POLITIČKA PLATFORMA
ZA
LOKALNE IZBORE 2012. GODINE
BANJALUKA, APRIL 2012.
SADRŢAJ:
Uvodni osvrt na osnovna pitanja
Drţavno i društveno ureĊenje Bosne i Hercegovine i entiteta i eventualne
ustavne promjene
Odnosi i saradnja sa meĊunarodnom zajednicom, njenim organima,
organizacijama i asocijacijama
Ekonomski i socijalni razvoj
Stanje i razvoj energetskog sektora
Razvoj poljoprivrede i sela
Društvene djelatnosti, javni fondovi, udruţenja
Poboljšanje poloţaja ţena i njihovog uĉešća u javnom i politiĉkom ţivotu
Odnos prema omladini i angaţovanje u rješavanju aktuelnih pitanja
Zaštita ţivotne sredine (ekologija)
Obrazovanje, kultura i kulturno stvaralaštvo
Institucionalni okvir za ostvarenje programskih ciljeva i zadataka
Prilozi:
Plan aktivnosti DNS-a:
a) Predizborne aktivnosti
b) Principi kandidovanja
v) Plan kampanje
UVODNI OSVRT NA OSNOVNA PITANJA
Osnovu utvrĊivanja i voĊenja politike DNS-a sadrţe njegova statutarna,
programska i strateška dokumenta:
1. Statut Demokratskog narodnog saveza,
2. Program Demokratskog narodnog saveza,
3. Glavni pravci djelovanja Demokratskog narodnog saveza u periodu 20092013. godine,
4. Ekonomski program Demokrtaskog narodnog saveza,
5. Programska i statutarna dokumenta opštinskih odbora koja su usaglašena sa
stranačkim dokumentima, a u kojima je sadržana specifičnost opština i
opštinskih odbora koji su prilagodili svoj način organizovanja optimalnim
uslovima postizanja što boljih rezultata.
U prethodnom periodu pokazalo se da su glavni pravci djelovanja
Demokratskog narodnog saveza, u domenu društvene, ekonomske, socijalne i
drugih politika, i osnovni pravci koji definišu stanje, procese i ciljeve u društvu, dobro
utvrĎeni, jer su za rezultat imali bolju organizaciju, jačanje učešća i uticaja ove
Stranke. To se naročito potvrdilo na posljednjim opštim izborima 2010. Godine, na
kojima je postignuto procentualno najveće povećanje učešća, uticaja i ugleda
Stranke u odnosu na sve druge stranke u Republici Srpskoj.
U godini lokalnih izbora navršava se dvanaest godina političkog djelovanja
DNS-a na političkoj i javnoj sceni Republike Srpske i Bosne i Hercegovine. To je
vrijeme konstantnog rasta Stranke, njenog konstituisanja i profilisanja u snaţnu,
samostalnu i modernu političku stranku koja uspješno ostvaruje svoje statutarne i
programske ciljeve i zadatke.
Danas smo stranka koja ima predstavnike na svim nivoima vlasti, od
skupština opština i gradova, Narodne skupštine Republike Srpske, do
Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine. Zahvaljujući takvim izbornim
rezultatima, predstavnici naše stranke obavljaju vrlo odgovorne izvršne duţnosti u
lokalnoj samoupravi, u Republici Srpskoj, u Federaciji Bosne i Hercegovine i
zajedničkim organima Bosne i Hercegovine.
Kako smo to uspjeli?
Uspjeli smo to prihvatljivom, principijelnom i odgovornom politikom i odnosom
prema biračkom tijelu, duboko svjesni činjenice da u vremenu u kojem ţivimo i
djelujemo bez takvog pristupa nema lakih i jednostavnih rješenja niti velikih uspjeha.
Ono što je sigurno jeste da je potrebno mnogo znanja, rada, upornosti, a ponajviše
mudrosti, poštenja i jedinstva, da bismo uspjeli da se sačuvamo kao narod, sa
svojim nacionalnim, istorijskim i kulturnim identitetom i subjektivitetom, i da svom
entitetu i narodu obezbijedimo mjesto ne samo u Bosni i Hercegovini, nego i u regiji i
u porodici evropskih drţava i naroda kojima pripadamo.
Naša politika, djelovanje i ukupna naša vizija zasnovana na ključnim
principama i stavovima koje DNS u svom političkom djelovanju nikad nije doveo u
pitanje potvrda su učinjenog u vremenu prošlom, i čvrsto jemstvo još većih rezultata
u vremenu budućem.
Naši strateški principi jesu:
-
-
-
-
-
ustavnopravni poredak Bosne i Hercegovine, i Republike Srpske u okviru nje,
zasniva se na osnovama dejtonskih rješenja, a eventualna izmjena mora biti
na temelju punog političkog dogovora, konsenzusa i kompromisa dvaju
entiteta i triju ravnopravnih konstitutivnih naroda u legalnim i legitimnim
institucijama sistema i u postupku predviĎenom Ustavom Bosne i
Hercegovine, i bez bilo čijeg uticaja sa strane;
nikada nismo i nećemo prihvatiti neustavno i nezakonito prenošenje na
organe i institucije Bosne i Hercegovine ovlašćenja Republike Srpske i time
umanjivanje njenog ustavnopravnog kapaciteta;
zalaţemo se za reviziju privatizacije i revitalizaciju postojećih i otvaranje novih
proizvodnih kapaciteta zasnovanih na našim resursima i komparativnim
prednostima;
zalaţemo se za realnu, provodivu i uspješnu ekonomsku i socijalnu politiku
kao osnovni prioritet Republike Srpske;
traţimo da se ključna statusna i politička pitanja, kao pitanje pristupanja
Evropskoj uniji i/ili NATO-u, riješe putem referenduma;
izraţavamo duboko vjerovanje i opredijeljenost za to da je mjesto srpskog
naroda, zajedno sa ostalima, u Evropskoj uniji i da njene standarde,
kriterijume i pravila ponašanja ţelimo da sprovodimo, ali u politici i zajednici u
kojoj ćemo zadrţati svoj identitet, običaje i kulturu,
sprečavanje privatizacije: elektroprivrede, vodnih i šumskih resursa.
DNS je, u principu, podrţavao i uvijek će podrţavati programe i projekte koji
imaju za cilj unapreĎenje ukupnih odnosa u Republici Srpskoj i Bosni i Hercegovini.
Istovremeno, DNS se zalagao i zalaţe se za ravnomjeran i ubrzan razvoj Republike
Srpske, u cijelosti prihvatajući činjenicu da se samo ekonomski stabilna i jaka
Republika moţe boriti sa svim izazovima sa kojima se susreće i sa kojima će se
susretati.
Politička, ekonomska i socijalna situacija u Republici Srpskoj i Bosni i
Hercegovini veoma je teška. U političkom smislu čitav je niz izazova vezanih za
definisanje statusa Republike Srpske unutar Bosne i Hercegovine. Osnovno pitanje
jeste postizanje jedinstva prema dejtonskim rješenjima i izgraĎivanje i funkcionisanje
ustavnopravnog modela Bosne i Hercegovine. Politička borba ima dvije dimenzije ili
dva različita pogleda. Republika Srpska se zalaţe za primjenu Dejtonskog mirovnog
sporazuma kao osnove za unutrašnje ureĎenje Bosne i Hercegovine i sva
eventualna nova rješenja vidi kao rezultat dogovora domaćih organa vlasti, dok se
Federacija Bosne i Hercegovine zalaţe za koncept graĎanske drţave i taj koncept
ţeli da ostvari putem meĎunarodnih institucija („aprilski paket“, Prudski sporazum,
„butmirski proces“, presuda Evropskog suda za ljudska prava Sejdić-Finci i drugi
dogovori i inicijative, koji su, uglavnom, na drugoj strani posmatrani kao prilika i
povod za radikalne ustavne promjene).
Stav DNS-a o ovim pitanjima jeste jasan i nepromjenljiv: do rješenja se moţe
doći isključivo uvaţavanjem domaćih institucija, bez nametanja bilo koga sa strane.
Naravno, svaka dobronamjerna, materijalna i stručna pomoć sa strane dobro doĎe,
ali ona mora da ide u pravcu ohrabrivanja domaćih dogovora i traţenja novih
institucionalnih i drugih mehanizama djelovanja, koordinacije i komunikacije na
evropskom i svjetskom putu.
Zato, okosnica naše politike i svih reformi, koje su u suštini i po prirodi bolne,
jeste da one mogu da budu samo rezultat dogovora i kompromisa domaćih organa i
institucija, uz potpuno uvaţavanje sloţene unutrašnje konstrukcije drţave i društva
na bazi jasnih evropskih standarda i kriterijuma.
U ekonomskom smislu, situacija je dodatno oteţana ekonomskom krizom.
Svjetska ekonomska kriza zvanično traje od 2009. godine, a na našim prostorima
mnogo duţe, skoro trideset godina, i s punim intenzitetom i danas. Na mikroplanu,
na privredu dodatno negativno utiče strano trţište i nekonkurentnost domaćih
proizvoda. Na makroplanu, u kontekstu svjetske ekonomske krize, iako su očuvani
elementi ekonomske politike, došlo je do pada broja zaposlenih, do debalansa
izmeĎu broja zaposlenih i broja penzionera, smanjenja prihoda u budţetu. Sve to,
pored ostalog, doprinosi enormnom nedopustivom padu standarda stanovništva u
Republici Srpskoj, povećanju straha, besperspektivnosti i neposjedovanju vizije
budućnosti.
Riječju, „pitanje svih pitanja“ jeste - zapošljavanje, ekonomski rast, povećanje
standarda stanovništva i očuvanje ljudskog dostojanstva. Samo rješavanjem tih
pitanja moţe se očuvati stabilnost Republike Srpske i Bosne i Hercegovine. U
slučaju da se i dalje, a posebno u duţem periodu, nastavi sadašnje loše ekonomsko
i socijalno stanje, bićemo konstantno izloţeni krizi, čije posljedice mogu da budu
smanjenje BDP, nemogućnost stabilizacije penzijske, zdravstvene i socijalne politike,
a to bi stvorilo osnove za manipulaciju graĎanima i destabilizaciju prostora na kojem
ţivimo.
Do sada nismo bili u prilici da ključno utičemo na procese u društvu i
mijenjamo ih. Kapacitet koji imamo bio je nedovoljan da nametnemo svoje ključne
stavove u pogledu rješavanja najvaţnijih političkih, ekonomskih, socijalnih i drugih
pitanja. Sada, u prvom redu svjesni tog stanja i voĎeni odlučnošću da ga mijenjamo,
osnaţujemo naš zavjet „riječ je riječ“, iza kojeg će slijediti naša djela.
Zato su lokalni izbori nova šansa da se u punoj mjeri nametnemo svojom
politikom, svojim stavovima i konkretnim akcijama i aktivnostima.
Cilj bavljenja politikom jeste izboriti se za vlast, ili učestvovati u vlasti, osvojiti i
zadrţati vlast. DNS je spreman za to. Pogotovo lokalni izbori su prilika da pokaţemo
i potvrdimo, ali i da ponudimo realnu viziju budućnosti ovih prostora koja je u
organizovanoj, ojačanoj i stimulativnoj lokalnoj samoupravi, jer je ona najbliţa
graĎanima i pošto se 95% prava i obaveza graĎana rješava u lokalnoj zajednici.
Naš cilj jeste da postanemo stabilna treća politiĉka stranka u Republici
Srpskoj, a najbolja u što većem broju lokalnih zajednica, jer naš narodnonacionalni i ekonomski koncept pruţa novu šansu svim graĊanima.
Pred nama je period u kojem se bitno smanjuje značaj svih ostalih u odnosu
na materijalna i socijalna pitanja. Zato, posebno podsjećamo naše članove,
simpatizere i birače, dakle birače, a ne glasače, na to ko je DNS, kakvu politiku
utvrĎuje, promoviše i sprovodi, koja je njegova uloga i uticaj, i kako će ostvariti
postavljene ciljeve i zadatke.
Politička platforma ne daje odgovore na sva pitanja, već ukazuje samo na
najbitnije pravce djelovanja i voĎenje osnovnih akcija i aktivnosti, kao i viĎenje
načina rješavanja niza neriješenih pitanja i problema.
Dosadašnja iskustva su pokazala da su birači više motivisani za lokalne
izbore, jer na tim izborima svoje povjerenje i glas daju stranci i predstavnicima
kojima vjeruju i od kojih očekuju da će im omogućiti kvalitetniji, bolji i bezbjedniji ţivot
u sredini u kojoj ţive i rade.
Da bi birači našu Stranku, njene kandidate, naše riječi i naša djela prepoznali
kao svoj izbor, neophodno je da im zajednički pokaţemo i uvjerimo ih kako će DNS
rješavati osnovna egzistencijalna pitanja koja se tiču lokalnog ţivota i razvoja, kao i
prava, obaveza i odgovornosti svih subjekata u lokalnoj zajednici.
Pitanja ispred svih ostalih jesu:
obezbjeĎivanje ekonomskog, socijalnog i kulturnog razvoja, a posebno
strukturne promjene u privredi; stvaranje uzlazne dinamike privrednog
oporavka i rasta i otvaranje novih fabrika i modernih tehnologija u cilju
stvaranja nove vrijednosti;
poboljšanje privredne strukture i povećanje konkurentnosti izvozno
orijentisanih grana;
povećanje investicija u realnom sektoru privrede, restriktivniji odnos prema
neproizvodnim investicijama, modernizacija tehnologije, unapreĎivanje
organizacije preduzeća, stimulisanje naučno-istraţivačkog rada, rast
produktivnosti rada i davanje prednosti domaćoj proizvodnji i domaćoj robi;
nastavak realizacije krupnih infrastrukturnih projekata i uključivanje u
interregionalne infrastrukturne projekte (elektro-energetika, putevi,
gasovodi);
uravnoteţenje budţeta, kontrola javne potrošnje i kontrola zarada u
javnom sektoru;
jačanje finansijske discipline, bankarskog sistema i finansijskog rejtinga;
uravnoteţeniji regionalni razvoj, jačanje uloge lokalnih zajednica i
sagledavanje mogućnosti pravednije podjele javnih prihoda na svim
nivoima;
obezbjeĎivanje da jedinice lokalne samouprave, bez obzira na stepen
razvijenosti, veličinu, organizovanost, broj stanovnika ili neke druge
karakteristike, imaju pouzdan registar imovine i resursa koji se nalaze na
njihovoj teritoriji i u njihovom vlasništvu, te da se na osnovu njih donesu
pravni okviri i uloga jedinica lokalne samouprave kao nosilaca prava
svojine i drugih imovinskih prava na dobrima koja koristi;
jačanje svih segmenata socijalne stabilnosti, a posebno očuvanje i
poboljšanje standarda stanovništva (povećanje plata, penzija, invalidnine,
socijalnih i drugih davanja);
zaustavljanje socijalnog raslojavanja i smanjenje
rasporeĎivanje tereta krize na sve podjednako;
siromaštva
i
očuvanje radnih mjesta i stvaranje uslova za veće zapošljavanje, posebno
mladih ljudi, obrazovanih i onih sa deficitarnim zanimanjima;
borba protiv kriminala, korupcije i mita i za oduzimanje nezakonito stečene
imovine;
posvećivanje veće brige obrazovnim, kulturnim i društvenim sadrţajima, i
posebno brige o mladima i programima za mlade;
ulaganja, posebno stranog kapitala, i razvijanje javnopravnog partnerstva,
posebno u jedinicama lokalne samouprave;
izgradnja objekata infrastrukture (putevi, vodovod i kanalizacija,
elektromreţa, rasvjeta, škole, obdaništa, domovi kulture, objekti za
smještaj Ďaka i studenata, starijih, porodica boraca, a posebno objekata
koji su u funkciji razvoja i ostanka u poljoprivredi i na selu);
veća ulaganja u razvoj poljoprivrede i sela;
obezbjeĎivanje osnovnih potreba
egzistencijalno i ţivotno ugroţenih;
i
interesa
graĎana,
posebno
ulaganje u sport, fizičku kulturu, zdravu ţivotnu okolinu.
Zapošljavanje, razvoj privrede i otvaranje novih proizvodnih pogona naši su
najprioritetniji ciljevi i jedina mogućnost značajnijih pomaka u stvaranju uslova za
unapreĎenje kvaliteta ţivota i rješavanje ekonomskih i socijalnih problema u
jedinicama lokalne samouprave.
Na osnovu istraţivanja, zakljuĉeno je da su prioritetni zadaci koje treba
da rješavaju organi vlasti u jedinicama lokalne samouprave sljedeći:
1. Zapošljavanje,
2. Ţivotni standard,
3. Vodovod,
4. Kriminal,
5. Mentalitet, meĎuljudski odnosi,
6. Korupcija,
7. Elektromreţa, slaba struja,
8. Kanalizacija,
9. Loši putevi, putna mreţa,
10. Infrastruktura,
11. UreĎenje opština i grada,
12. Saobraćaj,
13. Bolji rad administrativne sluţbe u jedinicama lokalne samouprave,
14. Zdravstvo, zdravstvena i socijalna zaštita,
15. Proširenje delovanja u kulturi i kulturno-umetničkom radu.
Nezaposlenost se ističe kao najveći problem, pa su stoga zapošljavanje,
pokretanje i povećanje proizvodnje i oţivljavanje privrede prioriteti kojima bi trebalo
da se bave opštinske vlasti, ali svakako i komunalnim problemima treba dati
značajno mjesto.
Šta i kako raditi?
Ciljevi, sadrţaj i prioriteti svih naših aktivnosti u narednom mandatnom
periodu moraju da budu u funkciji: stvaranja i unapreĎenja političke, bezbjedonosne,
ekonomske i socijalne situacije kojom će se stvarati uslovi za privlačenje stranih i
domaćih investitora sa jedinim zadatkom što većeg i produktivnog zapošljavanja.
Dakle, zapošljavanje, ekonomija i investicije moraju da budu predmet našeg
djelovanja. Neophodno je, u tom cilju, budţete lokalnih zajednica učiniti stabilnijim i u
njima prvenstveno naglasiti razvojne i socijalne komponente. To moţe da se
postigne domaćinskim poslovanjem, tj. raspolaganjem sredstvima, raznim uštedama,
smanjenjem kriminala i korupcije i većim radom, redom i odgovornošću.
Putem budţeta potrebno je preduzimati sljedeće aktivnosti:
-
-
-
Stvoriti pravne, organizacione i stimulativne mjere za ulagače u proizvodnju i
zapošljavanje,
Osnovati garantni fond za investiranje u privredu i poljoprivredu, obezbijediti
subvencije, smanjiti kamate,
Stimulisati dodjelu sertifikata našim preduzećima radi izvoza,
Uvesti i povećati podsticaje u oblasti industrije, poljoprivrede, privatnog
preduzetništva, kako bi se vlastitim sredstvima i u vlastitom domaćinstvu
mogli zaposliti članovi domaćinstva i ostali nezaposleni,
Otvarati industrijske zone (privlačenje stranih i domaćih investitora dodjelom
zemljišta pod povoljnijim uslovima ili bez naknade, zapošljavanje najmanje
pedesetak radnika),
Stimulisati prekvalifikaciju, razne dozvole,
Stimulisati i ojačavati organizaciono, kadrovski i finansijski lokalne agencije za
razvoj,
Obezbijediti veću pomoć za Ďake i studente kroz stipendiranje i kreditiranje
njihovog školovanja.
Ovi ciljevi mogu se ostvarivati jedino mijenjanjem dosadašnje prakse,
unapreĎenjem saradnje sa Vladom Republike Srpske i Savjetom ministara Bosne i
Hercegovine, meĎunarodnim organizacijama i asocijacijama, korišćenjem fondova i
donacija.
Lokalni izbori, konačno, treba da potvrde pravac i sadrţaj djelovanja DNS-a u
narednom mandatnom periodu.
Ovo je prilika da potvrdimo svoju organizovanost, političku snagu, i da
značajno poboljšamo izborni rezultat.
Značaj, domet i vrijednost politike DNS-a nije moguće sagledavati kroz
dnevno-političke dogaĎaje; to je politika koja traje i koja ima jasnu viziju.
Ţelimo da članovi, simpatizeri i graĎani u cjelini doprinesu da DNS stiče i dalje
još veće poštovanje.
Ako ţelimo da pobijedimo na lokalnim izborima i da se „nametnemo“ biračkom
tijelu, moramo, prije svega, poštovati sebe i vjerovati jedni drugima, objedinjavati
ljude i jačati našu sabornost, širiti naše ideje i podsticati ideje drugih, jačati
toleranciju, kulturni dijalog i civilizacijske vrijednosti.
Mi to moramo, moţemo i hoćemo.
Riječ je riječ, i dalje, i više, i iznad svega.
Politička platforma za lokalne izbore u 2012. godini, u daljem tekstu, sadrţi
razradu postavljenih ciljeva i zadataka po najznačajnijim oblastima.
DRŢAVNO I DRUŠTVENO UREĐENJE BOSNE I HERCEGOVINE
I ENTITETA I EVENTUALNE USTAVNE PROMJENE
Uticaj globalizacije, novog svjetskog poretka i tranzicije
Iako je Bosna i Hercegovina, sa oba entiteta, prihvatila put tranzicije i reformi,
promjene se dešavaju relativno sporo, i u lošim domaćim, regionalnim i
meĎunarodnim uslovima. Svi procesi se odvijaju pod jakim meĎunarodnim
monitoringom i nametanjem modela i reformi, pod protektoratom i autoritarnom
funkcijom visokog predstavnika.
Bosna i Hercegovina je podloţna svim uticajima sa strane, bilo da dolaze sa
regionalnog, evropskog ili svjetskog nivoa.
Za petnaest godina Bosna i Hercegovina nije izašla iz sfere političkog u sferu
rješavanja razvojnih, ekonomskih i socijalnih pitanja; još uvijek se traţi oblik
drţavnog i društvenog ureĎenja, oblik vladavine, političkog i izbornog sistema, model
organizacije lokalne samouprave.
Pronalaţenje oblika drţavnog ureĎenja, vladavine i političkog sistema znatno
su komplikovali proces globalizacije, stvaranje novog svjetskog poretka i tranzicija,
koji su u Bosni i Hercegovini imali izrazito negativni odraz.
