LINDE GAZeteniz / Üç ayda bir yayınlanır / Haziran 2014 LINDE GAZeteniz İçindekiler • Asetilen • Kükürtdioksit (SO2) • Asetilen Uygulamaları • Linde’den Tesis Hamlesi 1 2 3 4 Asetilen Asetilen nedir? dikişsiz tüplere doldurulabilir. Asetilen tüpleri için 50ºC 100 °C’da eriyebilir ve gazın dışarı atılmasına sebep Asetilen bir tür hidrokarbondur, renksiz, güçlü ve beyaz çok tehlikeli bir sıcaklıktır. Kesinlikle tüplerin bu sıcaklığa olur. bir ışık veren ve çözünmüş bir gazdır. Asetilen gazının ulaşmaması gerekmektedir. Asetilen, gaz halinde bir Bir tüpten diğer bir tüpe asla dolum yapılmamalıdır. kokusu sarımsağa benzer. Ayrıca Asetilen şiddetli yanıcı çözücü maddeye (genellikle asetona) yedirilmiş olarak Elektrikli cihazlarla asetilen tüpü asla yan yana getiril- ve boğucudur, havadan hafif, zehirli bir etkisi olmayan tüp içinde ticari olarak bulunabilir. memelidir. Asetilen tüpleri yerde yuvarlanmamalıdır. fakat havanın oksijenini azaltarak boğucu etki yaratabi- Asetilen tüpleri özel olarak hazırlanır. Tüp içinde üçlü Eğer Asetilen tüpü valf sapından kaçırıyorsa ve valf lecek bir gazdır. Asetilen hava ile parlak, yoğun ve isli birleşim (Poroz madde + Çözücü madde + Asetilen gazı) bir alevle yanar.Yoğun alevle yanma esnasında çıkardığı mevcuttur. yüksek ısından dolayı endüstride çok yaygın olarak kul- kaçağı durduramıyorsa, valfı kapalı bırakıp tüpün hizmet Asetilen, hava içinde %2.5-81 oranında kullanıldığı lanılır. Asetilen, diğer fuel gazlarla karşılaştığında en az dışı olduğuna dair uyarıcı yazı tüpün üzerine yazılmalıdır. zaman yanıcı ve patlayıcıdır. Ayrıca düşük enerjili kıvıl- oksijen tüketmesiyle en yüksek alev ısına ulaşan gazdır. Uzmanlara haber verilmelidir. Asetilen tüpleri, çeşitli cımlar (örneğin statik elektrik) dahi patlamaya neden Üçlü bağ taşır ve formülü C2H2 şeklindedir. sıcaklıklarda eriyen emniyet tapaları ile donatılmıştır. olabilir. Asetilen tüpleri bina dışında ya da iyi havalandı- Herhangi bir durumda emniyet tapası açılmış ve gaz 1836 yılında Edmond Davy tarafından keşfedilen rılmış ortamalarda, dik pozisyonda ve sıcak yüzeylerden kaçırıyorsa, tüp açık alana alınmalı, uyarıcı yazı asılmalı Asetilen, Alkin diye adlandırılan doymamış hidrokarbon uzak bir bölgede depolanmalıdır. Asetilen kullanımında, ve yavaşça valfı açılarak gaz açık alana verilmelidir. Tüp ailesinin ilk ve en önemli üyesidir. özellikle asetilen için üretilmiş tüpler ve ekipmanlar boşalınca valfı kapatılmalıdır. Elektrikle aydınlatma çağının başlamasından önceki yıl- kullanılmalıdır. Sızıntı durumunda hasarlı tüpler derhal larda, kolayca tutuştuğu ve çok parlak bir alevle yandığı ortamdan uzaklaştırılmalı ve uzmanlarca mühadele edil- için aydınlatmada asetilen kullanılırdı. İlk bisikletlerin ve melidir. Kullanılan elektrik ekipmanları, patlamaya karşı otomobillerin farları da asetilen lambalarıyla donatılmış- yalıtılmış olmalıdır. Asetilen ile kullanılan ekipmanlar tı. Bugün asetilen lambaları daha çok şamandıralarda, kıvılcım yaratmamalıdır. Statik elektrik üreten ve depo- deniz fenerlerinde, fener gemilerinde, ayrıca kara