GRAD PRIJEDOR
INTEGRALNA STRATEGIJA RAZVOJA
GRADA PRIJEDORA
ZA PERIOD 2014-2024. GODINE
Prijedor, 2013. godine
1
SADRŽAJ
1.UVOD ....................................................................................................................................................... 4
2. METODOLOGIJA KREIRANJA STRATEGIJA RAZVOJA ...................................................................... 5
SOCIO-EKONOMSKA ANALIZA ................................................................................................................. 7
3.1. OPŠTI PODACI O GRADU PRIJEDORU ................................................................................... 7
3.1.1. Istorijat grada Prijedora ........................................................................................................ 7
3.1.2. Geografski položaj ................................................................................................................. 7
3.1.3. Klima ........................................................................................................................................ 8
3.1.4. Reljef ....................................................................................................................................... 8
3.1.5 Turistički potencijali .............................................................................................................. 10
3.2. DEMOGRAFIJA ......................................................................................................................... 11
3.2.1. Broj i struktura stanovništva .............................................................................................. 11
Izvor: Republički zavod za statistiku Republike Srpske ............................................................. 11
3.2.2. Prostorni raspored stanovništva ........................................................................................ 12
3.2.3. Prirodni priraštaj .................................................................................................................. 12
3.2.4. Migracije ................................................................................................................................ 12
3.3. PREGLED STANJA I KRETANJA U EKONOMIJI .................................................................... 13
3.3.1 Broj i struktura preduzeća i preduzetničkih radnji ........................................................... 14
3.3.2. Kretanje ukupnih prihoda i rashoda po granama djelatnosti ........................................ 15
3.3.3 Kretanje ukupnih prihoda i rashoda prema veličini preduzeća ...................................... 16
3.3.4. Spoljnotrgovinska razmjena i najznačajnija izvozna preduzeća i proizvodi ................ 17
3.3.5. Prosječne plate..................................................................................................................... 18
3.3.6. Veće investicije u privredi ................................................................................................... 18
3.3.8. Turistički potencijali i turistička infrastruktura ................................................................. 21
3.3.9. Poljoprivredni potencijali i proizvodi ................................................................................. 22
3.3.10. Šumarstvo ........................................................................................................................... 28
3.4 TRŽIŠTE RADA .......................................................................................................................... 33
3.4.1 Zaposlenost............................................................................................................................ 33
3.4.2 Nezaposlenost ....................................................................................................................... 34
3.4.3. Penzionerska populacija ..................................................................................................... 35
3.5. DRUŠTVENA INFRASTRUKTURA ........................................................................................... 36
3.5.1. Obrazovanje ......................................................................................................................... 36
3.5.1.1. Predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje ............................................................... 36
3.5.2 Kultura .................................................................................................................................... 39
3.5.3. Sport ...................................................................................................................................... 41
3.5.4. Omladinski sektor ................................................................................................................ 42
3.5.4. Zdravstvena i socijalna zaštita ........................................................................................... 43
Strateški ciljevi razvoja socijalne zaštite grada Prijedora .......................................................... 48
2
3.5.5. Stanovanje ............................................................................................................................ 48
3.5.9. Civilno društvo (nevladine organizacije)........................................................................... 49
3.6. FIZIČKA INFRASTRUKTURA I KOMUNALIJE ....................................................................... 50
3.6.1 Stanje prostorno-planske dokumentacije i dokumenata prostornog uređenja ............ 50
3.6.2. Stanje saobraćajne infrastrukture ..................................................................................... 52
3.6.3 Stanje tehničke infrastrukture ............................................................................................. 53
3.6.4
Stanje komunalne infrastrukture i usluga ..................................................................... 56
3.6.4.2. Groblja ............................................................................................................................... 59
3.6.5. Stanje administrativnih usluga lokalne uprave ................. Error! Bookmark not defined.
3.5.7. Socijalna, imovinska i lična sigurnost građana; .............................................................. 64
3.7. STANJE ŽIVOTNE SREDINE ................................................................................................... 65
3.8. BUDŽET .................................................................................................................................... 70
3.8.2 Kretanje poreskih prihoda ................................................................................................... 71
3.8.3 Struktura rashoda prema funkcionalnoj klasifikaciji ........................................................ 72
3.8.4 Kretanje odnosa kapitalnih i administrativnih izdataka ................................................... 72
3.8.5. Kreditna zaduženost i kreditni potencijal ......................................................................... 74
4. STRATEŠKO FOKUSIRANJE ............................................................................................................... 75
4.1. SWOT ANALIZA GRADA PRIJEDORA ............................................................................................ 75
4.2. STRATEŠKI FOKUSI ......................................................................................................................... 78
Opis strateških fokusa .................................................................................................................... 78
5. VIZIJA GRADA PRIJEDORA ................................................................................................................ 80
6. STRATEŠKI CILJEVI ........................................................................................................................... 80
7. SEKTORSKI RAZVOJNI PLANOVI ...................................................................................................... 82
8. IMPLEMENTACIJA, MONITORING I EVALUACIJA ........................................................................... 94
9. INFORMISANJE JAVNOSTI ................................................................................................................ 94
10. ZAKLJUČAK ........................................................................................................................................ 94
II PRILOZI ................................................................................................................................................ 95
PRILOG 1-PROJEKTI ............................................................................................................................... 95
PRILOG 2-FINANSIJSKI ASPEKTI STRATEGIJE ................................................................................. 105
PRILOG 3-UČESNICI U PROCESU IZRADE STRATEGIJE .................................................................. 105
3
1.UVOD
Strategija integrisanog razvoja 2014 – 2024. godine je ključni strateško-planski dokument
opštine Prijedor, koji treba da podstiče budući rast i razvoj zajednice. Strategija razvoja obuhvata
društvenu i ekonomsku sferu, ali i aspekte zaštite i unapređenja životne sredine i prostora. Strategija je
izrađena kao okvir za definisanje zajedničkih ciljeva, podsticanja lokalnih snaga, ali i kao odgovor na
izazove budućeg razvoja opštine i sveukupnog života u njoj.
Opština se angažovala u procesu izrade Strategije vođena uvjerenjem da strateško planiranje
predstavlja ključni instrument za proaktivno i odgovorno upravljanje lokalnim razvojem. Proces izrade
Strategije razvoja, iniciran od strane načelnika Opštine i podržan od strane Skupštine opštine, je
započeo potpisivanjem Memoranduma o razumijevanju između Opštine Prijedor i UNDP-a u aprilu 2012.
godine, te formiranjem radnih tijela – Opštinskog razvojnog tima i Partnerske grupe.
Proces je operativno vodio Opštinski razvojni tim, a u samom procesu stvoreni su mehanizmi za
snažno građansko učešće, dominantno kroz rad Partnerske grupe – konsultativnog tijela kojeg su činili
predstavnici javnog, privatnog i nevladinog sektora. Poseban naglasak je stavljen na uključivanje i
adekvatno prepoznavanje potreba potencijalno ranjivih kategorija stanovništva. U proces je bio uključen
i veliki broj građana putem organizovanja javnih rasprava.
Strategija informiše sveukupnu javnost i privatne ulagače o razvojnom putu opštine, predstavlja
osnovu za izradu detaljnih planova i programa u pojedinim sektorima, kreira osnovu za praćenje
napretka, te ohrabruje saradnju i dogovor u planiranju različitih nivoa vlasti i društveno-ekonomskih
partnera.
Preduslov kvalitetne i pravovremene implementacije Strategije jeste prepoznavanje njenog
značaja od strane sveukupne lokalne zajednice i viših nivoa vlasti, ali i uspostavljanje Strategijom
predviđenih mehanizama za njenu implementaciju, izvještavanje, ažuriranje i sveukupnu
operacionalizaciju, a što je zadatak koji Opštini, ali i svim drugim akterima u lokalnoj zajednici, predstoji
u narednom periodu.
4
2. METODOLOGIJA KREIRANJA STRATEGIJA RAZVOJA
U izradi strateškog plana razvoja opštine Prijedor korištena je standardizovana Metodologija za
integrisano planiranje lokalnog razvoja (MiPRO), prihvaćena i preporučena od strane entitetskih vlada te
saveza opština i gradova oba entiteta. MiPRO je u potpunosti usklađena sa postojećim zakonskim
okvirom kojim je definisano planiranje razvoja na lokalnom nivou, gdje je opštinska administracija
nosilac procesa izrade i implementacije strategije, uz maksimalno uključivanje i svih drugih aktera života
u lokalnoj zajednici. Nadalje, miPRO je u potpunosti usaglašena sa vodećim principima i pristupima
strateškom planiranju koje promoviše Evropska unija.
Vodeći principi na kojima se zasniva Strategija razvoja opštine Prijedor su održivost i socijalna
uključenost. Održivost kao princip integriše ekonomski i aspekt životne sredine, dok princip socijalne
uključenosti podrazumijeva jednake šanse za sve i pravičnost u smislu identifikovanja potreba i interesa
marginalizovanih i socijalno isključenih grupa stanovništva. Nadalje, Strategiju razvoja karakterišu
integracija (što znači da su ekonomski, društveni i aspekt zaštite životne sredine posmatrani kao
neodvojivi dijelovi jedne cjeline) i participacija (svi zainteresovani akteri su angažovani i doprinijeli su
izradi Strategije).
Strategija razvoja predstavlja putokaz za sveukupni razvoj opštine Prijedor, a obuhvata ekonomski,
društveni i plan zaštite i unapređenja životne sredine, uz poštivanje prostornog aspekta. Polazna tačka
za izradu strategije razvoja opštine Prijedor je bila analiza postojećih strateških dokumenata, nivoa
njihove realizacije, te stepena razvijenosti ljudskih resursa neophodnih za izradu i implementaciju
strategije. Ova analiza je bila nadograđena na osnovu analize relevantnih kvantitativnih i kvalitativnih
podataka iz primarnih i sekundarnih izvora.
Noseći i najvažniji dio Strategije predstavlja njen strateški dio, tj. strateška platforma, a koja obuhvata
socio-ekonomsku analizu, strateške fokuse, viziju razvoja i strateške ciljeve razvoja. Strateška platforma
je dominantno djelo Opštinskog razvojnog tima. Vizija razvoja te strateški ciljevi razvoja opštine
definisani su na period od 10 godina.
Prihvatajući činjenicu da postavljanje ciljeva podrazumijeva ne samo odgovor na pitanje „šta“, već i
„kako“, te da je odgovor na ovo pitanje od ključnog značaja za kvalitetnu implementaciju Strategije,
Opštinski razvojni tim je, u saradnji sa sektorskim grupama i partnerskom grupom za razvoj, izradio
sektorske planove i operativni dio Strategije. Sektorski planovi, operativni ciljevi, programi, projekti i
mjere, usmjereni ka poboljšanju kvaliteta života u opštini, definisani su na period od 5 godina.
U završnom dijelu procesa, Opštinski razvojni tim je, na bazi principa integracije, objedinio i uskladio
sektorske dokumente, te izradio okvirne trogodišnje i detaljne jednogodišnje planove implementacije,
uključujući i plan razvoja organizacijskih kapaciteta i ljudskih potencijala neophodnih za proces
implementacije Strategije. Kako bi se omogućila djelotvorna implementacija Strategije, finansijski okvir
Strategije i opštinski budžet za 2014. godinu su u potpunosti usklađeni. Okvirni operativni planovi su
izrađeni za naredne tri, a detaljni akcioni planovi za godinu dana.
Bitno je naglasiti da Strategija obuhvata i listu prioritetnih programa i projekata u svakom sektoru, a
koji omogućavaju dosezanje postavljenih ciljeva putem provođenja operativnih aktivnosti, čime se
stvara osnova za sveukupnu implementaciju Strategije. Nadalje, prioritetni programi i projekti nisu samo
osnova za korištenje opštinskih i drugih domaćih izvora sredstava, nego i dobra osnova za pristup
eksternim izvorima sredstava, poput IPA programa Evropske unije, ali i drugih programa podrške u
Bosni i Hercegovini.
Kod izrade Strategije razvoja opštine Prijedor posebno se vodilo računa o ostvarivanju horizontalne
intersektorske usklađenosti, te vertikalne usklađenosti Strategije sa strategijama i planovima na drugim
nivoima. Kao takva, Strategija razvoja je u skladu sa ostalim lokalnim sektorskim strategijama i
5
planovima, strategijama i politikama na višim nivoima vlasti i prostornim planovima na lokalnom i višim
nivoima. Dodatan značaj je poklonjen mogućim inicijativama međuopštinske saradnje.
6
SOCIO-EKONOMSKA ANALIZA
3.1. OPŠTI PODACI O GRADU PRIJEDORU
3.1.1. Istorijat grada Prijedora
Geo-arheološka istraživanja pokazuju da je područje današnjeg Prijedora bilo naseljeno oko
4.000 godina prije nove ere, a u pred-rimsko doba na ovim terenima je živelo pleme Mezeja. U
istorijskim dokumentima, Prijedor se prvi put pominje u pismima grofa Adama Baćanija, za vrijeme
opsade Beča 1683. godine kao palanka Prijedor.
Godine 1834. u Prijedoru je postojala srpska osnovna škola, a od 1885. godine i Srpsko crkveno
pjevačko društvo „Vila“. Nekoliko godina prije dolaska Austrougara, kroz Prijedor je prošla i prva
željeznička pruga u Bosni i Hercegovini. Razvoj i procvat Prijedor je doživio tek nakon 1882. godine,
kada se zapalio tadašnji „fočanski han“, a požar je progutao cijelu varoš. Izgorilo je preko 400 kuća, kao
i crkva brvnara koja se nalazila na mjestu sadašnje crkve Svete Trojice.
Austrougarska je 1901. godine donijela prvi urbanistički plan izgradnje Prijedora, po kome se
ulice grade pod pravim uglom, na način na koji su se gradili srednjevekovni gradovi. Od 1902. godine,
u Prijedoru je postojalo i Srpsko kulturno društvo „Prosvjeta“ i štamparija Nikodima Mijatovića. Pred
sam Drugi svjetski rat, 1939. godine, Prijedor je već bio toliko razvijen i imao je toliki broj zanatskih i
trgovačkih radnji, da je taj broj dostigao tek šezdesetih godina dvadesetog vijeka. U Drugom svjetskom
ratu potkozarski kraj je izgubio oko 40.000 ljudi, a od toga 18.000 djece. Kozara je dala i 40 narodnih
heroja.
3.1.2. Geografski položaj
Grad Prijedor geografski je smješten u sjeverozapadnom dijelu Bosne i Hercegovine (u entitetu
Republika Srpska), na obalama rijeka Sane i Gomjenice, te na brežuljucima kojima se planina Kozara
spušta u prijedorsko polje. Ukupna površina grada iznosi 834 km2.
Gradsko područje se nalazi se na 44°, 48' i 30'' SGŠ i na 16°, 42' i 53'' IGD, dok je nadomorska
visina 135 m.
Slika 1. Geografski položaj Prijedora
Zahvaljujući povoljnom geostrateškom položaju i postojećoj saobraćajnoj infrastrukturi, grad
Prijedor je dobro povezan (drumskim saobraćajnicama i željezničkom mrežom) sa bližim i širim
okruženjem.
Grafikon br.1 Udaljenost Prijedora od pojedinih gradova
km
B.Luka
(BiH)
Sarajevo
(BiH)
Zagreb
(Hrvatska)
Beograd
(Srbija)
Trst
(Italija)
Budimpešta
(Mađarska)
Beč
(Austrija)
Prijedor
54
250
173
380
412
474
547
7
Izvor: Via Michelin
Grafikon br 2. Udaljenost Prijedora od auto-puta, luka i aerodroma
km
Auto-put
(Zg-Bg)
Prijedor
62
Izvor: Via Michelin
Aerodrom
Banja Luka
66
Aerodrom
Zagreb(HR)
180
Aerodrom
Sarajevo
260
Luka
Šamac
185
Luka
Split (HR)
Luka
Ploče (HR)
261
389
3.1.3. Klima
Klima na području Prijedora je umjereno-kontinentalna, temperaturama u rasponu od –20°C do
+40°C. Prosječna godišnja temperatura je 11° C. U toku godine prosječno 80 dana je sa temperaturom
većom od 25 oC, a oko 90 dana sa temperaturom ispod 0 oC, dok je u toku 200 dana temperatura ispod
12 oC, kada je neophodno zagrijavanje radnih i stambenih prostorija. Prosječan broj sunčanih dana je
60.
Slika 2. Vremenski uslovi
60 dana
150 dana
155 dana
Prosječna količina godišnjih padavina iznosi 979 litara/m2.
Snijeg pada prosječno 26 dana, a sniježni pokrivač se zadržava oko 45 dana. Posebnu
karakteristiku ovog područja čini pojava magle uz pojas toka rijeke Sane koja se registruje oko 80 dana
u toku godine.
Srednja relativna vlažnost vazduha kreće se u granicama oko 80%, a godišnje se javlja 10-ak
dana sa elementarnim nepogodama (olujni vjetrovi, grad i sl).
3.1.4. Reljef