Iako ţivimo u sloţenoj drţavi i društvu, sa procesima koji uključuju prisustvo
različitih faktora i uslova, zalaţemo se za to da stvorimo okolnosti u kojima niko ne
smije biti bez egzistencijalnog minimuma neophodnog za civilizovan ţivot čovjeka,
kao subjekta odreĎenih prava i duţnosti, prvenstveno onih da učestvuje u
društvenom ţivotu i u odlučivanju o ličnim pitanjima i pitanjima od zajedničkog i
opšteg interesa.
Konstituisanje i ustavno ureĊenje Bosne i Hercegovine
Bosna i Hercegovina zasniva se na principu ravnopravnosti dvaju entiteta i
triju konstitutivnih naroda, zajamčenom sadašnjim dejtonskim ustavnopravnim
sistemom zemlje.
U Bosni i Hercegovini kao sloţenoj drţavi i drţavnoj zajednici teško je
uspostaviti i ostvarivati stabilan razvoj demokratskih odnosa i institucija bez
ostvarivanja konstitutivnosti njenih entiteta i naroda na cijeloj teritoriji. To
podrazumijeva njihovo puno utemeljenje u političkom i pravnom sistemu, kao i u
organizaciji i funkcionisanju njihovih institucija, ostvarivanje pune nacionalne
ravnopravnosti i svih drugih sloboda i prava za sve graĎane Bosne i Hercegovine
bez diskriminacije, majorizacije i netolerancije.
Bosnu i Hercegovinu karakteriše: prvo, u drţavnopravnom smislu ona ima
značajna obiljeţja savezne drţave, sa elementima federalno-konfederalnog saveza, i
drugo, ona funkcioniše kao specifičan vojni, civilni i politički meĎunarodni protektorat,
pod zaštitom i vrhovnim nadzorom meĎunarodne zajednice, koji još uvijek traje i
bitno utiče na konstituisanje i ostvarivanje političke vlasti na svim nivoima.
Republika Srpska prihvata Bosnu i Hercegovinu, s tim da se u njoj poštuje
dejtonski model ureĎenja i ovlašćenja, prava i obaveza. Paralelne i specijalne veze
sa Srbijom, odnosno sa Hrvatskom, odvijaju se u skladu sa Ustavom i ne narušavaju
suverenitet i integritet Bosne i Hercegovine.
Podrţavamo Dejtonski mirovni sporazum Ustav Bosne i Hercegovine kao
stabilan meĎunarodni pravni akt. Njime je pronaĎena kompromisna formula model
ureĎenja, što je jedino i moguće ostvariti u Bosni i Hercegovini. Tim modelom
ureĎenja eliminisane su do tada jako izraţene suprotne koncepcije i tendencije
unitaristička i separatistička, i ustanovljena sloţena drţava Bosna i Hercegovina,
koju konstituišu dva drţavotvorna entiteta: Federacija Bosne i Hercegovine i
Republika Srpska. Republika Srpska kao entitet ne moţe prihvatiti destrukciju ovog
sporazuma, jer su zahtjevi za njegovu destrukciju atak na ustav i temelje drţave,
nastojanja na ukidanju Republike Srpske i stvaranju centralizovane i unitarne drţave.
Smatramo da je osnovni problem u Federaciji BiH, što je utvrdila i
Venecijanska komisija, gdje je loše organizovana vlast i gdje nisu dovoljno izgraĎeni
realni i demokratski mehanizmi zaštite prava svih konstitutivnih naroda, a posebno
Srba, pa i Hrvata.
Ustav Bosne i Hercegovine, pored brojnih nedostataka, dobar je pravni okvir
prema kome mogu uspješno funkcionisati sve bitne poluge drţavne vlasti.
Bosna i Hercegovina, sa svim svojim stečnim i aktuelnim poteškoćama
stvorenim na osnovu vjerskih, nacionalnih i istorijskih atavizama, mora ostvariti
ravnoteţu izmeĎu pravedne zaštite individualnih prava i sloboda, s jedne strane, i
prava konstitutivnih naroda, s druge strane, s trendom snaţenja pojedinačnih
ljudskih prava u smislu konačnog pribliţavanja ostvarenju principa demokratije,
pravde i vladavine prava.
Ustav je moguće mijenjati isključivo u Parlamentarnoj skupštini Bosne i
Hercegovine i on bi morao proći demokratsku provjeru, jer „nema ustava ako ga ne
prihvati narod”, tako da bi javna rasprava o njegovim odredbama, kroz nevladin sektor, udruţenje poslodavaca, sindikate, medije, bila dobrodošla i mogla bi posluţiti
uklanjanju onih slabosti u Ustavu koje je praksa pokazala, a Ustav bi dobio na
legitimitetu.
Konstituisanje i ustavno ureĊenje Republike Srpske
Republika Srpska stvorena je voljom srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, a
potom i voljom meĎunarodne zajednice, kao drţavotvorna jedinica
entitet.
Stvorena je snagom domaćeg i meĎunarodnog prava. Ona je nastala u vrijeme
raspada Jugoslavije, i to u vremenu kada je bilo očigledno da su ugroţsni vitalni
interesi srpskog naroda u Bosni i Hercegovini.
Republika Srpska je utemeljena kao entitet u rangu visokosamostalne
federalne jedinice, sa veoma brojnim nadleţnostima koje joj daju pun unutrašnji i
ograničen spoljni suverenitet.
Kao integralni dio bosanskohercegovačkog i meĎunarodnog prava, Republika
Srpska gradi svoj pravni poredak i pravni sistem i obezbjeĎuje njihovo efikasno
usavršavanje i funkcionisanje. Republika Srpska sistematski će i dalje izgraĎivati
svoj ustavni i pravni sistem i poredak, koji će biti u harmoniji sa ustavnopravnim
sistemom Bosne i Hercegovine, a postepeno i sa evropskim i meĎunarodnim
pravom.
Moraju se zaustaviti sve retrogradne snage i procesi i svi vidovi daljeg
insistiranja na nerealnim političkim rješenjima drţavnog ureĎenja Bosne i
Hercegovine. Republika Srpska, u takvim uslovima, moţe koristiti, na
meĎunarodnom i unutrašnjem pravu, na ustavu i zakonu zasnovanu mogućnost da
putem referenduma odluči o svom daljem ustavnopravnom statusu – samostalnom ili
u okviru Bosne i Hercegovine.
Ustavnopravni poloţaj Republike Srpske
u okviru Bosne i Hercegovine
Saglasno utvrĎenim osnovama i principima, u zakonodavnim i izvršnim
organima ne smije se ugroziti ustavnopravni poloţaj Republike Srpske u okviru
Bosne i Hercegovine:
- Republika Srpska jeste jedinstven i nedjeljiv ustavnopravni entitet, sa
jedinstvenom, nedjeljivom i neotuĎivom teritorijom, a promjena meĎuentitetske linije
moţe se vršiti sporazumom i potvrdom na referendumu;
- Republika Srpska samostalno obavlja svoje ustavotvorne, zakono-davne,
izvršne i sudske funkcije u kapacitetu predviĎenom Dejtonskim mirovnim
sporazumom;
- Republika Srpska je jedan od dva ravnopravna entiteta u BiH, sa svojim
ustavnopravnim statusom i nadleţnostima utvrĎenim Dejtonskim mirovnim
sporazumom;
- Srbi, Bošnjaci i Hrvati su konstitutivni narodi, a ostali narodi i graĎani,
ravnopravno i bez diskriminacije učestvuju u vršenju vlasti u Republici Srpskoj;
- Republici Srpskoj pripadaju sve drţavne funkcije i nadleţnosti osim onih koje
su Ustavom izričito date BiH;
- Prenos nadleţnosti sa Republike Srpske na institucije BiH i način povrata
nadleţnosti mora biti utvrĎen Ustavom BiH i Ustavom Republike Srpske, na
principima transparentnosti i zaštite interesa entiteta i vitalnih nacionalnih interesa
konstitutivnih naroda;
- Republika Srpska moţe da, saglasno Ustavu BiH, uspostavlja specijalne i
paralelne odnose sa susjednim drţavama;
- Ustavno ureĎenje Republike temelji se na: garantovanju i zaštiti ljudskih
prava i sloboda, u skladu sa meĎunarodnim standardima, obezbjeĎivanju nacionalne
ravnopravnosti i zaštiti nacionalnih interesa konstitutivnih naroda, socijalnoj pravdi,
vladavini prava, trţišnoj privredi, višestranačkom sistemu, parlamentarnoj demokratiji
i podjeli vlasti, slobodnim izborima, lokalnoj samoupravi, zaštiti prava etničkih grupa i
drugih manjina;
- GraĎani Republike Srpske imaju drţavljanstvo Republike Srpske i Bosne i
Hercegovine, a mogu imati i dvojno drţavljanstvo;
- Konstitutivni narodi imaju svoje sluţbene jezike, a nacionalne manjine,
odnosno jezičke grupe, u skladu sa zakonom;
- Republika ima svoja entitetska obiljeţja – zastavu, grb, himnu, glavni grad;
- Organizacija vlasti entiteta utvrĎuje se ustavima entiteta, u skladu sa
raspodjelom nadleţnosti prema Ustavu Bosne i Hercegovine.
Prenos nadleţnosti sa Republike Srpske na institucije
Bosne i Hercegovine, efekti prenosa i mogućnost povrata nadleţnosti
Umanjivanje ustavnih nadleţnosti, a to znači unutrašnjeg i ograničenog
vanjskog suvereniteta Republike Srpske, dešava se u cijelom postdejtonskom
periodu.
Do sada je preneseno šezdeset i osam nadleţnosti sa Republike Srpske na
institucije Bosne i Hercegovine, tako da je Bosna i Hercegovina jačala kao drţava, a
Republika Srpska stalno umanjivala svoj drţavotvorni kapacitet.
Neprihvatljivo je da se promjene već postojeće podjele nadleţnosti vrše
prenosom ili preuzimanjem. To je moguće vršiti isključivo ustavom. U Bosni i
Hercegovini, ostali načini promjene nadleţnosti – ustavnim promjenama, odlukama
skupštine i izvršnih organa, ustavnih sudova, odlukama visokog predstavnika, kao i
zakonom, praksom ili sudskim tumačenjem – raĎaju realnu opasnost od narušavanja
uspostavljene ravnoteţe, odnosno poremećaj već izbalansiranih meĎusobnih
odnosa zajedničkih organa i entiteta kao subjekata sloţene društvene zajednice
(pogranična sluţba, obavještajne sluţbe, pravosuĎe, indirektno oporezivanje,
odbrana, policija). Tako je prenošenje nadleţnosti sa entiteta postalo stalna pojava,
koju uglavnom podrţava i vrlo često sprovodi meĎunarodna zajednica (nametanjem
ustavnih promjena, zakona, odluka). Dakle, takozvane tihe i neregularne promjene su
bile konstantne i one su više promijenile ustavni model drţavnog i društvenog ureĎenja
Bosne i Hercegovine nego redovne i legalne ustavne promjene.
Revizija Ustava Republike Srpske je brzo i uspješno završena, što je potvrdila
i tzv. Venecijanska komisija. MeĎutim, i pored toga, nastavljena je negativna
tendencija oduzimanja nadleţnosti od Republike Srpske i njihovog prenošenja na
institucije Bosne i Hercegovine.
Eventualni novi prenos nadleţnosti mora imati karakter ustavnih promjena, te
bi postupak i procedure prenosa nadleţnosti trebalo vršiti na način i po postupku
predviĎenom za promjene Ustava Republike Srpske.
Uĉešće u organima javne i politiĉke vlasti
Naredne četiri godine sudbonosne su za Bosnu i Hercegovinu i region
Zapadnog Balkana. Odlučivaće se o eventualnim ustavnim promjenama u Bosni i
Hercegovini, o pristupanju Evropskoj uniji, uz prethodno ispunjavanje uslova, o
eventualnom članstvu u NATO. TakoĎe, donijeće se odluke o raspodjeli drţavne
imovine, vojne imovine i o zatvaranju Ureda supervizora u Brčko Distriktu Bosne i
Hercegovine.
Imajući u vidu postignute rezultate, posebno činjenicu da je DNS zastupljen
na svim nivoima zakonodavne vlasti (opštine – Narodna skupština Republike Srpske
– Vijeće naroda Republike Srpske – Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine),
u izvršnoj vlasti i ministarstvima (dva ministra u Vladi Republike Srpske, zamjenik
ministra u Savjetu ministara, pomoćnici ministara u Vladi Republike Srpske, a u
jedinicama lokalne samouprave
načelnici u tri opštine, i druge najodgovornije
funkcije).
Zalaţemo se za ustavom i zakonom utvrĎena načela kadrovske politike, ali
istovremeno ukazujemo na to da se „kadrovske i stranačke kvote“ ne smiju
zloupotrebljavati, posebno u vitalnim oblastima i djelatnostima – javnim
preduzećima, ustanovama, stručnim organima i institucijama.
Insistiraćemo na tome da u svim oblastima i na svim nivoima odgovornost
postane osnovni politički uslov.
Potrebni su nam kadrovi sa vizijom, koji traţe i predlaţu rješenja, koji ne broje
funkcije i mandate već ostvarena djela, i zbrajaju njihove rezultate.
Eventualne ustavne promjene i principi njihovog vršenja
O ustavnim promjenama u Bosni i Hercegovini mora se odlučivati samo u
ustavnim institucijama, po postupcima i procedurama utvrĎenim Ustavom i na
osnovu konsenzusa dvaju entiteta i triju konstitutivnih naroda. Političke stranke treba
da budu samo pokretači procesa ustavnih promjena, a ustavne institucije su jedino
nadleţne da objektivno oblikuju i usvoje ustavne promjene.
U pogledu ustavnih promjena, osnovni principi na kojima je neophodno
insistirati jesu:
Prvo, osnovno polazište i trajan stav jeste neupitnost naziva,
postojanja, teritorija i puni kapaciteti ustavnih nadleţnosti Republike Srpske, kao
pravne, političke i ekonomske kategorije, zasnovane na Dejtonskom mirovnom
sporazumu.
Drugo, neupitna je činjenica da je Republika Srpska stvorena snagom
domaćeg i meĎunarodnog prava, voljom srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, a
potom i voljom meĎunarodne zajednice, kao drţavotvorna jedinica – entitet, te
zadrţavanje u organima i institucijama Bosne i Hercegovine ustavnih principa o
entitetskom glasanju i zaštiti utvrĎenog vitalnog interesa entiteta, kao i vitalnog
nacionalnog interesa triju konstitutivnih naroda u Bosni i Hercegovini.
Treće,
neophodnost obezbjeĎenja zastupljenosti
entiteta i
ravnopravnost triju konstitutivnih naroda u organima i institucijama Bosne i
Hercegovine.
Četvrto, prenos nadleţnosti sa Republike Srpske na institucije Bosne i
Hercegovine moguće je vršiti samo na principima zasnovanim na Ustavu.
Peto, neophodno je usvojiti amandman na Ustav Republike Srpske
prema kojem se prenos nadleţnosti sa Republike na nivo Bosne i Hercegovine vrši
po postupku i na način propisan za promjenu Ustava Republike Srpske.
Šesto, prenesene nadleţnosti koje nisu zasnovane na Ustavu
Republike Srpske niti su opravdane niti su odrţive moraju se vratiti u nadleţnost
Republike Srpske.
Sedmo, institucije (direkcije, agencije, zavodi, komisije) koje su
osnovane na nivou Bosne i Hercegovine, na temelju neustavno i nezakonito
prenesenih nadleţnosti i nisu opravdale svoje postojanje moraju se ukinuti.
Osmo, insistirati na tome da entiteti ostvaruju viši nivo spoljnjeg
suvereniteta, u smislu samostalnog sklapanja ugovora iz domena specijalnih
paralelnih veza susjednih drţava, i da vode meĎunarodne aktivnosti i uspostavljaju
sporazume sa drţavama i meĎunarodnim organizacijama, u skladu sa Ustavom
Bosne i Hercegovine. Takvi ugovori i sporazumi neće ugroţavati teritorijalni integritet
i suverenitet Bosne i Hercegovine. MeĎutim, neophodno je od Parlamentarne
skupštine Bosne i Hercegovine traţiti donošenje zakona kojim će se propisati da za
neke sporazume sa drţavama i meĎunarodnim organizacijama njen pristanak nije ni
potreban. To iz razloga što Republici Srpskoj, u skladu sa ustavom i zakonom,
pripadaju sve drţavne funkcije i nadleţnosti, osim onih koje su ustavom Bosne i
Hercegovine izričito prenesene na njene organe i institucije.
Deveto, u ostvarivanju meĎunarodnih aktivnosti i pregovora u procesu
ispunjavanja uslova evropskih i evroatlantskih integracija, neophodno je obezbijediti
konsenzus entiteta o pitanjima značajnim za članstvo u Evropskoj uniji. U tom
smislu, potrebno je osnivanje zajedničkih delegacija.
Deseto, mora se ugasiti meĎunarodni protektorat, koji po tzv. „bonskim
ovlašćenjima“ funkcioniše izvan domaćeg i meĎunarodnog prava, i ovu zemlju
„osloboditi“ od „autoriteta“ meĎunarodnog arbitra koji je postao vršilac ustavotvorne,
zakonodavne, izvršne, sudske, administrativne i političke vlasti. Ova zemlja se,
konačno, mora vratiti svojim narodima. U njoj je došao konačan čas da legalno i
legitimno funkcionišu i odgovaraju za njenu sudbinu demokratski izabrani
predstavnici.
Jedanaesto, civilizacijske tekovine, demokratski procesi i drţavotvorna,
nacionalna i kulturna baština drţave i naroda na ovim prostorima nalaţe
prevladavanje straha malih drţava i naroda i obezbjeĎivanje, nasuprot tome, da mali
narodi ne budu „graĎani drugog reda“, kako je to vijekovima na ovim prostorima bio
slučaj.
Dvanaesto, izraţavamo opredjeljenje za evroatlantske integracije, ali
samo ukoliko to neophodnim ocijene i potvrde ustavni organi. Istovremeno,
podrţavamo organizovanje referenduma ili drugih demokratskih oblika izjašnjavanja
(mišljenja) graĎana u Republici Srpskoj o eventualnom pristupanju NATO-u. Pri
tome, nezaobilazno se mora uzeti u obzir da je Republika Srpska uspostavila
specijalne paralelne veze sa Srbijom, kao i njen ustavnopravni status, cjelovitost i
integritet i interes srpskog naroda u cjelini.
Trinaesto, zalagaćemo se za dosljednu primjenu meĎunarodnih
standarda i direktnu primjenu Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i
osnovnih sloboda i njenih protokola, i njenu prednost nad svim drugim zakonima, te
njihovo ugraĎivanje u Ustav Republike Srpske,
Četrnaesto, samo jačanjem poloţaja jedinica lokalne samouprave kao
osnovnih inicijatora i nosilaca lokalnog razvoja, moguće je brţe rješavanje
neposrednih materijalnih i socijalnih pitanja graĎana, s tim da se najenergičnije
zalaţe za što veći stepen decentralizacije i dekoncentracije i za jačanje uloge i
odgovornosti jedinica lokalne samouprave.
DNS smatra da Bosna i Hercegovina moţe da bude odrţiva, funkcionalna i
racionalna demokratska, moderna i pravna drţava zasnovana na ovim principima,
konsenzusu i kompromisu, da bi se time doprinijelo i stabilizaciji ukupnih političkih,
ekonomskih i socijalnih prilika u Bosni i Hercegovini.
MeĊunacionalni i meĊureligijski odnosi, politiĉka i
bezbjedonosna stabilnost i njen uticaj na odrţivost Bosne i Hercegovine
Ustavna kategorija „konstitutivnost Bošnjaka, Hrvata i Srba”, kao jedan od
temelja bosanskohercegovačkog društva i drţave, uvijek se mora posmatrati
zajedno sa osnovnim elementima civilnog društva, prije svega, ostvarivanjem
individualnih i kolektivnih ljudskih prava i sloboda i funkcionisanjem demokratskih
institucija.
Naime, obezbjeĎujući najviši nivo zaštite meĎunarodno priznatih ljudskih prava
i osnovnih sloboda, Ustav Bosne i Hercegovine, kao i ustavi entiteta, posebno
garantuje da će se prava i slobode predviĎene Evropskom konvencijom i njenim
protokolima direktno primjenjivati u Bosni i Hercegovini i da ovi akti imaju prioritet
nad svim drugim zakonima. Bosna i Hercegovina je članica Savjeta Evrope i
ratifikovala je ovaj dokument.
Razumljivo je da u postkonfliktnoj situaciji nije bilo i još nema dovoljno povjerenja, iskrenosti i spremnosti na kulturni dijalog, toleranciju i pomirenje izmeĎu
etničkih grupa i njihovih voĎa. MeĎutim, još uvijek ima zahtjeva i snaga koje ţele da
se omogući da vlast djeluje samo po principu većine, zanemarujući mogućnost
diskriminacije, netolerancije i majorizacije većine nad manjinom. Ubuduće, mora se
uspostaviti ravnoteţa izmeĎu graĎanskog i nacionalnog, odnosno izmeĎu potrebe da
se zaštite interesi svih konstitutivnih naroda, s jedne strane, i potrebe za
odgovornom, djelotvornom i efikasnom vlašću, s druge strane.
Posvećenost miru, pravdi, toleranciji i pomirenju kroz poštene postupke,
privrţenost suverenitetu, teritorijalnom integritetu i političkoj nezavisnosti Bosne i
Hercegovine, smatramo okvirom za funkcionisanje oba entiteta i njihovu odgovornost
za efikasno funkcionisanje Bosne i Hercegovine. Ravnoteţa uspostavljena
dejtonskim rješenjima, omogućava zaštitu nacionalnog interesa sva tri konstitutivna
naroda, uz poštovanje ljudskih prava i slobode po meĎunarodnim standardima.
Izgradnja i odrţivost opšte privrţenosti Bosni i Hercegovini moguća je samo
potpunim poštovanjem zasebnih entiteta, a ne njihovim negiranjem, potiranjem i
potiskivanjem.
