Slayt 1 - Orman Fakültesi

TUBİTAK 2237 Proje Eğitimi Etkinliklerini
Destekleme Programı kapsamında
4-5-6 Nisan 2014 tarihlerinde SDU Mavi GÖL
Otelinde gerçekleştirilen
DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ
SUNUMLARIDIR.
 İzinsiz ve Kaynak göstermeden Alıntı yapılamaz.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE
HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
BİLİM
VE
KAVRAMSAL
ÇERÇEVESİ,
BİLİM-ETİK İLİŞKİSİ
Prof. Dr. Atila GÜL
SDÜ ORMAN FAKÜLTESİ
PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilim
 Günümüzde var olan üretilen ve tüketilen her şey ve
kabul gören her bilgi;
 insanların düşünme,
 hayal etme
 bilimsel yaklaşımlarla ve
 birikimle kazanılmaktadır
Epistemoloji (Bilgi Kuramı= Bilgi Bilimi): insan bilgisinin
doğasını, kaynaklarını, sınırlarını, kavramsal bileşenlerini ve hatta
bilginin olanaklı olup olmadığını irdeler.
 Epistemoloji bilgi hakkında üç temel sorunun sistemli
soruşturulmasını/araştırılmasını sağlar:



Bilgi nedir?
Bilgiye sahip olabilir miyiz?
Bir şeyi bildiğimizi nasıl biliriz?
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
«Bütün insanlar yaratılışları gereği öğrenmek ister’
Aristoteles
Bilgi
 “insanın düşünsel, zihinsel ve fiziksel faaliyetleri sonucunda
elde ettiği ürünlerin hepsidir.
 İnsan, içinde yaşadığı evrende çevresindeki nesneleri,
yaşanan olayları ve durumları, duyu verilerini, hayal gücünü
ve düşünme yeteneğini kullanarak anlamaya çalıştığı her
şeydir.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
 ‘İnsan, aklı sayesinde doğayı ve onun işleyiş
düzenini keşfedebilir. Doğa bir makine gibidir.
 Bu yasaları keşfetmek bilimin işidir. Bunu ölçme
ile yapar ve bu yasaları matematiksel olarak ifade
etmek olasıdır’
 Descartes
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
İnsanoğlu bir şeyleri bilme araçları ile bilmektedir.
Felsefe, ilahiyat ve bilim arasındaki çarpışmada bu bilme araçlarının farklılığından
kaynaklanmaktadır.
Genel olarak bilme araçları:
 Hisler-Duyular (Beş duyu, sezgiler, altıncı his, rüya)
 Deney: Amprik (deneme yanılma) ve kontrollü deney (bağımlı ve
bağımsız değişkenlerle yapılan deney)den oluşur.
 Gözlem: doğal gözlem ve sistematik gözlem (=anket, mülakat,
sözlü görüşme, özel testler vb)den oluşur.
 Akıl yürütme (reason) (neden-sonuç ilişkisine bağlı olarak yapılır)
 Yazılı ve görsel kaynaklar
 Sohbet
 İlham
 Vahiy
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
 İnsanların var olduğundan itibaren kendilerini ve
çevrelerindeki diğer tüm varlıkları ve olayları anlaması,
bu varlıkların birbirleri ile ilişki ve etkileşimlerinin
incelenmesi ve açıklanabilmesi için bilimsel yöntem,
etkinlik ve etik kurallar çerçevesinde elde edilen düzenli
ve sistemli olarak biriktirilen bilgilerin bütününe BİLİM
denir.
 ‘bilim’ kavramı, modern bilim geleneğindeki ‘science’a karşılık
kullanılmakta ve beşeri ilmi kapsamaktadır.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
 Islam düşüncesinde, ilahi iradenin tecelli ettiği mevcut tüm
doğal yasa ve kuralları içeren İlahi ilmi kapsadığı gibi bu
ilmi öğrenen, uygulayan ve manevi tekamülü gerçektiren
beşeri ilmi de içeren kapsamlı ve bütüncül bir terimdir.