ve layan elbiseler ile asetilen kullanılmamalıdır. Çalışma demiryollarındaki bakım ve onarım çalışmaları sırasında yapılan alanlar çok iyi havalandırılmalıdır. kullanılır. Oksijen tüpüne göre daha kısa boylu ve büyük çaplıdır. Asetilen Tüpleri Hakkında Asetilen tüpleri sarı,kırmızı ve turuncu renge boyanır. Asetilen gazı, uygun özellikte, hem dikişli hem de Asetilen tek başına tüplere sıkıştırılmaz. Asetilen yanıcı özelliği nedeniyle yalnız Asetilen Gazı nerelerde kullanılmaktadır? Asetilen genelde kesme kaynak işlerinde ve küçük orta büyük tüm sanayi alanlarında kullanılmaktadır. Şamandıra, deniz fenerleri, maden kuyuları, yol işaretleri gibi elektrik enerjisinden yararlanılamayan alanların aydınlatılmasında, çeşitli böcek öldürücü ilaçlarda, Neopren kauçuğu yapımında kullanılmaktadır. Bunların dışında; mağaracılıkta ana aydınlatma aracı olarak karpit lambası kullanılmaktadır. Karpit lambası asetilen gazını yakarak ışık verir. basına tüpe doldurulmaz. Asetilen gazı zehirli midir? Asetilen aseton ve alkolde Asetilen zehirleyici değildir. Ancak kaçaklar havadaki çok iyi erime yeteneğine oksijen seviyesini %19.5`in altına indirirse şuur kaybı ve sahiptir.Böylece tüpün hatta ölüme kadar gidebilen sonuçlar yaratır. 1/3’u aseton ile doldu- Asetilen gazı, kronik etkisi olmaksızın oldukça yüksek rulur. 40 lt’lik bir asetilen konsantrasyonlarda solunabilir. Yüksek oranlarda oksijen tüpünün içinde yaklaşık ile karıştırılırsa, norkofik etki yapar ve anestezide de olarak 13 lt aseton vardır. kullanılabilir. Ancak, bu tür karışım elde etmek ve kul- Asetilen tüpleri üzerinde lanmak çok tehlikelidir. bir değişiklik veya tamirat Asetilen havadaki oksijeni seyrelterek boğucu bir gaz yapılmamalıdır. Yanan bir torç asla emniyet tapasına yaklaştırılmamalıdır. Emniyet tapası yaklaşık Temmuz 2014.indd 1 açıksa, valfı kapatılıp, somunundan sıkılmalıdır. Eğer bu olarak hareket eder. Ancak boğulmadan ziyade, boğulmaya sebep olacak seviyeye ulaşmadan önce, patlama değerinin düşüklüğünden dolayı daha ciddi tehlikelere yol açabilir. 7/8/14 12:21 PM 2 LINDE GAZeteniz / Haziran 2014 Teknik yazı Teknik yazı Kükürtdioksit (SO2) LINDE GAZeteniz / Haziran 2014 3 Asetilen Uygulamaları Sık Sorulan itibariyle tüketicilerin hizmetine sunulacaktır. Sorular Cam endüstrisine kalitesi yüksek, safiyeti tutarlı Kükürtdioksit ürünü ve özel olarak imal edilmiş 550 kg içerikli drumlar ile hizmet edilecektir. Şarap üretiminde ise gıda sertifikasına Soru Tüplerin stoklandığı yerlerde ki havalandırma neden önemlidir? sahip Kükürtdioksit ürünü yine özel olarak imal edilmiş 60 kg içerikli tüplerimizle temin edilecektir. Linde, Kükürtdioksit müşterilerine yalnızca ürünü değil, kullanım alanlarına yönelik teknik destek, kullanıcılara yönelik güvenli kullanım eğitimleri, uygun ekipman, tesisat Cevap Gazlar eğer belli miktarlarda havaya karışırsa tehlikeli olabilir. Yanıcı gazlar yangın tehlikesi, zehirli gazlar zehirlenme tehlikesi, bu sınıflara girmeyen diğer gazlar ise kişinin oksijensiz kalarak boğulma tehlikesiyle karşı karşıya kalmasına sebebiyet verebilir. Oksijen