Republika Srpska mora da ispuni brojne sloţene i meĎusobno povezane
uslove koje je Evropska unija formulisala, za šta je potrebno ostvariti:
- razvoj stabilnih institucija koje garantuju demokratiju, vladavinu prava i
poštovanje i zaštitu ljudskih prava i prava manjina;
- razvoj trţišne ekonomije koja moţe da se suoči s pritiskom konkurencije
unutar Evropske unije;
- usaglašavanje s pravnim tekovinama Evropske unije i preuzimanje obaveza
koje proističu iz članstva u njoj;
- izgradnja otvorenog i demokratskog društva – učešće graĎana u
odlučivanju. Garantovati graĎanska prava, obezbijediti pristup informacijama i
osigurati dostupnost pravde. Obezbijediti odgovarajuće konsultacije s graĎanima i
učešće graĎana u donošenju odluka. Braniti stabilnost demokratskih institucija na
osnovama mira, bezbjednosti i slobode;
- uključenost u društvene procese; promovisati punu integraciju graĎana u
društvo, podsticati jednake mogućnosti za svakoga tako što će se promovisati
ljudska prava, posebno rodna ravnopravnost, i boriti protiv svih oblika diskriminacije
afirmativnim mjerama za marginalizovane grupe i smanjenjem siromaštva. Razlike i
podijeljenost meĎu članovima društva treba svoditi na najmanju moguću mjeru i
stalno se boriti protiv socijalne isključenosti ljudi i siromaštva;
DNS će se odlučno zalagati da Bosna i Hercegovina obezbijedi:
- organizovanu, efikasnu i racionalnu drţavu, čiji cilj nije unitarizacija i
centralizacija, već uvaţavanje sloţenosti unutrašnjeg ureĎenja i potrebe
decentralizacije Bosne i Hercegovine i zahtjeva u okviru evropskih integracija;
- punu političku odgovornost koja se zasniva na dejtonskim rješenjima,
ostvarivanju obnove i razvoja, uz uravnoteţenu meĎunarodnu podršku, stvaranje
uslova za demokratizaciju društva i očuvanje trajnog mira;
- izgradnju društva visokog stepena poštovanja i ostvarivanja prava i slobode,
vladavine prava, demokratije, prosperiteta i socijalne sigurnosti i solidarnosti, kao
osnovni cilj uključivanja u red modernih i civilizovanih drţava i društava;
- uspostavljanje trajnog mira na prostorima Jugoistočne Evrope, ravnopravan
politički status svih naroda i ostvarivanje graĎanskih i političkih prava, poštovanje
teritorijalnog integriteta i suverentiteta i saradnju drţava na ovom prostoru, uz
provoĎenje Dejtonskog mirovnog sporazuma, što je jedini uslov i način
funkcionisanja i trajnosti Bosne i Hercegovine;
- saradnja sa meĎunarodnom zajednicom mora se voditi uz princip
ravnopravnosti i dijaloga o svim pitanjima, uz poštovanje civilizacijskih normi i
ostvarivanje ugleda u svjetskoj i evropskoj zajednici i u regionu.
Izgradnja i funkcionisanje
pravnog sistema i poretka
Ustavnopravna i normativnopravna reforma moţe se prihvatiti samo u cilju
uspostavljanja konzistentnog, potpunog i koherentnog pravnog sistema koji drţavni i
društveni poredak čini stabilnim, a graĎane zaštićenim u ostvarivanju njihovih prava i
sloboda.
Polazna osnova za razvoj i reformu prava mora dati odgovor na pitanja: 1) šta
imamo – kakav nam je pravni sistem i poredak, 2) šta hoćemo – savremeni evropski
pravni poredak ili nešto drugo, 3) šta moţemo – ne smijemo biti megalomani i
nerealni, moramo procijeniti svoje intelektualne i materijalne snage, i 4) šta moramo
– šta se zahtijeva od nas da bismo ušli u evropski sistem i postali njegov dio.
Reforma i razvoj drţavne uprave
Sve dosadašnje stručne ocjene i analize jasno prepoznaju činjenicu da je
stanje drţavne uprave Republike Srpske i Bosne i Hercegovine, još uvijek,
opterećeno recidivima, navikama i praksom prošlog sistema.
Savremenom vremenu i njegovim standardima i zahtjevima ni u jednom
segmentu društva ne odgovara skupa, neefikasna, nedovoljno stručna i
birokratizovana administracija. Moderni koncept javne uprave jeste onaj koji je
osposobljen i stremi ka budućnosti i koji je utemeljen na legalitetu i legitimitetu
upravnog djelovanja.
Drţavna i lokalna uprava moraju se još više modernizovati i teţiti najvišim
evropskim standardima i kriterijumima koji profilišu profesionalne, etične,
nepristrasne, efikasne i odgovorne drţavne sluţbenike, uz upotrebu savremenih
informacionih tehnologija bez kojih se ne moţe ni zamisliti put u evropskim
integracijama.
Republika Srpska je i u ovoj oblasti bolji dio Bosne i Hercegovine. Sljedstveno
tome, Vlada Republike Srpske, Ministarstvo uprave i lokalne samouprave, Agencija
za drţavnu upravu, uz punu podršku ostalih, najodgovorniji su za uspjeh reformi.
Zalaţemo se za efikasno otklanjanje uočenih problema:
nasljeĎa prošlosti;
otpora reformi (dva su generatora: otpor iz psiholoških razloga – strah
od novog i otpor reformi zbog gubitka vlastitih pozicija);
finansijskih implikacija u implementaciji Zakona o administrativnoj
sluţbi u upravi Republike Srpske i Amandmana 85 na Ustav Republike Srpske
(proporcionalna zastupljenost sva tri konstitutivna naroda i ostalih); obuka drţavnih
sluţbenika kao kontinuirana zakonska obaveza, obezbjeĎivanje sredstava za obuku i
dr.;
nesporazuma sa učesnicima u reformi (politika iznad prava i zastoj u
reformi);
izgubljenog povjerenja graĎana.
Pri tome, ukazujemo i na potrebu prevazilaţenja nasljeĎa prošlosti:
administracija u ranijem sistemu bila je iznad drţavne uprave;
iz naslijeĎenog se ušlo u brojne pravne i političke promjene i nestabilne
koalicije;
uticaj na strukturu i način postupanja drţavne uprave;
uticaj u stvaranju i uspostavi novog pravnog sistema.
DNS se zalaţe za preduzimanje narednih koraka u reformi drţavne uprave:
dostignuto analizirati i sve komponente reforme dograĎivati
(poboljšanje zakonodavnopravnih rješenja; racionalizacija broja i unutrašnje
orgaizacije, ostvarivanje kodeksa, akcionih planova i strategije obuke i razvoja
ljudskih resursa i dr.);
već zaposlene u organima drţavne uprave Republike Srpske
provjeravati revizijom, ocjenjivati i obučavati;
nova zapošljavanja i dalje činiti transparentnim u skladu sa novim
pravilima i procedurama i oslobaĎati ih uticaja političkih stranaka;
u skladu sa usvojenom Strategijom, obezbijediti sredstva za obuku
drţavnih sluţbenika;
realizovati uspostavu Centralnog registra drţavnih sluţbenika radi
njegove eksploatacije i dnevne aţurnosti;
višak drţavnih sluţbenika rješavati u skladu sa usvojenim programima i
zakonom;
po izvršenoj ocjeni postojećeg, razvijati novi platni sistem.
U cjelini posmatrano, reforma javne uprave u Bosni i Hercegovini predstavlja:
-
istinski prioritet;
dostignuto u reformi drţavne uprave Republike Srpske moţe posluţiti
za ubrzaniji tok reforme javne uprave u entitetima;
Funkcionalni pregled u Bosni i Hercegovini i Strategija reforme javne uprave u
Bosni i Hercegovini uvaţavaju dostignuto u reformi javne uprave Republike Srpske.
Polazeći od iznesenog, smatramo da se postavljaju sljedeći strateški zahtjevi
za izgraĎivanje i funkcionisanje moderne uprave:
efektivno provoĎenje i ostvarivanje ciljeva Vlade, uz vršenje stručnih
poslova za predstavnička tijela,
utvrĎivanje upravne politike, u čemu je teţište na efikasnom upravljanju
i donošenju opštih i pojedinačnih pravnih akata,
racionalno organizovanje radi izvršavanja i primjene zakona i drugih
propisa u okvirima ustavom i zakonom utvrĎenih ovlašćenja.
Istovremeno, naglašavamo značaj reforme i modernizacije drţavne uprave u
svjetlu evropskih integracija. Prvenstveno, radi se o harmonizaciji propisa
nacionalnih zakonodavstava sa pravom Evropske unije. Nije dovoljno samo usvojiti
„acquis communautaire“, već ih je potrebno i primijeniti. Primjena „acquis
communautaire“ zahtijeva ogromne napore u razvoju javne uprave, koja će moći da
odgovori zahtjevima novog, jedinstvenog trţišta i svim reformskim procesima. Stoga,
posljednjih godina Evropska unija sve više naglašava neophodnost razvoja javne
uprave potencijalnih zemalja članica. Insistira se na pouzdanoj, odgovornoj,
transparentnoj javnoj upravi, zasnovanoj na zdravim političkim institucijama.
Razvoj javne uprave je bitan činilac za uključenje u evropske organizacije i
asocijacije i zavisi od niza faktora, meĎu kojima su razvoj demokratije i trţišne
ekonomije primarni. MeĎutim, ne smijemo zaboraviti da je upravna reforma jedan od
osnova za ekonomsku, pa stoga i cjelokupnu društvenu reformu.
Organizacija i struktura organa drţavne vlasti, eventualne promjene
Ustava Bosne i Hercegovine i zaštita interesa
Republike Srpske
Organizacija, struktura, nadleţnost i funkcionisanje institucija Bosne i
Hercegovine Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine, Predsjedništva Bosne
i Hercegovine i Savjeta ministara Bosne i Hercegovine – mogu biti predmet
preispitivanja, zavisno od pregovora o obliku drţavnog ureĎenja, oblika vladavine i
političkog sistema. MeĎutim, ni u jednom slučaju, eventualne promjene ne smiju
narušiti nacionalni i entitetski balans i uspostavljene principe ravnopravnosti entiteta i
konstitutivnih naroda, kao i konsenzus uspostavljen sadašnjim dejtonskim
rješenjima.
Ustavom Bosne i Hercegovine nije uspostavljena treća poluga vlasti – sudski,
odnosno, pravosudni organi. Stoga osnivanje Suda i Tuţilaštva Bosne i
Hercegovine, koji su nametnuti odlukom (zakonom) visokog predstavnika, nema
ustavnopravni osnov. U okviru strukturisanog dijaloga organa Bosne i Hercegovine i
entiteta sa organima Evropske unije, prvenstveno, potrebno je restrukturisanje
pravosudnog sistema na nivou Bosne i Hercegovine (Sud, Tuţilaštvo, Visoki sudski i
tuţilački savjet, krivično zakonodavstvo i dr.).
U tom smislu, i ako bi bio osnovan drţavni, vrhovni sud, on nikako ne bi
mogao dobiti dio ustavne nadleţnosti Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, već bi,
naprotiv, i njegove odluke bile podloţne preispitivanju pred Ustavnim sudom Bosne i
Hercegovine.
To dalje znači da je teza o „rasterećenju Ustavnog suda“ potpuno pogrešna,
jer se ustavni sud ne moţe „rasteretiti“ od nadleţnosti da štiti ustavna prava. Pitanje
broja predmeta iz apelacione nadleţnosti pred ustavnim sudom je sasvim drugo
pitanje, o kojem se moţe i treba razgovarati, ali sigurno ne u ovom kontekstu. Ako se
ne razlikuje ustavna nadleţnost u pogledu zaštite ustavnih prava od nadleţnosti
„redovnih“ sudova da štite pravilnu primjenu zakona, uzimajući u obzir sve nijanse u
odlučivanju koje neupućene mogu dovesti u zabludu, onda je o pitanju o kojem se
govori teško, ako ne i nemoguće raspravljati.
Ustavno ovlašćenje da tri člana Ustavnog suda Bosne i Hercegovine bira
predsjednik Evropskog suda za ljudska prava, direktan je izraz naročite uloge
meĎunarodne zajednice u čitavom ustavnom sistemu Bosne i Hercegovine. Po svom
karakteru ono svjedoči o ograničenju suverenosti ove drţavne zajednice.
Parlamentarna skupština zakonom treba da propiše drugačiji izbor onih troje sudija
koje za sada bira predsjednik Evropskog suda za ljudska prava.
Osnivanje drţavnog, vrhovnog suda Bosne i Hercegovine
DNS smatra da se u bosanskohercegovačkim okolnostima nesumnjivo radi o
vrlo sloţenom pitanju, jer ono uključuje puno više od pukog osnivanja vrhovnog suda
na nivou drţave.
MeĎutim, sloţenost ovog pitanja ne proizlazi iz vrlo uopštenih teza koje se
iznose u prilog ili protiv osnivanja drţavnog, vrhovnog suda, već iz niza pravnih
pitanja, najprije pitanja ustavnog osnova, a zatim i strateških pitanja daljeg razvoja
ustavnopravnog sistema, od kojih je jedno svakako i pitanje da li je za ostvarivanje
ciljeva reforme pravosuĎa ili za unapreĎenje funkcionalnosti drţave nedostatak
drţavnog, vrhovnog suda osnovno pitanje ili je vaţnije, ipak, riješiti neke druge
veoma aktuelne probleme i pravosuĎa i drţave.
DNS smatra da se do pravog odgovora neće moći doći ako se uspostavljanje
drţavnog, vrhovnog suda nametne samo kao još jedan projekat unutar reforme
pravosuĎa ili prilika za pokretanje šire ustavne reforme, kao što je do sada često bio
slučaj.
Odluka Evropskog suda za ljudska prava u predmetu „Sejdić i Finci
protiv Bosne i Hercegovine“
Demokratski narodni savez smatra da izvršenje presude u navedenom
slučaju treba usmjeriti samo na ustavne promjene koje se tiču Doma naroda i
Predsjedništva Bosne i Hercegovine. Moguće je prihvatiti predloţeno povećanje
postojećeg broja delegata za dva delegata pripadnika nacionalnih manjina i
nacionalno neopredijeljenih, pri čemu se jedan od njih bira u Federaciji BiH, u Domu
naroda, a drugi u Republici Srpskoj, i to od strane Narodne skupštine Republike
Srpske.
DNS je usmjeren na promjene Ustava koje zahvataju Predsjedništvo Bosne i
Hercegovine i Dom naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine. Dom
naroda treba da zadrţi postojeće nadleţnosti. Dom naroda je ekskluzivno pravo
konstitutivnih naroda i u Dom naroda mogu da uĎu i predstavnici nacionalnih
manjina, uz poštovanje omjera 1/3 Republika Srpska i 2/3 Federacija BiH. Izbor
delegata vršio bi se u Domu naroda Federacije BiH i u Narodnoj skupštini Republike
Srpske.
U pogledu Predsjedništva Bosne i Hercegovine, podrţavamo da se ono
sastoji od tri člana, od kojih se dva biraju neposredno u Federaciji BiH, a jedan
neposredno u Republici Srpskoj, s tim da članovi Predsjedništva ne mogu biti
pripadnici istog naroda, nacionalnih manjina i nacionalno neopredijeljenih graĎana
Bosne i Hercegovine. Pri tome, smatramo da se u Federaciji Bosne i Hercegovine
izabranima smatraju oni kandidati koji dobiju većinu glasova u kantonima sa
bošnjačkom i hrvatskom većinom. Svi politički faktori iz Republike Srpske u ovom
procesu moraju da sačuvaju i dalje učvrste zajednički stav u provoĎenju presude,
kroz usaglašavanje prijedloga amandmana na Ustav Bosne i Hercegovine i
prijedloge za imjene Izbornog zakona Bosne i Hercegovine, što je u opštem interesu
Republike Srpske.
U tom okviru, radi se samo o omogućavanju pasivnog biračkog prava u
kandidaturama za Vijeće naroda i Predsjedništvo Bosne i Hercegovine, bez
dovoĎenja u pitanje ustavnopravnog poretka ustanovljenog dejtonskim rješenjima.
DNS potvrĎuje stav da je ustavan, legalan, legitiman i vitalan interes
Republike Srpske da bira svoje predstavnike u institucijama Bosne i Hercegovine –
Predsjedništvo Bosne i Hercegovine i Vijeće naroda Parlamentarne skupštine Bosne
i Hercegovine, i konstatuje da vitalni interes entiteta ni na koji način ovom presudom
ne smije biti doveden u pitanje.
Istovremeno, ova presuda ne moţe uticati na prenošenje prava sa institucija i
graĎana Republike Srpske na institucije Bosne i Hercegovine, u smislu izbora člana
Predsjedništva Bosne i Hercegovine iz Republike Srpske ili delegata Vijeća naroda
Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine iz Republike Srpske.
Odnos prema MeĊunarodnom kriviĉnom sudu u Hagu i kaznenoj politici
pravosudnih organa Bosne i Hercegovine
Podrţavajući osudu neustavnosti i nezakonitosti njihovog postojanja, i
uvoĎenje dvostrukih standarda meĎunarodnog prava i diskriminirajuće postupanje
prema srpskom narodu, DNS naglašava da nezadovoljstvo javnosti u Republici
Srpskoj radom Suda u Hagu, Suda BiH mora rezultirati njihovim ukidanjem. Ničim se
ne moţe pravdati nesrazmjeran broj procesuiranih Srba u odnosu na Hrvate i
Bošnjake, kao ni broj presuda i godina trajanja zatvora. Neprihvatljivo je da se
Srbima nameće kolektivna krivica za rat u Bosni i Hercegovini i da se proglašavaju
agresorima, a Bošnjaci se stalno predstavljaju kao ţrtve. Gotovo svima optuţenima
pred ovim sudovima stavlja se na teret i udruţeni zločinački poduhvat.
Istovremeno, vidljivo je da Tuţilaštvo Bosne i Hercegovine iz političkih razloga
izbjegava procesuiranje predmeta sa očiglednim dokazima (Dobrovoljačka ulica,
Tuzlanska kolona, Kupres, Brod, brojni logori i zatvori, visoki bošnjački
funkcioneri...), stavljajući se, na ovaj način, u odbranu zločina koji su vršeni nad
Srbima od strane bošnjačkih vlasti.
Smatramo da je potrebno i društveno opravdano da se, u cilju utvrĎivanja i
prezentovanja pune istine o dogaĎajima u Bosni i Hercegovini u periodu 1991 1995.
godine, sveobuhvatnije i intenzivnije pristupi istraţivanju ratnih zločina, uz
koordinaciju svih učesnika u ovom procesu. U cilju kvalitetnijeg i sadrţajnijeg rada
potrebno je izvršiti popunu Centra za istraţivanje ratnih zločina nedostajućim kadrom
i obezbijediti novčana sredstava za realizaciju projekata istraţivanja.
DNS podrţava rad Fonda za pomoć osumnjičenim, optuţenim i osuĎenim za
ratne zločine i obezbjeĎenje materijalne podrške za njegov rad.
Ostvarivanje ustavnosti i zakonitosti
Demokratski narodni savez se energično zalaţe za obezbjeĎenje ustavnih
principa ustavnosti i zakonitosti, uz uvaţavanje potrebe sveobuhvatnijeg
sagledavanja postojećih pravnih rješenja, kao i potrebe njihove dogradnje, sve u cilju
da principi vladavine prava dobiju svoj puni pravni i politički značaj u izgraĎivanju i
funkcionisanju pravnog sistema i poretka našeg društva.
Potrebna je punija zaštita ustavnosti i zakonitosti kao demokratskih, pravnih i
političkih principa i tekovina naše pravne baštine. Ustavnost i zakonitost imaju
izuzetan značaj za ljudska prava i slobode kao najviše civilizacijske, socijalne i etičke
vrijednosti i čine pokretačku snagu društva. Priznavanje, ustavnopravno normiranje i
svestrano garantovanje ličnih, političkih, graĎanskih, ekonomskih, socijalnih,
kulturnih i drugih prava i sloboda jeste osnova ustavne vladavine i vladavine prava.
Ovi principi bitno doprinose i humanizaciji društva i čovjeka i njegovoj pravnoj,
imovinskoj i ličnoj bezbjednosti. Zato ustavnost i zakonitost moraju biti integralni
elementi demokratskih procesa, te fundamentalne pravne, političke, socijalne i
kulturne vrijednosti.
DNS posebno naglašava da demokratska tradicija, politička i opšta kultura,
aktivno javno mnjenje, demokratsko i odgovorno funkcionisanje organa javne i
političke vlasti, predstavljaju konstitutivne elemente ustavnosti i zakonitosti i
pretpostavka su njihovog punog ostvarivanja i zaštite.
Ostvarivanje vladavine prava, pravne kulture,
tolerancije i nemajorizacije
Pravna drţava i vladavina prava u postkomunističkom društvu sučeljava se sa
brojim preprekama, koje se ne mogu savladati samo pukim rušenjem zida i
uklanjanjem gvozdene zavjese prema novom liberalno-demokratskom društvu.
Neophodni su mnogo smjeliji i temeljitiji procesi demokratizacije i moderne
konstitucije društva.
To, u prvom redu, podrazumijeva:
Prvo, radikalnu reformu političkog sistema i saobraţavanje niza činilaca
ekonomske, socijalne, političke, kulturne i ideološke prirode društva. Zaklinjanje u
čovjeka i njegova prava, slobode i interese bez prelaska „sa riječi na djela“, samo je
verbalni ritual, koji nikada nije bio i neće ni biti naše obiljeţje.
Drugo, kao pravna organizacija, drţava postaje pravna i demokratska ukoliko
ostvaruje civilizacijski nivo prava i sloboda čovjeka i graĎanina, ukoliko je kao
sredstvo ograničenja i konstituisanja političke vlasti. Zato smo za imperativno
vezivanje drţavne vlasti za ustav i zakon, podjelu vlasti na funkcionalne oblasti –
zakonodavnu, izvršno-upravnu i sudsku vlast, vladavinu prava, pravnu sigurnost i
jednakost, demokratske institucije i njihovu hijerarhiju, politički pluralizam,
odgovornost i mehanizme kontrole, demokratski dijalog, političku kulturu i toleranciju
i garantovanje osnovnih prava i sloboda čovjeka i graĎanina.
