YAŞAMIMIZDAKİ ELEKTRİK ELEKTRİK ENERJİSİNİN TAŞINMASI Farklı enerji türlerinden elektrik enerjisinin üretilmesini sağlayan kuruluşlara elektrik santrali denir. Elektrik santrallerinin termik santral, hidroelektrik santrali(Baraj ve bentler sayesinde), nükleer santral gibi çeşitleri vardır. Bunun dışında rüzgâr enerjisi, güneş enerjisi ve jeotermal (termal su kaynakları) enerji ile çalışan santraller de vardır. Elektrik enerjisi, basit bir elektrik devresinde olduğu gibi elektrik santralinde başlayıp evlere, işyerlerine kadar uzanan ve oradan tekrar santrale dönen kapalı bir devrede taşınır. Elektrik enerjisi, kullanıldığı yerlere göre ışığa, sese, ısıya ve harekete dönüşür. Elektrik santrallerinde üretilen elektrik enerjisinin kullanılacağı yerlere taşınmasını enerji nakil hatları sağlar. Enerji nakil hatları, ya toprak altında bulunan iletken tellerden ya da çelik direkler üzerinde bulunan iletken tellerden oluşur. Enerji nakil hatlarında genelde bakır veya alüminyumdan yapılan iletken teller kullanılırken demirden yapılan iletken teller kullanılmaz. Enerji nakil hatlarında demir gibi iletkenlerin kullanılmamasının nedeni de bakır ve alüminyumun demire göre hem kolay işlenmesi, kolay eğilip bükülmesi ve daha iletken olmalarıdır. (Enerji nakil hatlarında genelde alüminyumdan yapılan iletken teller kullanılır). Enerji nakil hatlarında kullanılan çelik direkler iletkendir. Elektrik enerjisinin taşınması sırasında iletken tellerin çelik direklere temas etmesi halinde elektrik enerjisi toprağa akar ve enerji kaybı olur. İletken tellerin çelik direklere temas etmesini önlemek için bu tellerin direklere temas eden kısımlarında cam, seramik gibi yalıtkan maddeler kullanılır. Yalıtkan Maddelerin Elektrik Enerjisinin Tehlikelerine Karşı Kullanılması : Maddeler elektrik enerjisini iletebilme özelliğine göre iletken ve yalıtkan maddeler olarak iki grupta incelenirler. İletken maddeler elektrik enerjisinin taşınması için kullanılırken yalıtkan maddeler de elektrik enerjisinin zararlı etkilerinden korunmak için kullanılırlar. Bunun için iletken maddelere yalıtkan maddeler ile yalıtım yapılır. Yalıtım yapılırken en çok porselen, plastik, bakalit ve kauçuk gibi yalıtkanlar kullanılır. Günlük hayatta kullanılan elektrikli ev aletlerinin (ütü, televizyon, fırın, süpürge, bilgisayar, müzik seti) çalışabilmesi için elektrik enerjisi gereklidir. Şehir şebekesinden evlere gelen, evlerden de elektrikli ev aletlerinin içine giren elektrik enerjisinin zararlı etkilerinin önlenmesi için elektrik enerjisini taşıyan iletken kablolar veya içerisinde elektrik enerjisi bulunan ev aletleri yalıtkan maddeler ile kaplanmıştır. Bundan dolayı ev aletlerine rahatça dokunulabilir ve elektrik enerjisinin zararlı etkilerinden korunulabilir. Ev aletlerindeki iletken kablolara dokunulması halinde elektrik çarpması görülür ve bu da zararlı sonuçlar doğurabilir. Ev aletleri kullanılırken; • Yıpranmış kablolar yenileri ile değiştirilmelidir. • Bir prize birden fazla fiş takılmamalıdır. • Elektrik kablolarının yanında yanıcı ve ısıtıcı cihazlar kullanılmamalıdır. • Elektrikli cihazlar tamir edilirken elektrik enerjisi kesilmelidir. • Nemli ortamlarda elektrikli cihazlar kullanılmamalıdır. • Bozulmuş prizler yenileri ile değiştirilmelidir. ELEKTRİK DEVRESİ VE DEVRE ELEMANLARI Basit bir elektrik devresinde bir elektrik enerjisi kaynağı,iletken bir kablo ,bir ampul ve bir anahtar bulunur . Devre elemanı Pil Anahtar Ampul İletken tel Devre elemanın görevi Elektrik enerjisi kaynağıdır Devreyi açıp kapamaya yarar Elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştürür Elektrik enerjisini ampule iletir İLETKEN VE YALITKAN MADDELER İLETKEN MADDELER Elektriği ileten maddelere iletken denir. - Bütün metaller iyi iletkendir. - Bakır ve alüminyum iletken olarak en çok kullanılan metallerdendir. - Altın, gümüş,bakır,çinko,demir,alüminyum,nikel vb. -Metaller içinde en iyi iletken gümüş