Preuzimanje restauratorskog izvješća (PDF, 3.18 MB)

SVETVINĈENAT
CRKVA SV. KATARINE
ZIDNE SLIKE - ISTRAŢIVANJE I PREVENTIVNI
RESTAURATORSKI RADOVI
restauratorsko izvješće:
„Ars restauro“ d.o.o.
Brnaze 307, Sinj
ev. broj: RO – 5/13
srpanj 2013.
IZVJEŠĆE O ISTRAŢNIM I PREVENTIVNIM RESTAURATORSKIM
RADOVIMA NA ZIDNIM SLIKAMA U CRKVI SV. KATARINE U
SVETVINĈENTU
SITUACIJA:
Crkva sv. Katarine nalazi se na istoĉnom izlazu iz Svetvinĉenta. To je puĉka
kapela prijelaznog romaniĉko-gotiĉkog tipa, s naknadno prigraĊenom lopicom (v.
sliku 1). Datira se u 14. stoljeće, a njena je unutrašnjost oslikana freskama s poĉetka
15. stoljeća. Freske su restaurirane, pretpostavljamo 1989.g. u okviru obnove o kojoj
svjedoĉi natpis uklesan u kamenoj ploĉi na proĉelju (v. sliku 2).
Poĉetkom ljeta 2013.g. na freskama su izvršena odreĊena istraţivanja i
preventivni restauratorski radovi koji su obuhvatili izradbu nacrtne dokumentacije,
uklanjanje pojedinih neadekvatnih, naknadno nanesenih slojeva ţbuka i naliĉa,
preventivnu konsolidaciju najugroţenijih zona nositelja slikanog sloja, te
laboratorijske analize veziva i pigmenata. Navedene je radove u dogovoru s istarskom
ţupanijom, općinom Svetvinĉenat i nadleţnim konzervatorima izvela tvrtka Ars
restauro d.o.o. iz Sinja.
OPIS RADOVA:
Izradba nacrtne dokumentacije obuhvatila je grafiĉko dokumentiranje
dnevnica (listovi 1.1, 2.1, 3.1, 4.1, 5.1, 6.1. i 7.1.), oštećenja arricciata (listovi 1.1,
3.1, 5.1, 6.1. i 7.1.), oštećenja intonaca (listovi 1.2, 2.2, 3.2, 4.2, 5.2, 6.2. i 7.2.),
oštećenja slikanog sloja (listovi 1.3, 2.3, 3.3, 4.3, 5.3, 6.3. i 7.3.), te pozicija sa kojih
su uzeti uzorci za laboratorijsku analizu veziva i pigmenata (listovi 1.1, 4.1. i 5.1) i
pozicija injektiranja najkritiĉnije raslojenih zona nositelja slikanog sloja (listovi 2.1,
3.1, 5.1. i 7.1.).
Uklanjanje pojedinih naknadno nanesenih slojeva naliĉa i ţbuka izvedeno je
mehaniĉkom metodom, pomoću skalpela, malih dlijeta i tvrĊih kistova. Tom prilikom
uklonjene su starije restauratorske plombe koje vezujemo uz obnovu crkve iz 1989.g.
(v. slike 3-12).
Preventivna konsolidacija najugroţenijih zona nositelja slikanog sloja izvršena
je metodom opšivanja otvorenih, prethodno oĉišćenih rubova intonaca ţbukom
sastavljenom od kamenog pijeska granulacije 0-1 i gašenog vapna u omjeru 3:1, te
injektiranjem najkritiĉnije raslojenih zona nositelja injekcijskom smjesom PLM/a
proizvoĊaĉa „CTS“ iz Vicenze (v. slike 13-18).
2
Laboratorijske analize veziva i pigmenata obuhvatile su ispitivanja 6 uzoraka.
