Evropa u 12 lekcija
Čemu služi EU? Zašto i kako je osnovana? Kako funkcionira? Šta je do
sada postigla za svoje građane i s kojim se novim izazovima danas
suočava?
Može li se EU, u doba globalizacije, uspješno natjecati s drugim velikim
ekonomijama i pritom zadržati svoje socijalne standarde? Kakvu će
ulogu Evropa imati na svjetskoj sceni u godinama koje dolaze? Gdje će
biti povučene granice EU? A kakva je budućnost eura?
Ovo su samo neka od pitanja koja Pascal Fontaine, stručnjak za EU, istražuje
u ovom izdanju svoje popularne knjižice Evropa u 12 lekcija iz 2010. godine.
BS
Evropska unija
Pascal Fontaine
Evropa u 12 lekcija
© PF
Evropa u 12 lekcija - Pascal Fontaine
JB-32-11-790-BS-C
Pascal Fontaine,
bivši saradnik Jeana Monneta
i profesor na Institutu političkih
studija u Parizu.
Kako stupiti u kontakt sa EU
ONLINE
Informacije na svim službenim jezicima Evropske unije dostupne su na evropskoj web stranici:
europa.eu
PERSONALNO
Diljem Evrope postoje stotine lokalnih informativnih centara EU. Adresu vama najbližeg
informativnog centra možete naći na web stranici Europe Direct-a:
europedirect.europa.eu
PUTEM TELEFONA ILI E-MAIL-a
Europe Direct je servis koji će vam ponuditi odgovore na vaša pitanja o Evropskoj uniji. Ovaj servis
možete kontaktirati putem besplatnog telefona:
00 800 6 7 8 9 10 11, odnosno putem plaćenog poziva, ukoliko ste izvan EU, na broj:
+32 22999696
ili putem elektronske pošte preko Europe Direct web stranice: europedirect.europa.eu
ČITAJTE O EVROPI
Publikacije o EU nalaze se na samo jedan klik udaljenoj internetskoj knjižari EU:
bookshop.europa.eu
Također informacije i brošure o Evropskoj uniji na engleskom jeziku možete naći:
PREDSTAVNIŠTVA EVROPSKE KOMISIJE
Ovu brošuru i druga kratka, jasna objašnjenja o EU možete pronaći online na
ec.europa.eu/publications
Evropska komisija
Generalni direktorat za komunikacije
Publikacije
1049 Brisel
BELGIJA
Rukopis Završen u julu 2010. g.
Ilustracije naslovne strane: © Lou Wall/Corbis
Luxemburg: Ured za publikacije Evropske unije
2010 – 80 pp. – 16.2 × 22.9 cm
ISBN 978-92-9238-023-6
doi:10.2775/22722
© Evropska unija, 2011.
Reprodukcija je ovlaštena. Za bilo kakvu upotrebu ili reprodukciju pojedinačnih
fotografija, dozvola se mora tražiti direktno od vlasnika autorskih prava.
Printano u Njemačkoj
Printano na bijelom papiru bez hlora
Predstavništvo u Irskoj
Kuća Evropske unije
18 Dawson Street, Dublin 2
IRSKA
Tel. +353 16341111
Internet: ec.europa.eu/ireland/
E-mail: [email protected]
Predstavništvo u Ujedinjenom Kraljevstvu
Kuća Evrope
32 Smith Square, London SW1P 3EU
UJEDINJENO KRALJEVSTVO
Tel. +44 2079731992
Internet: ec.europa.eu/uk
Predstavništvo u Velsu
2 Caspian Point, Caspian Way, Cardiff
CF10 4QQ
UJEDINJENO KRALJEVSTVO
Tel. +44 2920895020
Internet: ec.europa.eu/uk
Predstavništvo u Škotskoj
9 Alva Street, Edinburgh EH2 4PH
UJEDINJENO KRALJEVSTVO
Tel. +44 1312252058
Internet: ec.europa.eu/uk
Predstavništvo u Sjevernoj Irskoj
74 - 76 Dublin Road, Belfast BT2 7HP
UJEDINJENO KRALJEVSTVO
Tel. +44 2890240708
Internet: ec.europa.eu/uk
Delegacije u Sjedinjenim Američkim Državama
2175 K Street, NW
Washington DC 20037
SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE
Tel. +2028629500
Internet: eurunion.org
222 East 41st Street, 20th floor
New York, NY 10017
SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE
Tel. +2123713804
Internet: eurunion.org
KANCELARIJE EVROPSKOG PARLAMENTA
Kancelarija u Irskoj
43 Molesworth Street, Dublin 2
IRSKA
Tel. +353 16057900
Internet: www.europarl.ie
E-mail: [email protected]
Kancelarija u Ujedinjenom Kraljevstvu
Kuća Evrope
32 Smith Square, London SW1P 3EU
UJEDINJENO KRALJEVSTVO
Tel. +44 2072274300
Internet: www.europarl.org.uk
E-mail: [email protected]
Kancelarija u Škotskoj
The Tun, 4 Jackson’s Entry
Holyrood Road, Edinburgh EH8 8PJ
UJEDINJENO KRALJSVSTVO
Tel. +44 1315577866
Internet: www.europarl.org.uk
E-mail: [email protected]
Evropska komisija i Parlament imaju predstavništva i kancelarije u svim zemljama Evropske unije. Evropska unija,
također, ima svoje delegacije i u drugim dijelovima svijeta.
Evropa u 12 lekcija
autor Pascal Fontaine,
Sadržaj
strana 4
strana 10
strana 14
strana 20
strana 28
strana 38
Zašto Evropska unija?
Deset historijskih
koraka
Proširenje EU i
odnosi sa susjedima
Kako funkcionira EU?
Šta radi EU?
Jedinstveno tržište
strana 44
strana 48
strana 52
strana 58
strana 64
strana 70
Euro
Oslanjanje na znanje i
inovacije
Šta znači biti
građanin Evrope?
Evropa slobode,
sigurnosti i pravde
EU na svjetskoj
sceni
Kakva budućnost
očekuje Evropu?
strana 74
Ključni datumi u historiji evropske integracije
2
3
Zašto Evropska unija?
I. MIR
Prije nego je postala stvarni politički cilj, ideja o ujedinjenju Evrope bila je samo
san u umovima filozofa i vizionara. Victor Hugo je, naprimjer, zamišljao miroljubive
„Sjedinjene Evropske Države“, nadahnute humanističkim idealima. Strašni ratovi
koji su opustošili ovaj kontinent tokom prve polovine 20. vijeka uništili su taj san.
Međutim, nova vrsta nade izniknula je iz ruševina Drugog svjetskog rata. Narodi
koji su se oduprli totalitarizmu tokom rata bili su odlučni da dokrajče mržnju i
suparništvo među narodima u Evropi i stvore uvjete za trajni mir. U periodu između
1945. i 1950. godine, nekoliko hrabrih državnika, uključujući Roberta Schumana,
Konrada Adenauera, Alcide de Gasperija i Winstona Churchilla, odlučilo je da uvjere
svoje narode da uđu u novo razdoblje. U zapadnoj Evropi trebalo je formirati nove
strukture, zasnovane na zajedničkim interesima i temeljene na ugovorima koji bi
garantirali vladavinu prava i jednakost među svim državama.
Robert Schuman (francuski ministar vanjskih poslova) preuzeo je ideju koju je
prvobitno zamislio Jean Monnet te je 9. maja 1950. godine predložio osnivanje
Evropske zajednice za ugalj i čelik (European Coal and Steal Community - ECSC).
U državama koje su nekada međusobno ratovale, proizvodnju uglja i čelika trebalo je
staviti pod nadležnost zajedničkog „Visokog tijela”. Na praktičan način, ujedno i bogat
simbolikom, sirovine ratne industrije pretvorene su u instrumente pomirenja i mira.
II. ZBLIŽ AVANJE EVROPE
Evropska unija poticala je ujedinjenje Njemačke nakon pada Berlinskog zida 1989.
godine. Kada se 1991. godine urušilo sovjetsko carstvo, države centralne i istočne
Evrope, koje su decenijama trpjele živeći iza „željezne zavjese”, ponovo su imale
slobodu da same biraju svoju sudbinu. Mnoge od njih su se odlučile za budućnost u
porodici demokratskih evropskih naroda. Osam ih je pristupilo Evropskoj uniji 2004.
godine, te još dvije 2007. godine.
Misija EU u 21. vijeku je:
održavati i nadograđivati mir uspostavljen među njenim
državama članicama;
Proces proširenja se i dalje nastavlja. Pregovori o pristupanju s Turskom i Hrvatskom
započeli su 2005. godine. Island je 2009. godine podnio zahtjev za članstvo, a
nekoliko država Balkana krenulo je putem koji bi jednog dana mogao dovesti do
članstva u EU. Očekuje se da Hrvatska postane 28. država članica Evropske unije.
međusobno približiti evropske države kroz praktičnu saradnju;
osigurati da evropski građani žive u sigurnosti;
promovirati ekonomsku i društvenu solidarnost;
očuvati evropski identitet i raznolikost u globaliziranom
svijetu;
zagovarati vrijednosti koje su zajedničke Evropljanima.
4
5
© Robert Maass/Corbis
Pad Berlinskog zida 1989. doveo je do postupnog razbijanja
starih podjela na cijelom evropskom kontinentu.
III. SIGURNOST
Evropa se i u 21. vijeku suočava s problemima sigurnosti. EU mora poduzeti
djelotvorne mjere kako bi ostvarila sigurnost svojih država članica. Ona mora
konstruktivno surađivati s regijama koje se nalaze neposredno iza njenih granica:
Balkanom, Sjevernom Afrikom, Kavkazom i Bliskim Istokom. Ona također mora
štititi svoje vojne i strateške interese putem saradnje sa svojim saveznicima,
naročito u okviru NATO saveza, te razvijanja istinski zajedničke evropske sigurnosne
i odbrambene politike.
Unutrašnja i vanjska sigurnost su dvije strane iste medalje. Borba protiv terorizma i
organiziranog kriminala zahtijeva blisku saradnju policijskih snaga svih država EU.
Učiniti EU „prostorom slobode, sigurnosti i pravde“, gdje svako ima jednak pristup
pravdi i jednako je zaštićen zakonom, predstavlja novi izazov koji zahtijeva blisku
saradnju među vladama. Tijela poput Europola, Evropskog policijskog ureda te
Eurojusta (koji promovira saradnju među tužiteljima, sucima i policijskim službenicima
u raznim državama EU) također trebaju imati aktivnu i djelotvornu ulogu.
IV. Ekonomska i društvena solidarnost
Evropska unija je stvorena kako bi se ostvarili politički ciljevi, a njihovo ostvarivanje
je započelo kroz ekonomsku saradnju.
Evropske države predstavljaju sve manji postotak svjetske populacije. Zbog toga
se moraju nastavit držati zajedno ako žele osigurati ekonomski rast i biti u stanju
natjecati se s drugim velikim ekonomijama na svjetskoj sceni. Nijedna pojedinačna
država EU nije dovoljno jaka da samostalno učestvuje u svjetskoj trgovini. Kako bi
ostvarile ekonomiju obima i pronašle nove kupce, evropske kompanije trebaju širu
bazu od samo svog domaćeg tržišta, a nju im pruža evropsko jedinstveno tržište.
Kako bi se osiguralo da što je moguće više ljudi ima koristi od tog evropskog tržišta
od 500 miliona potrošača, EU nastoji ukloniti prepreke trgovini i radi na tome da
oslobodi preduzeća od nepotrebne birokracije.
6
Međutim, slobodna tržišna utakmica širom Evrope mora biti u ravnoteži sa
solidarnošću širom Evrope. To ima jasne opipljive koristi za evropske građane: ako
postanu žrtve poplava i drugih prirodnih katastrofa, oni primaju pomoć iz budžeta EU.
„Strukturni fondovi“ kojima upravlja Evropska komisija potiču i dopunjavaju napore
nacionalnih i regionalnih vlasti EU na smanjivanju nejednakosti među pojedinim
dijelovima Evrope. Novac iz budžeta EU i krediti Evropske investicijske banke
(European Investment Bank - EIB) koriste se za unaprjeđenje evropske transportne
infrastrukture (naprimjer za proširivanje mreža autocesta i brzih željeznica), čime se
osigurava bolji pristup udaljenim regijama i stimulira transevropska trgovina.
Globalna finansijska kriza 2008. godine izazvala je najoštriji ekonomski pad u
historiji EU. Vlade i institucije EU morale su brzo reagirati kako bi spasile banke, a
EU je pružila finansijsku pomoć najteže pogođenim zemljama. Zajednička valuta
pomogla je da se euro-zona zaštiti od špekulacija i devalvacije. Zatim su, 2010.
godine, EU i njene države članice poduzele zajedničke napore kako bi smanjile
svoj javni dug. Veliki izazov za evropske države u narednim godinama bit će da
se zajednički odupru globalnoj krizi i da zajedno pronađu izlaz iz recesije i put ka
održivom razvoju.