 İlim, günümüzde ‘bilim’ ve bilgi kavramlarından anlaşıldığı
kapsamdan daha geniş bir anlamı bulunmaktadır.
 Kur’an-ı Kerim’in bilgiyi ifade etmede bizlere sunduğu en
temel iki kavram olan ‘ilim” (ilm=ilmin) ve ‘irfan (ma-ruf)’
anlamına gelen ‘marifet’, birbirinden ayrı ve bağımsız olarak
düşünülemez.
 Ilim ilim bilmektir, ilim kendini bilmektir, ilim
kendini bilmez ise bu ilim nice bilmektir. sözü ile
açıkça ortaya koymaktadır.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilim Yapmanın Amaçları





Merak etmek ve sorulara cevap aramak,
Analitik düşünmeyle doğruya veya gerçeğe ulaşmak
Yeni fikirler ve bilgiler üretmek,
Evreni, doğayı ve yaşamı daha iyi anlamak ve farkına varmak,
Doğal kaynakları rasyonel ve daha iyi kontrol etmek ve
kullanmak
 İnsanın ihtiyaçlarını karşılamak,
 Yaşam koşullarını kolaylaştırmak, iyileştirmek ve geliştirmektir.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
BİLİMSEL DÜŞÜNME = ANALİTİK DÜŞÜNME
 Olayları,
 neden-sonuç çerçevesi içinde,
 aklın süzgecinden geçirerek,
 tarafsız bir şekilde,
 doğru VERİLERDEN hareket eden,
 doğru ANALİZ eden ve
 doğru
SENTEZE ulaşabilme sürecidir.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimin Temel Özellikleri
Çeşitlilik
 Çeşitlilik: Makro ve mikro boyuttaki her şey
veya yaşama dair her şey bilimin konusudur
ve sınırsız bir çeşitliliğe sahiptir.
Süreklilik
 Süreklilik: Kesintisiz olarak bilgiye ulaşma
ve elde etme faaliyetleri süreklilik arz eder.
 Yenilenme ve Gelişme: Bilim sürecinde her
Yenilenme
ve Gelişme
an yeni bilgiler elde edilmekte bilgiler
yenilenmekte, eklenmekte ve
geliştirilmektedir.
 Ayıklanma: Bilimsel bilgi, her an ve herkes
Ayıklanma
tarafından denetlenebilir ve denetlemE
sürecinde yanlış bilgiler veya geçerliliğini
yitiren bilgiler kendiliğinden ayıklanır ve
yerine yenileri konulabilir.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimi Niteleyen Özellikler









Olgusaldır
Tekrarlanabilir
Mantıksaldır
Bilgi toplama aracı değil
analizi etme yöntemidir.
Objektiftir
Eleştiricidir
Genelleyicidir
Seçicidir
Göreli ve geçicidir:
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimi Etkileyen Faktörler
 Din,
 Eğitim,
 Kültür,
 Ekonomi,
 Teknoloji
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel Araştırma
 Belli amaç (lar) doğrultusunda sistematik bir şekilde
sorun tanımlaması, kaynak tarama, veri toplanması,
veri analiz etme, değerlendirme, sentez ve rapor
edilme süreçlerini içeren
bilgi üretim etkinliğidir.
Bir şeyin eleştirel bir biçimde incelenmesi sonucunda
yeni gerçekleri keşfetmek ve yeni ilişkiler ve sonuçlara
ulaşmak adına yapılan arayış ve sorgulamalar
bütünüdür
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel Araştırma türleri
 a-Kuramsal (Temel) araştırmalar:
Mevcut ve kuramsal bilgi veri
tabanını genisletmek ve
bilinmeyenleri ortaya çıkarmak
veya yenilemek amacıyla yapılır.
 b. Uygulamalı veya Teknoloji
üreten araştırmalar: Uygulamaya
yönelik veya Ar-Ge olarak bilinen
iyileştirici ve problem çözücü
araştırmalardır.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel Araştırma ve Bilimsel
Araştırma Yöntemi
Bilimsel araştırma, bilimsel araştırma yöntemi kavramı
ile sıkı sıkıya bağlıdır.
 ontolojik (varlık bilimi),
 epistemolojik (bilgi felsefesi) ve
 metodolojik paradigmalara (kuramsallık göre
 çeşitli veri toplama, veri çözümleme ve veri
değerlendirme sistemlerine sahiptir.
 bilimsel araştırma, bilimsel topluluk değerlendirmesi
ve bilimsel yayın kavramları ile de sıkı sıkıya bağlıdır .
