmü gören işitmeğe razı olu 195. Ucuz illetsiz olmaz Bahalı hikmetsiz olmaz 173. Ölüm var vurar geçer, ölüm var deler geçer 196. Ummadığıv daş, baş qırar 174. Paranı veren düdüğü çalar 197. Uşağ yığılamıyınca ağzına emcek qoymazlar 175. Parası eziz olanın özü zelil olu 198. Utananın oğlu olmaz, olsa da xerinlb görmez 176. Pişiğin burnu ete olaşmaz, diyer qoxuptu 199. Üzüm üzüme baxa baxa qereli 177. Saman diyer qaldır meni Yaramazsam yandır meni 200. Üz verme arsız olu Az verme xersiz17 olu 178. Sen ağa, men ağa inekleri kim sağa 201. Vaxıtsız baymyan18 xoruzun başım keserler 179. Somyam soğan yemem, elime düşse qabığın qoymam 202. Verqırxı Çekme qorxu 1. sahibi 2. kadı 3. davulun 4. (tahttan) indirir 5. rakıda 6. deli 7. testisi 8. acı, uğursuz 9. hırsızlığa 10. sokar 11. tekkeyi 12. çorbasını 13. temalı 14. topal ile 15. iki lb. hayrın(ı) 17. hırsız 18. öten 203. Vermesin Mabud, neylesin Mahmud 213. Yengişerbe6 suyu savuğ olu 204. Ya bu derdi çekmeli, ya bu köyden köçmeli 214. Yığdı qırpa qırpa, sora verdi acı turpa 205. Yağdan yarma qavuşu Arada soğan bürüşü 215. Yığlamıyan uşağa emcek vermezler 206. Yalancının mumu yassıya1 kimin yanar 216. Yoldan öğce yolcu7, evden öğce qonşu 207. Yaş ta qurru ayağına yanar 217. Yoldaş tanı yola var Yolda yüzbin bele8 var 208. Yatan aslan da olsa, fırsat he oyağındı2 218. Yorğanıva göre ayağıv uzat 209. Yaz feqirin yorgan döşegidi(r) 219. Yımırta çalan, tavuğ ta çalar 210. Yel eken fırtana3 biçer 220. Yuvara yapan dişi quştu 211. Yel qeyyenin4 neyin apan 221. Zererin 9 yarısınnan dönmeğ gene kârdı(r) 212- Yen5 bilmez, doğruyan bili(r) 222. Zenginin parası yoxsulun çenesin yoruldu10 223. Zenginliğ malda dögü gevildedi1 1. yatsıya 2. hep uyanık olanındır 3. fırtına 4. kayanın 5. yiyen 6. yeni testi(nin) 7. yolcu, yol arkadaşı 8. belâ 9. zararın 10. yorar 11. Zenginlik malda değil gönüldedir.
© Copyright 2024 Paperzz