V. E vropski identitet i raznolikost u
globaliziranom svijetu
Evropska postindustrijska društva postaju sve kompleksnija. Životni standard stalno
raste, ali još uvijek postoji značajan jaz između bogatih i siromašnih. Taj jaz mogu
proširiti faktori poput ekonomske recesije, industrijskog premještanja, starenja
stanovništva, te problema s javnim finansijama. Važno je da države EU sarađuju u
rješavanju ovih problema.
Međutim, saradnja ne znači brisanje različitih kulturnih i jezičkih identiteta
pojedinih država. Naprotiv, mnoge aktivnosti EU pomažu u promoviranju
regionalnih posebnosti i bogate raznolikosti evropskih tradicija i kultura.
Dugoročno će sve države EU imati koristi od toga. Šezdeset godina evropske
integracije pokazalo je da je EU kao cjelina veća od zbira njenih dijelova. Ona ima
puno veći ekonomski, socijalni, tehnološki, komercijalni i politički utjecaj nego
što bi ga imale njene države članice pojedinačno. Zajedničko djelovanje i nastup
jedinstvenim glasom predstavlja dodatnu vrijednost EU.
U današnjem svijetu rastuće ekonomije poput Kine, Indije i Brazila su na putu da
se pridruže Sjedinjenim Američkim Državama kao globalne velesile. Stoga je danas
više nego ikad ranije nužno da se države članice Evropske unije udruže i postignu
„kritičnu masu“ te tako zadrže svoj utjecaj na svjetskoj sceni.
7
© Lewis/In Pictures/Corbis
VI. Vrijednosti
U jedinstvu je snaga: Zajednički rad postiže bolje rezultate.
Kako EU ostvaruje svoj utjecaj?
Evropska unija je vodeća svjetska trgovinska sila te stoga igra odlučujuću ulogu
u međunarodnim pregovorima poput onih između 153 države članice Svjetske
trgovinske organizacije (World Trade Organisation - WTO) ili na konferencijama
Ujedinjenih nacija o klimatskim promjenama.
EU želi promovirati humanitarne i progresivne vrijednosti i osigurati da čovječanstvo
bude korisnik, a ne žrtva velikih globalnih promjena koje se događaju. Potrebe ljudi
se ne mogu ispuniti samo tržišnim silama ili jednostranim djelovanjem pojedinih
država.
Stoga EU zastupa pogled na humanost i model društva koji podržava većina njenih
građana. Evropljani njeguju svoje bogato naslijeđe vrijednosti, koje uključuje vjeru u
ljudska prava, društvenu solidarnost, slobodno poduzetništvo, pravednu raspodjelu
plodova ekonomskog rasta, pravo na zaštićeni okoliš, poštivanje kulturne, jezičke i
vjerske raznolikosti, te skladnu mješavinu tradicije i napretka.
Povelja o osnovnim pravima Evropske unije objavljena je u Nici u decembru 2000.
godine. Zahvaljujući Lisabonskom ugovoru, koji je stupio na snagu 1. decembra
2009. godine, ona je sada i pravno obavezujuća. Povelja navodi sva prava koja danas
priznaju države članice EU i njihovi građani. Zajednička prava i vrijednosti stvaraju
osjećaj povezanosti među Evropljanima. Samo kao jedan primjer, sve zemlje
Evropske unije ukinule su smrtnu kaznu.
EU zauzima jasan stav o osjetljivim pitanjima koja se tiču običnih ljudi
poput zaštite okoliša, obnovljivih izvora energije, „principa predostrožnosti”
u području sigurnosti hrane, etičkih aspekata biotehnologije, potrebe za
zaštitom ugroženih vrsta, itd.
EU ostaje na čelu globalnih nastojanja s ciljem rješavanja problema globalnog
zagrijavanja. U decembru 2008. godine jednostrano se obavezala da će do
2020. godine smanjiti emisiju stakleničkih plinova za 20 %.
Stoga je današnjim Evropljanima uvijek jednako aktuelna stara izreka„u jedinstvu je snaga”.
8
9
Deset historijskih koraka
1.
Schumanovom deklaracijom 9. maja 1950. godine predloženo je osnivanje Evropske
zajednice za ugalj i čelik, što se i ostvarilo potpisivanjem Pariškog ugovora 18.
aprila 1951. godine. Time je uspostavljeno zajedničko tržište uglja i čelika između
šest država osnivačica (Belgije, Savezne Republike Njemačke, Francuske, Italije,
Luksemburga i Nizozemske). Zbog posljedica Drugog svjetskog rata cilj je bio da
se osigura mir između evropskih pobjedničkih i pobijeđenih nacija, te da se one
povežu kao ravnopravne države koje sarađuju u okviru zajedničkih institucija.
2.
„Šestorica“ su zatim, Rimskim ugovorima potpisanim 25. marta 1957. godine,
odlučila da osnuju Evropsku zajednicu za atomsku energiju (Euratom) i Evropsku
ekonomsku zajednicu (EEC). Ova posljednja uključivala je stvaranje šireg zajedničkog
tržišta koje pokriva čitav niz roba i usluga. Carine između ovih šest država ukinute su
1. jula 1968. godine, a tokom 1960-ih godina uspostavljene su i zajedničke politike,
naročito trgovinska i poljoprivredna politika.
3.
Ovaj poduhvat je bio toliko uspješan da su mu se odlučile priključiti Danska, Irska
i Ujedinjeno Kraljevstvo. Do prvog proširenja sa šest na devet država članica došlo
je 1973. godine. Istovremeno su uvedene nove politike, socijalna politika i politika
zaštite okoliša, a 1975. godine osnovan je Evropski fond za regionalni razvoj
(European Regional Development Fund - ERDF).
1951:Šest država članica osnovalo je Evropsku
zajednicu za ugalj i čelik
1973:Zajednice se šire na devet država članica i uvode
više zajedničkih politika
1979:Prvi neposredni izbori za Evropski parlament
1981:Prvo proširenje na Mediteran
© EP
1957:Istih šest država potpisuje Rimske ugovore kojima
su osnovane Evropska ekonomska zajednica
(European Economic Community - EEC) i Evropska
zajednica za atomsku energiju (Euratom)
9. maja 1950. godine, francuski ministar vanjskih poslova Robert Schuman je predložio koncept koji
je doveo do formiranja EU. Stoga se 9. maj slavi kao rođendan EU.
1992:Evropsko jedinstveno tržište postaje stvarnost
1993:Ugovorom iz Maastrichta osnovana je Evropska
unija (EU)
2002:Euro ulazi u opticaj
2007:EU ima 27 država članica
2009:Lisabonski ugovor stupa na snagu i mijenja način
funkcioniranja EU
10
11
4.
U junu 1979. godine učinjen je odlučujući iskorak s prvim neposrednim općim
izborima za Evropski parlament. Ovi izbori se održavaju svakih pet godina.
5.
Godine 1981. Zajednicama je pristupila Grčka, a slijedile su je Španija i Portugal
1986. godine. Ovim proširenjem Zajednica na južnu Evropu narasla je potreba za
provođenjem regionalnih programa pomoći.
6.
Svjetska ekonomska recesija početkom 1980-ih godina donijela je sa sobom val
„euro- pesimizma“. Međutim, nada se ponovno pojavila 1985. godine, kada je
Evropska komisija, pod vodstvom predsjednika Jacquesa Delorsa, objavila Bijelu
knjigu kojom se utvrđuje vremenski plan za dovršenje evropskog jedinstvenog
tržišta do 1. januara 1993. godine. Ovaj ambiciozni cilj unesen je u Jedinstveni
evropski akt, koji je potpisan u februaru 1986. godine, a stupio je na snagu 1. jula
1987. godine.
7.
Politički obris Evrope dramatično se promijenio padom Berlinskog zida 1989.
godine. To je dovelo do ujedinjenja Njemačke u oktobru 1990. godine, te do dolaska
demokracije u države centralne i istočne Evrope koje su se oslobodile sovjetske
kontrole. Sam Sovjetski Savez prestao je postojati u decembru 1991. godine.
Istovremeno su države članice EEC pregovarale o novom ugovoru, kojeg je Evropsko
vijeće (skup predsjednika država i/ili vlada) usvojilo u Maastrichtu u decembru
1991. godine. Dodatno uvodeći međuvladinu saradnju (u područjima poput
vanjske politike i unutrašnje sigurnosti) u postojeći sistem Zajednice, Ugovorom iz
Maastrichta stvorena je Evropska unija (EU). Ugovor je stupio na snagu 1. novembra
1993. godine.
8.
Još tri države - Austrija, Finska i Švedska - pristupile su Evropskoj uniji 1995. godine,
čime je EU dosegla broj od 15 članica. U to se vrijeme Evropa već suočavala sa sve
većim izazovima globalizacije. Nove tehnologije i sve veća upotreba interneta
modernizirale su ekonomiju, ali su stvarale i društvene i kulturne tenzije.
Istovremeno su nezaposlenost i sve veći troškovi penzija stvarali pritisak na
nacionalne ekonomije, pa su reforme bile sve nužnije. Glasači su sve više pozivali
svoje vlade da nađu praktična rješenja za te probleme.
12
Stoga je u martu 2000. godine usvojena „Lisabonska strategija“. Izrađena je s ciljem
da Evropskoj uniji omogući konkurentnost na svjetskom tržištu s drugim velikim
igračima poput Sjedinjenih Američkih Država i novoindustrijaliziranih zemalja. Cilj
je bio da se potaknu inovacije i poslovno ulaganje te osigura da evropski obrazovni
sistemi odgovore potrebama informacijskog društva.
U međuvremenu je Evropska unija radila na svom najspektakularnijem projektu
do sada - stvaranju jedinstvene valute kojom bi se olakšao život preduzećima,
potrošačima i putnicima. Dana 1. januara 2002. godine, euro je zamijenio stare
valute u 12 država EU koje zajedno čine „euro-zonu“. Euro je sada uz američki dolar
najznačajnija svjetska valuta.
9.
Sredinom 1990-ih godina počele su pripreme za najveće proširenje u historiji EU.
Zahtjev za članstvo podnijelo je šest država bivšeg sovjetskog bloka (Bugarska,
Češka Republika, Mađarska, Poljska, Rumunija i Slovačka), tri baltičke države koje
su ranije bile dio Sovjetskog Saveza (Estonija, Latvija i Litvanija), jedna od republika
bivše Jugoslavije (Slovenija), te dvije mediteranske zemlje (Kipar i Malta).
Evropska unija pozdravila je ovu priliku da pomogne stabilizaciji evropskog
kontinenta i proširi prednosti evropske integracije na mlade demokracije. Pregovori
su otvoreni u decembru 1997. godine, a 10 država kandidatkinja pristupilo je
Evropskoj uniji 1. maja 2004. godine. Slijedile su Bugarska i Rumunija 1. januara
2007. godine, čime je broj članica EU porastao na 27.
10.
Kako bi se mogla nositi sa složenim izazovima 21. vijeka, proširena Evropska unija
trebala je jednostavniji i efikasniji način odlučivanja. Nova pravila predložena su
u nacrtu Ustava EU potpisanom u oktobru 2004. godine, kojim bi se zamijenili svi
postojeći ugovori. Međutim taj tekst je odbijen na dva nacionalna referenduma
2005. godine. Ustav je stoga zamijenjen Lisabonskim ugovorom, koji je potpisan
13. decembra 2007. godine, a stupio je na snagu 1. decembra 2009. godine. On
dopunjuje, ali ne zamjenjuje ranije ugovore te uvodi većinu izmjena koje su bile navedene
u Ustavu. Naprimjer, Evropskom vijeću daje stalnog predsjednika te uspostavlja poziciju
visokog predstavnika Unije za vanjske poslove i sigurnosnu politiku.
13
Proširenje EU i odnosi
sa susjedima
I. Ujedinjavanje kontinenta
(a) Unija 27 članica
Kad se u decembru 2002. godine okupilo u Kopenhagenu, Evropsko vijeće je
napravilo jedan od najznačajnijih koraka u historiji evropske integracije. Pozivajući
12 zemalja da joj se pridruže, Evropska unija nije samo povećavala svoju geografsku
veličinu i stanovništvo, već je to bio kraj podjele koja je od 1945. godine podijelila ovaj
kontinent na dva dijela. Evropske zemlje koje decenijama nisu uživale demokratske
slobode konačno su se mogle ponovo pridružiti porodici demokratskih evropskih
naroda. Češka Republika, Estonija, Mađarska, Latvija, Litvanija, Poljska, Slovačka i
Slovenija postale su tako članice EU 2004. godine, zajedno s mediteranskim otocima
Kiprom i Maltom. Bugarska i Rumunija pridružile su im se 2007. godine. Sve one
sada učestvuju u važnom projektu kojeg su zamislili osnivači Evropske unije.
(b) Pregovori u toku
Turska, članica NATO-a s dugogodišnjim sporazumom o pridruživanju EU, podnijela
je zahtjev za članstvo u Evropskoj uniji 1987. godine. Uzimajući u obzir geografski
položaj i političku historiju Turske, EU je dugo vremena oklijevala prije nego što je
prihvatila njenu prijavu. Međutim, u oktobru 2005. godine predpristupni pregovori
su konačno započeli - ne samo s Turskom, već i s Hrvatskom. U 2010. godini pregovori
s Hrvatskom bili su blizu kraja. Neke zemlje EU iskazale su sumnju oko toga da
li će Turska ili treba li postati članicom Evropske unije. One predlažu alternativni
aranžman – „privilegirano partnerstvo”, međutim, Turska odbacuje tu ideju.