Reljef Grada Prijedora obuhvata sljedeća područja:
Nizijsko područje, koje obuhvata doline rijeka Sane i Gomjenice i zahvata površinu od oko
16.000 ha;
Brežuljkasto područje, koje obuhvata podnožje planine Kozare i zahvata površinu od oko 38.000
ha;
Brdsko područje, koje obuhvata dijelove MZ Ljubija i planine Kozare i zahvata, uglavnom,
šumsko zemljište u površini od oko 30.000 ha. Planina Kozara se proteže pravcem sjeverozapad
– jugoistok. Dugačka je 70 km, a široka 20 – 30 km, sa najvišim vrhom od 978 m (Lisina).
8
3.1.4.1 Zemljište
Grad Prijedor raspolaže sa 83.406,60 ha zemljišnih površina, od čega je 44.740,20 ha obradivih
površina (u privatnom i javnom vlasništvu). Oranice i bašte, kao najplodnija zemljišta, obuhvataju
površinu od 37.333,40 ha, dok livade, voćnjaci i vinogradi obuhvataju površinu od 7.149,40 ha (voćnjaci
2.404,20 ha; livade 4.740,20 ha; vinogradi 5 ha). Površina pašnjaka je 4.263,00 ha, ribnjaka 1.300,00
ha, dok 3.974,60 ha od ukupnih zemljišnih površina spada u neplodno zemljište.
Na osnovu podataka Republičke geodetske uprave, područna jedinica Prijedor, na teritoriji
opštine Prijedor postoji 12.986 posjednika zemljišta, uz prosječnu veličinu posjeda od 3,75 ha. Ukupne
zemljišne površine su podijeljene na 86.878 parcela, prosječne veličine 0,55 ha.
Prema podacima poljoprivredne službe, na području Grada poljoprivrednom proizvodnjom se
bavi oko 13.000 domaćinstava, što predstavlja oko 50% ukupnog stanovništva. U ukupnoj vlasničkoj
strukturi dominira zemljište privatnih vlasnika.
3.1.4.2. Šume
Šumsko zemljište na području Prijedora zauzima površinu od 29.380,20 ha, od čega je u
privatnom sektoru 12.362,80 ha, dok državnom sektoru pripada 17.017,40 ha šuma.
Šumsko privrednim područjem „Kozaračko“, koje obuhvata teritoriju 5 opština i grad Prijedor
(Prijedor, Kozarska Dubica, Novi Grad, Kostajnica, Oštra Luka i Krupa na Uni), gazduje i upravlja
Šumsko gazdinstvo „Prijedor“.
Šumsko gazdinstvo „Prijedor“ se sastoji od 5 organizacionih jedinica – Šumskih uprava (ŠU
Prijedor, ŠU Kozarska Dubica, ŠU Novi Grad, ŠU Oštra Luka i ŠU Kostajnica), a gazduje i upravlja sa
42.016,57 ha državnih i 32.149,00 ha privatnih šuma.
U okviru šuma u državnoj svojini, visoke šume zauzimaju oko 67% i niske 27%, dok ostatak
predstavljaju površine nepodesne za gazdovanje.
U strukturi šuma preovlađuju lišćari, dok su četinari manje zastupljeni i čine ih uglavnom
vještački nasadi – šumske kulture (80% bukva, 10% hrast, 10% jela).
3.1.4.3. Planina Kozara
Kozara se proteže pravcem sjeverozapad – jugoistok. Dugačka je 70 km, a široka 20 – 30 km,
sa najvišim vrhom od 978 m (Lisina). Kozara ima potencijal za razvoj različitih vidova turizma, naročito
sportskog i zdravstvenog.
3.1.4.4. Vodene površine (rijeke i jezera)
Ukupna površina grada koju pokrivaju vodotoci i stajaće vode iznosi 2.152.3 ha ili 2,47% od
ukupne površine opštine u koju ulazi i površina ribnjaka i vještačkih jezera.
Osnovno hidrografsko obilježje grada Prijedor daje vodotok rijeke Sane sa svojim pritokama.
Slivno područje rijeke Sane iznosi cca 3.191 km2.
Bilans vodnih površina :
- vodne površine hidrografske mreže
- površina ribnjaka Saničani
- površina akumulacija
- površina jezera, močvara, kanala
UKUPNO:
718,7 ha
1.254,7 ha
50,4 ha
128,5 ha
2.152,3 ha
3.1.4.5. Mineralna bogatstva1
Ljubijska metalogenetska oblast zahvata prostor od oko 1200 km 2, sjeverozapadnog dijela
Republike Srpske sa brojnim ležištima metaličnih, nemetaličnih i energetskih mineralnih sirovina.
Posebno se ističu ležišta gvozdene rude kao metalurške sirovine i dijelom kao mineralni
pigmenti, zatim ležišta i pojave: barita, fluorita, gipsa, krečnjaka, dolomita, glina (kaolinskih,
bentonitskih, keramičkih i opekarskih), kvarcnog pijeska, uglja i dr.
1
Izvor: Rudarski Institut Prijedor
9
Ležišta mineralnih sirovina su različitog morfogenetskog tipa, porijekla i vremena formiranja, a
karakterišu se različitim stepenom proučenosti i istraženosti.
Od ukupno 23 mineralne sirovine u Ljubijskoj metalogenetskoj oblasti dovoljno je istraženo, ili
se nalazi u eksploataciji 12, nedovoljno istraženo, a perspektivno 8 i neizvjesno-perspektivno 3.
Pored izuzetno povoljnog geografskog položaja Prijedor raspolaže sa značajnim
prirodnim resursima koji mu daju značajne komparativne predneosti u odnosu na druge
sredine, a koji mogu biti značajna okosnica njegovog razvoja u narednom periodu.
Strateški izazov je kako u budućnosti valorizovati ove resurse, bez značajnijeg ugrožavanja
životne sredine.
3.1.5 Turistički potencijali
Na području Grada Prijedora nalaze se značajni prirodni potencijali za razvoj turizma od kojih
se ističu: planina Kozara i „Nacionalni park Kozara“, rijeka Sana sa svojim pritokama, ribnjak Saničani,
Eko centar „Ljekarice“, te vještačka jezera u Ljubiji, Tomašici i Gradini.
Smještajni objekti predstavljaju značajan potencijal za razvoj turističke djelatnosti a čine ih: 4
hotela, 4 motela, 2 pansiona, 2 prenoćišta - bungalovi, 4 planinarska doma i objekti privatnog
smještaja u seoskim domaćinstvima. Navedeni objekti raspolažu sa 902 ležaja.
Pored navedenih smještajnih kapaciteta, na području grada Prijedora postoji 40 ležaja u
privatnom smještaju (u 15 domaćinstava koje se nalaze na seoskom području). Iako u seoskom turizmu
postoje značajni turistički potencijeli oni još uvijek nisu dovoljno iskorišteni.
Pored smještajnih kapaciteta, na području grada Prijedora u 2012. godini bilo je registrovano
466 ostalih ugostiteljskih objekata različite namjene i djelatnosti.
Ustanove kulture (muzej, biblioteka, pozorište, galerija, kino, ljetna bašta – otvoreni amfiteatar i
druge) i kulturno-umjetnička društva (ukupno 11 društava) su nosioci kulturnih dešavanja i očuvanja
kulture, tradicije i običaja ovog kraja. Oni predstavljaju značajan potencijal za razvoj kulturnog turizma
u Prijedoru.
Veliki značaj za razvoj turizma ima i Memorijalni kompleks na Mrakovici koga čine: Spomenik,
Memorijalni zid i Muzej, te drugi spomenici iz II svjetskog rata.
U Prijedoru se nalaze i stari objekti koji imaju graditeljske vrijednosti: Kuća Lazara Stojanovića –
Čvrke, Kapetanov konak, Kuća Čirkinagića (Lovački dom), spomen kuća porodice Stojanović, zgrada
Muzeja Kozare, zgrada Gimnazije, Stara kula u Kozarcu, Muzički paviljon u Ljubiji, Jereza, željeznička
stanica.i drugi.
Vjerski objekti su jedna od značajnih odrednica bogatstva grada Prijedora i potencijal za razvoj
vjerskog turizma. Crkve brvnare, karakteristične za Potkozarsku regiju, nalaze se u selima Marićka,
Omarska, Busnovi, Jelićka i Rakelići, a postoje i manastir Klisina – Ništavci, Župa Šurkovac – Šurkovac,
Pravoslavna crkva Svete Trojice, Čaršijska džamija, Katolička crkva “Sveti Josip”, Stara pilana u Kozarcu
(Mehmedova crkva) - NP “Kozara”, te Ukrajinska crkva u Trnopolju.
Od objekata značajnih za razvoj sportskog turizma izdvajaju se sportski aerodrom “Urije”,
Gradski stadion, sportska dvorana „Mladost“, teniski tereni i tri otvorena bazena. Pored toga, na
području Nacionalnog parka Kozara uređena je jedna skijaška staza za odrasle i jedna dječija skijaška
staza, kao i sportsko – rekreativni centar Benkovac sa uređenim fudbalskim, rukometnim i odbojkaškim
terenima. Za ljubitelje avanturističkih sportova uređena je stijena za penjanje na Zečijem kamenu. Za
turističke posjetioce uređeno je nekoliko staza za pješačenje, a na Mrakovici se nalazi i trim staza za
djecu.
Na području grada Prijedora se nalazi 5 lovišta koja mogu pružiti veliki doprinos za razvoj
lovnog turizma i to: posebno lovište “Kozara”, privredno lovište “Saničani, lovište “Ljubija, lovište
“Omarska” i lovište „Mrakovica“. Pored lova na području Prijedora se razvio i ribolov, jer rijeka Sana i
jezera na području grada Prijedora pružaju mogućnost za razvoj sportskog ribolova.
Na području grada Prijedora održava se veliki broj manifestacija, koje mogu biti osnov za razvoj
manifestacionog turizma, a neke od najznačajnijih su: „Međunarodne ulične trke”, „Teniski memorijal
dr. Mladen Stojanović“, „Petrovdanski padobranski kup“, Međunarodni festival horova ”Zlatna vila“,
„Književni susreti na Kozari“, „Likovna kolonija Sreten Stojanović“, „Dani zime na Kozari“, „Dani meda“,
„Dani cvijeća“, „Zlatne ruke Potkozarja“, „Gastroprezentacija“, „Prijedorsko kulturno ljeto“, „Dan rijeke
Sane”, „Kozarske poklade“, „Biciklijada”, „Moto susreti Prijedor“, „Dragotinjske večeri” i druge.
10
Prijedor ima i dobre potencijale za razvoj ekološkog turizma, ali turistička ponuda u ovom
domenu do sada nije dovoljno dobro osmišljena i promovisana.
Pored povoljnog geografskog položaja, u kontekstu blizine EU i dobre saobraćajne
povezanosti, Prijedor raspolaže i sa značajnim prirodnim resursima koji mu daju važne
komparativne prednosti u odnosu na druge sredine i mogu predstavljati okosnicu njegovog
razvoja u narednom periodu. Najvažnije prirodne pogodnosti prijedorskog područja
uključuju mineralna, šumska i vodna bogatstva, te zemljište.
Eksploatacija ruda i drveta obezbjeđuje pretpostavke za obavljanje privrednih
aktivnosti, posebno u domenu energetike i prerađivačke industrije, ali ujedno sa sobom
nosi izazove održivog upravljanja ovim resursima. S druge strane, prirodne pogodnosti i
ljepote i bogata istorija, pretpostavka su za osmišljavanje novih i kvalitetnijih turističkih
sadržaja, u čemu već postoje ozbiljni koraci.
Strateški izazov je kako u budućnosti valorizovati ove resurse, bez značajnijeg
ugrožavanja životne sredine.
3.2. DEMOGRAFIJA
3.2.1. Broj i struktura stanovništva
Podatke o stanovništvu treba uslovno prihvatiti, jer je zadnji popis izvršen daleke 1991. godine.
Prema procjenama Republičkog zavoda za statistiku Republike Srpske, u Prijedoru je na dan
31.12.2012. godine bilo nastanjeno 93.622 stanovnika naseljenih u 71 naseljenom mjestu
(organizovanih u 49 mjesnih zajednica), od čega je oko polovine seosko stanovništvo. Prosječna veličina
domaćinstva je 3 člana. U narednom grafikonu data je procjena kratanja stanovništva grada Prijedora u
periodu d 2008. do 2013. godine:
Grafikon br. 3: Procjena broja stanovnika na području grada Prijedora za period 2008. do 2013. g.
Izvor: Republički zavod za statistiku Republike Srpske
Iz prethodnog grafikona se može zaključiti je broj stanovnika na području grada Prijedora u
stalnom opadanju. U periodu 2008-2012. godina, broj stanovnika se smanjio za 1.539, odnosno za
1,62%.
U ovu tabelu nisu uključeni podaci o migracijama
11
3.2.2. Prostorni raspored stanovništva
Na području grada Prijedora obrazovano je i funkcioniše 49 mjesnih zajednica2. Mjesne
zajednice su obrazovane za određeno područje na osnovu interesa stanovništva da zajednički odlučuju
o svojim potrebama na prostoru gdje žive, vodeći pri tome računa da takvo određeno područje čini
teritorijalnu i funkcionalnu cjelinu.
Osim gradskog naselja Prijedor, najveća naselja na teritoriji Grada su:
o naselje Kozarac sa 8.000 stanovnika;
o naselje Čirkin Polje sa 6.000 stanovnika;
o naselje Gomjenica sa 5.100 stanovnika;
o naselje Omarska sa 4.990 stanovnika;
o naselje Donja Puharska sa 4.300 stanovnika;
Prosječna gustina naseljenosti na području grada Prijedora je 112 stanovnika po km2.
3.2.3. Prirodni priraštaj
U narednom grafikonu dat je prikaz kretanja stanovništva grada Prijedora po osnovu prirodnog
priraštaja:
Grafikon br. 4 Kretanje broja rođenih i umrlih na području Grada Prijedora
Izvor: Republički zavod za statistiku Republike Srpske
Iz prethodnog grafikona se vidi da je u periodu od 2008. do 2012. godine prirodni priraštaj na
području grada Prijedora bio negativan, obzirom da je u posmatranom periodu rođeno 3.264, a umrlo
4.565 lica. U periodu 2008-2012. godine, po osnovu prirodnog priraštaja, broj stanovnika se smanjio za
1.301, odnosno za 1,5%.
3.2.4. Migracije3
U periodu 2008-2012. godine, kao posljedica migracija, broj stanovnika na području grada
Prijedora je povećan za 233. Naime, u posmatranom periodu, broj stanovnika koji se odselio sa
područja Prijedora je 2.301, a broj stanovnika koji se doselio na područje grada Prijedora u istom
2
3
Izvor: Savjet mjesnih zajednica
Izvor: Zavod za statistiku RS
12
periodu je 2.534. Razlozi za migracije su brojni, od obrazovanja i zapošljavanja do portage za boljim
kvalitetom života.
Grafikon br. 5 Broj stanovnika koji su doselili i odselili iz Grada Prijedora ( Izvor: Zavod za
statistiku RS)
Naprijed navedeni podaci o kretanju stanovništva u periodu od 2008. do 2012.
godine pokazuju da se u Prijedoru, kao uostalom i u većini opština i gradova u Republici
Srpskoj, dešava negativan priodni priraštaj. U navedenom periodu, po osnovu prirodnog
priraštaja, broj stanovnika na području grada Prijedora se smanjio za 1,62%. Negativan
prirodni priraštaj je posljedica ekonomske krize, pada životnog standarda građana i
nedostatka sistemske demografske politike. Jedan od najvažnijih zadataka rukovodstva
grada Prijedora u narednom periodu uključiće preduzimanje aktivnosti radi zaustavljanja
negativnih demografskih trendova, uz aktiviranje instrumenata podrške pronatalitetnoj
politici na području grada.
3.3. PREGLED STANJA I KRETANJA U EKONOMIJI
Do 1992. godine, privreda grada Prijedora je bila zasnovana na razvoju industrijskih kapaciteta
bazne industrije. Nosioci privrednog razvoja su bili veliki poslovni sistemi u oblasti proizvodnje željezne
rude i proizvodnji celuloze i papira. Osim navedenih privrednih sistema, u Prijedoru su bile razvijene i
ostale grane industrije: metaloprerađivačka, drvoprerađivačka, prehrambena i tekstilna industrija,
industrija građevinskih materijala, građevinarstvo, saobraćaj i druge djelatnosti. U toku rata, kao i u
poslijeratnom periodu, privredna struktura na području Grada je dobrim dijelom razgrađena i
devastirana, kako u tehnološkom, tako i u ekonomskom i kadrovskom pogledu.
Od procesa privatizacije bivših državnih preduzeća se mnogo očekivalo, ali ona nije dala
očekivane rezultate. Jedan od razloga neuspjele privatizacije nalazi se i u tome što jedinice lokalne
samouprave nisu imale gotovo nikakav uticaj na proces privatizacije. Osim toga, državna preduzeća su
preuzeli ljudi koji nisu imali dovoljno znanja, iskustva, a ni kapitala, da vode i dalje razvijaju kupljena
preduzeća. U najvećem broju slučajeva osnovni cilj kupovine bivših državnih preduzeća bilo je
nastojanje da se ostvari određena zarada na preprodaji imovine, prvenstveno nekretnina, kupljenih
preduzeća. Iz navedenih razloga, većina privatizovanih preduzeća u Prijedoru, kao uostalom i u čitavoj
BiH, a i u okruženju, je završila u stečaju i likvidaciji, a radnici su ostali bez posla.
Poslednjih godina, struktura preduzeća grada Prijedora doživljava značajne promjene usljed
djelovanja raznih faktora, počev od vlasničke transformacije, zakonskih promjena, restruktuiranja
privrednih potencijala, uvođenja tržišnog koncepta privređivanja, umjesto dogovorne ekonomije, i sl.
13
Grad je započeo mnogo aktivnosti i projekata za oživljavanje privrede i za stimulisanje otvaranja
novih privrednih subjekata, sa posebnim akcentom na otvaranje proizvodnih prerađivačkih kapaciteta,
jer upravo ovi privredni subjekti imaju veliki i značajan potencijal u rješavanju ekonomskih problema.
3.3.1 Broj i struktura preduzeća i preduzetničkih radnji
U narednoj tabeli dat je pregled broja pravnih lica prema vrsti djelatnosti:
Tabela 1. Broj registrovanih pravnih lica prema vrsti djelatnosti
Područje
djelatnosti
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
Q
R
S
Vrsta djelatnosti
2008
2009
2010
2011
2012
26
28
30
31
32
Vađenje ruda i kamena
Prerađivačka industrija
Proizvodnja i snabdijevanje
električnom energijom, gasom,
parom i klimatizacija
Snabdijevanje vodom; kanalizacija,
upravljanje otpadom i djelatnosti
sanacije (remedijacije) životne
sredine
Građevinarstvo
Trgovina na veliko i na malo;
popravka motornih vozila i
motocikala
11
150
11
160
11
163
11
167
12
1
1
1
1
2
54
2
56
2
59
2
58
302
315
326
337
Saobraćaj i skladištenje
Djelatnosti pružanja smještaja,
pripreme i posluživanja hrane;
hotelijerstvo i ugostiteljstvo
Informacije i komunikacije
Finansijske djelatnosti i djelatnosti
osiguranja
Poslovanje nekretninama
Stručne, naučne i tehničke
djelatnosti
Administrativne i pomoćne uslužne
djelatnosti
Javna uprava i odbrana; obavezno
socijalno osiguranje
Obrazovanje
Djelatnosti zdravstvene zaštite i
socijalnog rada
Umjetnost, zabava i rekreacija
Ostale uslužne djelatnosti
43
46
48
7
10
8
10
2
51
Poljoprivreda, šumarstvo i ribolov
Ukupno
%
2012
2,804
1,07
161
14,31
1
0,09
9
0,80
60
5,33
345
30,67
52
50
4,44
8
11
8
11
9
12
0,80
1,07
0,36
2
52
4
51
4
55
4
45
5
4,00
0,44
6
6
6
6
14
1,24
12
13
13
14
5
29
5
29
5
30
5
29
5
34
0,44
3,02
12
88
135
14
90
139
20
92
150
38
94
164
35
96
196
3,11
8,53
17,42
1.030
1.087
1.125
100,00
946
987
Izvor: Republički zavod za statistiku Republike Srpske
Prema prethodno navedenim podacima, broj registrovanih pravnih lica na području Grada
Prijedora na dan 31.122012. godine iznosio je 1.125, što je za 38 pravnih lica više u odnosu na
prethodnu godinu.
U ukupnoj strukturi dominiraju pravna lica iz oblasti trgovine na veliko i malo, popravka
motornih vozila i motocikala, koja su u ukupnom broju pravnih lica na dan 31.12.2012. godine
učestvovala sa 30,67%. Zatim slijede pravna lica iz oblasti prerađivačke industrije sa učešćem od
14,31%, potom pravna lica iz oblasti građevinarstva sa 5,33%, itd.
14
U tabeli broj 2 dat je pregled kretanja broja preduzetnika prema vrsti djelatnosti za period od
2008. do 2012. godine.
Tabela 2. Broj preduzetnika prema vrsti djelatnosti
Preduzetnici
2008
2009
2010
2011
2012
% 2012
Trgovačke radnje
Ugostiteljske radnje
Zanatske radnje
Poljoprivredna djelatnost
Prevoznici
Auto škole
Taxi - prevoznici
Ostali
Ukupno
1.046
453
488
72
162
0
43
90
984
448
471
83
146
0
45
85
927
460
482
103
132
0
44
88
844
438
441
98
117
0
41
80
819
457
457
103
118
0
39
101
39,45
22,01
22,01
4,96
5,68
0,00
1,88
4,00
2.354
2.262
2.236
2.059
2.076
100,00
Izvor: Odjeljenje za privredu i poljoprivredu, Grad Prijedor
U ukupnoj strukturi preduzetnika dominiraju preduzetnici iz oblasti trgovine (39,45%), zatim
slijede ugostiteljske i zanatske radnje sa učešćem od 22,01%, itd.
Iz prethodne tabele se vidi i da je od 2008. godine započeo trend smanjenja broja radnji, a taj
je trend zaustavljen u 2012. godini. Na smanjenje broja radnji najviše je uticala svjetska ekonomska
kriza koja je dotakla sve sfere poslovanja. Također, podsticajne mjere koje Grad Prijedor provodi na
polju samozapošljavanja u velikoj mjeri su uticale na povećanje broja preduzetničkih radnji na području
Grada Prijedora.
Prijedor karakteriše nepovoljna privredna struktura, prije svega u kontekstu dominacije
trgovačke i ugostiteljske djelatnosti, što ukazuje na neophodnost podsticanja razvoja
industrijske proizvodnje, proizvodnih djelatnosti i zanatstva, kao najvećih generatora
novog zapošljavanja.
Pored nepovoljne strukture u pogledu djelatnosti, Prijedorsku privredu, karakteriše
i loša struktura privrednih subjekata s obzirom na veličinu preduzeća. Ovaj je problem
moguće prevazići pružanjem podrške razvoju klastera, što se i do sada pokazalo kao dobar
instrument za bolju saradnju i koordinaciju između postojećih malih i srednjih preduzeća
na prijedorskom području.
3.3.2. Kretanje ukupnih prihoda i rashoda po granama djelatnosti
Tabela 3. Prikaz ostvarenih prihoda i rashoda po granama djelatnosti (u 000 KM)
2010
Naziv_Područija
Poljoprivreda, šumarstvo i
ribarstvo
Rudarstvo
Prerađivačka industrija
Snabdevanje električnom
energijom, gasom, parim i
klimatizacija
Snabdevanje
vodom;
upravljanje otpadnim vodama,
kontrolisanje
procesa
uklanjanja otpada i slične
aktivnosti
Ukupni
prihodi
Ukupni
rashodi
6.579
77.653
104.535
6.627
74.802
102.835
5.940
13.036
2011
Broj
zapos.
Ukupni
prihodi
Ukupni
rashodi
163
729
2.356
5.782
116.588
119.391
5.973
107.730
112.720
5.961
57
6.847
13.313
293
17.652
2012
Broj
zapos.
Ukupni
prihodi
Ukupni
rashodi
Broj
zaposl.
151
818
2.322
6.097
100.986
125.210
6.198
89.938
118.448
147
847
2.302
6.938
54
11.983
9.112
54
16.225
301
15.070
15.367
306
15
Građevinarstvo
Trgovina na veliko i trgovina
na malo; popravka motornih
vozila i motocikala
Saobraćaj i skladištenje
Usluge smeštaja i ishrane
59.281
55.430
595
54.413
51.877
521
43.965
42.756
466
195.315
16.326
3.514
192.546
14.056
2.780
1.175
276
99
239.437
19.776
3.409
232.199
20.787
3.259
1.077
277
107
244.538
23.737
2.852
238.664
21.004
2.494
1.019
272
73
1.249
1.066
29
1.409
1.096
31
1.353
1.006
29
0
1.561
2
1.478
1
12
9
2.200
9
2.189
1
10
0
1.472
0
1.429
0
8
7.107
6.217
180
6.715
5.631
172
7.182
5.617
173
Administrativne i pomoćne
uslužne delatnosti
430
453
30
404
385
24
447
424
29
Državna uprava i odbrana;
Obavezno socijalno osiguranje
Obrazovanje
227
921
202
656
4
15
192
1.429
188
756
6
18
79
736
158
737
5
19
Zdravstvena i socijalna zaštita
26.994
28.241
976
26.478
30.611
1.032
29.137
31.788
1.047
Umetnost; Zabava i rekreacija
217
203
8
224
224
8
222
217
8
613
521.498
609
507.477
19
7.017
601
622.955
585
599.382
16
6.946
383
615.447
355
585.711
14
6.818
Informisanje i komunikacije
Finansijske delatnosti i
delatnost osiguranja
Poslovanje nekretninama
Stručne, naučne, inovacione i
tehničke delatnosti
Ostale uslužne delatnosti
Ukupno
Iz prethodne tabele se vidi da u strukturi ukupnih prihoda (a i rashoda) u 2012. godini najveće
učešće imaju prihodi preduzeća iz oblasti trgovine (39,73%), zatim slijede preduzeća iz oblasti
prerađivačke industrije (20,34%), te preduzeća iz oblasti rudarsta (20,34%).
Kada je u pitanju broj zaposlenih, struktura je nešto drugačija. U ukupnom broju zaposlenih
koje zapošljavaju pravna lica, na dan 31.12.2012. godine najveće učešće imaju preduzeća iz
oblasti prerađivačke industrije (sa 33,76%), zatim slijede preduzeća iz oblasti trgovine (sa
učešćem od 14,95%), preduzeća iz oblasti zdravstva i socijalne zaštite (15,36%), preduzeća iz oblasti
rudarstva (sa učešćem od 12,42%), itd.
3.3.3 Kretanje ukupnih prihoda i rashoda prema veličini preduzeća
Tabela 4. Ostvareni prihodi i rashodi prema veličini preduzeća
Broj
zaposlenih
Broj
preduzeća
Ukupni
prihodi
(u 000 KM)
Ukupni
rashodi
(u 000 KM)
Broj
zaposlenih
Srednja
30
113.144
108.430
1.842
26
Velika
7
197.509
192.301
2.341
9
Ukupno
Ukupni
rashodi
(u 000 KM)
2.706
2012
Ukupni
prihodi
(u 000 KM)
172.669
Mala
368 193.442
189.972
2.665
356
192.926
186.522
2.457
102.387
96.889
1.481
30
118.325
111.680
1.654
269.574
256.834
2.662
9
240.343
225.716
2.571
Broj
preduzeća
Broj
zaposlenih
362 177.288
Veličina
preduzeća
Broj
preduzeća
Ukupni
rashodi
(u 000 KM)
2011
Ukupni
prihodi
(u 000 KM)
2010
399 487.941 473.400 6.889 403 565.403 543.695 6.808
395 551.595 523.918 6.682
Izvor: Agencija za posredničke, informatičke i finansijske usluge Banja Luka
Iz prethodne tabele se vidi da mala preduzeća imaju dominantno učeće u ukupnom broju
pravnih lica koja su registrovana i djeluju na području Grada Prijedora. U ukupnom broju pravnih lica u
2012. godini, mala preduzeća su učestvovala sa 90,13%, srednja preduzeća sa 7,59%, a velika sa
2,28%.
U periodu od 2010. do 2012. godine, najveće prihode (a i rashode) su ostvarivala velika
preduzeća (43,57% od ukupnih prihoda ostvarenih u 2012. godini). Zatim slijede mala preduzeća sa
učešćem od 34,98%, te srednja preduzeća sa učešćem od 21,45% u ukupnim prihodima u 2012.
godini.
16
Kada je u pitanju zapošljavanje, velika preduzeća su u periodu od 2010. do 2012. godine imala
najviše zaposlenih (u 2012. godini 38,48% od ukupnog broja zaposlenih), zatim slijede mala preduzeća
sa učešćem od 36,77%, te srednja preduzeća sa 24,75%.
Perspektive razvoja grada Prijedora podjednako leže i u velikim i u malim
preduzećima. U narednom periodu, rukovodstvo grada Prijedora treba nastaviti aktivnosti
na unapređenju povoljnog poslovnog ambijenta koji će pospješiti proces privlačenja
(domaćih i stranih) investitora, čije firme pozitivno posluju i zapošljavaju veći broj radnika
i čije je poslovanje prevashodno biti zasnovano na korišćenju domaćih (prirodnih i ljudskih)
potencijala. Također, treba nastaviti sa aktivnostima koje će doprinijeti osnivanju novih i
razvoju postojećih malih i srednjih preduzeća, koja sve više učestvuju u stvaranju prihoda i
zapošljavanju na području grada Prijedora.
3.3.4. Spoljnotrgovinska razmjena i najznačajnija izvozna preduzeća i proizvodi
U narednoj tabeli navedeni su podaci o spoljnotrgovinskoj razmjeni grada Prijedora za period
od 2007. do 2012. godine.
Tabela 5. Spoljnotrgovinska razmjena (u 000 KM)
Izvoz
Uvoz
Obim
Saldo
Pokrivenost
2007
165.418
120.681
286.099
44.737
2008
151.703
130.220
281.923
21.483
2009
108.105
99.128
207.233
8.977
2010
90.812
102.011
192.823
-11.199
2011
121.267
107.861
229.128
-121.267
2012
138.765
98.979
237.744
39.786
137,10%
116,50%
109,10%
89,00%
112,4%
140,20%
Izvor: Spoljnotrgovinska komora BiH
Trend uvoza i izvoza na području Grada Prijedora u 000 KM
Tabela 6. Učešće izvoza i uvoza
Područje
Prijedor
Ukupno područje
Komore BL
Izvoz
u 000 KM
138.765
1.510.422
Učešće, I-XII 2012.
u izvozu
u izvozu
područja
RS
Komore BL
9,20%
100,00%
5,80%
63,60%
Uvoz
u 000 KM
98.979
3.123.463
Učešće, I-XII 2012.
u uvozu
područja
u uvozu RS
Komore BL
3,20%
100,00%
2,20%
69,60%
17
2.374.338
157,20%
Ukupno RS
Izvor: Spoljnotrgovinska komora BiH
100,00%
4.487.543
143,70%
100,00%
Prema podacima Uprave za indirektno oporezivanje BiH, među pedeset najvećih izvoznika u
2012. godini u Republici Srpskoj, sa teritorije grada Prijedora, nalaze se četiri privredna društva.
Tabela 7. Najveća prijedorska izvozna preduzeća u 2012. godini
Pozicija izvoznika
u R. Srpskoj prema vrijednosti izvoza
8
23
37
47
Naziv privrednog društva
ArcelorMittal Prijedor d.o.o.
Mira a.d.
Sconto-prom d.o.o.
Lipa drvo d.o.o.
Iz prethodnih podataka se vidi da je privreda grada Prijedora izvozno orijentisana i
da značajno učestvuje u izvozu (ali i uvozu) Banjalučke regije i Republike Srpske. Od 2007.
godine, izvoz je veći od uvoza, sa izuzetkom 2010. godine.
Strateško opredjeljenje u narednom periodu treba biti nastavak podrške i podsticaja
izvozno orijentisanim preduzećima, kao i privlačenju novih preduzeća koja su izvozno
orijentisana.
3.3.5. Prosječne plate
U periodu 2008-2012, iznos prosječne bruto plate koju su primali zaposleni na području Grada
Prijedora je bio u konstantnom porastu.
Grafikon 7. Prosječni bruto iznosi plata na području Grada Prijedora
Izvor: Područna privredna komora Banja Luka
3.3.6. Veće investicije u privredi
Raspoloživo industrijsko zemljište na području Grada Prijedora ukjljučuje kategorije greenfield i
brownfield lokacija.
18
Greenfield lokacije prikazane su kumulativno, a na osnovu površina koje su Prostornim planom
definisane kao lokacije za razvijanje poslovnih/industrijskih zona na području grada. Prostornim planom
definisano je 5 lokacija čija ukupna površina iznosi oko 180 ha zemljišta, čiji je manji dio (oko 10 ha) u
vlasništvu Grada Prijedora. Ostatak zemljišta je uglavnom u javnom vlasništvu i vlasništvu fizičkih lica.
Lokacije koje su Prostornim planom planirane za formiranje industrijskih zona na području
Grada Prijedora uključuju sljedeće zone:
Industrijska zona “Celpak”, površine cca 10 ha;
Industrijska zona “Čirkin polje”, površine cca 22 ha;
Industrijska zona Baltin bare, površine cca 58 ha;
Industrijska zona “Paljuge”, površine cca 75 ha;
Industrijska zona “Kamičani”, površine cca 13 ha.
Strateško opredjeljenje Grada Prijedora je formiranje i infrastrukturno uređenje industrijskih
zona na za to predviđenim lokacijama. Opredjeljenje za ovakav pristup inicirano je činjenicom da se
privredna aktivnost na području grada trenutno odvija na lokacijama čiji su kapaciteti ograničeni
širenjem ili na lokacijama koje infrastrukturno nisu opremljene za obavljanje privrednih aktivnosti. Česti
problemi kod snabdjevanja proizvodnih objekata električnom energijom i vodom i ostalom komunalnom
infrastrukturom, su posljedica obavljanja poslovanja na neadekvatnim lokacijama. Formiranjem
industrijskih zona na lokacijama predviđenim za obavljanje privrednih aktivnosti, stiču se uslovi za
organizovan i adekvatan razvoj privrede na području grada, te direktno utiče na smanjenje troškova
izgradnje neophodne infrastrukture, kako za potencijalne investitore, tako i za Grad Prijedor.
Prijedor ima bogato industrijsko nasljeđe. Trenutno na području grada posluje značajan broj
proizvodnih preduzeća u čijem vlasništvu udio imaju strani investitori, što je dodatni razlog da se
organizovanje privrede i njen razvoj, posebno sa lokacijskog i infrastrukturnog aspekta, postavi kao
primaran cilj i u budućim strateškim opredjeljenjima. Najznačajniji strani investitori iz sektora
proizvodnje i prerade su:
“Arcelor Mittal”, vađenje ruda i kamena, sa oko 800 zaposlenih,
“Mira” - članica Kraš grupe, proizvodnja keksa i vafla, sa oko 450 zaposlenih,
“Nova Ivančica”, proizvodnja gornjih dijelova obuće, sa oko 220 zaposlenih,
“Lipa drvo” - članica Cora grupe, primarna prerada drveta, sa oko 70 zaposlenih,
“Nuti Due”, proizvodnja donjih dijelova obuće, sa oko 70 zaposlenih,
“Cummins RepSerp”, održavanje i servis mašina za rudarstvo i građevinarstvo, sa oko 15
zaposlenih,
“Nor Bos”, metalska industrija, sa oko 10 zaposlenih,
“Cemex”, cementni terminal, sa oko 5 zaposlenih.
Brownfield lokacije obuhvataju površinu uglavnom nekadašnjih proizvodnih objekata koji su
izgubili svoju prvobitnu namjenu i čije je vlasništvo mješovito. Dio objekata je kroz privatizaciju prešao
u vlasništvo pravnih i fizičkih lica, dok je jedan dio u vlasništvu Grada Prijedora, što je rezultat prenosa
vlasništva nad zemljištem i pripadajućim objektima sa Vlade Republike Srpske na Grad Prijedor. U ovu
kategoriju spadaju objekti u krugu preduzeća "Autotransport Prijedor" AD, ukupne bruto površine
objekata oko 13.000 m 2 i neizgrađenog zemljišta površine oko 20.000 m 2, te objekat bivšeg
proizvodnog pogona "Selena", ukupne bruto površine objekta oko 5.600 m 2.
Brownfield lokacije uglavnom imaju zadovoljavajuću infrastrukturu, a istu je moguće
prilagođavati u prema potrebama i zahtjevima investitora. Na području grada postoji određeni broj
manjih brownfield lokacija. Značajniji objekti površina u rasponu od 500 do 15.000 m2, bez obzira na
vlasničku strukturu, uvršteni se u zvaničnu investicionu ponudu Grada Prijedora. Značajnije brownfield
lokacije su:
Lokacija “Autotransport” - objekti ukupne bruto korisne površine oko 13.000 m 2, objekti
u rasponu od 200 do 2.500 m2, sa kompletnom infrastrukturom i pripadajućim
neizgrađenim građevinskim zemljištem površine oko 20.000 m 2, u vlasništvu Grada .
Lokacija “Vatrostalna” - objekti ukupne bruto korisne površine oko 15.000 m 2,
fleksibilne unutrašnjosti, sa kompletnom infrastrukturom i pripadajućim zemljištem površine
oko 53.000 m2, u privatnom vlasništvu.
Lokacija “Lasta Kompani” - objekti ukupne bruto korisne površine oko 38.000 m 2, od
toga oko 8.000 m2 u upotrebljivom stanju, dok je ostatak prostora potrebno značajno
rekonstruisati, sa djelimično uređenom infrastrukturom i pripadajućim zemljištem površine
oko 18.000 m2, u privatnom vlasništvu.
19
Lokacija “Selena” - ukupna bruto korisna površina objekta oko 5.600 m 2, fleksibilne
unutrašnjosti, sa djelimično uređenom infrastrukturom i pripadajućim zemljištem od 350
m2, u vlasništvu Grada Prijedora.
Lokacija “Protekt” sa objektom ukupne bruto korisne površine oko 3.600 m 2, uključujući
administrativni dio i pomoćne objekte, sa kompletnom infrastrukturom i pripadajućim
zemljištem površine oko 19.000 m2, u većinskom državnom vlasništvu.
Lokacija “Javor” - objekti ukupne bruto korisne površine oko 7.500 m2, na nekoliko
lokacija u urbanom centru, sa različitim stepenom uređenosti infrastrukture i pripadajućim
zemljištem, u privatnom vlasništvu.
Lokacija “Čajavec” - ukupna bruto korisna površina objekata oko 2.500 m 2, višeetažni
objekat sa administrativnim dijelom, sa kompletnom infrastrukturom i pripadajućim
zemljištem površine oko 3.200 m2, u privatnom vlasništvu.
Lokacija “AutoMax” - ukupna bruto korisna površina objekata oko 1.800 m 2 (2 x 900
m2), novi objekat u odličnom stanju, sa kompletnom infrastrukturom i pripadajućim
zemljištem, obezbjeđenim parkingom i prilazima objektu, u privatnom vlasništvu.
Greenfield lokacije nemaju izgrađenu infrastrukturu, a određenu pogodnost predstavlja
činjenica da je većina greenfield lokacija smještena u neposrednoj blizini glavnih saobraćajnih pravaca i
željezničkog kolosjeka, te da, u tom smislu, imaju olakšan pristup primarnoj infrastrukturi (zone Celpak,
Svale - Čirkin polje, Baltin bare, Paljuge). Ovo je posebno važno sa aspekta troškova izgradnje
infrastrukture na predmetnim lokacijama, odnosno priključenja istih na primarne infrastrukturne
vodove. Postoje i druge, uslovno manje lokacije, čije je stanje i infrastrukturna opremljenost mogu
prilagoditi potrebama obavljanja raznih vidova djelatnosti zainteresovanih investitora.
U poslednjih desetak godina, u Prijedor došlo oko deset stranih investitora, a svi oni
su kontinuirano povećavali obim poslovanja, prihode, dobit i broj zaposlenih.
Strateško opredjeljenje u narednom periodu treba biti nastavak aktivnosti na
unapređenju poslovnog ambijenta, te uređenju i opremanju industrijskih zona, u cilju
privlačenja novih i povećanja obima poslovanja postojećih investitora.
3.3.7. Poslovno udruživanje
Klaster drvne industrije i industrije namještaja "DRVO" sa sjedištem u Prijedoru je
osnovan 1. avgusta 2005. godine na incijativu lokalnih preduzeća i uz podršku Agencije za ekonomski
razvoj opštine Prijedor – PREDA. Klaster “DRVO “Prijedor je organizacija čiji su ciljevi poslovno
povezivanje, edukacija, razmjena informacija i praćenje tehničko-tehnoloških dostignuća i unapređenje
poslovanja preduzeća i preduzetnika iz oblasti drvne industrije i industrije namještaja, te usklađivanje
zajedničkih interesa. Cilj Klastera “DRVO” Prijedor je da svojim aktivnostima poboljša konkurentnost
drvne industrije i industrije namještaja, i pruži podršku firmama u podizanju nivoa finalizacije proizvoda.
U tom smislu, organizovanje zajedničkih posjeta sajmovima i proizvođačima opreme, studijskih posjeta,
stučnih seminara i treninga u skladu sa potrebama članova, značajno doprinosi ostvarenju navedenog
cilja.
S obzirom da Klaster "DRVO" Prijedor trenutno ima 40 članova iz Prijedora i 5 susjednih
opština i gradova (Banja Luka, Kostajnica, Kozarska Dubica, Novi Grad i Prijedor), može se reći da isti
ima regionalni karakter.
Zajedno sa klasterima drvne industrije iz Srbije, Austrije, Slovenije, Hrvatske i Makedonije,
Klaster “DRVO” Prijedor je osnovao mrežu klastera koja za cilj ima razvoj ovog sektora kroz saradnju
klastera na nivou cijelog Balkana. Značajnu podršku klasterima u Republici Srpskoj, a time i Klasteru
“DRVO” Prijedor, daje i Investiciono-razvojna banka Republike Srpske, koja za poslovne subjekte i
članove Klastera obezbjeđuje povoljnije uslove kreditiranja investicionih programa (umanjena kamatna
stopa).
U skladu sa svojom misijom, Klaster “DRVO” je za svoje članove obezbjedio podršku kroz:
povoljnije uslove kreditiranja i niže kamatne stope putem kreditne linije Investicionorazvojne banke Republike Srpske,
niže cijene usluge usaglašavanja sistema kvaliteta sa međunarodnim standardima
(sertifikacija sistema upravljanja kvalitetom u skladu sa EN ISO 9001:2000 i ostalih sistema
20
upravljanja u skladu sa referentnim standardima, provođenje postupka certifikacije
proizvoda CE, GS i drugim oznakama),
javno zastupanje i zagovaranje interesa drvne industrije i industrije namještaja,
razvoj ljudskih resursa,
promociju preduzeća i proizvoda,
posredovanje na tržištu,
redovno informisanje po svim pitanjima od značaja za drvopreradu,
besplatne usluge po zahtjevu članova,
prezentacije usluga i proizvoda različitih dobavljača i dr.
3.3.8. Turistički potencijali i turistička infrastruktura
Na području grada Prijedora turizam je oduvijek imao značajnu ulogu i mjesto u razvoju
privrede i u sveukupnom procesu polovanja i življenja. Nažalost, u ratnom i poslijeratnom periodu, došlo
je do naglog pada turističke djelatnosti u svim njegovim oblicima. Međutim, u nekoliko poslednjih
godina, ovaj je trend zaustavljen i pokrenut je proces ponovnog rasta aktivnosti u turističkom sektoru.
I u budućem privrednom razvoju Prijedora, turistička djelatnost može zauzeti značajno mjesto
sa aspekta potencijala kojima grad raspolaže. Sa svojom bližom i daljom okolinom, Grad Prijedor ima
značajne mogućnosti za razvoj ekološkog, banjskog, seoskog, lovnog i ribolovnog, sportskorekreativnog, manifestacionog i vjerskog turizma, kao i turizma zasnovanog na kulturno-istorijskom
nasljeđu.
Osnovni nosioci razvoja turizma na području Prijedora su Turistička organizacija grada Prijedora
i postojeći turistički subjekti.
3.3.8.1. Turistički promet
Na području Grada Prijedora turizam je oduvijek imao značajnu ulogu i mjesto u razvoju
privrede i u sveukupnom procesu polovanja i življenja. Nažalost, u ratnom i poslijeratnom periodu, došlo
je do naglog pada turističke djelatnosti u svim njegovim oblicima. Međutim, u nekoliko poslednjih
godina, ovaj je trend zaustavljen i pokrenut je proces ponovnog rasta aktivnosti u turističkom sektoru.
I u budućem privrednom razvoju Prijedora, turistička djelatnost može zauzeti značajno mjesto
sa aspekta potencijala kojima grad raspolaže. Sa svojom bližom i daljom okolinom, Grad Prijedor ima
značajne mogućnosti za razvoj ekološkog, banjskog, seoskog, lovnog i ribolovnog, sportskorekreativnog, manifestacionog i vjerskog turizma, kao i turizma zasnovanog na kulturno-istorijskom
nasljeđu.
Osnovni nosioci razvoja turizma na području Prijedora su Turistička organizacija grada Prijedora
i postojeći turistički subjekti.
U narednoj tabeli prezentovani su podaci o turističkom prometu na području grada Prijedora u
periodu od 2008. do 2012. godine.
Tabela 8. Broj dolazaka i noćenja domaćih i stranih turista u Prijedor
Dolasci turista
Noćenja turista
Godina
Ukupno
Domaći
Strani
Ukupno
Domaći
Strani
2008
9.404
5.606
3.798
18.100
9.542
8.558
2009
2010
7.158
7.741
4.264
4.835
2.894
2.906
15.074
11.801
7.268
6.824
7.806
4.977
2011
2012
8.751
8.346
5.162
5.570
3.589
2.776
15.270
14.928
8.358
9.205
6.912
5.723
Izvor: Statistički godišnjak RS, 2012. godina,
21
U toku 2012. godine, ostvareno ukupno 8.346 dolazaka turista, što je za 1.058 ili 11,25%
dolazaka manje nego u 2008. godini. Od ukupnog broja dolazaka turista u 2012. godini, na strane
turiste odnosi se 2.776 dolazaka, što je za 1.022 ili 26,91% dolazaka manje u odnosu na broj dolazaka
stranih turista u 2008. godini. Ukupan broj dolazaka domaćih turista u 2012. godini bio je 5.570, što je
za 36 ili 0,64% manje u odnosu na 2008. godinu.
Ostvareni broj noćenja u 2012. godini bilježi pad od 3.172 ostvarena noćenja, što je za 17,52%
manje u odnosu na 2008. godinu. U okviru ukupno ostvarenog broja noćenja, u 2012. godini učešće
domaćih gostiju iznosi 61,66%, a stranih 38,34%.
Smanjenje broja noćenja rezultat je pojave velike svjetske ekonomske i finansijske krize i pada
standarda ne samo u našoj zemlji, već i u većini zemalja u okruženju i u svijetu.
3.3.8.2. Mogućnosti unapređenja turizma
Grad Prijedor posjeduje značajne potencijale za razvoj različitih vrsta kontinentalnog turizma.
Međutim, i pored toga, izražena je pojava sezonalnosti koja je ponajviše posljedica nedovoljne
infrastrukturne uređenosti na pojedinim područjima i nedostatka popratnih sadržaja. Smještajni
kapaciteti postoje, ali svi ne uključuju potpune usluge (doručak, internet, organizovani izleti, wellness,
itd.). Postojeći sadržaji nisu integrisani i uključeni u jedninstvenu ponudu, u okviru koje bi svi učesnici
radili na stvaranju zajedničkog turističkog brenda i jedinstvenog turističkog proizvoda koji zadovoljava
sve potrebe savremenih turista na jednoj lokaciji, čime bi se stvorile mogućnosti za produžetak
turističke sezone i povećanje broja turističkih dolazaka.
Promocija, obogaćivanje i integrisanje ponude, kao i ulaganje u turističku infrastrukturu, bitan
su segment održivog razvoja i poboljšanja konkurentnosti ovog područja. Kako bi se stvorila integrisana
turistička ponuda, bazirana na potencijalima, potrebno je pripremiti i implementirati projekte u oblasti
ruralnog, manifestacionog, sportsko-rekreativnog, omladinskog, lovnog i ribolovnog turizma. Za
značajniji razvoj turizma također je potrebno edukovati turističke radnike i preduzetnike, te udružiti
različite subjekte potrebne za stvaranje ponude u skladu sa savremenim zahtjevima u oblasti turizma.
Evidentno je da na području grada Prijedora postoje značajni turistički potencijali
(prirodni, kulturni i drugi) i turistički sadržaji (pješačke staze, biciklističke rute, različite
manifestacije itd.), što je dobar osnov za razvoj turizma kao oblasti u kojoj se mogu
ostvariti značajni prihodi i otvoriti nova radna mjesta. Jedan od najvećih problema
predstavlja nepostojanje turističkih proizvoda, kao i turističkih agencija koje se bave
receptivnim turizmom, a koje bi prijedorske turističke proizvode promovisale turistima i
posjetiocima.
Strateško opredjeljenje u narednom periodu treba uključiti osmišljavanje turističkih
proizvoda i sadržaja grada Prijedora i edukaciju ljudi koji već rade ili namjeravaju da rade
u oblasti turizma.
3.3.9. Poljoprivredni potencijali i proizvodi
3.3.9.1. Poljoprivredno zemljište
U okviru ukupne površine grada Prijedora (83.406 ha), poljoprivredno zemljište obuhvata
površinu od 48.370 ha (57,99%), a 44.123 ha (52,9%) se smatra obradivim zemljištem. Poljoprivredno
zemljište je većinom u privatnoj svojini (43.464 ha ili 89,86%), a samo 10,14%, odnosno 4.906 ha, je u
državnoj svojini (od čega je oko 430 ha dodijeljeno u zakup ili koncesiju za obavljanje poljoprivredne
proizvodnje).
Prema strukturi korištenja zemljišta, oranice i bašte zauzimaju najveći dio zemljišnih površina 37.053 ha, dok ostali dio čine voćnjaci i vinogradi sa 2.362 ha i prirodne livade sa 4.708 ha. Ostatak
poljoprivrednih površina čine pašnjaci čija ukupna površina iznosi 4.247 ha.
Šume obuhvataju površinu od 28.872 ha, odnsono 34,62% ukupne teritorije grada. Za razliku
od poljoprivrednog zemljišta, šumsko zemljište je pretežno u državnom vlasništvu (16.335 ha ili 56,58%
ukupnih šumskih površina).
Dominantna zemljišta su u tipu pseudogleja, aluvijalna zemljišta, smeđa degradirana zemljišta
na glinama, smeđa kisela, te smeđa karbonatna zemljišta. Jedan dio navedenih zemljišta su niske
22
prirodne plodnosti, a njihova opšta karakteristika je slaba obezbijeđenost potrebnim biljnim hranjivima,
visoka kiselinska vrijednost i nepovoljan vodno-vazdušni odnos.
Tabela broj 7: Prikaz zemljišnih površina na području grada Prijedora
Površina (ha)
Kategorija zemljišta
Državno
%
Privatno
%
Oranice i vrtovi
Voćnjaci
Vinogradi
Livade
Ukupno obradivo zemljište:
Pašnjaci
Ribnjaci
Ukupno poljoprivredno zemljište:
Šumsko zemljište
Neplodno zemljište
3.036
307
574
3.917
989
0
4.906
16.335
4.97
77
8
0
15
100
100
Ukupno:
26.211
Ukupno
85
5
0
10
100
100
100
97
3
34.017
2.053
2
4.134
40.206
3.258
0
43.464
12.537
1.194
100
57.195
%
100
91
9
37.053
2.360
2
4.708
44.123
4.247
0
48.370
28.872
6.164
44,5
2,8
0,0
5,6
52,9
5,1
0,0
58,0
34,6
7,4
100
83.406
100
Izvor: Geodetska uprava RS, PJ Prijedor
Na osnovu podataka Republičke geodetske uprave, područna jedinica Prijedor, na teritoriji
grada Prijedora postoji 12.986 posjednika zemljišta, sa prosječnom veličinom posjeda od 3,75 hektara.
Prema procjenama, poljoprivrednom proizvodnjom se bavi oko 12.000 domaćinstava, odnosno oko 50%
ukupnog stanovništva opštine. Od navedenog broja najveći dio proizvođača se bavi ratarskom te
stočarskom i voćarskom proizvodnjom.
3.3.9.2 Ratarska proizvodnja
Ratarska proizvodnja se odvija uglavnom na usitnjenim posjedima. To je sezonska proizvodnja
visokih ulaganja, sa prinosima koji rijetko pokrivaju troškove proizvodnje, a služi za podmirivanje
potreba u vlastitom domaćinstvu. Ozbiljniji pristup za bavljenje ovom vrstom prizvodnje zavisi od
razvijenosti stočarske proizvodnje i potreba prerađivačke industrije.
Osnovni problemi u uzgoju ratarskih kultura su niski prinosi po jedinici površine, odvijanje
proizvodnje na usitnjenim parcelama, visoka ulaganja, neznatna podsticajna sredstva za ovu
proizvodnju, koja variraju po godinama, pa se na njih ne može sa sigurnošću ni računati, dotrajala
mehanizacija i prisutnost tradicije u proizvodnji, odnosno slabija primjena novih naučnih dostignuća u
ovoj oblasti poljoprivredne proizvodnje.
Od ratarskih kultura najviše su zastupljeni kukuruz, koji se sije na površini oko 4.000 - 5.000 ha,
pšenica, koja se sije na oko 700 - 800 ha, te krmno bilje koje se sije na površini od oko 2000 ha.
U tabeli broj 10 dat je pregled zasijanih površina i ostvarenih prinosa ratarskih kultura za period
od 2008. do 2012. godine.
Tabela 10. Zasijane površine (ha) i prinos (tona) ratarske kulture
2008
2009
2010
2011
2012
Ratarska
kultura
Površina Prinos Površina Prinos Površina Prinos Površina Prinos Površina Prinos
Pšenica
1.004
3.912
764
2.291
752
2.405
850
2.720
700
2.240
29
116
40
128
10
30
10
30
10
30
Ječam
667
2304
650
2.150
311
943
400
12
340
10
Zob
557
1.671
536
1.370
120
120
300
-
80
714
6.202
27.906
2.361
10.620
2.043
4.499
4.500
14.850
4.500
14.850
-
13
26
6
9
30
60
300
60
35.909
4.364
16.585
3.242
8.006
6.090
17.672
5.660
17.904
Raž
Kukuruz
Soja
Ukupno:
8.459
23
Izvor: Odjeljenje za privredu i poljoprivredu, Grad Prijedor
Iz prethodne tabele se vidi da je u periodu od 2008-2010 zabilježen pad proizvodnje ratarskih
kultura. U 2011. i 2012. godini taj pad je zaustavljen i dolazi do porasta proizvodnje ovih kultura, što je
uzrokovano povećanjem broja farmi muznih krava i ukupnog broja grla stoke.
U oblasti mlinsko-pekarske industrije, na području Prijedora egzistiraju 4 privredna subjekta:
„Žitoprerada“ Omarska, „Žitopromet“ Prijedor, „Klaspromeks“ Bišćani i „Mlin Jeftić“ Omarska. Od
navedenih subjekata, dva subjekta („Žitopromet“ Prijedor i „Klaspromeks“ Bišćani) već duži period ne
obavljaju osnovnu djelatnost, dok su preostala dva subjekta („Žitoprerada“ Omarska i „Mlin Jeftić“
Omarska) od poljoprivrednih proizvođača iz Prijedora otkupljuju minimalne količine žitarica, dok se
najveći dio uvozi iz Mađarske i Srbije.
3.3.9.3 Voćarska proizvodnja
Područje grada Prijedora raspolaže svim neophodnim prirodnim, zemljišnim i drugim
potencijalima za uspješnu voćarsku proizvodnju. Potkozarski kraj je poznat po voćarskoj proizvodnji, a
podatak da ovo područje učestvuje sa više od 70% u ukupnoj proizvodnji jabuke u BiH za tržište,
najbolje oslikava stanje i značaj ove oblasti poljoprivredne proizvodnje.
Proizvođači pokazuju sve veći interes za voćarstvo, a zasnovano je oko 160 ha novih voćnjaka
jabuke, kruške i šljive, prosječne površine od 0,3 do 3 ha. U ovim voćnjacima su ispoštovani standardi
visoko intezivne integralne proizvodnje, a svi proizvođači su korisnici novčanih podsticaja. Pitanje
navodnjavanja i zaštite od mraza i grada nije riješeno u najvećem broju voćnjaka zbog ograničenih
novčanih sredstava vlasnika i nedovoljnih podsticaja. U toku 2010. godine, formirano je i „Udruženje
voćara Prijedor“ koje broji 65 članova. I pored interesa za podizanje novih savremenih voćnjaka, još
uvijek se ne proizvodi dovoljna količina jabuke, kruške i šljive da bi se podmirile potrebe domaćeg
tržište.
Prisustvo prerađivačkih firmi („Prijedorčanka“ AD Prijedor i „Vitaminka“ AD Banja Luka), kao i
otkupljivača („Unaplod“ AD Kozarska Dubica) u bližem okruženju pogodovalo je razvoju voćarske
proizvodnje u Prijedoru. U 2012. godini navedene firme su od poljoprivrednih proizvođača sa područja
Prijedora otkupile oko 295 tona voća jabuke, kruške i šljive. Preostale količine voća poljoprivredni
proizvođači su samostalno prodavali na lokalnim tržnicama u Prijedoru i okruženju.
Veliki problem za voćare predstavlja nedostatak vlastitih skladišnih kapaciteta (hladnjača). Kako
ne bi došlo do kvarenja voća, proizvođači su, zbog nedostatka vlastitih skladišnih kapaciteta, primorani
prodavati svoje proizvode odmah nakon berbe. U vrijeme berbe je konkurencija velika i tada su cijene
voća jako niske. Izgradnjom hladnjače i sušara za voće na prijedorskom području, uveliko bi se
doprinjelo proširenju voćarske proizvodnje.
Struktura i obim najvažnijih voćarskih kultura koje se proizvode na teritoriji Grada Prijedora po
godinama, predstavljena ja na narednim grafikonima.
Grafikon broj 9: Broj stabala voća (u kom)
Izvor: Odjeljenje za privredu i poljoprivredu, Grad Prijedor
24
Grafikon broj 10. Prinos po voćnim vrstama ( u t)
Izvor: Odjeljenje za privredu i poljoprivredu, Grad Prijedor
Na području Prijedora postoji rasadnik voća od 13 ha koji je registrovan 2000. godine, a
trenutna godišnja proizvodnja je oko 100.000 sadnica. Rasadnik prati aktuelni sortiment, a u saradnji
sa proizvođačima voća planiraju se i uvode nove sorte i vrste u proizvodnju. U proizvodnji se nalaze
sadnice jabuke, kruške, šljive, trešnje, višnje, breskve, kajsije, nektarine, oraha, lijeske i kestena.
U Prijedoru i njegovoj okolini ne postoji tradicija proizvodnje bobičastog voća. Površine pod
jagodičastim voćem su zanemarive i ovoj proizvodnji se u budućnosti treba posvetiti značajnija pažnja.
3.3.9.4 Povrtlarska proizvodnja
Posljednjih godina primjetno je povećanje površina pod zasadima povrća i prinosa iz povrtlarske
proizvodnje, kako na otvorenom tako i u zatvorenom prostoru. Od ukupno obradivih poljoprivrednih
površina, proizvodnja povrća na otvorenom polju je zastupljena na 3,76 ha, a u plastenicima na oko 4
ha. Najčešće kulture koje se uzgajaju su: paradajz, paprika, krastavac, luk i salata, te rasad povrća i
cvijeće, koji se proizvode na oko 2 ha plastenika.
Prodaja povrtlarskih proizvoda se obično odvija neposredno nakon branja, prije svega zbog
nemogućnosti čuvanja proizvoda (nedostatak skladišnog prostora ili proizvodi niskog kvaliteta). Osim
povećavanja skladišnog prostora, potrebno je poboljšati upravljanje poslije žetve, kao što je pranje,
kalibracija i oprema za pakovanje trajnog povrća, u skladu sa standardima EU i zahtjevima tržišta.
Popularizaciji proizvodnje cvijeća doprinijela je i organizacija manifestacije „Dani cvijeća“, koja
se posljednje četiri godine održava u Prijedoru.
Pretpostavke za brži razvoj povrtlarstva uključuju obezbjeđenje sigurnog tržišta i veće
angažovanje prerađivačkih kapaciteta na otkupu povrtlarskih proizvoda. Podizanje novih skladišnih
kapaciteta omogućilo bi upravljanje prodajom povrtlarskih proizvoda, čime bi se eliminisale ekstremne
situacije niskih cijena u vrijeme berbe (zbog velike konkurencije) i visokih cijena van sezone (zbog
nemogućnosti čuvanja proizvoda).
3.3.9.5 Stočarska proizvodnja
Stočarska proizvodnja je značajnije zastupljena na teritoriji grada Prijedora, a najzastupljeniji je
uzgoj muznih krava, odnosno proizvodnja mlijeka.
S obzirom da na području Prijedora ne postoje veći otkupljivači žive stoke, trgovina ovom
vrstom stoke se obavlja na stočnim pijacama, tako da ne postoje konkretni podaci o proizvodnji mesa.
Situacija sa otkupom mlijeka je drugačija jer za 95% proizvodnje postoje podaci na dnevnom nivou.
Popularizaciji ove proizvodnje doprinosi činjenica da je otkup svakodnevan, kao i to što otkupljivači,
osim što isplaćuju proivođače na mjesečnom nivou, isplaćuju i stimulaciju na osnovu dnevnih otkupnih
količina mlijeka. Otkupljene količine mlijeka iz godine u godinu variraju, a otkup obavljaju 4 mljekare
(Mlijekoprodukt – Kozarska Dubica, Naturavita – Teslić, Milko – Prijedor i Megle – Bihać), koje su u
2012. godini otkupile oko 7.500.000 litara.
Posljednjih godina prisutna je tendencija porasta broja većih svinjogojskih farmi, bilo da je riječ
o tovu ili uzgoju rasplodnih grla. Trgovina ovom vrstom stoke odvija se na stočnim pijacama.
25
Organizovani otkup tovnih svinja prethodnih godina obavljele su dvije fabrike za preradu mesa, ali su
one prestale sa radom, što dodatno otežava prodaju ove vrste stoke.
Iako na području Prijedora postoje prirodni uslovi pogodni za uzgoj ovaca (adekvatna staništapašnjaci i livade, te pitka voda), ovčarstvo je manje zastupljeno od govedarstva. Sistem uzgoja se u
najvećem broju slučajeva može okarakterisati kao ekstenzivan, gdje oplodnja i jagnjenje imaju sezonski
karakter, gdje je parenje slobodno i dešava se ljeti, a jagnjenje zimi i karakteriše ga jedno jagnjenje
godišnje. U ljetnom periodu ishrana je od maja do oktobra na otvorenom prostoru, a osnovna hrana u
zimskom periodu je sijeno, dok je ishrana koncetrovanim hranjivima gotovo nezastupljena.
Ozbiljnijom proizvodnjom brojlera i držanjem koka nosilja po savemenim uzgojnim metodama
se bavi svega nekoliko proizvođača.
Broj košnica u 2012. u odnosu na 2008. godinu je uvećan, uslijed popularizacije pčelarske
proizvodnje. U toku septembra 2013. godine, po 8. put se organizuje manifestacija „Dani meda“.
Osim mlijeka za koje u Odjeljenju postoje zvanični podaci o proizvodnji i prodaji za ostale
proizvodnje ne postoje podaci o proizvodnji i prodaji (meso, med i sl.).
Grafikoni 10. i 11. Procjena brojnog stanja stoke
Izvor: Odjeljenje za privredu i poljoprivredu, Grad Prijedor
U sektoru stočarstva u budućnosti treba preduzeti mjere koje se odnose na ukrupnjavanje
gazdinstava, izgradnu objekata i prostora za skladištenje đubriva, te kupovinu mehanizacije i ostale
fiksne opreme i sl. Za voćarsku i povrtlarsku proizvodnju posebno su važni otkupni i skladišni kapaciteti,
u vidu otkupnih stanjca i hladnjača.
3.3.9.6. Ribarstvo
Prvi ribnjak na području grada Prijedora osnovan je 1903. godine, kao privatno preduzeće, a
prestao je da radi u toku II svjetskog rata. Obnovljen je 1949. godine kada i nastavlja sa radom kao
Poljoprivredno dobro "Saničani" Prijedor. Od tada je bilo više statusnih promjena, od OOUR-a, radne
organizacije, do kombinata, a promjenom oblika svojine
Preduzeće je 14.09.2001. godine
registrovano kao akcionarsko društvo sa punim nazivim: Preduzeće za ribarstvo "SANIČANI" A.D.
Prijedor. Sjedište preduzeća je u Saničanima bb.
Preduzeće za svoj rad koristi cca 1.300 hektara zemljišta, od toga 1.150 ha je pod ribnjacima.
U sastavu te površine nalazi se: 15 ribnjaka (jezera); 6 mladičnjaka; 3 matičnjaka; 2 rastilišta; 30
zimovnika; 2 dovodna kanala, desni i lijevi; centralni kanal; 50 km puteva; nasipi. Preostali dio od oko
150 ha služi kao površina za obavljanje djelatnosti (50 km puteva, pristupno zemljište oko
infrastrukturnih objekata (ustave, brane, propusti, obale, sipovi, nasipi), zemljište predviđeno za izradu
novih ribogojilišta, uprava sa ekonomskim krugom i dr.
Osnovna djelatnost preduzeća je proizvodnja ribe i riblje mlađi, te promet slatkovodne i
smrznute morske ribe. Preduzeće obavlja spoljno-trgovinsk/u djelatnost, uvoz i izvoz iz okvira
26
registrovane djelatnosti. Obzirom da gazduje sa prirodnim lovištem površine 5.972 ha, preduzeće se
bavi i lovom i lovnim turizmom.
Preduzeće je svoju poslovnu djelatnost obavljalo preko tri radne jedinice i to: RJ "Proizvodnja",
RJ "Promet", i RJ "Lovstvo i lovni turizam". Lovište je sa pretežno niskom divljači: divlje patke, fazani,
zečevi. Koriste ga inostrani lovci (Italijani) i domaći lovci. Prihod je oko 50.000 KM godišnje, rashod oko
20.000 KM. Takođe, postoje uslovi za daljni razvoj lovišta.
Preduzeće je na početku 2013. godine imalo u stalnom radnom odnosu 51 radnika sljedeće
kvalifikacione strukture:
Kvalifikacija
Broj radnika
NK
5
PK
13
KV
14
VKV
1
SSS
13
VŠ
3
VSS
3
Ukupno
51
Osim radnika koji su zaposleni na neodređeno vrijeme, preduzeće tokom godine u dva navrata
(proljećni i jesenji izlov ribe) zapošljava po 15 radnika na određeno vrijeme – sezonaca.
U 2012. godini ostvarena je proizvodnja oko 800.00 kg ribe, radi se o lošijoj godini usled
prirodnih i drugih razloga, a plan je proizvodnja od 1.200.000 kg ribe za naredne godine.
Proizvedena riba je realizovana na tržištu preko:
- veleprodaje, na tržište BiH, 48,50% od ukupne prodaje,
- izvoz, isključivo u Srbiju, 33,90%.
- maloprodaju, kroz dva vlastita prodajna objekta u Prijedoru i Bijeljini, 17,60%.
Izvoz se odvija isklučivo u Srbiju i to samo živa riba jer ne postoji prerađivački objekat. Za izvoz u
EU ili CEFTU trebaju mnogi uslovi:
- povećana i stabilna proizvodnja ribe da bi se učvrstili na tom tržištu,
- prerada ili vakumiranje ribe,
odgovarajući sertifikati za proizvodnju,
- efikasniji rad carine, veterinarske inspekcije, sanitarne, certifikovane labaratorije za - - ispitivanje
kvaliteta ribe i ostalo,
- novi i savremeni kamioni bazeni za prevoz po EU.
Ribnjak je godišnje zadužen od strane Agencije za vodu RS za potrošnju 23.000.000 kubika vode. Do
prošle godine za utrošenu i zagađenu vodu plaćno je 130.000 KM godišnje a prošle godine je naknada
smanjena na oko 30.000 KM.
Grad Prijedor ima značajne pogodnosti za razvoj poljoprivredne proizvodnje, koje se
ogledaju u klimi, geografskom položaju, zemljišnim, vodnim i ljudskim resursima. Oblasti
poljoprivredne proizvodnje u kojima Prijedor ima komparativne prednosti su: stočarstvo,
voćarstvo, povrtlarstvo i ribarstvo.
Razvoj poljoprivrede u narednom periodu treba biti usmjeren na modernizaciju i
promjenu proizvodne strukture, u pravcu veće tržišne orijentacije i poboljšanja ukupne
efikasnosti agrara. Proizvodno i tehnološko restrukturiranje i rast produktivnosti u
poljoprivredi, kao i veća konkurentnost na tržištu, treba da se baziraju na ekološkim,
energetskim i ekonomskim kriterijumima, koji će omogućiti prehrambenu sigurnost
stanovništva, u što većoj mjeri, konkurentnim domaćim poljoprivrednim proizvodima. U
narednom periodu neophodno je preduzimati aktivnosti na:
razvoju poljoprivredne tržišne infrastrukture;
poslovnom povezivanju u poljoprivredi;
osiguranju primjerenih životnih uslova u ruralnom području;
održivoj upotrebi prirodnih resursa, očuvanju i zaštiti prirode i okoline;
povećanju efikasnosti stručnih službi, asocijacija proizvođača i otkupljivača.
27
3.3.10. Šumarstvo
Šume i šumsko zemljište su prirodna dobra od opšteg interesa i uživaju posebnu brigu i zaštitu
Republike Srpske. Kao takve, šume moraju da se održavaju, obnavljaju i koriste tako da se očuva i
poveća njihova vrijednost i opštekorisne funkcije, obezbjedi trajnost produkcije, zaštita i stalno
povećanje prirasta i prinosa. Zakonom je regulisano da se šumama i šumskim zemljištem gazduje
prema smjernicama Šumskoprivredne osnove i Projekata za izvođenje radova.
Pored proizvodnje drvne mase, kao jedne od funkcija šuma, veoma su važne i opšte-korisne
funkcije. Pod opšte-korisnim funkcijama šuma podrazumijevaju se sportsko-rekreativne, zaštitne,
kulturne-istorijsko i druge funkcije.
Šumama u Republici Srpskoj gazduje i upravlja Javno preduzeće “Šume Republike Srppske” sa
sjedištem u Sokocu, u okviru kojeg djeluju Šumska gazdinstva. Odlukom Vlade RS („Službeni glasnik
RS“, br. 101/05) formirano je ŠPP „Kozaračko“, kojim upravlja i gazduje Šumsko gazdinstvo „Prijedor“,
sa sjedištem u Prijedoru, i u okviru kojeg djeluju Šumske uprave smještene u Kozarskoj Dubici, Novom
Gradu, Oštroj Luci i Kostajnici.
Ovo područje se odlikuje umjereno-kontinentalnom klimom, sa izvjesnim uticajem atlantske i
panonske klime, a na manjem dijelu, koji predstavlja viši pojas Kozare, postoji i blagi uticaj planinske
klime (vegetacioni period od 140-180 dana).
Tabela 11. Struktura vlasništva šuma
Organizacioni dio
Privatne šume ha
ŠU Prijedor
12.432
Izvor: Šume RS, Šumsko gazdinstvo Prijedor
Državne šume ha
13.441
UKUPNO ha
25.873
Procentualno izraženo, od ukupne površine pod šumom i šumskim zemljištem oko 48% pripada
privatnim šumovlasnicima, dok je preostalih 52% u državnom vlasništvu.
Najveću površinu čine visoke šume sa prirodnom obnovom (6.611,15 ha), zatim izdanačke
šume (4.946,09 ha), šumske kulture-zasadi određenih vrsta (1.443,14 ha). Ostale površine su minirane
površine izdanačkih šuma, površine podesne i nepodesne za pošumljavanje i gazdovanje i uzurpacije.
Od vrsta, najviše su prisutne bukva, jela, smrča, bor i hrast.
Na narednim grafikonima predstavljene su količine i struktura prodane drvne mase u državnim
šumama u periodu od 2008. do 2012. godine.
Grafikon 12. Prodane količine drvne mase iz šuma u državnoj svojini (u m3) 2008-2012
Izvor: Šume RS, Šumsko gazdinstvo Prijedor
28
Nešto manja količina prodaje u odnosu na plan u 2009. i 2010. godini nastala je usljed
smanjenja potražnje drveta na tržištu.
ŠG Prijedor svoje sortimente uglavnom plasira kupcima u regiji. U nekoliko posljednjih godina
sortimenti se više plasiraju kupcima van područja Grada Prijedora, a razlog tome je u poslovnoj politici
Šuma RS, prema kojoj prednost u kupovini drvnih sortimenata imaju kupci koji imaju viši stepen
prerade drvnih sortimenata. Područje je otvoreno magistralnim putevima Banja Luka - Prijedor,
Kozarska Dubica - Prijedor, Novi Grad – Prijedor i Sanski Most-Prijedor.
Na osnovu Zakona o šumama, član 39, šumama i šumskim zemljištem u privatnoj svojini
upravljaju i gazduju njihovi vlasnici. Također, poslove zaštite, čuvanja i korišćenja obavljaju vlasnici.
Javno preduzeće šumarstva obavlja stručno-tehničke poslove.
Na narednom grafikonu predstavljena je realizacija drvne mase iz privatnih šuma u periodu od
2008. do 2011. godine.
Grafikon 14. Realizacija drvne mase iz privatnih šuma za period 2008-2011
Izvor: Šume RS, Šumsko gazdinstvo Prijedor
3.3.10.1 Planirane količine drvne mase za period 2009-2018
Sa produkcionog stanovišta, cilj gazdovanja šumama je trajno povećanje prirasta, a time i
prinosa šuma, i usklađivanje strukture prinosa sa potrebama privrede, kako u pogledu vrsta drveća,
tako i asortimana šumskih proizvoda (trajnost produkcije). Za trajno obezbjeđenje ujednačenih prihoda
u drvetu, formiraju se odgovarajući sastavi šuma. To su normalni sastavi šuma (normale) za
odgovarajuće gazdinske klase, odnosno kategorije šuma. Time se na najbolji način obezbjeđuju kako
proizvodne tako i sve druge opštekorisne funkcije šuma (trajnost gazdovanja šumama).
Odabrane vrste drveća i njihov omjer smjese treba da obezbjede ostvarivanje funkcija šuma,
njenu stabilnost i potreban asortiman prinosa. Za pravilan izbor vrsta drveća na ovom šumskoprivrednom području poslužila su provedena tipološko-pedološka kartiranja.Na bazi kartiranja, domaće
autohtone vrste drveća imaju prednost nad stranim vrstama, ukoliko ostvaruju isti ili veći prinos po
količini i kvalitetu. Izbor vrste drveća i omjera smjese predstavljaju prosjek za gazdinsku klasu i
planiraju se kao dugoročni ciljevi gazdovanja šumama.
Za realizaciju šumsko-privredne osnove u svim njenim postavkama, plan sječa ima višestruki
značaj. Utvrđivanjem plana sječa, predviđaju se svi drugi planovi: plan šumsko-uzgojnih radova, plan
iskorišćavanja šuma, plan šumskih komunikacija i dr.
3.3.10.2 Plan sječe za period 2009-2018
U narednoj tabeli dat je Plan sječe za državne šume u ŠG Prijedor, za period od 2009. do 2018.
godine, po planskom dokumentu (Šumsko-privredna osnova):
Tabela 12. Plan sječe, ukupno
29
Vrsta drveća
NAZIV SORTIMENATA
Četinari
Lišćari
m3
7.645
1,29
8.069
5,09
24.335
4,12
28.668
7.467
8,77
40.517
6,86
47.984
PT 3. klasa
8.039
9,44
64.830
10,97
72.869
TT
11.340
13,32
-
-
8.039
461
0,54
-
-
11.340
Sitno tehničko drvo
1.724
2,03
-
-
461
Celulozno drvo
24.692
29,01
93.391
15,81
118.083
Ogrevno drvo
-
-
187.857
31,80
187.857
UKUPNO SORTIMENTI
58.480
68,71
418.575
70,84
477.055
Otpadak
26.634
31,29
172.263
29,16
198.897
SVEUKUPNA DRVNA MASA
85.114
100
590.838
100
675.952
%
m
424
0,50
PT 1. klase
4.333
PT 2. klasa
FiL
Jamsko drvo
3
Ukupno
%
m
3
3.3.10.3 Plan korišćenja ostalih šumskih proizvoda
Pri izradi šumsko-privrednih osnova ostalim proizvodima šume u predhodnom periodu uglavnom
se poklanjala neznatna pažnja. Prema podacima posljednjeg uređivanja šuma, a u skladu sa zakonskom
regulativom, mogu se na prijedorskom šumsko-privrednom području koristiti sljedeći sporedni šumski
proizvodi:
 sakupljanje i proizvodnja raznih šumskih plodova,
 sakupljanje i proizvodnja jestivog i ljekovitog bilja,
 sakupljanje i proizvodnja jestivih gljiva, i
 proizvodnja drvenog ćumura.
Ekonomska vrijednost koja se očekuje od proizvodnje ostalih šumskih proizvoda nije
beznačajna, posebno kada se uzme u obzir vrijednost koja se očekuje od ove proizvodnje. Ova
djelatnost ima poseban značaj kada su u pitanju rješavanja tehnoloških viškova i zapošljavanje radne
snage u okviru šumskog gazdinstva.
Na osnovu podataka o učestalosti i rasprostranjenosti ljekovitog bilja, utvrđena je pojava
sljedećih vrsta aromatičnog i ljekovitog bilja: Divlji luk-Crijemuša (Allium ursinum L.), Kantarion
(Hypericum perforarum L.), Hajdučka trava (Achillea millefolium), Majčina dušica (Thymus serpillum L.),
Kupina (Rubus hirtus w.et.k), Smreka (Juniperus communis) i dr. Navedene biljne vrste nalaze se na
njihovim prirodnim staništima i javljaju se pojedinačno ili u većim grupama.
Pored ljekovitog i aromatičnog bilja značajnog za farmaceutsku proizvodnju lijekova i hemijsku
preradu, tu su i korisne vrste gljiva i njihove proizvodne mogućnosti. Najvrednije vrste jestivih gljiva na
prijedorskom području su Vrganj (Boletus edullis Bull.), Mlječnica (Lactarius piperatus L.), Lisičarka
(Centharellus cibarius Fr.) i dr. Materijalna korist od organizovanog sakupljanja gljiva je velika i poznata,
pa je zato potrebno uraditi kvalitetne programe u cilju boljeg korišćenja ovog prirodnog potencijala.
Na području Grada Prijedora postoje značajni šumski potencijali koji mogu biti
osnova za dalji razvoj drvne industrije, ali također i za razvoj turizma (Nacionalni park
Kozara). Veći stepen finalizacije proizvoda od drveta u domaćim prerađivačkim
kapacitetima stvorio bi dodatne pozitivne privredne efekte, posebno u pogledu novog
zapošljavanja, te većih prihoda i izvoza.
3.3.11. Rudarstvo
Rudarenje i kopanje željezne rude na području grada Prijedora, po pisanim dokumentima,
započelo je još prije nove ere. Prvi rudari su bili Feničani i Iliri. U periodu od preko 400 godina Rimljani
30
su vadili i topili željeznu rudu na lokalitetu Ljubije, te kopnenim putem i rijekama (Sana, Una, Sava i
Dunav) transportovali gvozdene poluge na dalju preradu.
U Srednjem vijeku na ovom području vađena je i topljena željezna ruda, što potvrđuju ostaci
majdana i primitivnih topionica. Industrijska proizvodnja željezne rude na ovom području traje 92
godine. Prozvodnja željeznih ruda na industrijski način započela je otvaranjem Rudnika „Ljubija“ 1916.
godine. Rudnik Ljubija otvorila je Austrougarska monarhija za svoje potrebe u toku Prvog svjetskog
rata i tada su izgrađeni rudarski objekti, saobraćajna i druga infrastruktura.
Godine 1967. otvoren je Rudnik „Tomašica“, a 1985. godine otvoren je rudnik „Omarska“. Sva
tri rudnika („Ljubija“, „Tomašica“ i „Omarska“) su radila u sastavu zajedničkog preduzeća koje se zvalo
Rudnici Željezne rude „Ljubija“ Prijedor. Od 1916. godine do danas, industrijski je proizvedeno preko 85
miliona tona rude željeza.
Rudnici željezne rude „Ljubija“ su zaustavili korištenje kapaciteta u aprilu 1992. godine zbog
ratnih dejstava u Bosni i Hercegovini. Poslije završetka rata i raspada bivše Jugoslavije proizvodnja se
nije mogla nastaviti zbog izgubljenog tržišta, tranzicije i nedostatka sredstava. Tek poslije 12 godina
„LNN“, sada „ArcelorMittal“ omogućila je pokretanje proizvodnje, time što je kao strateški partner
zaključila ugovor sa kompanijom Rudnici željezne rude „Ljubija“, po osnivanju zajedničkog novog
preduzeća sa nazivom „Novi rudnici Ljubija“. Ugovor je zaključen na paritetu 51 : 49 % u korist
komapnije „LNN“. Zajedničko preduzeće je registrovano 12.08.2004. godine. Od 19.07.2006. godine
preduzeće je imalo naziv „Mittal Rudnici Prijedor“, a sada se zove „ArcelorMittal Prijedor“.
Komercijalna proizvodnja i otprema koncentrata željeznih ruda iz rudnika „Omarska“ počela je
17.12.2004. godine. U 2012. godini proizvedeno je 2,08 miliona tona željezne rude. Proizvedena
željezna ruda prodavala se na domaćem i ino trržištu unutar ArcelorMittal grupacije od čega je 69%
isporučeno željezari u Zenici, a 31% je izvezeno u Poljsku (Katovice) i Češku (Ostravu).
U 2012. godini preduzeće je ostavrilo ukupan prihod od 97.789.374,00 KM, ukupan rashod od
87.056.955,00 KM, dobitak prije oporezivanja u iznosu 10.732.419,00 KM.
Preduzeće je u 2012. godini realizovalo 7,38 miliona KM u investicije, od čega je 4,14 miliona
KM uložilo u površinski kop „Buvač“, 3,24 miliona KM su uložena za redovnu zamjenu opreme,
investiciono održavanje, kompjutersku opremu, građevinsko - zanatske radove, unapređenje
proizvodnje, zaštitu na radu i zaštitu životne sredine.
U 2012. godini preduzeće je zapošljavalo prosječno 843 radnika, a ostvarena prosječna neto
plata po jednom radniku je iznosila 1.026,00 KM, što je za 25% više od prosjeka ostvarenog u Republici
Srpskoj.
Glavni ciljevi preduzeća u narednom periodu su sljedeći:
 poboljšanje zaštite na radu,
 uvođenje savremenih međunarodnih standarda i procedura,
 povećana proizvodnja koncentrata željezne rude (preko 2,1 milion tona godišnje),
 optimizacija proizvodnje i odnosa rovne rude i jalovine,
 ispunjavanje zahtjeva kupaca u pogledu traženih količina, asortimana i kvaliteta
koncentrata željezne rude,
 obezbjeđenje dugoročnih ugovora o koncesiji sa Vladom RS,
 prestruktuirati radnu snagu prema potrebama proizvodnje,
 povećati investiciona ulaganja u nabavku i ugradnju opreme, infrastrukturne objekte i
druga ulaganja koja su uslov za dalji razvoj Rudnika.
3.3.12 Prerađivačka industrija
3.3.12.1 Metaloprerađivačka djelatnost
Metaloprerađivačka djelatnost je imala do sada značajnu ulogu u razvoju grada Prijedora.
Metaloprerađivački sektor privrede grada Prijedora nije integrisan u jedinstven poslovni sistem, kao što
je to slučaj u drvnoj industriji. Sastoji se od više manjih osnovanih preduzetničkih radnji i par srednje
registrovanih privrednih društava od kojih su značajniji sljedeći:
 „Metalna industrija Prijedor“ (MIP) a.d. Prijedor
 „Bosnamontaža“ a.d. Prijedor
 „Zavarivač“ d.o.o. Prijedor
 „Metalmont - Mijić“ d.o.o. Novi Grad, p.j. Prijedor
 „Makos“ d.o.o. Prijedor
31
Metaloprerađivačka djelatnost, iako je imala značajnu ulogu u razvoju grada Prijedora, nije u
mjeri u kojoj je to bilo moguće, generisala nove kapacitete i tehnologije. Po bogatstvu sirovina na
kojima počiva metaloprerađivačka djelatnost ( željezna ruda i slično), grad Prijedor spada u najbogatije
krajeve u BiH i RS.
Isto tako, i njihova izvozna djelatnost nije organizovana u jedinstven sistem, već izvoz i uvoz
obavljaju putem vlastitih komercijalnih službi i špediterskih organizacija koje same po svom interesu i
potrebama angažuju.
Za ovaj sektor je karakteristično da imaju značajan udio u ukupnom izvozu sa područja grada
Prijedora (%).
3.3.12.2. Agroindustrijiski sektor
Agroindustrijiski sektor je jedan od najvećih i ekonomsko važnijih sektora u gradu Prijedoru.
Ovaj sektor je prije rata bio organizovan u regionalni agroindustrijski kompleks „AIPK“ Bosanska Krajina
i lokalno u zemljoradničku zadrugu „Agrounija“ Prijedor.
Sada, privredni subjekti u oblasti poljoprivrede najviše djeluju samostalno ili putem malih
poljoprivrednih udruženja organizovanih po različitim vrstama poljoprivrednih djelatnosti koje obavljaju
(pčelarstvo, voćarstvo, stočarstvo, ratarstvo i sl.).
Najveće preduzeće koje djeluje u ovoj oblasti je „Imi Tranzit“ d.o.o.
3.3.12.3. Tekstilna industrija
Privredni subjekti koji se bave proizvodnjom u obalsti tekstila uglavnom djeluju samostalno.
Iako je u prethodnom periodu formirano udruženje tekstilaca, ono nije imalo funkciju zajedničkog
nastupa na tržitu. Takođe, u velikoj mjeri, lokalni kapaciteti se koriste uglavnom za „loan“ poslove.
Od većih privrednih subjekata iz ove oblasti, na području grada su registrovana sledeća
pšreduzeća:
 „Sconto-prom“ d.o.o.
 „Mile-Tex“ d.o.o.
 „Cimms“ d.o.o.
 „Austronet“ d.o.o.
 “Nova Ivančica”, d.o.o.
 “Nuti Due” d.o.o.
3.3.12.4. Prehrambena industrija
U zadnjih nekoliko godina, kao i ostale industrije, prehrambena industrija grada Prijedora je
doživjela znatne promjene koje se ogledaju u promjeni obima i asortimana proizvoda, proširenju
kapaciteta, u broju zaposlenih radnika i slično.
Nažalost, jedan od najvažnijih prehrambenih kapaciteta grada Prijedora, mesna industrija
„Impro“ je ugašena i dovedena u stečaj, što uveliko ima negativnog odraza na ostale rezultate
privrednog poslovanja u oblasti poljoprivrede i prehrambeno preradjivačke industrije.
Okvirom na raspoložive prirodne resurse, izgrađene prerađivačke prehrambene kapacitete,
tradiciju, potrebe domaćih tržišta, prehrambenoj industriji treba dati veći značaj putem uvođenja
posticajnih mjera i boljom organizacijom, posebno uvođenjem kooperativnih i partnerskih odnosa sa
svim subjektima u lancu poslovanja.
Posebno treba tražiti rješenja u organizovanju otkupa poljoprivrenih proizvoda sa individualnih
gazdinstava, njihovoj preradi i plasmanu na tržište, kao i otkupu šumskih plodova, ljekobilja i slično.
Otkup navedenih proizvoda za sada je simboličan i neorganizovan i učestvuje vrlo malo u ukupim
potrebama.
Od prehrambenih kapaciteta koji obavljaju prerađivačku djelatnost značajniji su:
 „Prijedorčanka“ a.d. Prijedor
 „Mira“ a.d. Prijedor
 „Saničani“ a.d. Prijedor
 „Žitoprerada“ d.o.o. Prijedor
32
3.3.12.5. Drvna industrija i industrija namještaja
Na osnovu evidentiranih pokazatelja o izvozu kojeg ostvaruju privredni subjekti sa
područja grada Prijedora, može se konstatovati da izvoz proizvoda i usluga Prijedorske
privrede nije usklađen sa njenim mogućnostima, odnosno, izvozi se znatno manje nego što
je to objektivno moguće, a uvozi znatno više nego što objektivno treba. Grad Prijedor treba
izgraditi program razvoja sa znatno anbicioznijim izvozom i smanjenim uvozom svih onih
proizvoda za koje se mogu angažovati proizvođači koji bi izvršili supstituciju uvoza,
proizvodnjom domaćih proizvoda za potrebe vlastitog tržišta, a po mogućnosti i za izvoz.
Treba da se što prije oslobodimo uvoza nekih prehrambenih proizvoda i proizvoda
široke potrošnje kako bi smanjili stepen zavisnosti od uvoza.
Zbog djelovanja svjetske ekonomske krize otežan je privredni razvoj, koji je u sve
većoj mjeri pod uticajem vanjske i svjetske privrede. Da bi se ublažilo nepovoljno
djelovanje stranog tržišta potrebno je investirati u zdravu proširenu produkciju sa
podsticajnim mjerama da se poboljša njena efikasnost u međunarodnoj razmjeni i smanji
otuđivanje novostvorene vrijednosti iz proizvodne u prometnu sferu po osnovu obavljanja
poslova razmjene sa inostranstvom.
Tercijarne djelatnosti !!!!!!!
Građevinarstvo je gotovo zamrlo kao posljedica ratnih dešavanja
3.4 TRŽIŠTE RADA
3.4.1 Zaposlenost
Loša ekonomska situacija i svjetska ekonomska kriza, uticale su i na pokazatelje tržišta rada. U
periodu od 2008. do 2011. godine, broj zaposlenih se konstantno smanjivao, da bi ovaj trend bio
zaustavljen u 2012. godini, kada je na području grada Prijedora bilo zaposleno ukupno 14.480 lica. U
ukupnoj strukturi zaposlenih u 2012. godini, muškarci ušestvuju sa 56,5%, a žene sa 43,5%.
Tabela 13. Ukupan broj zaposlenih prema polnoj strukturi
Godina
Muškarci
Žene
Ukupno
2008
2009
2010
2011
2012
8.656
6.885
15.541
8.104
6.483
14.587
7.496
6.026
13.522
7.318
5.882
13.200
8.182
6.298
14.480
%
2012
56,5
43,5
100,0
Izvor: Poreska uprava RS, Područni centar Prijedor
Ako se posmatra struktura zaposlenih po vrstama privredne djelatnosti, može se zapaziti da je
najviše zaposlenih angažovano u prerađivačkoj industriji, zatim u trgovini i ugostiteljstvu i drugim
uslužnim djelatnostima, mada je i u ovim djelatnostima došlo do znatnog pada zaposlenosti usljed
ekonomske i finansijske krize.
Tabela broj 14. Ukupan broj zaposlenih prema vrstama djelatnosti
Privrede djelatnosti
Poljoprivreda, lov i šumarstvo
Ribarstvo
2008
2009
2010
2011
2012
238
221
222
194
208
75
78
67
70
72
%
2012
1,44
0,50
33
Vađenje ruda i kamena
769
738
751
865
902
Perađivačka industrija
Proizvodnja i snabd. električnom
energijom, plinom i vodom
Građevinarstvo
Trgovina na veliko i malo i
održavanje
Ugostiteljstvo
Transport, skladištenje i
komunikacije
Finansijsko posredovanje
Nekretnine, iznajmljivanje i
poslovne usluge
Javna uprava i odbrana
3.181
3.027
2.697
2.592
2.984
346
349
346
341
593
627
579
495
3.702
3.330
2.713
2.590
1.430
1.100
948
915
630
698
984
963
126
211
202
196
491
481
344
355
854
869
834
828
418
842
Zdravstvo i socijalni rad
Ostale društvene, socijalne i
vlastite uslužne aktivnosti
Ukupno
1.150
1.193
1.190
1.155
1.182
1.956
1.665
1.645
1.641
15.541
14.587
13.522
13.200
355
485
3.092
965
974
198
1.803
14.480
6,23
20,61
2,45
3,35
21,35
6,66
6,73
1,37
2,89
5,81
8,16
12,45
100,00
Izvor: Poreska uprava Republike Srpske
Kada je u pitanju broj zaposlenih, struktura je nešto drugačija. U ukupnom broju zaposlenih
koje zapošljavaju pravna lica, na dan 31.12.2012. godine, najveće učešće imaju preduzeća iz
oblasti prerađivačke industrije (sa učešćem od 33,76%), zatim slijede preduzeća iz oblasti trgovine
(sa učešćem od 14,95%), preduzeća iz oblasti zdravstva i socijalne zaštite (15,36%), preduzeća iz
oblasti rudarsta (sa učešćem od 12,42%) itd.
3.4.2 Nezaposlenost
U narednoj tabeli prikazan je broj nezaposlenih lica prema obrazovnoj strukturi.
Tabela 15. Broj registrovanih nezaposlenih lica prema obrazovnoj strukturi
5
4
1
0
0
%
2012
0,00
NK
3.964
4.027
3.964
4.006
3.522
29,59
PK
247
244
236
264
161
1,35
KV
4.315
4.739
5.026
4.883
4.378
36,78
SSS
2.597
2.777
2.975
3.155
3.046
25,59
VKV
152
139
137
120
55
0,46
Viša
171
205
194
203
186
1,56
0
0
0
0
0
0,00
134
1
11.586
225
5
12.365
285
5
12.283
421
4
13.056
550
5
11.903
4,62
0,04
100,00
Obrazovna struktura
Bez škole
Viša spec.
VSS
Magistri i doktori nauka
Ukupno
2008.
2009.
2010.
2011.
2012.
Izvor: Zavod za zapošljavanje RS, filijala Prijedor
Iz tabele se vidi da se broj nezaposlenih lica na području grada Prijedora konstantno povećavao
u periodu od 2008. do 2011. godine, da bi u 2012. godini taj trend bio zaustavljen. Na kraju 2012.
godine, broj nezaposlenih lica na području grada Prijedora iznosio je 11.903 lica, što je za 1.153 lica
manje nego u 2011. godini. Posmatrajući stručnu spremu nezaposlenih, najviše je bilo kvalifikovanih
radnika (36,78%), zatim NK radnika (29,59%), te radnika sa srednjom stručnom spremom (25,59%).
34
Tabela 16. Broj registrovanih nezaposlenih lica prema starosnoj strukturi
Starosna
struktura
15-18
20
30
24
19
25
%
2012
0,21
18-24
1.643
1.805
1.794
1.750
1.904
16,00
24-30
1.730
1.960
2.129
2.218
2.254
18,94
30-35
1.595
1.628
1.647
1.653
1.640
13,78
35-40
1.662
1.700
1.821
1.812
1.793
15,06
40-45
1.759
1.879
1.852
1.848
1.751
14,71
45-50
1.544
1.648
1.777
1.849
1.708
14,35
50-60
1.623
1.693
1.752
1.860
1.126
9,46
10
22
27
47
2
0,00
11.586
12.365
12.823
13.056
11.903
100,00
2008
60+
Ukupno
2009
2010
2011
2012
Izvor: Zavod za zapošljavanje RS, filijala Prijedor
Sa aspekta starosne strukture nezaposlenih, najviše nezaposlenih u 2012. godini je bilo iz
kategorije od 24 do 30 godina (18,94%), mada je nezaposlenost podjednako zastupljena u svim
starosnim kategorijama. Evidentno je i to da veliki broj mladih lica ima namjeru tražiti zaposlenje u
inostranstvu što ima dvostruku konotaciju za lokalno društvo: nemoguće je vratiti uloženo u školovanje,
a dolazi i do odliva najproduktivnije radne snage.
Sa stanovišta zapošljavanja veliki problem grada Prijedora predstavljaju nezaposlena lica u
starosnoj dobi preko 40 godina (kojih je na dan 31.12.2012. godine bilo 4.587). Ova su lica u najvećem
broju ranije radila u preduzećima koja su otišla u stečaj.
U odnosu na 1991. godinu (kada je u Prijedoru bilo 27.000 zaposlenih) broj
zaposlenih se smanjio za 12.520. Ovo smanjenje rezultat je više faktora od koji su
najznačajniji: raspad bivše države i ratna dešavanja, loši efekti privatizacije, svjetska
ekonomska kriza, itd. Za razliku od 1991. godine, kada je dvije trećine zaposlenih radilo u
primarnim djelatnostima, dok je svega jedna trećina radila u sekundarnom i tercijarnom
sektoru, danas od ukupnog broja zaposlenih dvije trećine radi u sekundarnim i tercijarnim
djelatnostima, dok svega jedna trećina radi u primarnim djelatnostima.
Takođe je evidentno da je nepovoljna kvalifikaciona i starosna struktura
nezaposlenih lica. Niže kvalifikovanih, te starija lica i mladi, koji tek dolaze na tržište rada,
predstavljaju najteže zapošljive kategorije.
Strateško opredjeljenje u narednom periodu je rad na unapređenju poslovnog
ambijenta i privlačenju investitora, i to prevashodno iz oblasti proizvodnje, jer one
zapošljavaju veći broj ljudi. Posebno značajan segment predstavlja sistemska podrška
zapošljavanju teže zapošljivih kategorija, bilo kroz njihovu dokvalifikaciju i
prekvalifikaciju, u skladu sa potrebama tržišta rada, ili kroz dodatno stimulisanje
poslodavaca.
3.4.3. Penzionerska populacija
godine.
U narednoj tabeli dati su podaci o kretanju broja penzionera u periodu od 2008. do 2012.
Tabela 17. Broj penzionera prema osnovu za primanje penzije
Vrsta penzije
Broj penzionera
%
Prosječna penzija
2008
2009
2010
2011
2012
2012
2012
Starosna
6.159
6.460
6.669
6.892
7.267
53,87
312.21
Invalidska
1.482
1.571
1.603
1.655
1.641
12,16
262.99
Porodična
4.459
4.556
4.599
4.582
4.583
33,97
235.55
35
Ukupno
12.100
12.587
12.871
13.129
13.491
100,00
280,18
Izvor: Fond PIO, filijala Prijedor
Iz tabele se vidi da je u periodu od 2008. do 2012. godine evidentan porast korisnika penzija po
sva tri osnova: starosna, invalidska i porodična. Ovaj trend je u skladu sa postojećim kretanjima na
tržištu rada što u znatnoj mjeri otežava funkcionisanje penzijskog sistema u RS. Kao posljedica
prethodno navedenog, u narednom periodu će biti neophodna izmjena zakonskih rješenja u ovoj
oblasti.
3.5. DRUŠTVENA INFRASTRUKTURA
3.5.1. Obrazovanje
3.5.1.1. Predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje
U narednim tabelama predstavljen ja broja učenika u prijedorskim predškolskim ustanovama i
osnovnim i srednjim školama u posljednjih pet školskih godina.
Tabela 18. Pregled obrazovnih ustanova (predškolsko i osnovno obrazovanje)
Broj
područnih
škola
Naziv ustanove
OŠ „Desanka Maksimović“
Prijedor
OŠ „Petar Petrović Njegoš“
Busnovi
OŠ „Mladen Stojanović“ Ljubija
OŠ „Branko Ćopić“ Prijedor
(Centralna šk)
OŠ „Dositej Obradović“ Prijedor
OŠ „Kozarac“ Kozarac
OŠ „Ćirilo i Metodije“ Trnopolje
Spec. osn. i sred. škola „Đorđe
Natošević“ Prijedor
OŠ „Vuk Karadžić“ Omarska
Broj učenika
2008
2009
2010
2011
2012
Broj djece
sa posebnim
potrebama
(2012.
godina)
1
984
916
848
802
770
10
5
234
218
218
231
208
0
5
366
320
285
264
240
6
1
1.062
984
1.001
961
922
28
6
1
3
818
380
248
799
381
242
757
373
234
750
363
215
694
344
202
12
10
11
-
80
83
73
80
83
80
5
648
621
609
591
507
21
OŠ „Petar Kočić“ Prijedor
3
1.505
1.418
1.313
1.275
1.218
13
OŠ „Jovan Cvijić“ Brezičani
OŠ „Branko Radičević“ Petrovo
OŠ „Jovan Dučić“ Lamovita
4
3
2
245
268
294
236
261
273
214
258
251
207
245
211
181
239
211
8
18
10
38
6.148
5.836
5.586
5.393
5.819
221
5
328
369
346
361
400
21
Ukupno - OŠ
Ukupno - vrtići
Izvor: Odjeljenje za društvene djelatnosti, Grad Prijedor
Tabela 19. Pregled obrazovnih ustanova (srednje škole)
Medicinsko-tehnološka i građevinska škola
2008
689
Broj učenika
2009
2010
675
688
Poljoprivredno-prehrambena škola
493
426
507
564
528
Elektrotehnička škola
528
482
500
527
515
Naziv ustanove i vrsta obrazovanja
2011
714
2012
696
36
Mašinska škola
549
563
580
623
609
Ugostiteljsko-ekonomska škola
806
711
674
600
623
JU Muzička škola "Savo Balaban"
Gimnazija "Sveti Sava"
58
440
73
440
72
456
74
486
67
503
3.563
3.370
3.477
3.588
3.541
Ukupno
Izvor: Odjeljenje za društvene djelatnosti, Grad Prijedor
Iz pregleda je vidljivo da je broj učenika u prijedorskim osnovnim i srednjim školama u stalnom
opadanju. Ovo ukazuje na lošu demografsku sliku u Prijedoru, što je nažalost karakterstika i ostalih
područja Republike Srpske.
U izradi prijedloga plana upisne politike bile su uključene osnovne i srednje škole, lokalna
zajednica, Zavod za zapošljavanje, Agencija za ekonomski razvoj opštine Prijedor „PREDA-PD“ i lokalni
privrednici. Planiranju upisne politike u Gradu, posvećuje se sve veća pažnja. Uvažavaju se potrebe
lokalnog tržišta rada, u višim razredima osnovnih škola vrši se profesionalna orijentacija učenika,
uspostavlja se bolja saradnja preduzeća i ustanova sa školama i lokalnom zajednicom, poštuje se
djelatnost i postojeća mreža srednjih škola, a sve u cilju školovanja učenika u onim zanimanjima koja će
po završetku škole omogućiti brzo zapošljavanje. Doprinos navedenom cilju dala bi i adaptacija i
prenamjena određenih poslovnih prostora (u okviru društvenih i/ili privatnih privrednih objekata) u
radionice za izvođenje praktične nastave učenika srednjih škola radi sticanja praktičnih znanja i vještina.
Dodatno bi se u istim radionicama vršila doobuka ili prekvalifikacija određenih zanimanja u skladu sa
potrebama lokalnog tržišta rada.
O stanju u sektoru obrazovanja se može konstatovati sljedeće:
da je broj učenika osnovnih i srednjih škola u stalnom opadanju,
da je mreža osnovnih i srednjih škola ostala ista,
da stanje i opremljenost školskih objekata, još uvjek ne zadovoljava propisane standarde i
normative,
da po pitanju nacionalne strukture učenika i nastavnika u obrazovnim ustanovama najviše
je Srba i Bošnjaka,
da je stepen obuhvata djece u predškolskim ustanovama prilično nizak,
da nema evidencija o učenicima, koji napuštaju osnovno i srednje obrazovanje,
da se stalno povećavaju budžetska sredstva za za finasiranje vaspitno-obrazovnih ustanova,
da stalno rastu budžetska sredstva namijenjena za stipendiranje studenata i učenika
srednjih škola.
Obrazovanje odraslih je na nivou republičkih institucija (Zavod za obrazovanje odraslih RS –
Banja Luka). Na osnovu Javnog konkursa koji objavljuje Zavod, organizacije i škole, koje ispunjavaju
uslove, mogu organizovati programe obrazovanja odraslih. U Prijedoru, samo Mašinska škola organizuje
program obrazovanja odraslih za zanimanja mašinske struke.
3.5.1.2 Visoko obrazovanje
Na području grada Prijedora djeluju tri visokoškolske ustanove: Rudarski fakultet Prijedor,
Visoka medicinska škola Prijedor i Visoka škola za ekonomiju i informatiku Prijedor. Problem Rudarskog
fakulteta i Visoke medicinske škole je nedostatak prostornih kapaciteta za funkcionalan i adekvatan rad
ovih visokoškolskih ustanova. S obzirom na broj studenata svih visokoškolskih ustanova u Prijedoru
pokazala se potreba za izgradnjom studentskog doma.
Rudarski fakultet Prijedor
U okviru Tehnološkog fakulteta Banja Luka, 1997. godine osnovan je Rudarski odsjek sa
sjedištem u Prijedoru. Transformacija Odsjeka u Rudarski fakultet izvršena je 12. maja 2009. godine.
Rudarski fakultet djeluje u okviru Univerziteta u Banjoj Luci. Na Rudarski fakultet su upisana 132
studenta, a 30 studenata je upisano u 2011/12. godini. Školovanje na Rudarskom fakultetu je završilo
56 studenata u 14 generacija koliko ih je prošlo kroz Fakultet.
Visoka medicinska škola Prijedor
37
Odlukom Vlade Republike Srpske, Viša medicinska škola u Prijedoru osnovana je 03. 07. 1997.
godine. Odlukom Ministarstva prosvjete i kulture RS od 14. 06. 2007. godine data je saglasnost na
statusnu promjenu Više medicinske škole u Visoku medicinsku školu Prijedor.
U akademskoj 2011/12. godini studij pohađa ukupno 921 student (835 studenata na Visokoj
medicinskoj školi i 86 studenata na Višoj medicinskoj školi). U prvu godinu studija u akademsku
2011/12. godinu upisano je ukupno 207 studenata (redovnih i vanrednih). Od 1997/98. do 2006/07.
školske godine studij Više medicinske škole upisalo je 10 generacija, a od 2007/08. do 2011/12. školske
godine 5 generacija Visoke medicinske škole.
Na Višoj medicinskoj školi diplomirala su ukupno 1.173 studenta, a na Visokoj medicinskoj školi
ukupno 256 studenata.
Na Visokoj medicinskoj školi Prijedor studenti pohađaju nastavu na 4 studijska programa:
Studijski program zdravstvene njege, Studijski program fizioterapije, Studijski program sanitarnog
inženjerstva, Studijski program medicinsko-laboratorijskog inženjerstva.
Nastavu na Visokoj medicinskoj školi Prijedor u akademskoj 2011/12. godini realizuje ukupno 39
nastavnika i saradnika.
Visoka škola za ekonomiju i informatiku Prijedor
Visoka škola za ekonomiju i informatiku Prijedor je osnovana i licencirana pod nazivom Visoka
škola "Koledž za informatiku i menadžment Janjoš" Prijedor, ali je 21.6.2010. promijenila naziv u
"Visoka škola za ekonomiju i informatiku" Prijedor. Do promjene naziva došlo je zbog uvođenja novog
licenciranog studija ekonomije i novog zvanja "diplomirani ekonomist" koje se stiče nakon
četvorogodišnjeg studija.
U narednoj tabeli dat je broj studenata koji su bili upisani u navedene škole u periodu od 2008.
do 2012. godine.
Tabela 20. Pregled broja studenata po godinama (visoke škole i fakulteti)
Naziv ustanove i vrsta obrazovanja
Broj studenata
2008
2009
2010
2011
2012
Visoka medicinska škola Prijedor
0
0
893
893
823
Rudarski fakultet Prijedor
63
63
146
146
???
-
-
-
-
-
63
63
1.039
1.039
823
Visoka škola za ekonomiju i informatiku
Ukupno:
Izvor: Odjeljenje za društvene djelatnosti, Grad Prijedor
Grad Prijedor posjeduje zadovoljavajuću mrežu osnovnih i srednjih škola. U
prethodnom perodu učinjeni su značajni napori od strane lokalne uprave i resornog
ministarstva na poboljšanju uslova rada u školama. Najveći problem predstavlja
kontinuirano smanjenje broja učenika u osnovnim i srednjim školama.
Kada je u pitanju visoko obrazovanje, situacija nije zadovoljavajuća, kako po
pitanju mreže ustanova visokog obrazovanja, tako i po pitanju uslova za rad u postojećim
visokoškolskim ustanovama.
Jedan od velikih problema obrazovnog sistema u Prijedoru (kao uostalom u čitavoj
RS i BiH) je neusklađenost obrazovnog sistema sa potrebama tržišta rada i nedostatak
praktičnih znanja svršenih učenika i studenata. Zbog toga je strateško opredjeljenje u
narednom periodu rad na stvaranju uslova za izvođenje praktične nastave učenika srednjih
škola i studenata radi sticanja praktičnih znanja i vještina. U ovim radionicama bi se, pored
obuke učenika, vršila doobuka ili prekvalifikacija nezaposlenih lica (odraslih) u skladu sa
potrebama lokalnog tržišta rada.
Strateško opredjeljenje u narednom periodu takođe treba biti obezbjeđenje boljih
uslova za rad visokoškolskih ustanova u Prijedoru (izgradnja objekata za rad Visoke
medicinske škole i Rudarskog fakulteta), te obezbjeđenje uslova za smještaj učenika i
studenata (izgradnja đačkog i studentskog doma).
38
3.5.2 Kultura
Kultura, kao tekovina i suština svake civilizacije, kao socijalna, kulturna i psihološka potreba
čovjeka-pojedinca i kolektiviteta, uvijek predstavlja duhovni milje određenog naroda u određenom
vremenu i prostoru. Bez nacionalne kulture nema ni nacionalne samosvijesti, nacionalnog identiteta.
Danas, na ovim prostorima, duhovna kultura ima naglašeniji značaj, ulogu i funkciju, nego u
nekom bogatijem i pitomijem vremenu i duhovno manje „zagađenom“ prostoru. Uz funkciju
očovječivanja čovjeka i društva, kultivisanja i oplemenjivanja njegovih duhovnih potencijala i potreba,
duhovna kultura svih naroda mora da ima integrativnu i edukativnu funkciju. Ona mora svestrano i
nacionalno da nadahnjuje, da ima visok stepen tolerancije i uvažavanja drugih, da motiviše i
neposredno utiče na multietičnost u kulturi na ovim prostorima, ne kruneći pri tome svoju tradiciju i
nacionalnu samobitnost. Multikulturalnost, kako u Evropi, široj regiji, tako i ovdje kod nas u Gradu
Prijedoru, danas znači uvažavanje potreba svih stanovnika neke regije, bez obzira na njihov etnički,
socijalni i polni karakter. Dakle, uz tri temeljne društvene institucije: porodicu, školu i vjerske zajednice,
sve ustanove kulture kao organizovani oblici stvaranja i djelovanja kulturnih proizvoda, imaju višestruki
značaj i mnogostruku ulogu u ukupnom životu razvoja čovjeka i njegovih kolektiviteta. U savremenom
društvu ne može se sačiniti dobra strategija razvoja nekog društva bez sagledavanja mjesta i uloge
kulture u tom razvoju.
Grad Prijedor je već ranije prepoznao da je kultura važan elemenat razvoja grada zbog čega joj
je dato značajno mjesto u Programu rada i u budžetu Grada. Da bi se ostvarila istinska kulturna
strategija potrebno je prvenstveno imati dobar uvid u trenutno stanje kulturnih ustanova i kulturnih
sadržaja u odnosu na ekonomsku snagu našeg grada, njegove privrede i budžeta.
Kulturne institucije, uz stručni kadar, pravilan izbor sadržaja i solidno ispunjavanje svih
materijalno-tehničkih pretpostavki, predstavljaju temelj kulturnog razvoja društva. One spajaju prošlost
i sadašnjost i trasiraju puteve u budućnost. Bez kulturnih institucija nema ni definisanja kulturnog
naslijeđa, a kamoli njegove zaštite. Kulturne institucije su trajni nosioci i zaštitnici nacionalne kulture u
svim njenim bogatim oblicima.
Na području Grada Prijedora uspješno rade dvije ustanove kulture koje se prema pozitivnim
zakonima finansiraju iz budžeta Ministarstva prosvjete i kulture Republike Srpske i budžeta Grada. To su
Narodna biblioteka „Ćirilo i Metodije“ Prijedor i Muzej Kozare Prijedor. Postoje i tri ustanove koje se
finansiraju iz budžeta Grada: Pozorište „Prijedor“ Prijedor, Galerija 96 Prijedor i Javna ustanova „Centar
za prikazivanje filmova“ Prijedor.
Tabela 21. Pregled korisnog prostora ustanova kulture
m2 korisnog prostora u funkciji
Naziv ustanove
2008
2009
2010
2011
2012
Narodna biblioteka “Ćirilo i Metodije”
336
336
336
336
336
Muzej “Kozare”
667
667
667
667
667
Pozorište „Prijedor“
1616
1616
1616
1616
1616
“Galerija 96”
80
80
JU „Centar za prikazivanje filmova“ Prijedor
366
366
Ukupno
3065
3065
80
364+
1894
4957
80
364+
1894
4957
80
364+
1894
4957
Izvor: Odjeljenje za društvene djelatnosti, Grad Prijedor
Kulturno umjetnička društva i udruženja se dijelom sufinansiraju iz budžeta Grada, u skladu sa
Kriterijumima o sufinansiranju. Trenutno na prostoru Grada aktivno radi 11 kulturno-umjetničkih
društava (SKUD „Dr. Mladen Stojanović“, KUD „Kozara“, KUD „Osman Džafić“, SPCPD „Vila“, KUD
Kozara“, Čirkin polje, KUD „Omarska“ Omarska, KUD „Kozara“ Kozarac, KUD „Čigre“ Petrovo, KUD
„Milan Egić“ Brezičani, KUD „Saničani“ Saničani, KUD „Brdo“ Hambarine), te Udruženje muzičkih
umjetnika RS „Atma“ Prijedor, Udruženje književnika RS - Podružnica Prijedor i Udruženje likovnih
umjetnika Prijedor.
39
U nastavku je dat tabelarni pregled kulturno-umjetničkih društava aktivnih na prijedorskom
području koja su, zajedno sa ustanovama kulture, ujedno i glavni nosioci svih kulturnih sadržaja i
događaja u Prijedoru.
Tabela 22. Osnovni podaci o prijedorskim kulturno-umjetničkim društvima
R.
br.
Naziv KUD-a
Godina
osnivanja
Objekatprostor
(m2)
1.
SKUD
„Dr Mladen
Stojanović“
1885-194 Vila
od 1947-1993 RKUD
od 1993. SKUD
„Dr M. Stojanović“
400 + 30
2.
SPCPD
„VILA“
1885-1941.
*2001-
zgrada
crkvene
opštine
3.
KUD „Kozara“
Čirkin Polje
4.
KUD
Osman DŽafić
1971-1992.
obnovnjen
2003.
5.
KUD „Kozara“
Donja LJubija
Prva:1974.
Druga:14.11.03.
6.
KUD „Omarska“
Omarska
Prva:1955.
Druga:26.4.2007.
7.
KUD „Kozara“
Kozarac
Prva:6.2.1978./1991.
Druga:17.4. 2002.
Treća: 4. 12. 2009
F-1-287/09.
8.
KUD „ČIGRE“
Ćela
F-1-95/08.
5.6.2008.
9.
KUD „Milan
Egić“ Brezičani
F-1-25/10.
15. april 2010.
10.
KUD „Saničani“
Saničani
F-1-139/10
1.10.2010.
11.
KUD„Brdo“
Hambarine
23. 3. 2008.
F-1-231/08.(1)?
Zgrada MZ
Č. polje
Oprema
-nošnje (za 10
koreog.)
-muz. instr. za
tamburaški i
narodni orkestar
-horske uniforme i
kompj.
-nošnje
-muzički
instrumenti
-nošnje
-muzički
instrumenti
Broj
sekcija
Broj
članova
31.12.2012
8
304
1
104
6
200
4
150
Omladinski
dom,.233
m2
harmonika:5
bubnjevi:1+1
def. 3.gitare2
mikrofoni 2
Društv.
dom D.
LJubija
Dom
kulture
Omarska
-nošnje
-muzički instr. i
računar
5
96
-nošnje
-intrumenti
3
131
-nošnje
-intrumenti
3
103
1
25
3
67
3
65
1
28
Društv.
dom
Kozarac
(rad u
Osnovnoj
školi)
Društveni
dom
Brezičani
Društveni
dom
„Ostoja
Žeželj
-musl. nošnje
-12 defova
-CD plejer i 2 p.
Izvor: Odjeljenje za društvene djelatnosti, Grad Prijedor
S obzirom da Narodna biblioteka „Ćirilo i Metodije“ Prijedor za svoj rad koristi
prostorije u okviru objekta Muzeja “Kozare” Prijedor, neophodna je izgradnja objekta
Narodne biblioteke. U sklopu navedenog objekta projektom je predviđena izgradnja i
koncertne dvorane koja bi upotpunila potrebe kulturno-umjetničkih manifestacija u Gradu
Prijedoru.
40
Mnoštvo kulturnih događaja odvija se u društveno-kulturnim domovima u ruralnim
područjima grada. Ipak, u pojedinim područjima je potrebna adaptacija ili izgradnja takvih
objekata kako bi se i u tim područjima odvijao zdrav kulturni život zajednice.
Na području Grada Prijedora djeluje i lokalna medijska kuća Informativno-poslovni
centar (IPC) “Kozarski vjesnik” koja se finansira iz budžeta Grada Prijedora. Ovaj medijski
centar ne posjeduje svoje prostorije i radi sa zastarjelom opremom. Stoga je neophodna
izgradnja objekta i kupovina opreme u cilju njegovog boljeg funkcionisanja i informisanja
građana o lokalnim i regionalnim temama.
3.5.3. Sport
Prve sportske aktivnosti na području grada Prijedora registrovane su u 19. vijeku. Godine 1907.
osnovano je Društvo za tjelesni odgoj nazvano Srpski soko. Prijedor se može pohvaliti jednim od
najstarijih teniskih klubova na ovim prostorima, koji je osnovao dr. Mladen Stojanović 1914. godine, a
fudbalski klub OFK Prijedor (danas: FK Rudar Prijedor - Prijedor) je osnovan 1919. godine. Zanimljivo je
da je tokom šezdesetih godina 20. vijeka u Prijedoru postojao i vaterpolo klub koji se takmičio u Prvoj
ligi Jugoslavije, iako su vaterpolisti trenirali i takmičili se u ograđenom dijelu rijeke Sane.
Danas u Prijedoru postoji 60 sportskih klubova I udruženja koji okupljaju preko 4000
sportista. Najzastupljeniji sport u Prijedoru je fudbal, zatim slijede rukomet, košarka, tenis, stoni tenis,
odbojka, borilački sportovi, atletika, aero sport, moto sport kao i sportske aktivnosti planinarskih
društava.
Na području grada Prijedora postoji veliki broj sportskih objekata koje koriste registrovani
klubovi I udruženja, škole, a i ostali stanovnici grada Prijedora koji se rekreativno bave sportskim
aktivnostima. Najvažniji sportski objekti su: gradski stadion, gradska dvorana, aerodrom Urije i drugi.
Nedavno je završen projekat dogradnje gradskog stadiona i upotpunjavanje neophodnog
sadržaja koji ovaj sportski objekat približava evropskim standardima i bliži je održavanju evropskih
utakmica, što bi za grad Prijedor bio veliki uspjeh u svakom smislu.
Sportska dvorana „Mladost“ raspolaže sa 3.000 m² prostora. Neki dijelovi dvorane zahtjevaju
adaptaciju, kao što je velika dvorana gdje je potrebno zamjeniti oštećeni parket, a potrebno je
poboljšati klimatske uslove u dvorani (u zimskom periodu adekvatnijim grijanjem i u ljetnom periodu
bolji sistem hlađenja). U fazi izgradnje je nova sportska dvorana u naselju Urije, za više sportova, koja
bi svojom veličinom zadovoljavala potrebe grada za održavanje treninga i utakmica sportskih klubova iz
Prijedora.
U toku je realizacija međunarodnog projekta (IPA-CAN) kojim će se unaprijediti kapaciteti
lokalnog aero kluba i stvoriti uslovi za bolju organizaciju sada već tradicionalnih aero takmičenja.
Sportski klubovi se jednim dijelom finansiraju iz budžeta grada Prijedora (oko 2% od ukupnih
rashoda budžeta), a jednim dijelom iz članarina i donacija. Međutim, navedena sredstva ni izbliza nisu
dovoljna za obavljanje redovne aktivnosti registrovanih klubova.
Administrativna služba grada Prijedora, odnosno Odjeljenje za društvene djelatnosti, u
narednom periodu planira nastaviti aktivnosti na stvaranju boljih uslova za rad sportskih klubova i
udruženja, te na obezbjeđenju većeg iznosa finansijskih sredstava za njihov rad. Najvažnije planirane
aktivnosti su:
 Izrada strategije razvoja sporta na području grada Prijedora kojom bi se na cjelovit način pokušala
definisati problematika razvoja sporta u našem gradu i definisati projekti koji će dovesti do
poboljšanja stanja u ovoj oblasti (klasifikacija sportova i klubova, način finansiranja, kriteriji za
raspodjelu budžetskih sredstava sportskim klubovima i udruženjima, definisanje I jasno razdvajanje
profesionalnog od amaterskog sporta, rad I edukacija ternerskog kadra, način podrške talentovanim
sportistima itd.);
 Pokretanje inicijative prema Vladi i Skupštini RS za izmjenu Zakona o porezu na dobit, u dijelu koji
se odnosi plaćanje poreza na dobit na sponzorstvo. U navedenoj inicijativi će se predložiti da se
sponzorska sredstva za sport oslobode plaćanja poreza na dobit, što bi dovelo do povećanja
ulaganja u sport po osnovu sponzorstva i donatorstva;
 Pokretanje inicijative prema Vladi i Skupštini RS za izmjene Zakona u sportu i Zakona o privatizaciji.
Izmjenama navedenih zakona bi se omogućilo osnivanje privatnih sportskih klubova, te privatizacija
postojećih klubova. To bi dovelo do povećanja ulaganja privatnih sredstava u oblast sporta, čime bi
se smanjilo pritisak sportskih klubova na raspodjelu budžetskih sredstava.
41