sızıntısı yanmayı teşvik ettiği için tehlikelidir.Tüplerin depolandığı veya kullanıldığı yerlere girerken yeterli hava akımının olduğundan emin olunmalıdır. seçimi ve temini konularında da Kükürtdioksit, kimyasal formülü SO2 olan inorganik Kükürtdioksit tüm üretim safhalarında tutarlı bir ürün bir bileşiktir. Kükürtdioksit, kükürdün yanması, kalitesini tutturmayı gerektiren spesifik bir kalite sülfit cevherlerinin fırınlanması, hidrojen sülfit ve sürecini gerektirir. kükürtlü bileşiklerin yanma reaksiyonları gibi çeşitli Kükürtdioksit basınç altında sıvılaştırılarak tüp veya yöntemlerle üretilebilir. drum adı verilen tanklar içerisinde temin edilir. Kükürtdioksit, kendisine endüstride birçok uygulama Kükürtdioksitin zehirli ve korozif özellikleri sebebiyle alanı bulmaktadır. Başlıca kullanım alanları çeşitli ürünün tüm döngüsünde güvenlik, sağlık ve çevresel kimyasalların sentezinde ara kimyasal, cam kriterler ön planda tutulmalıdır. endüstrisinde yüzey tutucu, şarap üretiminde Linde Gaz A.Ş., Silivri’de yer alan tesislerinde yeni antioksidant ve antibiyotik olarak sıralanabilir. Diğer devreye alınacak Kükürtdioksit dolum tesisi ile kullanım alanları ise kuru meyvelerde sterilizasyonu, cam ve şarap üretimi başta olmak üzere yukarıda yüzey işlem uygulamaları, su şartlandırma, belirtilen tüm kullanım alanlarına yönelik hizmet madencilik, şeker üretimi ve ağartma prosesleridir. vermeyi amaçlamaktadır. Endüstriyel Gazlar Kükürtdioksit, kullanım alanına bağlı olarak ve Kimyasallar alanındaki yerel ve uluslararası endüstriyel veya gıda sektörlerinde kulanıma uygun tecrübemiz Kükürtdioksit dolum tesisimizde yüksek safiyetlerde temin edilmektedir. Gıda kalitesindeki güvenlik ve kalite standartları ile Mayıs 2014 her zaman olduğu gibi yüksek standartta ve Linde kalitesinde hizmet vermeyi amaçlamaktadır. 1. Kaynak Öncesi & Sonrası Isıl İşlem Kaynak bölgesinde (HAZ) olarak adlandırılan, kaynak ısısından etkilenen bölgenin ve kaynak dikişinin hızlı soğuması sonucu yapıda kırılgan fazlar oluşabilmekte ve çatlama durumları ile karşılaşılabilmektedir. Aynı şekilde kalın çeliklerin ve yüksek mukavemetli çeliklerin kesme işleminde de ön ısıtma işlemi uygulanabilmektedir. Bu riskler yüksek mukavemetli ve et kalınlığı yüksek çeliklerde çok daha fazladır. Bu yüzden bu tip uygulamaların prosedüründe ön ısıtma uygulanması şartı yer almaktadır. yanmasıyla iş parçasının önce belirli sıcaklıklara çıkarılması ve bunu takiben basınçlı oksijen işlemi ile parçanın istenilen bölgeden ayrılması prensibine dayanır. Kesme hızı, kalitesi, iş parçasına verilen toplam ısı ve kesme esnasında oluşan nem gibi parametreler, kesme prosesinin en önemli noktalarıdır. Kesme işlemlerinde toplam maliyetin yaklaşık %80‘ini işçilik maliyeti oluşturduğundan bu işlemde kesme hızı ve kalitesi büyük önem taşır. Uygun torç kullanımı ile oksi-propan kesme yöntemine göre oksi-asetilen kesme yöntemi, açılı kaynak ağzı açma yönteminde (bevel cutting) yüksek hız artışı sağlayabilmektedir. Ayrıca kesme sonucunda çok daha düzgün yüzey kalitesi elde edilmektedir. Resim 5. Cam kalıplarında karbon kaplama işlemi Ek olarak kaynak sonrası kaynak dikişinin daha yavaş soğuması sağlanarak yapıda kalan hidrojenin dışarı çıkması sağlanır. Ayrıca kaynak sonrası yapıda kalan ve çatlamaya sebep olabilecek kalıntı gerilmeler azaltılabilir. 