Prof. Dr. Ayhan Aydın EĞİTİM POLİTİKASI ISBN 978-605-318-035-7 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. ©2015, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Mart 2015, Ankara Yay ın-Proje Yönetmeni: Bengisu İyiiş Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek Kapak Tasarımı: Ayhan Aydın Baskı: Yorum Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti İvedik Organize Sanayi Bölgesi Matbaacılar Sitesi Yenimahalle/ANKARA 35.Cadde No: 36 - 38 06370 (0312-395 21 12) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13651 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: [email protected] Prof. Dr. Ayhan AYDIN Ankara ve Hacettepe Üniversiteleri mezunu olan yazar, İngilizce ve Eğitim Bilimleri alanında yüksek öğrenim görmüştür. Bir süre İngilizce öğretmeni olarak görev yapan Aydın, bu dönem içinde bir yandan lisans üstü öğrenimini sürdürürken öte yandan MEB’in çeşitli komisyon ve kurullarında görev almıştır. Doktora öğreniminden sonra Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesinde part-time öğretim elemanı olarak çalışmıştır. Senato üyeliği, bölüm başkanlığı, anabilim dalı başkanlığı gibi çeşitli yönetim görevlerinde bulunan Aydın, halen Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Gazi, Anadolu, Bahçeşehir gibi üniversitelerde dersler veren Aydın, kendisini kısaca yaşamsever olarak tanımlamaktadır. Aydın’ın 120 dolayında yayınlanmış makalesi, ayrıca ikisi araştırma kitabı olmak üzere toplam 11 yayınlanmış kitabı vardır. Yayınlanmış kitaplarından bazıları şunlardır: Sınıf Yönetimi, Eğitim Politikası, Eğitim Psikolojisi, Felsefe Düşünce Tarihi, Eğitim Sevgidir, Yaşama Sanatı, Yaşadığımız Dünya, Hayat Neden Güzeldir, Eğitim Hikayedir. Yazar insana ve hayata ilgi duymakta ve bu alanlarda ürünler vermektedir. ÖN SÖZ “Hayat ileri doğru yaşanır, geriye doğru anlaşılır.” diyor Kierkegaard. Son dönemde tomlumsal yaşamın her yönünü etkileyen bir dizi yasal düzenleme yapıldı.Ancak üniversite ve eğitim kamuoyu genel olarak “sessizliğin dili” ile yanıt verdi. Üstelik kamuoyunda neredeyse bu sessizliğin bilgelik kadar akademik nezaket ve inceliğin sonucu olduğu yönünde bir görüş birliği oluşmak üzere. Bu durum başka bir açıdan örneğin “Siz ancak yanıtını bildiğiniz soruları işitirsiniz.” diye Nietzsche’ye göre “kuzuların sessizliği olarak da tanımlanabilir.” Oysa bir tartışmada kendinden yana bile olmayan başka bir anlatımla kendi görüşlerine katılmayan ve her konuya öğrendim ki… anladım ki… diye bakabilen insanların, akdemik tartışmalara gereksinimi vardır. Bu bağlamda hayat akarken üzerine konuşmak insan olmanın gereği olarak algılanabilir. Buna göre hangi yönde olursa olsun özetle lehte yada alehte görüşler açıklanmadan nitelikli tartışmalar yapılamaz. Tıpkı Mevlana’nın “Bu gün yeni bir gündür cancağzım yeni şeyler söylemek lazım, dün dünle birlikte gitti… Ve bir toplumda herkes aynı şekilde düşünüyorsa o toplumda gerçekte kimse düşünmüyor demektir, bu büyük bir günahtır.” dediği gibi. Ayrıca bugünler dünlere zaten dönüştüğüne göre, dünde kalanların yarınları doğru okumaları beklenebilir mi? Özetle bu kitapta yer alan makaleler böyle bir sorumluluğun, umudun ve arayışın ürünleri olarak değerlendirilebilir. Bu bağlamda 2012 sonu ve 2015 başı zaman aralığında yer alan güncel gelişmeler değerlendirilirken bir ölçüde tarihe not düşme kaygısı da güdülmüştür. Her makale yazıldığı dönemin tematik olarak en önemli gündem maddelerini irdelemek amacıyla kaleme alınmıştır. Bu süreçte insani gelişmişlik, kalkınma, ölçme ve değerlendirme sistemi, öğretmen ve yönetici yetiştirme yaklaşımları, istihdam stratejileri, vi Eğitim Politikası yüksek öğretim politikaları başta olmak üzere pek çok tema akademik bir bakışla irdelenmiştir. İrdelenen konular ulusal düzeyde MEB, TÜİK, YÖK, ÖSYM ve ERG gibi kurumların verilerinden uluslararası düzeyde ise BM, UNDP, OECD gibi kuruluşların raporları üzerine temellendirilmiştir. Başka bir anlatımla makaleler yazarın kişisel görüşlerinden bağımsız olarak veriye bağlı nesnel değerlendirmeler olarak algılanabilir.Bu açıdan metinlerde yer alan sayısal veriler günlük ve geçici bilgiler olarak değil, geleceği kestirmek ve yarına yön vermek açısından önemlidir ve kuşkusuz bu yönüyle kalıcı ve öğretici nitelikler taşımaktadır. Bu kitap Eğitim politikası başlığı altında yazılan ve sadece tanımlar, formüller eşliğinde “öngörüler” üreten kitaplara alternatif bir kitaptır.