Zajedno sa Ministarstvom prosvjete i kulture RS raditi na rekonstrukciji i opremanju postojećih
školskih dvorana u cilju omugućavanja manjim sportksim klubovima da u njima treniraju i održavaju
utakmice, u periodu kada iste ne koriste škole;
Nastavak aktivnosti na poboljšanju uslova na postojećiim vanjskim terenima (tamo gdje to nije do
sada urađeno) kako bi se povećalo njihovo korištenje u ljetnom periodu (asvaltiranje, osvjetljenje,
postavljanje vještačke trave);
Gradski stadion je potrebno u dogledno vrijeme osvjetliti i prilagoditi za noćne utakmice u Premijer
ligi.
Na osnovu naprijed navedenog može se zaključiti da grad Prijedor ima tradiciju i
kapacitete (materijalne i ljudske) za razvoj sporta. Najveći problem za dalji razvoj sporta
predstavlja nedostatak finansijskih sredstava.
Strateško opredjeljenje u narednom period će biti rad na izradi lokalne strategije
razvoja sporta kojom će se na cjelovit i sveobuhvatan način pokušati sagledati ova oblast
društvenog života i definisati prijedlozi i projekti koji će dovesti do poboljšanja stanja u
ovoj oblasti društvenog života grada Prijedora.
Pored toga radiće se i na pokretanju inicijative na izmjeni zakonskih propisa (Zakon
o porezu na dobit, Zakon o sportu, Zakon o privatizaciji i drugi) koji predstavljaju kočnicu
za dalji razvoj sporta i veći priliv finansijskih sredstava u ovu oblast.
3.5.4. Omladinski sektor
U poslednjih desetak godina Grad Prijedor je preduzeo značajne korake u organizovanju
omladinskog sektora i definisao osnovne institucionalne mehanizme angažovanja i uključivanja mladih
ljudi u osnovne društvene tokove. U tom cilju izrađen je dokument Omladinska politika za period 20082012. godine kojom se uređuju osnovni ciljevi, pravci razvoja mladih i zadaci u omladinskom sektoru,
kao što su pitanja i vaspitanja mladih te njegovanje moralnih, estetskih, kulturnih i sportskih vrijednosti,
socijalne i zdravstvene zaštite i dr. Ovom politikom utvrđeni su najveći problemi mladih i definisan je
strateški plan sa konkretnim programima za period od pet godina iz najvažnijih sfera društvenog života
mladih: socijalna politika za mlade, politika zapošljavanja mladih, stambena politika za mlade,
zdravstvena politika, obrazovna politika i politika informisanja, slobodno vrijeme, kultura i sport,
participacija mladih u društvu, omladinski rad i mobilnost. Isto podrazumjeva formiranje krovne
omladinske organizacije tzv. Omadinskog savjeta grada, koji je partner grada i osnovni kanal
komunikacije gradskih vlasti sa omladinskim organizacijama, takođe je formiran budžet za mlade i
značajan iznos sredstava se izdvaja iz budžeta za omladinske projekte. Formiranje Komisije za mlade i
otvaranje pozicije saradnika za omladinu i pitanja mladih u Gradskoj upravi značajno je doprinijelo
razvoju omladinskog sektora.
Trenutno na području grada djeluje 10-15 omladinskih organizacija i drugih subjekata koji se
bave pitanjima mladih, a koje se mogu podijeliti na nekoliko kategorija. Uglavnom organizacije svoje
aktivnosti provode od projekta do projekta ili u vidu manjih akcija, što znači da je jedan od velikih
izazova održati kontinuitet u radu omladinskih organizacija.
Suština formiranja navedenih tačaka trebala je biti sinergijsko djelovanje u pravcu konstantne
progresije kapaciteta posmatranog sektora. Isto bi se trebalo očitovati formiranjem kvalitetne mreže
omladinskih organizacija, kritične mase školovanih omladinskih radnika, kvalitetno opremljenih
prostorija za mlade i definisanog spektra omadinskih manifestacija. Raditi na institucionalnoj i
sistematskoj podršci zapošljavanja mladih i razvoju omladinskog preduzetništva, podsticajima
zapošljavanju i samozapošljavanju mladih, podršci preduzetničkom ambijentu za mlade i ostanku mladih
na selu.
U cilju podsticanja aktivnijeg uključivanja mladih u opštedruštvena kretanja na području Grada
Prijedora neophodna je:
1. Izgradnja kapaciteta i precizno definisanje uloge i načina rada Omladinskog centra.