Treće, potrebna je istinska pravda, kultura prava i pravedno pravo koje se
ogleda u viševijekovnoj vrlini „pošteno ţivjeti, drugoga ne vrijeĎati, svakome njegovo
dati“.
Konačno, prava i slobode moraju biti mjera pravnosti drţave i njenih organa,
institucija i graĎana. Samo na taj način drţava će biti demokratizovana, znači „biće
dovedena pod kontrolu naroda“.
Stoga, moramo bespogovorno:
- utemeljiti stabilnu, formalnu i materijalnu pravdu, ureĎen, provodiv i efikasan
pravni sistem i pravni poredak;
- izgraĎivati i afirmisati pravnu drţavu koja je potčinjena pravu, da svi akti koje
donosi drţava i njeni organi budu pravni, pravedni, provodivi, a ne politički i
ideološki;
- samo legalitetom i legitimitetom, na svim nivoima i u svim oblastima,
ostvarivati vladavinu prava i pravnu drţavu, obezbjeĎujući da se „poslušnost“
pravednom zakonu pretvori u duţnost svih, da su svi pred zakonom jednaki, da se
zakon jednako primjenjuje na jednake slučajeve;
- istovremeno vršiti harmonizaciju domaćeg sa komunitarnim pravom i
unošenje i primjenu njegovih standarda i kriterijuma u naš pravni sistem i pravni
poredak;
- imperativno obezbijediti da politička vlast bude, ne samo ograničena
pravom, već da, prije svega, i sama bude garancija pravnom i društvenom poretku u
kome postoji jednakost svih pred zakonom, kako onih kojima se upravlja, tako i onih
koji upravljaju.
Četvrto, Republika Srpska mora ostati trajna kategorija, sa svim svojim
drţavotvornim elementima i kapacitetom u sastavu Bosne i Hercegovine kao
specifične i sloţene drţave, odnosno drţavne zajednice. To je najbolji odgovor svim
retrogradnim snagama za njihovo insistiranje na nerealnim rješenjima drţavnog i
političkog ureĎenja Bosne i Hercegovine, čime se samo nanosi šteta svim narodima,
a Bosna i Hercegovina još više postaje podijeljeno društvo i nestabilna drţava,
istovremeno se udaljavajući od demokratskih i evropskih procesa.
Vitalni nacionalni interes i njegova zaštita
Ustavnopravni institut vitalnog nacionalnog interesa i mehanizmi, postupak i
procedure njegove parlamentarne i ustavnosudske zaštite podrazumijevaju
uspostavljanje cjelovitih, jedinstvenih i odreĎenih ustavnih i zakonskih rješenja o
vitalnom nacionalnom interesu konstitutivnih naroda (i ostalih koji ţive u Bosni i
Hercegovini).
Neophodno je, nadalje, da se ostvaruju simetrična rješenja i ujednačena
praksa u oba entiteta kada se odlučuje o vitalnom nacionalnom interesu, kroz
ustanovljeno Vijeće odnosno Savjet za zaštitu vitalnih interesa ustavnih sudova
entiteta, koji imaju isti broj sudija i istog nacionalnog sastava, kao i uspostavljanje
odgovarajućeg tijela Ustavnog suda Bosne i Hercegovine.
Entitetsko glasanje i zaštita vitalnog nacionalnog interesa
konstitutivnih naroda u organima i institucijama Bosne i Hercegovine
Vijeće naroda Republike Srpske mora da ispunjava svoju ustavom utvrĎenu
ulogu, da bude stvarni mehanizam zaštite vitalnog nacionalnog interesa, a ne
sredstvo za ostvarenje dnevnopolitičkih ciljeva.
Potrebno je donijeti odgovarajući pravni akt (zakon) o načinu izbora članova
delegacije Vijeća naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine iz Republike
Srpske i o njihovim pravima i obavezama prema Narodnoj skupštini Republike
Srpske.
U ustavnim promjenama u Bosni i Hercegovini, kao sloţenom i dugotrajnom
procesu, entitetsko glasanje i zaštita vitalnog nacionalnog interesa konstitutivnog
naroda su neupitni, a bilo kakva promjena postojećih rješenja mora biti rezultat
konsenzusa i kompromisa, jer je i sama Bosna i Hercegovina rezultat konsenzusa i
kompromisa.
Politički orijentisanim aktima, koje predstavljaju zaključci, deklaracije,
rezolucije, koji nisu pravni akti sa sankcijom, kao što su ustav, zakoni ne mogu biti
ugroţeni nacionalni interesi.
Neophodno je obezbijediti ustavnopravni okvir za značajna poboljšanja uslova
ţivota stanovništva, napredak u svim oblastima ţivota i pridruţivanju demokratskim
drţavama i narodima.
Odnosi i saradnja izmeĊu entiteta
I pored mnogobrojnih, prije svega, ustavnih i političkih problema koji postoje u
Bosni i Hercegovini, i u odnosu izmeĎu dva entiteta, a posebno u cilju uspješnog
sprovoĎenja neophodnih reformi, potrebno je postaviti bolju i kvalitetniju
meĎuentitetsku saradnju.
Naravno, osnovni uslov za unapreĎivanje odnosa i saradnje jeste da, u prvom
redu, predstavnici drugog entiteta prihvate Republiku Srpsku kao ravnopravni
drţavotvorni entitet Bosne i Hercegovine.
Referendum i graĊanska inicijativa kao oblici neposrednog i slobodnog
izjašnjavanja graĊana u Republici Srpskoj
Ustavom Republike Srpske utvrĎeno je da Narodna skupština Republike
Srpske moţe o pojedinim pitanjima iz svoje nadleţnosti (promjena Ustava,
teritorijalna organizacija, donošenje zakona, drugih propisa i opštih akata) donijeti
odluku nakon prethodnog izjašnjavanja graĎana na referendumu.
Organizacija pravosudnog sistema i formiranje
Visokog sudskog i tuţilaĉkog savjeta Republike Srpske
U strukturisanom dijalogu i ukupnoj reformi pravosudnog sistema neophodno
je sagledati odnos prema postojećoj ustavnoj normi da Republika Srpska ima Visoki
sudski i tuţilački savjet, koji, pored ostalih nadleţnosti, obezbjeĎuje samostalnost,
nezavisnost, nepristrasnost, stručnost i efikasnost sudstva i tuţilačke funkcije u
Republici Srpskoj.
Potrebno je da se u potpunosti ispoštuju zaključci Narodne skupštine od 25.
februara 2004. godine, doneseni prilikom razmatranja Sporazuma o prenošenju
odreĎenih odgovornosti entiteta kroz uspostavljanje Visokog sudskog i tuţilačkog
savjeta Bosne i Hercegovine, kojima je izričito traţeno da se ''institucionalno i
suštinski sačuvaju uticaji entiteta, što podrazumijeva formiranje podsavjeta sa jasno
definisanom ulogom i procedurom njihovog rada u odnosu na Visoki sudski i tuţilački
savjet Bosne i Hercegovine''.
Republika Srpska mora da obezbijedi postojanost i stabilnost i ostale
institucije pravosudnog sistema čija se organizacija i rad ureĎuju zakonom
(pravobranilaštvo, advokatura, ombudsman, notarska sluţba, arbitraţa).
Politiĉko-teritorijalna organizacija i
organizacija lokalne uprave
i samouprave u Republici Srpskoj
Demokratski narodni savez zastupaće i ostvarivati svoj temeljni stav da se
ustavom, zakonom i političkim aktima graĎanima mora garantovati pravo na lokalnu
samoupravu, jer je ona njima najbliţa i u okviru nje oni mogu neposredno rješavati
svoje osnovne ekonomske, socijalne i kulturne probleme i niz komunalnih,
administrativnih i drugih pitanja koja se odnose na njihov ţivot i rad, neposredno ili
preko svojih slobodno izabranih predstavnika.
Postoji puna opravdanost ustavnog utemeljenja i, na toj osnovi, stvaranja
uslova obrazovanja oblika mjesne samouprave, u naselju ili dijelu naselja, u skladu
sa zakonom i statutom jedinica lokalne samouprave.
Jedinice lokalne samouprave moraju imati dovoljno izvornih i dodijeljenih
sredstava, svoju imovinu, nadleţnosti. Pri tome osnovni prioritet je da graĎanin ima
odgovornu javnu lokalnu upravu. Stoga, reforma lokalne uprave i samouprave, njeno
teritorijalno i funkcionalno prilagoĎavanje i jačanje lokalnih organa vlasti
podrazumijeva dalje osavremenjavanje ustavnog i zakonskog modela i rješenja koja
će obezbijediti i intenzivirati uspostavljanje i razvoj lokalne samouprave u Republici
Srpskoj. Dobro organizovana, stručna, efikasna i odgovorna lokalna uprava i
samouprava moraju postati najdjelotvornije sredstvo i mehanizam materijalnog i
socijalnog razvoja i socijalne pravde, čiji su osnovni elementi socijalna zaštita,
humanizam, solidarnost i uzajamnost, te demokratskih procesa, stvaranja uslova i
kvaliteta ţivota čovjeka i graĎanina u jedinicama lokalne samouprave. Nadalje, one
moraju imati pravo na vlastite prihode kojima bi slobodno raspolagale u obavljanju
poslova iz svoje nadleţnosti kao i na sredstva za obavljanje poslova koji su im
povjereni ustavom i zakonom.
U obavljanju poslova iz svoje izvorne nadleţnosti, organi lokalne samouprave
moraju biti samostalni i mogu da podlijeţu samo kontroli ustavnosti i zakonitosti od
strane ustavom i zakonom odreĎenih organa.
Potrebno je obezbijediti uslove i rješenja kojima će status grada moći da
steknu i druge opštine, u skladu sa zakonom.
Djelovanje je potrebno usmjeriti ka ekonomskom i socijalnom jačanju jedinica
lokalne samouprave preraspodjelom prihoda iz budţeta Republike Srpske i budţeta
opština i gradova (indirektni porezi; porez na prihod od samostalne djelatnosti ili na
lična primanja; naknade za promjenu namjene poljoprivrednog zemljišta; naknade za
zahvatanje površinskih i podzemnih voda; naknade za proizvodnju električne
energije dobijene korišćenjem hidroenergije; naknade za vaĎenje materijala iz
vodotoka i naknade za zaštitu voda).
U cilju obezbjeĎivanja stvarnog i ubrzanog razvoja lokalne samouprave u
Republici Srpskoj trebalo bi aktivnosti usmjeriti:
- u pravcu povećanja obima nadleţnosti opština i gradova, kako bi se
nadleţnostima normativno „pokrio“ veliki obim problema koje lokalne vlasti već
rješavaju;
- u pravcu povećanja obima prihoda opština i gradova, posebno izvornih
prihoda, kojima lokalne vlasti treba da samostalno raspolaţu radeći u najboljem
interesu graĎana;
- u pravcu prenosa imovinskopravnih poslova sa katastrom, kako bi se
opštinama i gradovima omogućilo da efikasno upravljaju zemljištem i znatno brţe
reaguju u urbanističko-graĎevinskim stvarima, posebno za stvaranje podsticajne
fizičke infrastrukture za privlačenje investitora i rast malih i srednjih preduzeća;
- u pravcu prenosa većeg dijela nadleţnosti u vezi sa upravljanjem resursima
koji se nalaze na teritoriji jedinica lokalne samouprave (zemljište, šumska, vodena i
druga prirodna bogatstva) kako bi ovi resursi efikasnije koristili i bolje zaštitili;
- u pravcu prenosa nadleţnosti za prikupljanje poreza koji predstavljaju
izvorne prihode lokalne samouprave, kao što je porez na imovinu, kako bi se
značajno povećao poreski obuhvat i stepen naplate ovog poreza, koji je svuda jedan
od najpouzdanijih i najvaţnijih prihoda lokalne samouprave;
- u pravcu povećanja učešća jedinica lokalne samouprave u raspodjeli
indirektnih poreza;
- u pravcu povećanja učešća jedinica lokalne samouprave u raspodjeli poreza
na dohodak, ili odgovarajućeg udjela u raspodjeli poreza na dobit, jer opštine i
gradovi ulaţu znatan dio sredstava u izgradnju poslovne infrastukture;
- u pravcu povećanja učešća jedinica lokalne samouprave u odlučivanju i
upravljanju javnim dobrima, imovinom i prihodima od koncesija, itd.
Istovremeno, u svim opštinama i gradovima, prvenstveno u mjesnim
zajednicama, treba sačiniti socijalne karte stanovništva i konkretne programe
aktivnosti, kojima je, na načelu solidarnosti i uzajamnosti, neophodno obezbijediti
osnovne uslove za ţivotnu egzistenciju stanovništva koje je ugroţeno.
Zalagaćemo se za puno poštovanje ustavom utvrĎenih nadleţnosti opštine,
koje ona ostvaruje putem svojih organa, te da se sistem lokalne uprave ureĎuje
zakonom, a zakonom se moţe povjeriti vršenje poslova lokalne uprave u gradu.
Posebno počev od 2005. Godine, poloţaj jedinica lokalne samouprave znatno
je poboljšan
donošenjem Zakona o lokalnoj samoupravi, promjenom odnosa
centralnih vlasti prema opštinama i gradovima, kao i ostvarenim većim stepenom
decentralizacije.
Strateški ciljevi u oblasti regionalnog i lokalnog odrţivog razvoja obuhvataju:
1) decentralizaciju uz primjenu savremenog koncepta regionalizacije i
ekonomskog i socijalnog pristupa;
2) izgradnju i jačanje novog sistema raspodjele nadleţnosti izmeĎu različitih
vertikalnih nivoa vlasti;
3) jačanje koncepta regionalne saradnje, konkurentnosti i povezivanja;
4) smanjenje neravnomjernosti u regionalnom razvoju unutar i izmeĎu sela i
grada;
5) razvoj, kvalitetno i neprekidno unapreĎenje komunalne infrastrukture;
6) zaštitu i korišćenje prirodnih resursa kojima raspolaţu jedinice lokalne
samouprave, u skladu s principima odrţivog razvoja i primjenom ekonomskih
instrumenata;
7) stvaranje bolje organizovane i koordinisane lokalne vlasti, lokalne
administracije i javnih preduzeća, stalnu promociju uključivanja javnosti u planiranje i
usvajanje principa dobre prakse i odrţivog razvoja u urbanističko-planskoj
dokumentaciji;
8) razvoj lokalne ekonomije na osnovu raspoloţivih prirodnih resursa i mjera
za podršku odrţivom korišćenju resursa;
9) institucionalno jačanje lokalne samouprave i podizanje nivoa znanja
izabranih i postavljenih lica zaposlenih u opštinskim upravama;
10) promovisanje razvoja lokalnog menadţmenta za odrţivi razvoj putem
izrade lokalnih strateških i razvojnih planova;
11) policentričan razvoj mreţe naselja, s mreţom srednjih i malih gradova i
seoskih naselja.
Mora se provoditi ustav koji proglašava prava jedinica lokalne samouprave
granicom koju organi ne smiju da preĎu i na taj način štiti njihovu autonomiju. Ustav
mora da jemči pravo na lokalnu samoupravu, iz čega slijedi i njena odgovornost da
pruţi garancije i stvara uslove za kontinuirano funkcionisanje lokalne zajednice.
Lokalna samouprava mora da zadovolji potrebe ljudi koji su nastanjeni na
jednom uţem području. Lokalnu samoupravu ostvaruju graĎani u onim poslovima
koji su utvrĎeni ustavom, zakonom i statutom opštine, odnosno grada. Prema
Evropskoj povelji o lokalnoj samoupravi (1985): "Lokalna samouprava podrazumeva
pravo i osposobljenost lokalnih organa vlasti da, u granicama zakona, regulišu i
rukovode odreĎenim delovima javnih poslova, na osnovu sopstvene odgovornosti i u
interesu sopstvenog stanovništva". Polazeći od toga, lokalna samouprava se moţe
odrediti kao funkcija koju ostvaruju i vrše graĎani na odreĎenoj teritoriji u opštini i u
gradovima.
Lokalnu zajednicu u ustavnopravnom sistemu potrebno je posmatrati sa više
stanovišta, i to:
Prvo, odnos centralnih i necentralnih organa je središnje pitanje lokalne
samouprave.
Drugo, u tranziciji lokalne samouprave, uz potrebu daljeg zakonodavnog
ureĎivanja i odabira novog modela, postoji potreba i za daljim jačanjem
autonomnosti opštine i grada, kao vida stvarne decentralizacije, što bi trebalo
posmatrati kao doprinos boljem funkcionisanju centralnih organa i institucija.
Treće, u opštinama i gradovima se javlja tendencija nadmoći i prestiţa u
jednom slučaju izvršne vlasti (načelnika i administrativne sluţbe) nad izbornim
organom (skupštinom), a u drugom slučaju nadmoći izborne vlasti (skupštine
odbornika) nad izvršnom, odnosno upravnom.
Četvrto, lokalna samouprava je preteţno servis centralnih organa i njihov
izvršilac poslova, a to guši osnovnu ideju postojanja i funkcionisanja lokalne
samouprave.
Peto, u odnosima izmeĎu centralne i lokalne vlasti ispoljavaju se tendencije
stavljanja na marginu i samih temelja i osnovnih vrijednosti lokalne samouprave
institucija neposredne demokratije (referendum, zbor graĎana, graĎanska inicijativa,
mjesna zajednica, peticije, zborovi graĎana, skupštine graĎana, paneli graĎana, ''sati
graĎana'' i dr.).
Šesto, načelnika i gradonačelnika biraju graĎani neposredno, tako da oni
imaju moć izborne baze i legitimitet graĎana, pa tako u načelniku postoji i snaga
graĎana.
Sedmo, jedinice lokalne samouprave su, prije svega, duţne i ovlašćene da
rade kako u interesu lokalne zajednice, graĎana i njihovih kolektiviteta, tako i u
opštem interesu, jer, u krajnjoj liniji, predstavljaju dio ukupnog ustavnopravnog
sistema u entitetima.
Osmo, sistem finasiranja lokalnih zajednica jedna je od najvaţnijih oblasti za
uspostavljanje uspješnog sistema planiranja razvoja, pri čemu je bitno obezbijediti
potrebna sredstva i utvrditi njihov raspored kada se ta sredstva dodjeljuju.
Neophodna je veća saradnja izmeĎu susjednih opština na rješavanju
zajedničkih, prije svega, infrastrukturnih problema, ravnomijeran razvoj i ureĎivanje
višetipskih opština.
Posebna podrška je potrebna finansijski nerazvijenim i izrazito nerazvijenim
opštinama.
Pravna priroda i status
Brĉko Distrikta Bosne i Hercegovine
Brčko Distrikt je jedinica lokalne samouprave, u skladu sa Konačnom
arbitraţnom odlukom o meĎuentitetskoj liniji razgraničenja u oblasti Brčkog.
DNS ima decidiran opšti stav da je Brčko Distrikt samo jedinica lokalne
samouprave, koja svojim geografskim i prostornim poloţajem i kao organizaciona i
politička zajednica ima izuzetan značaj za teritorijalni i funkcionalni kontinuitet
Republike Srpske, posebno u eventualnim uslovima drugačije drţavnopravne i
teritorijalne organizacije Bosne i Hercegovine i poloţaja Republike u okviru nje, ili
uspostavljanja njene samostalnosti.
Oblici meĊustranaĉke
poslijeizbornih koalicija
saradnje
i
uspostavljanje
predizbornih
ili
Od ustavnih principa i načela na kojima je izborni sistem zasnovan i od
njihove primjene umnogome zavise formalne i stvarne mogućnosti učešća graĎana u
vršenju vlasti. S obzirom na činjenicu da u Bosni i Hercegovini postoji više kategorija
subjekata izbornog prava, zbog različitog statusa, ili nekih drugih okolnosti, izborna
prava se ne ostvaruju na ravnopravan način, u skladu sa demokratskim principima
modernih izbornih sistema.
Izborni sistem i izborno zakonodavstvo jesu ogledalo dostignutog nivoa
demokratije i vaţna poluga cjelokupnog sistema, posebno ustavnog i političkog.
Politička snaga jedne partije ne zavisi samo od broja poslaničkih mandata, nego i od
njene sposobnosti da se udruţuje i saraĎuje sa drugim partijama. U ovakvim
okolnostima raste značaj koalicionog potencijala i povezivanja partija, kojim jedna
partija moţe nadoknaditi nedostatke u pogledu broja mandata ili, ako je koalicioni
potencijal nedovoljan, moţe poništiti ili umanjiti svoju poslaničku snagu.
Moguće je očekivati da će ubuduće partije iz vlastitih interesa teţiti jačanju
svog koalicionog potencijala, što će – na duţi rok posmatrano – voditi smanjivanju
tenzija u političkom sistemu.
U kontekstu izbornog sistema i izbornog zakonodavstva, izborne koalicije se
mogu posmatrati kao dio predizborne ili poslijeizborne aktivnosti. MeĎutim, koalicije
u poslijeizbornom periodu čine se u cilju konstituisanja organa vlasti, prvenstveno
izvršne vlasti, što se neposredno ili posredno odraţava na strukturu i karakter
ukupne vlasti u Bosni i Hercegovini i u njenim entitetima.
Savremena parlamentarna demokratija moţe efikasno funkcionisati na
osnovama slobodnih i demokratskih izbora, putem kojih će se graĎani izjašnjavati o
bitnim ekonomskim, socijalnim, političkim, kulturnim i drugim pitanjima relevantnim
za njihov ţivot, konstituisanje i vršenje vlasti. Izborni sistem u parlamentarnoj
demokratiji, pored ostalih, ima za cilj i humanizaciju društvenih odnosa, jačanje uloge
i uticaja graĎanina i poboljšanje njegovog ukupnog poloţaja.
Izbori i odabir izbornog modela
Izborni sistem je značajan faktor koji djeluje na stabilnost i efikasnost političkih
institucija, koheziju političke zajednice, jačanje odgovornosti i vraćanje povjerenja
graĎana u politiku kao sluţenje javnom interesu i opštem dobru.