6. Asetilen – Hava Kullanımı ile Ön Isıtma işlemi: Örnek Çalışma Yüksek mukavemetli çelik ile rüzgar türbini imalatında Lindoflamm ile tozaltı kaynak öncesi ön ısıtma prosesi Resim 3. Oksi-asetilen alevi ile kaynak ağzı açma işlemi (bevel cutting) 4. Oksi-Asetilen Kaynağı Resim 1. Rüzgar türbini kulesi üretiminde kaynak öncesi Lindoflamm torc sistemleri ile ön ısıtma işlemi 2. Alevle doğrultma Kaynak ve kesme işlemlerinde kullanılan ısı etkisi sonucunda iş parçasında yapısal çarpılmalar görülmektedir. Bu çarpılmaları gidermek için kullanılan yöntemlerden bir tanesi alevle doğrultma işlemidir. Alevle doğrultma işlemi çelik, nikel, alüminyum, titanyum gibi metallerde uygulanabilmektedir. Uygulamanın yaygın olarak kullanıldığı iş parçaları büyük plakalar ve uzun profiller olarak gösterilebilir. Bu parçalar başta gemi inşa olmak üzere konstrüksiyon, boru imalatı ve makine imalatı gibi sektörlerde uygulanmaktadır. Bu uygulamalarda asetilen kullanımı ile daha odaklı ısı transferi sağlanarak başarılı sonuçlar elde edilmektedir. için homojen ve belirli kalınlıkta karbon kaplamasının oluşması gerekmektedir. Bu konuda geliştirilen CARBOFLAM teknolojisi sayesinde üstün cam yüzey kalitesi ile birlikte uzun kalıp ömrü elde edilebilmektedir. Çeliklerin kaynak işleminde kaynak banyosunda istenmeyen reaksiyonların görülmemesi için nötr alev ayarı büyük önem arz etmektedir. Yalnızca asetilen kullanımı ile istenilen sıcaklıkta ve güçte nötr alev elde edilebilmektedir. Açık aralıkların birleştirilmesinde oksi-asetilen alevi sayesinde ısı girdisinin bağımsız olarak kontrol edilmesi ile kaynak ve sert lehim işlemlerinde başarılı sonuçlar elde edilmektedir. Malzeme S 690 Yüksek Mukavemetli Çelik Çap 3.5 m Et kalınlığı 55 mm Uzunluk 90 m Hız 1 m/dk Ön ısıtma 150ºC sıcaklığı Resim 6. Lindoflamm ön-ısıtma torç sistemleri Resim 4. Bakır borularının oksi-asetilen alevi ile birleştirilmesi 5. Karbon Kaplama (İşleme) Resim 2. Alevle doğrultma uygulaması örnekleri 3. Alevle kesme Oksi-gaz kesme yöntemi, yakıt-oksijen karışımının Temmuz 2014.indd 2-3 Cam endüstrisinde üretim esnasında kalıp ile cam malzeme arasında ki sürtünmeyi azaltmak için asetilen alevi ile kalıplarda karbon kaplama işlemi gerçekleştirilmektedir. Bu işlemin başarılı olabilmesi Proses Süresi (dk) 3 Yanıcı gaz tüketim, m /saat 3 Basınçlı hava tüketim, m /saat 3 Toplam yanıcı gaz tüketimi, m 3 Toplam basınçlı hava tüketimi, m Toplam gaz maliyeti düşüşü, % Çalışma alanından tasarruf, % Toplam maliyet düşüşü, % LPG 75 9,2 11,5 0 - Doğal Gaz 75 19,4 24,25 0 60 0 7,54 Asetilen 30 6,7 46,9 3,36 23,46 32 60 32 7/8/14 12:21 PM 4 LINDE GAZeteniz // Haziran 2014 Tesis Hamlesi Linde Gaz, yeni tesis yatırımı ile Asetilen’de standartları yükselterek imalat sanayinde yeni bir dönemi başlatıyor. Endüstriyel gaz sektörünün önde gelen uluslararası şirketi Linde Gaz olarak, Ankara Sanayi Odası II.