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
 Bilimsel Yazılım: Bilimsel yazım, bilgilerin standart
bir dille belgelendirilmesini garanti altına almak için
bağımsız kurullarca oluşturulan ayrıntılı yazım
kurallarına göre yazma biçimidir.
 Bilimsel
Topluluk: Bir bilim dalındaki tüm
bilginlerin oluşturduğu topluluğa bilimsel topluluk
denir ve
bu
topluluk
yayınları
meslektaş
değerlendirmesi denen objektif bir değerlendirme
sürecinden geçirerek yayındaki bilginin azami surette
"hakiki" olmasını sağlamaya çalışır.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel araştırmanın özellikleri
 açık fikirli olması
 farklı görüşlerde de mantık arayabilmesi
 kuşkucu olması
 gözlemlerinde bağımsız olması
 yeterli kanıt, bilgi olmadığında kararı erteleyebilmesi
 tüm değerlendirmelerini belli ölçütlere göre yapması
 çalışmalarında sebatlı ve özenli olması
 olaylar arasındaki bağıntıları kurarak bunları
değerlendirebilmesidir.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel Metodoloji (Yöntem)
 bilimsel yöntem, bilimsel araştırma mantığıdır. Yani
araştırma yapılırken mantıksal çerçeve içinde
düzenlenmesi , yürütülmesi ve sonuçlandırılmasını
yansıtan genel yaklaşımlardır.
Soru Sor
Sentez
Araştır
Analiz Yap
Hipotez Kur
Deney yap
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel Yöntemin Özellikleri
Analitiktir
Verilerden
yararlanır
Düzenlilik
Nesneldir
Sistematiktir
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel yöntem yaklaşımı
Tümden
gelim
TümdengelimTümevarım
(Birleşik
Metod)
Tümevarım
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel yöntem yaklaşımı
 Tümdengelim: Bütüncül (genel) bir önermeden özel (parça)
önerme çıkarma eylemidir. Genel bir önermeden özel önerme
çıkarılışına usavurma denilir.
 Tümevarım: Tek tek olgulardan veya parça önermelerden
bütüncül (genel) önerme oluşturma yaklaşımıdır. Tümevarım
ilkesi bilim ve teknikte, başlıca bilgi üretme aracı olmuştur ve
bu işlevini sürdürmektedir. Ancak bu yöntemde çok dikkatli
davranılması zorunludur.
 Tümdengelim, Tümevarim Birleşik Metodu (Hipotetik
Yöntem): Bütünden (makro) parçaya (mikro), parçadan
bütüne ulaşma yöntemidir.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Puzzle Oyununda,
Tümden GELİM -Tüme VARIM bileşik metod
uygulanır.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel Araştırma Yöntemi
Temel Aşamaları ve Süreçleri
1
• Kaynak Tarama ve Ön Araştırma
2
• Sorun Tanımlama ve tespiti
3
4
• Hedef Amaç ve önceliklerin belirlenmesi
• Hipotez oluşturma
• Veri elde etme ve deneysel ve alan çalışması
5
• Analiz ve değerlendirme
6
• Sentez (sonuçlar ve öneriler, Rapor Hazırlama ve
Yayınlama
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel Araştırmada Temel Kavramlar:
Veri (Data); Araştırma için analiz ve senteze ulaşmada
kullanılabilecek hertürlü olgusal ve yargısal nitelikli sözel ve
sayısal bilgilerdir. Konu ile ilgili mevcut ve olası her türlü
bilgilerdir.