Özetle bu kitap hayata, insana ve gündeme dokunmadan bilgi üreten ve kendisi bu açıdan bizatihi “politik” olan eserlere yanıt vermeyi amaçlayan bilimsel bir persfektif sunmaktadır. Sonuç olarak bu anlayışla eğitim kamuoyunun bilgisine ve değerlendirilmesine sunulan eğitim politikası kitabının akademik dünyadan gerekli ilgiyi göreceği beklenebilir.Umudu yeşertmek ve daha güzel bir Türkiye yaratmak isteyen herkese bu arada eğitimcilere önerilir… Bu kitapta yer alan makalelerin sıralamaya göre ilk 28’i Türkiye’nin kamu haber portalında, bunlardan 10 tanesi aynı zamanda Milliyet gazetesinin “Düşünenlerin Düşüncesi” sütununda “Türkiye’de Öğretmen İstihdam Politikalarının Değerlendirilmesi” (ortak yazarlı) adlı makale; “Eğitim Yönetimi” Dergisinde “Pozitif Psikoloji ve Eğitim Yönetimi” (ortak yazarlı)adlı makale International Journal of Human Sciences adlı dergide yayımlanmıştır… Sevgi ve saygılarımla Prof. Dr. Ayhan Aydın Ankara, 2015 İÇİNDEKİLER ÜNİVERSİTE KAVRAMI IŞIĞINDA YENİ YÖK YASA TASARISI......................................................................... 1 “ÜNİVERSİTE, TOPLUMSAL VİCDAN MI? FİLDİŞİ KULE Mİ?”............................................................................ 7 Üniversite Kavramı ile İlgili Metaforlar.................................... 7 Üniversitenin Varoluş Nedeni ve Anlamı................................. 7 İki Duyuru Bir Yorum................................................................. 10 Son Soru?....................................................................................... 10 Ön söz Yerine Son söz................................................................. 10 YENİ YÖK YASA TASARISI’ NIN YANSIMALARI VE YÜKSEKÖĞRETİMDE POLİTİKA ARAYIŞLARI......................... 11 EĞİTİMDE ACI TABLO..................................................................... 15 Rakamlar Yalan mı Söylüyor! .................................................... 15 Soru Düzeyleri Neyi Gösteriyor?............................................... 18 Dost Acı Söyler............................................................................. 20 Neler Yapmadık ki Eğitim İçin…............................................... 20 Eğitim? Kalkınma?....................................................................... 21 Bitirirken ...................................................................................... 22 Kaynaklar...................................................................................... 22 EĞİTİMDE DÜŞÜNDÜRÜCÜ TABLO........................................... 23 Genel Görünüm........................................................................... 23 Sonuçlar......................................................................................... 24 Tartışma ve Sonuç ....................................................................... 27 Bitirirken....................................................................................... 27 viii Eğitim Politikası GERÇEKTEN EĞİTİM ŞART MI?.................................................... 29 Eğitimin İşlevi............................................................................... 29 Yaşamın Anlamı........................................................................... 29 Dünya Dönerken…..................................................................... 30 Yapılandırılmışların Yapılandırmacılığı!................................... 