Evropska unija otvorena je za svaku evropsku zemlju
koja ispunjava demokratske, političke i ekonomske
kriterije za članstvo.
Sukcesivna proširenja (posljednje se dogodilo
2007. godine) povećala su članstvo EU sa šest na 27
zemalja. Od 2010. godine, devet novih zemalja ili već
pregovaraju oko članstva (npr. Hrvatska i Turska) ili su u
različitim fazama priprema. Hrvatska bi trebala postati
28. država članica Evropske unije.
Svaki ugovor kojim Unija prima novu članicu zahtijeva
jednoglasan pristanak svih država članica. Osim toga,
prije svakog novog proširenja, EU mora procijeniti svoj
kapacitet za primanje nove/novih članica i sposobnost
svojih institucija da nastave pravilno funkcionirati.
(c) Zapadni Balkan i Island
Zemlje zapadnog Balkana, od kojih je većina nekad bila dijelom Jugoslavije, također
se okreću Evropskoj uniji kako bi ubrzale ekonomsku obnovu, poboljšale međusobne
odnose (koji dugo nose ožiljke iz etničkih i vjerskih ratova) i konsolidirale svoje
demokratske institucije. EU je 2005. godine dala status „države kandidatkinje”
Bivšoj Jugoslavenskoj Republici Makedoniji. Potencijalne kandidatkinje su Albanija,
Bosna i Hercegovina, Crna Gora i Srbija, od kojih svaka ima sporazum o „stabilizaciji i
pridruživanju” s EU, zamišljen tako da otvori put pregovorima o eventualnom članstvu.
Island, koji je bio snažno pogođen finansijskom krizom 2008. godine, podnio je
zahtjev za članstvo u EU 2009. godine. Kosovo je proglasilo neovisnost 18. februara
2008. godine i također bi moglo zvanično postati državom kandidatkinjom.
Do kraja ove decenije, članstvo Evropske unije moglo bi se, dakle, povećati s 27 na
35 zemalja. To bi bilo još jedno značajno proširenje i vjerovatno bi zahtijevalo dalje
promjene u načinu rada EU.
Proširenje Evropske unije pomoglo je u jačanju i
stabilizaciji demokracije i sigurnosti u Evropi te
povećalo potencijal ovog kontinenta za trgovinu i
ekonomski rast.
14
15
© Craig Campbell/Moodboard/Corbis
II. Uvjeti za članstvo
(a) Zahtjevi u pogledu zakonodavstva
Evropska integracija oduvijek je bila politički i ekonomski proces otvoren svim
evropskim zemljama koje su spremne da potpišu Ugovore i preuzmu cjelokupan
korpus zakonodavstva EU. Prema Lisabonskom ugovoru (član 49), bilo koja evropska
država može podnijeti zahtjev za članstvo u Evropskoj uniji ako poštuje načela slobode,
demokracije, poštivanja ljudskih prava i osnovnih sloboda, te vladavinu prava.
(b) „Kriteriji iz Kopenhagena’’
Slijedom zahtjeva bivših komunističkih zemalja za pristupanjem Uniji, Evropsko
vijeće je 1993. godine postavilo tri kriterija koja moraju ispuniti kako bi postale
članicama. Do trenutka ulaska nove članice moraju osigurati:
stabilne institucije koje garantiraju demokraciju, vladavinu prava, ljudska
prava te poštivanje i zaštitu manjina;
funkcionalnu tržišnu ekonomiju i sposobnost da se nose s pritiscima konkurencije
i tržišnim silama unutar Unije;
sposobnost preuzimanja obaveza koje proizlaze iz članstva, uključujući
i podršku ciljevima Unije. Moraju imati javnu upravu koja je u stanju da
primjenjuje i upravlja zakonodavstvom EU u praksi.
16
Biser Jadrana – Dubrovnik u Hrvatskoj, kandidat za članstvo u EU.
(c) Proces ulaska u članstvo Evropske unije
Pregovori o članstvu („pristupni pregovori”) vode se između države kandidatkinje
i Evropske komisije koja predstavlja EU. Nakon njihovog zaključivanja, odluku da
se dopusti pristupanje te zemlje EU jednoglasno moraju donijeti postojeće države
članice na sastanku Vijeća. Evropski parlament također mora dati saglasnost, što
podrazumijeva da apsolutna većina zastupnika mora glasati za pristupanje. Ugovor
o pristupanju moraju zatim ratificirati države članice i država kandidatkinja, svaka u
skladu sa svojom ustavnom procedurom.
Tokom perioda pregovora zemlje kandidatkinje obično dobivaju pomoć EU kroz
„pristupno partnerstvo” kako bi im se pomoglo da uhvate korak u privredom
napretku. Također, obično imaju „sporazume o stabilizaciji i pridruživanju” s EU. U
okviru tih sporazuma, EU direktno prati ekonomske i upravne reforme koje zemlje
kandidatkinje moraju provesti kako bi ispunile uvjete za članstvo u EU.
17
III. Koliko se EU može Širiti?
© EU
(a) Geografske granice
U mnogim zemljama EU rasprave o prijedlogu Ustavnog ugovora pokazale su da
su mnogi Evropljani zabrinuti oko toga gdje bi trebalo povući granice Evropske
unije, pa čak i oko identiteta Evrope. Nema jednostavnih odgovora na ova pitanja,
posebno zbog toga što svaka država drukčije sagledava svoje geopolitičke ili
ekonomske interese. Baltičke zemlje i Poljska su naklonjene pristupanju Ukrajine
Evropskoj uniji, no šta je sa susjedima Ukrajine? Poteškoće se javljaju zbog političke
situacije u Bjelorusiji i strateškog položaja Moldavije. Ako Turska pristupi Evropskoj
uniji, šta je onda s Armenijom, Gruzijom i drugim državama na Kavkazu?
EU daje finansijsku pomoć izgradnji ekonomija u susjednim zemljama.
Iako ispunjavaju uvjete, Lihtenštajn, Norveška i Švicarska nisu članice Evropske
unije jer je javno mnijenje u tim državama trenutno protiv pristupanja.
U različitim zemljama EU javnost je više ili manje podijeljena oko pitanja
konačnih granica Evropske unije. Kad bi se primjenjivali samo geografski kriteriji,
zanemarujući demokratske vrijednosti, EU bi - poput Vijeća Evrope (koje nije tijelo
EU) - mogla na kraju imati 47 država članica, uključujući i Rusiju. Ali rusko članstvo bi
nesumnjivo stvorilo neprihvatljivu neravnotežu u Evropskoj uniji, kako s političkog
tako i s geografskog gledišta.
18
Razumno bi bilo reći da svaka evropska zemlja može podnijeti zahtjev za članstvo
u EU, pod uvjetom da može preuzeti cjelokupan korpus zakonodavstva EU i da je
spremna da usvoji euro. Evropska integracija je kontinuirani proces koji traje od
1950. godine, a bilo koji pokušaj da se granice EU zauvijek utvrde bio bi suprotan
tom procesu.
(b) Politika susjedstva
Proširenja 2004. i 2007. godine pomaknula su granice Evropske unije prema istoku i
jugu, otvarajući pitanje odnosa EU s njenim novim susjedima. Stabilnost i sigurnost
jesu problem u regijama izvan njenih granica, a Evropska unija je željela da izbjegne
pojavu novih linija razgraničenja između nje i tih susjednih regija. Naprimjer, bilo
je potrebno nešto poduzeti s ciljem borbe protiv novih prijetnji sigurnosti kao što
su ilegalna imigracija, poremećaji u snabdijevanju energijom, uništavanje okoliša,
organizirani prekogranični kriminal i terorizam. Evropska unija je stoga razvila
novu Evropsku politiku susjedstva (European Neighbourhood Policy - ENP), kojom
uređuje svoje odnose sa susjedima na istoku (Armenija, Azerbejdžan, Bjelorusija,
Gruzija, Moldavija i Ukrajina) i jugu (Alžir, Egipat, Izrael, Jordan, Liban, Libija,
Maroko, Okupirane palestinske teritorije, Sirija i Tunis).
Gotovo sve ove zemlje imaju bilateralne sporazume o „partnerstvu i saradnji” ili
ugovore o pridruživanju EU prema kojima su se obavezale na zajedničke vrijednosti
(kao što su demokracija, ljudska prava i vladavina prava), te na napredak prema
tržišnoj ekonomiji, održivom razvoju i smanjivanju siromaštva. EU sa svoje strane
nudi finansijsku, tehničku i makroekonomsku pomoć, lakši pristup vizama i niz
mjera za pomoć razvoju tih zemalja.
Od 1995. godine zemlje južnog Mediterana povezane su s Evropskom unijom kroz
političke, ekonomske i diplomatske veze u sklopu „Barcelonskog procesa”, kasnije
preimenovanog u Euro-mediteransko partnerstvo. Na sastanku na vrhu u Parizu u
julu 2008. godine, ovo partnerstvo je ponovo aktivirano kao Unija za Mediteran,
okupljajući 27 država članica Evropske unije i 16 zemalja partnera iz cijelog južnog
Mediterana i Bliskog istoka.
Finansijskom pomoći EU za obje ove grupe zemalja upravlja se kroz Instrument
za Evropsko susjedstvo i partnerstvo (European Neighbourhood and Partnership
Instrument- ENPI). Njegov ukupni budžet za period 2007-2013. godine iznosi oko
12 milijardi eura.
19
Kako funkcionira EU?
I. nstitucije koje učestvuju u odlučivanju
Evropska unija više je od tek konfederacije zemalja, no ona nije federalna država.
Njena struktura se u stvari ne uklapa ni u jednu tradicionalnu pravnu kategoriju.
Ona je jedinstvena u historiji, a njen sistem odlučivanja se stalno razvija tokom
proteklih 60-ak godina.
Ugovori (poznati pod nazivom „primarno“ zakonodavstvo) predstavljaju osnovu
za veliki korpus „sekundarnog“ zakonodavstva koje ima direktni utjecaj na
svakodnevni život građana EU. Sekundarno zakonodavstvo sastoji se uglavnom od
uredaba, direktiva i preporuka koje su usvojile institucije EU.
Ti zakoni, zajedno s politikama EU općenito, rezultat su odluka koje su donijeli Vijeće
(koje predstavlja nacionalne vlade), Evropski parlament (predstavnik građana) i
Evropska komisija (tijelo neovisno o vladama EU koje zastupa kolektivni evropski
interes). I druge institucije imaju odgovarajuću ulogu, kako se navodi u daljem tekstu.
(a) Evropsko vijeće
Evropsko vijeće je najviša politička institucija EU. Sastoji se od šefova država ili vlada
- predsjednika i/ili predsjednika vlade - svih država članica EU, te predsjednika
Evropske komisije (vidi u daljem tekstu). Obično se sastaje četiri puta godišnje u
Briselu. Ima stalnog predsjednika čija je uloga da koordinira rad Evropskog vijeća
i osigura njegov kontinuitet. Stalni predsjednik se bira (kvalificiranom većinom
glasova članova) na period od dvije i po godine, a može biti ponovno izabran
jednom. Bivši belgijski premijer Herman Van Rompuy na toj je funkciji od 1.
decembra 2009. godine.
Evropsko vijeće utvrđuje ciljeve EU i određuje tok njihovog ostvarivanja. Ono daje
poticaj glavnim političkim inicijativama EU, te donosi odluke o teškim pitanjima
oko kojih se Vijeće ministara ne može dogovoriti. Evropsko vijeće se također
bavi aktuelnim međunarodnim problemima kroz „zajedničku vanjsku i sigurnosnu
politiku“, koja predstavlja mehanizam koordinacije vanjskih politika država članica EU.
Šefovi država i/ili vlada EU sastaju se kao Evropsko
vijeće kako bi postavili opći politički pravac EU i donijeli
važne odluke o ključnim pitanjima.
Vijeće, sastavljeno od ministara iz država članica EU,
često se sastaje kako bi donijelo odluke o politikama i
donijelo zakone EU.
Evropski parlament, koji predstavlja građane, s Vijećem
dijeli zakonodavne ovlasti i zajednički odlučuje o
budžetu.
Evropska komisija, koja predstavlja zajedničke interese
EU, glavno je izvršno tijelo. Ona predlaže nove propise i
osigurava da se politike EU pravilno provode.
20
21
(b) Vijeće
Vijeće (također poznato kao Vijeće ministara) čine ministri nacionalnih vlada EU.
Države članice naizmjenično preuzimaju predsjedavanje Vijećem na period od šest
mjeseci. Na svakom sastanku Vijeća učestvuje po jedan ministar iz svake od zemalja
EU. Koji će ministri učestvovati na sastanku ovisi o temi koja je na dnevnom redu:
vanjski poslovi, poljoprivreda, industrija, transport, okoliš, itd.