Pozicije sa kojih su uzorci uzeti grafiĉki su dokumentirane na listovima 1.1, 4.1. i 5.1,
a integralni tekst laboratorijskog izvješća nalazi se na str. 13-18. Analizom veziva
utvrĊena je prisutnost kalcijevog karbonata (vapno) i kalcijevog sulfata dihidrata
(gips), bez organskih primjesa, što ukazuje na fresco-tehniku slikanja (tome u prilog
govore i vidljivi tragovi dnevnica u intonacu). Od originalnih pigmenata analizama su
utvrĊeni ţuti oker, crveni oker i zelena zemlja, uobiĉajeni za buon fresco tehniku
slikanja. U uzorku br. 5 otkriveni su tragovi azurita – nekad dragocjenog plavog
pigmenta kojeg rjeĊe susrećemo na srednjovjekovnim freskama puĉkih majstora. U
uzorku br. 2 uzetom sa ţute vodoravne bordure, uz ţuti oker dokazani su i tragovi
cinkove bijele koju tumaĉimo kao materijal restauratorskog retuša iz 1989.g. (cinkova
bijela se kao slikarski pigment koristi od 1830.g. na ovamo).
PRIJEDLOG RESTAURATORSKIH RADOVA:
Temeljem rezultata navedenih analiza i preventivnih radova predlaţemo da se
na freskama u crkvi sv. Katarine izvedu sljedeći restauratorski radovi:
1. cjelovita konsolidacija slikanog sloja i njegova nositelja
2. uklanjanje naknadnih slojeva naliĉa i starijih restauratorskih retuša s površine
slikanog sloja
3. ĉišćenje slikanog sloja
4. impregnacija drvene grede iznad trijumfalnog luka
5. reintegracija ţbuke prihvatnice (arricccio)
6. reintegracija nositelja slikanog sloja (intonaco)
7. slikarska reintegracija zidne slike unutar saĉuvane likovne kompozicije
8. izradba 3D panoramskog snimka zidnih slika nakon radova
9. izradba restauratorskog izvješća s povijesno-umjetniĉkom interpretacijom i
foto dokumentacijom
3
slika 1: pogled na crkvu izvana
slika 2: natpis uklesan na kamenoj ploĉi ugraĊenoj na proĉelju
4
slika 3: apsida, istoĉni zid, stanje prije radova
slika 4: apsida, istoĉni zid, stanje nakon radova
5
slika 5: apsida, juţni zid, detalj
slika 6: apsida, sjeverni zid, detalj
6
slika 7: juţni zid, stanje prije radova
slika 8: juţni zid, stanje nakon radova
7
slika 9: sjeverni zid, stanje prije radova
slika 10: sjeverni zid, stanje nakon radova
8
slika 11: zapadni zid, stanje prije radova
slika 12: zapadni zid, stanje nakon radova
9
slika 13: apsida, istoĉni zid, detalj, stanje prije radova
slika 14: apsida, istoĉni zid, detalj, stanje nakon radova
10
slika 15: sjeverni zid, detalj, stanje prije radova
slika 16: sjeverni zid, detalj, stanje nakon radova
11
slika 17: zapadni zid, detalj, stanje prije radova
slika 18: zapadni zid, detalj, stanje nakon radova
12
LABORATORIJSKO IZVJEŠĆE
Crkva sv. Katarine
Svetvinĉenat
Analizirali:
Analiza pigmenata: Dr.sc. Domagoj Mudronja, viši konzervator geolog
Analiza veziva: Margareta Klofutar, dipl.ing preh. teh., konzervator
tehnolog
13
Kratki opis metoda rada
Analiza pigmenata
XRF spektroskopija
Pigmenti sa zidne slike odreĊeni su metodom rendgenske fluorescentne
spektroskopije (XRF) ureĊajem Artax Bruker te polarizacijskim mikroskopom
Olympus BX 51.
Analiza veziva
FT-IR spektroskopija
Snimljeni su FT-IR spektri uzorka 6. Uzorak je podvrgnut kloroformskoj i
vodenoj ekstrakciji te su snimljeni i FT-IR spektri kloroformskog i vodenog ekstrakta.
FT-IR spektri uzoraka snimljeni su tehnikom KBr pastile: uzorak je homogeniziran u
ahatnom tarioniku sa 250 mg KBr praška te je, nakon stavljanja u kalup, prešan u
hidrauliĉkoj preši.
Infracrveni
spektri
uzorka
snimljeni
su
pomoću
Shimadzu
IR-Affinity-1
spektrofotometra, s djeliteljem zrake od kalijevog bromida i detektorom DLATGS.
