SNAJPERSKA PUŠKA M-14 7,62 mm - Povratak poluautomatske puške
Sve intenzivnije vojne operacije u Iraku i Afganistanu, dovele su do neočekivanog povratka
jednog dugog i teškog individualnog oružja koje su mnogi smatrali već otpisanim:
poluautomatske puške M-14.
Ovaj “come back”, u okviru američkih Oružanih snaga (OS), jednog ovako velikog i teškog
oružja, zaboravljenog decenijama, duguje prije svega taktičko operativnim mogućnostima
municije 5,56 mm NATO. Ista se koristi za oružja tipa M16/M-4 Carbine koja se nalaze u
naoružanju osnovnih jedinica, uključujući i onu sa zrnom od 77 grejna (metak M-262), i koja nije
u stanju da dovoljno osigura uspješno dejstvo protiv otkrivenog osoblja, udaljenog 200-300
metara i opremljenog sistemima balističke zaštite. U urbanim zonama, naprotiv, probojna moć
municije 7,62 mm NATO se pokazala idealnom protiv neprijatelja koji se nalazi u rovovima ili
zaklonima, iako dimenzije oružja ovog kalibra predstavljaju problem pri kretanju u urbanim
sredinama (uske ulice, mala dvorišta, zgrade, uski hodnici unutar zgrada, itd.). Drugo, nalazeći
se pod stalnom vatrom oružja u kalibru 7,62 x 54R, tipa Dragunov SVD, ili pak jurišnih pušaka
H&K G-3 7,62 x 51 mm (modeli koje koriste gerilci proizvedeni obično po licence u Iranu ili
Pakistanu), američki vojnici u Iraku ili Afganistanu imali su više prilika da razmisle o
prednostima ove municije sa težim zrnom.
Američki pristup ovom problemu bio je na početku uvođenje određenog broja takozvanih „battle
rifles“ (borbenih pušaka), odnosno pušaka M-14 koje su godinama čamile u oružarnicama.
Međutim, sa druge strane specijalci SOF (Special Operations Forces) US Navy su oduvijek
koristili M-14 za operativne zadatke, što nije bio slučaj sa US Marine Corps (USMC) i US Army,
gdje se ovo oružje do nedavno koristilo samo za određene situacije kao na primjer parade ili
službene ceremonije. Nemajući druge solucije da odmah riješe problem sa snabdijevanjem
precizne municije za svoje M-14, američki vojnici su pronašli alternativnu zamjenu u
standardnoj municiji 7,62 mm NATO M-80 “Ball” sa zrnom od 147 grejna, skidajući metke
jednostavno sa redenika mitraljeza tipa M-240. Ispostavilo se da su raspoložive rezerve
snajperske municije, odnosno metak M-118 LR sa zrnom od 177 grejna koje koriste snajperisti i
strijelci pješadijskih jedinica, bile nedovoljne da zadovolje nove i prisutne zahtjeve (čini se da
ovaj problem još nije riješen budući da se pojedine jedinice US Army još uvijek obraćaju
civilnom tržištu za nabavku). Ako izostavimo ovaj problem kao i velike dimenzije i težinu oružja,
koje u određenim situacijama (borba u uskom prostoru, itd.) smetaju slobodnom kretanju na
bojištu, svi njeni korisnici tvrde da nema ničeg boljeg od M-14 za gađanje protivnika
zaklonjenog iza zida ili pak zaustavljanja lako oklopljenog vozila u pokretu.
1/9
SNAJPERSKA PUŠKA M-14 7,62 mm - Povratak poluautomatske puške
Trenutno u klasičnim pješadijskim jedinicama američkih OS raspoređenih na ratištima u Iraku i
Afganistanu nalaze se originalne M-14 i/ili verzija SOPMOD (Special Operations Peculiar
Modification) koju nudi američka firma Troy Industries Inc. - obično se u sastavu svakoga
pješadijskog voda nalaze po 2-3 komada. U jedinicama US Special Operations Command
(USSOCOM) ovaj model nije nikada u cjelini povučen iz upotrebe budući da su ga, kako
pripadnici SEAL-a iz sastava NAVSPECWARCOM (Naval Special Warfare Command), tako i
operativci 1st Special Forces Operational Detachment-Delta (SFOD-D), već duže vrijeme
koristili za operativne zadatke. Podvodni diverzanti US Navy-a koristili su isključivo verziju M-14
Mod. 0 EBR (Enhanced Battle Rifle) sa teleskopskim kundakom i šinama za montažu raznih
pomoćnih uređaja, proizvedenih od strane Sage International Ldt i od Smith Enterprise, dok
operativci Delta Force koriste modifikovanu verziju ove puške opremljenu bržim nišanom
Aimpoint (korištena je od D-boys tokom operacije GOTHIC SERPENT oktobra 1993. godine u
Mogadišu, Somalija).