ve sonra bakır ve altındır. - Tuzlu su, limonlu su, deniz suyu, asitli su, maden suyu, sirke gibi çözelti adı verilen karışımlarda iletken özellik gösterirler. - Toprak, insan vücudu, kurşun kalem içi de yine iletkendir. İletkenlik maddenin yapısal bir özelliğidir.Bu özellik sayesinde hayatımızın pek çok alanında iletkenleri kullanıyoruz. Gelişmiş teknoloji ürünlerinin günlük yaşantımızdaki önemini biliyoruz.Bu ürünler evlerde ,okullarda ,hastanelerde,iş yerlerinde,fabrikalarda ,arabalarda ,oyuncaklarda vb. her yerde kullanılmaktadır. Kiminin kullanılması için küçük enerji kaynakları, gerekirken kimi için oldukça büyük enerji kaynakları gerekiyor. Elektrik enerjisini iletkenlerden az, yalıtkanlardan daha fazla iletebilen maddelere yarı iletken maddeler denir. Silisyum, germanyum, karbon (kömür), bakır oksit yarı iletken maddelerdir. Elektrik enerjisini iletkenlerden daha iyi iletebilen maddelere süper iletken maddeler denir. Altın, gümüş, platin süper iletken maddelerdir. (Süper iletkenler sıcaklık azaldığında direnç küçüldüğü için elektrik akımını daha iyi iletirler). YALITKAN MADDELER Elektriği geçirmeyen maddelere yalıtkan denir. Tahta, porselen, seramik, yağmur suyu, saf su, şekerli su, ebonit çubuk ,alkol, kauçuk, cam, plâstik, hava, kağıt, karton, yalıtkan maddedir. Madde Cam Plastik Demir Çelik Şekerli su Asetonlu su iletken yalıtkan + + ÖRNEK ETKİNLİK: Karbon yarı iletken olarak + + + + Islak tahta Çinko karbon Yalıtkan olan sıvılar, yüksek elektrik enerjisi altında iletken hale geçebilirler. Aslında,yalıtkanlara uygun koşullar sağlandığında az da olsa iletken olabiliyorlar! Örneğin yalıtkan olarak bildiğimiz hava nedense yıldırım ve şimşek gibi doğa olaylarında iletken olabiliyor değil mi? Hatta oluşan elektrik enerjisi miktarı oldukça fazla olduğu için yıldırım düştüğü yere çok zarar veriyor.Yeşil bir alanda gördüğünüz bir kısmı yanmış görünen ağaca yıldırım düşmüş olabilir. Geçtiğimiz yıllarda yağmur altında oynanan futbol maçlarında ne yazık ki yıldırım isabet etmesinden dolayı ölen sporcular olmuştur.Bu örnekler yalıtkan olarak tanımladığımız hava ve yağmur suyunun bazı koşullarda iletken hale geldiğini gösterir. Bir elektrik boşalması olan şimşek ve yıldırım yalıtkan havanın iletken olmasına neden olur.Bu olay bize gazlarında iletken olabildiğini gösterir. Aydınlatmada kullanılan floresan lambalar ve reklam tabelalarında kullanılan neon lambalar, gazların özel koşullarda iletkenlik kazanmasından yararlanılarak yapılmıştır. + + Elektrik çarpmalarına karşı alınması gereken önlemler *Saç kurutucusunu ve elektrikli ısıtıcıyı banyo küvetinin ve lavabonun yakınlarına koymayın *Islak ortamda elektrikli cihaz çalıştırmayın Banyoda saç kurutucusu kullanmayın *Prizlere emniyet kapağı takın *Evde topraklı priz kullanın *Yuvasından çıkmış telleri açıkta kalmış prizleri tamir ettirin *Sigortaları tel sararak yenilemeyin orjinal malzeme kullanın *Elektrikli cihazları fişe takmadan önce kapalı olduklarına emin olun *Elektrikli ev aletlerini kullanım talimatlarına uygun kullanın *Sigortayı kapatmadan elektrikle ilgili hiçbir iş yapmayın *Evi uzunca bir süre terk edecekseniz sigortaları kapatın *Ekmek kızartma aletini kahvaltı masasına almayın İçinde sıkışan dilimi çatal bıçak gibi nesnelerle kurcalamayın *Sıcak ütüyü kablosunun üstüne koymayın *Elektrikle uğraşırken kalın lastik tabanlı ayakkabı giyin Elektrik çarpmalarında yapılması gerekenler *Elektriği kesmek için sigortaları kullanın *Lastik tabanlı ayakkabı giyin kuru bir lastik eldiven takın *Elektrik akımını iletmeyecek kuru bir cismin üzerine çıkın *Elektrik çarpan kişinin yakınındaki kablo gibi iletkenleri yalıtkan bir çubukla uzaklaştırın *Hastayı giysilerinden çekerek bölgeden uzaklaştırın *Elektrik çarpan kişiye kalın lastik tabanlı ayakkabınız yoksa dokunmayın *Sigortaları kapatmadan yaralıya temas etmeyin *Çıplak elle çarpılmış kişiye dokunmayın
© Copyright 2024 Paperzz