Sa teorijskog, normativnog i empirijskog stanovišta, izbori mogu biti
„najkonkretniji manipulativni instrument politike“, ali i svojevrstan politički proces pun
neizvjesnosti i nepredvidivosti. To je pogotovo zastupljeno u zemljama u tranziciji, i
zemljama u kojima se tek uspostavljaju demokratski procesi, kao i u zemljama sa
sloţenom ustavnopravnom strukturom i statusom kakav imaju i Bosna i Hercegovina
i njena oba entiteta.
U interesu demokratskog razvoja i nastojanja da se Bosna i Hercegovina
uključi u evropske integracije, neophodno je izborni sistem uskladiti sa
meĎunarodnim dokumentima, koji su sastavni dio njenog ustavnopravnog sistema.
Bez toga se ne moţe ostvariti osnovni princip demokratskih sistema –
reprezentativnost ukupne populacije, odnosno biračkog tijela. U tom smislu, izborno
zakonodavstvo Bosne i Hercegovine, kao sloţene drţavne zajednice, mora da sadrţi
demokratska načela i principe, specifičnosti njenog ustavnog i pravnog ureĎenja,
ravnopravnost i jednakost i njenih konstitutivnih naroda i ostalih graĎana.
Izborni sistem u Bosni i Hercegovini je u osnovi „nametnut“, što govori o
stepenu suverenosti Bosne i Hercegovine i mogućnosti da se, u okvirima ustava
Bosne i Hercegovine i entiteta, samostalno ureĎuje ova izuzetno značajna ustavna
materija. Donošenjem Izbornog zakona Bosne i Hercegovine stekli su se odreĎeni
uslovi da izbore u Bosni i Hercegovini za sve organe sprovode domaći organi i po
domaćim propisima.
Izborni zakon Bosne i Hercegovine mora da polazi od organizacije i
ustavnopravne strukture Bosne i Hercegovine.
U osnovi, izborno zakonodavstvo Bosne i Hercegovine pokazuje da ona i
dalje nema cjelovit i profilisan izborni sistem kao izraz njene suverenosti,
samostalnosti i drţavotvornosti, kao ni zajedničkog interesa njenih entiteta,
konstitutivnih naroda i ostalih graĎana koji u njoj ţive i saglasnosti političkih stranaka
koje u njoj djeluju.
Samo izgraĎivanjem i sprovoĎenjem slobodnih, poštenih i demokratskih
izbora, u kojima će do punog izraţaja doći volja konstitutivnih naroda i svih graĎana i
entiteta, Bosna i Hercegovina moţe da se izgraĎuje i razvija kao suverena i
demokratska drţava u kojoj se jamči i obezbjeĎuje ravnopravnost, sloboda i prava
čovjeka i graĎanina, te stvaraju uslovi za njihov ekonomski, politički i kulturni
napredak i političku i socijalnu sigurnost.
Pravo graĎanina da bira i da bude biran u organe vlasti, kao njegovo
individualno pravo, predstavlja nezamjenjiv oblik ostvarivanja i obezbjeĎivanja
narodnog suvereniteta i demokratije. Stoga je ono predmet regulisanja u velikom
broju meĎunarodnih i regionalnih pravnih i političkih akata i, istovremeno, zakonskog
ureĎivanja u svakoj drţavi. Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i
osnovnih sloboda utvrĎena je obaveza drţava ugovornica „da u primjerenim
vremenskim razmacima odrţavaju slobodne izbore s tajnim glasanjem, pod uslovima
koji obezbjeĎuju slobodno izraţavanje mišljenja naroda pri izboru zakonodavnih
tijela“.
S obzirom na stanje kod nas i iskustva i dileme u izbornim sistemima zemalja
sa dugom višestranačkom tradicijom, novi izborni model, primjeren višestranačkom
parlamentarnom sistemu, mogao bi se zasnivati na sljedećim demokratskim
principima:
-
jednakosti graĎana u postupku predlaganja, utvrĎivanju i biranju predstavnika
uz primjenu načela opšteg i jednakog biračkog prava, neposrednih izbora i
tajnog glasanja;
-
odlučujućem uticaju graĎana i njihovih političkih stranaka u postupku
predlaganja i utvrĎivanja kandidata za izbor predstavnika;
-
podjeli mandata izmeĎu političkih partija, stranaka i grupa graĎana u
organima vlasti, zavisno od podrške birača u izbornoj jedinici;
-
mogućnosti da se načelnici i gradonačelnici jedinica lokalne samouprave
biraju u dva kruga izbora i
-
punoj zaštiti izbornog prava graĎana i oblika njihovog organizovanja i
udruţivanja.
Zasnivanje izbornog sistema na ovim demokratskim principima i stvaranje
institucionalnih i normativnopravnih pretpostavki za to, kao i mehanizama njihove
primjene, garancija je za slobodne višestranačke izbore i uvoĎenje standarda
vaţećih za demokratske izbore u svijetu.
Izborni sistem je i značajan mehanizam koji doprinosi ostvarivanju prava
manjina zasnovanih na etničkim, religioznim, regionalnim, jezičkim, kulturnim i
drugim identitetima i osobinama.
ODNOSI I SARADNJA SA MEĐUNARODNOM ZAJEDNICOM, NJENIM
ORGANIMA, ORGANIZACIJAMA I ASOCIJACIJAMA
Demokratski narodni savez smatra da je neophodno aktivno voĎenje spoljne
politike kao uslov bez koga se Bosna i Hercegovina, a samim tim ni Republika
Srpska, ne moţe uključiti u status priznatih i ravnopravnih članica onoga što danas
čini meĎunarodnu zajednicu. Ravnopravan status u meĎunarodnoj zajednici znači,
prije svega, status poštovanog i priznatog člana, sa obezbijeĎenim mjestom u svim
meĎunarodnim institucijama i organizacijama.
Za nas ne postoji dilema oko pitanja pristupanja BiH evropskoj porodici
drţava i naroda. Smatramo da tu pripadamo, jer imamo viševjekovnu tradiciju
njegovanja evropskih civilizacijskih vrijednosti, počevši od pravnog sisitema, preko
kulture i tradicije, pa do načina ţivljenja. Iako smo često djelovanjem stranih faktora
i ideologoja bili odvajani od tih vrijednosti, pokazalo se da i tu imamo i moramo imati
svoje mjesto. U procesima savremenih evrointegracija, svoj put moramo graditi na
temeljima potpunog očuvanja nacionalnog i kulturnog identiteta Srba iz BiH, jer samo
tako moţemo dati svoj doprinos npr. Evropskoj uniji. Takvo očuvanje nacionalnog
identiteta treba da bude garant da bez obzira na stepen i obim integracija nećemo
zaboraviti ko smo, kojim pismom pišemo, ko su nam preci i kojoj vjeri pripadamo.
Smatramo da je Evropska unija jedna od najmoćnijih ekonomskih regionalnih
organizacija na svijetu, koja nakon usvajanja svog Lisabonskog ugovora sve više
dobija obiljeţja jedinstvene evropske drţave, prije svega, kroz zajedničku monetarnu
i spoljnu politiku, kao i kroz jače institucionalno djelovanje i veća ovlašćenja svojih
organa. Poštovanje i dosljedna primjena, a ne tumačenje Dejtonskog mirovnog
ugovora, za DNS je prioritet. Prema ovom zahtjevu, očekujemo da će meĎunarodna
zajednica, a naročito zemlje garanti Dejtonskog mirovnog ugovora, poštovati ovaj
dokument i da neće dozvoliti ma kakve dalje izmjene koje bi imale nesagledive i
krajnje štetne posljedice za procese izgradnje mira i stabilnosti u BiH. TakoĎe,
traţimo i dosljedno poštovanje postojećih ustavnih zakona Republike Srpske i BiH
koji su plod Dejtonskog mirovnog sporazuma, ali i niza meĎunarodnih ugovora koji
potvrĎuju sadašnje ustavno ureĎenje zemlje, pri čemu akcenat stavljamo na pravo
da se utvrdi puna istina o svim dogaĎajima u proteklom ratu.
Republika Srpska je, aktivnim učešćem u reformama da bi ispunila uslove za
potpisivanje Sporazuma o stabilizaciji i pridruţivanju, dala najbolji primjer
kooperativnosti, kompromisa i odanosti dejtonskom modelu ureĎenja Bosne i
Hercegovine.
Postoje argumenti u prilog integraciji u Evropsku uniju.
Prvi je da integracija umanjuje rizik od izbijanja rata i sukoba izmeĎu zemalja
koje su zajedničkim interesima povezane u jednu širu cjelinu.
Drugi argument polazi od pretpostavke da uklanjanje nacionalnih trgovinskih
barijera dovodi do ekonomskog rasta.
Treći argument se odnosi na očuvanje demokratije u jednom globalizovanom
svijetu.
Loše strane su pokušaj da Bosna i Hercegovina uĎe centralizovana u
Evropsku uniju i nastojanje da se omalovaţi srpski narod kao nacija prilikom ulaska
u EU.
Republika Srpska uloţiće sve svoje kapacitete i snage u evropsku perspektivu
Bosne i Hercegovine.
Dejtonski ustavni okvir nije prepreka ulasku Bosne i Hercegovine u porodicu
evropskih drţava i naroda.
Naš je osnovni stav o tome da kao njen drţavotvorni, Republika Srpska mora
biti aktivni dio procesa evropskih integracija Bosne i Hercegovine. Stoga je potrebno
uspostavljanje stabilnog mehanizma koordinacije u procesu evropskih integracija, da
bi se obezbijedilo da svi nivoi vlasti budu osposobljeni za preuzimanje evropskih
obaveza, standarda i kriterijuma.
Proces ulaska i sam ulazak u EU ne smije biti na štetu dejtonskih rješenja i
nacionalnih interesa.
Za DNS pitanje ustavnih promjena koje se nameće kao neophodni uslov za
dobijanje statusa kadidata za priključenje EU ima veliki značaj.
Za uspostavljanje odnosa, pune i ravnopravne saradnje sa organima i
institucijama meĎunarodne zajednice i njenim organizacijama, od posebnog značaja
je:
da treba ispoštovati odluku MeĎunarodnog suda za ljudska prava u
pogledu ravnopravnosti konstitutivnih naroda i ostalih, ali da to ne smije dovesti do
sveobuhvatnih ustavnih promjena i narušavanja postojećeg ustavnog ureĎenja zarad
bilo kakvih integracija;
nuţnost ukidanja tzv. „bonskih ovlaštenja“ visokog predstavnika, jer je
zloupotrebom ovog oblika djelovanja meĎunarodnih predstavnika načinjena velika
šteta procesima stabilizacije u zemlji, a pogotovo u segmentu kršenja osnovnih
ljudskih prava i sloboda;
djelovanje protiv prenosa ovlašćenja sa Republike Srpske na organe
BiH, jer bi na ovaj način bila omogućena direktna destabilizacija ukupnih prilika u
BiH, a štetne posljedice ovog stava veoma brzo bi se ispoljile u svim segmentima
ţivota, kako u Republici Srpskoj tako i u BiH, što je ključni razlog zašto smo za
potpunu neprihvatljivost takve politike i zašto se kao stranka najodlučnije protivimo
daljoj eroziji institucija Republike Srpske;
da veliki broj novoformiranih institucija na nivou BiH nema svoje
uporište u stvarnosti i da proizvodi nepotrebno povećanje budţeta institucija BiH, a
time i ukupne javne potrošnje, što se u ekonomskoj krizi mora po svaku cijenu
spriječiti.
DNS posebno naglašava da svoju dobronamjernost prema Bosni i
Hercegovini meĎunarodna zajednica moţe da iskaţe preko pruţanja neposredne
pomoći na ekonomskom planu, pri čemu mora da se uspostavi puna odgovornost i
kontrola djelovanja domaćih subjekata kako bi se spriječile sve eventualne
zloupotrebe ove aktivnosti. MeĎunarodna zajednica moţe pomoći, ne samo u novcu,
nego i predstavljanjem i promovisanjem Republike Srpske i Bosne i Hercegovine kao
drţave koja je, na osnovu svojih komparativnih prednosti, pogodna za strane
investicije.
Istovremeno, u većem dijelu meĎunarodne zajednice vidimo konstruktivne
partnere i, stoga, DNS je spreman da poštuje sve konstruktivne paritetne odnose koji
ne zadiru u ustavom garantovanu konstitutivnost Srba u BiH i sadašnju poziciju
Republike Srpske garantovanu Dejtonskim mirovnim sporazumom.
DNS očekuje od meĎunarodne zajednice da poštuje Dejtonski mirovni
sporazum, Ustav BiH, Ustav Republike Srpske i meĎunarodne ugovore. DNS ističe
da su ljudska prava i slobode u Republici Srpskoj grubo povrijeĎeni odlukama
visokog predstavnika. Uskraćeno je i pravo na istinu. Smatramo da je OHR dio
problema, a ne dio rješenja za BiH. Početni pozitivni efekti koje je OHR neposredno
poslije tragičnih sukoba imao u provoĎenju dejtonskih rješenja i stabilizaciji mira,
raznim aktima i proširivanjem nadleţnosti su se izgubili.
Ukljuĉenje u ĉlanstvo evropskih narodnih
stranaka i u evropske integracije
Prema jednom od svojih ključnih ciljeva: da se DNS uključi u porodicu
evropskih narodnih partija treba da se posmatra i naš odnos prema Evropskoj uniji
i ostalim organizacijama i asocijacijama.
Potrebno je naglasiti da jesmo za EU, za uspostavljanje čvršćih i boljih
ekonomskih veza kako sa zemljama EU, tako i njihovim regionima, pri čemu treba
voditi računa o tome da nikada nećemo dozvoliti nekontrolisanu i krajnje pogubnu
privatizaciju strateških resursa. Bez naših: voda, šuma, oranica i ruda nema čvrstih
temelja za očuvanje Srba u BiH. Zato smo u potpunosti opredijeljeni za očuvanje
vlastitih potencijala i resursa sa pozicija privlačenja stranih investicija, ali i plasmana
domaćih investicionih sredstava. U tom kontekstu, nudimo svjeţe i nove ideje u cilju
stvaranja preduslova za ispunjenje zahtjeva iz Ugovora u Mastrihtu i Povelje o
pristupanju Evropskoj uniji, jer samo kao punopravni član najmoćnije regionalne
organizacije na svijetu moţemo dalje i brţe da se razvijamo.
Naš je odlučan stav: ne trebamo ţuriti sa uključivnjem u regionalne i svjetske
vojne programe i saveze. U ovoj oblasti, prije svega, smatramo da treba racionalno
sagledati regionalne političke prilike, a prije bilo kakvog odlučivanja predstavnika
Republike Srpske u zajedničkim institucijama BiH, potrebno je dobiti mandat od
naroda na referendumu za priključenje i NATO-u i ostalim vojnim svjetskim i
regionalnim savezima.
Iako su već dvije susjedne drţave
Hrvatska kao punopravni član i Crna
Gora kao kandidat za članstvo u NATO-u odabrale svoj put, DNS smatra da, prije
jasnog odreĎenja Srbije o ovom pitanju, ne trebamo ulaziti u konačno izjašnjavanje o
rješenju dati ili ne dati podršku da se Bosna i Hercegovina priključuje u NATO.
EKONOMSKI I SOCIJALNI RAZVOJ
Ekonomska kriza, trţište rada i mogućnosti zapošljavanja
Ključno pitanje – drţavni, entitetski i lokalni organi vlasti, posebno svi akteri
trţišta rada moraju imati aktivan, stalan i odgovoran odnos prema rješavanju stanja u
ekonomiji, privreĎivanju i stvaranju uslova za zapošljavanje.
Zalaţemo se za novu koncepciju rješavanja ekonomske krize, trţišta rada i
stvaranja perspektive, zapošljavanja, a posebno:
- donošenje i provoĎenje aktivnih, realnih i provodivih programa, politike i mjera
zapošljavanja u cilju zaustavljanja negativnih procesa i obaveznog povećanja stope
zaposlenosti (organi vlasti, socijalni partneri, zavodi i agencije za zapošljavanje i
drugi),
- definisanje novog normativnopravnog statusa i odnosa prema svim akterima
trţišta rada,
- promjenu dosadašnje i uspostavljanje efikasne organizacije, načina djelovanja
zadataka u sadrţinskom smislu, do kadrovskog i stručnog osposobljavanja, sve sa
krajnjim ciljem da se obezbijedi povećanje zapošljavanja.
Moramo imati i provoditi realnu viziju privrednog oporavka i razvoja,
mijenjanja i prilagoĎavanja novim standardima i zahjtevima privreĎivanja, kapitala,
rada i radne snage, usluga, ali i to – rješavanje ekonomskih problema ne smijemo
odgaĎati, strukturne promjene izbjegavati, nezakonito oduzeto vratiti, proces revizije
završiti i nezakonito prisvojeno oduzeti, smanjiti javnu potrošnju, jačati domaću
štednju, supstituciju uvoza i povećati izvoz. Energično preduzimamo sve što će nam
stajati na daljem putu ka boljem ekonomskom i socijalnom stanju – tako da više
nikakvi nedostaci ne mogu biti pravdani višim ciljevima, drţavnim razlozima,
navodnom stranačkom zaštitom, imunitetskim pravima i slično.
Pri tome, moramo naglasiti:
- da je rješavanje problema nezaposlenosti u najuţoj vezi sa privrednim rastom
u narednom periodu, sa odnosima u okruţenju i evropskim integracijama,
- da postoji puna ekonomska meĎuzavisnost i transmisiona povezanost
mehanizama krize u svijetu i kod nas,
- da naša ekonomska budućnost imperativno traţi „čisto stanje i račune“ u
naplati i raspodjeli poreza i drugih daţbina i eliminisanje budţetskog deficita,
- obezbjeĎenje likvidnosti, smanjenje rizika spoljnjeg zaduţenja (kurs valuta,
rast cijena, kreditna opterećenja),
-
zaustavljanje rastuće ekonomske, socijalne i političke nestabilnosti.
Moramo putem povećanja zaposlenosti sadašnju krizu pretvoriti u šansu za
budući razvoj. Imamo za to značajne uslove – domaće resurse i proizvoĎačku
tradiciju, ali naša ekonomija mora slijediti novi model razvoja. Budućnost našeg
razvoja i stanje nezaposlenosti zavise od niza, a posebno sljedećih faktora:
uključivanje u meĎunarodne tokove i poslovanje; aktivizam prema faktorima
stabilizacije, oporavka i razvoja; infrastruktura koja je u funkciji razvoja i korišćenja
domaćih raspoloţivih potencijala; efikasne i odgovorne institucije, dobar izbor
proizvodnje kojom će se zadovoljiti trţišni zahtjevi, kako domaće tako i izvozne
traţnje; bolje upravljanje, smanjenje javne potrošnje; ravnomjerna raspodjela i
unutrašnja potrošnja.
Istovremeno, i prioritetno, zaustavimo decenijsko upropaštavanje privrede.
Akcenat, stoga, moramo staviti na sljedeće:
- podsticanje preduzetništva i brţe rješavanje tekućih problema u proizvodnji
(nalaziti strateške partnere u strateškim sektorima, davati i ostvarivati koncesije i
čuvati prirodna bogatstva);
-
štednju u funkciji privatnih investicija;
-
primat privatnog i reformisanje javnog sektora;
-
reformu obrazovanja i trţišta rada;
-
fiskalno rasterećenje privrede;
-
obavezu bankarskog sektora da prati privrednu djelatnost;
-
obezbjeĎivanje uslova i stranih direktnih investicija;
-
konkurentnost i uslove za biznis.
DNS će, u prvom redu, insistirati na tome da se svi organi i institucije javne
vlasti, socijalni partneri, privatni i javni poslodavci osposobe i odgovorno izvršavaju
svoje funkcije:
-
funkciju dijagnoza, prognoza i analiza sistema zaposlenosti i zapošljavanja;
- funkciju profesionalne orijentacije, edukacije, prekvalifikacije, dokvalifikacije i
profesionalne pripreme zaposlenih i nezaposlenih svih ţivotnih dobi (posebno
mladih);
-
funkciju obezbjeĎivanja posredništva i mobilnosti radne snage;
- funkciju obezbjeĎivanja efektivne zaposlenosti i boljih prava u vrijeme
nezaposlenosti.
Pri tome, DNS promoviše i podrţava, u cilju uspjeha i odrţivog razvoja,
politiku efektivne zaposlenosti, nove društvene vrijednosti, mijenjanja načina i oblika
poslovanja, zaposlenja i odgovornosti prema radu.
Ekonomska stabilizacija, oporavak i razvojna vizija
Aktivnosti DNS trebaju biti usmjerene na uvoĎenje promjena koje treba da
omoguće pribliţavanje institucija graĎanima.
Da bi Republika Srpska bila uspješna na putu ka članstvu u Evropskoj uniji,
potrebno je da i svi njeni dijelovi budu uspješni i ravnomjerno razvijeni.
Privredni razvoj i zapošljavanje osnovni su ciljevi ekonomskog programa
DNS, koji ima tri ključne tačke:
- smanjenje birokratije i ukidanje nepotrebnih procedura,
- podrška malim i srednjim preduzećima,
- intenzivniji i ravnomjerniji razvoj saobraćajne infrastrukture.
Demokratski narodni savez, u tom cilju, svoje programske ciljeve, u prvom
redu, usmjeriće na sljedeće:
GraĊanin
Potrebe i interesi graĎanina:
- stanovi /zemljište/ infrastruktura (putevi, komunalne usluge)
- vrtići/obdaništa
- obrazovne institucije (škole i univerziteti)
- saobraćaj
- parkovi/okolina
- socijalna politika (briga o trudnicama, nezaposlenima, obrazovanje i dr.)
Ljudski kapital
- UnapreĎenje radne snage predstavlja ključnu komponentu za ekonomsku
konkurentnost. U tom smislu potrebno je stalno promovisanje razvoja
ljudskih resursa kao glavnog pokretača razvoja društva i drţave.
- Stimulisati otvaranje novih radnih mjesta;
- Unaprijediti obrazovni sistem. U tom kontekstu neophodno je uspostaviti
saradnju izmeĎu Vlade, univerziteta i poslovne zajednice.