31 HOŞGÖRÜ ÜZERİNE........................................................................ 33 Homeros Tarihinden Düşündürücü Bir Örnek....................... 34 Eğitim Kendine Gülebilme Sanatıdır........................................ 35 Sonuç............................................................................................. 36 ÖĞRETMEN YETİŞTİRME VE İSTİHDAMINDA DÜŞÜNDÜRÜCÜ TABLO................................................................. 37 Mevcut Durum............................................................................. 37 YÖK ve MEB ne yapıyor?............................................................ 38 Son Söz.......................................................................................... 40 MEB’E GÖRE EĞİTİM YÖNETİCILİĞİ NEDEN BİR MESLEK DEĞİLDİR?.................................................................. 41 TOPLUMSAL DÜŞLER VE GERÇEKLER....................................... 45 Mutluluğu Ararken...................................................................... 45 Yaşamak Armağandır.................................................................. 45 Düş Dünyasından Haberler........................................................ 46 Demir Ökçe................................................................................... 47 Kardeşlik Hukuku........................................................................ 48 YAPILANDIRMACI ÖĞRETİM, MESSİ VE DİĞERLERİ........... 49 Yapılandırmacılık Nedir?............................................................ 49 Yapılandırmacılığın Temel İlkeleri............................................. 49 Talebe Talep Eden Demekse…................................................... 52 Bitirirken....................................................................................... 53 İçindekiler ix YENİ EĞİTİM YASASI’NIN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ ...................55 Dershane Düzenlemesi................................................................55 “Cümleler Doğrudur Sen Doğru İsen” .....................................56 Bugün Genel Müdür, Kurul Üyesi, Ertesi Gün Müşavir Nasıl Olunur? ..........................................................................................56 Lisansüstü Eğitime Ağır Darbe .................................................57 Bitirirken .......................................................................................58 YÜKSEK ÖĞRETİME GEÇİŞ SORUNU! .......................................59 YGS Sonuçları ..............................................................................59 Son 5 Yılın Panoraması................................................................59 Son 5 yılın YGS Sonuçları ...........................................................60 Fabrika Ayarları ............................................................................60 Deniz Bitmek Üzere .....................................................................61 Bitirirken… ...................................................................................62 “BÜTÜN ZAMANLARIN EN İYİSİYDİ, BÜTÜN ZAMANLARIN EN KÖTÜSÜYDÜ’’ ................................63 Son Söz ..........................................................................................64 EĞİTİM KARNEMİZ .........................................................................65 Giriş................................................................................................65 Son Söz ..........................................................................................66 SBS SONUÇLARI VE YANSIMALARI ............................................67 Sınav nedir? Niçin yapılır? ..........................................................67 SBS Sonuçları Neyi Gösteriyor? .................................................68 Son Söz ..........................................................................................70 ÜNİVERSİTE GİRİŞ SINAVLARININ DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ ...71 ÖSYM’nin Başarısı! ......................................................................71 Son Söz ..........................................................................................72 x Eğitim Politikası BEN BİR CEVİZ AĞACIYIM GÜLHANE PARKINDA/ NE SEN BUNUN FARKINDASIN.................................................... 