M-14 sa svojim raznim specijalnim verzijama, takozvanim SOPMOD, danas se proizvodi od
bezbroj prekookeanskih firmi poput Troy Industries, Fulton Amory/Sage International, GA
Precision, Bagder Ordnance, United Arms Service, itd, itd… Ova oružja, međutim, nisu
smatrana, od strane američkih vojnika, snajperskim puškama budući da se koriste kao podrška
puškama M-110 SASS (Semi-Automatic Sniper System). M-110 SASS je nova snajperska
puška nedavno prihvaćena od US Army, proizvod firme Knight Armament Company iz Titusville
(Florida) i derivat puške SR-25/Mk-11 Model 0 koju koristi jedinica podvodnih diverzanata
SEAL. Ove poluautomatske puške SOPMOD, obično opremljene nišanima EOSight, ACOG ili
Aimpoint, ustvari prerađena M-14 opremljena modernim pomagalima (kundak od sintetičkog
materijala, Picatinny šine, preklopivi i podešavajući dvonožac, itd..), i danas se koriste u
naoružanju US Army, kako u operativnim tako i u rezervnim jedinicama (National Guard i Army
Reserve).
{becssg}M14{/becssg}
Što se tiče USMC čini se da nije slijeđena tendencija pa su jedine M-14 koje se trenutno koriste
za operativne funkcije u osnovnim jedinicama korpusa model M-14 DMR (Designated
Marksman Rifle), kojom je opremljen mali broj snajperista, odnosno strijelaca, pješadijskih
timova ili, izviđača snajperista koji koriste ovu snajpersku pušku samo ako se operativni model,
odnosno M-40A3, pokaže neadekvatnim u određenim taktičkim operativnim situacijama. Za
razliku od modela EBR modifikacija proizvedena za Marince, M-1 DMR, je dosta opremljenija:
kundak od staklenih vlakana McMillan Tactical M-2A, cijev od 560 mm (22 inča) od nerđajućeg
čelika tipa “match bull barrel”, proizvedena od strane firmi Krieger ili Mike Rock Rifle Barrels
Inc., šine Picatinny GG&G, prigušivač Ops Inc, itd… Važno je napomenuti da se M-14 DMR
2/9
SNAJPERSKA PUŠKA M-14 7,62 mm - Povratak poluautomatske puške
koristi unutar USMC i od strane timova EOD (Esplosive Ordnance Disposal) za daljinsku
neutralizaciju neeksplodiranih naprava, mina i bombi.
Zahvaljujući povratku puške M-14 u SAD, koja je čini se pronašla svoju drugu mladost poslije
povlačenja iz upotrebe prije otprilike skoro 50 godina, takozvane jurišne puške su ponovo
aktuelne. Ne radi se o običnoj “fantaziji” američkih SOF, da bi se razlikovale od drugih
tradicionalnih jedinica pješadije, koristeći sistematički različitu opremu i oružje od one
standardne u konvencionalnim snagama, već o realnoj operativnoj potrebi. Pažljivo konstruisani
da “svare” jaku municiju, robusni, mehanički pouzdani u bilo kojim ambijentalnim i/ili borbenim
uslovima, u stanju da pogode cilj na velikoj daljini, ovi modeli M-14 uživaju skoro status
legende, ali nije zbog toga njihov povratak smatran anakroničnim. Naprotiv, skorašnje uvođenje
u operativnu upotrebu modernih jurišnih pušaka kalibra 7,62 mm NATO (FN SCAR-H, HK 417,
itd.) potvrđuje nedostatak oružja u 5,56 mm NATO u određenim operativnim situacijama, i ne
samo u okviru operacija MOUT (Military Operations on Urban Terrain). Ova potreba je
potvrđena na osnovu iskustava sakupljenih na bojištu tokom vojnih kampanja u Iraku i
Afganistanu, a na bazi svjedočenja vojnika sa terena.