- Motivisati visokoobrazovane ljude da se vrate u zemlju.
Infrastruktura
Povećati iznos sredstava za odrţavanje i popravku glavnih puteva kako
bi se zaustavilo dugoročno propadanje putne mreţe;
Povećati napore na jačanju institucionalne reforme i izgradnje
institucija u oblasti infrastrukture, sa naglaskom na transportu;
Povećati napore u razvoju privatnog sektora i povećati učešće
privatnog sektora u izgradnji glavnih drumskih i ţeljezničkih saobraćajnica.
-
Preduzetnik i preduzetništvo
Investicije/mala i srednja preduzeća
Poslovno okruţenje (lakše započeti i voditi biznis)
Porezi/bonusi
Podrška malim i srednjim preduzećima
Posebna podrška zanatlijama i malim i srednjim preduzećima - kako lakše
započeti svoj biznis:
- uvoĎenje olakšica pri plaćanju rente i različitih taksi za preduzetnike koji se
bave proizvodnjom i starim zanatima;
- investiciona podrška za zanatlije i mala preduzeća kroz bespovratna sredstva
u visini do 30% od vrijednosti investicije;
- subvencionisani krediti za likvidnost i investicije za zanatlije i mala i srednja
preduzeća, sa kamatom do maksimalno 2% godišnje.
Jednaki uslovi poslovanja za sve – rigorozna kontrola „sive“ ekonomije i oštre
sankcije za kašnjenja u plaćanjima – borba protiv sive ekonomije:
- trţišna inspekcija bi trebalo da kontroliše one koji rade na crno;
- zakonski ograničiti rokove za izmirivanje obaveza svih preduzeća (uključujući
kompletan javni i privatni sektor) na maksimalno 60 dana;
- donijeti Zakon o odgovornosti direktora – predvidjeti stroge kazne i
višegodišnju zabranu obavljanja djelatnosti za direktore firmi za koje se dokaţe da
namjerno izbegavaju plaćanja svojih obaveza prema dobavljačima i smišljeno
izazivaju bankrote svojih firmi.
Turizam
Turizam je jedna od strateških neiskorištenih šansi. Prateći savremene
trendove u turizmu treba osnaţiti i regionalni pristup, kao atraktivnu zajedničku
ponudu za treća trţišta, kreiranjem turističkih ruta i aranţmana. Prioriteti razvoja
domaćeg turizma su: planinski i banjski turizam, uz promociju brojnih domaćih
prirodnih ljepota i kulturno-istorijskih spomenika.
Nacionalni parkovi Kozara i Sutjeska trebaju posebne razvojne planove,
nakon usvojenog novog zakona o nacionalnim parkovima, sa izborom i pripremom
drugih područja koja ispunjavaju uslove za proglašenje područjem nacionalnog
parka.
-
Investicije (domaće i strane):
partnerstvo privatnog i javnog sektora;
graĎevinske dozvole;
Agencija za promociju investicija/Centar za razvoj.
Smanjenje i ukidanje nepotrebnih procedura – manje birokratije:
- Ukidanje nepotrebnih procedura i znatno brţi rad administracije, elektronska
uprava uvedena na svim nivoima – od lokalnog do republičkog. To će privući strane
investicije, što će omogućiti i otvaranje novih radnih mjesta širom Republike Srpske;
- Skratiti prosječno vrijeme za izdavanje graĎevinskih dozvola na maksimalno
90 dana;
- UvoĎenje reda u radu Katastra;
- Brţe do krova nad glavom.
Intenzivniji i ravnomjeran razvoj saobraćajne infrastrukture – novi
putevi:
- Izgradnja autoputa od Banje Luke do Doboja i od Banje Luke do Prijedora i
Novog Grada.
- Izgradnja autoputa od Doboja ka granici sa Hrvatskom (dio koridora 5c).
- Izgradnja vaţnih regionalnih autoputeva i magistrala (od Banje Luke do
Prnjavora, od Šamca do Bijeljine).
- Višegodišnje planiranje kapitalnih investicija u republičkom budţetu.
Sadašnji sistem finansiranja koči i usporava realizaciju čak i onih
kapitalnih investicija koje su planirane u budţetu, jer komplikovani sistem tenderskih
procedura često ne omogućava da se one realizuju u jednoj budţetskoj godini, pa se
neiskorišćena sredstva po pravilu prelivaju u tekuću potrošnju, umjesto da se
iskoriste za kapitalne investicije.
Treba preći na trogodišnje planiranje kapitalnih investicija u okviru
Zakona o budţetu, kako bi se omogućilo da se planirane investicije efektivnije
realizuju u praksi.
Javnost u radu
Sve javne nabavke vršiti putem javnog oglašavanja, propisanim postupcima i
procedurama, a da odluke donose nadleţni organi i tijela.
Vaţeći zakon o javnim nabavkama fingira transparentnost, poslove dobijaju
firme koje su na prvi pogled jeftinije, a kasnije se ispostavi da su skuplje.
Zahtijevamo da se sve javne nabavke objavljuju na sajtovima onih subjekata
koji ih raspisuju, da javnost ima uvid u to ko je pobijedio na javnom pozivu, te zašto i
po kojim uslovima.
Svi razvojni projekti i svi aspekti njihovog provoĎenja i njihovi rezultati moraju
biti transparentni.
Bonusi za privrednike koji redovno plaćaju porez
Poreska uprava treba da kontroliše i neregistrovana preduzeća, a ne samo
ona koja uredno plaćaju porez. Za one koji redovno plaćaju porez u duţem
vremenskom periodu treba da se uvedu bonusi (umanjenje poreza), i to treba javno
publikovati.
Većim platama – brţi izlazak iz krize
Smanjenje poreza i doprinosa na lična primanja povećalo bi plate i broj
zaposlenih i pospješilo rast traţnje, a time i proizvodnje. Suzbila bi se siva ekonomija
i rad na crno.
STANJE I RAZVOJ ENERGETSKOG SEKTORA
Jedna od naših ideja vodilja jeste odrţivi razvoj energetskog sektora, odnosno
princip podmirenja potreba za energijom a da se ne dovodi u pitanje iste takve
mogućnosti za sljedeće generacije.
DNS ponavlja svoj principijelni stav da nema privatizacije energetskih
potencijala i strateških energetskih sistema u Republici Srpskoj.
Jedna od specifičnosti Republike Srpske u ovom smislu jeste da treba
odabrati razumnu mjeru u iskorišćenju lokalnih energetskih resursa (primarno uglja)
za proizvodnju električne energije koja je namijenjena izvozu.
Razvoj energetike Republike Srpske usmjeriti na korišćenje domaćih resursa,
uključivanje obnovljivih izvora u podmirivanje potreba za energijom, uvoĎenje i
podsticanje mjera energetske efikasnosti, te primjenu savremenih energetskih
tehnologija. Istovremeno, to zahtijeva očuvanje ţivotne sredine i smanjenje štetnih
uticaja energetskog sektora na najmanju moguću mjeru.
Razvoj energetike Republike Srpske posmatrati u uslovima postepenog
otvaranja trţišta, uvoĎenja konkurencije i postavljanja cijena energije na ekonomski
odrţivi nivo.
Konačno, moraju se uzeti u obzir sve naše ekonomske mogućnosti, jer su one
od primarnog uticaja na oporavak i razvoj energetskog sektora.
Izbor najbolje poslovne strategije
Za izgradnju energetskih objekata najprihvatljivije rješenje je graditi ih
sopstvenim sredstvima i u sopstvenoj reţiji, jer će električna energija i drugi
energenti u narednom periodu biti veoma kurentna roba.
1.
Jedan od najvećih prioriteta jeste odrediti jasan i ostvariv poslovni cilj.
Da bi se mogao postaviti dobar poslovni cilj, potrebno je da osnovna projektna
dokumentacija o svakom energetskom projektu bude u vlasništvu Republike Srpske
ili kompanija u vlasništvu Republike Srpske.
Pri tome treba:
Iznaći načina i mogućnosti za gradnju elektroenergetskih objekata u
sopstvenoj reţiji;
Novu izgradnju ili revitalizaciju posmatrati kao dio jedinstvenog
koncepta privatizacije i finansiranja;
U slučaju zajedničke izgradnje zastupati varijantu izgradnje
hidroelektrana sa stranim partnerom uz vlasništvo 50% : 50%.
2.
Prioritet dati izgradnji hidroelektrana i korišćenju hidroenergetskog
potencijala, zbog značajnih koristi koje se postiţu (aktiviranje privrednog potencijala,
sve vrste naknada, zapošljavanje domaće industrije i graĎevinske operative u fazi
izgradnje, proizvodnja električne energije, obnovljivi izvor energije...).
3.
U slučaju gradnje termoenergetskih objekata, prilikom korišćenja
foslinih goriva voditi računa o rasploţivim rezervama i kao mogući oblik izgradnje
primijeniti zajedničko ulaganje i dodjelu koncesija zajedničkoj kompaniji.
4.
-
Odlučiti o tome šta su primarni poslovni interesi:
kratkoročni finansijski interes;
dugoročni finansijski interes;
energetski interes;
kombinacija energetskog i finansijskog interesa.
5.
Vaţno pitanje je procijeniti poslovni interes investitora. Legitiman stav
investitora jeste da on ţeli sve koristi za sebe, uključujući i raspolaganje zelenim
sertifikatima za ukupnu količinu energije, zbog problema uzrokovanih klimatskim
promjenama i obaveza u vlastitoj zemlji. RS će imati dio obaveza, u sklopu obaveza
BiH, u očuvanju klime.
Za postizanje povoljnog aranţmana potrebno je dobro poznavati trţišnu vrijednost
elektrana koje ulaze u projekat. TakoĎe je vaţno da RS participira i u dijeljenju
proizvodnje elektrana, nezavisno od toga da li će ona koristiti tu energiju za vlastite
potrebe ili za trţište. Zavisno od tipa aranţmana, treba razmisliti i o pravu preče
kupovine, ako je cijeli projekat trţišno orijentisan. Moguće je rješenje i u drugom
pravcu, da pravo preče kupovine zatraţi i investitor.
U postupku dodjele koncesije za izgradnju energetskog objekta razmotriti da se
jednokratna naknada koju bi plaćao potencijalni koncesionar, iz koje bi koncedent
finansirao pripremne aktivnosti za valorizaciju energetskog potencijala i javnog interesa
odreĎenog projekta. Jednokratna naknada bi se uzela u obzir prilikom definisanja
koncesione naknade.
RAZVOJ POLJOPRIVREDE I SELA
Stanje poljoprivrede i seoskih podruĉja
U svjetlu predstojećih lokalnih izbora DNS ima obavezu da, kao
parlamentarna stranka i stranka koja participira u vlasti na lokalnom nivou u
Republici Srpskoj, definiše svoje ciljeve u sferi razvoja sela i poljoprivrede.
DNS mora sveobuhvatno da sagleda potrebe seoskih zajednica i ponudi
odgovarajuća rešenja u cilju poboljšanja ukupnog socioekonomskog poloţaja
seoskog stanovništva. Iz tog razloga potrebe seoskih zajednica se ne mogu i ne
smiju posmatrati samo kroz prizmu razvoja poljoprivrede ili infrasrukture.
Vlada Republike Srpske izradila je i usvojila nekoliko značajnih dokumenata
koji se na direktan i indirektan način odnose na problematiku razvoja sela. To su:
- Strategija ruralnog razvoja;
- Strategija razvoja poljoprivrede;
- Strategija razvoja poljoprivredne savjetodavne sluţbe;
- Strategija razvoja malih i srednjih preduzeća.
DNS ima obavezu da ponudi i neka nova kreativna rješenja i/ili ubrza
sprovoĎenje već usvojenih rješenja.
Svjetska ekonomska kriza je najmanje pogodila sektor poljoprivrede i
agrobiznisa, a pojedini podsektori poljoprivrede i ruralnog biznisa, poput voćarstva,
sakupljanja i prerade aromatičnog i ljekovitog bilja, gljiva i šumskog voća doţivljavaju
dodatnu ekspanziju.
Veliki dio gradskog stanovništva Republike Srpske je još uvijek čvrsto vezan
za dešavanja u seoskim područima i napreci u razvoju seoskih sredina ne prolaze
nezapaţeno ni kod gradskog stanovništva.
U posljednjih nekoliko godina većina opština Republike Srpske je uloţila
značajna sredstva i napore u rješavanje infrastrukture seoskih područja: asfaltiranje
puteva, izgradnju vodovoda, poboljšanje u napajanju električnom energijom itd.
Naravno, ostaje još dosta toga da se uradi na razvoju ruralne infrastrukture,
meĎutim, fokus stanovništva sela se polako prebacuje sa razvoja infrastrukture na
polje ekonomije i zapošljavanja.
Opšta je činjenica da sve više stanovništva napušta sela, i to je proces koji se
teško moţe zaustaviti. MeĎutim, razlog napuštanja seoskih sredina je sve manja
mogućnost pronalaţenja zaposlenja ili nemogućnost ostvarivanja pristojnih prihoda,
a ne neodgovarajući uslovi ţivota. Proces napuštanja sela je posebno izraţen kod
mladih i ţena, na što je potrebno obratiti posebnu paţnju.
Bosna i Hercegovina ima stopu nezaposlenosti od 27 %. Ona je još i veća
meĎu stanovništvom sela, i spada meĎu najveće stope nezaposlenosti u regionu.
TakoĎe, najveći dio siromašnog stanovništva ili stanovništva koje ţivi na granici
siromaštva se upravo nalazi u seoskim područjima. Pored toga, Republika Srpska
ima dosta opština u kategoriji slabo razvijenih ili izrazito nerazvijenih opština
(Osmaci, Kalinovik, Rogatica, Rudo, Berkovići, Istočni Mostar itd.), koje bez stalne
pomoći Vlade Republike Srpske teško mogu i preţivjeti, a kamo li ulagati u dodatni
razvoj.
S obzirom na veliki broj opština koje se značajno razlikuju po stepenu
razvijenosti, postavlja se pitanje kako definisati jedinstvenu prepoznatljivu lokalnu
razvojnu politiku za sve opštine.
Upravo definisanje vlastitih mogućnosti i ograničenja od strane lokalnih
zajednica predstavlja ključ razvoja. Stoga je neophodno da lokalne zajednice izvrše
vlastite analize mogućnosti i ograničenja i prepoznaju vlastite resurse i komparativne
prednosti i, u skladu sa tim, definišu vlastite strategije razvoja ruralnih područja u
okviru jedinstvenog okvirnog programa DNS-a za razvoj ruralnih sredina.
Ciljevi politike i sektori djelovanja
u poljoprivredi i na selu
DNS ima obavezu da definiše i biračima ponudi svoj vlastiti cilj kada je u
pitanju razvoj ruralnih sredina. To je čak i naša obaveza, jer dobar dio glasačkog
tijela DNS-a dolazi upravo iz seoskih sredina.
U skladu sa već navedenim, sveobuhvatni cilj DNS politike prema ruralnim
sredinama mogao bi da glasi: ''Poboljšanje socioekonomskog stanja rurualnog
stanovništva''.
Ovaj cilj se moţe dostići političkom podrškom odrţivom razvoju ruralnih
sredina. Podrška mora uslijediti svim odrţivim programima i projektima u ruralnim
sredinama bez obzira na sektor, izvor finansiranja, ciljnu grupu, obim projekta itd.
Posebna podrška bi trebala da uslijedi projektima koji predviĎaju sljedeće:
- zapošljavnje svih kategorija seoskog stanovništva, posebno mladih i ţena;
- zadrţavanje mladih na selu;
- razvoj preduzetničke djelatnosti.
Naročita paţnja se mora usmjeriti na projekte koji podrazumijevaju dodavanje
nove vrijednosti na već postojeće djelatnosti, poput: seoskog turizma, gastronomije,
razvoja tradicionalnih proizvoda (sireva, preraĎevina od voća i povrća, prerada
ljekovitog i aromatičnog bilja, prerada šumskog voća).
Pojedine opštine imaju izuzetne uslove za razvoj lovnog turizma i ribolova, ali
se to nedovoljno koristi.
TakoĎe, sakupljanje ljekovitog i aromatičnog bilja, gljiva, šumskog voća,
odvija se stihijski, a njihova dodatna prerada i dorada ne odvija se na području
matičnih opština.
Poljoprivreda i agrobiznis predstavljaju sektor koji snaţno podrţavaju
Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede i meĎunarodne institucije, ali
veći broj opština zbog prirodnih ograničenja i nije u mogućnosti da na svom području
razvija intenzivnu komercijalnu poljoprivredu.
Za takve opštine upravo razvoj organske ili ekološke poljoprivrede, uključujući i
ekopčelarstvo, predstavlja veliku komparativnu prednost koja se uopšte ne koristi.
Gdje god je moguće, potrebno je koristiti multisektorski pristup i povezivati
različite djelatnosti
lovni turizam sa seoskim turizmom, domaću radinost i
poljoprivredu sa gastronomijom i seoskim turizmom.
Mogućnosti jedinica lokalne samouprave
u davanju podrške razvoju sela
Iako je usvojena Republička strategija razvoja poljoprivrede, mnoge opštine
rade ili su već uradile vlastite strategije ruralnog razvoja i poljoprivrede, što je dobro,
i što treba da sprovedu sve jedinice lokalne samouprave.
Na lokalnom nivou postoje brojne mogućnosti, mehanizmi i lokalne
organizacije koje moraju biti stavljene u funkciju razvoja sela, kako u javnom sektoru,
tako i u privatnom.
Bitne institucije i organizacije koje mogu doprinijeti ruralnom razvoju jesu:
- Lokalne agencije za razvoj;
- Opštinske turističke organizacije;
- Opštinska odjeljenja za poljoprivredu;
- Udruţenja farmera;
- Zadruge;
- Mala i srednja preduzeća.
Upravo ove lokalne institucije se vide kao motor i generator razvoja ruralnih
sredina. One treba da promovišu specifične mogućnosti za razvoj svake opštine,
razvijaju i sprovode razne projekte, privlače strane investicije i rade na opštem
poboljšanju uslova za privlačenje stranih i domaćih investitora.
Ove institucije treba da budu u stanju da privatnom sektoru i preduzetnicima
pruţe odreĎeni servis u unapreĎenju njihovih postojećih poslovnih aktivnosti, kao i u
otvaranju i pokretanju novih poslovnih aktivnosti.
Lokalne institucije treba da, svaka iz svog domena, rade na promovisanju
potencijala i konkurentnih prednosti svojih opština u cilju podsticanja razvoja
preduzetništva u ruralnim sredinama, te na taj način generišu otvaranje novih radnih
mjesta.
Proces pribliţavanja i pristupanja Evropskoj uniji imaće u budućnosti velike
implikacije na lokalne zajednice i, u okviru njih, i na ruralne sredine. Fondovi
Evropske unije u različitim fazama pristupanja Evropskoj uniji (pretpristupni,
pristupni itd.) omogućavaju pristup značajnim finansijskim sredstvima koja se mogu
upotrijebiti za finansiranje raznih projekata ruralnog razvoja, agrobiznisa i
poljoprivrede. Ove mogućnosti se moraju iskorisititi na adekvatan način. MeĎutim,
pristup EU fondovima i njihovo adekvatno korištenje zahtijeva odreĎene preduslove,
koji se, prije svega, ogledaju u razvijenim institucijama koje su u stanju da razviju i
sprovedu projekat i obučenim kadrovima u tim institucijama.
Lokalne zajednice moraju biti u stanju da ponude što je više moguće
kvalitetnih projekata EU fondovima.
TakoĎe, pojedine opštine na osnovu taksa na korišćenje neobnovljivih
prirodnih resursa (ruda) i hidropotencijala, sa republičkog nivoa dobijaju značajna
finansijska sredstva. Ova sredstva se preko kvalitetnih sektorskih programa podrške
i projekata moraju efikasnije koristiti za razvoj ruralnih sredina. Sektorski programi
podrške moraju biti razvijeni na osnovu detaljnih analiza svake opštine i prilagoĎeni
specifičnim uslovima koji karakterišu svaku opštinu, te usaglašeni sa lokalnim
strategijama razvoja ruralnih sredina.
Značajan podsticaj za razvoj ruralnog preduzetništva opštine bi mogle da daju
oslobaĎanjem (preduzeća i firmi koje svoje usluţne i proizvodne djelatnosti obavljaju
u ruralnim područima) od raznih opštinskih taksi. Smanjenje komunalnih,
graĎevinskih i drugih taksi u ruralnim područima za firme koje se bave proizvodnim i
usluţnim djelatnostima moglo bi podstaći formiranje i dalji razvoj preduzetništva u
ruralnim područima.
Veliki broj opština već sada ima budţete različitih iznosa koji se koriste za
razvoj poljoprivrede. Ove opštinkse budţete bi trebalo povećati i efikasnije koristiti za
razvoj ruralnih područja. Svaka opština bi trebala na osnovu oštinskih strategija
razvoja ruralnih područja da definiše prioritete i veći dio novca usmjeri u prioritetne
podsektore i grane.
NACIONALNE MANJINE I OSTVARIVANJE
I ZAŠTITA NJIHOVIH PRAVA I SLOBODA
Ustavna koncepcija ostvarivanja i zaštite sloboda i prava u Bosni i
Hercegovini, u osnovi, odgovara standardnim rješenjima u uporednom pravu i
zahtjevima savremenog, demokratskog, progresivnog i humano orijentisanog
društvenog i drţavnog ureĎenja.
Stoga, potrebno je obezbjediti ostvarivanje uspostavljenog pravnog okvira za
ostvarivanje prava i sloboda pripadnika nacionalnih manjina.
Smatramo da bitan pokazatelj izgradnje otvorenog i demokratskog društva
zasnovanog na vladavini prava jeste stanje i problemi manjina u njemu. U našim
uslovima, poloţaj nacionalnih manjina u lokalnoj zajednici je odraz i rezultat njihovog
ukupnog stanja i poloţaja u društvu. Stoga je promocija i zaštita pripadnika
nacionalnih manjina doprinos ukupnoj stabilnosti, jačanju prijateljstva i saradnje
meĎu narodima i drţavama i doprinos ukupnom miru.