Glavni zadatak Vijeća je da donošenje zakona EU. Obično tu odgovornost dijeli
s Evropskim parlamentom. Vijeće i Parlament također dijele odgovornost za
usvajanja budžeta EU. Pored toga, Vijeće potpisuje međunarodne sporazume koje
je ispregovarala Komisija.
Prema Lisabonskom ugovoru,Vijeće donosi odluke običnom većinom,„kvalificiranom većinom“
ili jednoglasno, ovisno o temi o kojoj se odlučuje.
Nakon 1. novembra 2014. godine, prema Lisabonskom ugovoru, sistem će se
pojednostaviti. Odluka će biti usvojena ako za nju glasa 55% država članica (tj.
barem njih 15), te ako one predstavljaju najmanje 65% stanovništva EU.
(c) Evropski parlament (EP)
Evropski parlament je izabrano tijelo koje predstavlja građane EU. On nadzire
aktivnosti EU te, zajedno s Vijećem, donosi zakonodavstvo EU. Od 1979. godine,
članovi Evropskog parlamenta (members of the European Parliament – MEPs)
biraju se direktno na osnovu općeg prava glasa svakih pet godina.
Nakon posljednjih izbora za EP u junu 2009. godine, za predsjednika Parlamenta na
period od dvije i po godine izabran je bivši poljski premijer Jerzy Buzek (Evropska
narodna stranka).
Vijeće mora donijeti jednoglasnu odluku o važnim pitanjima poput poreza, izmjena
i dopuna Ugovora, pokretanja nove zajedničke politike ili dopuštanja novoj zemlji
da pristupi Uniji.
U većini drugih slučajeva primjenjuje se kvalificirana većina. To znači da se neka
odluka Vijeća usvaja ako dobije određeni minimalni broj glasova. Broj glasova
dodijeljenih svakoj državi EU ugrubo odražava broj njenih stanovnika.
© EP
Do 1. novembra 2014. godine, uz pretpostavku da će EU još uvijek imati 27 država
članica, odluka se usvaja ako:
dobije najmanje 255 od 347 glasova (tj. 73,91 %);
to potvrdi većina država članica, tj. najmanje njih 14;
Evropski parlament – je mjesto gdje možete osigurati da se vaš glas čuje.
države koje podrže odluku predstavljaju najmanje 62 % stanovništva EU.
© DEMOTIX
Parlament održava glavne rasprave na mjesečnim zasjedanjima (poznatim pod
nazivom „plenarna zasjedanja“) na kojima u načelu učestvuju svi članovi Evropskog
parlamenta. Ta plenarna zasjedanja se obično održavaju u Strasbourgu, a sve
dodatne sjednice održavaju se u Briselu. Pripreme se također obično obavljaju u
Briselu: „Konferencija predsjednika“ koju čine predsjedavajući političkih grupa,
zajedno s predsjednikom Parlamenta utvrđuje dnevni red za plenarna zasjedanja,
dok 20 parlamentarnih odbora izrađuje nacrt dopuna i izmjena zakona o kojima
treba raspravljati. Svakodnevni administrativni posao Parlamenta obavlja Generalni
sekretarijat sa sjedištem u Luksemburgu i Briselu. Svaka politička grupa također ima
svoj sekretarijat.
Više demokratije u EU: zahvaljujući Lisabonskom sporazumu, evropski građani mogu predlagati zakone.
22
23
Broj zastupničkih mjesta u Evropskom parlamentu po zemlji nakon
izbora 2009. godine
Austrija
17
Latvija
Belgija
22
Litvanija
Bugarska
17
Luksemburg
6
Malta
5
Kipar
6
12
22
Danska
13
Poljska
50
Estonija
6
Portugal
22
Finska
13
Rumunija
33
Francuska
72
Slovačka
13
Njemačka
99
Slovenija
7
Grčka
22
Španija
50
Mađarska
22
Švedska
18
Irska
12
Ujedinjeno
Kraljevstvo
72
Italija
72
Savez liberala i
demokrata za Evropu
85
736
Parlament učestvuje u zakonodavnom procesu Evropske unije na dva načina.
Putem „suodlučivanja” koje predstavlja uobičajeni zakonodavni postupak,
Parlament ravnopravno dijeli odgovornost s Vijećem pri donošenju propisa u
svim područjima politika koja zahtijevaju odlučivanje u Vijeću „kvalificiranom
većinom“. Otkad je na snagu stupio Lisabonski ugovor, ta područja predstavljaju
oko 95% zakonodavstva EU. Vijeće i Parlament mogu postići dogovor već kod
prvog čitanja. Ako se ne mogu složiti nakon dva čitanja, prijedlog se iznosi pred
odbor za usaglašavanje.
Putem postupka davanja „saglasnosti“, Parlament mora ratificirati
međunarodne sporazume EU (koje je ispregovarala Komisija), uključujući svaki
novi ugovor o proširenju Evropske unije.
Evropska narodna stranka
(Demokršćani)
265
Progresivni savez
socijalista i demokrata
184
Evropski konzervativci i
reformisti
54
25
NB: Odlukom prema Protokolu br. 36 Lisabonskog ugovora, ukupan broj članova Evropskog
parlamenta privremeno će se povećati na 754, do slijedećih izbora 2014. godine.
24
Zeleni/Evropski
slobodni savez
55
8
Češka Republika
Total
Holandija
Političke grupe u Evropskom parlamentu
EEvropska ujedinjena
ljevica — Nordijska
zelena ljevica
35
Stanje u julu 2010. godine
UKUPNO
736
Evropa slobode i
demokracije
30
Neovisni članovi
28
Evropski parlament također ravnopravno dijeli odgovornost s Vijećem za usvajanje
budžeta EU (koji predlaže Evropska komisija). Parlament može odbaciti prijedlog
budžeta, što je i učinio u nekoliko navrata. Kad se to dogodi, cijeli postupak
usvajanja budžeta mora se ponoviti. Korištenjem svojih ovlasti za donošenje
budžeta, Parlament znatno utječe na kreiranje politika EU.
Konačno, no ne i manje važno, Evropski parlament provodi demokratski nadzor
nad Unijom, a posebno nad Evropskom komisijom. Svakih pet godina kad treba
imenovati novu Komisiju, novoizabrani saziv Evropskog parlamenta može običnom većinom - potvrditi ili odbiti kandidata kojeg je Evropsko vijeće predložilo
za predsjednika Komisije. Jasno, na glasanje će se odraziti rezultati nedavnih izbora
za EP. Parlament također ispituje svakog od predloženih članova Komisije prije
glasanja o tome hoće li potvrditi novu Komisiju u cjelini.
U svakom trenutku Parlament može raspustiti cijelu Komisiju izglasavajući
nepovjerenje. Za to je potrebna dvotrećinska većina. Parlament također nadgleda
svakodnevno upravljanje politikama EU upućujući Komisiji i Vijeću usmena i
pismena pitanja.
25
(d) Evropska komisija
Komisija je jedna od ključnih institucija Evropske unije. Samo ona ima pravo izrade
prijedloga novih zakona EU, koje šalje Vijeću i Parlamentu na raspravu i usvajanje.
Iz svake države članice EU imenuje se po jedan član Komisije („komesar“), uključujući
predsjednika i visokog predstavnika Unije za vanjske poslove i sigurnosnu politiku,
koji je jedan od potpredsjednika Komisije.
Dana 9. februara 2010. godine, Evropski parlament je glasanjem potvrdio novi
sastav Komisije. Bivši portugalski premijer José Manuel Barroso ponovno je
imenovan za predsjednika Komisije na drugi petogodišnji mandat.
Komisija u provođenju svojih ovlasti uživa znatan stepen neovisnosti. Njen posao je
da podržava zajednički interes što znači da ne smije primati upute od bilo koje vlade
države članice. Kao „čuvarica Ugovora“, ona mora osigurati da se uredbe i direktive
koje su usvojili Vijeće i Parlament provode u državama članicama. Ako neka od njih
to ne čini, Komisija protiv nje može pokrenuti postupak pred Sudom pravde kako bi
je obavezala da poštuje propise EU.
Kao izvršna vlast EU, Komisija provodi odluke koje je Vijeće usvojilo u područjima
poput zajedničke poljoprivredne politike. Komisija ima široke ovlasti u upravljanju
zajedničkim politikama EU, poput istraživanja i tehnologije, te prekomorske pomoći
i regionalnog razvoja. Ona također upravlja budžetom za te politike.
Komesarima pomaže administracija, smještena uglavnom u Briselu i Luksemburgu
i organizirana u 43 odjela i službe. Postoji i niz agencija koje su osnovane kako
bi izvršavale specifične zadatke za Komisiju i uglavnom su smještene u drugim
evropskim gradovima.
(e) Sud pravde
Sud pravde Evropske unije, sa sjedištem u Luksemburgu, sastavljen je od po
jednog suca iz svake države EU, kojima pomaže osam izvjestitelja. Oni se imenuju
zajedničkim dogovorom vlada država članica na mandat od šest godina koji se može
obnoviti. Njihova neovisnost je zagarantirana. Uloga Suda je da osigura poštivanje
zakona EU, te pravilno tumačenje i primjenu Ugovora.
(f) Evropska centralna banka
Evropska centralna banka (European Central Bank – ECB) u Frankfurtu odgovorna je
za upravljanje eurom i monetarnom politikom EU (vidi također poglavlje 7. „Euro“).
Glavni joj je zadatak održavanje stabilnosti cijena u euro-zoni. Lisabonskim ugovorom
Centralna banka je stekla status institucije EU.
26
© HBSS/Corbis
Članovi Komisije imenuju se na mandat od pet godina dogovorom između država
članica, što mora potvrditi Evropski parlament (kako je ranije opisano). Komisija
odgovara Parlamentu, a cijela Komisija mora dati ostavku ako joj Parlament izglasa
nepovjerenje.
Sud pravde osigurava puno poštivanje evropskih zakona. Ovaj sud je, na primjer, potvrdio
zabranu diskriminacije hendikepiranih radnika.
(g) Revizorski sud
Evropski revizorski sud, sa sjedištem u Luksemburgu, osnovan je 1975. godine. Ima
po jednog člana iz svake države članice, imenovanog na mandat od šest godina na
osnovu dogovora između država članica i konsultacija s Evropskim parlamentom.
Revizorski sud provjerava da li su svi prihodi i rashodi Evropske unije zakoniti i
propisni, te postupa li se s budžetom EU na ispravan način.
II. Ostala tijela
(a) Evropski ekonomski i socijalni odbor
Pri donošenju odluka vezanih za brojne politike, Vijeće i Komisija se savjetuju s
Evropskim ekonomskim i socijalnim odborom (European Economic and Social
Committee – EESC). Njegovi članovi predstavljaju razne privredne i društvene
interesne grupe koje zajednički čine „organizirano civilno društvo“, a imenuje ih
Vijeće na mandat od pet godina.
(b) Odbor regija
Odbor regija (Committee of the Regions – CoR) sastoji se od predstavnika regionalnih
i lokalnih vlasti. Predlažu ih države članice, a imenuje Vijeće na mandat od pet godina.
Vijeće i Komisija moraju se savjetovati s Odborom regija o pitanjima relevantnim za
regije, a Odbor regija može također davati mišljenja i na vlastitu inicijativu.
(c) Evropska investicijska banka
Evropska investicijska banka (European Investment Bank - EIB) sa sjedištem u
Luksemburgu daje zajmove i garancije kako bi pomogla manje razvijenim regijama
EU i pružila pomoć preduzećima da postanu konkurentnija.
27
Šta radi EU?
I. Inovacijske politike
Aktivnosti Evropske unije utječu na svakodnevni život njenih građana rješavanjem
stvarnih izazova s kojima se suočava društvo: zaštita okoliša, zdravstvo, tehnološke
inovacije, energija itd.
(a) Okoliš i održivi razvoj
EU ima za cilj pomoći u sprječavanju klimatskih promjena znatnim smanjenjem
emisije stakleničkih plinova. U decembru 2008. godine Evropsko vijeće je pristalo
da do 2020. godine Evropska unija smanji emisiju plinova za najmanje 20% (u
poređenju s nivoom iz 1990.g), poveća udio obnovljivih energija na tržištu na 20%
te ukupnu potrošnju energije smanji za 20%. Također je dogovoreno da će se 10%
goriva za saobraćaj osiguravati iz biogoriva, električne energije ili vodonika.
© Matthias Kulka/Corbis
Na sastanku na vrhu u Kopenhagenu održanom 19. decembra 2009. godine, EU
je pokušala uvjeriti druge velike sile da usvoje iste ciljeve, no uspjeh je bio samo
djelomičan. Sve strane su se složile s potrebom ograničavanja globalnog zagrijavanja
na prosječno povećanje od 2° C iznad nivoa iz predindustrijskog perioda, no još uvijek
ne postoji garancija zajedničkog opredjeljenja za ostvarenje ovog cilja. Uprkos tome,
Evropska unija je osigurala dogovor kojim će razvijene zemlje dati 20 milijardi eura za
finansiranje aktivnosti zemalja u razvoju vezanih za klimatske promjene.