Olgu: Yapılan yada olan iş veya olaydır. Yada yaşam
boyunca doğrudan gözlemsel, algısala veya çıkarımsal
nesnel veya öznel şeylerdir.
Parametre; Özne ve nesneleri karakterize eden
değerlerdir.
Örnekleme; Bilimsel araştırmada bütünü temsil eden
topluluk veya örneklerdir.
Varyans: Bağımlı değişkende meydana gelen değişmelerdir.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel Araştırmada Temel Kavramlar:
Araştırma Geliştirme (Ar-Ge);
Bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayacak yeni bilgiler
kullanılarak o mevcut ürün, hizmet, yöntem ve süreçleri
geliştirmek, o yeni ürün, hizmet, yöntem ve süreçleri oluşturmak
amacı ile yapılan düzenli ve sistematik çalışmalardır.
İnovasyon
Sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara cevap verebilen,
mevcut pazarlara başarıyla sunulabilecek ya da yeni
pazarlar yaratabilecek; yeni bir ürün, hizmet,
uygulama, yöntem veya iş modeli fikri ile oluşturulan
süreçler ve sonuçlarını ifade eder. İnovasyon; bilginin
ekonomik ve sosyal faydaya dönüştürülmesidir.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel Araştırmada Temel Kavramlar:
Varsayım (Hipotez); Araştırmada doğruluğu test edilmek üzere
ortaya atılan gözlemsel ya da algısal önermeler ve genellemelerdir.
Bu bakımdan doğruluğu henüz test edilmemiş bilgilere ve
önerilere hipotez denir.
Bulgu:Bir araştırmada bir yöntem çerçevesinde verilerin
işlenmesi, analizi ve değerlendirilmesi sonucu ortaya çıkan
bilgilerdir.
Kuram (Teori); Araştırma sonucu elde edilen olguların kısmen
doğrulanmış ancak tümü ile kesinleşmemiş varsayımlar
(hipotezler) dizgesidir. Kuram, varsayımların oluşturulmasında
yol gösteren genel bir önermedir. Kuram, bilgi alanının soyut ve
simgesel bir boyutudur..
Kanun; Bilimsel bir çalışma ile gözlem ya da deney sonucu
doğruluğu kesin olarak kanıtlanmış kuramlardır.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
BILIM VE ETIK İLIŞKISI
 Bilimsel bilgi insanın çağdaşlaşması ve refah düzeyinin artması
yolunda en etkili güçtür. Günümüz dünyasında gelişmiş olarak
nitelendirdiğimiz ülkelerin tümü bilime ve bilimsel araştırmaya
büyük yatırım yapmış ülkelerdir. Hatta bu ülkelerin gelişmişlik
düzeyleri ile bilime yaptıkları yatırımın miktarı arasında doğru
bir orantı vardır.
 Günümüzde bilim ve teknoloji iç içe girmiştir. Bu iç içelik
gündelik yaşamı, sosyo ekonomik gelişmeyi ve çevreyi doğrudan
ve büyük çapta etkilemekte, bilim-teknoloji-endüstri-ekonomi
ilişkilerinin yoğunluğu, insanlanlığı hazırlıklı olmadığı bazı yeni
durumlarla, bilim insanını ise yeni sorumluluklarla karşı karşıya
bırakmaktadır. Bilim insanının bu sorumluluklarının üstesinden
gelebilmesinde başlıca dayanağı doğruluk, erdemlilik gibi
nitelikleri kapsayan BİLİM ETİĞİDİR
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
ETİK= «Ahlakın Felsefesidir»
 “Etik”, insanlar arasındaki ilişkilerin temelinde yer alan
değerleri, ahlaki bakımdan iyi ya da kötü; doğru ya da
yanlış olanın niteliğini ve temellerini araştıran felsefe
dalı olarak tanımlanmaktadır.
 Yunanca ethos (töre, gelenek, alışkanlık) sözcüğünden
türetilmiştir.