-III. zı artırılırken, toplam maliyette önemli iyileşme elde gazı sağlayarak; maliyetlerin düşürülmesinde, proses Organize Sanayi Bölgesi’nde Asetilen Üretim & edilebilmektedir. performansının artırılmasının yanısıra, nihai ürün kali- Dolum Tesisi yatırımımızı tamamlayarak hizmetize Açılış konuşmasında yatırıma ilişkin değerlendir- tesinin geliştirilmesi ve işgüvenliğinin sağlanmasında açtık. melerde bulunan Linde Gaz A.Ş. Genel Müdürümüz endüstriyel gaz sektörüne 135 yıllık Linde tecrübesini Günümüzde imalat sanayisi daha rekabetçi duru- Sayın Sait Tosyalı konu ile ilgili olarak “ İleri teknoloji sunacaktır. Bu fayda, sadece ürünle sınırlı kalmaya- ma gelmesiyle beraber, katma değer kavramı gün ile donatılan bu yeni tesisimiz ile Türkiye’de sana- cak, global bilgi birikiminin desteği ile konularında geçtikçe daha da önem kazanmaktadır. Linde Gaz yicilerimize bir yeniliği daha sunmanın gurununu uzmanlaşmış teknik personelimiz de müşterilermize olarak, müşterilerimize yalnızca gaz tedariği değil, yaşıyoruz. Linde kalite ve standartlarında Asetilen özel çözümler geliştireceklerdir.” dedi. güncel teknoloji, güvenlik, kalite ve çevre standartlarının yakalanması amacıyla özel hizmet ve uygulamaları sunmaktayız. İmalat sanayinde, kalite, güvenlik ve maliyet açısından en önemli kararlardan biri yanıcı gaz seçimidir. Asetilen gazı; ısıl işlem, oksi-asetilen kaynağı, kesme, lehimleme, tavlama, temizleme, delme, yüzey sertleştirme, işleme gibi uygulamarda kullanıldığı gibi, daha yüksek saflık değerleri ile laboratuvar analiz cihazlarında kullanılmaktadır. Asetilen gazının öne çıkan en önemli özellikleri; yüksek alev sıcaklığı ve odaklı ısı transferidir. Kullanıldığı proseslerde daha düşük oksijen tüketimi ve yanma sonrası düşük nem oluşumu sağlaması nedeniyle, Asetilen gazı alternatif gazlara göre daha yüksek verimlilik sağlamaktadır. Linde’nin tescilli teknolojisi olan Lindoflamm® ile alevle doğrultma, kaynak öncesi ve sonrası ısıtma uygulamalarında özel çözümler ile mevcut proses hı- Biliyor musunuz 200 bar basınçla doldurulmuş bir gaz tüpünde sıkıştırılmış olan enerjinin, 1 ton ağırlığındaki bir otomobili 20 metre yukarıya fırlatabilecek enerjiye sahip olduğunu biliyor musunuz? Temmuz 2014.indd 4 LINDE GAZeteniz İmtiyaz Sahibi: LINDE GAZ A.Ş. adına M.Sait Tosyalı, GOSB 300 Sok. 41480 Gebze / KOCAELİ Yazı İşleri Müdürü: Tolga Murat Tutkun Yayın Kurulu: Çetin İslam, Büşra Böke, Okan Özgün, Gülay Kutur, İlkay Özcan, Levent Arpacı, Özgür Poyraz, Selçuk Çiçek, Yasemin Kıroğlu Basım Yeri: Vsekiz Basım Hizmetleri Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Bostancı Yolu Caddesi KEYAP Sanayi Sitesi G-1 Blok No:117 Y. Dudullu - İSTANBUL Tel: (0216) 364 86 63 Faks: (0216) 364 86 63 Yayın türü: Bölgesel süreli yayın Yayının mahiyeti: Teknik bülten Linde Gaz A.Ş: Gebze Organize Sanayi Bölgesi 300. Sokak 41480 Gebze / KOCAELİ Tel: (0262) 678 74 00 Faks: (0262) 678 75 00 [email protected] www.lindegaz.com.tr Ücretsiz Sipariş Hattı: 0 800 291 291 0 7/8/14 12:22 PM