Povratkom poluautomatskih pušaka 7,62 mm NATO u operativnu upotrebu u US Army,
američke SOF imaju veći broj konkurenata za izbor u pješadijskim jedinicama. Danas, osim
M-14 koja se koristi već nekoliko decenija, sve više sebi krči put u pojedinim jedinicama i jedan
novi moderniji model. Radi se o Mini SA58 FAL OSW, kompaktnoj varijanti belgijske FN FAL
proizvedene u SAD od firme DSArms. Ovo oružje, podvrgnuto jednoj seriji testova provjere od
strane Army Marksmanship Training Unit (AMTU) iz pješadijske škole Fort Benning (Georgia),
sa cijevi od samo 280mm (11 inča), zadovoljilo je zahtjeve u okviru CQB (Close Quarte Battle).
Snažna i kompaktna puška Mini SA-58 FAL OSW, sa okvirom od 30 metaka urađenim po
ugledu na onaj sa puškomitraljeza BREN L-4A3, opremljena je obično optikom EO Tech
idealnom za blisku borbu. Sa takvim modelom Team INVEX (Investigation Extraction) US Army
je zadovoljan zato što napokon u kompaktnom izdanju imaju sistem dovoljno snažan da im
garantuje takozvani “first hit kill” (prvi smrtonosni pogodak), takođe i protiv srednje zaštićenih
ciljeva.
Istorijat M-14
Puška M-14 je bila prva jurišna puška usvojena u naoružanje američkih Oružanih snaga
počevši od 1957. godine kao zamjena za pušku M-1 Garand. Njena masovna proizvodnja
započela je 1958. godine i proizvedeno je ukupno više od 1.000.000 ovih pušaka, kada je
krajem ’60-ih zamijenjena od strane nove jurišne puške M-16. Od 1968. godine, prvi primjerci
ovog oružja, ukupno 173.000, prodati su Taiwanu pod imenom Tip 57. Zahvaljujući prije svega
Washingtonu, ’70-ih godine ovim oružjem opremljene su mnoge latinoameričke zemlje (poput
Kolumbije, Kostarike, Ekvadora, Haitija, Hondurasa, Nikaragve, Puerto Rikoa, Dominikanske
3/9
SNAJPERSKA PUŠKA M-14 7,62 mm - Povratak poluautomatske puške
Republike i Venecuele), afričke (Maroko i Zimbabve) i azijske (Južna Koreja, Izrael, Jordan,
Liban i Filipini). Ova puška, poslije zamjene modelom M-16, ostala je u limitiranom broju u
sastavu US Marine Corps, US Navy i US Army.
Puška M-14 je bazirana na jednoj od najsavremenijih pušaka ’40-ih godina, M-1 Garand, koja,
iako moderna za to vrijeme, nije bila perfektna. Prve modifikacije ogledale su se u mogućnosti
korišćenja rafalne paljbe i zamjene okvira od 8 metaka sa novim od 20 metaka.
Najinteresantnije rješenje ponudio je John Garand pod nazivom T20, i ovaj prototip je uzet kao
baza za ispitivanje pušaka od 1945. do početka ’50-ih. Springfieldov dizajner Earle Harvey je
međutim projektovao novo totalno različito oružje, T25, koje bi koristilo novu municiju 30 Light
Rifle iz koje je kasnije nastala municija 7.62x51mm NATO i komercijalna .308 Winchester.
Posle bezbroj prototipa, pojavljuje se verzija T44, što je u stvari bio prototip puške T20 u kalibru
7,62mm i sa mehanizmom preuzetim sa prototipa T25. Kasniji prototipovi T44 koristili su
novoproizvedene M-1 ili T20, i sistem funkcionisanja im je prilagođen za novi kraći metak u
7,62mm umjesto za veći .30-06.
Ubrzo zatim prototip T44 učestvuje na konkursu US Army, a protivnici su mu bili novi T47
(modifikovani T25) i model FN FAL (T48), i 1957. pobjeđuje na tom konkursu što je dovelo do
početka masovne proizvodnje 1958. godine i usvajanja u naoružanje 1959. godine. Međutim
kašnjenja u isporuci su dovela do toga da se ovom puškom kompletno naoruža samo 101st
Airborne Division i to do kraja 1961. godine.
Puška je korištena kratko tokom Vijetnamskog rata gdje se nije pokazala kao idealno rješenje.