 Birbiri ile çok yakından ilişkili olan “ETİK” VE
“AHLAK” kavramları arasındaki temel ayrım, etik
teriminin, genel olarak ahlakı konu alan disiplini
belirtmesidir. Bu anlamda etik, ahlak felsefesi ile
eşanlamlı kabul edilir.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Ahlak (iyi huy=morality)
 Arapça “hulk” sözcüğünün çoğuludur. “Yaradılıştan
gelen huy” anlamını taşır. Sözcük, zaman içinde, “iyi
huy” anlamında kullanılmaya başlanmıştır.
 iyi” veya “kötü”yü ayıran kavramdır.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
 Etik davranışlara temel oluşturan ahlak, bireyseldir
 Bireysel ahlakın bileşkesi ise toplumsal ahlakı
oluşturur.
 Bilim dünyasında etik kurallara uyum, yaşanılan
toplumda bireysel ahlakın ve toplumsal ahlakın evrim
ve alışkanlık düzeyi ile ilişkilidir.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel düşünce veya araştırmada,
 Bilimin genel kurallarına uyulmasında
 Fikrin oluşturulması ve hazırlanmasında
 Problemlerin çözümüne yönelirken mutlak doğru sonucun
elde edilmesinde
 Uygulamaya konulmasında,
 Sonuçlandırılmasında ve yayınlanmasında
 “etik” olunmak zorundadır…
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
 Günümüzde bilimsel araştırmalara ait amaç, uygulanış
ve bilgi yayımı süreçlerinin etik yönden yanlışlık ve
ihlallerin varlığı sıklıkla kamuoyu gündemine
gelmektedir.
 Bilinçli ve bilinçli olamadan yapılan etik ihlal ve
yanlışlıklar çeşitli kontrol mekanizmaları ve etik
kurullar devreye sokulmaktadır
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
«Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Bilimsel Araştirma
ve Yayin Etiği” Yönergesi;
 Her tür bilimsel araştırma, çalışma, yayın ve
etkinliklerde uyulması gereken bilim etiği kurallarını
ve
 Yükseköğretim Kurulu bilimsel araştırma ve yayın etiği
kurullarının görev, yetki, sorumluluk ve çalışma
usullerini belirlemek,
 Devlet üniversiteleri veya vakıf üniversitelerinin kendi
bünyelerinde oluşturacakları bilimsel araştırma ve
yayın etiği kurulları ile alt kurulların uyacakları ilkeleri
tespit etmeyi kapsamaktadır.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE
HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Madde 5. Bu yönergede, her çeşit bilimsel araştırmada
uyulacak önemli olan maddeler;
 a) Veriler, bilimsel yöntemlerle elde edilir. Bunların
değerlendirilmesinde, yorumunda ve kuramsal sonuçların elde
edilmesinde bilimsel yöntemlerin dışına çıkılamaz, sonuçlar
saptırılamaz, elde edilmemiş sonuçlar araştırma sonuçlarıymış
gibi gösterilemez.
 d) Araştırmacılar ve yetkililer, yapılan bilimsel araştırma ile ilgili
olarak muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri
bilgilendirmek ve uyarmakla yükümlüdür.
 e) Araştırmacılar, kendi vicdanî kanaatlerine göre zararlı
sonuçlara ve/veya onaylamadıkları uygulamalara yol açabilecek
araştırmalara katılmama hakkına sahiptir.
 g) Bilimsel araştırma için tahsis edilen imkân ve kaynaklar
amacı dışında kullanılamaz.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE
HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
6.Madde;“Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
 a) Bilimsel araştırmanın tasarlanması, planlanması,
yürütülmesi ve yayına hazırlanması aşamalarında katkıda
bulunmamış kişiler, yazar isimleri arasında gösterilemez.
 b) Bilimsel yayınlarda bir çalışmadan yararlanırken, bilimsel
atıf kurallarına uygun olarak kaynak gösterilir.
 c) Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş
tezler veya çalışmalar, sahibinin izni olmadan kaynak olarak
kullanılamaz.