73 Giriş................................................................................................ 73 Kafese Kapatılan Adam*............................................................. 73 Son Söz.......................................................................................... 76 DERSHANELER NEDEN KAPATILMA(MA)LIDIR!................... 77 Fildişi Kule.................................................................................... 77 Dershane Dedikleri….................................................................. 78 Kamusal Sorumluluk................................................................... 79 Uzun Sözün Kısası....................................................................... 79 Bitirirken....................................................................................... 80 EĞİTİMDE KALİTE DÜŞÜYORSA YAŞAMDA KALİTE ARTABİLİR Mİ?............................................. 81 Eğitim nedir?................................................................................ 81 Sorun nerede?............................................................................... 82 Ne yapılıyor? Ne yapmalıyız?...................................................... 83 Son Söz.......................................................................................... 84 EĞİTİM ve KALKINMA.................................................................... 85 Giriş................................................................................................ 85 Problemimiz Orta Gelir Tuzağı.................................................. 85 “Kıssadan Hisse”........................................................................... 86 İki Farklı Ülke İki Farklı Dünya................................................. 87 Üniversite Ama Nasıl !................................................................. 88 Yalan Dünya.................................................................................. 89 Seferberlik Çağrısı........................................................................ 89 Son Söz.......................................................................................... 90 İçindekiler xi EĞİTİMİN VE SİYASETİN KALİTESİ ÜZERİNE��91 Eğitimin Amacı ve Anlamı��91 Hayatı Iskalayan Eğitim ve Siyaset��92 ‘Benim Oğlum Bina Okur…’��93 Son Söz ��93 GERÇEKTEN BİR EĞİTİM POLİTİKAMIZ VAR MI?��95 Politika Kavramı��95 Eğitimde Neler Oluyor?��95 Herkese Üniversite Herkese Diploma��97 Sonuç��99 ORTAÖĞRETİME GEÇİŞ SİSTEMİ (OGES)!��101 Yeni OGES Sistemi��101 Tartışmalı Konular��101 Teknik ve Pedagojik Açılardan Puan Hesaplama Sistemi��102 Sınavla Standart Kazandırılabilir mi?��104 Pilotaj!��104 Bitirirken��104 PEDAGOJİK FORMASYONDA AÇILIM DENİLEN AÇMAZLAR ��105 Gereği Düşünüldü��105 Eğitim Kamuoyu Uyanıyor!��106 Ali Yazar, Veli Bozar��106 Alİ Yazar, Ali Bozar��107 Yök, Yok?��108 Bitirirken��108 Not��108 xii Eğitim Politikası YÜKSEKÖĞRETİMDE MANZARA-I UMUMİYE....................... 109 Üniversitelerin Sorunları ve 2023 Vizyonu............................... 109 Yayınlarda Düşündürücü Tablo................................................. 112 Üniversiteler Niçin Vardır?......................................................... 113 Bitirirken....................................................................................... 114 Kaynaklar ..................................................................................... 114 KIŞ UYKUSU!...................................................................................... 