u Republici Srpskoj postoje intencije da se Omladinski centar u zakon ugradi kao
svake lokalne zajednice,
obaveza
42

takođe je nastojanje da se omladinski rad standardizuje, što bi profilisalo kategoriju Omladinski
radnik.
2. Razvijanje omladinskih kapaciteta u ruralnim sredinama.


mnoga sela imaju bivše domove kulture koji bi se u godinama koje slijede mogli postepeno
obnoviti i dati na upravljenje mladim ljudima,
školovanih i aktivnih mladih ljudi na selu ima dovoljno, što se pokazalo kroz djelovanje
određenih omladinskih organizacija iz ruralnih područja.
3. Izrada nove Omladinske politike za period 2013-2017. godinu.
3.5.4. Zdravstvena i socijalna zaštita
Zdravstvenu zaštitu stanovnika grada Prijedora obavljaju dvije javne zdravstvene ustanove
(JZU Bolnica “Dr Mladen Stojanović” Prijedor i JZU “Dom zdravlja” Prijedor) i nekoliko privatnih
zdravstvenih ustanova (laboratorije, ordinacije, optičarske radnje i sl.). Do 1994. godine navedene
zdravstvene ustanove su funkcionisale u okviru Medicinskog centra “Dr Mladen Stojanović” Prijedor koji
je prestao sa radom, a navedene ustanove su nastavile sa radom kao samostalne zdravstvene
ustanove. U narednom grafikonu dat je pregled broja ustanova i površini objekata javne zdravstvene
zaštite na području grada Prijedora.
Grafikon broj 15: Broj ustanova zdravstvene zaštite
Izvor: Odjeljenje za društvene djelatnosti, Grad Prijedor
Grafikon 16: Površina objekata objekata javne zdravstvene infrastrukture
Naziv
Dom
Područne
Hitna
Bolnica
Savjetovališta
ustanove
zdravlja ambulante pomoć
Površina (m²)
25.631
3.480
2.123
220
44
Izvor: Odjeljenje za društvene djelatnosti, Grad Prijedor
3.5.4.1. Javna zdravstvena ustanova Bolnica „Dr Mladen Stojanović“ Prijedor
Bolnica „Dr Mladen Stojanović“ Prijedor je osnovana odlukom Vlade Republike Srpske broj: 02276 od 20.06.1994. godine kao javna zdravstvenu ustanova u državnoj svojini pod nazivom „Opšta
bolnica“ Prijedor. Upisana je u sudski registar kod Osnovnog suda u Banja Luci pod brojem U/1474/94
43
od 03.01.1995. godine. U 2012. godini ova ustanova je promijenila naziv i sada djeluje pod nazivom
Javna zdravstvena ustanova Bolnica „Dr Mladen Stojanović“ Prijedor, a pod ovim nazivom je upisana i u
sudski registar kod Okružnog privrednog suda u Banja Luci (Broj: 057-0-Reg-12-003101 od 25.12.2012.
god).
Bolnica je zdravstvena ustanova drugog nivoa (u kategorizaciji bolnica) na koji se upućuju
oboljeli i povrijeđeni građani radi ispitivanja i liječenja metodom složene dijagnostike i liječenja koja ne
mogu biti zbrinuta na nivou primarne zdravstvene zaštite, izuzev hitnih slučajeva koji se direktno
upućuju u Bolnicu. Bolnica je osnovana u cilju pružanja zdravstvenih usluga stanovništvu na teritoriji
sljedećih opština: Prijedor, Oštra Luka, Krupa na Uni, Novi Grad, Kostajnica i Kozarska Dubica(dio koji
gravitira Prijedoru).
Prema planu mreža zdravstvenih ustanova Bolnica za bolničko liječenje na sekundarnom nivou
ima planiranih 377 bolesničkih postelja, a prosječan broj zaposlenih u 2012. godini bio je 501. Bolnica je
organizovana po službama, a ima zadatak da putem specijalističkih službi i bolničkog liječenja,
doprinese poboljšanju zdravstvene situacije na teritoriji koju pokriva, da obezbijedi efikasno i kvalitetno
ispitivanje i liječenje, vodi brigu da bolesnici budu zadovoljni liječenjem i postupanjem zdravstvenih
radnika.
Organi uprave Bolnice su: Upravni odbor i direktor, koje imenuje Vlada Republike Srpske na
period od četiri godine.
Bolnica posluje sredstvima u državnoj svojini te samostalno istupa u pravnom prometu u svoje
ime i za svoj račun, sa potpunom odgovornošću
3.5.4.1. Javna zdravstvena ustanova „Dom zdravlja“ Prijedor
Do 1994. godine “Dom zdravlja” Prijedor je funkcionisao u okviru Medicinskog centra Prijedor,
kada je, na osnovu odluke Skupštine Opštine Prijedor, izdvojen iz sastava Medicinskog centra u
samostalnu zdravstvenu ustanovu. “Dom zdravlja” Prijedor je zdravstvena ustanova u državnoj svojini
koja obavlja primarnu zdravstvenu zaštitu po modelu porodične medicine, a koja je osnovana za
područje grada prijedora.
U skladu sa Zakonom o zdravstvenoj zaštiti RS “Dom zdravalja”obezbjeđuje i organizuje:
porodičnu medicine, imunizaciju i higijensko-epidemiološku djelatnost, laboratorijsku dijagnostiku
(biohemijsku, hematološku i stomatološku), poslove radiološke i UZV dijagnostike, snabdijevanje
lijekovima i medicinskim sredstvima, hitnu medicinsku pomoć i hitan sanitetski prevoz, preventivnu,
dječiju i opštu stomatologiju, fizikalnu medicine i rehabilitaciju u zajednici (CBR), zaštitu mentalnog
zdravlja u zajednici (CMZ), specijalističko-konsultativnu zaštitu iz pedijatrije, ginekologije i akušerstva i
obezbjeđuje posjete specijalista-konsultanata.
Dom zdravlja raspolaže prostorom na više lokacija na teritoriji grada Prijedora. Pored glavnog
objekta smještenog u centru grada, Dom zdravlja raspolaže i objektima u urbanim i ruralnim mjesnim
zajednicama, a planira i daljnju sanaciju i izgradnju ambulanti porodične medicine na nekoliko novih
lokacija u skladu s Planom mreže ambulanti porodične medicine na teritoriji Grada, sa ciljem
obezbjeđenja dostupnije, efektivnije, efikasnije, kvalitetnije i sigurnije zdravstvene zaštite stanovništvu
grada Prijedora.
Na dan 31.12.2012. godine ukupan broj ambulanti porodične medicine je 35, u kojima radi 42
tima porodične medicine. Pored ambulanti porodične medicine u okviru “Doma zdravlja” radi i pet
službi (služba hitne medicinske pomoći, služba laboratorijske dijagnostike, služba radiološke i
ultrazvučne dijagnostike , stomatološka služba i higijensko epidemiološka služba sa mikrobiologijom),
dva centra (centar za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju u zajednici-CBR i centar za mentalno zdravljeCMZ), dvije ambulante (pedijatrijaks I ginekološka ambulanta), te služba pravnih, kadrovskih I opštih
poslova I služba ekonomsko-finansijskih poslova.
Na dan 31.12.2012. godine u “Domu zdravlja je bilo 317 zaposlenih, od čega su 233 medicinski
radnici, dok su 84 zaposlena bili nemedicinski radnici. Od ukupnog broja medicinskih radnika 69 su
ljekari-specijalisti, 48 su viši medicinski tehničari, a 116 su medicinski tehničari.
Prema podacima sa kojima raspolaže “Dom zdravlja” I Fond zdravstvenog osiguranja RS na
dan 31.12.2012. godine na području grada prijedora je bilo 71.529 registrovanih korisnika zdravstvene
zaštite čija struktura je data u narednoj tabeli:
44
Tabela broj: 28 Struktura korisnika zdravstvene zaštite
Starosna struktura
Pol
0-6
7-19
20-29
30-39
40-49
Muško
1.297
4.893
4.460
4.836
4.884
Žensko
1.223
4.623
4.316
4.504
4.688
Ukupno:
2.520
9.516
8.776
9.340
9.572
Izvor: Odjeljenje za društvene djelatnosti, Grad Prijedor
50-59
5.409
5.395
10.804
60 i više
8.975
12.026
21.001
Ukupno
34.754
36.775
71.529
Korisnici usluga Doma zdravlja i pripadajućih radnih jedinica Omarske i Ljubije je cijela
populacija na nivou opštine Prijedor. Međutim, u tako velikoj populaciji, poseban problem predstavlja
mali broj aktivno osiguranih lica u Opštini (za koja se redovno uplaćuju doprinosi za zdravstvo), a to je
oko 54.000 osiguranih lica, što je u odnosu na prosjek Republike značajno niže.
Osnovni problemi u poslovanju Doma zdravlja su:
 Ukupno ugovorena cijena sa Fondom zdravstvene zaštite, pa tako I cijena po osiguranom licu,
nije adekvatna troškovima liječenja iz razloga što navedeni Fond ne doznačuje sredstva
korisnicima prema stvarnim troškovima zdravstvene zaštite, već prema raspoloživim sredstvima
Fonda;
 Nerealno planirana sredstva za receptirane lijekove, tako da povećana potrošnja lijekova pada
na teret Doma zdravlja;
 Kompletna zdravstvena zaštita sa receptiranim lijekovima, za lica smještena u državnim I
privatnim ustanovama za stara lica I Domu za djecu ometenu u razvoju, ide na teret Doma
zdravlja,
 Oprema u “Domu zdravlja”, je značajno zastarila (stepen otpisanosti iste na dan 31.12. je bio
79,35%);
 Neadekvatno riješeno pitanje finansiranja Službe hitne pomoći.
U narednom periodu neophodno je nastaviti sa sanacijom I rekonstrukcijom objekata “Doma
zdravlja”, te ulaganja u novu opremu u skladu sa finansijskim mogućnostima. Na prvom mjestu
neophodno je izvršiti sanaciju I rekonstrukciju Službe hitne pomoći, te riješiti način finansiranja iste.
Takođe je neophodno na drugačiji način riješiti pitanje ugovaranja finansiranja zdravstvene zaštite sa
Fondom zdravstvenog osiguranja RS.
3.5.4.2. Zdravstvena gradska ustanova „Gradska apoteka“ Prijedor
Osnovne djelatnosti ustanove su:
 Medicinsko snabdijevanje stanovništva, zdravstvenih ustanova i drugih organizacija lijekovima i
pomoćnim ljekovitim sredstvima,
 Stručna uputstva za upotrebu lijekova,
 Izrada magistralnih lijekova i galenskih preprata,
 Praćenje savremenih naučnih dostignuća u oblasti farmakoterapije.
Svoju djelatnost, promet lijekova na malo – neposrednom prodajom za gotovinu i slobodnom
razmjenom sa Fondom zdravstvenmog osiguranja (putem recepata – fakture za lijekova sa pozitivne
liste), obavlja preko 6 apoteka otvorenog tipa:
 apoteka «Kozara» Prijedor,
 apoteka «16. maj» Prijedor,
 apoteka «8. mart» Prijedor,
 apoteka «Internova» Prijedor,
 apoteka «Omarska» Omarska i
 apoteka «Rudar» Ljubija.
3.5.4.3. Opštinska oganizacija Crvenog krsta Prijedor
Opštinska oganizacija Crvenog krsta Prijedor je masovna, dobrovoljna nevladina humanitarna
organizcija od posebnog društvenog interesa.
Svoje humanitarne ciljeve ostvaruje kao sastavni dio Crvenog krsta Republike Srpske koja je i
konstituvni dio Društva Crvenog krsta/križa Bosne i Hercegovine.
45
U svom radu ova organizacija sarađuje sa: Opštinom Prijedor, Odsjekom Štaba Civilne zaštite
Prijedor, Centrom za socijalni rad Prijedor, Bolnicom i drugim zdravstvenim ustanovama, obrazovnim
ustanovama na svim nivoima, socijalno-vaspitnim ustanovama kao što su: Dom u Čirkin Polju, Dom
penzionera, Specijalna škola i slično, sa svim Udruženjima i drugim nevladinim organizacijama na
području Prijedora, Nacionalnim humanitarnim društvima kao što su «Merhamet», «Karitas» «Kolo
Srpskih sestara» i slično, sa organizacijama Crvenog krsta susjednih država a posebno sa Crvenim
krstom Srbije i Crvenim krstom Crne Gore te sa mnogim Međunarodnim organizacijama od kojih
posebno sa Međunarodnim Komitetom Crvenog krsta – kancelarija u Banja Luci čiji smo i ogranak u
humanitarnom pogledu.
3.5.4.4. Socijalna zaštita
Na području grada Prijedora djeluje nekoliko ustanova socijalne zaštite koje omogućavaju
raznovrsnost i dostupnost usluga socijalne zaštite i socijalnog zbrinjavanja građana i to: JU Centar za
socijalni rad kao lokalni nosilac socijalne zaštite i usluga socijalnog rada na području opštine Prijedor,
dvije ustanove socijalne zaštite za smještaj korisnika i to Dom za penzionere i stara lica Prijedor, te JU
Dom za muška lica sa invaliditetom Prijedor. Takođe, na području opštine postoje dva privatna Doma za
smještaj penzionera i starih lica te nekoliko NVO, tačnije udruženja građana osnovanih u cilju pružanja
psihosocijalne i edukativne podrške vulnerabilnim kategorijama stanovništva.
Javna ustanova socijalne zaštite Dom za penzionere i stara lica Prijedor je osnovan
odlukom Vlade Republike Srpske i počeo je sa radom 1999. godine. Pored zgrade Doma koji se nalazi u
užem centru grada, Dom u svom sastavu ima i gerijatrijsko odjeljenje koje je smješteno u bivšoj zgradi
Opšte bolnice Prijedor. Gerijatrija je u potpunosti renovirana u 2010. godini sredstvima izdvojenim iz
budžeta Republike Srpske. Socijalno-zdravstvena služba Doma obavlja poslove socijalnog rada,
primarne zdravstvene zaštite korisnika, fizikalnu terapiju, higijene i njege korisnika, radno-okupacione
terapije, društvenih i rekreativnih aktivnosti korisnika, održavanje higijene prostorija i poslove vešeraja.
JU Dom za muška lica sa invaliditetom Prijedor na trajnom smještaju ima 205 korisnika
od kojih je 13 djece do 18 godina starosti. Od navedenog broja, po kategorijama ometenosti 15 lica je
stepena ometenosti laka mentalna retardacija, 96 umjerena mentalna retardacija, 21 lice je sa teškom
mentalnom retardacijom, 42 lica su sa višestrukim smetnjama, 3 lica su sa drugim smetnjama MKB- 10,
2 lica ne podliježu razvrstavanju po Pravilniku. Pored intelektualne insuficijencije, kod većine lica sa
umjerenom težom i teškom mentalnom retardacijom, evidentne su i različite vrste psihofizičkih
poremećaja, u čijoj osnovi leže posljedice poznatih i nepoznatih oštećenja ili oboljenja nervnog,
mišićnog ili koštanog sistema. Dom obezbjeđuje potpuno i trajno zbrinjavanje (stanovanje, ishrana,
njega, zdravstvena zaštita, kulturno-zabavne, sportske i druge aktivnosti) u skladu sa potrebama i
psihofizičkim sposobnostima štićenika, odgovarajuće oblike vaspitanja, obrazovanja i osposobljavanja za
rad i radne aktivnosti u skladu sa potrebama i psihofizičkim sposobnostima štićenika, radi na ublažanju
ili otklanjanaju posljedica onesposobljenja, vrši radno angažovanje štićenika pod posebnim uslovima i u
skladu sa osposobljenošću za rad.
Specijalna osnovna i srednja škola u Prijedoru, kao i novootvoreni centar „Sunce“
nudi usluge osnovnoškolskog obrazovanja lako, umjereno i teže mentalno retardiranih učenika i učenika
sa višestrukim smetnjama, srednje stručno obrazovanje LMR učenika u trajanju od tri (3) godine koji se
osposobljavaju za KV radnike, te radno osposobljavanje umjereno i teže mentalno retardiranih učenika
te učenika sa višestrukim smetnjama, psihomotornu reedukaciju, logopedski i fizioterapeutski rad. U
školi se obrazuju učenici sa LMR, UMR, TMR te višestrukim smetnjama, koji su, pored smanjenih
mentalnih sposobnosti, opterećeni ugrožavajućim socio-ekonomskim prilikama u kojima žive. Sva djeca
su razvrstana po stepenu ometenosti, a prema Rješenju o razvrstavanju. Osim vaspitno obrazovnih
aktivnosti, škola provodi i vannastavne aktivnosti među kojima značajno mjesto zauzimaju
fizioterapeutske vježbe i rehabilitacijski tretmani, logopedske vježbe-korekcija i rehabilitacija govora,
sekcije (sportske, rukotvorine, ekološke, vezije itd.), podrška redovnim školama na području inkluzije.
Nosilac socijalne zaštite na području grada Prijedora je javna ustanova sa posebnim
ovlaštenjima JU Centar za socijalni rad, koji je osnovan 14.11.1961. godine odlukom Skupštine
Opštine, s ciljem ostvarivanja prava utvrđenih Zakonom o socijalnoj zaštiti, usmjerenih prema različitim
kategorijama socijalno ugroženog stanovništva. Sredstva za rad CSR se obezbjeđuju iz budžeta Opštine
Prijedor i Republike, dok se prava predviđena Zakonom o dječijoj zaštiti finansiraju iz sredstava JFDZ
RS.
46
JU CSR Prijedor raspolaže sa dobro opremljenim i uslovnim poslovnim prostorom veličine 860
m2, uz obezbjeđenu pristupačnost za osobe sa invaliditetom. Takođe, CSR je dosta dobro tehnički
opremljen sredstvima za komunikaciju, vlastitim automobilima i terenskim vozilima, računarskom
opremom, umreženim internet pristupom svih kancelarija, te operativnom bazom podataka koja je od
nedavno u primjeni. U JU CSR Prijedor 38 radnika je zaposleno na neodređeno radno vrijeme, dok 2
radnika rade kao volonteri. Struktura zaposlenih profesionalaca je sledeća: 2 magistra nauka (10%), 13
stručnih radnika sa visokom školskom spremom (65 %), te 5 sa višom (25 %). Socijalni radnici
predstavljanju najbrojniju grupu stručnih radnika (45 %), od kojih znatan broj čine socijalni radnici sa
višom stručnom spremom. Polna struktura zaposlenih govori o znatno većem učešću žena, jer je 85 %
zaposlenih stručnih radnika CSR ženskog pola. Starosna struktura govori u prilog zapošljavanja mladih
visokoobrazovanih kadrova (30% zaposlenih starosti od 25-35 god.), gdje se može govoriti o smjeni
generacija i prelasku sa tradicionalnih formi rada na primjenu novih, savremenih metodologija u radu sa
klijentima.
Struktura korisnika prava i usluga JU CSR Prijedor
Prema istraživačkim pokazateljima te na osnovu izvještaja o radu CSR Prijedor, analitička
služba JU CSR Prijedor koja evidentira i prati socijalne potrebe građana i probleme u oblasti socijalne
zaštite te predlaže mjere u rješavanju socijalnih potreba građana, izvještava da je da je tokom
2012.godine evidentirano 18. 642 lica koja su se po raznim osnovama obratili Centru za socijalni rad.
Preko prijemno-trijažerske kancelarije, evidentiraju se lica koja se obraćaju, njihov status, područje
stanovanja, razlog obraćanja, kao i referenti kojima se upućuju klijenti.
Tabela broj: -- Pregled broja obraćanja Centru za socijalni rad
Razlozi obraćanja
Bračne nesuglasice
Donacije
Inf o postupku po podnesenim zahtjevima
Izdavanje uv. licima u stanju soc. potrebe
Nasilje u porodici
Novčana pomoć-jednokratna
Novčana pomoć-osnovna
Ostvarivanje prava iz oblasti dječije zaštite
2007.
431
112
1241
326
130
158
165
5908
2008.
467
115
1654
731
148
283
222
4136
2009.
478
121
1747
898
152
292
246
4320
2010.
481
130
1810
932
158
302
270
4430
2011.
497
500
2161
232
164
761
663
4500
2012.
503
450
2340
272
196
772
670
4532
Podošenje zahtjeva za ocjenu ometenosti u razvoju
Pomoć u namirnicama, knjigama, garderobi i ogrevu
Poslovi maloljetničke delikvencije
Poslovi mirenja i brakorazvoda
Stambena problematika klijenata i otkup stanova
Subvencije električne energije
Tuđa pomoć i njega
Usluge defektologa
Usluge psihologa
Uvjerenje o poslovnoj sposobnosti
Vanbračne zajednice
Zdravstvena zaštita klijenata
Starateljstvo
Smještaj u ustanove i porodice
UKUPNO
324
168
145
154
142
144
350
138
143
276
154
513
324
56
11762
354
725
177
173
150
3180
392
155
160
313
173
565
388
79
15042
351
737
183
175
152
3973
398
162
169
301
178
572
392
81
15978
230
765
195
185
160
4250
412
250
230
325
190
617
395
94
16611
274
770
199
187
162
4450
650
620
249
204
192
451
330
91
18307
195
775
220
192
175
4630
687
650
483
19
198
230
356
97
18642
Izvor: CSR Prijedor
Najveći problemi u socijalnoj zaštiti su:
 Nedostatak sredstava za podmirivanje zakonom predviđenih prava i usluga prema korisnicima te
novoidentifikovanih potreba i usluga prema građanima
 Nedovoljan broj zaposlenih stručnih radnika obzirom na narastajući broj klijenata i njihovu
kompleksnu psihosocijalnu problematiku te propisane zakonske normative
47