Evropska unija djeluje na velikom broju područja
politika u kojima njena aktivnost koristi državama
članicama. Te politike uključuju:
•inovacijske politike, koje donose najsavremenije
tehnologije u područja kao što su zaštita okoliša,
istraživanje i razvoj, te energetika;
•politike solidarnosti (poznate i pod nazivom kohezijske
politike) u regionalnim, poljoprivrednim i socijalnim
pitanjima.
Unija finansira ove politike kroz godišnji budžet,
što joj omogućuje da dopunjava i dodaje vrijednost
aktivnostima koje poduzimaju nacionalne vlade.
Budžet EU je mali u poređenju s ukupnim bogatstvom
država članica: on predstavlja tek 1,23% njihovog
ukupnog bruto nacionalnog dohotka.
28
EU predvodi borbu protiv klimatskih promjena i potiče održivi razvoj.
EU se također bavi cijelim nizom drugih pitanja zaštite okoliša, uključujući buku,
otpad, zaštitu prirodnih staništa, ispušne plinove, hemikalije, industrijske nesreće
i čistoću vode za kupanje. Planira i zajednički pristup u sprječavanju prirodnih
katastrofa ili onih uzrokovanih ljudskim djelovanjem, kao što su izlijevanja nafte
ili šumski požari.
Evropska unija kontinuirano unaprjeđuje svoje zakonodavstvo kako bi osigurala bolju
zaštitu javnog zdravlja. Naprimjer, zakonodavstvo EU o hemikalijama prerađeno
je tako da su ranija pojedinačna pravila zamijenjena jedinstvenim sistemom
pod nazivom REACH – što je skraćenica za registraciju, evaluaciju i autorizaciju
29
hemikalija (Registration, Evaluation and Authorisation of Chemicals). Ovaj sistem
služi se centralnom bazom podataka kojom (od 2008.g) upravlja Evropska agencija
za hemikalije, sa sjedištem u Helsinkiju. Cilj je da se spriječi zagađivanje zraka,
vode, tla i zgrada, očuva bioraznolikost i poboljša zdravlje i sigurnost građana EU, uz
istovremeno održavanje konkurentnosti Evropske industrije.
(b) Tehnološke inovacije
Osnivači Evropske unije su s pravom uvidjeli da će budući prosperitet Evrope ovisiti
o njenoj sposobnosti da i dalje bude svjetski lider u tehnologiji. Smatrali su da se
prednosti mogu postići kroz zajednička evropska istraživanja. Tako su 1958. godine,
zajedno s Evropskom ekonomskom zajednicom, osnovali Euratom – Evropsku
zajednicu za atomsku energiju (European Atomic Energy Community). Njen cilj je
bio da zemlje EU zajednički koriste nuklearnu energiju u mirnodopske svrhe, uz
pomoć Zajedničkog istraživačkog centra (Joint Research Centre - JRC) koji se sastoji
od sedam instituta na pet lokacija: Ispra (Italija), Karlsruhe (Njemačka), Petten
(Nizozemska), Geel (Belgija) i Seville (Španija).
Međutim, kako bi držala korak sa sve većom globalnom konkurencijom, evropska
istraživanja morala su se diverzificirati i ukloniti prepreke između nacionalnih
istraživačkih programa, okupljajući što više različitih naučnika i pomažući im da
pronađu industrijsku primjenu za svoja otkrića.
Zajedničko istraživanje na nivou EU zamišljeno je tako da nadopunjuje nacionalne
istraživačke programe. Usmjereno je na projekte koji okupljaju niz laboratorija u
nekoliko zemalja EU. Također finansira i fundamentalna istraživanja u područjima
kao što je kontrolirana termonuklearna fuzija – potencijalno neiscrpan izvor
energije za 21. vijek. Osim toga, potiče istraživanja i tehnološki razvoj u ključnim
industrijama kao što su elektronika i računari, koje se suočavaju s oštrom
konkurencijom izvan Evrope.
© P. Carril/ESA
Cilj EU je da ulaže 3% svog BDP-a u istraživanja. Osnovno sredstvo finansiranja
EU podržava inovacije i istraživanja kao šta je „Galileo“,
evropski globalni navigacioni satelitski sistem.
30
naučnih istraživanja u Evropskoj uniji je niz „okvirnih” programa. Sedmi okvirni
program za istraživanje i tehnološki razvoj obuhvata period od 2007. do 2013.
godine. Najveći dio budžeta većeg od 50 milijardi eura ide na istraživanja u
područjima poput zdravlja, hrane i poljoprivrede, informacijskih i komunikacijskih
tehnologija, nanonauka, energetike, zaštite okoliša, transporta, sigurnosti i svemira,
te društveno-ekonomskih nauka. Ostali programi promoviraju međunarodnu
saradnju na vodećim naučnoistraživačkim projektima i nude podršku za istraživače
i razvoj njihovih karijera.
(c) Energija
Fosilna goriva – nafta, prirodni plin i ugalj – osiguravaju 80% energije koja se troši u
EU. Veliki i rastući dio ovih fosilnih goriva uvozi se iz zemalja izvan EU. Danas se 50%
plina i nafte uvozi, a ta bi se ovisnost mogla povećati na 70% do 2030. godine. EU će
stoga biti više izložena prekidima u snabdijevanju ili povećanju cijena uzrokovanim
međunarodnim krizama. Još jedan razlog da smanji svoju potrošnju fosilnih goriva
je da preokrene proces globalnog zagrijavanja.
U budućnosti će biti potrebno poduzeti različite korake, naprimjer štedjeti energiju
koristeći je pametnije, razvijati alternativne izvore energije (posebno obnovljive
izvore energije u Evropi) te unaprijediti međunarodnu saradnju. Istraživanja i
razvoj u području energetike u Evropi fokusirana su na sunčevu energiju, energiju
vjetra, biomasu i nuklearnu energiju. Postoje i pilot projekti za razvoj sakupljanja
i skladištenja CO2 te za postizanje komercijalne održivosti vozila na vodonikov
pogon. EU je također investirala 1,6 milijardi eura u projekat „čisto nebo“ za razvoj
aviona koje manje zagađuju zrak.
II. Politike solidarnosti
Kako bi se osiguralo da jedinstveno tržište (vidi poglavlje 6) dobro funkcionira,
potrebno je ispraviti neravnoteže na tom tržištu. To je svrha „politika solidarnosti”
Evropske unije kreiranih kako bi se pomoglo manje razvijenim regijama i privrednim
sektorima koji se suočavaju s poteškoćama. EU također mora dati svoj doprinos
i pomoći u restrukturiranju industrija koje su snažno pogođene brzo rastućom
međunarodnom konkurencijom.
(a) Regionalna pomoć
U okviru regionalne politike EU, fondovi Evropske unije koriste se za poticanje razvoja u
regijama koje zaostaju, za obnovu industrijskih grana koje propadaju, za pomoć mladim i dugo
nezaposlenim osobama da nađu posao, za modernizaciju poljoprivrede i pomoć zanemarenim
ruralnim područjima.
Izdvojena sredstva za regionalnu pomoć u periodu od 2007. do 2013. godine imaju tri cilja.
Konvergencija: Ovdje je cilj pomoći najslabije razvijenim zemljama i regijama
da brže dostignu prosjek EU poboljšanjem uvjeta za rast i zapošljavanje. To
se postiže kroz ulaganja u fizički i ljudski kapital, inovacije, društvo znanja,
31
prilagodljivost, zaštitu okoliša i administrativnu efikasnost.
Regionalna konkurentnost i zapošljavanje: Cilj je povećati konkurentnost,
nivo zaposlenosti i privlačnost onih regija koje se ne svrstavaju u najslabije
razvijene. Način na koji se to postiže je predviđanjem ekonomskih i društvenih
promjena te poticanjem inovacija, poduzetništva, zaštite okoliša, pristupačnosti,
prilagodljivosti i razvoja inkluzivnih tržišta rada.
Evropska teritorijalna saradnja: Cilj je da se unaprijedi prekogranična,
transnacionalna i međuregionalna saradnja, pomažući vlastima u susjednim
zemljama i regijama da pronađu rješenja zajedničkih problema u sektorima
urbanog, ruralnog i priobalnog razvoja. Naprimjer, zemlje i regionalne vlasti
duž rijeke Dunava te na Baltičkom moru dijele zajedničke strategije održivog
razvoja u tim regijama.
(b) Zajednička poljoprivredna politika (Common Agricultural Policy - CAP) i
zajednička ribarska politika (Common Fisheries Policy - CFP)
Ciljevi Zajedničke poljoprivredne politike, postavljeni u izvornom Ugovoru iz Rima
iz 1957. godine, bili su da se osigura dobar životni standard poljoprivrednika,
stabilizacija tržišta, da namirnice stižu do potrošača po razumnim cijenama i
modernizacija poljoprivredne infrastrukture. Ovi ciljevi su uglavnom postignuti.
Osim toga, potrošači danas uživaju sigurnost ponude, a cijene poljoprivrednih
proizvoda su stabilne i zaštićene od fluktuacija na svjetskom tržištu. Ova politika
se finansira kroz Evropski fond za garancije u poljoprivredi (European Agricultural
Guarantee Fund - EAGF) i Evropski poljoprivredni fond za ruralni razvoj (European
Agricultural Fund for Rural Development - EAFRD).
Međutim, Zajednička poljoprivredna politika postala je žrtvom svog vlastitog
uspjeha. Proizvodnja je rasla više od potrošnje, teško opterećujući budžet EU. Kako
Ovi ciljevi finansiraju se iz posebnih fondova EU, poznatih pod nazivom „Strukturni
fondovi“, koji dopunjuju ili potiču ulaganja privatnog sektora ili nacionalnih i
regionalnih vlada.
© C. Thiriet/Phone/Reporters
Evropski fond za regionalni razvoj (European Regional Development Fund - ERDF)
koristi se za finansiranje projekata za regionalni razvoj i jačanje ekonomije u
regijama koje zaostaju. To uključuje i obnovu industrijskih grana u propadanju.
Evropski socijalni fond (European Social Fund - ESF) koristi se za finansiranje
stručnog osposobljavanja i pomoć u pronalaženju posla.
Osim strukturnih fondova, postoji i Kohezijski fond koji se koristi za finansiranje
saobraćajne infrastrukture i projekata zaštite okoliša u zemljama EU čiji je BDP po
glavi stanovnika manji od 90% prosjeka EU.
Poljoprivrdea mora osigurati sigurnu hranu dobre kvalitete.
bi se riješio taj problem, poljoprivrednu politiku je trebalo redefinirati. Ta reforma
počinje pokazivati rezultate: proizvodnja je obuzdana.
Nova uloga poljoprivredne zajednice je da osigura određeni obim privredne
aktivnosti u svakom poljoprivrednom području i da zaštiti raznolikost evropskih
seoskih predjela. Ta raznolikost i prepoznavanje „seoskog načina života” - gdje ljudi
žive u skladu s prirodom – važan su dio evropskog identiteta. Osim toga, evropska
poljoprivreda ima važnu ulogu u borbi protiv klimatskih promjena, zaštiti biljnog i
životinjskog svijeta te prehranjivanju svjetskog stanovništva.
Evropska komisija predstavlja EU u međunarodnim pregovorima u Svjetskoj
trgovinskoj organizaciji (World Trade Organisation - WTO). EU želi da WTO stavi veći
32
33
naglasak na kvalitet hrane, princip predostrožnosti („bolje spriječiti nego liječiti”),
te dobrobit životinja.
Evropska komisija želi da od 2013. nadalje prioriteti Zajedničke poljoprivredne
politike budu održivost evropske poljoprivrede, dovoljna zaštita poljoprivrednika
od nepostojanosti tržišta, očuvanje bioraznolikosti i zaštita lokalnih i regionalnih
specijaliteta.
Evropska unija počela je i sa reformom svoje ribarske politike. Osnovni cilj je da
se sačuva riblji fond (poput ugrožene plave tune) i smanji prekomjeran kapacitet
ribarskih flota uz osiguravanje finansijske pomoći za ljude koji napuštaju ribarsku
industriju.
(c) Socijalna dimenzija
Cilj socijalne politike EU je da ispravi najočitije nejednakosti u evropskom društvu.
Evropski socijalni fond (European Social Fund - ESF) formiran je 1961. godine kako
bi poticao stvaranje radnih mjesta i pomogao radnicima da pređu s jedne vrste
posla na drugu i/ili iz jednog geografskog područja u drugo.
Finansijska pomoć nije jedini način na koji EU nastoji poboljšati socijalne uvjete
u Evropi. Sama pomoć nikada ne bi mogla riješiti sve probleme uzrokovane
ekonomskom recesijom ili regionalnom nerazvijenošću. Dinamički učinci rasta
moraju, iznad svega, poticati društveni napredak. To ide ruku pod ruku s postojanjem
zakonodavstva koje garantira solidan skup minimalnih prava. Neka od tih prava
utvrđena su u Ugovorima, naprimjer pravo žena i muškaraca da budu jednako
plaćeni za isti posao. Druga su utvrđena u direktivama koje se bave zaštitom radnika
(zdravlje i sigurnost na radu) te osnovnim standardima sigurnosti.