 ç) Evrensel olarak tanınan bilim kuramları, bilim alanlarının
temel bilgileri, matematik teoremleri ve ispatları gibi
önermeler dışında hiçbir çalışmanın tümü veya bir bölümü,
izin alınmadan ve asıl kaynak gösterilmeden çeviri veya
özgün şekliyle yayımlanamaz.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Yönergede:7. Madde de ise “Akademik
Değerlendirmelere İlişkin Temel İlkeler”;
 a) Akademik hayatın bütün aşamalarında, öğretim ve
akademik değerlendirmeler bilimsel liyakat
kriterlerine göre yapılır.
 b) Akademik ilerleme ve ödül jürilerinde bilimsel
liyakat kriterlerinin dışına çıkmak, kişileri kayırmak,
bilimsel eleştiri sınırlarını aşarak kişilerin kimlik ve
kişiliğine yönelik saldırılarda bulunmak, haksız
menfaat sağlamak, sahtecilik, kopyacılık, vb.
eylemlerde bulunulamaz.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Ayrıca bu yönergenin 10.Maddesinde Yaptırımlar
ile ilgili açıklamalar yer almaktadır.Bazıları;
 1) Kendi çalışmasından usulüne uygun olarak kaynak göstermeden alıntı







yapılması hâlinde üç aydan bir yıla kadar,
2) Tekrar yayımlama, dilimleme ve destekleyen kurum veya kuruluşunadına yer
verilmemesi hâlinde altı aydan iki yıla kadar,
3) Birden fazla araştırmacıyla yapılan araştırmaların sonuçlarının sunumveya
yayımında, katkısı bulunanların onayı olmadan isimlerinin çıkartılması veya
yazarlık sıfatını hak etmeyen yazar veya yazarlar eklenmesi veya yazar
sıralamasının uygun olmayan bir biçimde düzenlenmesi hâlinde bir yıldan üç
yıla kadar,
4) Kurumca sağlanan kaynakların usulüne ve amacına aykırı bir biçimde
kullanılması hâlinde bir yıldan üç yıla kadar,
5) Uydurma, çarpıtma, aşırma hâllerinde üç yıldan beş yıla kadar,
6) Hakem, danışman, editör, panelist, raportör, izleyici, moderatör vebenzeri
görevlerin kötüye kullanılması hâlinde üç yıldan beş yıla kadar,
7) Kasıtlı olarak asılsız veya dayanaksız olarak etik ihlal iddiasında bulunulması
hâlinde üç yıldan beş yıla kadar,
Vb.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel etiğe aykırı davranışlar
 UYDURMA: Yalan veri, tablo, şekil ve sonuçlar içeren
araştırma üretip yayınlamak
 ÇARPITMA: Bilerek verilerde ve sonuçlarda
değişiklik yapıp gerçekleri çarpıtmak.
 AŞIRMA: Başkalarının fikirlerini, verilerini,
sonuçlarını, yazılarını, şekillerini sahiplerine atıf
yapmadan kullanmak.
 BİLİMSEL YANILTMA, SAPTIRMA VEYA YALANCILIK:
Araştırıcının bilinçli olarak ve amaçlı bir yaklaşımla
çalışmanın metod veya sonuçlarını "kötü niyetle"
saptırması ve değiştirmesi demektir.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilimsel etiğe aykırı davranışlar
 BİLİMSEL KORSANLIK : Başka araştırıcıların verilerini kendi




izni olmadan almak, ve kişinin kendi çalışmasının herhangi bir
bölümüne yerleştirmek.
TEKRARLAMA: Aynı araştırma sonuçlarını birden fazla
kez yayınlamak.
DİLİMLEME: Araştırma sonuçlarını farklı
araştırmalarmış gibi parçalayarak birden çok yayın
yapmak.
ARAŞTIRMACIYI YAYINDAN ÇIKARMAK: Araştırma
plan/protokolunda yer bir araştırmacıya yayında yer
vermemek.