Kadrovka i materijalna onemogućenost za razvoj preventivnih psihosocijalnih programa i
aktivnosti prema vulnerabilnim kategorijama stanovništva
Nedostatak situacionih analiza stanja i potreba korisničkih kategorija
Neusklađenost projekata pomoći i podrške prema građanima između javnog, nevladinog i
privatnog sektora (zastupljenost samo određenih kategorija prema kojima su usmjereni projekti
psihosocijalne podrške, istovrsnost mjera pomoći i podrške, kratkoročnost efekata)
Sektorski fokusi - strateški pravci djelovanja
 Garantovanje adekvatnog nivoa socijalne zaštite. Osnaživanje i unapređenje nivoa socijalne
sigurnosti građana Prijedor kroz realno sagledavanje potreba i mogućnosti za obezbeđenje
prostornih, finansijskih i ljudskih resursa za funkcionisanje socijalne zaštite u opštini Prijedor;
 Racionalno i usmjereno korišćenje postojećih lokalnih i nacionalnih resursa i identifikovanjenovih
kreativnih rješenja za pribavljanje sredstava za inovativne usluge;
 Podsticanje i unapređenje međusektorske saradnje i pluralizma u pružanju usluga socijalne
zaštite, uz institucionalizaciju partnerstva;
 Kvalitetne usluge za sve korisnike, sa naglaskom na najosjetljivije i nevidljive društvene grupe,
uvažavajući princip jednake dostupnosti;
 Unapređenje kvaliteta života i poboljšanje društvenog položaja manjinske populacije;
 Kontinuirano senzibilisanje javnosti za samoprepoznavanje i prepoznavanje osoba u stanju
socijalne potrebe;
 Poboljšanje društvenog položaja porodice kao institucije u opštini kroz konstantnu afirmaciju
porodičnih vrednosti i poboljšanja uslova i kvaliteta života.
Strateški ciljevi razvoja socijalne zaštite grada Prijedora
 Unapređenje postojećih usluga socijalne zaštite za osjetljive društvene grupe građana na
teritoriji opštine Prijedor kroz povećanje obima i kvaliteta usluga, broja korisnika i uz
intersektorski pristup i pluralizam pružaoca usluga;
 Povećanje nivoa socijalne zaštite posebno osjetljivih društvenih grupa građana u opštini Prijedor
kroz uvođenje inovativnih organizacionih oblika lokalnih usluga socijalne zaštite na principima
saradnje i partnerstva među sektorima i uz pluralizam pružaoca usluga;
 Jačanje lokalnog sistema socijalne zaštite kroz razvijanje održivih mehanizama međusektorske
saradnje i institucionalizacije istih, utemeljene na ravnopravnosti pružaoca usluga iz javnog,
privatnog i civilnog sektora: izgradnja ljudskih resursa i cjelovitih kapaciteta sistema;
 Informisanje i edukovanje javnosti za smanjenje diskriminacije posebno osjetljivih grupa i
aktiviranje svih odgovornih činilaca iz javnog, privatnog i civilnog sektora u ovom pravcu;
 Smanjenje siromaštva kod Roma;
 Smanjenje siromaštva kod osoba sa invaliditetom lica sa poteškoćama u mentalnom zdravlju;
 Efikasna primjena postojećih i definisanje novih programa, mjera i aktivnosti direktno
usmjerenih na najsiromašnije i socijalno ugrožene grupe naročito u najmanje razvijenim
područjima;
Evidentno je da grad Prijedor ima razvijenu mrežu ustanova zdravstvene i socijalne
zaštite i da se ovoj oblasti posvećuje velika pažnja. Zajedničkim učešćem lokalne zajednice
i resornih ministarstava u poslednjih 8 godina izgrađen je značajan broj ambulanti
porodične medicine, kako u urbanim, tako i u ruralnim dijelovima grada, čime je poboljšana
dostupnost navedenih ustanova svim stanovnicima grada Prijedora, a takođe je poboljšan I
kvalitet navedenih usluga.
U narednom periodu neophodno je nastaviti sa sanacijom i rekonstrukcijom
objekata “Doma zdravlja”, te ulaganjima u novu opremu u skladu sa finansijskim
mogućnostima. Na prvom mjestu neophodno je izvršiti sanaciju i rekonstrukciju Službe
hitne pomoći, te riješiti način finansiranja iste. Takođe je neophodno na drugačiji način
riješiti pitanje ugovaranja finansiranja zdravstvene zaštite sa Fondom zdravstvenog
osiguranja RS.
3.5.5. Stanovanje
Stambena politika predstavlja jednu od najznačajnijih državnih politika koja ima jasne
posljedice na razvoj jednog prostora i svih njegovih komponenti (prirodna, socio - ekonomska,
48
tehnička komponenta). Oblast stanovanja predstavlja i razvojno pitanje, jer bi pokretanjem ciklusa
stanogradnje došlo do aktiviranja potencijala velikog broja različitih privrednih grana. Nažalost,
Republika Srpska i Bosna i Hercegovina ne posjeduju strateški dokument o stambenj politici, a oblast
stanovanja nije čak ni regulisana zakonskim propisima. Ta činjenica se negativno odražava na
brojne oblasti društvenog života i prostor u cjelini.
Problematika stanovanja u sadašnjim uslovima razvoja grada Prijedora u osnovi predstavlja
jedno od egzistencijalnih pitanja njenih građana. Nakon masovne privatizacije stambenog fonda koja je
započeta 2000 godine u BiH, a samim tim i u gradu Prijedoru, stambena oblast je gotovo potpuno
prepuštena tržištu i njegovim mehanizmima. Međutim, u sadašnjoj ekonomskoj situaciji kupovina
stanova na tržištu je nedostupna za većinu stambeno ugroženog stanovništva, tako da mnogi građani
sa prosječnim primanjima neće biti u mogućnosti da kupe stan, tako da će život provesti kao zakupci.
Na osnovu podataka dobijenih istarživanjem, odnosno procjenm, na području Grada Prijedora
se nalaze 34.953 stambene jedinice od čega su 29.583 kuće, dok preostali broj od oko 5.000 čine
stanovi. Od ukupnog broja kuća oko 4.500 su novoizgrađeni stambeni objekti u privatnom vlasništvu
koji su izgrađeni u naseljima u kojima je Grad Prijedor dodijelio građevinsko zemljište izbjeglim i
raseljenim licima radi rješavanja njihovog stambenog pitanja.
Grad Prijedor je vlasnik 140 stanova, od čega je 20 neraspoređenih stambenih jedinica.
Alternativni smještaj putem Ministarstva za izbjegla i raseljena lica koriste porodice iz kategorije
izbjeglih i raseljenih lica i to: 93 porodice koriste nepotraživane stanove, 20 porodica objekte drugih
vlasnika, 65 porodica koristi objekte izgrađene sredstvima Vlade RS, 45 porodica koriste smještaj putem
individualnog zakupa, a 34 lica korisnici su Doma penzionera. Ne vode se evidencije o broju podstanara
na području Grada.
Za smještaj porodica demobilisanih boraca izgrađeno je 58 stanova. Za potrebe porodica palih
boraca izgrađeno je 17 stambenih jedinica, a iz sredstava Vlade RS za navedenu kategoriju 50
stambenih jedinica su useljene.
U narednom periodu težiće se izgradnji stanova putem donatorskih sredstava za one
kategorije stanovništva koje nisu u mogućnosti da vlastitim sredstvima ili uz pomoć kredita
riješe svoje stambeno pitanje. Takvi stanovi bi se davali u zakup navedenim kategorijama
stanovništva po minimalnim cijenama zakupa, a tako stvorenim stambenim fondom bi
raspolagala država, odnosno lokalna zajednica. Svi ostali vidovi stanovanja i izgradnje
stanova odnosili bi se na individualno stanovanje i gradnju stambenih jedinica koje bi bila
svojina fizičkih lica.
3.5.8. Osjetljive/ranjive grupe
3.5.9. Civilno društvo (nevladine organizacije)
Na području Grada djeluju 42 nevladine organizacije koje su osnovane i djeluju u skladu sa
odredbama Zakona o udruženjima i fondacijama Republike Srpske. Između Administrativne službe
Grada Prijedora i NVO sektora postoji uspješna i korektna saradnja dugi niz godina. U želji da finansira
projekte, a ne i administrativne troškove NVO, Grad Prijedor je 2009. godine potpisao Sporazuma o
međusobnoj saradnji i partnerstvu između opštine Prijedor, Skupštine opštine Prijedor i nevladinih
organizacija. Od tad Gradonačelnik Prijedora svake godine raspisuje javni konkurs za sufinansiranje ili
finansiranje najpovoljnijih projekta nevladinih organizacija. Konkurs se raspisuje u skladu sa Odlukom o
kriterijumuima, načinu i postupku raspodjele sredstava udruženjima i fondacijama. Odluku je donijela
Skupština opštine Prijedor 2006. godine, za najpovoljniji projekat u oblasti zapošljavanja, poljoprivrede,
privrede, turizma, zdravstva, obrazovanja, kulture, socijalne zaštite, ekologije, ljudskih prava, jačanja
demokratskog društva i razvoja sporta. Osim toga, Grad Prijedor svake godine raspisuje javni konkurs
za izbor najpovoljnijeg projekta u oblasti poboljšanja položaja mladih na koji se mogu prijaviti sve
omladinske organizacije koje djeluju na području grada Prijedora. Takođe, u budžetu postoji stavka za
direktno finansiranje socijalno humanitarnih udruženja i udruženja nacionalnih manjina. Važno je
napomenuti da je Grad Prijedor prvi grad u Bosni i Hercegovini koji je u budžetsko finansiranje uvrstio
nacionalne manjine. Izdvajanje serdstava iz budžeta Grada Prijedora za finansiranje i sufinansiranje
NVO sektora povećava se svake godine, što omogućuje bolji i kvalitetniji rad ovog sektora
49
Nevladin sektor treba da preuzme veću ulogu u pripremi za implementaciju i samoj
implementaciji strategije razvoja. Informacije sa kojima ovaj sektor raspolaže i njegovi
kapaciteti treba da značajno pomognu javnim akterima i nosiocima pripreme i
implementacije razvojnih projekata, a time i ove strategije. Pri tome, ne treba iz fokusa
gubiti zainteresovanost i važnost uključivanja aktera iz privatnog sektora, a posebno u
projektima i aktivnostima čija održivost zavisi od budućih finansijskih efekata.
3.6. FIZIČKA INFRASTRUKTURA I KOMUNALIJE
3.6.1 Stanje dokumenata prostornog uređenja
Prema Zakonu o uređenju prostora i građenju (Sl. glasnik Republike Srpske br. 55/10), prostorno
planiranje u lokalnim zajednicama se obezbjeđuje donošenjem dokumenata prostornog uređenja i
drugih dokumenata i propisa određenih ovim Zakonom. Dokumentima prostornog uređenja određuje se
organizacija, namjena i način korištenja i upravljanja prostorom, te kriterijumi i smjernice za uređenje i
zaštitu prostora lokalne zajednice.
U tom smislu, dokumenti prostornog uređenja mogu biti strateškog nivoa (prostorni plan
jedinice lokalne samouptave i urbanistički plan koji se donosi za urbana područja jedinice lokalne
samouprave) i sprovedbenog nivoa (zoning planovi, regulacioni planovi, urbanistički projekti i planovi
parcelacije), koji se donose za manje prostorne cjeline u sklopu područja jedinice lokalne samouprave.
U svrhu ostvarivanja jedinstvenog sistema planiranja i programiranja razvoja i prostornog planiranja kao
njegovog sastavnog dijela koriste se prvenstveno strateški dokumenti prostornog uređenja.
Grad Prijedor ima važeći Prostorni plan opštine Prijedor 2008-2018 (Sl. glasnik opštine Prijedor
br. 10/09), donesen u vrijeme kada je ova lokalna zajednica imala status opštine. Ovaj strateški
dokument prostornog uređenja je prema Zakonu o uređenju prostora i građenju važeći dokument. U
toku je izrada Urbanističkog plana Prijedor (planski period 2013-2023) kao najvećeg urbanog područja u
sklopu teritorije grada Prijedora. Također, u toku je izrada i strateškog dokumenta prostornog uređenja
- Prostorni plan područja posebne namjene nacionalni park „Kozara“ 2011-2031, a aktivnosti na
njegovoj izradi vodi Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Vlade RS. U periodu
od donošenja Prostornog plana opštine Prijedor izrađena je Studija saobraćaja urbanog područja
Prijedora i njeni rezultati se koriste za potrebe izrade dokumenata prostornog uređenja oba nivoa i u
druge svrhe. Prostornim planom opštine Prijedor, utvrđena je obaveza i dinamika pribavljanja više
planskih strateških dokumenata iz raznih oblasti relevantnih za oblast prostornog planiranja i uopšte
planiranja i programiranja razvoja lokalne zajednice od kojih je izrađen mali broj, što je vidljivo iz
pregledne tabele u prilogu. Ova lokalna zajednica raspolaže sa još 30 važećih sprovedbenih dokumenata
prostornog uređenja.
Kad su u pitanju obaveze iz Strategije razvoja opštine Prijedor u periodu od 2008. do 2013.
godine, iste su većim dijelom izvršene, a preostale su u realizaciji i trebaju da budu izvršene u toku
2013. godine.
50
Tabela 25. Spisak važećih dokumenata iz oblasti prostornog uređenja
2.
PROSTORNI PLANOVI
PROSTORNI PLAN OPŠTINE PRIJEDOR
«SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 10/09
2008-2018
PROSTORNI PLAN REPUBLIKE SRPSKE
« SLUŽBENI GLASNIK REPUBLIKE SRPSKE» broj 86/07
2.
REGULACIONI PLANOVI
REGULACIONI PLAN RUDNIKA ŽELJEZNE RUDE „OMARSKA“
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 11/08
1.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
IZMJENA DIJELA REGULACIONOG PLANA „servisno-uslužne i radne zone
uz magistralni put prijedor-banja luka i radne i stambene zone svale“
dopunA REGULACIONOG PLANA centralne zone prijedora sa spomeničkim
kompleksom - II FAZA (Sekcije 1 i 2)
IZMJENA REGULACIONOG PLANA PODRUČJA NASELJA URIJE I ČIRKIN
POLJE – I FAZA – IZMJENA REGULACIONOG PLANA RASADNIK I
AERODROM III
izmjenA i dopunA RP „centralne zone prijedora sa spomeničkim
kompleksom“ – I FAZA
IZMJENA I DOPUNE REGULACIONOG PLANA ZA UŽE URBANO PODRUČJE
NASELJA OMARSKA
REGULACIONI PLAN PODRUČJA NASELJA „URIJE JUG“
IZMJENA I DOPUNA REVIZIJE RP NASELJA „PEĆANI“- DIO SEKCIJE I I
DIJELA NASELJA DONJA PUHARSKA
izmjena i dopuna REGULACIONOG pLANA naselja „kozarac-centar“
rEGULACIONI PLAN PODRUčJA BIVŠEG POGONA”CELPAK”-SEKCIJA 1 I
SEKCIJA II
REGULACIONI PLAN PODRUčJA DIJELA NASELJA URIJE I čIRKIN POLJE –
II FAZA
REGULACIONI PLAN „STARI GRAD“
rEGULACIONI pLAN PODRUČJA MATARUŠKO POLJE, MATARUŠKO POLJE
2 I NASELJA TUKOVI- SEKCIJA 1
REGULACIONI pLAN NASELJA „PEĆANI“ SEKCIJA 1 I 2
17.
IZMJENA I DOPUNA REGULACIONOG PLANA naselja AERODROM i I
AERODROM II
rEGULACIONI PLAN poslovne zone „čirkin polje“ sekcija 1
18.
REGULACIONI PLAN DIJELOVA NASELJA DONJA PUHARSKA I URIJE – I
FAZA (Sekcija 1 i Sekcija 2)
16.
19.
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 3/08
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 11/08
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 05/08
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 7/07
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 12/09
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 4/09
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 2/10
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 9/07
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 9/06
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 10/06
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 03/07
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 12/07
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 01/08
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 08/08
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 08/11
„ SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR“, br. 6/13
REVIZIJA IZMJENE I DOPUNE REGULACIONOG PLANA CENTRALNE ZONE Odluka o donošenju nije objavljena u Službenom glasniku te
PRIJEDORA SA SPOMENIČKIM KOMPLEKSOM- I FAZA - SEKCIJA 1
će biti proslijeđen podatak kada se isto dogodi
PLANOVI PARCELACIJE
23.
PLAN PARCELACIJE ZA PRIGRADSKA NASELJA „ORLOVCI-JANJIćA
PUMPA“
PLAN PARCELACIJE ZA PODRUČJE PRIGRADSKOG NASELJA „GLAVICE“
PLAN PARCELACIJE ZA PODRUČJE GRADSKIH NASELJA „NOVA
ORLOVAčA“, „ORLOVAčA –VRBICE“, „ORLOVAčA-TOPOLIK“, „ORLOVAčACELPAK“
PLAN PARCELACIJE ZA područje PRIGRADSKog NASELja baltin baregomjenica“
PLAN PARCELACIJE za područje seoskog naselja rasavci“
24.
PLAN PARCELACIJE ZA područje PRIGRADSKOg NASELja GLAVICA 3“
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 4/06
25.
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 9/06
27.
PLAN PARCELACIJE za prostor „krajina –celpak“
PLAN PARCELACIJE ZA DIO SEOSKOG NASELJA D.GAREVCI SEKCIJA 1 i
SEKCIJA 2
PLAN PARCELACIJE za dio seoskog naselja G.orlovci- kalate
28.
PLAN PARCELACIJE za dio prigradskog naselja Bistrica
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 6/11
19.
20.
21.
22.
26.
29.
30.
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 6/05
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 6/05
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 6/05
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 3/06
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 3/06
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 9/07
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 9/07
PLAN PARCELACIJE za dio prigradskog naselja „kavanište“
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 6/11
PLAN PARCELACIJE za dio gradskog naselja donja puharska – sekcija 1 i
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 6/11
sekcija 2
51
URBANISTIČKI PROJEKTI
31.
URBANISTIČKI PROJEKAT za dio naselja urije centar-UP „tešinić"
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 4/06
32.
URBANISTIČKI PROJEKAT „vuk karadžić“
« SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR» broj 8/06
STUDIJE I STRATEGIJE
33.
34.
35.
36.
1.
2.
3.
4.
5.
1.
2.
STUDIJA SAOBRAĆAJA OPŠTINE PRIJEDOR
STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE PRIJEDOR u periodu od 2008. Do
2013.god.
STRATEŠKI PLAN DOBRE UPRAVE U OBLASTI VODA I ZAŠTITE ŽIVOTNE
SREDINE OPŠTINE PRIJEDOR (2008-2013)
Zaključak kojim je usvojena Informacija o završetku
aktivnosti na izradi Studije saobraćaja, « SLUŽBENI GLASNIK
OPŠTINE PRIJEDOR» broj 4/10
„ SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR“, br. 06/08
„ SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR“, br.10/08
STUDIJA MOGUĆNOSTI OBAVLJANJA POLJOPRIVREDNE PROIZVODNJE U
ZONAMA ZAŠTITE IZVORIŠTA PITKE VODE „MATARUŠKO POLJE“,
„MATARUŠKO POLJE-TUKOVI II“
DOKUMENTI PROSTORNOG UREĐENJA U IZRADI
za koje je Nosioc pripreme Odjeljenje za prostorno uređenje Grada Prijedora
Odluka o pristupanju izradi RP URBANISTIČKI PLAN PRIJEDORA
„ SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR“, br. 11/09
RP DIJELOVA NASELJA DONJA PUHARSKA I URIJE –II FAZA (Sekcija 3)
Odluka o pristupanju izradi RP „ SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR“, br. 10/11
RP PODRUČJA UZ KORITA RIJEKA SANA I GOMJENICA NA URBANOM
Odluka o pristupanju izradi RP PODRUČJU PRIJEDORA ASELJA DONJA PUHARSKA I URIJE – Sekcija 1 i
„ SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR“, br. 11/11
Sekcija 2
REVIZIJA IZMJENE I DOPUNE REGULACIONOG PLANA CENTRALNE ZONE
Odluka o pristupanju izradi RP PRIJEDORA SA SPOMENIČKIM KOMPLEKSOM- I FAZA - SEKCIJE 2 I 3
„ SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR“, br. 4/12
PLAN PARCELACIJE ZONA UZ MAGISTRALNI PUT M-15 PRIJEDOR –
Odluka o pristupanju izradi RP KOZ.DUBICA SEKCIJA 1-SJEVER I MAGISTRALNI PUT M-4 PRIJEDOR –
„ SLUŽBENI GLASNIK OPŠTINE PRIJEDOR“, br. 4/12
BANJALUKA SEKCIJA 2 - ISTOK
DOKUMENTI PROSTORNOG UREĐENJA U IZRADI
za koje je Nosioc pripreme Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju
Odluka o pristupanju izradi I Odluka o izmjeni Odl.o
IZMJENE I DOPUNE PROSTORNOG PLANA REPUBLIKE SRPSKE
prist.izradi „SLUŽBENI GLASNIK REPUBLIKE SRPSKE“, br. 71/11 i 72/12
PROSTORNI PLAN PODRUČJA POSEBNE NAMJENE NACIONALNI PARK
Odluka o pristupanju izradi „KOZARA“
„SLUŽBENI GLASNIK REPUBLIKE SRPSKE“, br. 125/11
Izvor: Odjeljenje za prostorno uređenje, Grad Prijedor
3.6.2. Stanje saobraćajne infrastrukture
Grad Prijedor saobraćajno je (željeznički i drumski) povezan sa drugim opštinama, regijama i
zemljama. Sve mjesne zajednice povezane su putevima sa središtem grada.
Ukupna dužina puteva na području Grada Prijedora iznosi preko 800 km, od toga 195,9 km
lokalnih puteva (141,3 km ili 72% sa asfaltnim zastorom) i 138,9 km nekategorisanih puteva od značaja
za grad (41,9 km ili 30% sa asfaltnim zastorom).
Putnu infrastrukturu opštine Prijedor čine magistralni putevi (M-4 i M-15), regionalni putevi (R405a; R-406; R-475; R-477 i R- 477a), lokalni putevi (L01-15; L02-406, L03-406; L04-4; L05; L06-05;
L07-05; L08; L09; L10; L11-15; L12; L13-4; L14-15, L15-5; L16-4; L17-4; L18-4; L19-05; L20-405 i L084), nekategorisani putevi (seoski, poljski, šumski i sl.). Magistralni putevi na području grada asfaltirani
su cijelom svojom dužinom, regionalni putevi su asfaltirani u dužini 47,1 km, dok su lokalni putevi
asfaltirani u dužini od 141,3 km.
Slika 3. Saobraćajna povezanost Prijedora sa susjednim opštinama
52
Izvor: Odjeljenje za stambeno komunalnu djelatnost, Grad Prijedor
Na području čitavog Grada Prijedora u funkciji je i željeznička mreža. Oostoji mogućnost
povezivanja sa ostalim gradovima u RS/FBiH lokalnim putničkim vozovima sa presjedanjem u stanici
Doboj za stanice: Modriča, Šamac, Tuzla, Maglaj ili u stanici Novi Grad za stanicu Bihać. Veze sa
gradovima drugih država se ostvaruju međunarodnim brzim vozovima sa prevozom putnika.
Dobar geografski položaj grada, te relativno dobra izgrađenost drumske i željezničke
infrastrukture, otvaraju mogućnosti za njegov dalji razvoj.
Evidentan problem saobraćajne infrastrukture na području Prijedora je preopterećenost putne
mreže. Saobraćajna infrastruktura „naslijeđena“ je iz prijeratnog perioda i evidentno ne može da
zadovolji današnje potrebe stanovništva Prijedora.
Posmatrajući broj registrovanih motornih vozila, odnosno saobraćajno opterećenje ulica na
području Grada Prijedora u odnosu na prijeratni period, uočljivo je veliko povećanje saobraćaja. Značaj
ovog problema posebno je evidentan ukoliko se u obzir uzme i povećanje/priliv saobraćaja u periodima
godišnjih odmora/sezona, uz nezadovoljavajuću širinu i kapacitet postojećih saobraćajnica.
Veliki problem također predstavlja i nedovoljan broj parking mjesta.
U skladu sa navedenim poteškoćama, jedno od usmjerenja grada Prijedora (drumski saobraćaj)
treba uklučiti rješavanje navedenih problema kroz projekte koji se odnose na izgradnju zaobilaznica,
otklanjanje uskih grla, izgradnju javnih garaža, razvijanje parking servisa), te izgradnju brzih puteva i
auto puta, čime bi se značajno podigla konkurentnost opštine, u smislu povećanja atraktivnosti grada za
buduća ulaganja u privredu.
S obzirom na postojanje željezničke mreže i radionice za opravku teretnih kola, aktivnosti grada
u ovoj oblasti trebale bi se usmjeriti na održavanje već postojeće željezničke mreže. Po pitanju
autobuskog saobraćaja, pažnju bi trebalo usmjeriti na buduće regulisanje gradskog i prigradskog
saobraćaja. Postojanje sportskog aerodroma na području grada, otvara mogućnost za korištenje istog
kao regionalnog centra za usluge u poljoprivredi i gašenju požara.
3.6.3 Stanje tehničke infrastrukture
3.6.3.1 Elektro-energetska infrastruktura
Grad Prijedor se napaja električnom energijom iz EE sistema BiH i to:
iz 220 kV mreže (DV 220 kV Kakanj – Prijedor 2, DV 220 kV Jajce – Prijedor 2, DV 220 kV
Prijedor 2 – Međurić i D 220 kV Prijedor 2 – Mraclin (HEP) koristeći transformaciju 220/110
kV snage 2h150 MVA,
53
iz 110 kV mreže (RS) sa tri DV 110 kV koja polaze iz TS 400/110 kV/ kV Banjaluka 6 i
iz 110 kV mreže (Federacije) sa dva DV 110 kV.
Grad Prijedor se napaja iz TS 110 kV /h:
TS 110/20 kV Prijedor 1, instalisane snage 2h20 MVA,
TS 110/20 kV Prijedor 3, instalisane snage 1h20 MVA,
TS 110/20/6,3 kV Prijedor 5, (TP1 110/6,3 kV 16 MVA; TP2 110/20/6,3 kV 20/20/14 MVA i
TP3 110/2h10,57; 10,5 kV 20/20/14 MVA).
Ukupno instalisana snaga je 116 MVA. Ostali podaci o elektro-energetskoj infrastrukturi Grada Priejdora,
dati su u tabeli.
Tabela 26. Podaci o elektro-energetskoj infrastrukturi
Broj trafostanica 20/0,4 kV
Broj trafostanica 6/0,4 kV
Instalisana snaga u trafostanicama20 (6)/0,4 kV
Maksimalno vršno opterećenje
Prosječno vršno opterećenje
Dužina vodova 20 kV
Dužina vodova 6 kV
Dužina vodova NN
Ukupan broj potrošača
Domaćinstva
Ostala potrošnja
Procenat potrošača na gradskom području
Procenat potrošača na prigradskom području
Procenat potrošača na seoskom području
495
55
cca 160 MVA (megavoltampera)
cca 51 MW (megavata)
cca 34 MW (megavata)
cca 540 km
cca 90 km
cca 3200 km
37.044
34.898
2.146
33%
21%
46%
Izvor: ZP “Elektrokrajina“, RJ “Elektrodistribucija“ Prijedor
tabeli.
Broj potrošača po raznim vrstama potrošnje na području Grada Prijedora prikazan je u narednoj
Tabela 27. Broj potrošača prema vrstama potrošnje
Broj potrošača
Godina
2008
2009
1010
2011
2012
Velepotrošači
32
39
45
47
53
Domaćinstva
34.123
34.624
34.268
34.711
34.898
Ostali potrošači
2.256
2.186
2.081
2.061
2.093
Ukupno
36.411
36.849
36.394
36.819
37.044
Izvor: ZP “Elektrokrajina“, RJ “Elektrodistribucija“ Prijedor
Indeks
1.003
1.012
0.987
1.011
1.006
Stanje srednje-naponske i nisko-naponske mreže i postrojenja na području RJ
Elektrodistribucija Prijedor, nije na potrebnom nivou, ni u pogledu naponskih prilika, ni u pogledu
kontinuiteta isporuke električne energije. Za to postoji više razloga:
veliko distributivno područje koje pokriva RJ,
velika razuđenost mreže sa velikom prosječnom dužinom NN izlaza,
nedovoljna ulaganja u elektro-energetsku infrastrukturu u ranijem periodu (postoje dijelovi
NN mreža, pogotovo seoskih, u koje nije ulagano po 30 i više godina),
nedovoljan broj trafostanica i mali presjeci napojnih vodova na NN mreži seoskih, a i nekih
gradskih područja,
„čišćenje“ dotrajalih i oštećenih dijelova mreže i postrojenja, poslije prelaska sa 10 na 20
kV napon,
54
velika dugovanja za utrošenu električnu energiju, što ima za posljedicu otežana ulaganja u
elektroenergetsku infrastrukturu.
Ulaganja u rekonstrukciju, izgradnju i modernizaciju srednjenaponske i niskonaponske u
posljednjih 6-7 godina su znatno veća nego ranijih godina, kada se ulagalo nedovoljno i nesistematski,
ne vodeći računa o objektivnom povećanju broja potrošača, o povećanoj potrošnji električne energije, o
većem oslanjanju na električnu energiju kao resurs, itd. Elektrokrajina a.d. Banja Luka i RJ
Elektrodistribucija Prijedor, poslovali su u otežanim uslovima, jer ne radi domaća industrija elektroenergetske opreme, zbog čega se veći dio uvozi, a visoki su i troškovi održavanja postrojenja zbog
njihove starosti. Vlastitim sredstvima i putem kreditnih zaduženja, ulaže se u rekonstrukciju i izgradnju
nove elektro-energetske infrastrukture.
RJ Elektrodistribucija Prijedor je (bez naknade) izgradila elektro-energetsku infrastrukturu za
napajanje električnom energijom objekata novopredviđenog vodovodnog sistema, dajući tako svoj
doprinos rekonstrukciji i izgradnji vodovodnog sistema Grada Prijedora. Ova izgradnja je obuhvatila
trafostanice i niskonaponsku mrežu na 11 lokacija. Pored toga, izgrađena je i elektroenergetska
infrastruktura za napajanje objekata novopredviđenog regionalnog vodovodnog sistema “Crno vrelo“
(Banja Luka – Prijedor) i to:
niskonaponska mreža - vodovodni sistem Omarska i
niskonaponska mreža - vodovodni sistem Jelićka.
U pogledu perspektive razvoja, Elektrokrajina a.d. Banja Luka daje svojevrstan investicioni
prioritet RJ Elektrodistribucija Prijedor, kada su u pitanju rekonstrukcija i novoizgradnja elektroenergetske infrastrukture. Planovi ulaganja se svode na poboljšanje naponskih prilika i kvaliteta
isporuke električne energije, i to:
rekonstrukciju i novoizgradnju seoskih SN i NN mreža, sa povećanjem broja trafostanica i
tendencijom smanjenja prosječne dužine NN izlaza za 50%,
rekonstrukciju i novoizgradnju SN i NN mreža i trafostanica u izbjegličkim i povratničkim
naseljima, uz pomoć Vlade RS,
rekonstrukciju 20 kV (kilovoltne) kablovske mreže na gradskom području uz novoizgradnju
više dionica kablovskih vodova, koji će doprinijeti kvalitetnijem snabdijevanju gradskog
područja u skladu sa regulacionim planom Grada,
rekonstrukciju, modernizaciju i novoizgradnju određenog broja trafostanica 20/0,4 kV
(kilovolti) na gradskom području,
rekonstrukciju i modernizaciju 20 kV (kilovoltnih) rasklopnica Tukovi, Kozarac, Puharska,
Brezičani itd.
poboljšanje kvaliteta napajanja Opštine Oštra Luka izgradnjom rasklopnice 20 kV
izgradnju svih elektroenergetskih objekata utvrđenih regulacionom planom Opštine Prijedor.
novoizgradnju SN 20 kV (kilovoltnih) magistralnih dalekovoda, od kojih su završeni TS
Prijedor-1 – RS Kozarac, TS Tukovi – Brdo Jugovci, Konjevići - Drinići.
investicije Elektroprenosa: dovršetak izgradnje 110/20 kV TS Prijedor-2, snage 20 MVA
(megavoltampera) i plan izgradnje trafostanice 110/20 kV (kilovolti) TS Prijedor-4, snage 20
MVA (megavoltampera).Ovim bi distributivno područje RJ Elektrodistribucija Prijedor bilo
napojeno sa 5 elektroenergetskih objekata 110/20 kV (kilovolti).
Nove investicione aktivnosti treba da uključe:
rekonstrukciju i /ili novu izgradnju 3 objekta TS 110/20 kV - investicija Elektroprenosa
rekonstrukciju i /ili novu izgradnju 16 trafostanica tipa MBTS 20/0,4 kV, te ukidanje stubnih
trafostanica sa područja obuhvaćenih urbanističkim planovima i zamjena za objekte
montažno betonskog tipa
rekonstrukciju i /ili novu izgradnju 3 kablovska podzemna 20 kV voda ukupne dužine 36 m
izgradnja 20 kV magistralnih nadzemnih vodova za potrebe svođenja 20 kV napona u
novoizgrađene TS Prijedor 2, TS Prijedor 4, te radi razdvajanja gradske od seoske NN
mreže. Osim toga planira se ukidanje 20 kV nadzemnih vodova iz zona obuhvaćenih
urbanističkim planovima i svođenje u podzemne kablovske vodove.
rekonstrukciju i /ili nova izgradnju 3 rasklopnice 20 kV
ukidanje 6,3 kV napona i prelazak na 20 kV napon
rekonstrukciju postojeće i izgradnju nove niskonaponske mreže
55
daljinsko upravljanje kompletnom mrežom (rasklopnicama, trafostanicama, potrošnjom i
očitanjem električne energije i sl.)
3.6.3.2 Telekomunikaciona mreža
U narednoj tabeli dat je pregled pokrivenosti teritorije Prijedora uslugama Telekoma.
Tabela 28. Prikaz pokrivenosti teritorije Grada Prijedora uslugama Telekoma
Opis
Broj fiksnih priključaka
Broj korisnika mobilne mreže
% Pokrivenosti JLS mobilnim signalom
Broj INTERNET korisnika
Broj MZ-a koji imaju telefonsku mrežu
Broj MZ-a koje imaju mogućnost
internet konekcije
2007
23100
n/a
95
90
sve
4
2008
22800
n/a
98
150
sve
7
2009
21200
n/a
98
1200
sve
15
2010
19900
n/a
99
3220
sve
22
2011
18700
n/a
99
4930
sve
29
2012
16846
n/a
99
6300
sve
37
Izvor: MTEL
Broj korisnika neprekidno raste što u dovoljnoj mjeri pokazuje kakav je kvalitet usluga
Generalno gledajući, pokrivenost na području Grada Prijedora je veoma visoka, kao i kvalitet usluga.
U narednom periodu planirana su nova ulaganja u infrastrukturu a posebno treba naglasiti izgradnju
pristupnih mreža optičkim kablovima (FTTx) čime će se znatno povećati kvalitet i postojeće brzine
prenosa.
3.6.4. Stanje komunalne infrastrukture i usluga
3.6.4.1 Vodovod i kanalizacija
Vodovodni sistem Prijedor snabdijeva vodom grad i prigradska naselja: Brezičani, Čerjeci,
Puharska, Palančište, i Gomjenica kao i naselja Ljubija i Kozarac. Na vodovodni sistem trenutno je
priključeno oko 70.000 potrošača. Ostalo stanovništvo na području opštine se snabdijeva vodom iz
lokalnih vodovoda i individualnih bunara.
Jedan od problema vodovodne mreže na području Grada je starost značajnog dijela
vodovodnog sistema (30-40 godina) i njena nedovoljna razvijenost koja bi pratila širenje urbanog
naselja i potrebe za vodom. Završetkom i puštanjem u rad projekta sanacije, rekonstrukcije i dogradnje
sistema vodosnabdjevanja SECO krajem 2011. godine, riješeni su osnovni problemi u sistemu:
obezbjeđene su dodatne količine vode od 160 l/sec bušenjem novog bunara EB-3 u Mataruškom Polju i
izgradnjom pumpne stanice na istom, izgrađen je dodatni rezervoarski prostor, nekoliko transportnih i
tlačnih cjevovoda, izvršena je rekonstrukcija postojećih pumpnih stanica, uvedena je SCADA i
telemetrija. Puštanjem u rad ovog projekta, obezbjeđeno je redovno i kontinuirano vodosnabdjevanje
područja Kozarca iz pravca grada.
Planiranom izgradnjom regionalnog vodovoda Donji Pervan – Petrov Gaj uz zahvatanje izvora
Crno vrelo na teritoriji Banje Luke, obezbjediće se vodosnabdjevanje za 11 sela / naselja na području
Grada Prijedora. Objekti primarnog sistema na području Grada su već završeni. Sistem će biti pušten u
funkciju, završetkom zajedničkih objekata i objekata na području grada Banja Luka.
Nakon završetka projekta SECO, ostalo je neriješeno pitanje distributivne mreže, koja je stara,
dotrajala, izgrađena različitim materijalima, lošeg kvaliteta, sa dosta „uskih grla“ i poddimenzionisanih
distributivnih cjevovoda. Sve je to dovelo do velikih gubitaka u cjevovodu i ekstremno visoke stope
neobračunate vode od oko 80%.
Zbog nemogućnosti da se raspoloživim količinama vode redovno snabdjevaju svi potrošači, kao i
zbog značajne visinske razlike terena, vodovodni sistem Prijedora sastoji se iz četiri uslovno nezavisne
vodovodne mreže (vodovodna mreža za prvu visinsku zonu, vodovodna mreža za drugu visinsku zonu,
vodovodna mreža za Ljubiju i vodovodna mreža za Kozarac).
56
U prvoj visinskoj zoni se nalazi oko 70% potrošača i ona se snabdijeva direktno sa izvorišta
„Tukovi“ (najveći dio grada se nalazi u prvoj visinskoj zoni od 130-150 mnm). Druga visinska zona
vodovodne mreže Prijedora se vodom snabdijeva sa bunara „Prijedorčanka“ (u drugu visinsku zonu
spadaju sjeverni i sjeverozapadni dio grada i prigradska naselja: Puharska i Aerodrom). Ljubija se
vodom snabdijeva sa izvorišta „Mataruško polje“.
Istraživanje novih izvorišta i izgradnja novih bunara na postojećim izvorištima Tukovi –
Mataruško polje, Rapića polje i Prijedorčanka bi predstavljala dobar put ka dugoročnom rješavanju
problema vodosnabdijevanja na području opštine, s obzirom da je prema dosadašnjim saznanjima na
ovom području moguće zahvatiti još 250-300 l/sec, što bi bilo dovoljno za vodosnabdijevanje u
narednih 30-40 godina.
Postojeći kanalizacioni sistem na području grada Prijedora je skupni. Procjenjuje se da
kanalizaciona mreža pokriva površinu od cca 480 ha, a ukupna dužina kanalizacione mreže je cca 30
km. Na kanalizacionu mrežu je priključeno 5.500 domaćinstava, oko 2.500 stambenih objekata i oko
400 ostalih zagađivača: hoteli, trgovine, industrija, bolnica, škole itd.
Može se reći da je postojeći sistem kanalizacione mreže grada nepotpun. On pokriva samo
određeni dio grada i nedovoljnih je dimenzija. Jedan dio stanovništva nema riješenu dispoziciju
otpadnih voda putem kanalizacione mreže, jer otpadne vode ispuštaju putem kućne kanalizacije u
septičke jame. Rješenje ovog problema pokrenuto je na području naselja Tukovi, zbog direktne
opasnosti da dođe do zagađenja vode u izvorištu pitke vode ''Mataruško polje''. Na području Tukova je
izgrađena primarna kanalizaciona mreža, dok je u toku odabir izvođača radova za izgradnju sekundarne
kanalizacione mreže i kućnih priključaka, koja će se realizovati u saradnji sa Evropskom Investicionom
bankom.
U sklopu aranžmana sa EIB-om, predviđeno je da se riješe kanalizacione mreže naselja
Gomjenica, Kozarac, Omarska, sekundarna mreža naselja regionalnog vodovoda Donji Pervan – Petrov
Gaj, primarni sistem vodosnabdjevanja Tomašička jezera i kao najbitniji problem – rekonstrukcija
distributivne mreže. Za rekonstrukciju dijelova distributivne vodovodne mreže je izrađena projektna
dokumentacija.
Što se tiče tretmana otpadnih voda, stanje je još lošije. Jedan dio industrije ima predtretman, a
drugi dio direktno svoje vode ispušta u vodotok, bez prethodnog tretmana. Takođe, ne postoji ni
tretman i prečišćavanje komunalnih otpadnih voda koje se neprečišćene ispuštaju u rijeku Sanu, što, u
narednom periodu, uslovljava potrebu ugradnje prečistača. Što se tiče dispozicije otpadnih voda
naseljenih mjesta na području opštine Prijedor, može se konstatovati da je situacija nezadovoljavajuća,
a problem je evidentan i na područjima većih opštinskih subcentara, gdje dispozicija otpadnih voda nije
riješena, ili je pak djelimično riješena.
Kroz aranžman sa EIB, izrađena je Studija izvodljivosti – Projekat razvoja vodovodnog i
kanalizacionog sistema grada Prijedora, kojom je definisana dispozicija otpadnih voda i tretman sa
područja grada, kao i u svim subcentrima: Ljubija, Kozarac i Omarska. Osim toga, za vodosnabdjevanje
je detaljno snimljeno stanje i dati su odgovoarajući nalazi i preporuke.
3.6.4.2. Toplifikacija
Grad Prijedor ima izgrađen sistem toplifikacije, koji sa postojećim kapacitetima snabdijeva samo
uži dio grada, te naselja Pećani, Raškovac i Kokin grad.
Studija toplifikacije Prijedora do 2005. godine predviđala je proširenje kapaciteta i mreže, ali
ratna zbivanja i njime nastale okolnosti, uzrokovale su prekid grijanja u ratnim, pa čak i poratnim
godinama, kao i zastoj svih aktivnosti po planovima i studijama toplifikacije grada Prijedora do 2005.
godine.
Postojeće kotlovsko postrojenje pušteno je u rad 2004/2005 godine, i sa svojim kapacitetom
može da zadaovolji potrebe sadašnjih korisnika. Vrelovodna mreža, mada stara preko 30 godina, takođe
je funkciji i za sada uz konstantno održavanje zadovoljava potrebe distribucije toplotne energije.
Toplovodna mreža je stara preko 30 godina, izuzev toplovodnih priključaka manjeg broja novih zgrada.
S obzirom na trenutnu pokrivenost grada toplifikacijskim sistemom, neophodno je planirati
radove na postojećoj vrelovodnoj i toplovodnoj mreži, odnosno njeno proširenje na ostala područja
grada.
Postrojenje za proizvodnju toplote
U kotlovnici su instalirana dva kotla tip MKLV snage 30 MW, radnog pritiska 9 bara i rade na
principu mazut-gas. Projektni režim vrelovodnog sistema je 93/130°, a vrela voda se koristi za
57
zagrijavanje stambenih i poslovnih prostora, kao i za vlastite potrebe. Hemijska priprema vode se vrši
preko jonskih izmjenjivača. Proizvodni uređaji su povezani preko primarne i sekundarne strane mrežom
cijevi, a snabdijevanje električnom energijom se vrši iz Elektrodistribucije sa 10 kV napona u Toplani i sa
niskonaponske mreže u podstanicama. Godišnja potrošnja električne energije je 1.800.000 kwh. Sistem
radi u prosijeku 15-18 sati dnevno. Opterećenje kotlova zavisi od vanjske tepmereture i instalisanog
konzuma. Za jednu grejnu sezonu potrošnja mazuta se kreće do 5.100 tona, a proizvede se do 47.000
MWh toplotne energije.
Distributivna mreža
Snabdjevanje potrošača toplotnom energijom vrši se putem
Vrelovodne mreže (cca 10.000 m);
Toplovodne mreže (cca 15.000 m);
Vrelovodnih stanica (45 VS).
Ova mreža snabdjeva toplotom stambene, privredne, školske i druge objekte. Najveći prečnik
cjevovoda iznosi 400 mm. Količina vode koja cirkuliše je 2.500 m 3. Dotrajalost cijevi, neovlašten pristup
pojedinaca uzrokuje gubitak vode koja iznosi oko 60 m3 za 24h, što takođe predstavlja dodatni trošak.
Toplana instalira mjerače toplotne energije. Razvojni planovi preduzeća predviđaju ugradnju
mjerača toplote ispred svih objekata sistema, što predstavlja povećanje energetske efikasnosti, odnosno
smanjenja potrošnje energenta na nivou cca 10%.
Korisnici usluga sistema daljinskog grijanja
Trenutni sistem naplate isporučene energije zasniva se na fiksnoj cijeni po metru kvadratnom grejne
površine objekta i mjerenjem toplotne energije pomoću mjernog instrumenta - kalorimetra. Toplana
trenutno grije 339.073 m2 grejne površine. U narednoj tabeli dat je pregled korisnika usluga „Toplane“
a.d.:
Tabela 29-Struktura potrošača
Red
broj
1
I
II
III
Kategorije potrošača
2
Stambeni- uključeni
Stambeni- isključeni
Stambeni- kalorimetar
Ukupno stambeni
Privreda- uključeni
Privreda- isključeni
Privreda- kalorimetar
Ukupno privreda
Budžetski- uključeni
Budžetski- isključeni
Budžetski- kalorimatar
Ukupno budžetski
broj
3
3.549
621
73
4.243
179
137
156
472
20
3
12
35
m2
4
195.186
36.163
4.019
235.368
12.434
5.751
49.955
68.140
12.271
8.243
15.051
35.565
% (m2)
5
82,93
15,36
1,71
100
18,25
8,44
73,31
100
34,5
23,18
42,32
100
Izvor: JKP „Toplana“ Prijedor
Definisanje potencijalnih investicija:
1. Izgradnja nove toplane na jeftiniji energent
2. Rekonstrukcija distributivne mreže
3. Automatizacija podstanica i uvođenje mjerenja utroška toplotne energije kao osnova budućeg
tarifnog sistema naplate
4. Proširenja kapaciteta konzuma iz prethodne strategije 2008 - 2013 god.
Izgradnjom nove toplane na drvnu biomasu grad bi dobio samoodrživ sistem grijanja što je
preduslov budućeg poslovanja toplane.
Vrelovodna mreža je prevazišla svoj vijek eksploatacije te se mora u periodu važenja nove
strategije zamjeniti u potpunosti.
Automatizacijom podstanica i uvođenjem centralnog nadzora nad distribucijom toplotne
energije ostvarile bi se uštede u pogledu energetske efikasnosti sistema i uvela kontrola kvaliteta u
58
prodaji toplote. Uvođenjem mjerenja ostvarili bi se efekti energetske efikasnosti na strani potrošnje, te
ostvarili preduslovi za pravičniji sistem naplate utroška toplotne energije.
U vezi sa navedenim projektima toplana ima potpisano pismo namjere sa EBRD-om (Evropska
banka za obnovu i razvoj) koja je i potencijalni izvor finansija za realizaciju navedenih projektnih
aktivnosti putem kreditnih zaduženja i grant sredstava . Tačni iznosi navedenih aktivnosti će biti
utvrđeni kroz sveobuhvatnu studiju koju će EBRD realizovati do kraja tekuće godine .
Nakon realizacije gore navedenih aktivnosti se stvaraju preduslovi za realizaciju neizvršenih
aktivnosti iz prethodne strategije a koje se odnose na proširenje kapaciteta konzuma u potencijalno
realnim toplifikacionim zonama.
3.6.4.3. Komunalne usluge
Preduzeće komunalne usluge je osnovano davne 1960. godine a osnivač je bila Opština
Prijedor. Nakon promjena više organizacionih oblika, 29.08.2005. godine preduzeće vrši vlasničku
transformaciju dijela državnog kapitala i registruje se pod nazivom “Komunalne usluge” AD Prijedor.
Vlasnička struktura preduzeća je prikaza u sledećoj tabeli:
Interni dioničari
3,03%
Vaučer ponuda
7,72%
Fond PIO
9,69%
Fond za restituciju
4,84%
Vlasništvo Grada Prijedora
74,69%
Osnovna djelatnost preduzeća je prikupljanje i odvoz smeća na terenu grada i prigradskih
naselja. Preduzeće je organizovano u četiri organizacione jedinice:
 RJ Higijena;
 RJ Rasadnik i zelenilo;
 RJ Građevina i drugo održavanje;
 RJ Deponija;
Preduzeće ima 159 zaposlenih radnika koji obavljaju aktivnosti u jednoj od četiri prethodno
pomenute radne jedinice. Broj korisnika kojima se odvozi smeće, posmatrajući njihov pravni oblik je:
 domaćinstva- 16.047;
 korisnici zanatskog sektora- 1.295;
 korisnici društvenog sektora- 178;
Površina obuhvaćena u odvoz smeća iznosi 13.000.000 m². Najveće prihode preduzeće
ostvaruje od odvoza smeća.