Povelja o osnovnim socijalnim pravima, koja je postala sastavnim dijelom Ugovora
1997. godine, propisuje prava koja bi trebali uživati svi radnici u Evropskoj uniji:
slobodu kretanja; pravednu plaću; poboljšane uvjete rada; socijalnu zaštitu; pravo
na udruživanje i kolektivno pregovaranje; pravo na stručno usavršavanje; jednako
postupanje prema ženama i muškarcima; informiranje radnika; konsultacije i
učešće; zaštitu zdravlja i sigurnost na radnom mjestu; zaštitu djece, starijih osoba i
osoba s invaliditetom.
34
III. Plać anje za Evropu: budžet EU
Za finansiranje svojih politika Evropska unija ima godišnji budžet koji je u 2010.
godini iznosio više od 140 milijardi eura. Taj budžet se puni kroz tzv. „vlastite
prihode” EU koji mogu iznositi najviše 1,23% ukupnog bruto nacionalnog dohotka
svih država članica.
Ova sredstva uglavnom dolaze od:
carina na proizvode koji se uvoze u EU, uključujući poljoprivredne takse;
postotka poreza na dodatnu vrijednost (PDV) koji se ubire na robu i usluge u
cijeloj EU;
doprinosa država članica u skladu s bogatstvom svake od zemalja.
Svaki godišnji budžet dio je sedmogodišnjeg budžetskog ciklusa koji se naziva
„finansijskom perspektivom”. Finansijske perspektive priprema Evropska komisija
i one zahtijevaju jednoglasno usvajanje od strane država članica, te pregovaranje i
saglasnost Evropskog parlamenta. Slijedeća finansijska perspektiva će biti za period
od 2013–2020. godine..
Raspodjela troškova može se vidjeti na primjeru budžeta za 2010. godinu:
konkurentnost i kohezija: 64 milijarde eura, uključujući Strukturne fondove,
Kohezijski fond, istraživačke programe te transevropske transportne i
energetske mreže;
upravljanje prirodnim resursima: 60 milijardi eura, uglavnom za poljoprivredu
i ruralni razvoj;
„građanstvo, sloboda, sigurnost i pravda“ (vidi poglavlje 10): 1,6 milijardi eura;
EU kao globalni partner (pomoć, trgovina itd.): 8 milijardi eura;
administrativni troškovi: 8 milijardi eura.
35
Ko šta radi? Kako su podijeljene
odgovornosti između EU i njenih
država članic a
Evropska unija je
sama odgovorna za:
4carinsku uniju
4pravila konkurencije unutar jedinstvenog tržišta
4monetarnu politiku u zemljama koje koriste euro
4očuvanje morskih bioloških resursa u okviru
zajedničke ribarske politike
4zajedničku trgovinsku politiku
4zaključivanje međunarodnih ugovora kada to
predviđa zakonodavstvo EU
Evropska unija
i njene države
članice dijele
odgovornost za:
4Jedinstveno tržište
4neke aspekte socijalne politike definirane
Lisabonskim ugovorom
4ekonomsku i socijalnu koheziju
4poljoprivredu i ribarstvo, osim zaštite morskih
bioloških resursa
4zaštitu okoliša
4zaštitu potrošača
4transport
4transevropske mreže
4energetiku
4stvaranje prostora slobode, sigurnosti i pravde
4neke aspekte zajedničkih sigurnosnih izazova koji
se odnose na javno zdravlje, definirane Lisabonskim
ugovorom
4istraživanje, tehnološki razvoj i svemir
4saradnju u razvoju i humanitarnu pomoć
Polja u kojima su
države članice i
dalje odgovorne,
a EU može imati
ulogu kroz
pružanje podrške ili
koordinaciju
4zaštita i unaprjeđenje ljudskog zdravlja
4industrija
4kultura
4turizam
4obrazovanje, stručno usavršavanje, mladi i sport
4civilna zaštita
4administrativna saradnja
36
Jedinstveno tržište
I. Postizanje cilja iz 1993. godine
(a) Ograničenja zajedničkog tržišta
Ugovor iz 1957. godine kojim se osnovala Evropska ekonomska zajednica (EEC
omogućio je ukidanje carinskih barijera između zemalja članica i primjenu
zajedničke carinske tarife na robu iz zemalja izvan EEC. Taj cilj je postignut 1. jula
1968. godine.
Međutim, carinske tarife su samo jedan od aspekata protekcionizma. Sedamdesetih
godina 20. vijeka druge trgovinske barijere su otežavale konačnu realizaciju
zajedničkog tržišta. Tehničke norme, standardi zdravlja i sigurnosti, devizne
kontrole i nacionalni propisi o pravu obavljanja pojedinih zanimanja ograničavali su
slobodno kretanje ljudi, roba i kapitala.
(b) Cilj za 1993. godinu
U junu 1985. godine Komisija je, pod predsjedavanjem Jacquesa Delorsa, objavila
Bijelu knjigu u kojoj su izloženi planovi za ukidanje svih fizičkih, tehničkih i fiskalnih
barijera slobodnom kretanju unutar EEC u roku od sedam godina. Cilj je bio da se
stimulira rast trgovine i industrijske aktivnosti unutar „jedinstvenog tržišta” – velikog,
ujedinjenog ekonomskog područja uporedivog sa Sjedinjenim Američkim Državama.
Pregovori između vlada država članica doveli su do novog ugovora – Jedinstvenog
evropskog akta, koji je stupio na snagu u julu 1987. Njegove odredbe uključivale su:
proširivanje ovlasti EEC na neka područja politika (kao što su socijalna politika,
istraživanje i zaštita okoliša);
uspostavu jedinstvenog tržišta do kraja 1992. godine;
Jedinstveno tržište jedno je od najvećih postignuća
Evropske unije. Ograničenja trgovine i slobodne
konkurencije između zemalja članica postepeno
su ukidana, što je dovelo do povećanja životnog
standarda.
Jedinstveno tržište još uvijek nije postalo jedinstveno
ekonomsko područje: neke sektore (posebno usluge
od općeg interesa) još uvijek reguliraju nacionalni
zakoni. Sloboda pružanja usluga korisna je jer stimulira
ekonomsku aktivnost.
Finansijska kriza 2008–2009. godine navela je EU da
pooštri svoje finansijsko zakonodavstvo.
Tokom godina Evropska unija uvela je niz politika (o
transportu, konkurenciji itd.) kako bi osigurala da što
više preduzeća i potrošača uživa prednosti otvaranja
jedinstvenog tržišta.
38
češću primjenu većinskog glasanja u Vijeću ministara, kako bi se lakše donijele
odluke vezane za jedinstveno tržište.
II. Napredak u izgradnji jedinstvenog tržišta
(a) Fizičke barijere
Sve granične kontrole kretanja roba unutar EU ukinute su, zajedno s carinskim
kontrolama ljudi, no policija još uvijek obavlja nasumične provjere na licu mjesta u
sklopu borbe protiv kriminala i droge.
U junu 1985. godine, pet od 10 država članica potpisalo je Schengenski sporazum,
na osnovu kojeg su se njihove nacionalne policijske snage obavezale da će
sarađivati, a uspostavljena je i zajednička politika azila i viza. To je omogućilo da se
u potpunosti ukinu provjere osoba na granicama između zemalja Schengena (vidi
poglavlje 10: „Evropa slobode, sigurnosti i pravde”). Danas područje Schengena čini
25 evropskih država, uključujući i tri (Island, Norveška i Švicarska) koje nisu članice
Evropske unije.
39
(b) Tehničke barijere
Države EU dogovorile su se da će međusobno priznavati pravila o prodaji većine
roba. Od čuvene presude „Cassis de Dijon“ Evropskog suda pravde iz 1979. godine,
svim proizvodima koji se legalno proizvode i prodaju u jednoj državi članici mora se
omogućiti stavljanje na tržište u svima ostalima.
Što se tiče usluga, zemlje EU međusobno priznaju ili koordiniraju svoja nacionalna
pravila koja dopuštaju ljudima da se bave zanimanjima kao što su pravo, medicina,
turizam, bankarstvo ili osiguranje. Međutim, sloboda kretanja osoba daleko je
od toga da bude potpuna. Uprkos direktivi o priznavanju stručnih kvalifikacija iz
2005., prepreke još uvijek sprječavaju ljude da presele u drugu zemlju EU ili da tamo
obavljaju određene vrste posla. Uprkos tome, kvalificirane osobe (bilo pravnici ili
doktori, građevinari ili vodoinstalateri) sve su više u mogućnosti da obavljaju svoj
posao bilo gdje u Evropskoj uniji.
Evropska komisija poduzela je aktivnosti za poboljšanje mobilnosti radnika, a
posebno kako bi osigurala da diplome i profesionalne kvalifikacije stečene u jednoj
zemlji EU budu priznate u svim ostalima.
(c) Fiskalne barijere
Fiskalne barijere smanjene su kroz djelomično ujednačavanje nacionalnih stopa
PDV-a, o čemu se moraju dogovoriti države članice EU. Osim toga, u julu 2005.
godine, na snagu je stupio sporazum između država članica EU i nekih drugih
država (uključujući i Švicarsku) o oporezivanju dohotka od ulaganja.
© Rolf Bruderer/Corbis
(d) Javni ugovori
Bez obzira na to ko ih dodjeljuje, javni ugovori u bilo kojoj zemlji EU sada su otvoreni
ponuđačima iz svih dijelova EU, i to zahvaljujući direktivama EU koje reguliraju
usluge, nabavke i radove u mnogim sektorima, uključujući vode, energetiku i
telekomunikacije.
Jedinstveno tržište pogoduje svim potrošačima. Naprimjer, otvaranje nacionalnih
tržišta za usluge spustilo je cijene domaćih telefonskih razgovora na samo djelić
onih cijena od prije 10 godina. Uz pomoć novih tehnologija internet se sve više
koristi za telefonske razgovore. Pritisak konkurencije također je značajno spustio
cijene avionskih karata u Evropi.
III. Radovi u toku
(a) Finansijske usluge
Hipotekarna kriza s drugorazrednim kreditima u Sjedinjenim Američkim Državama
izazvala je 2008. godine ogromnu finansijsku krizu koja je poljuljala svjetske
bankarske sisteme i ekonomije te 2009. godine bacila Evropsku uniju u recesiju. Na
inicijativu EU, države G-20 sastale su se u Londonu 2. aprila 2009. godine. Članice su
se obavezale na reformu finansijskog sistema kako bi ga se učinilo transparentnijim
i odgovornijim. Nadzorna tijela diljem Evrope bit će zadužena za praćenje
visokorizičnih fondova (tzv. „hedge“ fondova), osiguravanje veće zaštite bankarskih
depozita, ograničavanje profita trgovaca dionicama i poduzimanje djelotvornijih
koraka za sprječavanje i upravljanje krizama.
(b) Piratstvo i krivotvorenje
Proizvodi iz EU trebaju zaštitu od piratstva i krivotvorenja. Evropska komisija
procjenjuje da ta vrsta kriminala košta Evropsku uniju hiljade radnih mjesta
godišnje. Zbog toga Komisija i nacionalne vlade rade na proširivanju zaštite
autorskih prava i patenata.
IV. P olitike koje podržavaju jedinstveno
tržište
(a) Transport
Aktivnosti EU usmjerene su pretežno na to da se osigura sloboda pružanja usluga
u kopnenom transportu. To prije svega znači da se transportnim kompanijama
omogućava slobodan pristup međunarodnom transportnom tržištu i da se
transportnim kompanijama iz bilo koje države EU omogućava da posluju u svim
drugim zemljama EU. EU također radi na osiguravanju pravedne tržišne utakmice
u cestovnom saobraćaju, naprimjer kroz usklađivanje pravila o kvalifikacijama
radnika i pristupu tržištu, slobodi osnivanja preduzeća i pružanja usluga, vremenu
provedenom u vožnji i sigurnosti na cesti.
Otvaranje tržišta telekomunikacija konkurenciji,
Uniji je donijelo drastično smanjenje troškova.
40
41
© Image Broker/Belga
Nova pravila EU o upravljanju privredom i finansijama pomogli su pospremanju
i jačanju bankarskog sektora.
Zračnim transportom u Evropi nekad su dominirale nacionalne avio-kompanije
i aerodromi u državnom vlasništvu. Jedinstveno tržište je sve to promijenilo. Sve
avio-kompanije u EU sad mogu pružati usluge zračnog transporta na svim zračnim
linijama unutar EU i određivati cijene letova na nivou koji same odaberu. Kao
posljedica toga, otvorene su mnoge nove linije i cijene su drastično pale. Putnici,
avio-kompanije, aerodromi i zaposlenici – svi su na dobitku.
Slično tome putnici imaju koristi od povećane konkurencije među željezničkim
kompanijama. Od 2010. godine, naprimjer, kroz željezničke stanice na linijama
velikih brzina u Francuskoj i Italiji prolaze i francuski i talijanski vozovi.
Pomorski saobraćaj podliježe pravilima EU o konkurenciji, bilo da ga obavljaju
evropske kompanije ili plovila pod zastavom zemalja izvan EU. Cilj tih pravila je
borba protiv prakse nelojalnih cijena (zastave pogodnosti) te rješavanje ozbiljnih
poteškoća s kojima se suočava brodogradilišna industrija u Evropi.