14
Rezultati analize
Analiza veziva:
Prema dobivenim rezultatima analiza moţe se zakljuĉit da su u uzorku 6
prisutne anorganske supstance: kalcijev karbonat, kalcijev sulfat dihidrat i nitratni
spoj
Na Slici 1. prikazan je FT-IR spektar kloroformskog ekstrakta, a na Slici 2. prikazan
je FT-IR spektar vodenog ekstrakta uzorka 6. Analizom snimljenih spektara moţe se
zakljuĉiti da su u uzorku prisutni kalcijev karbonat - CaCO3 (vrpce pri ~ 1450, 875 i
710 cm-1), kalcijev sulfat dihidrat - CaSO4x2H2O (vrpce pri ~ 1140, 1120, 670 i 600
cm-1) a vrpca pri ~ 1385 cm-1 ukazuje na prisutnost nitrata.
90
90
%T
%T
87.5
88.5
85
87
82.5
85.5
84
80
82.5
77.5
81
4000
3500
FTIR Measurement
3000
2500
2000
1750
1500
1250
1000
750
4000
3500
FTIR Measurement
500
1/cm
Slika 1. FT-IR spektar kloroformskog
ekstrakta uzorka 6
3000
2500
2000
1750
1500
1250
1000
750
500
1/cm
Slika 2. FT-IR spektar vodenog ekstrakta
uzorka 6
90
90
%T
%T
85
88
80
86
75
84
70
65
82
60
80
55
4000
3500
3000
2500
2000
1750
1500
1250
1000
750
500
1/cm
4000
Slika 3. FT-IR spektar kalcij karbonata
3500
3000
2500
2000
1750
1500
1250
1000
750
500
1/cm
Slika 4. FT-IR spektar kalcij sulfata dihidrata
15
Analiza pigmenata:
Kao svijetlozeleni pigment uzorka 1 odreĊena je zelena zemlja (kompleks
hidrosilikata i silikata Mg, Fe, Al i K). Zelena zemlja takoĊer je odreĊena i uzorku 5.
U tom uzorku (5) prisutni su i tragovi azurita (CuCO3*Cu(OH)2). Crveni pigmenti
uzoraka 3, 4 i 6 odreĊeni su kao crveni oker (Fe2O3.nH2O). U uzorku 3 crveni oker
prisutan je u maloj koliĉini dok veći dio ĉini kalcijev karbonat. Ţuti pigment uzorka
broj 2 odreĊen je kao ţuti oker (Fe(OH)3). Uz ţuti oker u uzorku je dokazana i
cinkova bijela (ZnO) te malo gipsa (CaSO4*2H2O). U svim uzorcima dokazan je i
kalcijev karbonat iz podloge. Svi ostali elementi vidljivi na spektrima prisutni su u
tragovima.
x 1E3 Pulses
Sr
Rh
Ca
K
6
Ca
4
2
Fe
Fe
Mn
Sr
Rh
K
Sr
Mn
Rh
0
0
10
20
30
- keV -
Slika 5. XRF spektar uzorka broj 1
x 1E3 Pulses
Sr
S
Rh
Ca
K
6
Ti
Ca
4
2
Fe
Zn Sr Rh
K
S
Fe
Zn
Sr
Ti
Rh
0
0
10
20
- keV -
Slika 6. XRF spektar uzorka broj 2
16
30
x 1E3 Pulses
Rh
Ca
8 Sr
Ca
6
Ti
4
2
Fe
Sr
Rh
Ti
Fe
Rh
Sr
0
0
10
20
30
- keV -
Slika 7. XRF spektar uzorka broj 3
x 1E3 Pulses
S
Rh
Ca
8 Sr
6
Ca
Ti
4
2
Cu
Fe
Sr
Rh
S
Fe
Ti
Rh
Sr
Cu
0
0
10
20
- keV -
Slika 8. XRF spektar uzorka broj 4
17
30
x 1E3 Pulses
S
Rh
Ca
K
8 Sr
6
Ca
4
Fe
2
Zn
Cu
Fe
Sr Rh
K
S
Mn
Mn
Zn
Sr
Rh
Cu
0
0
10
20
30
- keV -
Slika 9. XRF spektar uzorka broj 5
x 1E3 Pulses
Rh
Ca
K
8 Sr
6
Ti
Ca
4
2
Fe
Zn
Cu
Fe
Sr
Zn
Rh K
Ti
Sr
Cu
Rh
0
0
10
20
- keV -
Slika 10. XRF spektar uzorka broj 6
18
30

Download Report