Na putu ostvarenja boljih poslovnih rezultata, preduzeće se susreće sa brojnim problemima:
neadekvatna visina ukupnog prihoda po zaposlenom radniku;
otežano poslovanje po osnovu uvedenog PDV-a na fakturisane usluge;
uvođenje novog zakona o poštanskim uslugama pa kojem su preduzeća obavezna sve fakture
slati putem pošte što značajno povećava troškove poslovanja preduzeća;
nedovoljna efikasnos sistema na praćenju naplate potraživanja za izvršene usluge (inspekcijska
služba, opštinske administrativne službe, sudski organi);
kratak period zastare potraživanja;
dotrajala mehanizacija;
3.6.4.3.1 Groblja
Na području Grada Prijedora grobljima koja su u upotrebi, upravlja preduzeće „Komunalne
usluge“ AD Prijedor, vjerska ili mjesna zajednica kojoj je Grad Prijedor dao groblje na upravljanje.
59
Na područku grada Prijedora nalaze se groblja kojim upravlja i održava Grad Prijedor, ukupne površine
156.785 m² ( gradsko groblje „Pašinac“, površine 89.410 m² , Pravoslavno groblje u Rudničkoj ulici
površine 30.141 m², Katoličko groblje na Urijama površine 19.143 ², Partizansko groblje Urije površine
13.991 m², Jevrejsko groblje površine 4.100 m². Postoje, takođe i muslimanski mezarluci koje održava
Islamska vjerska zajednica.)
Nedostaju podaci o seoskim grobljima!!!
Aktivnosti Grada Prijedora u narednom periodu treba usmjeriti na proširenje grobnih mjesta u
sklopu parcele postojećeg gradskog groblja i na parcelaciju novih grobnih mjesta, te zatvaranje
postojećih grobalja u užoj gradskoj zoni.
Tabela 33. Broj slobodnih mjesta, postotak popunjenosti i sredstva uložena u održavanje groblja
Godina
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Broj slobodnih ukupnih mjesta
na području JLS
% trenutne popunjenosti
Izvor: “Komunalne usluge” d.o.o.
2011
9491
9158
8866
8561
8263
7955
7650
66.82%
64.48%
62.42%
60.28%
58.18%
56.01%
53.86%
3.6.5. Stanje administrativnih usluga lokalne uprave
Administrativna služba Grada Prijedora ima sedam odjeljenja i to: odjeljenje za opštu upravu, odjeljenje
za privredu i poljoprivredu, odjeljenje za društvene djelatnosti, odjeljenje za stambeno-komunalne
poslove, odjeljenje za prostorno uređenje, odjeljenje za boračko-invalidsku zaštitu i odjeljenje za
finansije.
U okviru adminsitrativne službe, zaposleno je 207 lica. Posmatrajući nacionalnu strukturu zaposlenih,
86% zaposlenih su Srbi, 8% su Bošnjaci, 3% su Hrvati I 3 % ostalih (Ukrajinci, Česi, Jermeni itd).
Posmatrajući polnu strukturu, 60% zaposlenih odnosno 124 lica su žene a 40% odnosno 83 lica su
muškarci.
60
Od ukupnog broja zaposlenih, 48% je visokoobrazovanih, 38% je srednje stručne spreme, 2% je
zaposlenih niže stručne spreme, 6% je zaposlenih više stručne spreme i takođe 6% zaposlenih je sa
sotalim stručnim spremama (NK, KV, PK itd..)
Stanje prostorno-planske dokumentacije u Gradu Prijedoru je zadovoljavajuće. U
narednom periodu, u obzir treba uzeti novi strateški plan razvoja i planirati pripremu
prostorno-planskih dokumentata u skladu sa planiranim strateškim fokusima i potrebama
stanovnika i privrede.
Priorteti u domenu saobraćajne infrastrukture moraju da uključe rješenje problema
preopterećenosti Grada u saobraćajnom špicu, kao i nedovoljan broj parking mjesta.
Saobraćajna infrastruktura mora da uvaži i buduće potrebe privrede u skladu sa
ambicioznim planovima privlačenja investitora i otvaranja novih privredih kapaciteta. U
tom smislu, gradska vlast treba da sarađuje sa republičkim organima na osmišljavanju i
implementaciji velikih infrastrukturnih projekata u saobraćaju koji prevazilaze lokalni
značaj.
U poslednjih nekoliko godina, Elektroprenos Banja Luka preko Elektrodistribucije
Prijedor uložio je značajna sredstva u rekonstrukciju postojeće i izgradnju nove elektroenergetske mreže na području grada Prijedora. U narednom periodu planirane su nove
investicije koje bi elektro-energetsku mrežu u Prijedoru značajno unaprijedile i dovele do
nivoa koji se zahtjeva međunarodnim standardima u ovoj oblasti.
61
Stanje komunalne infrastrukture zadovoljavajuće je u domenu snabdjevanja
električnom energijom, vodom i telekomunikacionim uslugama, ali je značajne pomake
potrebno ostvariti na polju poboljšanja kanalizacione mreže i efektivnijeg i jeftinijeg
zagrijavanja grada iz gradske toplane.
3.5.6. ZAŠTITA I SPASAVANJE NA PODRUČJU GRADA PRIJEDORA
Prostorne, klimatske i geografske karakteristike grada Prijedora uslovljavaju pojave različitih
oblika ugrožavanja stanovništva, materijalnih dobara i životne sredine. Pojave elementarnih nepogoda i
tehničko - tehnoloških akcidenata na području grada Prijedora predstavljaju stalnu opasnost na ovom
području. Najznačajniji oblici i profili opasnosti na ovom području su poplave, šumski požari,
zemljotres, olujno nevrijeme i grad i tehničko - tehnološki akcidenti. Svaki od ovih profila opasnosti ima
određene i specifične uticaje i posledice koje zavise od intenziteta i obima zahvaćenosti područja
određenom elementarnom nepogodom ili akcidentom. Pregled stepena ugroženosti područja grada
Prijedor po pojedinim profilima opasnosti prikazan je na grafikonu br.7.
Grafikon br.15 Stepen ugroženosti na području Grada Prijedora po opasnostima
Izvor: Služba civilne zaštite
3.5.6.1. Zaštita od požara
Pojave požara na području grada Prijedora zauzimaju visoko mesto na spisku nesreća koje
ugrožavaju ovo područje. Kako požar prati i druge oblike ugrožavanja, pojavljuje se kod eksplozija,
rušenja itd., mjere zaštite a prije svega preventivne mjere zaštite od požara moraju biti obaveza sih
subjekata društa i sih građana.
Uzroci zbog kojih nastaju požari na ovom području su vrlo različiti a najčešće se javljaju požari u
naseljenim mestima kao i šumski požari. Najčešći uzrok je čovjek, i to prvenstveno zbog: nepravilnog
postupanja sa zapaljivom materijom, nepoštovanje pravila i zabrane loženja na otvorenom prostoru,
grešaka u projektovanju, nenamjenske upoterbe mašina, uređaja i opreme, i zbog pušenja na
nedozvoljenim mestima.
Osnovu sistema zaštite od požara na području Prijedora čini Teriorijalna vatrogasna jedinica
Prijedor, dobrovoljne vatrogasne jedinice koje raspolažu sa osposobljenim ljudstvom ali koje prema
broju pripadnika ne zadovoljavaju potrebe protivpožarne zaštite ovog područja. Ovo važi i za
protivpožarne jedinice koje egzistiraju u okviru privrednih društava.
Nedostaje statistika
62
3.5.6.2. Zaštita od poplava
Poplave predstavljaju najčešći oblik ugrožavanja stanovništva i materijalnih dobara na području
grada Prijedora zbog niza neriješenih problema, a prije svega zbog neizvršene regulacije vodotoka i
neizgrađenih vodozaštitnih objekata. Pojavama poplava na ovom području doprinose klimatske
promene koje uzrokuju velike i dugotrajne padavine . Poplave na našem području uzrokuju materijalne
štete odnosno ugrožavanje materijalnih dobara i poljoprivrednih kultura te značajno doprinose
ugrožavanju životne sredine i objekata komunalne infrastrukture..
Najugroženija područja su naselja uz ove vedotoke i to: Tukovi, Gomjenica, Raškovac, Prijedor
Centar, Brezičani, Omarska, Gradina, Marićka, Donja LJubija i Orlovača. Veći dio ovih naselja se nalazi
na nadmorskoj visini od 145 m , te ih Sana i Gomjenica ugrožavaju kod vodostaja rijeke Sane od
420cm.
Na području Prijedora egzistiraju muljne akumulacije "Žuna" i "Šikići"
u LJubiji koje
predstavljaju potencijalnu opasnost ugrožavanja područja muljna akumulacija "Međeđa" koja je
locirana na području MZ Gradina.Ova muljna akumulacija sa 7x106 metara kubnih vode, i zemljanom
branom spada u red visokih brana. U slučaju rušenja ili oštećenja ove brane poplavni val koji bi nastao,
zahvatio bi jedan dio naselja Gradina i Marićka, te bi značajno uticao na porast vodostaja rijeke
Gomjenice.Od poplavnog vala ugroženo je 60 domaćinstava sa 250 stanovnika, kao i objekti i
postrojenja RŽR LJubija-Rudnik Omarska.
Nedostaje statistika!!!!!!
3.5.6.3. Zaštita i spašavanje od rušenja
Prema seizmičkoj kategorizaciji terena, područje grada Prijedora pripada trusnoj zoni BanjalukaPrijedor, što odgovara tektonskoj zoni područja planine Kozare. Istočni dio grada, odnosno prostor
prema Babićima, Piskavici i Bronzanom Majdanu, spada u područje sa najvećim mogućim seizmičkim
učinkom, sa predviđenom jačinom udara iznad 8 stepeni Merkalijeve skale. Izolinija vrijednosti do 7°
Merkalijeve skale prolazi mjestima Miljakovci-Busnovi, odnosno zapadnim dijelom grada Prijedora..
Potencijalna opasnost ugrožavanja stanovništva od rušenja i zatrpavanja na području grada
Prijedor izražena je u urbanim zonama i intenzivno naseljenim dijelovima grada. Najveći broj srušenih
objekata bio bi u gradu Prijedoru, a naročito u dijelovima grada gdje su locirani stariji stambeni objekti
koji su lošiji svojim statičkim i konstruktivnim karakteristikama (Ulica Vuka Karadžića). Velik broj
zatrpanih stanovnika u ruševinama takođe bi bio u stambenim zonama grada Prijedora, i to prije svega
u ulici Vuka Karadžića i naselje Pećani
Rušilačkom efektu zemljotresa na ovom području najviše bi doprinelo postojanje značajnog
broja starih i dotrajalih objekata kao i nepoštivanje propisa o gradnji u seizmički nestabilnim
područjima.
3.5.6.4. Tehničko – tehnološki akcidenti
Imajući u vidu raznolikost privrednih kapaciteta instaliranih na području grada Prijedor, može se
konstatovati da je moguća i pojava različitih oblika tehničkih akcidenata, koji u zavisnosti od mjesta
nastanka i intenziteta mogu ozbiljno ugroziti stanovništvo i uticati na kvalitet životne sredine na užem ili
širem području grada. Najteže posljedice bi izazvale eventualne havarije postrojenja, u kojima se
skladište otrovni gasovi i tečnosti , kao i lakozapaljiva tečna goriva, naftni derivati, skladišta propanbutan gasa i skladišta industrijskog eksploziva.
Tehničko-tehnološki akcidenti na području Prijedora predstavljaju potencijalnu opasnost
ugrožavanja stanovništva i životne sredine. Kada je u pitanju vrsta tehničko-tehnoloških akcidenata
najčešće su moguće havarije u skladištima lakozapaljivih goriva i gasova, te havarije na kapacitetima za
transport opasnih i tečnih materija najveća potencijalna opasnost .
Najveći broj industrijskih i drugih kapaciteta koji mogu biti uzročnik akcidentnih situacija lociran
u gradskom i prigradskom području što ukazuje da bi posledice takvih situacija imale značajne štetne
efekte na stanovništvo kako u neposrednoj blizini tako i u široj zoni kapaciteta.
3.5.6.5. Zaštita od grada i snijega
63
Grad Prijedor po svojim klimatskim karakteristikama spada u područje gdje je moguće padanje
grada praćeno sa svim negativnim posledicama na stanovništvo, materijalna dobra i poljoprivrednu
proizvodnju. Najveća opasnost od grada prisutna je u mjesecu maju i julu kada su poljoprivredne
kulture i najosjetljivije na posledice padanja grada. Oko 60 % teritorije grada Prijedora pokriveno je
sistemom za protivgradnu zaštitu i to sa 13 instaliranih protivgranih stanica koje su sastavni dio
integralnog sistema za protivgradnu odbranu Republike Srpske.
Usled intenzivnih sniježnih padavina u pojedinim dijelovima gada Prijedora dolazi do
„odsijecanja“pojedinih naselja od veza sa regionom. U gradskoj zoni kao i većim naseljenim mjestima
grada Prijedora snijeg ometa i paralizuje saobraćaj što ima za posljedicu velike zastoje u privrednim
tokovima i ostalim vidovima ljudske aktivnosti a što prouzrokuje teško mjerljive, ali u svakom slučaju
velike štete.Sniježni nanosi su elementarna nepogoda koja nastaje udruženim djelovanjem vjetra i
snijega.
Statistika, Nepostoje zaštitne mreže od grada, Nema tradicije osiguranja od grada i mraza i dr!!!
3.5.6.7 Zaštita od jonizujućih zračenja
Na području grada Prijedor postoje radioaktivni gromobrani na nekim stambenim i poslovnim
objektima. Postavljanje radioaktivnih gromobrana na stambenim i poslovnim objektima izvršeno je prije
donošenja Zakona o zaštiti od jonizirajućeg zračenja iz 1996. god. kojim je bilo naloženo uklanjanje svih
radioaktivnih gromobrana. Uvažavajući ovu zakonsku odredbu sa velikog broja objekata je izvršeno
uklanjanje radioaktivnih gromobrana, međutim zbog nedostatka materijalnih sredstava na jednom broju
objekata na području Prijedora to do danas nije realizovano. Prema raspoloživim informacijama na
području grada Prijedor egzistira- 5 radioaktivnih gromobrana, koji, prema novijim saznanjima,
predstavljaju opasnosta za zdravlje stanovništva grada Prijedora, zbog čega treba pristupiti njihovom
uklanjanju.
3.5.6.8. Zaštita od mina i NUS
Stanovništvo grada Prijedora izloženo realnoj opasnosti od zaostalih neeksplodiranih ubojnih
sredstava i mina.U poslednjih deset godina svake godine neoksplodirana ubijna sredstva su
registrovana na oko 80 lokacija na području Grada. Poslove i zadatke na razminiranju minskih polja i
uništavanju neeksplodiranih ubojnih sredstava koordinira Odsjek za civilnu zaštitu grada Prijedora, u
saradnji sa deminerskim timovima Republičke uprave civilne zaštite. Uništavanje prikupljenih
minskoeksplozivnih sredstava vrši se na improvizovanom poligonu za uništavanje u blizini mjesta Stara
Rijeka, dok se sredstva koja nisu bezbjedna za transport deaktiviraju i uništavaju na licu mjesta, uz
pridržavanje najoštrijih mjera bezbjednosti.
3.5.6.9. Zaštita od epidemija i epizotija
U slučajevima nastanka prirodnih i drugih nesreća većih razmjera (naročito poplava i
zemljotresa), stvaraju se potencijalni preduslovi za nastanak različitih vrsta zaraznih bolesti, odnosno,
pojava epidemija širih razmjera. U uslovima plavljenja izvorišta „Mataruško polje“, u kome se nalaze
bunari za snabdijevanje grada i okoline pitkom vodom, došlo bi do narušavanja higijenskog režima
gradskog vodovoda, što bi povećalo opasnost od pojave epidemije crijevnih bolesti (zarazne žutice tipa
A, i dr.). Pojavi epidemija na području grada Prijedora pogodovale bi pojave poremećaja funkcionisanja
komunalne infrastuktire, povećano zagađenje životne sredine i pogoršanje uslova za održavanje lične
higijene. Takođe, negativan uticaj na higijensko-epidemiološku situaciju, imalo bi masovnije izmiještanje
stanovništva iz pojedinih područja i njihovo privremeno smiještanje u kolektivne uslove stanovanja u
slučaju prirodnih i drugih nesreća, koje bi nalagale evakuaciju sa određenih prostora. Najčešće zarazne
bolesti, koje bi se kao epidemija javljale u slučaju takvih situacija, a koje se javljaju periodično i u
redovnim uslovima života i rada su: grip, vodene ospice, zarazna žutica, trovanje hranom, tuberkoloza
pluća, šarlah, streptokokna angina, salmonela, Q-groznica, i dr.
3.5.7. Socijalna, imovinska i lična sigurnost građana;
Kada govorimo o aspektu sigunosti na području grada Prijedora formiran je i djeluje Forum za
sigurnost sastavljen od predstavnika loklanih vlasti, aktiva osnovnih i srednjih škola, policije, civilne
64
zaštite, vatrogasne službe, zdravstvenih ustanova i nevladnih organizacija. Forum je izgradio
prepoznatljivu poziciju kao tijelo kome se vjeruje , koje lokalnu zajednicu predstavlja u dobrom svjetlu i
van granica zemlje i koji zajedno sa drugim progresivnim snagama, snažno djeluje na putu izgradnje
Prijedora kao zajednice zadovoljnih ljudi opredjeljenih da vlastitim znanjem i zalaganjem u međusobnoj
toleranciji planski i dugoročno grade zajedničku i održivu budućnost dostojnu čovjeka.
Tabela 24. Struktura krivičnih djela
Godina
Ukupan broj
krivičnih djela
2007
944
Broj krivičnih
djela po
poznatom
počiniocu
447
2008
920
345
2009
799
2010
Broj krivičnih
djela po
nepoznatom
počiniocu
497
Procenat ukupne
rasvijetljenosti
Broj maloljetnih
počinilaca
65.42%
65
575
56.44%
24
286
513
56.19%
34
786
261
525
58.58%
88
2011
764
247
517
56.88%
41
2012
1.064
541
523
70.85%
44
Izvor: Forum za bezbjednost, Grad Prijedor
Porast ukupnog broja krivičnih dijela može se tražiti i u činjenici da od ukupnog broja izvršenih
krivičnih djela 247 se odnosi na krivična djela vezana za električnu energiju koja nisu evidentirana u
proteklim godinama.
3.7. STANJE ŽIVOTNE SREDINE
Stanje životne sredine na području grada Prijedor uslovljeno je nizom faktora a prije svega
usljed urbanizacije, obavljanja privrednih djelatnosti i korištenja prirodnih resursa. Nagla urbanizacija i
koncentracija stanovništva u gradskom području, uz zaostajanje u razvoju komunalne infrastrukture
predstavljaju najznačajnije faktore koji utiču na stanje životne sredine na području grada Prijedora.
Ispuštanje komunalnih i industrijskih voda u vodotoke bez prečišćavanja predstavlja
dominantan ekološki preoblem na području grada Prijedora. Najveći teret zagađenja podnosi rijeka
Sana prije svega zbog ispuštanja otpadnih voda sa područja grada Prijedora bez predhodnog tretmana.
Područje grada Prijedor raspolaže sa kvalitetnim izvorištima vode za piće koji su takođe ugroženi
različitim oblicima zagađenja a prije svega nepoštivnjam utvrđenih mjera zaštite u zonama sanitarne
zaštite izvorišta.
Zbog neriješenih ili nekvalitetno riješenih pitanja upravljanja čvrstim otpadom problematika
zbrinjavanjav čvrstog otpada takođe predstavlja značajan ekološki problem. Problematika dispozicije
čvrstog otpada i njegovo ekološki prihvatljivo neutralisanje, još uvijek nije adekvatno riješeno na
području grada Prijedora. Najznačajnije pojave u oblasti upraljanja čvrstim otpadom su nekontrolisano
odlaganja čvrstog otpada i nekvalitetna rješenja sanitarnog deponovanja na postojećoj gradskoj
deponiji.
Industrijski i urbani razvoj grada Prijedora ima za posljedicu ugrožavanje kvaliteta vazduha. Na
urbanom području grada Prijedor je dominantno urbano zagađenje vazduha a prije svega emisija iz
mobilnih izvora ( saobraćaj) i emisija iz energetskih postrojenja.
Takođe,značajni ekološki problemi na ovom području nastaju procesima zagađivana i
degradacije zemljišta i šuma koji se dešavaju usljed eksploatacije mineralnih sirovina bez sprovođenja
programa rekultivacije degradiranih površina kao i usljed upotrebe hemijskih sredstava u poljoprivredi i
nekontrolizane eksploatacije šuma.
Rješavanje prisutnih problema u oblasti zaštite životne sredine na području grada Prijedora u
značajnoj mjeri otežava nepostojanje adekvatanog organizacionog, institucionalnog i normativnog
okvira za provođenje mjera zaštite životne sredine kao nizak nivo svijesti stanovništva o značaju i
uticaju kvaliteta životne sredine na zdravlje i kvalitet života.
3.6.1. Zaštita voda
65
Ugrožavanje kvaliteta kako površinskih tako i podzemnih voda na području grada Prijedora
uzrokovano je prije svega nepotpuno neriješenim pitanjima izgradnje kanalizacije i uređaja za
prečišćavanja otpadnih voda.
Zagađivanje vodotoka na našem području uzrokovano je ispuštanjem neprečišćenih
industrijskih i komunalnih voda (grafikon br.1). Sledeći najznačajniji faktor ugrožavanja kvaliteta
vodotoka je nekontrolisano odlaganje čvrstih otpadnih materija u vodotoke.
Grafikon br. 16 Prikaz uzroka zagađivanja vodotoka na području grada Prijedor
Izvor: Služba civilne zaštite, Grad Prijedor
Zagađivanje podzemnih voda a prije svega voda u izvorištima „Mataruško polje“ i
„Prijedorčanka“ iz kojih se vrši zahvatanje voda sa snadbijevanje pitkom vodom gradskog i progradskh
područja grada Prijedora dešava se usljed infiltracije površinskih voda i infiltracije voda rijeke Sane koja
u najvećoj mjeri prihranjuje izvorište. Ugrožavanje kvaliteta vode u izvorištima takođe je moguće usljed
odlaganja čvrstog otpada, eksploatacije mineralnih sirovina i akcidentnih pojava u zaštitnim zonama
izvorišta.
Grafikon br. 17 Pregled mogućnosti dospijeća zagađujućih materija u izvorište
66
Izvor: Služba civilne zaštite, Grad Prijedor
3.6.2. Zbrinjavanje čvrstog i opasnog otpada
Problematika upravljanja čvrstim otpadom u značajnoj meri je prisutna u svim dijelovima grada
Prijedora. Neriješena ili nekvalitetno rešena pitanja egzistiraju u svim segmentima upravljanja čvrstim
otpadom (sakupljanje, transport, selekcija i deponovanje). Loša rješenja pitanja zbrinjavanja čvrstog
otpada uglavnom je uzrokovana nekontrolisanim odlaganjem otpada i pojava divljih deponija (grafikon
br.3). Kao sledeći značajan problem koji doprinosi lošem stanju zbrinjavanja čvrstog otpada je
nepostojanje selekcije čvrstog otpada što se manifestuje kao pitanje koje nije kvalitetno riješeno na
području grada Prijedora
Grafikon br.18 Prikaz uzroka koji doprinose neadekvatnom rješenju zbrinjavanja čvrstog otpada
Izvor: Služba civilne zaštite, Grad Prijedor
3.6.3. Zaštita vazduha
Zagađenje vazduha u gradskoj zoni Prijedora u najvećoj meri je uzrokovano emisijom od strane
motornih vozila. Sledeći najznačajniji izvor zagađenja vazduha je emisija iz individualnih ložišta.U
manjem obimu aerozagađenost na području grada Prijedor uzrokovana je emisijom iz industrijskih
kapaciteta i emisijom usled akcidentnih događaja (požar,havarije i sl.).
67
Kako je očito da je urbano zagađenje dominantno, kao najznačajniji faktori koji doprinose
povećanju nivoa urbanog zagađenja identifikovani su: količina emitovanih polutanata i intenzitet
saobraćaja.
Grafikon br.19 Prikaz najznačajnijih uzroka zagađenja vazduha
Izvor: Služba civilne zaštite, Grad Prijedor
3.6.4. Zaštita zemljišta i šuma
Kao najznačajniji faktor potencijalne ugroženosti zemljišta i šuma predstavlja neplanska i
neracionalna eksploatacija mineralnih sirovina bez provođenja programa sanacije degradiranih površina.
Na području grada Prijedora u značajnoj mjeri su prisutni i drugi oblici potencijalne ugroženosti
zemljišta i šuma a to su nekontrolisana primjena hemijskih sredstava u poljoprivredi, nekontrolisano
odlaganje čvrstog i opasnog otpada, neplanska i nekontrolisana sječa šuma, pojave biljnih bolesti i
insekata te neadekvatan sistem gazdovanja odnosno upravljanja ovim resursima.
Grafikon br.20 Prikaz najznačajnijih uzroka ugrožavanja zemljišta na području Prijedor
Izvor: Služba civilne zaštite, Grad Prijedor
68
Najčešći oblik ugrožavanja šuma na području grada Prijedora su neplanska i nekontrolisana
sječa i nedovoljno pošumljavanje degradiranih površina.
Slika br.21 Prikaz uzroka degradacije šuma na području opštine Prijedor
Izvor: Služba civilne zaštite, Grad Prijedor
3.6.5. Ekološki faktori i zdravlje stanovništva Prijedora
Degradacija kvaliteta životne sredine na našem području u značajnoj meri utiče na pogoršanje
zdravstvenog stanja stanovništva. Različiti vidovi zagađenja životne sredine uzrokuju posebne vrste
oboljenja stanovništva a najviše konzumiranje nezdrave hrane koja sadrži konzervanse, aditive i druge
štetne hemijske materije. Sledeći najznačajniji oblik ugrožavanja zdravlja stanovništva predstavlja
nekontrolisano odlaganje tečnih i čvrstih otpadnih materija.
Grafikon br. 22 Prikaz najznačajnijih oblika ugrožavanja zdravlja stanovništva
Izvor: Služba civilne zaštite, Grad Prijedor
69
Razvojni procesi i nagla urbanizacija i koncentracija stanovništva u gradskom
području, uz zaostajanje u razvoju komunalne infrastrukture predstavljaju najznačajnije
faktore koji utiču na stanje životne sredine na području grada Prijedora. Zagađenje
životne sredine na ovom području prisutne je prije svega zbog ispuštanja komunalnih i
industrijskih otpadnih voda bez prečišćavanja te zbog nepotpunog sprovođenja mjera
zaštite izvorišta vode za piće. Prisutni problemi tretmana i dispozicije čvrstog i opasnog
otpada takođe značajno doprinose zagađenju životne sredine na području grada.
Zagađenje vazduha iz indistrijskih kapaciteta je prisutno u manjem obimu i uglavnom
potiče od emisija iz mobilnih izvora (saobraćaj) i emisija iz energetskih postrojenja.
Takođe, značajni ekološki problemi na ovom području nastaju procesima zagađivana i
degradacije zemljišta zbog eksploatacije mineralnih sirovina i šuma bez sprovođenja
adekvatnih mjera zaštite ovih resursa. Različiti oblici zagađenja životne sredine na
području grada Prijedora negativno se odražavaju na zdravstveno stanje stanoništva tako
da se uočava korelacija izmedu stepana zagađenosti i nekih vrsta obolenja. Rješavanje
prisutnih problema u oblasti zaštite životne sredine na području grada Prijedora u
značajnoj mjeri otežava nepostojanje adekvatanog organizacionog, institucionalnog i
normativnog okvira za provođenje mjera zaštite životne sredine kao i nizak nivo svijesti
stanovništva o značaju i uticaju kvaliteta životne sredine na zdravlje i kvalitet života.
Imajući u vidu prisutne probleme u oblasti zaštite i unapređenja životne sredine na
području grada Prijedora i potrebu njihovog rješavanja, strateška opredelenja u razvoju
grada Prijedora trebaju biti usmjerena prije svega na sprovođenje mjera zaštite kvaliteta
površinskih i podzemnih voda i rješavanje problematike zbrinjavanja čvrstog i opasnog
otpada. Pprovođenje ovih mjera zaštite kao i mjera zaštite vazduha, zemljišta i šuma
zahtijeva preduzimanje niza sistemskih i organizacionih mjera koje
će omogućiti
kvalitetan monitoring i organizovano i plansko provođenje mjera zaštite i unapređenja
kvaliteta životne sredine.
3.8. BUDŽET
Bilo bi fino Napisati jedan mali uvodni pasus o budžetu.
U narednoj tabeli dat je pregled učešća poreskih i neporeskih prihoda u ukupnom budžetu
Grada Prijedora4:
Tabela 30. Pregled učešća poreskih i neporeskih prihoda u ukupnom budžetu (u KM)
Ostvareni
prihodi
01.01.-31.12.
2008.
Ostvareni
prihodi
01.01.-31.12.
2009.
Ostvareni
prihodi
01.01.-31.12.
2010.
Ostvareni
prihodi
01.01.-31.12.
2011.
Ostvareni
prihodi
01.01.-31.12.
2012.
21.783.601
17.947.411
19.402.309
22.383.362
21.185.052
Porez na dohodak od
poljoprivrede išumarstva
10.154
2.174
0
0
0
Porez na lična primanja i
prihode od samostalne
djelatnosti
2.287.716
1.913.989
2.065.247
3.359.510
3.423.585
Porez na imovinu
1.679.522
1.026.217
989.335
1.348.174
860.591
197.236
251.593
301.405
111.582
5.847
97.014
0
99.215
5.952
251.378
37
44.262
0
2.199
0
OPIS
PORESKI PRIHODI
Porez na promet proizvoda
Porez na promet usluga
Akcize
4
Izvor: Odjeljenje za finansije, Grad Prijedor
70
Indirektni porezi doznačeni od
UIO
17.496.531
14.635.124
15.773.805
17.514.096
16.867.974
Ostali poreski prihodi
15.428
13.147
21.102
5.738
24.856
NEPORESKI PRIHODI
5.638.693
5.264.364
5.188.713
6.284.809
8.671.748
245.432
174.515
168.707
174.576
214.814
0
0
0
0
21.118
231.008
961.68
2.733.446
241.417
958.881
2.492.805
330.335
909.308
2.743.909
338.177
934.77
3.108.671
336.191
982.591
5.997.319
1.255.988
1.239.456
905.278
879.558
877.436
44.332
43.229
23.373
22.364
18.055
166.807
114.061
107.803
826.693
224.224
UKUPNO IZ SVIH IZVORA
33.406.419
28.312.564
30.434.692
34.721.878
31.300.331
UČEŠĆE PORESKIH I
NEPORESKIH PRIHODA U
UKUPNOM IZNOSU (%)
82,08
81,98
80,79
82,56
95,38
Prihodi od zakupa i rente
Prihodi od kamata na gotovinu i
gotovinske ekvivalente
Administrativne naknade i takse
Komunalne naknade i takse
Naknade po raznim osnovama
Prihodi od pružanja javnih
usluga (prihodi od vlastite
djelatnosti)
Novčane kazne
Ostali neporeski prihodi
Izvor: Odjeljenje za finansije, Grad Prijedor
Iz prethodne tabele se vidi da su u ukupnim prihodima budžeta grada Prijedora u 2012. godini
poreski i neporeski prihodi učestvovali sa 95,38%. Udio poreskih prihoda u ukupnim prihodima budžeta
u 2012. godini iznosio je 67,68%, dok je učešće neporeskih prihoda iznosilo 27,70%. U okviru poreskih
prihoda najveće učešće su imali indirektni porezi (79,62%), dok su u okviru neporeskih prihoda najveće
učešće imale naknade po raznim osnovima (69,16%).
3.8.2 Kretanje poreskih prihoda
Tabela 31. Kretanje poreskih prihoda (u KM)
OPIS
PORESKI PRIHODI
Porez na dohodak od
poljoprivrede i šumarstva
OSTVARENI PRIHODI 01.01.-31.12.2012.
2008
2009
2010.
2011.
2012.
21.783.601
17.947.411
19.402.309
22.383.362
21.185.052
10.154
2.174
0
0
0
Porez na lična primanja i
prihode od samostalne
djelatnosti
2.287.716
1.913.989
2.065.247
3.359.510
3.423.585
Porez na imovinu
1.679.522
1.026.217
989.335
1.348.174
860.591
Porez na promet proizvoda
Porez na promet usluga
Akcize
197.236
97.014
0
251.593
99.215
5.952
301.405
251.378
37
111.582
44.262
0
5.847
2.199
0
Indirektni porezi doznačeni
od UIO
17.496.531
14.635.124
15.773.805
17.514.096
16.867.974
15.428
13.147
21.102
5.738
24.856
33.406.419
28.312.564
30.434.692
34.721.878
31.300.331
65,20 %
63,39 %
63,75 %
64,46 %
67,68 %
Ostali poreski prihodi
UKUPAN BUDŽET
(Bez viška prihoda)
Udio poreskih prihoda u
ukupnom budžetu
71
Izvor: Odjeljenje za finansije, Grad Prijedor
Nedostaje kometar / tumačenje prethodne tabele.
3.8.3 Struktura rashoda prema funkcionalnoj klasifikaciji
U narednoj tabeli data je struktura rashoda budžeta grada Prijedora prema funkcionalnoj
klasifikaciji za period od 2008. do 2012. godine:
Tabela 32. Struktura budžetskih rashoda prema funkcionalnoj klasifikaciji
Šifra
Opis
funkcije
01
Opšte javne usluge
02
Odbrana
03
Javni red i sigurnost
04
Ekonomski poslovi
05
06
07
08
09
10
Zaštita čovjekove
okoline
Stambeni i zajednički
poslovi
Zdravstvo
Rekreacija, kultura i
religija
Obrazovanje
Socijalna zaštita
Ukupno
2008.
6.182.842
42.984
2009.
6.099.362
2.168
RASHODI
2010.
6.017.490
166.979
2011.
7.277.745
1.178
2012.
4.805.741
1.490
%
2012.
17,27
0,01
633
0
1.064.893
1.036.896
946.116
3,40
5.134.164
5.039.108
5.274.176
6.141.244
6.523.589
23,44
64.550
22.620
21.041
13.860
2.090
0,01
10.204.922
500.790
4.331.536
464.020
8.773.155
318.039
8.558.716
371.945
6.536.335
127.012
23,48
0,46
2.080.297
409.279
871.568
25.492.029
1.983.411
409.246
765.343
19.116.814
2.098.808
2.606.192
2.492.893
28.833.666
3.483.590
3.084.691
2.793.275
32.763.140
3.007.813
10,81
3.030.676
10,89
2.853.998
10,25
27.834.860 100,00
Izvor: Odjeljenje za finansije, Grad Prijedor
Pregled po funkcijama definisan je Međunarodnim standardima koji su ugrađeni u
računovodstvene propise Republike Srpske (Pravilnik o budžetskim klasifikacijama, sadržini računa i
primjeni kontnog plana za korisnike prihoda budžeta Republike, opština i gradova i fondova, Službeni
glasnik Republike srpske broj 90/2010).
Funkcionalnom klasifikacijom obuhvaćeni su svi budžetski rashodi osim izdataka za finansijsku
imovinu u okviru čega je plasiran zajam Toplani, kao i izdaci za otplatu kredita i prenesenih
nepodmirenih obaveza iz ranijih godina.
3.8.4 Kretanje odnosa kapitalnih i administrativnih izdataka
Tabela 33. Pregled kapitalnog i operativnog budžeta u periodu 2007-2013
Godina /
Vrsta troška
Ostvareno
2007
Ostvareno
2008
Ostvareno
2009
Ostvareno
2010
Ostvareno
2011
Ostvareno
2012
Ostvareno
2013
Operativni
23.542.750
24.708.324
22.437.319
21.931.672
25.076.377
24.581.057
23.928.814
Kapitalni
17.222.620
8.409.512
3.363.034
6.901.994
12.638.938
7.544.738
14.599.782
Ukupno
40.765.370
33.117.836
25.800.353
28.833.666
37.715.315
32.125.795
38.528.596
Izvor: Odjeljenje za finansije, Grad Prijedor
72
Grafikon br. 23- Operativni i kapitalni rashodi budžeta grada Prijedora
Izvor: Odjeljenje za finansije, Grad Prijedor
Grafikon broj: --Izvori finansiranja kapitalnih ulaganja u periodu od 2007. do 2013. godine
Izvor: Odjeljenje za finansije, Grad Prijedor
Kreditna sredstva, prema važećim zakonskim propisima, se mogu podizati i ulagati samo u
kapitalna ulaganja. Prihodi od prodaje imovine u svojini grada se takođe ulažu samo u kapitalna
ulaganja.
73
Iz grafikona je vidljivo da se kapitalna ulaganja vrše u najvećem dijelu iz samofinansiranja i iz
krednitnih sredstava. Gratnovi ili pomoći u kapitalna ulaganja ostvareni su kod ulaganja u
vodosnabdijevanje od Vlade Republike Srpske u 2012. i 2013. godini u iznosu po 1.000.000 KM.
U 2013. Godini, kao i u naredne 3 godine, predviđa se donacija koju obezbeđuje Evropska
investiciona banka u iznosu od oko 2.756.250 KM, također za vodosnabdijevanje i komunalnu
infrastrukturu.
3.8.5. Kreditna zaduženost i kreditni potencijal
Zaduženost u Republici Srpskoj, prema trenutno važećim zakonskim propisima, utvrđuje se u
procentima kada se godišnje servisiranje duga (kamata i otplata) uporede sa ukupno ostvarenim
zvornim (poreskim i neporeskim) prihodima u prethodnoj godini. Prema tome, procenat zaduženosti po
kreditima u 2013. godini u odnosu na ostvarene prihode u 2012. godini u Gradu Prijedoru iznosio je
7,86%. (2.346.508 /29.856.800x100 = 7,86).
Redni broj
Opis
Iznos u KM
1
Izvorni prihodi budžeta u 2012 godini
2
Kamate po anuitetima u 2013 godini
873.465
3
Otplate po anuitetima u 2013 godini
1.473.043
4
Plan servisiranja duga u 2013 godini
Iznos u KM
29.856.800
2.346.508
Izvor: Odjeljenje za finansije, Grad Prijedor
Tabela 35. Pregled zaduženosti Grada Prijedora 2003-2013
R.br.
1
Svrha zaduženja
1
2
KREDITI
Stambeni kredit- fond stanovanja
2
Infrastrukt. 18.000.000
Glavnica
3
Povučena
sredstva od
odobrenog
kredita
4
500.000
500.000
2.1.
Ugovor za puteve
6.000.000
6.000.000
2.2.
Ugovor za rasvjetu
1.000.000
1.000.000
2.3.
Ug. za rekon.glavne ulice
3.000.000
3.000.000
2.4.
Kanalizacija Tukovi
3.000.000
3.000.000
Ukupno (2.1.-2.4.)
13.000.000
13.000.000
2.5
Vodosnabdijevanje
3.000.000
3.000.000
2.6
Učešće za izgradnju vodovoda
Ukupno (2.1.-2.6.) po saglasnosti
Ministarstva finansijana 18.000.000
KM
2.000.000
2.000.000
18.000.000
18.000.000
4.056.637
4.056.637
3
Infrastruktura 4.056.637 KM
Datum
početka
korištenja
kredita krajnji rok
otplate
kredita
5
25.11.2003
-25.11.2018
27.06.
2006/
27.06.2026.
28.09.
2006/
28.09. 2026
12.02.2007
/
12.02.2027
12.06.0712.06.2027.
21.12.09 21.12.2019.
30.09.201130.09.2031.
27.07.0727.07.2027
Mjesečni
anuitet
6
Godišnji anuitet 2013.
Glavnica
Kamata
7
8
4.494
37.067
16.863
26.316
315.792
140.817
4.386
52.632
52.202
13.158
157.896
75.797
13.158
157.896
84.147
57.018
684.216
352.963
26.316
315.792
138.000
8.772
105.264
130.000
92.106
1.105.27
2
620.963
17.792
213.504
119.839
74
4
Kom. infr. 2.000.000 KM (Putevi
1.450.000 KM, Pijaca Urije 250.000
KM, Izgradnja objekata javne
rasvjete 150.000 i izgradnja i
rekonstrukcija domova u MZ
150.000 KM)
Ukupno: (1+2+3+4)
1
2.000.000
2.000.000
24.556.637
24.556.637
ODOBRENE, A NEKORIŠTENE SAGLASNOSTI
VODOVODNA I KANALIZACIONA
INFRASTRUKTURA
15.750.000
10.08.201010.08.2020
Izvor: Odjeljenje za finansije, Grad Prijedor
24.553
117.200
115.800
138.945
1.473.04
3
873.465
0
0
U tabelarnom pregledu zaduženosti na dan 30.06.2013. godine naveden je i kredit EIB za
vodovodnu i kanalizacionu infrastrukturu sa iznosom glavnice od 15.750.000 KM. Planira se da će se
sredstva povući u naredne 4 godine po tranšama dospjeća izvođenja radova, a kredit je odobren na rok
od 28 godina (2012-2040). Najveća godišnja tranša anuiteta ovog kredita iznosi 716.625 KM.
Ako se ovaj anuitet doda na postojeće godišnje anuitete po kreditima, zaduženost na godišnjem
nivou iznosit će 10,26%. Dozvoljeno zaduživanje po kreditima u skladu sa Zakonom o zaduživanju,
dugu i garancijama Republike Srpske je 18% redovnih – izvornih prihoda. Prema tome, Grad Prijedor
raspolaže sa rezervom od 7,74% godišnje u odnosu na izvorne prihode (18% - 10,26% = 7,74%), što
je u nominalnom iznosu 2.310.916 KM anuitetnog zaduženja. (29.856.916 x 7,74% = 2.310.916 KM).
Procenat od 7,74% na ukupne izvorne prihode predstavlja kapacitet daljeg mogućeg zaduživanja.
U nominalnom iznosu, prema postojećem budžetu Grada, potencijalna zaduženost kretala bi se
oko 30.500.000 KM. Potencijalna zaduženost povećavaće se sa rastom izvornih prihoda budžeta u
narednom desetogodišnjem period.
Napisati zaključak u vezi budžeta.
4. STRATEŠKO FOKUSIRANJE
4.1. SWOT ANALIZA GRADA PRIJEDORA
Prije nego što se pristupi utvrđivanju vizije i strateških ciljeva razvoja, neophodno je da se
utvrdi trenutna pozicija lokalne zajednice, odnosno neophodno da se izvrši identifikacija najvažnijih
unutrašnjih i vanjskih okolnosti koje utiču na razvoj lokalne zajednice. Za ovu svrhu obično se koristi
SWOT analiza. Kroz SWOT analizu vrši se identifikacija i snaga i slabosti lokalne zajednice s jedne
strane, te mogućnosti i opasnosti koje dolaze iz okruženja, s druge strane.
Dva ključna pokazatelja bogatstva i mogućnosti ljudske zajednice su znanje njenih žitelja i
prirodni uslovi predjela koji naseljava. Prijedor ima oba oba ta preduslova za uspješno kreiranje
budućnosti na principu solidarne odgovornosti sadašnjih generacija za racionalno korišćenje, čuvanje i
uvećanje resursa potrebnih budućim genaracijama za dostojan život.
Procjena spoljnih i unutrašnjih uslova je osnovni upravljački alat, ne samo u strateškom
planiranju, već i u rješavanju svakodnevnih upravljačkih problema.
U narednoj tabeli dat je prikaz SWOT analize grada Prijedora:
Tabela br. 37 SWOT analiza Grada Prijedora
Snage
povoljan
geografski
položaj
(blizina
EU,
saobraćajna povezanost) i klimatski uslovi
prirodni resursi (mineralna, šumska i vodna
bogatstva i zemljište)
ljudski resursi (obrazovana i prilagodljiva radna
Slabosti
nedovoljna
i
neadekvatna
pokrivenost
saobraćajnom i komunalnom infrastrukturom i
elektro-energetskom mrežom
prekid kontinuiteta privrednog razvoja
negativni demografski trendovi
75
snaga)
izvozno orijentisana privreda
usmjerenost lokalne uprave na postojeće i buduće
investitore (ISO standard, sertifikat „Međunarodni
pečat“ - Grad sa povoljnim poslovnim ambijentom,
, poslovni inkubator, Fondacija za razvoj,
podsticaji iz budžeta za privredu i poljoprivredu i
dr)
usvojeni strateški dokumenti za različite oblasti
privrednog i društvenog razvoja
Razvojna agencija „PREDA“
planirane lokacije za proizvodno-poslovne zona
(izrađene studije izvodljivosti za dvije industrijske
zone)
planina Kozara sa Nacionalnim parkom
postoji infrastruktura koja djelimično zadovoljava
potrebe privrede,
aktivna
strukovna
udruženja
(drvoprerada,
metaloprerada, udruženja u oblasti poljoprivrede )
razvijena mreža obrazovnih i kulturnih institucija
registrovan veliki broj KUD
uspostavljena mreža institucija primarne i
sekundarne zdravstvene zaštite i ustanova
socijalne saštite
stvoreni uslovi za razvoj različitih sportova
tradicionalne kulturne i sporstke manifestacije
međunarodnog značaja
širok spekar NVO-a različitih misija
međusektorska saradanja i razvijeni različiti servisi
i usluge usmjerene ka ranjivim kategorijama
stanovništva
dostupnost i kontinuiran razvoj socijalnih prava i
usluga / multidisciplinaran pristup i međusektorsko
djelovanje
raspolaganje izuzetno kvalitetnim prirodnim
resursima (voda, zemljište, vazduh)
nizak nivo industrijskog zagađenja
dobro organizovan sistem prikupljanja i disp.
čvrstog otpada (sanitarno deponovanje)
postojanje
dobrih
razvojnih
prostornih
dokumenata i normativnih akata (odluke)
dobro
organizovana
administrativna
služba
(rukovođenje, nadzor i obuka kadrova) / dobro
organizovane institucije
izrada
ekoloških
studija
i
programa
–
implementacija metodologije
aktivan nevladin sektor u oblasti zaštite životne
sredine
smanjenje realnog sektora usljed stečaja i
likvidacije
neiskorišteni privatizovani privredni kapaciteti
nedostatak sredstava za istraživanje prirodnih
resursa
zastarjela i neadekvatna tehnologija i oprema
nepovoljna privredna struktura (dominantno
učešće trgovine i ugostiteljstva)
neriješeni imovinsko-pravni odnosi
usitnjenost poljoprivrednih posjeda
neiskorištenost velikih površina obradivog
zemljišta
nedovoljno izgrađene institucije za podršku
privrednim subjektima
Neusklađenost radne snage sa potrebama
tržišta rada praćena nedostatkom praktičnih
znanja i vještina
nedostatak sistemskog pristupa u upravljanju
podacima
(fragmentiranost
baza,
nepovezanost sistema obrade i distribucije
podataka)
nepostojanje kapaciteta za obavljanje stručne
prakse
nepostojanje đačkih i studenstkih objekata
zadovoljavajućeg
standarda
(đački
i
studentski dom, omladinski dom)
nedostatak prostornih kapaciteta za rad
obrazovnih i kulturnih institucija (rudarski
fakultet, visoka medicinska škola, biblioteka,
dječji vrtići)
nedovoljno edukovan kadar za obavljanje
inkluzivne nastave,
nepostojanje fondova za talentovane učenike i
studente
nepostojanje strategije za razvoj sporta,
kulture i socijalne zaštite na lokalnom nivou
nedovoljan obuhvat djece predškolskog
uzrasta predškolskih obrazovnim obrazovnim
vaspitanjem
neadekvatno i nedovoljno finansiranje lokalnih
medija
prisutno značajno urbano zagađenje (vazduh,
voda)
zaostajanje
u
razvoju
komunalne
infrastrukture (kanalizacija, vodovod)
prisutni problemi zagadjenja
voda
u
izvoristima „matarusko polje“ i „Prijedorcanka“
(otpadne vode, cvrsti otpad, poplave i dr.)
neadekvatna rjesenja u oblasti upravljanja
cvrstim i opasnim otpadom
neadekvatno rijeseno pitanje upravljanja
zemljištem i šumama
eksploatacija mineralnih sirovina bez saniranja
degradiranih površina
usmjerenost magistralnih putnih pravaca kroz
centar grada
nepostojanje
monitoringa
i
katastra
76
Prilike
EU integracije i fondovi
uključivanje u trendove energetske efikasnosti i
zaštite životne sredine
Prijedor kao regionalni centar
reformisana politika lokalnog razvoja u RS i BiH
usklađena sa zahtjevima privrede (smanjenje
zakonodavnih i administrativnih barijera, taksa,
naknada i poreza, povećanje podsticaja za
investitore),
razvoj obrazovnih i naučno istraživačkih institucija
uvođenje preduzetništva u formalne programe
obrazovanja
povećanje izvora finansiranja u oblasti turizma
rast tražnje za zdravom hranom
dijaspora kao izvor investicija
reforma obrazovnog sistema u skladu sa
zahtjevima privrede
izmjena Zakona o RTV taksi
gasifikacija
donošenje strateških dokumenata na nivou
entiteta/BiH u oblasti društvenog razvoja
(obrazovanje, zdravstvo, kultura)
reforma srednjeg stručnog obrazovanja radi
usklađivanja sa potrebama tržišta rada
izmjena Zakona o oporezivanju donacija
raspolaganje izuzetno kvalitetnim prirodnim
resursima (voda, zemljište, vazduh)
nizak nivo industrijskog zagađenja
dobro organizovan sistem prikupljanja i disp.
čvrstog otpada (sanitarno deponovanje)
postojanje
dobrih
razvojnih
prostornih
dokumenata i normativnih akata (odluke)
dobro
organizovana
administrativna
služba
(rukovođenje, nadzor i obuka kadrova) / dobro
organizovane institucije
izrada
ekoloških
studija
i
programa
–
implementacija metodologije
aktivan nevladin sektor u oblasti zaštite životne
sredine
kroz razvoj infrastrukture riješiti pitanja zaštite
životne sredine (feasibility studija - EIB)
mogucnost realizacije ekoloških projekata (fond za
životnu sredinu – donatori)
primjena regionalnog pristupa rjesavanja ekoloskih
problema
izgradnja obilaznica – smanjenje urbanog
zagađenja
viši nivo saradnje lokalne zajednice sa republičkim
institucijama
uključivanje naučno-istraživačkih organizacija u
rješavanje problema zaštite životne sredine
zagađivača
nedovoljne zelene površine u urbanim
zonama
nedovoljno
razvijena
ekološka
svijest
stanovnika
Prijetnje
nepovoljan zakonodavni okvir (zakonske i
administrativne barijere na višim nivoima
vlasti-ZJN i druga neadekvatna rješenja)
sporost u provođenju reformi
nedostatak zemljišne politike u RS
neizvjesnost spoljnih izvora finansiranja
razvojnih projekata
politička nestabilnost, loš investicioni rejting i
postojeći poslovni ambijent u BiH
svjetska ekonomska i finansijska kriza
otvaranje tržišta BiH
odliv mlađe radne snage u inostranstvo
nekontrolisana eksploatacija prirodnih resursa
neadekvatan zakonski okvir u pogledu
finansiranja oblasti društvenog razvoja u RS
neadekvatna organizacija zdravstvene zaštite
(hitna pomoć) u RS
nesklad između prava i finansiranja društvene
strukture
narušavanje ekološke ravnoteže i ugrožavanje
zdravlja stanovništva
nemogućnost afirmacije principa „zagađivač
plaća“
nepostojanje i neadekvatnost funkcionisanja
fondova za životnu sredinu
potencijalno instaliranje prljavih tehnologija
nerealizacija donesenih programa o zaštiti
životne sredine
nedostatak adekvatnog nadzora u realizaciji
zakonskih odredbi (zakoni, odluke, planovi,
programi)
77
realizacija programa – projekata edukacije
građana
primjena principa energetske efikasnosti
4.2. STRATEŠKI FOKUSI
Opis strateških fokusa

Privlačenje investicija
U procesu selekcije investicionih lokacija ključni elementi privrednog ambijenta su:
1.
2.
3.
4.
5.
Ekonomski pokazatelji
Stanje infrastrukture (saobraćajne, komunalne, elektroenergetske)
Lokacije za ulaganje (industrijske zone, industrijski parkovi, specijalne ekonomske zone)
Kvalitet radne snage
Troškovi poslovanja (prosječne plate po djelatnostima, granama, regionima, gradovima,
profesijama; poreske stope, cijene komunalnih usluga i drugo)
6. Investicioni podsticaji (poreske olakšice, novčane subvencije...)
7. Geografski položaj i
8. Pravni i poslovni propisi (strana ulaganja, radni odnosi, devizno poslovanje i drugo).
Grad Prijedor kontinuirano provodi aktivnosti na poboljšanju i unapređenju privrednog
ambijenta i privlačenju domaćih i stranih investitora i u tom pogledu postignuti su značajni rezultati
poslednjih godina.
Uprkos globalnoj ekonomskoj krizi i recesionim kretanjima čiji smo svjedoci zadnjih nekoliko
godina, Prijedor je pokrenuo niz ključnih aktivnosti sa ciljem poboljšanja poslovne klime. Tu se
prvenstveno misli na velika ulaganja u sve oblike infrastrukture; obezbjeđivanje adekvatnih lokacija za
ulaganja (kao što su industrijske zone – „Celpak“, „Čirkin polje“, „Baltine bare“, „Omarska-Paljuge“ i
„Kamičani“); poboljšanje kvaliteta radne snage kroz razne projekte; smanjenje troškova poslovanja kroz
78
razne subvencije i olakšice; povoljan geografski položaj (kao što je blizina sa EU) i kontinuirano
usklađivanje pravnih i poslovnih propisa sa zahtjevima investitora.
Međutim, većina preduzetih aktivnosti su još u toku realizacije, što pruža mogućnost daljeg
usavršavanja i obezbjeđivanja povoljne poslovne klime za ulaganja domaćih i stranih investitora.