115 Bu Kez Kötü Haber Gece Yarısı Geldi....................................... 115 Böyle Yıkma Kendini................................................................... 116 Dayanmaya Çalışalım.................................................................. 116 Dört Mevsim Kış Uykusu............................................................ 117 Son Söz.......................................................................................... 118 İNSANİ GELİŞMİŞLİK RAPORU!.................................................... 119 Bazı Temel Göstergeler................................................................ 119 Rapordan Ana Başlıklar.............................................................. 120 Kaynaklar...................................................................................... 123 Ekler............................................................................................... 124 KÖRLERİN FİL TANIMLARI............................................................ 127 Giriş................................................................................................ 127 Raporun Genel Amacı ve Kurgusu............................................ 127 Eğitimin Bileşeni Olarak Öğrenciler......................................... 128 Eğitimin Bileşeni Olarak Öğretmenler..................................... 129 Eğitimin İçeriği............................................................................. 130 Yönetişim ve Finansman............................................................. 130 Eğitim Reformu Girişiminin Reformu! .................................... 131 Son Söz.......................................................................................... 132 Kaynaklar...................................................................................... 133 Ekler............................................................................................... 134 İçindekiler xiii ÖĞRETMENLER SINIFTA KALDI.................................................. 137 Gerçek Gündem........................................................................... 137 Hazırsanız Başlayalım.................................................................. 137 İbretlik Tablolar............................................................................ 137 Arkası Yarın.................................................................................. 139 Kırık Faylar ya da Fay Kırıkları.................................................. 139 Sıfır Sorun..................................................................................... 139 Bitirirken....................................................................................... 140 Yazardan Açıklama...................................................................... 140 Ekler.............................................................................................. 141 “BİR DİLEK TUT”............................................................................... 143 Öğretmen Kimdir?....................................................................... 144 “İnsanlık Onuru”.......................................................................... 144 “Peki, kimdir Dilek Livaneli?”.................................................... 145 “Ayinesi iştir kişinin”.................................................................... 146 Bitirirken....................................................................................... 146 TÜRKİYE’DE ÖĞRETMEN İSTİHDAMI POLİTİKALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ..................................................................... 147 Özet................................................................................................ 147 Yöntem........................................................................................... 154 Bulgular......................................................................................... 