YALANCI YAZAR EKLEMEK: Gerçekte araştırmada emeği
olmayan kişilerin isimlerine yayınlarda yer vermek
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
 Etik davranış bir yaşam biçimidir. Sadece bilimsel
araştırma ve yayın konularında değil, insanların canlı
ve cansız çevre ile ilişkilerinde de özen göstermeleri
gereken bir değer yargıları bütünüdür.
 Bilimsel araştırma yapan veya bilgi üreten herkes
araştırma ve bilim etiğine özen göstermeleri bir görev
ve sorumluluktur.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Bilim insanı
 Bilimsel etik çerçevesinde , evrensel düşünen, objektif,
yetişkin birey davranışı ile hoşgörülü, alçak gönüllü,
kendini denetleyebilen, sabırlı ve paylaşımcı, ahlaki
sorumluluğu yüksek olan, Aydın, öngörüsü yüksek
olan kişidir.
 Ülke, dil, din, coğrafi bölge sınırlarını aşan, tüm
insanlığa ve doğaya karşı sorumlu olan ve düşünen
kişidir.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
"İlim tercüme ile olmaz,
tetkikle olur.
 M.Kemal Atatürk, 1932.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014
Kaynaklar












Alaçam E. 1995. Bilimsel Etkinlik ve Yayım. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Yayınları, Ankara,
1995, s. 1-4.
Ana Britannica, 2000. Genel Kültür Ansiklopedisi, Cilt 8, Ana Yayıncılık A.Ş., İstanbul, s. 343.
Bursalı O. 2002. Bilimsel araştırmada etik ve sorunlar. Cumhuriyet Bilim Teknik, Sayı 765: 3.
Boydak, M. 2011.Araştırma ve Yayın Etiği. Bilim Etiği, Atasoy, N., Boydak, M., Çırpan, H., Kendigelen, A.,
Meriç, İ. E., Topal, A. S., Ulubelen, A., Yıldırım, N., Yazıcı, H. (Eds), Bilim Etiği, s. 1-13, İstanbul Üniversitesi
Yayınları No.5048, I S B N : 978-975-404-906-0. İstanbul.
Erdem, A. 2007.Bilim, Araştırma ve Etik (Science, Research and Ethics. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji
Dergisi: 64(2) 47-53.
Ertekin, C., Berker, N., Tolun, A., Ülkü, D., 2002. Bilimsel Araştırmada Etik ve Sorunlar. Türkiye Bilimler
Akademisi Yayınları, Sıra No:1, s. 36. TUBİTAK Matbaası, Ankara.
Türkiye Bilimler Akademisi Bilim Etiği Komitesi, 2002. Bilimsel araştırmada etik ve sorunları. Türkiye
Bilimler Akademisi Yayınları, Tübitak Matbaası, Ankara.
Uzbay, T. 2006. Bilimsel Araştırma Etiği. Türk Tıp Dizini. Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık s.19-26.
Uzbay, T. 2007. Türkiye’nin çağdaş uygarlığı yakalama hedefinde bilimin yeri. Silahlı Kuvvetler Dergisi.
Yazıcı, H. 2001. Hangi Hakla İnsan Hakları? İnsan Haklarının Gelişimi, TÜBA, Bilimsel Toplantı Serileri: 9, s.
3-6.
Yazıcı, H. 2011. Bilim Etiği: Kısa Tarihçe ve Ana Kavramlar. Atasoy, N., Boydak, M., Çırpan, H., Kendigelen, A.,
Meriç, İ. E., Topal, A. S., Ulubelen, A., Yıldırım, N., Yazıcı, H. (Eds), Bilim Etiği, s. 1-13, İstanbul Üniversitesi
Yayınları No.5048, I S B N : 978-975-404-906-0. İstanbul.
Yıldırım C. 1995. Bilimin Öncüleri. TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları No:9, 10. Basım, Nurol Matbaacılık,
Ankara, 1995, s. 3-5, 81.
Prof. Dr. Atila GÜL -DOĞA BİLİMLERİ PROJE HAZIRLAMA EĞİTİMİ- 2014

Download Report