Modernizacija postojeće privrede i uvođenje novih tehnologija, uz zaštitu životne
sredine
Obzirom da živimo u vremenu stalnih promjena, od suštinskog je značaja praćenje razvoja
tehnologija i primjena istih. Ovaj koncept podrazumijeva sposobnost ostvarivanja novih znanja, ideja,
inovacija i tehnologija, odnosno stvaranje ljudskog kapitala i raspolaganje istim.
Osnovni problemi sa kojima se grad Prijedor suočava su posljedice ograničenja u tehnologiji,
teškoće u razvoju u poslednjih dvadesetak godina i teškoće u prilagođavanju tržišnoj ekonomiji.
Takođe, treba zagovarati veću aktivnost u proizvodnji i izvozu gotovih proizvoda na sva tržišta, čime bi
se smanjila zavisnost od izvoza sirovina. Nezaobilazan faktor u ostvarivanju ovih ciljeva je zaštita i
očuvanje životne sredine za sadašnje i buduće naraštaje.

Razvoj poljoprivredno-prehrambene industrije
Osnovni pravci budućeg razvoja poljoprivredno-prehrambene industrije u gradu Prijedoru je
optimalno korištenje i očuvanje raspoloživih kapaciteta, izgradnja novih, povećanje obima
poljoprivredne proizvodnje, izmjene proizvodne strukture u korist intenzivnih vidova proizvodnje
namijenjene izvozu i proizvodnja visokokvalitetnih i prije svega zdravih proizvoda.
Obradivo zemljište, povoljni klimatski uslovi i kvalitetna voda pružaju mogućnosti za proizvodnju
voća i povrća, kako na otvorenom, tako i u zatvorenim prostorima, organsku proizvodnju, proizvodnju
aromatičnog i ljekovitog bilja, razvoj stočarstva i pčelarstva. U usponu je i industrija za preradu
poljoprivrednih proizvoda: proizvodnja mlijeka i mliječnih proizvoda, proizvodnja i prerada mesa,
skladištenje i prerada voća i povrća i drugo.
Grad Prijedor će svojim aktivnostima pomoći poljoprivrednicima u prevazilaženju brojnih
izazova, kao što su: zadovoljavanje standarda kvaliteta u proizvodnji hrane, plasman proizvoda,
brendiranje, zaštita autohtonih proizvoda i slično.

Razvoj i unapređenje infrastrukture:
izgradnja, rekonstrukcija i opremanje objekata društvenog razvoja
izgradnja, rekonstrukcija i sanacija komunalne infrastrukture
Izgradnja, rekonstrukcija i opremanje objekata društvene infrastrukture, kao i unapređenje
kvaliteta i pokrivenosti istom na području grada Prijedora, ima za cilj poboljšanje životnog standarda i
kvaliteta života građana.
U cilju ostvarivanja ovog fokusa neophodno je uključiti elemente unapređenja zaštite životne
sredine i socijalne inkluzije na prihvatljiv i smislen način. Razvoj društvene infrastrukture (vrtića, škola,
sportskih dvorana, zdravstvenih i kulturnih ustanova i drugo) je od ključnog značaja za stvaranje uslova
za privlačenje investicija, smanjenje nezaposlenosti, rast zaposlenosti i slično.
Grad Prijedor intenzivno i kontinuirano realizuje aktivnosti koje se odnose na izgradnju,
rekonstrukciju i sanaciju komunalne infrastrukture. Poslednjih godina vidljivi su značajni pomaci na
izgradnji kanalizacione, vodovodne, saobraćajne i elektroenergetske mreže, čime su obezbijeđeni uslovi
za buduća ulaganja i modernizaciju istih, a što u krajnjoj liniji ima za cilj stvaranje povoljnog poslovnog
ambijenta.

Usklađivanje ponude radne snage sa potrebama tržišta rada
Grad Prijedor kontinuirano sprovodi veći broj projekata čiji je cilj usklađivanje ponude radne
snage sa potrebama tržišta rada (prekvalifikacija, dokvalifikacija, obrazovanje odraslih, doobuka i
slično). Takođe, pokrenuta je inicijativa za donošenje Akcionog plana za zapošljavanje na području
grada Prijedora, čiji su osnovni ciljevi povećanje zaposlenosti, ulaganje u ljudski kapital i povećanje
kvaliteta radne snage, te socijalna inkluzija.
79
Sve pomenute aktivnosti vode ka obezbjeđivanju kvalitetne ponude radne snage koja treba da
odgovara razvojnim ciljevima pojedinih grana i djelatnosti, odnosno poslodavaca u njima.
Ostvarivanje ovog strateškog fokusa dovodi do konstantnog usavršavanja ljudskih resursa koji
su jedan od ključnih faktora održivog ekonomskog i društvenog razvoja grada Prijedora.