DNS se zalaţe za:
garantovanje sloboda izraţavanja nacionalne pripadnosti,
zabranu diskriminacije, ravnopravnost pred zakonom i jednaku zakonsku
zaštitu njihovih individualnih i kolektivnih prava,
obezbjeĎivanje ravnopravnosti i učešća u organima javne vlasti i prava na
obavljanje javnih funkcija,
ostvarivanje i očuvanje prava na posebnosti nacionalnih manjina, naročito
garantovanje i obezbjeĎivanje nacionalnog identiteta, ljudskog dostojanstva,
jednakosti prava i sloboda, a posebno etničkih, kulturnih i vjerskih posebnosti,
korišćenje jezika, pisma i svojih simbola, osnivanje prosvjetnih, kulturnih i sportskih
udruţenja, osnivanje obrazovnih ustanova, sredstava javnog obavještavanja,
ostvarivanje veza i saradnje sa sunarodnicima u svijetu,
poboljšanje društvenog i materijalnog poloţaja nacionalnih manjina, posebno
romske populacije koja ţivi u teškim uslovima potpune nezaposlenosti, nepismenosti
i bez smještaja, što dovodi do velikog siromaštva, ekonomske, socijalne i
zdravstvene nezbrinutosti.
Nacionalne manjine moraju i same da se promovišu demokratskim sredstvima
iznošenjem javnih stavova, nove politike, inovativnih rješenja za rješavanje svojih
vitalnih potreba i interesa. To podrazumijeva i njihovu znatno veću uključenost u
izborni proces, kontakte sa društvenim i socijalnim grupama, donosiocima odluka, sa
medijima, zatim prikupljanje i promovisanje svog ekonomskog, socijalnog, političkog,
društvenog i kulturnog ţivota i mogućnosti rješavanja problema sa kojima se
suočavaju.
Neophodno je identifikovati vitalne probleme nacionalnih manjina, u svim
sredinama sagledati sve specifične i različite aspekte pojedinih najvaţnijih pitanja i
potom utvrditi puteve doprinošenja, poboljšanja i zaštite pojedinačnih i kolektivnih
prava i sloboda, prije svega, na temeljima meĎunarodnih i evropskih standarda o
ljudskim i manjinskim pravima i o lokanoj samoupravi.
DRUŠTVENE DJELATNOSTI, JAVNI FONDOVI, UDRUŢENJA
Socijalna politika i zaštita
Cilj socijalne politike, a samim tim i socijalne zaštite kao jednog od segmenata
te politike, jeste da se ona dovede na nivo primjeren materijalnim mogućnostima, da
se izvrši deregulacija i da nosioci budu pribliţeni korisnicima, te da osim drţavnih
institucija, u socijalnoj zaštiti učestvuju graĎani putem nevladinih organizacija i
privatno.
Dobro postavljen sistem socijalne zaštite omogućava zaštitu svim članovima
društva od apsolutnog lišavanja korišćenja dobara i usluga neophodnih za
odrţavanje minimalnih ţivotnih potreba.
Sistem socijalne zašite dugoročno obezbjeĎuje podsticaj za socijalni razvoj
kroz politike koje promovišu jednake mogućnosti za sve. U društvima u tranziciji,
kakvo je i naše, prelazak sa drţavne na trţišnu privredu proizveo je sistemske
probleme izraţene u punoj mjeri.
Prije svega privatizacija velikog broja preduzeća nije imala za cilj stabilizaciju
tih preduzeća i punu zaposlenost, nego bogaćenje malog broja ljudi. Radnici su
masovno ostajali bez posla, bez uslova za ostvarivanje prava na penziju, a i novog
zaposlenja.
To je problem graĎana srednje ţivotne dobi, koji su većinom i učesnici
otadţbinskog rata, tako da su se problemi udvostručavali.
Istovremeno, ogromna migracija stanovništva je proizvela dodatne probleme.
Nova sredina, neriješena egzistencijalna pitanja, prostor za ţivot, za rad, adaptacija
na novu sredinu, obrazovne, socijalne i kulturološke razlike značajno su uticali na
nivo svijesti. Raslojavanje graĎana, gubitak srednje klase stanovništva se loše
odrazio na moral društva i na pozitivnu ljudsku energiju koja je u biti pokretač
promjena i boljeg ţivota.
Republika Srpska je još uvijek na početku izgradnje dobro postavljenog
sistema socijalne zaštite, koja, prvenstveno, uključuje socijalno osiguranje, socijalnu
pomoć, zdravstvenu zaštitu i socijalne usluge. Finansiranje sistema socijalne zaštite
je, prije svega, bazirano na modelu koji podrazumijeva znatno veće stope
zaposlenosti, a samim tim i znatno veći broj obveznika plaćanja doprinosa za
socijalno osiguranje.
Radi prevazilaţenja sadašnje situacije u socijalnoj zaštiti, u kojoj je ogromna
nesrazmjera izmeĎu potreba za socijalnom zaštitom i sposobnosti ekonomije
Republike Srpske da finansira te potrebe, neophodno je iznalaţenje novih izvora i
novih modela finansiranja te zaštite.
Kako vidimo i kako ćemo rješavati ovo pitanje?
Stvaranje opštih uslova koji stimulišu razvoj (privlačenjem investicija, kako
domaćih, tako i stranih, jačanje poljoprivrede, razvoj malih i srednjih preduzeća)
podrazumijeva:
-
Donošenje programa koji omogućavaju izlazak iz siromaštva,
- Otvaranje novih radnih mjesta kroz investicije, te realizacija strategije
zapošljavanja Republike Srpske 2011 2015. godine,
- Sistemskim mjerama na više nivoa odlučno se suočiti sa pitanjem siromaštva
(BiH, RS, lokalne zajednice),
-
Prava i obaveze uskladiti sa mogućnostima i potrebama,
-
Obezbijediti veću socijalnu pravdu za sve korisnike sistema,
- Prioritetno ulaganje i unapreĎenje uslova za rad u ustanovama socijalne
zaštite, kako finansijski, tako i kadrovski,
- Obezbijediti takve zakonske pretpostavke da se osnovna prava koja proizlaze
iz Zakona o socijalnoj zaštiti riješe na jedinstven način i da ne zavise od materijalnih
mogućnosti lokalnih zajednica, a da se dopunska prava rješavaju podzakonskim
aktima lokalnih zajednica,
- Pitanje siromaštva ne treba da bude pitanje koje bi se treba da bude rješavalo
u centrima za socijalni rad kao ustanovama drţavnog karaktera, već pokretanjem
odrţivog razvoja mješovitog sistema socijalne zaštite (graĎani, nevladine
organizacije, fondovi solidarnosti itd.).
Zdravstveno osiguranje i zaštita
Demokratski narodni savez se zalaţe za:
- racionalizaciju zdravstvene mreţe, koja će pruţiti optimalnu primarnu
zdravstvenu zaštitu graĎanima, a smanjiti disperziju specijalističkih i bolničkih stanica
radi kvalitetnijih usluga,
- zakonsko definisanje standarda za obavljanje privatne ljekarske prakse i
potpuno ravnopravan status privatne i drţavne prakse, čime bi se postigla
ravnopravna konkurencija,
- zakonsko definisanje prava na odreĎene vidove zdravstvene zaštite i
besplatne lijekove za odreĎene kategorije bolesti i osiguranike.
Drţava mora obezbijediti sredstva za besplatnu primarnu zdravstvenu zaštitu
stanovništva.
Potrebno je ostvariti pravedniju raspodjelu sredstava iz fonda za zdravstvenu
zaštitu na zdravstvene ustanove prema njihovoj veličini, obimu i teţini posla koji
obavljaju. Da bi se izbjegao monopol, raditi na osnivanju privatnih fondova za
zdravstvenu i socijalnu zaštitu, čime će se obezbijediti konkurencija. To isto se moţe
i treba primijeniti i na fond penzijskog i invalidskog osiguranja.
Tercijarni nivo zdravstvene zaštite ima nacionalni značaj. Demokratski
narodni savez se zalaţe za racionalizaciju zdravstvene mreţe, koja će pruţiti
optimalnu zdravstvenu zaštitu graĎanima (preorijentacijom cjelokupne zdravstvene
zaštite na unapreĎenje zdravlja i prevencije bolesti), a smanjiti disperziju
specijalističkih i bolničkih kapaciteta.
Apsolutni prioritet u zdravstvenoj zaštiti Republike Srpske treba da imaju
mjere za povećanje nataliteta, a koje finansira drţava.
Drţava i društvo u cjelini treba da vode stalnu i nemilosrdnu borbu protiv
narkomanije, što podrazumijeva i osnivanje zajednica za odvikavanje od ovisnosti, u
kojima bi za sve korisnike usluga i štićenike tretman bio besplatan. Zajednice
organizovati tako da se putem radne terapije i realizacijom proizvoda i usluga
finansira što veći dio potreba centra. Drţava mora pooštriti mjere za sve one koji kod
nas proizvode ili unose droge. Mi se zalaţemo da svaki posao vezan za proizvodnju
i promet narkotika bude kaţnjen sa najmanje 10 godina zatvora.
Za pruţanje besplatne zdravstvene pomoći socijalno ugroţenim i
nezaposlenim licima raditi na osnivanju i opremanju humanitarnih ambulanti zajedno
sa vjerskim zajednicama i dobrotvornim organizacijama.
Penzijsko-invalidski sistem i zaštita
Ako znamo da i mnogo razvijenija i sreĎenija društva u kojima decenijama nije
bilo bitnijih političkih i ekonomskih potresa, tranzicijskih problema, danas imaju
izraţene probleme u ovoj oblasti, koji su, prije svega, izazvani debalansima u
strukturi privrede, zaposlenosti i nezaposlenosti, jasno je da je problem u društvu
kakvo je naše znatno izraţeniji.
Vrijeme tokom rata i u svim poslijeratnim godinama obiljeţeno je stalnim
traganjem za rješenjima koja bi ovaj sistem učinila stabilnijim. Naţalost, rješenja su
često bila ad hok, rješavalo se trenutno stanje, bez vizije šta će biti sutra.
Danas imamo usvojenu strategiju reforme penzijskog sistema u Republici
Srpskoj kojom su definisani osnovni pravci kojim treba da se razvija ovaj sistem.
Strategijom nije definisana visina primanja, nego je definisano da različiti izvori
finansiranja pokrivaju odreĎena prava iz radnog odnosa (staţ osiguranja) i iz učešća
u ratu (poseban staţ). Prvi iz doprinosa, drugi iz budţeta Republike.
TakoĎe, imamo usvojen novi Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju koji
se primjenjuje od 01.01.2012. godine, koji sa jedne strane jeste korak naprijed u
smislu pravične raspodjele sredstava, ali s druge strane nije na najbolji način riješio
pitanje stečenih prava. Tu se prije svega misli na prava koja su korisnici ostvarili na
osnovu posebnog staţa (učešće u odbrambeno otadţbinskom ratu) i odreĎivanja
penzija na osnovu garantovanog penzijskog osnova. Problem zakona jeste što
rješava već uspostavljeno faktičko stanje. Značajno je što zakonom utvrĎena prava
nisu dovedena u pitanje, već visina isplate.
DNS ističe da je sazrela svijest o tome da je Fond za penzijsko- invalidsko
osiguranje, prije svega, finansijska institucija, i da prava koja treba finansirati iz te
institucije jesu proizašla iz radnog odnosa i uplaćenih doprinosa.
Za sva ostala prava treba obezbijediti finansijska sredstva koja bi bila rezultat
dodatnih subvencija u budţetu, ili odreĎenih ušteda i preraspodjela sredstava unutar
budţeta.
Uslov koji je DNS postavio prilikom usvajanja ovakvih zakonskih rješanja jeste
da će podrţati rješenja koja prihvate socijalni partneri, u konkretnom slučaju
Udruţenje penzionera Republike Srpske, Boračka organizacija Republike Srpske,
Udruţenje RVI, Udruţenje porodica poginulih boraca i nestalih civila. Jasno smo
stavili do znanja da je to uslov, i tako se i ponašali. Ono što je potrebno da shvatimo
jeste da razdvajanje isplate staţa osiguranja (prava iz rada) i posebnog staţa (prava
iz posebnih okolnosti učešća u ratu, rada pod oteţanim uslovima rada) ne znači a
priori umanjenje penzija. Znači da prava iz rada treba da se plaćaju doprinosima, a
prava iz posebnog staţa iz sredstava koja treba da obezbijedi Republika. Na taj
način bi se Fond za PIO oslobodio obaveza finansiranja prava koja proizlaze iz
posebnog staţa, ali bi se taj dio staţa i dalje zajedno sa staţom osiguranja koristio
kao jedan od uslova za priznavanje prava na penziju.
S obzirom na to da se prava iz PIO ostvaruju i finansiraju sa nivoa Republike,
DNS će podrţati sve neophodne mjere za stabilizaciju sistema. A one se, prije
svega, odnose na povećanje broja zaposlenih, jer bez stvaranja nove vrijednosti
nema rješenja nijednog pitanja, a naročito penzijsko- invalidske zaštite, koja još
uvijek funkcioniše na bazi meĎugeneracijske solidarnosti. Pojačan rad kontrolnih
organa i veći obuhvat osiguranika. Uštede na raznim nivoima i korištenje tih
sredstava za penzijsko- invalidsku zaštitu. Poboljšanje zakonskog okvira i traganje
za najoptimalnijim rješenjima i dodatnim izvorima prihoda.
Jedinice lokalne samouprave nemaju zakonske obaveze u ovoj oblasti, ali
imaju moralne, jer penzioneri ţive u opštinama i gradovima. DNS se zalaţe za
kontinuirano poboljšanje materijalnog poloţaja penzionera kroz razne vidove
davanja iz budţeta jedinica lokalne samouprave. Stvarati mogućnosti za dopunska
prava penzionera koja će biti regulisana podzakonskim aktima, a ona se odnose na
razne vrste pomoći: jednokratne, pomoći u nabavci lijekova, besplatna zdravstvena
zaštita, subvencija električne energije i grijanja, nabavka ogrjeva, banjsko-klimatsko
liječenje itd.
Boraĉko-invalidska zaštita
Borcima, ratnim vojnim invalidima, porodicama poginulih boraca i nestalih
civila, potrebna je ekonomska i socijalna sigurnost, koju je društvo duţno da
obezbijedi, posebno ako se ima u vidu da su borci stvorili pretpostavke za slobodan i
kvalitetan ţivot sebi i svojim porodicama. Zato i oblici zaštite treba da budu
prilagoĎeni savremenom čovjeku i njegovoj porodici.
Ciljevi DNS-a jesu:
- zaštita statusa i interesa boraca, ratnih vojnih invalida, porodica poginulih
boraca i nestalih civila,
- aktivna saradnja sa Boračkom organizacijom Republike Srpske i opštinskim
boračkim organizacijama,
- aktivno učešće u zakonodavnoj aktivnosti i stvaranje pretpostavki za
ostvarivanje prava propisanih zakonom,
- očuvanje tradicije i identiteta jedinica koje su učestvovale u otadţbinskom
ratu, te obiljeţavanje značajnih datuma,
- obezbjeĎivanje uslova za prekvalifikaciju i dokvalifikaciju u cilju zapošljavanja
ove kategorije,
- obezbjeĎivanje, osim zakonom definisanih prava, i dopunskih prava koja se
regulišu podzakonskim aktima jedinice lokalne samouprave,
- formiranje fondova solidarnosti po opštinama (izdvajanje članarina zaposlenih
boraca).
Posebnu paţnju treba posvetiti prioritetnom revidiranju identifikovanih
predmeta koji sadrţe odreĎene nezakonitosti, te eliminisanju iz boračko invalidske
zaštite svih nezakonito stečenih prava, bez obzira da li su ostvarena laţnim
uvjerenjem o ranjavanju ili obezbjeĎivanjem veće kategorije invalidnosti od zakonom
pripadajuće.
DNS smatra da se pravična raspodjela pravi i revizijom, i to je ono što se tiče
Boračke organizacije Republike Srpske i njene spremnosti da se uhvati u koštac sa
tim pitanjem. Mora se biti spreman reći ko jeste, a ko nije borac, zarad onih istinskih i
čestitih boraca koji su zajedno sa narodom stvorili Republiku Srpsku.
Generalan stav DNS-a, kada je u pitanju ova populacija, jeste da ona ne smije
biti predmet politikanstva i da mora ostati van političkog domašaja. Naravno, to je
teško ostvarljivo, ali postoji čitav niz mehanizama koji to omogućavaju. Prije svega,
jačaćemo partnerski odnos sa Boračkom organizacijom i traţiti najoptimalnija
rješenja kada je u pitanju rješavanje statusnih pitanja ove kategorije (kroz prava
boraca, RVI i porodica poginulih boraca i nestalih civila). Naročitu paţnju ćemo
posvetiti podsticajima za zapošljavanje demobilisanih boraca i djece poginulih
boraca, stambenom zbrinjavanju kroz projekte obezbjeĎivanja zemljišta, lokacijskih
uslova, i kompletne dokumentacije za izdavanje graĎevinske dozvole (jedinice
lokalne samouprave), prekvalifikaciji i dokvalifikaciji ovih kategorija, te jačanju
materijalnog poloţaja boraca, RVI i porodica poginulih boraca i nestalih civila kroz
realne programe i dosljednu primjenu zakona.
Izbjeglice i raseljena lica
DNS se zalaţe za dosljedno i intenzivnije ostvarivanje strateških ciljeva za
izbjegla i raseljena lica.
U tom cilju, posebno je neophodno:
obezbijediti veća ulaganja za rješavanje materijalnih i ostalih egzistencijalnih
problema ovih lica, posebno njihovih najugroţenijih kategorija;
stvarati uslove za ostvarivanje ustavnih i zakonskih prava izbjeglih i raseljenih
lica;
ostvarivati čvršću saradnju sa svim zemljama, njihovim organima i
institucijama i udruţenjima i asocijacijama izbjeglih i raseljenih lica u vezi s njihovim
povratkom ili ostankom, dobijanjem naknade za imovinsku i neimovinsku štetu,
boljom ličnom i imovinskom bezbijednošću.
POBOLJŠANJE POLOŢAJA ŢENA I NJIHOVOG UĈEŠĆA U JAVNOM I
POLITIĈKOM ŢIVOTU
Demokratski narodni savez svjestan je uloge i značaja koji ţene imaju u svim
sferama ţivota i rada. Ţena je osnovni stub zdrave i funkcionalne porodice i samim
tim društvo bi trebalo više resursa da ulaţe u poboljšanje uslova ţivota i rada ove
populacije, imajući na umu da je njen poloţaj u ovim područjima opterećen običajnim
pravilima koja joj u mnogim sredinama oteţavaju školovanje, zapošljavanje,
učestvovanje u većem broju oblasti društvenog ţivota.
DNS, shodno tome, smatra da veću podršku treba posvetiti analiziranju
problema koji opterećuju ţensku populaciju i kao rezultat treba napraviti prioritete u
njihovom rješavanju.
Realizaciju tih prioriteta treba podijeliti na dva dijela:
-
poboljšanje poloţaja ţena u gradu, i
-
poboljšanje poloţaja ţena na selu.
Ovo je potrebno učiniti iz razloga što nisu isti prioriteti i problem ţena na selu i
u gradu. Dok je u gradu veliki broj ţena završio ţeljeni stepen obrazovanja i dobrim
dijelom se izborio za svoj poloţaj u društvu, u velikom broju prigradskih i u ruralnim
sredinama to nije tako. Svjestan činjenice da je jedan od osnovnih problema ţena u
gradskim sredinama nedovoljna ekonomska samostalnost koja proizilazi iz
nezaposlenosti, DNS smatra da aktivnim i jednakim zapošljavanjem ţena i
muškaraca treba pruţiti šansu da se ovaj problem riješi kako u gradskim tako i u
ruralnim područjima. Pitanje nasilja nad ţenama i djecom poseban je problem
današnjice. Postavlja se kao imperativ podrţavanje projekata „sigurnih kuća“ i
širenje broja ovih ustanova. Uloga ţene kao majke, supruge i domaćice jeste osnova
svake stabilne porodice. U skladu sa navedenim, DNS se zalaţe za promovisanje
ţenskog preduzetništva, a to podrazumijeva da se svakoj ţeni, ukoliko ona to ţeli,
pod jednakim uslovima kao i muškarcima omogući školovanje i napredovanje na
svim nivoima i svim oblastima ţivota i rada. Praksa je pokazala da ţene koje
preuzmu odgovornost u privredi, politici, nauci i sl. postiţu jednako zapaţene
rezulatate kao i muškarci.
Ţene na selu su ključni faktor za oţivljavanje sela i demografski rast. Njihov
nepovoljan poloţaj ogleda se u nedovoljnom vrednovanju i ignorisanju njihove uloge
na selu i, s tim u vezi, decenijskom tendencijom odlaska mladih ţena sa sela.
Ukoliko se njihov poloţaj i standard ţivota ne promijene nabolje, prijeti opasnost
potpunog napuštanja seoskih područja. Iako se javno proklamuje raĎanje, ţenama
na selu nisu na raspolaganju usluge i programi planiranja porodice i zaštite
reproduktivnog zdravlja, što direktno opovrgava proklamovanu brigu o natalitetu.
Ţene na selu jesu velika grupa stanovništva u Republici Srpskoj, čije potrebe i
problemi su gotovo „nevidljivi“, iako su brojni i odreĎeni različitim faktorima koji
uzrokuju višestruku marginalizaciju ţena na selu. Iako su ţene vitalni faktor, od kojeg
najviše zavisi oţivljavanje sela i ruralni razvoj u cjelini, njihov nepovoljan poloţaj i
problemi sa kojima se suočavaju, od osnovnih ţivotnih potreba, pa do dugoročnih
interesa u okviru odrţivog razvoja, jesu i danas marginalna tema u procesima i
politikama. DNS se zalaţe da se poboljšanju njihovog poloţaja kroz primjenu
odredaba UN Konvencije o ukidanju svih oblika diskriminacije ţena, koja predstavlja
najznačajniji univerzalni dokument iz oblasti ţenskih ljudskih prava poznat kao
„MeĎunarodna povelja prava ţena“, koji je Generalna skupština UN-a usvojila 1979.
godine. U skladu sa ovim dokumentom DNS će podrţati da:
1. Drţave članice treba da uzmu u obzir posebne probleme sa kojima se
suočavaju ţene na selu i značajnu ulogu koju ţene na selu imaju u ekonomskom
opstanku svojih porodica, uključujući njihov neplaćeni rad, i da preduzmu sve
odgovarajuće mjere za primjenu ove Konvencije.