Njena dužina i težina otežavali su kretanje u džungli, dok su se drveni dijelovi često deformisali
zbog vlažne klime. Jaka municija 7,62x51 mm sa druge strane proizvodila je veliku energiju
(3,350J), ali ju je bilo teško kontrolisati pri automatskoj paljbi.
Proizvodnja puške je ubrzo zaustavljena, iako je namjera bila da ona zamjeni čak četiri tipa
oružja: M1 Garand, M1 Carbine, M3 "Grease Gun" i M1918 Browning Automatic Rifle (BAR). Tu
se prije svega mislilo na unifikaciji kalibra radi što lakše logističke podrške trupama na terenu,
ali puška M-14 nije donijela željene rezultate.
Puška je bila glavno oružje u Vijetnamskom ratu sve do uvođenja u službu nove moderne
jurišne puške M-16 (1966-1969). 1968. godine US Army proglašava M16 kao "Standard A"
pušku, a M14 kao "Limited Standard" pušku. Ipak M-14 je poslužila kasnije kao osnova za
razvoj snajperske puške M-21 koja je bila standardno oružje snajperista sve do 1988. godine
4/9
SNAJPERSKA PUŠKA M-14 7,62 mm - Povratak poluautomatske puške
kada se uvodi nova snajperska puška M-24 SWS.
Zaključak
Mješovitost oružja 7,62/5,56 mm NATO u okviru američkih OS ne postoji u tako velikoj mjeri kod
drugih modernih zapadnih vojski. Sa izuzetkom manjeg broja vojski koje još nisu prešle na
kalibar 5,56 mm NATO (Grčka, Norveška, Portugal, itd.), ili pak onih koje oba kalibra smatraju
važnim (na primjer Turska koristi modele u 7,62 i 5,56 mm NATO HK G-3, HK-33. M-16, M-4
Carbine, itd.), najveći dio modernih vojski koristi kalibar 5,56 mm NATO, ostavljajući 7,62mm
NATO na upotrebu samo snajperistima.
Situacija bi ipak mogla evoluirati budući da je veći broj ovih zemalja umjesan u vojne operacije u
Iraku i Afganistanu. Kao primjer uzmimo Norvešku koja namjerava da zadrži u naoružanju HK
G-3, iako je počela sa uvođenjem modernih HK 416 u 5,56 mm NATO, dok u Španiji mnogi
vojnici sugerišu da se vrati u naoružanje mitraljez CETME L u 7,62 mm NATO, iako se HK
G-36, koja je zamijenila CETME L, u 5,56 mm NATO, čini kao zadovoljavajuće rješenje.
Sve u svemu, puška M-14 ostaje kao oružje najduže korišteno u jedinicama američkih OS, sa
izuzetkom puške Springfield M1903. Sa druge strane M-14 je puška koja je bila standard
pješadijskih jedinica US Army najkraće vrijeme od svih drugih pušaka.
Taktičko tehničke karakteristike M-14
Nacija
:
SAD
5/9
SNAJPERSKA PUŠKA M-14 7,62 mm - Povratak poluautomatske puške
Tip
:
jurišna puška
U naoružanju
od 1957.-1969. do danas
Projektovana :
1954. godine
Proizvođena :
1959.-1964.
Proizvedeno
oko 1.380.000 komada
Težina (prazna)
6/9
SNAJPERSKA PUŠKA M-14 7,62 mm - Povratak poluautomatske puške
Dužina
Dužina cijevi
5,2 kg
1.181 mm
560 mm (22 inča)
Varijante
:
M21
XM25/M25
DMR
M14A1
M14E1
M25
M14NM
M14SMUD
M14EBR
M14SOPMOD
Kalibar
:
7.62 mm 7/9
SNAJPERSKA PUŠKA M-14 7,62 mm - Povratak poluautomatske puške
Municija
:
7.62 x 51 mm NATO
Mehanizam
:
pozajmica barutnih gasova
Kadenca gađanja
700-750 metaka u minuti
Efektivna daljina
: gađanja
460m
800m sa optikom
Hranjenje
:
8/9
SNAJPERSKA PUŠKA M-14 7,62 mm - Povratak poluautomatske puške
okvir od 20 metaka
Autor i slike: Zoran Milošević
www.zrno.ba
9/9
© Copyright 2024 Paperzz