Energetska efikasnost u svrhu održivog razvoja
Evropska Unija vodi globalnu borbu protiv klimatskih promjena i globalnog otopljavanja, a njeni
ciljevi su izraženi u „EU paketu za klimatske promjene i obnovljivu energiju“. Glavni cilj ovog paketa je
smanjenje emisije CO2 za 20% do 2020. godine.
Iz navedenih razloga Evropska komisija je pokrenula inicijativu povezivanja gradonačelnika
energetski osviještenih gradova u trajnu mrežu putem Sporazuma (povelje) gradonačelnika (Covenant
of mayors), čiji je potpisnik i Grad Prijedor.
Grad Prijedor je 2011. godine u cilju povećanja energetske efikasnosti u svrhu održivog razvoja
izradio i usvojio SEAP-Akcioni plan za održivo upravljanje energijom na području opštine Prijedor 20112020. godine, kojim su jasno definisani projekti i mjere za povećanje energetske efikasnosti i korištenja
obnovljivih izvora energije za 20%.
U cilju ostvarivanja ovog fokusa nastaviće se kontinuirano sprovođenje programa, projekata i
aktivnosti na ovom polju, čime će se doprinijeti da Prijedor bude grad u kojem se
5. VIZIJA GRADA PRIJEDORA
Kreiranje vizije predstavlja ključnu tačku u procesu izrade strategije. Vizija predstavlja
integralnu sliku budućeg poželjnog stanja kojom se definišu generalni ciljevi i principi razvoja lokalne
zajednice. Vizija ima vanjsku i unutrašnju dimenziju koje su međusobno usklađene. Vanjska dimenzija
se izražava u nastojanju da lokalna zajednica ostvari što bolju konkurentsku poziciju u odnosu na
okruženje, dok se unutrašnja dimenzija izražava u nastojanju lokalnih aktera da zajednički utvrde kakvu
lokalnu zajednicu žele izgraditi u narednom strateškom periodu. Vizija je vrlo redukovana u obimu, i
odnosi se samo na generalne pravce i opredjeljenja.
Osnovni cilj utvrđivanja vizije grada Prijedora je nastojanje da se njome izraze generalni ciljevi
razvoja, omogući sagledavanje posljedica njihove realizacije i neophodnih koraka koje treba preduzeti.
Koncept održivog razvoja na kome Prijedor gradi svoju budućnost, zahtijeva usklađivanje
ekonomskih, društvenih i ekoloških ciljeva za dobrobit kako sadašnje, tako i budućih generacija. Vizija
razvoja grada Prijedora glasi:
„Prijedor – grad pravih investicija i uspješnih ljudi“
Detaljnije rečeno vizija grada Prijedora podrazumijeva sljedeće:
“Prijedor je grad koji je integrisan u moderne evropske tokove, pouzdan i
prepoznatljiv partner investitorima i preduzetnicima, kulturni, obrazovni i turistički centar
Prijedorske regije, lider u korištenju obnovljivih izvora energije i visokih tehnologija.
Investicijama i inovacijama, razvojem visokih tehnologija, privatno javnim partnerstvom,
urbanim i ruralnim razvojem, saobraćajnom i komunalnom povezanošću i održivim
razvojem, izgradićemo jedinstvenu privrednu, društvenu i ekološku oazu za sve ljude, uz
očuvanje kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa.
Zaštitom životne sredine, održivim upravljanjem prirodnim resursima, očuvanjem kulturne
raznolikosti i identiteta, jačenjem kohezije čitavog društva, stvorićemo grad uspješnih i
zadovoljnih ljudi.”
6. STRATEŠKI CILJEVI
Da bi se mogla realizovati optimalna strategija, neophodno je da prije toga budu definisani
ciljevi razvoja lokalne zajednice. Prilikom definisanja strateških ciljeva grada Prijedora, vođeno je računa
80
da se optimalno angažuju raspoloživi lokalni resursi– to jeste: da se u datom trenutku iskoriste na
najbolji mogući način.
Prilikom definisanja ciljeva, gradonačelnik, projektni tim i partnerska grupa su se rukovodili
činjenicom da su nam potrebni realni, efikasni i ekonomski racionalni ciljevi čijom realizacijom će se
rješavati problemi lokalne zajednice i time doprinijeti stabilnom i postepenom razvoju Prijedora.
Opis strateških ciljeva
I.
Izgrađena snažna privreda koja koristi sve resurse grada Prijedora i okruženja
Grad Prijedor ima povoljan geografski položaj (blizina EU, saobraćajna povezanost) i umjereno
kontinentalnu klimu koja pogoduje razvoju poljoprivrede. Takođe, visoka koncentracija prirodnih resursa
je osnova za unapređenje industrije. Ekonomično i racionalno korištenje svih resursa dovešće do veće
afirmacije proizvodnih kapaciteta, koji su nosioci rasta i razvoja privrede i čiji je glavni proizvod –
stvaranje nove vrijednosti.
Ovaj strateški cilj podrazumijeva unapređenje poslovnog ambijenta kroz otvaranje novih
preduzeća i povećanje konkurentnosti postojećih, privlačenje direktnih domaćih i stranih investicija,
uvođenje inovacija i novih tehnologija, razvoj ljudskih resursa, standardizaciju i sertifikaciju.
Ravnomjeran i ujednačen razvoj svih sektora privrede, uz poštovanje društvenih i ekoloških
principa, rezultiraće snažnom privrednom strukturom grada Prijedora koji će biti konkurentan i
ravnopravan partner na slobodnom tržištu.
II.
Sanirana i rekonstruisana postojeća i izgrađena nova fizička infrastruktura
Krajnji rezultat ovog strateškog cilja su realizovane direktne investicije u fizičku infrastrukturu
grada Prijedora (saobraćajna, vodovodna, elektro, komunalna i druga infrastruktura). Ovo je izuzetno
važno zato što kvalitetna infrastruktura smanjuje troškove poslovanja i povećava atraktivnost poslovnog
ambijenta za postojeće i potencijalne investitore.
Poseban akcenat je na uređenoj i funkcionalnoj saobraćajnoj i komunalnoj infrastrukturi grada,
odnosno poslovnih zona, kao i promovisanje povoljnih uslova ulaganja, kako bi potencijalni investitori
bili informisani o mogućnostima koje im stoje na raspolaganju, posebno u vremenu globalizacije kada je
cijeli svijet potencijalna lokacija.
III.
Razvijena mreža institucija za podršku društvenom razvoju i poboljšan kvalitet
života građana
81
Izgradnja nove i modernizacija postojeće mreže institucija za podršku društvenom životu
omogućila bi puno učešće i djelovanje u javnom životu Prijedora, generisala nove vrijednosti i osigurala
prestižan društveni ambijent za sve ljude na području grada.
Ostvarenjem ovog strateškog cilja došlo bi do napretka u sferi društvene nadgradnje i podizanja
životnog standarda i kvaliteta života građana, što bi Prijedor učinilo atraktivnom i poželjnom sredinom
za život.
IV.
Uspostavljeni funkcionalni kapaciteti za održivo upravljanje životnom sredinom uz
primjenu principa energetske efikasnosti
Za održivo upravljanje životnom sredinom uz primjenu principa energetske efikasnosti u gradu
Prijedoru neophodno je uspostaviti funkcionalne kapacitete koji počivaju na kvalitetu, realnosti,
prioritetu i kontinuitetu.
Kvalitet kao princip funkcionisanja mora biti poštovan iz razloga što direktno utiče na životnu
sredinu i zdravlje ljudi.
Princip realnosti se mora poštovati kako ne bi došlo do narušavanja životne sredine. S obzirom
da je proces zaštite i očuvanja životne sredine veoma skup potrebno je odrediti prioritete i nivoe zaštite
i ne smije se dozvoliti da se ograničena finansijska sredstva za ovu svrhu koriste neekonomično i
neracionalno.
Da bi se dostigao koncept održivog upravljanja životnom sredinom uz primjenu principa
energetske efikasnosti neophodno je da postoji kontinuitet u radu institucija koje se bave ovom
problematikomi ostalih učesnika, kao i kontinuitet u pogledu mjera i pravila koji se definišu, kako bi se
umanjili troškovi zaštite životne sredine i povećala energetska efikasnost.
7. SEKTORSKI RAZVOJNI PLANOVI
7.1. Plan lokalnog ekonomskog razvoja
7.1.1. Fokusiranje
7.1.1.1. Opis sektorskih fokusa u oblasti ekonomskog razvoja
1. Unapređenje poslovnog okruženja i privlačenje investicija
Unapređenje poslovnog okruženja podrazumijeva uspostavljanje adekvatnog pravnog,
poslovnog, socijalnog, sigurnosnog i društveno-ekonomskog ambijenta. Grad Prijedor je u poslednjih
nekoliko godina uložio značajne napore s ciljem obezbjeđenja atraktivnog poslovnog okruženja za
domaće i strane investitore. Tu se prvenstveno misli na ISO standard; sertifikat „Međunarodni pečat“ –
Grad sa povoljnim poslovnim ambijentom; podsticaje iz budžeta i budžetsku stabilnost; usvojene
82
strateške dokumente iz oblasti privrednog i društvenog razvoja; studije izvodljivosti za dvije industrijske
zone; Fondaciju za razvoj „Prijedor“; agenciju „PREDA PD“; Preduzetnički inkubator i slično.
Takođe, Grad Prijedor intenzivno radi na stimulisanju regionalnog ekonomskog razvoja, a radi
se o aktivnostima sistemskog i dugoročnog karaktera koje prvenstveno imaju za cilj unapređenje
poslovnog okruženja i stvaranje povoljne investicione klime.
2. Podrška inovativnim aktivnostima i transferu tehnologija
Inovativne aktivnosti i tehnološki procesi su glavni pokretači privrednog razvoja, u smislu
stvaranja nove i unapređenja postojeće tehnologije, sredstava, proizvodnih procesa, te unapređenja
organizacije i upravljanja.
Transferom tehnologija i davanjem podrške inovativnim aktivnostima Grad Prijedor bi pokrenuo
jedan od glavnih generatora konkurencije i omogućio promjenu strukture postojećih i kreiranje novih
privrednih grana.
Grad Prijedor će tehnološkim procesima i inovativnim aktivnostima ojačati privrednu strukturu,
omogućiti racionalno i ekonomično upravljanje svim resursima, što će dovesti do povećanja
konkurentnosti i stvaranja nove vrijednosti.
3. Usklađivanje ponude radne snage sa potrebama tržšta rada
Grad Prijedor kontinuirano sprovodi veći broj projekata čiji je cilj usklađivanje ponude radne
snage sa potrebama tržišta rada (prekvalifikacija, dokvalifikacija, obrazovanje odraslih, doobuka i
slično). Takođe, pokrenuta je inicijativa za donošenje Akcionog plana za zapošljavanje na području
grada Prijedora, čiji su osnovni ciljevi povećanje zaposlenosti, ulaganje u ljudski kapital i povećanje
kvaliteta radne snage, te socijalna inkluzija.
Sve pomenute aktivnosti vode ka obezbjeđivanju kvalitetne ponude radne snage koja treba da
odgovara razvojnim ciljevima pojedinih grana i djelatnosti, odnosno poslodavaca u njima.
Ostvarivanje ovog sektorskog fokusa dovodi do konstantnog usavršavanja ljudskih resursa koji
su jedan od ključnih faktora održivog ekonomskog i društvenog razvoja grada Prijedora.
7.1.2. Razvojni ciljevi ekonomskog razvoja
Fokus: Unapređenje poslovnog okruženja i privlačenje investicija
1. Popunjeni kapaciteti u industrijskim zonama „Celpak“ i „Čirkin polje“ i pripremljene još tri nove
poslovne zone do 2019. godine.
(Indikatori:
-Broj zaposlenih u zonama „Celpak“ i „Čirkin polje“ i popunjenost lokacija u tim zonama,
- Stepen riješenosti imovinsko pravnih odnosa, urađena prostorno planska
dokumentacija i riješeni imovinsko pravni odnosi, stepen izgrađenosti infrastrukture u
novim poslovnim zonama)
2. Povećana ulaganja i prihodi u poljoprivrednoj proizvodnji u ruralnim područjima
(Indikatori:
- Broj gazdinstava, površina, broj sadnica/grla, visina ulaganja
3. Poboljšanje turističke ponude grada Prijedora, prvenstveno na području Nacionalnog parka
„Kozara“
Indikatori:
- Vrijednost investicija u turizam
- Prihodi od turizma
- Broj turista
Fokus: Podrska inovativnim aktivnostima i transferu tehnologija
4. Unapređenje inovativnosti, transfera tehnologija i povezivanja MSP
Indikatori:
- Vrijednost investicija u inovacije i tehnološke transfere,
- Rast produktivnosti (dobiti po radniku) u MSP
83
Fokus: Usklađivanje ponude radne snage sa potrebama tržišta rada
5. Kontuirano usklađivanje ponude radne snage prema potrebama tržišta rada
Indikatori:
- Uvedeni novi obrazovni profili u skladu sa potrebama tržišta rada
- Broj dokvalifikovanih i prekvalifikovanih radnika u skladu sa potrebama tržišta rada
7.1.2.1. Obrazloženje sektorskih ciljeva u oblasti ekonomskog razvoja
1. Popunjeni kapaciteti u industrijskim zonama „Celpak“ i „Čirkin polje“ i pripremljene
još tri (3) nove poslovne zone do 2019. godine
Osnovni cilj podsticanja osnivanja i razvoja industrijskih i poslovnih zona na području grada
Prijedora ogleda se višestruko i to kroz:
- Povećanje konkurentnosti ukupne privrede
- Privlačenje investitora na infrastrukturno opremljene lokacije
- Smanjenje broja nezaposlenih
- Povećanje bruto društvenog proizvoda
- Porast budžetskih prihoda itd.
Prostornim planom grada Prijedora predviđeno je 5 lokacija u svrhu izgradnje industrijskih i
poslovnih zona („Celpak“, „Čirkin polje“, „Baltin Bare“, „Paljuge“ i „Kamičani“).
Za industrijske zone „Celpak“ i „Čirkin polje“ urađene su Studije izvodljivosti i Regulacioni
planovi, značajno su riješeni imovinsko pravni odnosi, kontinuirano se provode aktivnosti na
osposobljavanju i stavljanju u funkciju industrijske zone „Celpak“ itd.
Ostvarivanjem ovog sektorskog cilja grad Prijedor bi značajno ojačao privrednu strukturu,
povećao konkurentnost, smanjio broj nezaposlenih, te postao lider u okruženju za sprovođenje
razvojnih poslovnih politika.
2. Povećana ulaganja i prihodi u poljoprivrednoj proizvodnji u ruralnim područjima
Poljoprivredna proizvodnja predstavlja okosnicu razvoja ruralnih područja. U oblasti
poljoprivrede na području grada Prijedora susreću se brojni neiskorišteni potencijali za razvoj, kao i
problemi koje je potrebno riješiti da bi se razvoj ostvario.
Grad Prijedor, u cilju razvoja poljoprivredne proizvodnje u ruralnim područjima, svoje aktivnosti
usmjerava i implementira u pravcu jačanja ljudskih resursa, materijalne osnove i institucionalne podrške
za poljoprivrednu proizvodnju. Sve ove aktivnosti Grad Prijedor provodi planski i sistematično uz
obezbjeđivanje finansijske podrške iz raznih izvora.
Grad Prijedor će ostvarivanjem ovog sektorskog cilja unaprijediti poljoprivrednu prozvodnju,
podići nivo svijesti i obezbijediti bolji, zdraviji i kvalitetniji način života svih građana.
3. Poboljšanje turističke ponude grada Prijedora, prvenstveno na području Nacionalnog
parka „Kozara“
Turizam je fenomen koji je u XX vijeku poprimio globalne dimenzije i postao najveća svjetska
industrija. On traži specifičan prirodni resurs primjeren potrebama turista, odgovarajuće kapacitete
ponude i pristupačnost turističkom tržištu.
Grad Prijedor raspolaže brojnim turističkim potencijalima, počev od planine Kozare, rijeke Sane,
brojnih izletišta i prostora uređenih za boravak turista, koji omogućavaju razvoj različitih vidova turizma
(planinskog, izletničkog, kupališnog, seoskog itd). Poseban akcenat treba staviti na Nacionalni park
„Kozara“ koji svojim prelijepim i zaštićenim pejzažima oplemenjuje doživljaj svakog posjetioca i kao
takav predstavlja dragulj turističke ponude grada Prijedora.
Grad Prijedor će poboljšanjem turističke ponude adekvatno i sistematično neutralisati štetno
djelovanje degradacionih procesa, zaštititi životnu sredinu, održati i unaprijediti kvalitet životnog
prostora, što u krajnjoj liniji rezultira povećanjem prihoda u oblati turizma i otvaranjem privrede grada
Prijedora prema bližem i daljem okruženju.
84
4. Unapređenje inovativnosti, transfera tehnologije i povezivanje malih i srednjih
preduzeća
Inovativne aktivnosti i tehnološki procesi su glavni pokretači privrednog razvoja, u smislu
stvaranja nove i unapređenja postojeće tehnologije, sredstava, proizvodnih procesa, te unapređenja
organizacije i upravljanja.
Transferom tehnologija i davanjem podrške inovativnim aktivnostima Grad Prijedor bi pokrenuo
jedan od glavnih generatora konkurencije i omogućio promjenu strukture postojećih i kreiranje novih
privrednih grana.
Horizontalno povezivanje malih i srednjih preduzeća na području grada Prijedora rezultiraće
povećanjem njihove efikasnosti (u velikoj mjeri zbog sposobnosti prihvatanja inovacija i transfera
tehnologija), jer povećanje prihoda i broja zaposlenih na bazi porasta tražnje u jednom sektoru će
uticati na rast i privlačenje novih investicija u drugim sektorima privrede.
Grad Prijedor će tehnološkim procesima, inovativnim aktivnostima i povezivanjem malih i
srednjih preduzeća ojačati privrednu strukturu, omogućiti racionalno i ekonomično upravljanje svim
resursima, što će dovesti do povećanja konkurentnosti i stvaranja nove vrijednosti.
5. Kontinuirano usklađivanje ponude radne snage prema potrebama tržišta rada
Grad Prijedor kontinuirano sprovodi veći broj projekata čiji je cilj usklađivanje ponude radne
snage sa potrebama tržišta rada (prekvalifikacija, dokvalifikacija, obrazovanje odraslih, doobuka i
slično). Takođe, pokrenuta je inicijativa za donošenje Akcionog plana za zapošljavanje na području
grada Prijedora, čiji su osnovni ciljevi povećanje zaposlenosti, ulaganje u ljudski kapital i povećanje
kvaliteta radne snage, te socijalna inkluzija.
Na području grada Prijedora aktivnosti kontinuiranog usklađivanja ponude radne snage sa
potrebama tržišta rada će se vršiti na osnovu demografskih indikatora (koriste se za procjenu ponude
radne snage) i makro-ekonomskih indikatora (omogućavaju predviđanje opštih ekonomskih trendova
koji direktno utiču na zapošljavanje).
Sve pomenute aktivnosti vode ka obezbjeđivanju kvalitetne ponude radne snage koja treba da
odgovara razvojnim ciljevima pojedinih grana i djelatnosti, odnosno poslodavaca u njima.
Ostvarivanje ovog sektorskog cilja dovodi do konstantnog usavršavanja ljudskih resursa koji su
jedan od ključnih faktora održivog ekonomskog i društvenog razvoja grada Prijedora.
7.1.3. Programi, projekti i mjere
7.1.4. Procjena očekivanih ishoda sa indikatorima
7.2.
Plan društvenog razvoja
7.2.1. Fokusiranje
85
Fokus 2: Povezivanje obrazovnih ustanova sa privrednim subjektima u cilju poboljšanja
praktične nastave
7.2.2. Razvojni ciljevi društvenog razvoja
Treba staviti u naslovu Ciljevi za oblast društvenog razvoja
Četvrti cilj: Unaprijeđene usluge prema građanima u oblasti društvenog razvoja (naredni
dio“kroz realizaciju principa energetske efikasnosti“-prebaciti u sektor za zaštitu životne
sredine
86
Obrazloženje sektorskih ciljeva za oblast društvenog razvoja:
1. Usvojene lokalne strategije za oblasti društvenog razvoja – 2016.
Pošto na nivou RS i BiH ne postoje usvojene strategije razvoja za oblasti sporta, kulture i socijalne
zaštite, neophodno je na lokalnom nivou izraditi i usvojiti strategije koje bi sistemski uredile navedene
oblasti društvenog razvoja. Izrada navedenih strategija bi se finasirala iz lokalnih ili međunarodnih
izvora finasiranja (slični projekti su finansirani od strane različitih donatora) i tom prilikom bi se jasno
identifikovali najaktuelniji problemi u pomenutim oblastima kao i metodologija koja bi se koristila za
prevazilaženje identifikovanih problema, te korištenje potencijalnih prilika i šansi za dalji razvoj ovih
oblasti društvenog razvoja.
2. Uspostavljeni kapaciteti za obrazovanje kadrova prema potrebama tržišta rada –
2018.
Jedan od osnovnih problema na tržištu rada je nedostatak praktičnih znanja i vještina radnika koji
su tek završili svoje obrazovanje i to kako onih sa srednjim tako i onih sa visokim obrazovanjem. Naime
naš obrazovni sistem ne omogućuje učenicima i studentima da u toku redovnog školovanja steknu
dovoljno praktičnih znanja i vještina koja bi im omogućila da se brže i lakše zaposle kod poslodavaca
koji sve više traže obučenu radnu snagu. Usljed sve specifičnijih zahtjeva tržišta rada za različitim
kadrovima sa naglaskom obučenost iste u pogledu praktičnih znanja i vještina, javila se potreba za
uspostavljanjem centra za praktično usavršavanje učenika srednjih stručnih škola, te za doobuku ili
prekvalifikaciju nezaposlenih radnika koji se nalaze na birou za zapošljavanje. Naš cilj je uspostavljanje
takvih kapaciteta za obrazovanje u gradu Prijedoru u okviru kojeg će učenici srednjih stručnih škola, kao
i lica koja se nalaze na birou za zapošljavanje, a koja nemaju dovoljno praktičnih znanja, steći određena
praktična znanja i vještine u skladu sa potrebama tržišta rada. Na taj način će se omogućiti njihovo brže
zapošljavanje, a poslodavci će imati obučenu radnu snagu koju ne moraju obučavati po nekoliko
godina.
3. Obnovljeni postojeći i izgrađeni novi kapaciteti u oblasti društvenog razvoja
Oblast društvenog razvoja je kompleksna oblast koja zahtijeva stalnu nadogradnju i resturktuiranje
( kultura, sport, zdravstvo, socijalna zaštita, nevladin sektor, upravljanje ranjivim grupama i sl) bilo da
se radi o fizičkoj infrastrukturi ili o jačanju ljudskih kapaciteta ili nabavci nove opreme i sredstava. Ova
potreba se javlja zbog nastojanja i želje stanovništva za konstantnom društvenom nadogradnjom, ali i
zbog neophodnosti za uključivanjem u međunarodne društvene integracije. U prilog tome idu i sve
aktuelniji programi podrške koji obuhvataju širok dijapazon oblasti društvenog razvoja ( Evropa za
građane, program Kultura, FP7 i drugi).
4. Unaprijeđene usluge prema građanima kroz realizaciju principa energetske
efikasnosti u oblasti društvenog razvoja
Kako pojam energetske efiksanosti prožima sve oblasti lokalnog razvoja i kako Grad Prijedor prednjači u
pozitivnim promjenama kada je riječ o energetskoj efikasnosti i održivim upravljanjem energijom, ovi
principi su našli mjesto i u oblasti društvenog razvoja. Sve više škola je uključeno u projekte koji se
odnose na energetsku uštedu, ali u ovoj oblasti je moguće još dosta toga unaprijediti ( podizanjem
svijesti među učenicima i roditeljima o uštedama energije, podizanjem svijesti ljudi koji rade u javnim
institucijama kroz kreiranje statusa energetskog štediše, kreiranje vannastavnih aktivnosti koje bi se
dijelom mogle i obavljati u demonstrativnom centru, jačanje medijske osvještenosti za tematiku
energetske efikasnosti i sl). Realnim finansijskim uštedama bi se ta sredstva mogla usmjeriti na
unapređenje društvenih usluga prema građanima.
7.2.3. Programi, projekti i mjere
Cilj 1)-Projekti
1) Izrada strategije razvoja kulture grada Prijedora
2) Izrada strategije razvoja sporta grada Prijedora
87
Cilj 2)-Projekti
1) Rekonstrukcija objekata za obavljanje stručne prakse učenika u srednjim školama
2) Nabavka opreme za obavljanje stručne prakse učenika u srednjim školama
3) Obuka kadrova za obavljanje stručne prakse učenika u srednjim školama
Cilj 3)-Projekti
1) Izgradnja biblioteke i koncertne dvorane
2) Izgradnja Rudarskog fakulteta
3) Izgradnja Visoke medicinske škole
4) Izgradnja studentskog doma
5) Rekonstrukcija poljoprivredno prehrambene i medicinsko tehnološke škole (krov, stolarija,
demit fasada)
Cilj 4)-Projekti
1) Rekonstrukcija domova kulture
2) Izgradnja objekta I nabavka opreme za “Kozarski vjesnik”
7.2.4. Procjena očekivanih ishoda sa indikatorima
7.3. Plan zaštite životne sredine
7.3.1. Fokusi
Sektorski fokusi- zaštita životne sredine na području grada Prijedora
88
7.3.1.1. Opis strateških fokusa u oblasti zaštite životne sredine
1. Zaštita kvaliteta rijeke Sane i izvorišta vode za piće
Degradacija kvaliteta kako površinskih tako i podzemnih voda predstavlja dominantan ekološki
problem na području grada Prijedora. Najznačajniji faktor ugroženosti kvaliteta voda
predstavlja
ispuštanje komunalnih i industrijskih otpadnih voda u vodotoke bez prečišćavanja. Na području grada
Prijedora, takođe u značajnoj mjeri su prisutni i drugi oblici potencijalne ugroženosti voda kao i
neodekvatan sistem upravljanja vodnim resursima..
Nepotpuno sprovođenje mjera sanitarne zaštite u zonama sanitarne zaštite izvorišta vode za
piće predstavlja stalnu opasnost degradacije kvaliteta ovih voda.Atmosferske vode koje se zadržavaju i
akumuliraju u zaštitnim zonama izvorišta u velikoj mjeri izložene različitim vrstama zagađenja pa samim
tim ove vode sa sobom nose značajan teret potencijalnog zagađnja Takođe značajne količine
zagađujućih materija u izvorište dospijevaju infiltraacijim vode iz vodotoka rijeke Sane koja prihranjuje
izorišta.
Prisutni problemi u oblasti upravljanja vodnim resursima i zaštiti kvaliteta voda na području
grada Prijedor i posljedice koje mogu nastati kao neophodnost nameću obavezu planskog i
organizovanog pristupa rješavanju ovih problema kroz sprovođenje konkrernih programa i mjera a
prije svega kroz izgradnju i rekonstrukciju kanalizacione mreže u urbanim zonama, prečišćavanje
otpadnih voda i realizaciju programa sanitarne zaštite izvorišta vode za piće.
2. Provođenje aktivnosti na ekološki prihvatljivom zbrinjavanju čvrstog i opasnog otpada
Dispozicija čvrstog otpada na području grada Prijedora i njegovo ekološki prihvatljivo
neutralisanje, još uvijek nije adekvatno riješeno. Najznačajnije pojave koje negativno utiču na životnu
sredinu predstavljaju nekontrolisano odlaganja čvrstog otpada i nekvalitetna rješenja sanitarnog
deponovanja na postojećoj gradskoj deponiji Za naše uslove, najadekvatnije rješenje za zbrinjavanje
èvrstog otpada jeste korištenje savremene, projektovane i na sanitarni način eksploatisane deponije.
Korištenje sanitarne deponije, u svakom slučaju, podrazumijeva sanaciju postojeæih tzv. divljih
deponija i korištenje ovih prostora u skladu sa zahtjevima sanitarnih uslova. Kvalitetno rješavanje
pitanja sanitarnog zbrinjavanja čvrstog otpada na području Prijedora, predstavlja kompleks problema,
kako prikupljanja i selektovanja, tako i transporta i konačnog odlaganja na sadašnjem lokalitetu
deponije ''Kurevo'', u naselju Ljeskare.
U cilju obezbjeđenja preduslova za kvalitetno zbrinjavanje čvrstog otpada i predupređenja
negativnog uticaja na životnu sredinu, u oblasti upravljanja čvrstim otpadom neophodno aktivnosti
89
usmjeriti na izgradnju sanitarne, regionalne deponije, adekvatno zbrinjavanje opasnog otpada,
sprečavanje nekontrolisanog odlaganja i obezbjeđenje selektivnog prikupljanja otpada.
3. Provođenje mjera sanacije degradiranih površina i zaštite zemljišta od zagađenja
Grad Prijedor raspolaže sa značajnim prirodnim resursima a prije svega sa kvalitetnim
poljoprivrednim površinama i šumama te nalazištima mineralnih sirovina (željezne rude, gline,šljunka i
dr).Bogatstvo navedenim prirodnim resursima predstavlja značajan preduslov za razvoj primarnih i
preraðivaèkih kapaciteta u oblasti poljoprivrede, šumarstva, i drugih oblika privrednih aktivnosti.
Istovremeno navedeni preduslovi kvalitetnog razvoja predstavljaju potencijalnu opasnost da se
neplanskim i nekontrolisanim korištenjem ovih prirodnih resursa, raubovanjem i nepridržavanjem
principa održivog razvoja u značajnoj mjeri dovede do ugrožavanja kvaliteta životne sredine. Na
području grada Prijedora u značajnoj mjeri su prisutni i drugi oblici potencijalne ugroženosti zemljišta i
šuma a to su nekontrolisana primjena hemijskih sredstava u poljoprivredi, nekontrolisano odlaganje
čvrstog i opasnog otpada, neplanska i nekontrolisana sječa šuma, pojave biljnih bolesti te neadekvatan
sistem gazdovanja odnosno upravljanja ovim resursima.
Aktivnosti na zašziti zemljišta na području grada Prijedora u narednom periodu neophodno je
usmjeriti na saniranje degradiranih površina, veću kontrolu upotrebe hemijskih sredstava u poljoprivredi
i donošenje programa suzbijanja korovskih biljaka (ambrozijaa)
4.Provođenje preventivnih i sanacionih mjera zaštite vazduha od zagađenja
Industrijski i urbani razvoj grada Prijedora ima za posljedicu ugrožavanje kvaliteta vazduha. Pri
izgradnji kapaciteta i urbanih sadržaja u Prijedoru, nije se dovoljno vodilo računa o njihovom uticaju na
kvalitet vazduha. Analiza zdravstvenog stanja stanovništva pokazuje da aerozagađenje ima ozbiljne
posljedice na zdravlje stanovništva
Aerozagađenje na području grada Prijedora uglavnom je uzrokovano urbanim zagađenjem
koje nastaje kao posljedica spaljivanja goriva, u svrhu snabdijevanja toplotnom energijom stambenog i
poslovnog prostora i emisija od mobilnih izvora koja nastaje kao posljedica funkcionisanja saobraćaja,
naročito zbog usmjerenosti magistralnih putnih pravaca kroz urbanu zonu grada Prijedora. Emisija iz
industrije (industrijsko zagađenje) pristuna je u manjem obimu a nastaje kao posljedica snabdijevanja
energijom tehnoloških procesa i usljed odvijanja tehnoloških procesa u industrijskim postrojenjima.
Aktivnosti na zaštiti vazduha od zagađivanja na području grada Prijedora neophodno je
usmjeriti
na
uspostavljanje
monitoringa
kvaliteta
vazduha,
regulisanje
saobraćajnih
tokova,uspostavljanje zaštitnih zona i obezbjeđenje energije sa manjim stepenom zagađenja vazduha.
5. Zaštita šuma i šumskih eko sistema
Grad prijedor takođe raspolaže sa značajnim šumskim resusrsima koji su svakodnevno izloženi
različitim oblicima degradacije. Najčešći oblik ugrožavanja šuma na području grada Prijedora su
neplanska i nekontrolisana sječa i nedovoljno pošumljavanje degradiranih površina kao i neadekvatan
sistem gazdovanja šumama.
Najznačajniji doprinos zaštiti šuma i šumskih ekosistema može se realizovati kroz kvalitetan i
pojačan nadzor od strane inspekcijskih i drugih nadležnih organa te kroz realizaciju planova
pošumljavanja.U cilju uspešnijeg, valitetnijeg i efikasnijeg rada na unapređenju sadašnjeg stanja šuma
šuma i šumskih ekosistema, potrebno je na širem planu ostvariti sljedelje ciljeve:
- održivo gazdovanje šumama i očuvanje biološke raznolikosti.
- revitalizaciju narušenih šumskih ekosistema,
- izdvajanje novih i proširenje postojećih prirodnih rezervata i zaštićenih područja sa
posebnom namenom,
- razvoj institucionalnog okvira u šumarstvu u cilju sprovođenja mera zaštite šuma i
šumskih ekosistema.
7.3.2. Sektorski ciljevi u oblasti zaštite životne sredine
90
Grad
Prijedor
Sektorski ciljevi, zaštita životne sredine, indikatori, projekti
1. Uspostavljanje sistema zaštite kvaliteta površinskih voda i zaštite
izvorišta
Indikatori: kvalitet rijeke Sane, nivo izgradjenosti kanalizacione
mreze, obim ulaganja u uredjaje za tretman otpadnih voda, uradjene
studije i projekti
Projekti:
-
Izrada idejnog i izvedbenog projekta za tretman otpadnih
voda u gradskoj zoni Prijedora
Dovrsetak projekta izgradnja kanalizacije u naselju Tukovi
Noveliranje programa sanitarne zastite izvorista pitke vode
(„Prijedorcanka, „Matarusko polje“)
2. Uspostavljanje integralnog sistema upravljanja otpadom
Indikatori: stepen izgradjenosti sanitarne deponije,količina pikupljenih
sekundarnih sirovina, obim pokrivenosti podrucja grada redovnim
odvozom smeca, smanjenje broj divljih deponija
Projekti:
-
Zavrsetak izgradnje regionale sanitarne deponije „Kurevo“
Realizacija projekta „Selektivno prikupljanje čvrstog otpada“
Realizacija projekta zbrinjavanja medicinskog otpada;
3. Izradnja sistema upravljanja i kontrole kvaliteta životne sredine i
edukacija stanovništva
Indikatori: obim i nivo uspostavljenog monitoringa, obim i broj
inspekcijskih kontrola zagadjivaca, broj i kvalitet rada institucija u oblasti
91
zastite zivotne sredine, broj realizovanih programa edukacije
stanovnistva.
Projekti:
- Realizacija programa uspostavljanja monitoringa kvaliteta
vazduha i voda
- Izrada katastra zagadjivaca Grada Prijedora
- Realizacija programa edukacija stanovnistva
92
7.3.2.1. Opis sektorskih ciljeva u oblasti zaštite životne sredine
1. Uspostavljnje sistema zaštite kvaliteta površinskih voda i zaštite izvorišta
Prisutni problemi u oblasti upravljanja vodnim resursima i zaštiti kvaliteta voda na području
grada Prijedor i posljedice koje mogu nastati kao neophodnost nameću obavezu planskog i
organizovanog pristupa rješavanju ovih problema kroz sprovođenje programa i mjera zaštite kvaliteta
kako površinskih tako i podzemnih voda.Prioritetno aktivnosti u oblasti zaštite voda potrebno je
usmjeriti na obezbjeđenje prečiščavanja otpadnih voda pojedinačnih zagađivača i izgradnju uređaja za
zajednički tretman gradskih i industrijskih otpadnih voda grada Prijedora. Izgranja separatnog
kanalazicionog sistema i kanalizacionog sistama naselja Tukovi te uspostavljanje potpunog režima
sanitarne zaštite u zonama sanitarne zaštite izvorišta vode za piće takođe u značajnoj mjeri doprinose
zaštiti kvaliteta voda i zaštiti zdravlja stanovništva
Mjere za zaštitu kvaliteta površinskih i podzemnih voda i obezbjeđenje sanitarno higijenskog
režima u zaštitnim zonama izvorišta moraju se odvijati u više pravaca a prije svega kroz normativno
regulisanje ove problematike kroz te kroz donošenje i realizaciju kvalitetnih, sanacionih programa
postojećih zagađivača i mjere utvrđene urbanističko- prostornim dokunentima donesenim na području
grada Prijedora..
2. Uspostavljanje integralniog sistema upravljanja otpadom
Neriješena ili nepotpuno riješena pitanja zbrinjavanja otpada na području grada Prijedora
značajno doprinose ugrožavanju životne sredine te je neophodno preduzimati planske i organizacione
mjere, na potpunom sprečavanju nekontrolisanog odlaganja čvrstog otpada i omogućiti sanitarno
deponovanje, te na taj način dati doprinos zaštiti životne sredine ovog područja. Za naše uslove,
najadekvatnije rješenje za zbrinjavanje čvrstog otpada je korištenje savremene, projektovane i na
sanitarni način eksploatisane deponije.. Kvalitetno rješavanje pitanja zbrinjavanja čvrstog i opasnog
otpada na području grada Prijedoar, pozrazumjeva kvalitetno rješavanje kompleksa problema, kako
prikupljanja i selektovanja, tako i transporta i konačnog odlaganja otpadnih materija
U cilju obezbjeđenja preduslova za kvalitetno zbrinjavanje čvrstog otpada i predupređenja
negativnog uticaja na životnu sredinu, u oblasti upravljanja čvrstim otpadom neophodno je obezbijediti
sanitarno deponovanje na gradskoj deponiji „Kurevo“, riješiti pitanje zbrinjavanja opasnog otpada,
spriječiti nekontrolisano odlaganje i stvaranje divljih deponija te obezbijediti primjenu selektivnog
odlaganja čvrstog otpada.
3. Izradnja sistema upravljanja i kontrole kvaliteta životne sredine i edukacija stanovništva
Prisutni neriješeni problemi ugožavanja životne sredine na području grada Prijedora potencirani
su činjenicom da provodivost zakona iz domena zaštite životne sredine nije na zadovoljavajućem nivou
te da nije uspostavljen adekvatan organizacioni i institucionalni okvir u ovoj oblasti. Prisutne slabosti u
planiranju i organizaciji sistema zaštite životne sredine se manifestuju kroz nesprovođenje potrebnih
mjera zaštite životne sredine što ima za posljedicu pogoršanje zdravstvenog stanja stanovništvaIzgradnja sisteme upravljanja u kontrole kvaliteta životne sredine na području grada Prijedora
podrazumjeva sprovođenje aktivnosti na unapređenja organizacije i planiranja kao i uspostavljanje
adekvatne kontrole i nadzora u oblasti životne sredine.Da bi se realizovane planirane mjere zaštite i
unapređenja životne sredine neophodno je obezbijediti i planirati finansijske sredstva prije svega kroz
afirmaciju principa „zagađivač plaća“ s ciljem uključivanja većeg broja subjekata u aktivnosti na zaštiti
životne sredene.Paralelno sa ovim aktivnosti potrebno je koristiti različite oblike angažovanja na planu
podizanja nivoa ekološke svijesti stanovništva grada Prijedora.
7.3.3. Programi, projekti i mjere
7.3.4. Procjena očekivanih ishoda sa indikatorima
93
8. IMPLEMENTACIJA, MONITORING I EVALUACIJA
9. INFORMISANJE JAVNOSTI
10. ZAKLJUČAK
94
II PRILOZI
PRILOG 1-PROJEKTI
PRIJEDLOG
Projekat:
Kulturni centar „Ljetna bašta“
Strateški cilj:
Razvoj i unapređenje životnih uslova, podizanje
nivoa kulturne svjesti, stvaranje pozitivnog
kulturnog ambijenta
Operativni cillj:
Poboljšanje sveukupnog položaja mladih kroz
kulturu i umjetnost – kreativna industrija
Opis projekta:
Nedostatak kvalitetne edukativno-kulturne ponude koja bi mladima aktivno popunila slobodno vrijeme,
kao i prostora u kome bi se ista odvijala, jedan je od temeljnih problema sa kojima se sustreću mladi
ljudi grada Prijedora.
Ljetna bašta je prostor i epicentar organizovanja koncerata, tematskih večeri i manifestacija, ljetnjeg
festivala kratkog filma, jaz kluba, organizovanja škole stripa, takmičenja u umjetničkom plesu, tematskih
večeri za najmlađu i stariju generaciju te ostali javni događaji (proslave maturanata, slikarske kolonije,
sportska takmičenja i sl.
Jedan od pretpostavljenih vidova funkcionisanja istog je u obliku Javne ustanove, pri čemu Opština istu
kreira, zapošljava menadžment, kadrove, sugeriše program i finansijski je održava.
Svrha centra je ponuditi mladima razvojna i obrazovna iskustva, koja će ih definisati i promovisati u
kvalitetne ličnosti i aktivan faktor razvoja savremenog društva. Potpunim opremanjem ovakvog prostora
omogućili bi da se mladi iz ruralnih dijelova grada Prijedor mogu okupiti na jednom mjestu radi druženja i
edukacije. Neophodno je stvoriti mogućnosti za kvalitetno korištenje prostora Ljetne bašte za potrebe
mladih.
Ovo podrazumijeva nekoliko segmenata:
1. Izrada plana interijera i eksterijera uz pomoć stručnog lica
2. Registracija Ljetne bašte u obliku Javne ustanove
3. Sistematizacijom predvidjeti i popuniti potrebna radna mjesta (direktor, glavni i odgovorni urednik
za kulturu,samostalni stručni saradnik za scensku kulturu i umjetnost, administrator, ton
majstor...)
4. Izgradnja (reparacija ) prostora za boravak, druženje i komuniciranje mladih
5. Nabavka dodatne opreme za kulturne manifestacije, koncerte i sl. (dodatni dio razglasnog
sistema, kompletnu rasvjetu, monitoring sistem i prateća oprema.)
6. Izgradnja čvrstog krova na bini i prostoru predviđenom za usluge ljetnog šanka,
7. Izgradnja ugostiteljskog objekta i prostora za druženje, komuniciranje i sl.
Neophodno je stvoriti uslove za razvoj Kreativne industrije koja u Prijedoru postoji, ali kao takva nije
prepoznata, kanalisana i dovoljno zakonski zaštićena. To je najviše izraženo u sektoru muzike, filma,
izdavaštva i programerstva. Kvalitetan audiovizuelni proizvod može se plasirati u zemljama regiona i kao
takav ostvariti profit kako za matičnu distribucijsku kuću, tako i za Grad Prijedor koji može koristiti ista
sredstva da bi motivisali i podstakli mlade umjetnike u razvoju njihovih početnih projekata.
Ciljna grupa:
Građani Prijedora i svi građani ruralnih oblasti – korisnici usluga mladi od 15-35 godina
Očekivani kratkoročni rezultati:
Indikatori:
Dograđivanje pomoćnih objekata i nabavka
dodatne opreme portrebne za nesmetano
funkcionisanje
„Ljetna bašta“ opremljena sa dodatnom opremom i
popratni objekti sa kancelarijskim prostorom
95
Očekivani dugoročni rezultati:
Kulturni centar „Ljetna bašta“ kao centar
dešavanja, osmišljenih programa i organizovanja
slobodnog vremena mladih.
Indikatori:
Prijedor kao regionalni centar organizovanja
koncerata, ljetnog festivala, otvorenog kina,
radionica
iz
oblasti
plesa,
stripa,
slikarstva,takmičenja i sl.
Povećan broj posjetilaca.
Partneri za implemantaciju:
Grad Prijedor, strani i domaći donatori, Budžet strategije
Sponzori i donatori:
Ministarstvo prosvjete i kulture RS, Nevladine omladinske organizacije, Ministarstvo za porodicu, omladinu
i sport, međunarodni donatori, poslovni subjekti grada Prijedora
Preduslov za realizaciju projekta:
Faktori rizika:
1. Finansijska sredstva
Finansijska sredstva i vremenske prilike
2. Izvedbeno rješenje projekta.
Procijenjena ukupna vrijednost projekta:
Trajanje projekta:
1. Registracija i konkursi za radnike
5.000 KM
36 mjeseci
2. Plate (bruto)
95.000 KM
3. Dodatna oprema
60.000 KM
4. Namještaj
15.000 KM
5. Izg.čvrstog krova-bina
10.000 KM
i ljetni šank
6. Izgradnja ugostitelj.objekta i
prostorija za mlade
250.400 KM
_________________________________
UKUPNO:
435.400 KM
Osnovni cilj prijedloga revitalizacije objekta „Ljetne bašte“ jeste povećanje aktivnosti i
produkcija raznovrsnih programa, odnosno uspostavljanje planiranog sistema organiziacije i
menadžerskog plana kako bi objekat opravdao do sada uložena sredstva.
Ovakav plan moguće je ostvariti, ali jedan od osnovnih preduslova jeste preregistracija „Ljetne
bašte“ u Javnu ustanovu, čime bi se ostvarila finansijska sigurnost i povećao iznos sredstva predviđenih
za realizaciju programa i nabavku dodatne opreme.
Iako „Ljetna bašta“ sa svojom postojećom infrastrukturom pruža velike mogućnosti za
organizovanje različitih kulturnih manifestacija, evidentno je da sve to do sada nije iskorišteno do kraja.
Uz nabavku dodatne opreme i izgradnje jednog dijela prostorija potrebno je zaposliti i nekoliko
radnika, od menadžerskog do tehničkog osoblja.
Pored aktivnosti koje je moguće realizovati u ljetnom periodu zimski period se do sada svodio
na planiranje aktivnosti za narednu godinu, pronalaženje dodatnih izvora finansiranja putem pisanja
projekata ili sponzorskih ugovora. Nabavkom određene opreme i izgradnjom još jednog skladišnog
objekta moguće je u toku zimskog perioda u prostorijama „Ljetne bašte“ organizovati razne vrste
radionica koje bi bile realizovane u saradnji sa omladinskim i NVO sektorom.
Osnovna vizija funkcionisanja ljetne bašte morala bi biti u tome da je ovo mjesto jedinstveno u
širem okruženju i da je potrebno organizovati razne aktivnosti kojima bi se popunilo slobodno vrijeme
mladih ljudi.
Sam kvalitet programa ne znači mnogo ukoliko nemamo publiku, tako da se mora pronaći način
kako da se publika privuče i zadrži, da joj se stvori svakodnevna navika dolaska u „Ljetnu baštu“.
Ciljna grupa ovog rada jesu mlađi građani Prijedora, koje treba pokušati privući raznim
manifestacijama. Pored koncertnih aktivnosti potrebno je organizovati razne tematske večeri,
prikazivanje koncerata, filmova, tematske večeri za djecu (disko, igraonica, crtani filmovi) ili stariju
generaciju (starogradska muzika ili muzika 60-70, plesne večeri).
Posebnu pažnju treba obratiti na zimski period kada se u „Ljetnoj bašti“ ne mogu organizovati
nikakve aktivnosti na otvorenom. Dogradnjom određenih prostorija u „Ljetnoj bašti“ bi se mogao
uspostaviti i opremiti Info-desk za mlade putem kojeg bi se mogli informisati o mogućnostima i
sadržajima koje nude sportske i kulturne organizacije u gradu, promovisati programe i vršiti distribuciju
reklamnog materijala i informacija koje su interesantne mladima, izrađivati reklamne kampanje o
mogućnostima korištenja slobodnog vremena i radionice o istom. U saradnji sa omladinskim
96
organizacijama, OSOP-om i NVO sektorom raditi na organiizaciji radionica i okruglih stolova na kojima bi
se moglo diskutovati o sledećem:
• Identifikovanje kulturnih potreba građana putem anketa i okruglih stolova
• Permanentan i strateški rad na kreiranju kulturnih programa za ljetni period
• Bolji marketing kulturnih dešavanja
• Veće uključivanje omladinskih grupa
• Bolja i redovnija kulturna ponuda tokom ljeta
• Bolja kulturna saradnja na regionalnom i međunarodnom nivou
• Uključivanje medija kao stalnih partnera u proces definisanja i ostvarivanja kulturne politike,
afirmacije kulturnih vrijednosti i animiranja publike
• Edukacija djece i mladih u cilju podizanja kulturne svjesti i prevencije štetnih vidova
ponašanja (alkoholizam, narkomanija i dr)
• Povećanje broja i učestalosti programa namenjenih djeci i mladima
• Uključivanje mladih u proces odlučivanja i kreiranja kulturnih programa
• Bolja saradnja institucija kulture i obrazovnih institucija
• Permanentne kreativne radionice za djecu i mlade: pozorišne, likovne, muzičke, novinarske
• Nagradni konkursi za djecu i mlade kao podsticaj afirmacije pozitivnih vrijednosti
Ugostiteljstvo
Jedna od slabosti „Ljetne bašte“ jeste i nepostojanje šanka za koji postoji uređen prostor.
Radna snaga, konobari i šankeri, mogli bi biti angažovani na određeno vrijeme jer u toku zimskog
perioda nema potrebe za takvim kadrom. Sa srednjom Ugostiteljskom školom moglo bi se dogovoriti i
odrađivanje praktične nastave za učenike, konobare. Šank bi u toku ljetnog perioda radio svakodnevno.
Suština nije da se od ljetne bašte napravi kafić ili klub, ali je isto tako nemoguće očekivati da se čitavo
ljeto organizuju različite manifestacije bez mnogućnosti da posjetioci konzumiraju kafu, sok ili neko
drugo osvježavajuće piće.
Ljetno kino
Veliki dio planiranog programa u toku ljetnog perioda pored koncertnih aktivnosti jeste i
projekcija filmova na velikom zidu „Ljetne bašte“. Sklapanjem ugovora sa filmskim distributerima ljetno
kino postaje realna opcija. Pored osnovnog repertoara moguće je prikazivanje retrospektive filmskih
festivala iz okruženja, tematske večeri, sedmice evropskog filma, prikazivanje dokumentarnih,
studentskih filmova i sl.
Takođe bi se na zidu „Ljetne bašte“ mogla pratiti i sva veća sportska dešavanja: evropska i
svjetska prvenstva u svim sportovima Olimpijske igre i sl.
Otvoreno kino je forma prikazivanja koja je slabo praktikovana u našem gradu, a pruža užitak
koji ne možete dobiti gledajući filmove u kućnoj varijanti. „Ljetna bašta“ posjeduje neophodne
preduslove za prikazivanje filmova na otovrenom, veliki zid i HD projektor.
Posjetiocima pored mogućnosti osvježenja na šanku treba pružiti komforan i ležeran smještaj.
Pored klasičnih stolica nabaviti ležeće, poluležeće i sjedeće spužvene kocke ( tzv. lazy bag)
Koncept ljetnog kina odstupa od klasične forme kino sala i za cilj ima stvaranje ugodnog
ambijenta za ljetno mjesto okupljanja gdje posjetioci mogu pogledati kvalitetan film, koncert ili neki
sportski događaj. Ulaganja u ovakav koncept kina nisu velika jer bi trebalo nabaviti samo određeni broj
lazy bag-ova.
Program
Osnovni cilj je da se poboljšanjem programskih aktivnosti stvore navike dolaska u „Ljetnu
baštu“ i da se svaki dan nešto dešava. Postoji više tipova manifestacija koje je moguće organizovati u
prostoru kakav je „Ljetna bašta“:
Veći i srednji koncerti i muzički festivali. Isti bi se pored budžeta finansirali prodajom
ulaznica, prihodima od šanka, sponzorskim ugovorima sa proizvođačima pića. Ovo je
programski dio koji je produkcijiski najzahtjevniji, ali i najreprezentativniji. U ove aktivnosti
ubrajamo nastupe najpopularnijih grupa i pjevača sa prostora bivše Jugoslavije i organizovanje
muzičkih festivala.
97
Manji koncerti i pozorišne predstave. Nastupi lokalnih ili regionalnih bendova koji ne
zahtijevaju plaćanje nastupa, organizovanje manje zahtjevnih pozorišnih predstava za koje je
lakše postaviti scenografiju.
Projekcije. Podrazumijevaju projekcije na video zidu „Ljetne bašte“ u koji možemo ubrojati:
revije filmova različitih produkcija, retrospektive filmskih festivala, projekcije starijih filmova koji
bi se mogli obezbijediti preko Kinoteka Republike Srpske i Srbije, projekcije novijih filmova u
saradnji sa distributerima, projekcije koncerata i raznih sportskih dešavanja.
Učešće u kulturnom ljetu. „Ljetna bašta“ je i do sada bilo mjesto na kojem su se održavale
manifestacije Kulturnog ljeta. Pored nastupa kulturno-umjetničkih društava moguće je
organizovati nastupe horova i pjevačkih skupina iz bratskih gradova i programe nacionalnih
manjina.
Ostalo. U ostala tematska dešavanja možemo ubrojati likovne kolonije, književne i pjesničke
večeri, sportska takmičenja (streetball, florball, odbojka, šahovski turnir), plesna takmičenja
(break dance, hip-hop), dječije tematske večeri (disko, igraonica), proslave maturskih večeri,
brucošijade, program omladinskih, studentskih ili srednjoškolskih organizacija.
Zimski period. Organizovati razne radionice, okrugle stolove.
Tehnička oprema
Finansijski najzahtjevnija stavka pri organizovanju bilo koje manifestacije jeste produkcija. Pod
produkcijom ovdje podrazumijevamo tehničku opremu-razglasni sistem, rasvjetu i prateća oprema,
poslove i ljudsku snagu potrebnu za realizaciju događaja-montiranje, funkcionisanje i demontiranje.
U dosadašnjoj praksi pri organizovanju manifestacija, tematskih večeri ili koncerata korišten je
postojeći dio razglasnog sistema dopunjen iznajmljenim elementima. Pri organizovanju velikih
kioncerata i festivala kompletna oprema je morala biti iznajmljivana po komercijalnim cijenama jer
postojeća oprema nije ni izbliza bila dovoljna da podnese takva opterećenja. Nedovoljan zvučni sistem i
nepostojanje rasvjete te nedostatak ljudske snage za organizaciju dovodio je do toga da se većina
sredstava predviđenih za organizaciju manifestacija morala iskoristiti za iznajmljivanje opreme.
Ovaj problem može biti riješen na dva načina:
1. Kupovina kompletne opreme za realizaciju koncertnih aktivnosti koja podrazumjeva dodatni dio
razglasnog sistema, kompletnu rasvjetu, monitoring sistem i prateća oprema. Za realizaciju ovog
prijedloga potrebno je izdvojiti velika finansijska sredstva, ali bi se problem riješio dugoročno. U
suprotnom sredstva potrebna za kupovinu ove opreme potrošili bismo za nekoliko godina na
iznajmljivanje, opreme i ljudi potrebnih za organizaciju.
2. Drugi način jeste potpisivanje sezonskog ugovora sa produkcijom ili agencijom koja se bavi
iznajmljivanjem opreme čime bi se ostvario popust na najam potrebne opreme.
Ljudski kapaciteti
Ukoliko „Ljetna bašta“ postane Javna ustanova Pravilnikom o sistematizaciji radnih mjesta potrebno je
definisati pozicije za osoblje koje bi obavljalo poslove menadžera i administrativnih poslova kao i
tehničkog osoblja koje bi bilo zaduženo za organizaciju koncertnih i ostalih aktivnosti.
SWOT analiza
SNAGE – Strenghts
Osnovna infrastruktura
Osposobljeno i kvalitetno osoblje
Iskustvo u organizovanju kompleksnih
kulturnih i komercijalnih manifestacija
Podrška Grada
Podrška Administrativne službe Grada
Prijedor
Kvalitetan dio tehničke opreme
Posjedovanje video i računarske opreme
za produkciju multimedijalnog materijala
SLABOSTI - Weaknesses
Tehnički nedostaci
Nedostatak dijela audio opreme
Nedostatak binske rasvjete
Manjak osoblja
Nepostojanje dodatnih pomoćnih
prostorija
Nepostojanje šanka u ljetnom periodu
Nedovoljna motivacija kadrova
Nepostojanje omladinskog kulturnog
centra
98
Definisani pravilnici o radnom vremenu
Volonterizam
Sponzorstvo i donacije
Povezanost sa medijima. Dovoljni
prostorni kapaciteti
Sposobnost stvaranja različitosti
Stručni i privrženi zaposleni
ŠANSE – Opportunities
Nepostojanje sličnog objekta u regiji
Mogućnost formiranja ljetnog kina
Mogućnost pokretanja ugostiteljske
djelatnosti
Zapošljavanje novih radnika
Uspostavljanje saradnje sa omladinskim i
NVO sektorom, organizovanje okruglih
stolova i konferencija
Fondovi EU iz oblasti kulture i mladi
Razvoj filmskih festivala
Promocija turizma kroz dokumentarne
filmove
Razvoj kulturnog turizma
Scenska umjetnost-obogaćivanja turističke
ponude i privlačenja turista povezano sa
muzikom
Neadekvatan odnos sa javnošću
Komplikovana procedura finansijskog
poslovanja
Neadekvatan marketinški pristup.
PRIJETNJE – Threat
Blizina Banjaluke kao kulturnog centra
Loše vremenske prilike u ljetnom periodu
Pad standarda građana
Finansijska sredstva
Odlazak kadrova
Smanjenje volonterskog duha
Neusvajanje strategije razvoja kulture na
nivou RS
SNAGE
Navedene faktore snage ne treba posebno obrazlagati već samo voditi računa da se one zbog
nemarnog odnosa ne pretvore u slabosti.
SLABOSTI
W - Pod tehničkim nedostacima možemo navesti nepostojanje klima uređaja u kancelarijskom prostoru
što dovodi do problema zagrijavanja radnog prostora u zimskom periodu i može stvoriti potencijalne
probleme za postojeću audio, video i računarsku opremu.
W - JU Centar za prikazivanje filmova i Opština Prijedor su 2010. godine na osnovu projekta Kultura za
razvoj dobili dio razglasne opreme - bas zvučnike sa pojačalima, miksetu i prateću opremu. Međutim
„Ljetna bašta“ ne posjeduje glavnu komponentu razglasa—osnovni razglasni sistem kao i monitoring
sistem. Iznajmljivanje ove opreme po komercijalnim cijenama nije isplativo. Potrebno je napraviti
sezonski ugovor za korištenje razglasnog sistema, sve dok „Ljetna bašta“ i Grad Prijedor ne obezbjede
sredstva za kupovinu iste. Kupovina potrebne opreme isplatila bi se u roku od nekoliko godina.
W - Nedostatak binske rasvjete po svjetskim standardima predstavlja problem pri organizaciji koncerata
jer iznajmljivanje otežava bilo kakvu ekonomsku isplativost određene manifestacije.
W - Pri organizaciji većih kulturnih događaja ili omladinskih manifestacija javlja se problem nedostatak
tehničkog osoblja, pa bi se pored radnika koji bi eventualno bili zaposleni mogli zapošljavati dodatni
radnicipo ugovoru o djelu.
W - Postojeće pomoćne prostorije jednostavno nisu dovoljne za skladištenje opreme i aparature i za
skladištenje ambalaže i robe za šank. Postoji mogućnost izgradnje dodatnih pomoćnih prostorija iz
vanjskih toaleta.
W - Nepostojanje šanka moglo bi u velikom dijelu unaprijediti održivost i bolju posjećenost
manifestacija. U proteklom periodu prihvatane su jednokratne ponude za točenje alkoholnih i
99
bezalkoholnih pića na većim manifestacijama, dok je bilo slučajeva kada ugostiteljski objekti nisu htjeli
preuzeti rizik točenja pića pa je prostor usupan po minimalnim cijenama. Izgradnjom šanka „Ljetna
bašta“ bi na sebe preuzela svu kontrolu nad točenjem osvježavajućih pića i kontrolom sredstava.
Ovakav sistem bi omogućio i sklapanje ugovora sa pojedinim distributerima ili proizvođačima određenih
pića pa bi se na osnovu reklame ili sponzorskih ugovora obazbjedila nabavka robe po nižim cijenama
ŠANSE
O - Nepostojanje sličnog objekta u regiji čini objekat „Ljetne bašte“ jedinstvenim u regiji za realizaciju
kulturnih aktivnosti.
O - Mogućnost formiranja ljetnog kina proširila bi djelatnost te bi se stvorilo mjesto gdje bi se u ljetnom
periodu mogla prikazivati sva filmska ostvarenja. Aktivnost bi bila organizovana uz naplatu ulaznica.
O - Mogućnost pokretanja ugostiteljske djelatnosti. Ova aktivnost opisana je u obrazloženju „Slabosti“
kao stavka 6.
O - Zapošljavanje novih radnika. Proširenjem programa, aktivnosti i organizovanja manifestacija, kao i
otvaranjem šanka stvara se potreba i za zapošljavanjem dodatnog broja radnika. Bilo da je riječ o stalno
zaposlenim radnicima ili o radnicima na određeno vrijeme (u toku ljetnog perioda).
O - Uspostavljanje saradnje sa omladinskim i NVO sektorom, organizovanje okruglih stolova i
konferencija. Ovaj dio posebno se odnosi za rad u zimskom periodu jer bi se dogradnjom pomoćnih
prostorija u već postojećim povećao prostor koji bi mogao biti iskorišten za orgsnizaciju raznih radionica
i okruglih stolova.
O – Fondovi EU iz oblasti kulture i mladi. U toku zimskog perioda vrijeme bi se koristilo za rad na
projektima kojima bi se konkurisalo za dobijanje sredstava, dobara i realizaciju projekata prekogranične
saradnje iz oblasti kulture.
PRIJETNJE
Ono na što najviše treba obratiti pažnju jeste promjena trenda mladih, s obzirom da oni predstavljaju
naše ciljne korisnike. Upravo zato treba pratiti sva dešavanja koja mogu uticati na modu i trendove koje
prate mladi (veća zainteresovanost mladih za odlazak u igraonice, kafiće i video klubove, i sl.)
Nedovoljno upoznato tržište sa uslugama Ljetne bašte predstavlja trenutni problem , koji planiramo da
prevaziđemo adekvatnom marketing strategijom.
Prijetnje u ovoj SWOT analizi označene su kao faktori na koje se ne može direktno uticati. Neki od ovih
faktora su socio-ekonomskog karaktera za čije rješavanje je potrebno obimnije društveno angažovanje
(blizina Banjaluke kao kulturnog centra, pad standarda građana)
dok se na vremenske uslove u toku ljetnog perioda ni na koji način ne može uticati.
Projekat:
Modernizacija rada javne ustanove primjenom
digitalizovane tehnologije
Strateški cilj:
Razvoj visokoškolskog obrazovanja u Prijedoru
dovodi do toga da sve više mladih ljudi nastavlja
svoje školovanje u Prijedoru umjesto da kao do
sada odlaze u druge gradove, a ujedno se i
povećava broj studenata koji iz drugih gradova
prijedorske regije dolaze ne studije u Prijedor.
Ovakav vid priliva mladih ljudi stvara portebu za
unapređenje uslova u oblasti kulture.
Operativni cillj:
Digitalizacija kina „Kozara“, izgradnja još najmanje
jedne kino sale, igraonice
i dodatnog
kancelarijskog prostora za JU „Centar za
prikazivanje filmova“ Prijedor na spratu postojeće
zgrade.
Opis projekta:
Sanacijom i uređenjem sprata zgrade stvorlili bi se uslovi za realizaciju većeg broja različitih aktivnosti.
Pored redovnih kino projekcija održavali bi se okrugli stolovi, radionice, izložbe i ostali skupovi za koje bi
prostor bio adekvatan.
Uz poslove na sanaciji dijela zgrade potrebno je izvršiti i opremanje postojećeg kina digitalnom
100
opremom, na kojoj će se moći prikazivati filmovi u 3 D tehnologiji i koja sadrži savremeni zvučni sistem.
Novim uglaganjem pratili bi najsavremenija dostignuća. Kino Kozara u uslovima u kojima trenutno
posluje ne zadovoljava u potpunosti potrebe građana Prijedora, u prvom redu ljubitelja filma. Naime,
kino posjeduje opremu za prikazivanje filmova koja je zastarjela. Projektori za prikazivanje filmova sa 35
mm traka koji su na raspolaganju proizvedeni su 1960. godine prošlog vijeka koja je prije tri godine
samo reparirana. Problem je što se ubrzanom modernizacijom i promjenom tehnologije snimanja i
prikazivanja filmova u velikoj mjeri prešlo na prikazivanje filmova sa digitalnih medija, a to je ono što
kinu Kozara nedostaje i što je uz dogradnju i opremanje nove kino sale cilj ovog projekta. Distributeri sa
područja BiH više nisu u mogućnosti nabaviti filmove na 35mm trakama što nas stavlja u inferioran
položaj u odnosu na druga kina u okruženju. (u Bijeljini je u rekonstrukciju starog kina i nabavku
opreme uloženo 500.000 KM). Svjedoci smo rapidnog širenja digitalizacije bioskopa, stalnih promjena i
usavršavanja u toj oblasti. Ta činjenica nameće imperativ sveobuhvatnog ovladavanja problematikom i
inovacijama u oblasti digitalizacije bioskopa od strane svih zaposlenih u Ustanovi. U tom cilju je
neophodno obezbijediti uslove za internu, permanentnu edukaciju i usavršavanje svih zaposlenih. Za to
je potrebna jedna opremljena prostorija, odvojena kancelarija za upravu kina, kako bi se funkcionalno i
efikasno nastavilo sa radom.
Naime, primjenom nove tehnike i tehnologije možemo aktivno pratiti sva dešavanja u filmskoj
djelatnosti u svijetu, nema kašnjenja sa prikazivanjem filmova, film u Prijedoru bi paralelno prikazivanj
sa filmovima svetskih kina. Prihodi znatno veći, time i veći procenat samofinansiranja Ustanove, a i
opšti interes građana kroz zadovoljavanje kulturnih potreba različite starosne dobi gledalaca.
Ciljna grupa:
Korisnici usluga (građani, posjetioci, studenti i učenici, investitori, preduzeća i sl.) i zaposlenici
Očekivani kratkoročni rezultati:
Indikatori:
Razvoj organizacione sposobnosti za pružanje - Povećanje broja publike – Novim pristupom
kvalitetne usluge, otvara
mogućnost za kulturnom nasljeđu učiniti ga privlačnim i
prikazivanje najnovijih filmskih ostvarenja, a pristupačnim za sve kategorije posjetilaca,
samim tim vratiće se i izgubljena navika odlaska u popularizacija i veći finansijski efekti.
kino i povećati sadašnji broj posjetilaca.
Očekivani dugoročni rezultati:
Indikatori:
Kontinuirano povećanje zadovoljstva korisnika Digitalizovana kino– sala stavljena u funkciju.
usluga, privlačenje sponzora i donatora, proširenje Povećanje publike na određenim lokacijama,
dosadašnjih poslovnih aktivnosti i ostvarivanje povećanje u prodaji karata i ostalo.
postavljenih ciljeva.
Zadovoljstvo korisnika usluga, te prepoznavanje i
predupređivanje
prepoznatih
nedostataka
ustanove.
Partneri za implemantaciju:
Grad Prijedor, JU „Centar za prikazivanje filmova“ Prijedor-Budžet strategije
Sponzori i donatori:
Ministarstvo prosvjete i kulture RS, međunarodni donatori, poslovni subjekti grada Prijedora
Preduslov za realizaciju projekta:
Faktori rizika:
Sistematizacijom popuniti dva radna mjesta:Šef Nedostatak finansijskih sredstava, nedostatak
računovodstva i glavni i odgovorni urednik za prostora, nedostatak kvalitetnog visoko stručnog
kulturu. Osiguran dio
finansijskih sredstava, kadra.
postojeća oprema koju je potrebno nadograditi.
Procijenjena ukupna vrijednost projekta:
Trajanje projekta:
1. Digitalizacija postojeće sale 178.000 KM
2. Renoviranje prostorija sprata i ulaz,
grijanje,hladjenje i ost. 500.000 KM
3. Digitalizacija nove sale 2 D oprema Trajanje projekta: 2 godine
105.520 KM
4. Plate (bruto) 41.310 KM
5. Namještaj za kancelariju, stolice za kino
salu, oprema igraonica za djecu i ostali
namještaj 30.000 KM
UKUPNO: 854.830 KM
1. Digitalizacij kina i modernizacija opreme
101
2. Rekonstrukcija i opremanje sprata, izgradnja još jedne kino sale, igraonice, kancelarije i
opremanje istih
3. Pretvaranje domova kulture u centre kinematografije
4. Organizacija i razvoj filmskog festivala
5. Kadrovski potencijal (obuke, seminar)
6. Nabavka dodatne opreme za održavanje konferencija, okruglih stolova
Svaku strategiju treba shvatiti kao obuhvatni plan za postizanje definisanih ciljeva. Zadatak koji smo
postavili pred sebe u radu na kulturnoj strategiji Prijedora je odgovor na pitanje kako poboljšati
konkurentski položaj grada u odnosu na okolinu. Da bismo to postigli u strateškom planu smo se
koncentrisali na tri principa:
optimalno koristiti unutrašnje snage i prednosti
izbjegavati prijetnje iz okoline tj. minimizirati vlastite nedostatke i slabosti
stvoriti umreženu organizaciju.
Ova tri principa se odražavaju kroz sve postavljene ciljeve.
Kino u Prijedoru je počelo sa radom 1928. godine i od tada do danas ima svoj kontinutet. Ova
djelatnost je prolazila različite faze uspona i padova ali je 90-tih godina prošlog vijeka, nakon rata i
opšteg gubitka standarda skoro zamrla.
Konačnom transformacijom u Javnu ustanovu, opština Prijedor izdvaja značajna sredstva
potrebna za rekonstrukciju zgrade bivšeg kina "Radnik" u kojem danas posluje kino "Kozara".
Sala kina „Kozara“ je nakon rekonstrukcije objekta klimatizovana, opremljena savremenom zvučnom
opremom i posjedujue 161 udobno sjedište. Međutim u tom periodu urađena je samo reparacija
postojeće kino opreme koja datira iz 1960. godine.
Trudeći se da pratimo trendove u filmskoj industriji i da ne zaostajemo za velikim kino centrima
primorani smo pristupiti projektu digitalizacije kina Kozara jer bi smo u suprotnom došli u situaciju da
nam distributerni ne mogu dostavljati filmove na 35mm trakama koje se u potpunosti povlače iz
upotrebe. Samim tim naš rad i dalji opstanak bio bi doveden u pitanje.
Ciljevi:
Privlačenje većeg broja gledalaca, povećanje broja aktivnosti, filmskih projekcija i programa
čime bismo opravdali dosada uložena sredstva
Organizovanje filmskog festivala
Riješavanje imovinskih pitanja sprata zgrade, stvaranjei dizajna i projektne dokumentacije za
izgradnju minipleks kina u centru Prijedora
Cilj 1: Privlačenje većeg broja gledalaca, povećanje broja aktivnosti, filmskih projekcija i programa čime
bismo opravdali uložena sredstva
Mjere:
U što skorijem periodu izvršiti digitalizaciju kina Kozara
Napraviti marketinšku kampanju nakon izvršenog projekta digitalizacije putem javnih medija i
interneta (Facebook i web sajt)
Proširiti filmski program uvođenjem dodatnih projekcija i kvalitetnijih filmskih sadržaja
Očekivani rezultati:
Povećan interes za filmsku kulturu u gradu, digitalizacija kina donosi mogućnost prikazivanja
najnovijih svjetskih ostvarenja iz svijeta filma, a samim nametanjem kvalitetnijih sadržaja
umanjuje se odlazak naših sugrađana u kina u druge gradove (Banjaluka-Multiplex Palas) i
povećava broj posjetilaca, jačanje konkurentnosti, kvalitet i kvantitet filmskih projekcija donosi i
povećanje prihoda, a digitalizacijom se ujedno smanjuju se troškovi slanja filmova. Otvara se
mogućnost dodatne zarade od marketinga, emitovanja reklama prije projekcija filma.
Indikatori:
Broj posjetilaca u 2012. godini oko11.000, broj projekcija 476, broj prikazanih filmova 76,
aktivno učešće u manifestaciji „Kulturno ljeto“. Potrebno je naglastiti i saradnju sa NVO
102
sektorom i učešće u organizaciji raznih tribina, prezentacija i okruglih stolova za koje postoje
tehnički preduslovi. Samo u prva dva mjeseca 2013. godine odražano je 5 takvih manifestacija.
Cilj 2: Organizovanje filmskog festivala
Mjere:
Filmski festivali sužavaju svoje polje interesa i umjesto velikih smotri kao što su Cannes, Berlin
ili Venecija, stvaraju se manji tematski festivali koji svoj interes prebacuju na tačno određene
filmske žanrove, nacionalne kinematografije i slično. Festivali koji se bave marginaliziovanim
društvenim grupama, kao što su imigranti, autohtono stanovništvo, etničke manjine, mjesta su
stvaranja novih društvenih zajednica. Prijedor vidimo kao grad koji bi mogao da organizuje
jedan ovakav festival npr. “Festival filmova o ljudskim pravima“
Saradnja sa filmskim radnicima (glumcima) iz Prijedora pri organizovanju festivala
Očekivani rezultat:
Pored podizanja kulturne svijesti građana, želimo u Prijedor privući i nove ljude, umjetnike,
filmske radnike, sponzore. Filmski festivali ujedno su šansa za sineaste kao i za 'manje'
nacionalne kinematografije da se uključe u svjetske krugove filmske distribucije. Festival kao
manifestacija nije samo gledanje filmova, on predstavlja područje business-a, stvaranje novih
talenata, kao i samo kreiranje filmske kulturne svijesti koja je tokom rata nestala. Organizacija
filmskog festivala, makar i u manjem obliku, je projekat koji će pored lokalnih i republičkih vlasti
zahtijevati i sponzorska i donatorska sredstva. Ovim bismo podstakli i preduzetništvo u kulturi i
podstakli proizvodnju kulturnih sadržaja na viši nivo. Čitav ovaj projekat imaće za cilj
omasovljavanje i proširivanje proizvodnje filma.
Napomena:
Orgnizacija ovakvog jednog festivala zahtijeva i svesrdnu pomoć svih elemenata društva.
Entuzijazam, predanost i trud volontera imaju nezaobilazno mjesto u radu svih festivala. Ovim
volonteri stiču vrijedno iskustvo jer će zaviriti iza kulisa filmskog festivala te će naravno upoznati
mlade ljude sličnih interesa i zabaviti se. Očekujemo da će volonteri prepoznati svoju ulogu i
važnost te zadržati entuzijazam, iskrenost, odgovornost i pouzdanost. Poslovi koje bi volonteri
obavljali jednostavni su i sastoje se od pozdravljanja i usmjeravanja gostiju, dijeljenja i
sakupljanja glasačkih listića, pomaganje pri registraciji i unosu podataka, distribucija
marketinških materijala, rad na infopultu, pružanje podrške svim posjetiocima festivala.
Indikatori:
Popratni sadržaji, izložbe, filmske radionice, okrugli stolovi
Cilj 3: Riješiti imovinska pitanja sprata zgrade, stvoriti dizajn i projektnu dokumentaciju za izgradnju
minipleks kina u centru Prijedora
Mjere:
Iznad postojećeg kina nalazi se nedovršen i nesređen prostor koji bi se eventualno nakon
rješavanja imovinsko-pravnih problema mogao pretvoriti u još najmanje jednu kino salu,
dodatne kancelarije potrebne za nesmetano poslovanje JU Centar film, izgradnju moderne
igraonice za djecu i prostora za održavanje radionica i okruglih stolova. Javna ustanova „Centar
za prikazivanje filmova“ Prijedor smatra da će se u narednim godinama nakon digitalizacije kina
i prikazivanja filmova u 3D tehnologiji povećati interes građana za posjetu kinu. Zbog prostornih
ograničenja i očekivano povećanog zanimanja publike za film mislimo da ima smisla pokušati
dizajnirati „Grad kino“ u središtu urbane zone grada sa nekoliko kino sala koji će omogućiti
bolji pristup i istovremeno nuditi publici širi izbor filmova. „Grad kino“ može značajno doprinijeti
kulturnoj ponudi u centru grada.
Očekivani rezultati:
Povećan broj gledalaca, porast ukupnog kulturnog stvaralaštva u gradu, razvoj marketinških
aktivnosti, mogućnost zapošljavanja novih radnika.
103
SWOT analiza
SNAGE – Strenghts
Osnovna infrastruktura
Položaj u centru grada
Izražena volja građana za obrazovanje u
kulturi
Postoji objekat za rad
Postojanje nepokretnih spomenika
kulturnog nasljeđa
Postoje zakoni o djelatnostima u kulturi
Postojanje udruženja u oblasti kuture
Postoje obrazovne ustanove za potrebe
kulture na svim nivoima
Postoje ustanove kulture
Postoje fondovi za rad institucija u kulturi
Cijene ulaznica
Udoban ugođaj
Kadrovi
Saradnja sa lokalnim organima vlasti
Sponzorstvo i donacije
Povezanost sa medijima.
ŠANSE – Opportunities
Mogućnost proširenja objekta i dogradnja
još jedne kino sale
Razvoj ugostiteljske djelatnosti, prodaja
kokica, grickalica i sokova
Donošenje prostornog plana u kojem je
ugrađena razvojna komponenta kulture
Poboljšanje zakonske regulative koja će
uključiti razvojnu i finansijsku komponentu
Izbor raznih filmova, promocija turizma i
kulture kroz dokumentarni film u regiji i
inostranstvu; razvoj filmskih festivala
Partnerstvo privatnog, društvenog i
cicilnog sektora
Formiranje funkcionalnih mreža u kulturi
Sredstva EU fondova za razvoj kulturnih
potencijala
SLABOSTI - Weaknesses
Nedostatak digitalne i opreme 2 D i 3D za
prikazivanje filmova
Nedovoljan broj i profil profesionalnih
kadrova za rad i razvoj kulture,
Nezadovoljstvo korisnika usluga kvalitetom
i kvantitetom filmskih sadržaja
Nepostojanje strategije razvoja kulture na
nivou grada
Nepokretanje inicijative za poboljšanje
zakonske regulative koja će uključiti
razvojnu i finansijsku komponentu
Nedovljna finansijska sredstva za nabavku
opreme i organiziovanje programa u
kulturi
Nedovoljno sponzorstvo i donacije
Neadekvatan marketinški pristup
PRIJETNJE – Threat
Blizina Banjaluke i širok repertoar
multipleksa Palas
Pad standarda građana
Ubrzano širenje kulture skidanja filmova
sa interneta
Odlazak kadrova
Gubljenje motivacije.
Politizacija kadrova u kulturi
Neusvajanje strategije razvoja kulture na
nivou RS
Konfrontacija privatnog, društvenog i
civilnog sektora.
SNAGE
Snage predstavljaju faktore koji lokalnoj zajednici daju konkurentsku prednost, a samo područje čine
atraktivnim za život i poslovanje. Jedna od velikih prednosti kina Kozara jeste lokacija u središtu glavne
ulice. Cijene ulaznica koje su niže od istih u okruženju predstavljaju takođe jedan od parametara koji bi
trebalo da privuče gledaoce jer za istu uslugu u Banjaluci potrebno je itdvojiti od 5 do 7 KM. Udobnost i
klimatizovana sala takođe su jedan od preduslova za dobar provod.
SLABOSTI
Slabosti su faktori ili trendovi koji čine prepreke ili smetnje ekonomskom razvoju. Najveći nedostatak
kina Kozara jeste nedostatak digialne opreme pomoću koje bi se u Prijedoru prikazivali najnoviji
holivudski hit filmovu u isto vrijeme kada i u ostatku svijeta, bez kašnjenja od po mjesec ili više dana.
Samim tim stvorili bi se uslovi da naši sugrađani mogu pogledati ove filmove bez odlaska u banjalukčki
bioskop Palas.
ŠANSE
Mogućnosti predstavljaju šanse koje razvoj konkurentskih prednosti čine lakšim. Ukoliko se projekat
digitalizacije uspješno ostvari, bili bismo u mogućnosti da prikazujemo i po nekoliko različitih filmova u
104
toku dana što do sada nije bio slučaj. Samim tim povećao bi se i broj gledalaca i povećali prihodi od
prodaje ulaznica. Povećanjem obima rada došli bismo do mogućnosti proširenja postojećeg kina
izgradnjom još jedne sale na spratu zgrade. Uz ovu kino salu potrebno bi bilo izgraditi i dodatne
kancelarije za nesmetan rad JU Centar za prikazivanje filmova, igraonicu za najmlađe posjetioce kao i
prostor u kojem bi se smjestio bife ili šank za prodaju kokica, grickalica i sokova.
PRIJETNJE
Prijetnje su nepovoljni trendovi koji vode ka gubitku ili opadanju regionalne konkurentnosti, ili
ekonomskog razvoja uopšte. ono što je trenutno najveća prijetnja jeste neposjedovanje digitalne
opreme usljed čega dolazimo u situaciju da nam distributeri nisu u mogućnosti isporučivati filmove.
Samim tim nastavlja se odlazak naših sugrađana u Banjaluku. Jedna od velikih prijetnji jeste i ubrzan
razvoj piratskih internet stranica za besplatan download filmova, na kojima možete skinuti svjetske hit
filmove samo nekoliko dana nakon njihovog izlaska na bilo kojem digitalnom mediju.
Kritična pitanja:
1.Izrada lokalne strategije razvoja kinematografije
2.Idejna i izvedbena rješenja filmskih postavki
3.Razvoj kadrovskih potencijala
PRILOG 2-FINANSIJSKI ASPEKTI STRATEGIJE
PRILOG 3-UČESNICI U PROCESU IZRADE STRATEGIJE
105
106

Historijat arheoloških istraživanja bosanskohercegovačkog dijela

BIOMEDICINSKA ISTRAŽIVANJA Učestalost karcinoma dojke u

dalje - Bosnia and Herzegovina UK Network

integralna strategija razvoja grada prijedora za

Više o genocidu u Prijedoru

SKUPŠTINA OPŠTINE PRIJEDOR STRATEGIJA

prirodni resursi - Bosna i Hercegovina

Aneks 11b - Strategija 2024

Saznajte osnove započinjanja konsultantskog biznisa

Profil preduzeća koja se nalaze na tenderu za prodaju državnog