155 Tartışma, Sonuç ve Öneriler....................................................... 162 Kaynaklar...................................................................................... 171 EĞİTİM YÖNETİMİNDE POZİTİF PSİKOLOJİ.......................... 179 Özet................................................................................................ 179 Giriş................................................................................................ 180 Pozitif Psikoloji............................................................................. 182 Eğitim Yönetimi ve Pozitif Psikoloji.......................................... 188 xiv Eğitim Politikası Eğitim Yönetiminde Pozitif Psikolojiden Yararlanmak��191 Eğitim Yönetiminde Pozitif Psikoloji Konuları��194 Sonuç Yerine��197 Kaynaklar��200 MESLEKİ YETERLİKLERİN KAZANDIRILMASI BAĞLAMINDA ÖĞRETMEN YETİŞTİRME PROGRAMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ��207 Özet��207 Problem Durumu��208 Tartışma��211 Sonuç��214 Kaynakça��215 Ek-1��217 Ek-2.1��218 Ek-2.2��219 Ek-2.3��220 Ek-3.1��221 Ek-3.2��222 Ek-3.3��223 Ek-4.1��224 Son Söz��225 DİZİN��227 ÜNİVERSİTE KAVRAMI IŞIĞINDA YENİ YÖK YASA TASARISI Üniversite (university) kavramı İngilizce universal (evrensel) sözcüğünden türetilmiştir. Bu bağlamda üniversite, evrensel ölçüt ve standartlara sahip yükseköğretim sistemini tanımlamaktadır. Başka bir anlatımla üniversiteler yerel ve ulusal örgütler olmanın ötesinden, evrensel düzeyde geçerli ve güvenilir kurumlardır. Buna göre üniversitenin varlık nedenleri arasında kapsamlı ve kaliteli araştırmalar yapma, eğitim-öğretim hizmetleri vermenin yanı sıra evrensel ölçekte nitelikli insan gücü yetiştirme amaçları da yer alır. Bu kapsamda üniversite sadece bugüne kadar üretilen bilgiyi genç kuşaklara aktarmakla yetinemez, ayrıca yeni bilgiler üreterek toplumsal, siyasal, ekonomik ve kültürel boyutlarıyla hayatın tüm alanlarında yaşam kalitesini arttırmakla yükümlüdür. Bu açıdan bakılınca üniversiter sistem, bugüne dek söylenmemiş sözleri söyleyerek düşünce ufuklarını genişletmek, yıldızlara bakmak ve umudu yeşertmekle görevlidir. Özetle üniversite, hem sevgi, barış ve kardeşlik duygularını geliştirmek hem de patent, marka ve teknoloji üreterek insanlığın gelişimine en üst düzeyde katkı sağlamak zorundadır. 2 Eğitim Politikası Bu noktada üniversite kültürü (universal culture) olarak tanımlanan üniversiter misyon; bütün inançlara, değerlere, halklara ve kültürlere hiçbir ayrım yapmaksızın eşit mesafede durmak, insanlığın ortak değerlerini yüceltmek ve dünya halklarının barış ve kardeşlik içinde karşılıklı güven, anlayış ve saygı çerçevesinde yaşamasına katkı sağlamaktır. Bu bakış açısı ulusal değer ve sembollere saygılı yurttaşlar yetiştirmenin yanı sıra farklı coğrafya ve kültürlerde yaşayan toplumlara da, sevgi ve duyarlılıkla yaklaşan dünya yurttaşları (global citizenship) yetiştirmekle ilgilidir. Bu öğreti ‘ Herkesin yolu kendine, Tanrı hepimize’ anlayışı üzerine temellenmiştir. Nitekim tek doğrucu yaklaşım ‘en’ kültürü olarak da bilinir; doğası gereği dar, kategorik ve dışlayıcıdır. Oysa ‘ben’ yerine ‘biz’ bilinci kazanan insanlar aynı zamanda büyük insanlık ailesinin bir parçası olma kıvancını da yaşar. Böylece bütün uluslar insanlığın eşit ve saygın unsurları olarak birlikte yaşama (co-existence) mutluluğuna kavuşurlar. Hindistan’da olduğu gibi ‘bir aile üç din’ ilkesine ya da Mevlana’nın dediği gibi ‘Gel, gel… Kim olursan ol yine de gel…’ ilkesine uygun yaşamak, toplumların kendi içlerinde de bütünleşmesini sağlar. Özetle üniversite sadece bilgi ve teknoloji merkezi değil; hoşgörü, sevgi ve erdemin de ana kaynağıdır. Üniversitenin amaç ve işlevlerine yapılan bu genel vurgular ışığında yeni YÖK yasa kanun taslağına bakıldığında, yasanın kapsamlı ve tutarlı bir felsefi temele ve hukuksal çerçeveye sahip olmadığı görülmektedir. Taslakta üniversiteye kamusal bir hizmet