2. Drţave članice preduzmu sve odgovarajuće mjere da ukinu diskriminaciju
ţena na selu, kako bi osigurale da one ravnopravno sa muškarcima učestvuju i imaju
koristi od razvoja sela i posebno da im osiguraju pravo:
(a) da učestvuju u izradi i sprovoĎenju razvojnih planova na svim nivoima;
(b) da imaju pristup odgovarajućim uslugama zdravstvene njege, uključujući
informacije, savjetovanja i usluge planiranja porodice;
(c) da imaju direktnu korist od programa socijalne zaštite;
(d) da koriste sve oblike obrazovanja i obuke, formalne i neformalne,
uključujući opismenjavanje, kao i da imaju koristi od svih usluga koje pruţa zajednica
za poboljšanje njihovih tehničkih vještina;
(e) da organizuju solidarne grupe i zadruge kako bi stekle ravnopravan pristup
ekonomskim mogućnostima putem zapošljavanja i samozapošljavanja;
(f) da učestvuju u svim aktivnostima u lokalnoj zajednici;
(g) da imaju pristup poljoprivrednim kreditima i zajmovima, trţnicama,
odgovarajućim tehnologijama i ravnopravan tretman u zemljišnoj i agrarnoj reformi,
kao i u planovima za ponovno naseljavanje;
(h) da imaju odgovarajuće uslove ţivota, naročito u pogledu stanovanja,
sanitarnih uslova, električne energije, snabdijevanja vodom, saobraćaja i
komunikacija.
UnapreĎenje poloţaja ţena na selu ima višestruki značaj za Republiku
Srpsku, u smislu:
-
demografskog oţivljavanja sela;
-
ekonomskog osnaţivanja sela, putem razvoja poljoprivrede i ruralnog
razvoja u cjelini, te razvoja turizma na selu;
-
unapreĎenja standarda i uslova ţivota u seoskim sredinama;
-
smanjenja generacijskog siromaštva na selu.
Ovakvim mjerama potrebno je stvarati povoljnu klimu za poboljšanje poloţaja
ţena, posebno ţena na selu. To bi obezbijedilo sistematično posvećivanje paţnje
njihovim potrebama, prioritetima i doprinosima, uključujući i pojačanu saradnju i
rodnu perspektivu, te njihovo puno učešće u razvoju, provoĎenju i daljem praćenju
makroekonomskih politika, uključujući i razvojne politike, programe i strategije za
iskorjenjivanje siromaštva. Sve to bi trebalo rezultirati političkom i socioekonomskom
osnaţivanju ţena na selu i podrţavati njihovo puno i ravnopravno učešće u
donošenju odluka na svim nivoima, kao i pruţati podršku kroz afirmativnu akciju,
gdje je odgovarajuće, za ţenske organizacije, sindikate ili druga udruţenja i grupe
civilnog društva koje promovišu prava ţena na selu;
Potrebno je ugraditi rodnu perspektivu u izradu, sprovoĎenje, praćenje i
ocjenu razvojnih politika i programa, uključujući i budţetske politike, na način da se
posveti veća paţnja potrebama ţena na selu, kako bi se obezbijedilo da i one imaju
koristi od politika i programa usvojenih u svim sferama i smanjio nesrazmjerno veliki
broj seoskih ţena koje ţive u siromaštvu.
Posebnim zadacima smatramo:
- rješavanje specifičnih zdravstvenih potreba ţena na selu;
- preduzimanje konkretnih mjera za jačanje i obezbjeĎenje pristupa najvišim
mogućim standardima zdravstvenih usluga za ţene na selu (uključujući u te potrebe i
seksualno i reproduktivno zdravlje), kao što je zdravstvena njega trudnica i porodilja,
hitna akušerska pomoć, informisanje o planiranju porodice i povećanje znanja,
svijesti i podrške za sprečavanje seksualno prenosivih bolesti, uključujući i
HIV/AIDS;
- stvaranje većih mogućnosti za angaţovanje ţena na selu u svim
meĎunarodnim i nacionalnim razvojnim strategijama i strategijama za iskorjenjivanje
siromaštva, uključujući, pored ostalog, širenje mogućnosti za zapošljavanje izvan
poljoprivrede, poboljšavanje radnih uslova i povećanje pristupa proizvodnim
resursima.
U skladu sa navedenim, DNS će se zalagati za poboljšanje uslova i poloţaja
ţena, i u tom cilju:
- omogućiti ţenama i djevojčicama dostupnost obrazovanju i stručnom
usavršavanju i izboru zanimanja i većem zapošljavanju,
- podsticati investitore koji ulaţu u seoska područja da se u politikama
zapošljavanja orijentišu ka ţenama kao kvalitetnoj i pouzdanoj radnoj snazi,
- podsticati preduzetništvo ţena, a posebno projekte unapreĎenja
poljoprivredne proizvodnje, ruralnog razvoja i ruralnog turizma, zapošljavanja i
samozapošljavanja ţena,
- poboljšati dostupnost kredita i zajmova za ţene,
- obezbijediti kvalitativno unapreĎenje zdravstvene zaštite za ţene na selu,
uključujući zaštitu reproduktivnog zdravlja, njegu trudnica i porodilja, usluge i
savjetovanja o planiranju porodice, i druge zdravstvene potrebe ţena na selu,
- obezbijediti zaštitu ţena na selu od nasilja zasnovanog na polu, naročito od
nasilja u porodici, i sprovoditi programe sprečavanja oblika nasilja koji naročito
pogaĎaju ţene i djecu,
- omogućiti kulturne sadrţaje na selu, kao i bavljenje sportom i rekreacijom, što
doprinosi opštem blagostanju i boljem kvalitetu ţivota na selu,
- osigurati ţenama na selu pristup informacionim i komunikacionim
tehnologijama i omogućiti ţenama i djevojčicama na selu da budu informisane o
svim pitanjima bitnim za njihov poloţaj,
- podrţavati udruţivanje ţena u organizacije, zadruge, solidarne grupe,
kooperativne i druge oblike udruţivanja, čime se podstiče opšti napredak lokalnih
zajednica.
Samo sveobuhvatnim djelovanjem u rješavanju problema sa kojima se
suočavaju ţene na selu i u gradu, DNS će znatno doprinijeti poboljšanju poloţaja i
uticaja ţena u našem društvu.
ODNOS PREMA OMLADINI I ANGAŢOVANJE
U RJEŠAVANJU AKTUELNIH PITANJA
Posebno mjesto u politici DNS-a zauzimaju mladi, kao kategorija stanovništva
na kojoj se zasniva budućnost naše zemlje. Za DNS samo verbalno pozivanje na to
da: na mladima svijet ostaje i da su spoj mladosti i iskustva garancija uspjeha je
nedostatno, već je ove parole neophodno prihvatiti kao akcioni izazov i programske
smjernice na kojima se temelji naš razvoj i prosperitet. Shodno tome, veliku paţnju
treba posvetiti mladima i njihovim potrebama, i njihovom usmjeravanju ka pravim
vrijednostima, koje su u današnje vrijeme u velikom broju zamijenile kvazivrijednosti
koje uništavaju omladinu a samim tim i budućnost društva u cjelini. Mladima je
neophodna podrška, jer nije riječ samo o njihovom boljem ţivotu, već i o budućnosti
zemlje. Sistemska, organizovana i stalna podrška mladima znači kvalitetnu
budućnost Republike Srpske, njen ekonomski razvoj, povećanje nataliteta i stvaranje
uslova za bolji ţivot.
-
U tom smjeru, neophodno je realizovati društvene mjere u oblastima:
obrazovanja mladih,
informisanja mladih,
stambene i socijalne politika za mlade,
sporta i slobodnog vremena mladih,
kao i svim drugim oblastima koje su vaţne za zdrav razvoj mladih i njihovo
aktivno uključivanje u društvo.
ObezbjeĎivanje podrške i pomoći, posebno u navedenim oblastima, mora se
odvijati u skladu sa zakonom, propisima i pratećim strateškim dokumentima, i mora
biti podloţno praćenju, vrednovanju i unapreĎivanju.
DNS podrţava realizaciju usvojenog dokumenta Omladinske politike
Republike Srpske, kao dokumenta koji na sveoubuhvatan način reguliše probleme
mladih u Republici Srpskoj i daje prijedloge načina za njihovo rješavanje.
Zalaţemo se za preispitivanje primjene Zakona o visokom obrazovanju, koji,
po nama, kroz „bolonjski proces“ nije donio očekivane rezultate. Svjesni da se
reforma obrazovanja ne moţe odvijati prečesto, jer bi to doveleo do
nekonzistentnosti sistema obrazovanja, ipak insistiramo da struka da moguće
izmjene i poboljšanja kako bi se ispravili nedostaci uočeni u dosadašnjoj reformi
visokog obrazovanja. TakoĎe smatramo da trebaju pooštriti uslove za osnivanje i
dobijanje potrebnih dozvola za rad visokoškolskih ustanova, a sve u cilju kako bi se
spriječila hiperprodukcija mladih nekvalitetnih kadrova. Stvaranjem novih radnih
mjesta i kvalitetno osmišljenom politikom upisa u srednje škole i na fakultete smanjila
bi se nezaposlenost, koja je ujedno i najveći problem mladih. To je potrebno uraditi
kako bi postojeće mlade kadrove mogli što bolje uključiti u nacionalnu ekonomiju, a
one kadrove koji nisu traţeni na trţištu usmjeriti na prekvalifikaciju na one djelatnosti
koje mogu uspjeti u našem regionu.
Potrebno je, takoĎe, napraviti strategiju stambenog zbrinjavanja mladih,
posebno obrazovanih mladih bračnih parova koje je potrebno zadrţati na ovom
prostoru, a istovremeno omogućiti im uslove za zasnivanje porodice, a time i
rješavati problem nataliteta u drţavi. U tom cilju nuţno je insistirati na rješavanju
stambenih problema mladih kroz razvojne programe za stambenu izgradnju za ovu
populaciju stanovništva putem:
- sniţavanja kamatnih stopa na stambene kredite vezane za kupovinu ili
izgradnju prve stambene jedinice,
- sniţavanje odnosno oslobaĎanje od plaćanja rente na zemljište za takve
objekte,
- izgradnje stambenih jedinica sa različitim stepenom učešća u izgradnji Vlade
Republike Srpske, jedinica lokalne samouprave i samih mladih i mladih bračnih
parova, a sve u cilju rješavanja jednog od osnovnih egzistencijalnih problema mladih
– rješavanja stambenog pitanja.
Ovakvim načinom realizacije planiranih aktivnosti zaokruţio bi se proces koji
počinje od kvalitetnog obrazovanja, preko zapošljavanja, pa do stambenog
zbrinjavanja i formiranja porodice. DNS smatra da se jedino ostvarivanjem svih ovih
koraka moţe ostvariti razvoj zdravog društva, koje će počivati na mladim stručnim i
obrazovanim kadrovima a koji će stvarati budućnost naše drţave.
Sport i fiziĉka kultura
Sport kao veoma vaţan segment ţivota, takoĎe je jedna od kategorija
društvenog ţivota kojoj DNS ţeli da posveti punu paţnju. Da bismo stimulisali razvoj
sporta i sportske kulture u Republici Srpskoj, u DNS-u ţelimo da naglasimo vaţnu
ulogu kako profesionalnog tako i amaterskog i rekreativnog segmenta ove
djelatnosti. U pogledu profesionalnog sporta, DNS ţeli da unaprijedi ovu granu preko
stvaranja uslova za privatizaciju pojedinih sportskih kolektiva. Tamo gdje postoje
zakonske mogućnosti, spremni smo da podrţimo nastojanja privatne inicijative i da
dozvolimo unapreĎenje nivoa aktivnosti u ovoj oblasti.
Prema amaterskom i rekreativnom sportu DNS ima stav da je neophodno da
se poveća udio sportskih terena i prostora za igru i rekreaciju u okviru sadašnjih
urbanih cjelina. Zato ćemo se zalagati za povećanje broja igrališta i izgradnju
rekreativnih terena, jer se na ovaj način obezbjeĎuje veća ukupna vitalnost nacije,
bolja produktivnost, ali promoviše i kvalitetniji način ţivota, čime se vrši prevencija
raznovrsnih bolesti i negativnih društvenih ponašanja. U domenima odreĎenja sporta
kao prevencije odreĎenim štetnim pojavama, u DNS-u ţelimo da što veći broj naših
graĎana ima mogućnosti da se rekreira i da se posveti zdravom načinu ţivota.
ZAŠTITA ŢIVOTNE SREDINE (EKOLOGIJA)
Postepeno sazrijeva svijest da ljudi nisu neograničeni gospodari prirode i da
narušavanje ekološke ravnoteţe u prirodi, koje nastaje čovjekovom djelatnošću
usmjerenom na prisvajanje prirode, moţe dovesti i do ugroţavanja uslova
čovjekovog ţivota na zemlji. Zato moraju postojati aktivnosti koje ukupno djelovanje
čovjeka usmjeravaju u društveno poţeljnom pravcu, a u cilju njihovog definisanja na
način koji će biti prihvatljiv.
Politika
DNS-a
mora
predstavljati
svjesnu
i
organizovanu
društvenousmjeravajuću djelatnost kojom se posredstvom drţave i drugih političkih
činilaca ostvaruje odgovoran odnos društva prema prirodi radi zaštite i unapreĎenja
čovjekove ţivotne i radne sredine. Ovakva usmjeravajuća politika ima za cilj
očuvanje ekološkog poretka u ţivotnoj sredini, tako da ona moţe biti okvir ţivota i
budućnosti čovječanstva (civilizacije).
OBRAZOVANJE, KULTURA I KULTURNO STVARALAŠTVO
Obrazovanje
U oblasti obrazovanja aktivnost je potrebno usmjeriti u pravcu:
UnapreĎivanja organizacije, upravljanja, rukovoĎenja i sprovoĎenja strateških
ciljeva i zadataka i zakonodavno-pravnog okvira u ovoj oblasti;
Povećanje finansijskih okvira za rad svih nivoa obrazovanja
Reviziju i unapreĎenje obrazovnog i vaspitnog procesa na svim nivoima
(bolonjski proces, školska mreţa, materijalni poloţaj prosvjetnih radnika, studentski
standard, saradnja obrazovnih institucija, udţbenici i dr.).
Nakon perioda intenzivnog razvoja privatnih visokoškolskih ustanova, u
narednom periodu teţište je na razvoju i praćenju kvaliteta, što će biti vrednovano u
procesima licenciranja i akreditacije. Strateški interes Republike Srpske je
ravnomjeran razvoj oba javna univerziteta, u Banjaluci i Istočnom Sarajevu, uz
pokrivenost teritorije Republike Srpske kvalitetnim visokoškolskim ustanovama.
Obuhvat broja djece predškolskim obrazovanjem, i pored interesa roditelja,
nije zadovoljavajući. Treba ga povećati, odnosno omogućiti većem broju djece upis i
pohaĎanje javnih predškolskih ustanova. Lokalne zajednice u čijoj je nadleţnosti
izgradnja i odrţavanje predškolskih ustanova nemaju kapacitet da same nose razvoj
ove oblasti zbog čega u narednom periodu (dijelom učešćem Republike, a dijelom
ponudom za javno privatno partnerstvo) treba povećati broj predškolskih ustanova i
obuhvat djece predškolskim obrazovanjem.
Poseban akcenat DNS stavlja na problematiku u oblasti kulture i kulturnog
stvaralaštva, jer samostalnog naučnog mišljenja kao ključnog faktora ukupnog
napretka društva, ma kako ono bilo organizovano, nema bez kulture. Svaki narod
biljeţio je uspon na civilizacijskoj ljestvici onda i samo onda ako je razvijao i
njegovao svoju kulturu i njene institucije. Jačanjem postojećih i izgradnjom novih
institucija kulture nastojaćemo da stvorimo nuţne preduslove svakovrsnog napretka
našeg društva. Odavno prevaziĎenu tezu da je „kultura društvena nadogradnja“
ţelimo da zamijenimo najnovijim tumačenjima da je „kultura temelj razvoja“, jer
društva kao što su: Velika Britanija, Njemačka, Francuska, pa čak i SAD ne bi bila
toliko snaţna bez svoje kulture. Upravo osnove koje nam nude kultura i umjetnost i
njegovanje svih oblika stvaralaštva jesu trajni zalozi za budućnost na kojima se
izdiţe moderna civilizacija. DNS ţeli da unaprijedi djelovanje u ovom pravcu i da
svijetu ponudimo ono najbolje što imamo u domenima očuvanja i izgradnje kako
vlastitog, nacionalnog, tako i evropskog identiteta. Za nas je unapreĎenje pozicija
kulture suštinski cilj i zadatak na kome se zasniva naš dalji civilizacijski napredak.
Da bi ostvario ovako proklamovane ciljeve u kulturi, DNS će da djeluje u
pravcu stvaranja strategija razvoja kulture u lokalnim zajednicama. Nastojaće da
proširi postojeće kapacitete institucionalnog djelovanja u kulturi tamo gdje oni
postoje, istovremeno vodeći računa da osnuje i pokrene one kapacitete koji
nedostaju ili uopšte ne postoje u pojedinim sredinama. Na ovaj način bi se u velikoj
mjeri otklonio postojeći jaz kako u opštekulturnom, tako i u umetničko-stvaralačkom
segmentu, jer bi se u velikoj meri izjednačile pozicije tzv. „velikih“ i tzv. „malih
sredina“.
U sistemu razvoja i unapreĎenja kulture vidimo resurs koji omogućava ne
samo nova radna mjesta, već obezbjeĎuje i ukupni napredak lokalnih zajednica, tim
prije što se na ovaj način pospješuje i u velikoj mjeri unapreĎuje njihova turistička
ponuda. Istovremeno, kroz sveobuhvatnu, strukturalno novu, dimenziju kulturne
politike u lokalnim zajednicama, DNS će nastojati da u znatnoj mjeri unaprijedi
potencijale ljudskih resursa, ali i da omogući brţi i lakši privredni razvoj svih sredina
u Republici Srpskoj, jer će kroz ove aktivnosti da budu unapreĎeni raznovrsni oblici
legalnog poslovanja.
ObezbjeĎenjem većeg broja aktivnih kulturnih institucija u Republici Srpskoj
nastojaćemo da popravimo imidţ srpskog naroda u cjelini, a posebno tamo gdje su
najvaţnija, strateška pitanja ostanka u matičnim sredinama. UnapreĎenjem aktivnog,
institucionalnog djelovanja, u kulturi lokalnih uprava i samouprava ţelimo da
stvorimo neophodne preduslove konstantnog i ravnomjernog razvoja svake od njih
ponaosob, ali, da, istovremeno obezbijedimo i uslove da naši mladi ljudi ostanu na
svojim vjekovnim ognjištima i da mogu da ţive i rade u atmosferi opštekulturnih
aktivnosti.
INSTITUCIONALNI OKVIR ZA OSTVARENJE
PROGRAMSKIH CILJEVA I ZADATAKA
Bez jakih, osposobljenih i stabilnih institucija, neće biti moguće postići ţeljene
dugoročne rezultate odrţivog razvoja koji se odnose na poboljšanje kvaliteta ţivota i
ţivotnog standarda i smanjenje siromaštva. Izgradnja efikasnog institucionalnog
okvira na svim nivoima, osnov je za ostvarivanje ciljeva ekonomskog, socijalnog i
društvenog razvoja.
I danas, poslije svega ovoga, svima koji prihvataju i podrţavaju Političku
platformu DNS, nudimo dijalog, dogovor i sporazum.
Našem čovjeku moramo vratiti, očuvati i jačati osnovno dostojanstvo. DNS
izraţava odlučan stav i poziv n akciju: ničiji ţivot ne moţe biti ispod ljudskog
dostojanstva.
Moramo obezbijediti punu odgovornost, rad i red.
Moramo se baviti čovjekom, rješavajući njegova prava, ţivotne probleme,
potrebe i interese.
Ali moramo prvenstveno pomoći sami sebi.
Istovremeno, mora se uspostaviti i poštovati vrednosni sistem – civilizacijski,
politički, pravni, nacionalni, moralni, tradicionalni, običajni.
Moramo obnoviti, promovisati i provoditi naše civilizacijske vrijednosti,
tekovine i svekoliku baštinu.
Moramo razvijati i zaštititi naš identitet i subjektivitet.
I ne zaboravimo sva pitanja kojima se u političkoj djelatnosti DNS-a bavimo,
prije svega i iznad svega su ljudska pitanja.
Ponovo upućujemo naš zavjet da „riječ je riječ“.
Moramo dalje jačati povjerenje graĎana u Republiku Srpsku i ulogu, doprinos i
odgovornost DNS u njenom očuvanju, razvoju i afirmaciji.
Konačno, i u pogledu Republike Srpske, srpskog i drugih naroda u Republici
Srpskoj i Bosni i Hercegovini mora prevladati i pobijediti pravo nad nepravom, kultura
mira nad nekulturom rata, načela ravnopravnosti i tolerancije nad diskriminacijom,
majorizacijom i netolerancijom.
DNS se zavjetuje: naše društvo mora izaći iz krize, ali, istovremeno, i kriza
mora izaći iz društva.

Ideologoja genocida, politika i praksa paradržavne tvorevine

Haris Hrle - Ministarstvo vanjskih poslova BiH

P-58/15 - Institucija ombudsmena/ombudsmana za ljudska prava

O IZMJENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O SLOBODI PRISTUPA

Predsjednik Udruženja geografa u Bosni i Hercegovini

IME I PREZIME : Miralem Zubović DATUM ROĐENJA: 25.5. 1961

Приједлози мјера за нову индустријску политику

P R O P O Z I C I J E

REZOLUCIJA O POLITIČKIM OPREDJELJENJIMA SDP BiH

Program 2010.-2014. (sažetak)