Od početka 21. vijeka Evropska unija finansira ambiciozne projekte novih tehnologija,
kao što je satelitski navigacijski sistem Galileo, evropski sistem upravljanja željezničkim
saobraćajem i SESAR – program modernizacije sistema zračne navigacije. Pravila
o sigurnosti u cestovnom saobraćaju (naprimjer o održavanju vozila, transportu
opasnih tvari i sigurnosti na cestama) znatno su pooštrena. Prava putnika su
također bolje zaštićena zahvaljujući Povelji o pravima putnika u zračnom saobraćaju
i novom evropskom zakonodavstvu o pravima putnika u željezničkom saobraćaju.
Godine 2005. prvi put je objavljen popis nesigurnih avio-kompanija koje su
zabranjene unutar EU.
(b) Konkurencija
Politika konkurencije Evropske unije ključna je za osiguravanje ne samo slobodne,
već i poštene konkurencije unutar jedinstvenog evropskog tržišta. Evropska
komisija provodi ovu politiku i zajedno s Evropskim sudom pravde osigurava da se
ona poštuje.
Svrha ove politike je da se spriječi stvaranje bilo kakvih poslovnih kartela, bilo
kakvu pomoć od javnih vlasti ili bilo kakav nepošteni monopol, koji bi mogli narušiti
slobodnu konkurenciju unutar jedinstvenog tržišta.
Preduzeća ili uključena tijela moraju Evropskoj komisiji prijaviti svaki sporazum
koji podliježe pravilima Ugovora. Komisija može direktno odrediti kaznu svakom
preduzeću koje krši konkurencijska pravila ili propusti da prijavi sporazum, kao što
je to bilo u slučaju Microsofta, koji je 2008. godine kažnjen s 900 miliona eura.
Ako država članica EU nezakonito dodijeli pomoć ili ne prijavi pomoć, Komisija može
zatražiti povrat iznosa. Komisija također mora biti obaviještena o svakom spajanju
ili preuzimanju koje bi moglo dovesti do dominantnog položaja nekog preduzeća
na određenom tržištu.
(c) Zaštita potrošača i javnog zdravlja
Zakonodavstvo EU u ovom području ima za cilj da svim potrošačima omogući
jednaku finansijsku zaštitu i zaštitu zdravlja, bez obzira gdje u Evropskoj uniji žive,
putuju ili kupuju. Potreba zaštite na području cijele Evropske unije došla je u fokus
pažnje krajem 1990-ih godina, nakon slučajeva panike zbog sigurnosti hrane kao
što je bio slučaj s pojavom„bolesti kravljeg ludila” (BSE). Evropska agencija za sigurnost
hrane (European Food Safety Authority - EFSA) osnovana je 2002. godine s ciljem
pružanja čvrstog naučnog temelja za zakonodavstvo u području sigurnosti hrane.
Zaštita potrošača na evropskom nivou potrebna je i u mnogim drugim područjima,
zbog čega postoje brojne direktive EU o sigurnosti kozmetike, igračaka, pirotehničkih
sredstava itd. Evropska agencija za lijekove (European Medicines Agency - EMEA)
osnovana je 1993. godine kako bi obrađivala zahtjeve za odobrenje za stavljanje u
promet medicinskih proizvoda u Evropi. Nijedan lijek ne smije se plasirati na tržište
EU bez ovog odobrenja.
Evropska unija također poduzima mjere za zaštitu potrošača od lažnog reklamiranja
i zavaravanja, neispravnih proizvoda i zloupotreba u područjima kao što su potrošački
krediti i naručivanje poštom ili prodaja putem interneta.
42
43
Euro
I. Kako je stvoren euro?
(a) Evropski monetarni sistem
Godine 1971. Sjedinjene Američke Države odlučile su da ukinu čvrstu vezu između
dolara i službene cijene zlata, koja je osiguravala globalnu monetarnu stabilnost
nakon Drugog svjetskog rata. Time je prestao postojati sistem fiksnih kursnih stopa.
Guverneri centralnih banaka zemalja EEC odlučili su da ograniče fluktuacije kursnih
stopa između svojih valuta na najviše 2,25%, stvarajući time„Evropski monetarni sistem“
(European Monetary System - EMS), koji je stupio na snagu u martu 1979. godine.
(b) Od EMS-a do EMU-a
Na sastanku Evropskog vijeća u Madridu u junu 1989. godine, čelnici EU su usvojili
plan u tri faze za ostvarivanje ekonomske i monetarne unije (EMU). Taj plan je
postao dijelom Ugovora iz Maastrichta o Evropskoj uniji, koji je Evropsko vijeće
usvojilo u decembru 1991. godine.
II. Ekonomska i monetarna unija
Euro je jedinstvena valuta u 17 od 27 država članica
Evropske unije. Počeo se koristiti 1999. godine za
negotovinske transakcije, a za sva plaćanja koristi se od
2002. godine, kad su izdate novčanice i kovanice eura.
Od svih novih država članica EU očekuje se da usvoje
euro kad ispune potrebne kriterije. U konačnici bi se
praktično sve zemlje EU trebale priključiti euro-zoni.
Euro potrošačima u Evropi pruža značajne prednosti.
Putnici su pošteđeni troškova i neugodnosti zamjene
valuta. Kupci mogu direktno upoređivati cijene u
različitim zemljama. Cijene su stabilne zahvaljujući
Evropskoj centralnoj banci, čiji je zadatak očuvanje te
stabilnost. Osim toga, euro je, uz američki dolar, postao
glavna rezervna valuta. Tokom finansijske krize 2008.
godine, zajednička valuta je zemlje euro-zone zaštitila
od konkurentske devalvacije i napada špekulanata.
(a) Tri faze
Prva faza, koja je počela 1. jula 1990. godine, obuhvatala je:
potpuno slobodno kretanje kapitala unutar EU (ukidanje kontrole zamjene valuta);
povećanje sredstava u strukturnim fondovima kako bi se pojačali napori za
uklanjanje nejednakosti između evropskih regija;
ekonomsku konvergenciju, kroz multilateralno praćenje ekonomskih politika
država članica.
Druga faza je počela 1. januara 1994. godine, a obuhvatala je:
osnivanje Evropskog monetarnog instituta (European Monetary Institute EMI) u Frankfurtu; EMI su sačinjavali guverneri centralnih banaka zemalja EU;
osiguravanje (ili zadržavanje) neovisnosti nacionalnih centralnih banaka u
odnosu na kontrolu vlasti;
uvođenje pravila za ograničenje nacionalnih budžetskih deficita.
Zbog strukturnih slabosti ekonomija nekih država
članica euro je ipak izložen špekulantskim napadima.
Kako bi umanjile taj rizik, institucije EU i 27 država
članica odlučile su 9. maja 2010. godine da uspostave
„mehanizam za finansijsku stabilizaciju”, vrijedan 750
milijardi eura. Ključno pitanje za budućnost je kako
postići bližu saradnju i veću ekonomsku solidarnost
između država članica koje moraju osigurati dobro
upravljanje svojim javnim finansijama i smanjiti
budžetske deficite.
44
45
© Jon Arnold/JAI/Corbis
Treća faza bila je proces rađanja eura. U periodu od 1. januara 1999. do 1. januara
2002. godine, euro je postepeno uveden kao zajednička valuta u zemljama EU koje
su odlučile učestvovati (Austrija, Belgija, Finska, Francuska, Njemačka, Grčka, Irska,
Italija, Luksemburg, Nizozemska, Portugal i Španija). Evropska centralna banka
(ECB) preuzela je od EMI-ja odgovornost za monetarnu politiku, koja je od tada
definirana i provodi se u novoj valuti.
Tri države (Danska, Švedska i Ujedinjeno Kraljevstvo) odlučile su, zbog političkih i
tehničkih razloga, da ne usvoje euro kad je on uveden. Slovenija se priključila euro-zoni
2007. godine, zatim Kipar i Malta 2008. godine, Slovačka 2009, a Estonija 2011. godine.
Euro-zona tako obuhvata 17 zemalja EU, a svaka nova država članica pridružit će joj
se kad ispuni potrebne uvjete.
Talin, prijestonica Estonije, gdje je euro zamjenio krunu u januaru 2011.
(b) Kriteriji konvergencije
Svaka zemlja EU mora ispuniti sljedećih pet kriterija konvergencije kako bi se
priključila euro-zoni.
(e) Makroekonomska konvergencija nakon 2007. godine: učinci finansijske krize
Finansijska kriza 2008. godine znatno je povećala javni dug u većini zemalja EU.
Uprkos tome, euro je zaštitio najranjivije ekonomije od rizika devalvacije tokom
krize i špekulantskih napada.
Stabilnost cijena: stopa inflacije ne smije prelaziti prosječnu stopu inflacije
triju država članica s najnižom inflacijom za više od 1,5%.
Kamatne stope: dugoročne kamatne stope ne smiju varirati više od 2% u
odnosu na prosječnu kamatnu stopu triju zemalja članica s najnižim kamatnim
stopama.
Deficit: nacionalni budžetski deficit mora biti manji od 3% BDP-a.
Public debt: ne smije prelaziti 60% BDP-a.
Stabilnost kursnih stopa: kursne stope moraju ostati unutar dopuštenih
granica fluktuacije unatrag dvije godine.
(c) Pakt o stabilnosti i rastu
U junu 1997. godine Evropsko vijeće je u Amsterdamu usvojilo Pakt o stabilnosti
i rastu. To je predstavljalo trajnu predanost stabilnosti budžeta, a omogućeno je i
kažnjavanje bilo koje zemlje u euro-zoni čiji bi budžetski deficit prekoračio 3% BDP-a.
Pakt je naknadno ocijenjen previše strogim te je u martu 2005. godine izmijenjen.
(d) Eurogrupa
Eurogrupu čine ministri finansija zemalja euro-zone. Oni se sastaju kako bi
koordinirali svoje ekonomske politike i pratili budžetske i finansijske politike svojih
zemalja. Eurogrupa zastupa i interese eura u međunarodnim forumima.
Neke jako zadužene zemlje s pogoršanim budžetskim deficitima posebno su
bile pogođene napadima tokom zime 2009–2010. godine. Zbog toga su, na
prijedlog Evropske komisije, države članice EU 2010. godine odlučile da uspostave
privremeni mehanizam kako bi pomogle ovim zemljama euro-zone da očuvaju
finansijsku stabilnost. Ovaj mehanizam ima sredstva u iznosu do 750 milijardi
eura. Istovremeno, države članice i institucije EU su odlučile da primijene odredbe
Lisabonskog ugovora s ciljem jačanja ekonomskog upravljanja u EU. One obuhvataju
prethodnu raspravu o nacionalnim budžetskim planovima, praćenje nacionalnih
ekonomija i pooštravanje pravila o konkurenciji, te primjenu sankcija u slučajevima
kad zemlje ne provode dogovorene strategije. Ova saradnja je 2011. godine dodatno
ojačana uključivanjem u „Euro Plus Pakt“ i formiranjem „Mehanizma za evropsku
stabilnost“ putem izmjene ugovora. Ovaj stalni mehanizam treba stupiti na snagu
2013. godine nakon što ga ratificiraju sve države članice.
Evropska unija stoga, kao odgovor na globalne finansijske i ekonomske promjene,
mora poduzeti strožije mjere kako bi osigurala da države članice odgovorno
upravljaju svojim budžetima i finansijski podržavaju jedna drugu. To je jedini način
da se osigura vjerodostojnost eura kao jedinstvene valute i da se zemlje članice
zajednički mogu suočiti s ekonomskim izazovima globalizacije. I Komisija i Evropski
parlament ističu važnost koordinacije nacionalnih ekonomskih i socijalnih politika,
jer zajednička evropska valuta dugoročno nije održiva bez nekog oblika zajedničkog
ekonomskog upravljanja.
Lisabonski ugovor dodijelio je Eurogrupi formalan status. U januaru 2010. godine,
luksemburški premijer Jean-Claude Juncker ponovo je izabran za predsjednika
Eurogrupe na period od dvije i po godine.
46
47
Oslanjanje na znanje i inovacije
Početkom 1990-ih godina dvije velike promjene su počele transformirati ekonomije
i svakodnevni život širom svijeta, uključujući i Evropu. Jedna je bila globalizacija, jer su
sve ekonomije postajale sve više međusobno ovisne. Druga je bila tehnološka revolucija,
uključujući internet i nove informacijsko-komunikacijske tehnologije. Odnedavno
svijet potresaju velike krize kakva je bila finansijska kriza 2007–2009. godine, koja je
prouzrokovala ozbiljan ekonomski pad i povećala nezaposlenost u Evropi.
I. Lisabonski proces
(a) Ciljevi
Još na sastanku Evropskog vijeća u Lisabonu u martu 2000. godine, čelnici Evropske
unije su odlučili da evropsku ekonomiju treba temeljito modernizirati kako bi se
mogla natjecati sa SAD-om i novim svjetskim igračima poput Brazila, Indije i Kine.