alanı olmaktan çok işletme mantığıyla yaklaşıldığı ve hâkim piyasacı, neoliberal görüşlerle kaleme alındığı anlaşılmaktadır. Dil ve anlatım açısından da son derece merkeziyetçi ve buyurgan bir üsluba sahip olan metin, üniversitenin yukarıda değinilen varlık nedenlerini yok sayan dar bir bakış açısının ürünüdür. Taslakta, 2547 sayılı yürürlükteki yükseköğretim yasasında bulunan Atatürk ilke ve inkılâplarına vurgu yapılan maddeler (4. ve 5. madde) çıkarılmıştır. Bu yaklaşım Atatürkçü düşüncenin üniversiter amaçlar açısından uygun olmadığı görüşünü yansıtıyorsa Üniversite Kavramı Işığında Yeni YÖK Yasa Tasarısı 3 ‘Yurtta sulh, cihanda sulh’ ilkesinin evrenselliği unutulmuş olabilir. Atatürkçülük ideolojik bir bakış açısı olarak algılanıyorsa, karşı görüşlerin de ideolojik olabileceği düşünülebilir. Gerçekte hiçbir görüş, ön koşulsuz insan sevgisi ‘hümanizma’ dahil idea (görüş, düşünce) kökünden gelen ve buradan türetilen ideoloji kavramından bağımsız değildir. Buna göre üniversiteden beklenen, farklı ideolojileri tarafsız bir biçimde sunan ve bunları bir bütünlük içerisinde yorumlayan insanlar yetiştirmesidir. Taslakta ‘millîlik’ anlamında kurulun başına sadece Türkiye sözü getirilmekle yetinilmiş, öte yandan üniversiter yapının uluslararasılılaşma, yönetişim, saydamlık, çoğulculuk gibi boyutlarına hiç vurgu yapılmamıştır. Böylece Türkiye Yüksek Öğretim Kurulu adını alacak olan yeni YÖK, bütün yetkilerin merkez örgütünde yığıldığı otoriter bir görüntü kazanmaktadır. Başka bir anlatımla yetki ve sorumluluk dengesinin rasyonel ölçülerde düzenlenemediği yükseköğretimde bugün karşılaşılan temel sorunların çözümüne yanıt verecek örgütsel esnekliğin sağlanamadığı gözlenmektedir. Gerçekte bugün Türkiye’de Yüksek Öğretim Kurulu’ndan asıl beklenen insan gücü planlaması, eğitimde kalite iş birliği ve eşgüdüm konularını kapsayan esnek ve yönlendirici örgütsel bir yapıya kavuşmasıdır. Bu açıdan özellikle 2012-2013 eğitim-öğretim yılında yükseköğretimde yaklaşık yüz bin kontenjanın boş kalması, MEB verilerine göre atanamayan öğretmen sayısının üç yüz bini geçmesi, buna karşın eğitim fakültelerinin sayısının son iki yılda 78’den 98’e yükseltilmesi, yükseköğretimde yaşanan planlama ve öngörü eksikliğinin doğal nedenleri ve kaçınılmaz sonuçları olarak değerlendirilebilir. Özellikle bu öğretim yılında Fen Edebiyat Fakültelerinde gözlenen boş kontenjan sorunu yakın gelecekte başta eğitim fakülteleri olmak üzere tüm üniversite sisteminin kronik sorunu haline geleceğini savunmak, bilimsel verilere bağlı bir kestirme ve öngörü olarak algılanabilir. Nitekim son dönemde hızla artan üniversite sayısı ve dolayısıyla bazı alanlarda ortaya çıkan kontenjan fazlalığı hem yükseköğretimde kalite sorununun daha önemli bir problem olarak duyumsanmasına 4 Eğitim Politikası hem de toplumsal talep yaklaşımıyla yönetilen sistemin piyasanın iradesine terk edilerek kurumsal olarak sürüklenmesine ve değersizleşmesine yol açtığı gözlenmektedir. Bu durumun en açık kanıtı üniversite adaylarının ‘net doğru yanıt’ ortalamalarının son dönemde belirgin bir biçimde düşmesidir. Yükseköğretim kanun taslağı üniversiter sistemi bütüncül, tutarlı ve sürdürülebilir bir bakış açısıyla kavrayamadığı için kalıcı katkılar yapma niteliğinden uzaktır. Nitekim öğretim üyeliğine yükselme ve atanma koşullarını sözde kolaylaştırma girişimi kalite yönünde bir arayışın yansıması olmadığı gibi, artan öğretim üyesi gereksiniminin karşılanması yönünden de yetersizdir. “Doktora sonrası boş yardımcı doçent kadrolarının yüzde beşini aşmayacak şekilde aynı yükseköğretim kurumunda en fazla iki yıl süreyle sözleşmeli olarak ders görevi verilmeksizin doktora sonrası araştırmacı istihdam edilir.” (madde 41) hükmü yönetmeliğin öğretim üyeliği kariyer basamaklarında yeni bir kadro tanımı olarak da görülebilir. Ancak söz konusu statünün geçici ve özlük haklarının belirsiz olması; ayrıca ders verme hakkının bulunmaması