SSS

SIKÇA SORULAN SORULAR
1. Eserlerimi nasıl muhafaza edebilirim?
2. Eserlerimi hangi koşullar altında saklamalıyım?
3. Eserleri depolama ve başka bir yere taşınması için nasıl paketlemeliyim?
4. Kitaplarımı ve kitap raflarını nasıl temizlemeliyim?
5. Kitaplarımda küf veya mantar gelişimi varsa ne yapmalıyım?
6. Kitap kurtları ve böcekler için ne yapabilirim?
7. Eserlerimde böcek istilası var. Kitaplarımdaki böcekler ile nasıl mücadele
edebilirim?
8. Kitap rafı olarak ahşap malzeme kullanımı uygun mudur?
9. Eserlerden (kitap, belge, cilt) toz ve kirin uzaklaştırılması için en iyi yöntem
nedir?
10. Koleksiyonumdaki eserlerin bazılarını plastik (naylon) dosyalar içinde saklamak
uygun mudur? Muhafazada kullanılacak uygun plastik malzemeyi nasıl
belirleyebilirim?
Cevaplar
1. En etkili ve ekonomik koruma şekli önleyici korumadır; bakım, depolama ve kullanım.
Ayrıntılı bilgi için bakınız Temel Koruma.pdf
2. Genellikle kitap ve belgelerin saklanması için kararlı ortam koşullarının sağlanması
gerekmektedir. Kararlı ortam koşulları ideal olarak 16º - 18ºC sıcaklık ve %45-55 RH
(bağıl nem) değerlerinin sağlanması ile oluşturulur. Ancak bu koşulların ev ortamında
sağlanması zor olduğu için 18-20ºC sıcaklık ve %45-55 RH (bağıl nem) değerleri
arasında
mümkün
olduğunca
sabit
değerlerde
tutmak
olacaktır.
Belge
ve
dokümanlarınızı aşırı sıcak ve nemli alanlar ile sıcaklık ve nem değerlerinin sürekli
değiştiği alanlarda muhafaza etmekten kaçınılmalıdır. Tavan arası, bodrum ve su
sızıntılarının olabileceği boru hattına yakın alanlardan eserleri uzak tutmalıyız.
Eserleri direk güneş ışığından ve serbest hava akımından koruyun. Kitap raflarını
sıcaklık değişimlerinin ve yoğuşmanın daha fazla olabileceği dış cepheye bakan
duvarlardan ve cam kenarlarından uzakta yerleştirin.
Çok değerli ve/veya hasar görmüş eserlerinizi kitabın boyutlarına uygun özel asitsiz
arşiv kutuları içinde muhafaza edin.
Kitapların muhafaza edileceği dolapların rafları pürüzsüz ve sağlam olmalıdır. Eğer
ahşap raf kullanılacak ise böcek oluşumuna dikkat edilmelidir. Rutin kontroller
yapılmalıdır. Metal rafların epoksi ile boyanmış olmasına dikkat edilmeli ya da raf
üzerleri
asitsiz
kâğıt/karton
ile
kaplanmalıdır.
Kitaplar
raflara
dik
olarak
yerleştirilmelidir ve yerleştirme esnasında kitapların ne çok sıkı ne çok gevşek şekilde
olmamasına dikkat edilmelidir.
Ayrıntılı bilgi için bakınız Temel Koruma.pdf
3. Eserlerin taşınmasında kullanılacak kutuların büyüklüğü çok fazla olmamalı ve
rahatlıkla taşınabilmesi için çok ağır olmamalıdır. Özellikle nadir matbu ve yazma
eserlerin taşınması işleminde kullanılacak olan kutular ile eserlerin uzun süreli içinde
muhafaza edileceği kutular asitsiz ve ligninsiz özellikte olmalıdır. Kutu içine eserleri
yerleştirirken en ağır ve büyük hacimli olanlar en altta olacak şekilde ayarlanmalıdır.
Eserler kutu içine yatay veya sırt kısımları alta gelecek şekilde yerleştirilmelidir.
Eserlerin yerleştirilmesi işlemi sonunda kitap aralarında kalan boşluklar asitsiz
karton/kağıt ile doldurulmalıdır.
4. Eserlerin temiz bir ortamda saklanması önleyici koruma için çok önemlidir. Çünkü
ortamdaki toz mantar, bakteri, böcek gelişimini destekleyecek ve kimyasal
bozunmaların oluşum hızını arttıracaktır. Bu nedenle eserler ve rafların temizliğinden
önce saklama alanında toz tutucu materyal (halı, kilim, perde vb.) bulunmamalı ve
öncelikli olarak yerlerin düzenli şekilde silinerek temizliği sağlanmalıdır. Kitap veya
kağıt kökenli belge ve dokümanların temizliğinde basit kuru temizleme işlemleri
uygulanmalıdır. Bu temizleme işlemi yılda iki kere düzenli bir şekilde ve depolanan
alandan uzak bir yerde yapılmalıdır. Eserler çok hasarlı değil ise (mürekkep korozyonu
veya boyarmadde dökülmesi) üzerindeki toz fırçalanarak uzaklaştırılabilir. Ayrıca eserin
dayanıklılığına göre özel HEPA fitreli (%99.997 etkinlikte 0.3 mikrona kadar tutabilme
özelliği) süpürgeler ve bunların özel uçları kullanılarak tozun yüzeyden uzaklaştırılması
sağlanabilir. Rafların temizliğinde zararlı kimyasallar içeren sıvı temizlik maddeleri
kullanılmamalıdır. Raflar hafif nemli bir bez ile silinebilir. Ancak eserler yerleştirilmeden
önce rafların iyice kuruduğundan emin olunmalıdır.
Ayrıntılı bilgi için bakınız Belge ve Kitap Temizlik.pdf
5. Küflerden uzun süreli korunma ve ortaya çıkmalarının kontrolü, sadece gelişimleri
için uygun olmayan koşulları sağlayan etkili çevresel kontrol ile mümkün olabilir.
Küf/mantar gelişimini destekleyen koşullar; %65 üzeri bağıl nem, 10-35°C arası sıcaklık
(optimum 20°C ve üzeri), toz ve kirdir. Bu nedenle depolama alını sıcaklığı mümkün
olduğunca soğuk ve nem %50 RH ±5 değerlerinde sabit tutulmalıdır. Depo alanında
düzenli olarak temiz hava girişi sağlanmalı ve sonrasında eserleri etraflarında hava
sirkülasyonuna izin verecek şekilde depolayın ve istif edin.
Eğer eserlerde küf veya
mantar gelişimi tespit edildiyse özel filtreli maskeler ve eldiven kullanarak ortam ve
eserler kir, tozdan arındırılmalıdır. Eğer gerekiyorsa yüzeyler küf sporlarını parçalayan
ve öldüren %70 lik (70:30) etanol/su çözeltisiyle temizlenebilir. Ancak bazı
mürekkepler, boyalar ve diğer bazı maddeler çözücü içerisinde çözündüğü için dikkat
edilmelidir. Bu konu hakkında bir konservatörden yardım alınmalıdır.
6. Kitap kurtları ve böceklerden korunmak için yapılabilecek en iyi yöntemlerden biri
koleksiyonların bulunduğu ortamın temizliği ve yalıtımının iyi yapılması, sıcaklık ve nem
değerlerinin böcek gelişimini desteklemeyecek şekilde olması için gereken standart
değerlerde tutulması olarak verilebilir. Eğer koleksiyonlarınıza bulaşmış canlı böcek
varlığı tespit ettiyseniz uzman konservatörlerden yardım almalısınız.
7. Eserlerinizde böcek varlığı tespit ettikten sonra öncelikle aşağıdaki sorulara cevap
bulun:
Böcek ölü mü yoksa canlı mı?
Ortamda yaklaşık kaç böcek varlığını tespit ettiniz?
Kaç adet eseriniz böcek hasarından etkilenmiş durumda?
Benzeri böceklere evinizin herhangi bir yerinde de rastladınız mı?
Eserleri depoladığınız alan nemli veya küflü müydü?
Eserlerinizin değeri nedir?
Sonrasında böcek bulaşmış olan eserleri diğerlerinden izole edin. Ağızları sıkıca kapalı
plastik poşetlerin içine yerleştirin. Kesinlikle eser üzerine pestisit spreyleme işlemi
yapmayın. Bir entomolog veya kitap pataloğu ile iletişime geçin. Herhangi bir
fumigasyon işlemi uygulanacak ise uzman kişiler tarafından kontrollü koşullar altında
yapılmalıdır.
Böcekten arındırılan eserlere tekrar böcek bulaşmasını önlemek için sıcaklık ve nem
değerlerine dikkat edilmeli, eserlerin muhafaza edildiği alanın kapı, pencere
izolasyonuna dikkat edilmeli, ortam temizliğine önem verilmelidir.
8. Ahşap içinde bulunan asitler kağıt içine göç ederek bozunmaya neden olduğu için
kitap rafı olarak ahşap yerine genellikle epoxy ile boyanmış metal raflar tercih edilir.
Eğer ahşap raf kullanılacak ise esere direk temasından kaçınılmalıdır. Bunun içi asitsiz
bariyerler (cam, akrilik sayfalar, metal ile kaplama, oluklu polietilen veya polipropilen
kartonlar gibi) ile ahşap kaplanmalı ve eser bundan sonra raflara yerleştirilmelidir.
Ahşap raflar kullanılıyorsa bu raflarda oluşabilecek böceklenmeye karşı düzenli takibin
yapılması gerekmektedir.
9. Bu konuda bilgi almak için Belge ve Kitap Temizlik.pdf bakınız.
10. Eserlerin arşiv kalitesinden kağıt zarflar içerisinde saklanması daha iyi olmakla
birlikte plastik zarflar içinde de saklamak mümkündür. Öncelikli olarak plastik zarfların
kullanılabilmesi için depo ortamının kuru olduğundan emin olunmalıdır. Ayrıca
kullanılacak olan plastiğin cinsi de çok önemlidir. Polyetilen(PE), Polipropilen (PP),
Polisitren (PS), veya polyester (Polyethylene terephthalate) (PET). Plastik geri dönüşüm
kodlarına da dikkat edilmelidir. PVC (#3) ve PVC (#7) lerin koleksiyonların
saklanmasında kullanılmamalıdır.

Download Report