gibi nedenler yüzünden, beklenen sonuçları vermesi zor görünmektedir. Bu noktadan bakılınca yükseköğretimde yardımcı doçentlikten başlayarak doçent ve profesörler için de gelişmiş batı üniversitelerinde olduğu gibi ‘araştırmacı’ ve ‘öğretici’ olmak üzere iki ayrı statüde kadrolama olanağı da sağlanabilir. Öte yandan üniversitelerin gelişmişlik düzeyine göre lisans ve lisansüstü programlar açısından sınıflanması ve özellikle öğretim üyesi, donanım, teknolojik altyapı vb. değişkenler açısından güçlü olan kurumların, lisansüstü düzeyde örgütlenmesi daha anlamlı ve yararlı olabilir. Ne var ki taslak yükseköğretimde yaşanan sorunlara ve bu arada Türkiye’de ve dünyada gözlenen beklenti ve gereksinimlere yanıt verme arayışından kaynaklanmadığı için, taslakta yüzeysel bir bakış açısıyla biçimsel bazı düzenlemeler yapılmakla yetinilmiştir. Bununla birlikte merkezi ve hiyerarşik yapının korunmasına özel bir önem gösterilmiştir. Bu durumun en açık kanıtlarından Üniversite Kavramı Işığında Yeni YÖK Yasa Tasarısı 5 biri, 2547 sayılı YÖK kanununda bulunan Üniversiteler arası Kurul kaldırılarak yerine Rektörler Kurulu (madde 9); ayrıca üniversite senatosu ve yönetim kurulu varken yeni bir üst-hatta çatı birimi olarak Üniversite Konseyi ihdas edilmesidir (madde 10). İlgili taslakta sadece rektörlerden oluşturulması öngörülen Rektörler Kurulu, mevcut yasada yer alan Üniversiteler arası Kurula oranla daha elitist ve dolayısıyla daha sığ bir demokrasi anlayışının ürünüdür. Çünkü Üniversiteler arası Kurul, her üniversitenin 4 yıl için seçeceği bir profesörden oluşurken, taslakta Rektörler Kurulunun üniversite konseyinin seçeceği rektörlerden oluşacağı belirtilmektedir. Böylece daha statükocu ve denetleyici dolayısıyla merkeziyetçi bir yapı oluşturulmaktadır. Taslağa göre en az on yıldan beri eğitim-öğretim faaliyetlerini yürüten devlet yükseköğretim kurumlarında üniversite konseyi kurulacaktır. Söz konusu konsey, yeni alınacak öğretim elemanlarını kadrolu ve sözleşmeli olarak istihdam etmekten, üniversitenin rektörü başta olmak üzere tüm yönetim kadrolarını seçmek ve atamaya dek bütün yetkileri kendinde toplamıştır. Bu durum ciddi bir güç yoğunlaşmasına ve yetki aşımına yol açabilecek niteliktedir. Öte yandan kurumun stratejik planını yapmak, yatırım ve bütçe tasarısını hazırlamak, üniversite adına kamulaştırmaya, gayrimenkul satın alımına ve mevcut gayrimenkulleri üçüncü kişiler lehine ayni hak tesisine karar vermek gibi (madde 10), en can alıcı yetkilerle donatılan yapı; akademik özgürlük, özerklik, demokratiklik, katılımcılık gibi birçok temel üniversiter niteliğe ve hukukun temel ilkelerine uygun düşmemektedir. Ayrıca konsey öngörülen ilkelere göre yapılandığında kolayca siyasallaşabilecek bu durum üniversite yaşamında kariyer ve yeterlilik ilkeleri yerine kayırmacılığı doğal olarak ayrımcılığı güçlendirerek üniversite ortamının giderek kaotik bir nitelik kazanmasına yol açacaktır. Gerçekte üniversite konseyi mevcut yasada YÖK’te bulunan rektör adaylarını belirleme hakkını ve belirlenen bu üç adaydan birini atama yetkisini taşıyan Cumhurbaşkanlığı makamına ait güçleri tek başına yerel düzeyde ele geçirerek kontrol 6 Eğitim Politikası edilemeyen bir ‘üstün güç’ haline gelecektir. Esasen üniversitede ve YÖK’te danışma görevini yerine getirecek enformasyon, araştırma görevlerini üstlenecek danışma konseylerine gereksinim vardır. Ancak bu birim asla gücü ve yetkileri akademik birikim ve geleneklerden almayan hiyerarşik ve buyurgan bir mutlak amirler konseyi olamaz. YÖK başkanı Sayın Prof. Dr. Gökhan ÇETİNSAYA 12 Kasım 2012 tarihinde ilgili metni tartışılması için kamuoyuna açıkladığı basıl toplantısında metni ‘yükseköğretim yasası tasarı taslağı’ olarak tanımlamıştır. Umulur ki dünyada ve Türkiye’de oluşan gelişme ve beklentileri yansıtmayan, felsefi ve temelinde üniversite misyonuna ve vizyonuna ilişkin ciddi yenilik taşımayan bu taslak, taslak olarak kalır.