Evropski socijalni model zasniva se na efikasnosti i solidarnosti u područjima kao
što su zdravstvena zaštita i penzijski sistem. Kako bi se taj model očuvao, bilo ga
je potrebno revitalizirati. Evropska konkurentnost trebala bi se zasnivati na znanju
i vještinama, a ne na niskim plaćama. Neke industrije premještene su u druge
dijelove svijeta: kako bi ih nadomjestila, Evropa je trebala stvoriti radna mjesta u
visokovrijednim sektorima kao što su e-ekonomija (pomoću širokopojasnih mreža
visokog kapaciteta) i nove energetski štedljive tehnologije. Ukratko, Evropa je
trebala zeleniju i visoko tehnološku ekonomiju.
Ciljevi strategije Evropa 2020. su:
odgovoriti na globalizaciju i ekonomsku krizu,
vraćajući konkurentnost evropskoj ekonomiji
(telekomunikacije, usluge, energetika, nove zelene
tehnologije za održivi razvoj);
osigurati:
•pametan rast: poticanjem znanja, inovacija,
obrazovanja i digitalnog društva;
•održiv rast: promoviranjem resursno efikasnije,
zelenije i konkurentnije ekonomije;
•inkluzivan rast: poticanjem ekonomije visoke
zaposlenosti koja proizvodi socijalnu i teritorijalnu
koheziju.
48
49
(b) Strategija
Evropsko vijeće dogovorilo je detaljnu strategiju za postizanje ovog cilja.„Lisabonska
strategija“ uključuje aktivnosti u nizu područja kao što su istraživanja, obrazovanje,
stručno usavršavanje, pristup internetu i online poslovanje. Također uključuje
reformu evropskih sistema socijalnog osiguranja. Ti sistemi su jedna od velikih
prednosti Evrope, jer omogućuju provođenje potrebnih strukturnih i društvenih
promjena u našim društvima bez prevelikih stresova. Međutim, potrebno da
se moderniziraju kako bi bili održivi i kako bi buduće generacije mogle uživati u
njihovim pogodnostima.
Evropsko vijeće se sastaje svakog proljeća kako bi preispitalo napredak u provedbi
Lisabonske strategije.
II. Rast i zapošljavanje u fokusu pažnje
Evropsko vijeće je u proljeće 2010. godine priznalo da Lisabonski proces nakon deset
godina nije ispunio svoje ciljeve. U mnogim zemljama EU još uvijek postoji velika
nezaposlenost, pa se EU mora usmjeriti na ostvarivanje rasta i stvaranje novih radnih
mjesta. Kako bi njene ekonomije postale produktivnije i povećale socijalnu koheziju,
Evropa mora više ulagati u istraživanja i inovacije, obrazovanje i usavršavanje. Tako
je, na inicijativu Joséa Manuela Barrosa (predsjednika Evropske komisije), Evropsko vijeće
usvojilo novu strategiju za slijedećih 10 godina: strategiju Evropa 2020.
50
© EKA/reporters
© Massimo Brega/The Lighthouse/
Science Photo Library
Kako bi održala konkurentnost na globalnom nivou, EU potiče praktičnu primjenu novih tehnologija.
Jedan od ciljeva za „Evropa 2020.“ je jačanje veze između visokog
obrazovanja i poslovnog svijeta.
U okviru ove strategije 27 država članica će:
dati veću ulogu Evropskoj komisiji u vođenju ovog procesa, posebno kroz
širenje „najboljih praksi” u Evropi (dakle, korak dalje od tek međuvladinog
pristupa poznatog pod nazivom „otvorena metoda koordinacije“);
brže provoditi reforme svojih finansijskih tržišta i sistema socijalnog osiguranja
te otvoriti svoje sektore telekomunikacija i energetike konkurenciji;
poboljšati svoje obrazovne sisteme, više pomagati mladima da nađu posao,
stvarati jače veze između univerziteta i preduzeća te nastaviti s programima
Erasmus, Leonardo i Erasmus Mundus;
ubrzati mjere (npr. kroz usklađivanje rješenja u području poreza i socijalnog
osiguranja) kako bi se stvorilo evropsko „jedinstveno tržište“ za istraživanja koje
bi naučnicima, znanju i tehnologiji omogućilo slobodno kretanje po Evropi;
povećati ulaganja u istraživanja i inovacije na 3% BDP-a (cilj koji su usvojile i
Sjedinjene Američke Države).
51
Šta znači biti
građanin Evrope?
Građanstvo Evropske unije ugrađeno je u Ugovor o Evropskoj uniji. „Svaka osoba
koja ima državljanstvo neke od država članica je građanin Unije. Građanstvo Unije
je dodatno i ono ne zamjenjuje nacionalno državljanstvo“ (član 20. (1) Ugovora o
funkcioniranju Evropske unije). Međutim, šta građanstvo EU znači u praksi?
I. P utovanje, život i rad u Evropi
Ako ste građanin EU, imate pravo putovati, raditi i živjeti bilo gdje u Evropskoj uniji.
Ako ste završili univerzitetski studij u trajanju od tri godine ili više, vaša se
kvalifikacija priznaje u svim zemljama EU, budući da države članice EU imaju
međusobno povjerenje u kvalitet sistema obrazovanja i usavršavanja.
Možete raditi u zdravstvu, obrazovanju i drugim javnim službama (s izuzetkom
policije, oružanih snaga i sl.) u svakoj od zemalja Evropske unije. Zaista, šta može
biti prirodnije od zapošljavanja britanske nastavnice da predaje engleski u Rimu ili
poticanja mladog belgijskog diplomanta da se prijavi na ispit za posao državnog
službenika u Francuskoj?
© Christophe Vander Eecken/Reporters
Prije putovanja unutar EU, od svojih nacionalnih vlasti možete dobiti evropsku
iskaznicu zdravstvenog osiguranja koja će vam pomoći da pokrijete troškove
liječenja ako se razbolite u drugoj državi.
Građani zemalja Evropske unije mogu putovati, živjeti i
raditi bilo gdje u Evropskoj uniji.
EU potiče i finansira programe, naročito u području
obrazovanja i kulture, kojima se građani Unije
približavaju jedni drugima.
Osjećaj pripadnosti Evropskoj uniji razvijat će se
postupno, kako EU bude ostvarivala opipljive rezultate
i jasnije objašnjavala šta to ona čini za ljude.
Europljani mogu živjeti i raditi u bilo kojoj od zemalja EU koju sami izaberu.
Ljudi prepoznaju simbole zajedničkog evropskog
identiteta poput jedinstvene valute te evropske
zastave i himne.
Počinje se pojavljivati „evropska javna sfera“ s
političkim strankama koje djeluju širom Evrope.
Građani svakih pet godina izlaze na izbore za novi
Evropski parlament, koji zatim glasa o sastavu nove
Evropske komisije.
52
53
II. Kako možete ostvarivati svoja prava
kao evropski građanin?
Kao građanin Evropske unije niste samo radnik i potrošač: imate i specifična politička
prava. Od stupanja na snagu Ugovora iz Maastrichta, neovisno o vašoj nacionalnosti,
imate pravo da glasate i da se kandidirate na lokalnim izborima u državi u kojoj
imate boravište, te na izborima za Evropski parlament.
Pored toga, član 6. Lisabonskog ugovora daje pravni osnov Evropskoj uniji da
potpiše Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava. U tom slučaju na Konvenciju
ne bi samo pozivalo u Ugovorima EU, već bi ona imala pravnu snagu u državama EU,
pružajući time veću zaštitu ljudskih prava u Evropskoj uniji.
© Ocean/Corbis
Od decembra 2009. godine (kad je na snagu stupio Lisabonski ugovor), imate pravo
i da uputite peticiju Komisiji za predlaganje novog zakona - pod uvjetom da možete
naći milion ljudi iz značajnog broja država članica EU da potpišu vašu peticiju.
III. Osnovna prava
Opredjeljenje Evropske unije za prava građana jasno se očitovalo u decembru
2000. godine u Nici kad je Evropsko vijeće svečano proglasilo Povelju o osnovnim
pravima Evropske unije. Tu povelju je izradila Konvencija, u čijem su sastavu bili
članovi nacionalnih parlamenata, zastupnici u Evropskom parlamentu, predstavnici
nacionalnih vlada i jedan član Evropske komisije. U šest poglavlja - Dostojanstvo,
Slobode, Jednakost, Solidarnost, Prava građana i Pravda - i 54 člana navode se osnovne
vrijednosti Evropske unije te, građanska, politička, ekonomska i socijalna prava
građana EU.
Uvodni članovi se odnose na ljudsko dostojanstvo, pravo na život, pravo na „integritet
osobe“, te pravo slobode izražavanja i savjesti. Poglavlje o solidarnosti na inovativan
način objedinjuje socijalna i ekonomska prava kao što su:
pravo na štrajk;
pravo radnika da budu informirani i konsultirani;
pravo na usklađivanje porodičnog i profesionalnog života;
pravo na zdravstvenu zaštitu, socijalnu sigurnost i socijalnu pomoć širom
Evropske unije.
Povelja također promovira ravnopravnost muškaraca i žena, te uvodi prava poput
zaštite podataka, zabrane eugeničkih postupaka i reproduktivnog kloniranja
ljudskih bića, pravo na zaštitu okoliša, prava djece i starijih osoba, kao i pravo na
dobru upravu.
Lisabonski ugovor, koji je stupio na snagu 1. decembra 2009. godine, daje Povelji
istu pravnu snagu koju imaju Ugovori - tako da se ona može koristiti kao pravni
osnov za postupke pred Sudom pravde EU. (Međutim, protokolom je određena
primjena Povelje u Poljskoj i Ujedinjenom Kraljevstvu, što će se kasnije primijeniti
i na Češku Republiku).
54
Jedno od temeljnih prava koje je zagarantirano i Poveljom o temeljnim
pravima EU-a je balansiranje između porodičnog života i karijere.
IV. Evropa značio obrazovanje i kulturu
Osjećaj pripadnosti i zajedničke sudbine ne može se umjetno proizvesti. On može
izrasti samo iz zajedničke kulturne svijesti, zbog čega se Evropa ne smije fokusirati
samo na ekonomiju, već i na obrazovanje, građanstvo i kulturu.
EU ne propisuje kako treba organizirati škole i obrazovanje ili šta sve treba
sadržavati nastavni plan i program: o tome se odlučuje na nacionalnom ili lokalnom
nivou. Međutim, EU provodi programe kojima se promoviraju obrazovne razmjene
kako bi mladi ljudi putovali u inostranstvo radi studija ili usavršavanja, učili
strane jezike i učestvovali u zajedničkim aktivnostima sa školama ili fakultetima u
drugim zemljama. Među tim programima su Comenius (osnovno i srednješkolsko
obrazovanje), Erasmus (visoko obrazovanje), Leonardo da Vinci (stručno
usavršavanje), Grundtvig (obrazovanje odraslih) i Jean Monnet (predavački i
istraživački rad o evropskoj integraciji na univerzitetskom nivou).
Evropske države rade zajedno - kroz „Bolonjski proces“ - na stvaranju evropskog
prostora visokog obrazovanja. To naprimjer znači da će univerzitetski programi
u državama u okviru ovog procesa voditi do uporedivih i međusobno priznatih
diploma (univerzitetskih, magistarskih i doktorskih).
U području kulture, EU programi „Kultura“ i „Media“ potiču saradnju između
televizijskih i filmskih producenata, promotora, emitera i kulturnih tijela iz različitih
zemalja. Na taj se način potiče produkcija više evropskih televizijskih programa i
filmova, čime se pomaže ponovno uspostavljanje ravnoteže između evropske i
američke produkcije.
55
Jedno od ključnih obilježja Evrope je njena jezička raznolikost, a očuvanje te
raznolikosti jedan je od važnih ciljeva EU. Upravo je višejezičnost ključna za
funkcioniranje Evropske unije. Zakonodavstvo EU mora biti dostupno na sva 23
službena jezika i svaki zastupnik u Evropskom parlamentu ima pravo da koristi svoj
vlastiti jezik prilikom parlamentarnih rasprava.
V. O
mbudsman i vaše pravo na upućivanje
peticije Parlamentu
Kako bi se pomoglo u približavanju EU građanima, Ugovorom o Evropskoj uniji
uspostavljena je funkcija Ombudsmana. Ombudsmana imenuje Evropski parlament,
a mandat mu traje do isteka mandata Parlamenta. Uloga Ombudsmana je da
ispituje pritužbe protiv institucija i tijela EU. Pritužbu može uputiti svaki građanin
EU te svaka osoba koja živi ili organizacija čije je sjedište u nekoj od zemalja EU.
Ombudsman pokušava mirnim putem riješiti sporove između podnositelja pritužbe
i institucije ili tijela u pitanju.
Svaka osoba koja živi u nekoj od država EU ima pravo uputiti peticiju Evropskom
parlamentu. To je još jedna važna poveznica između institucija EU i javnosti.
VI. Osjeć aj pripadnosti
Ideja o „Evropi građana“ je novijeg datuma. Već postoje neki simboli zajedničkog
evropskog identiteta, poput evropskog pasoša koji se koristi od 1985. godine. Od
1996. godine u svim zemljama EU se izdaju jedinstvene vozačke dozvole EU. EU ima
geslo „Ujedinjeni u različitosti“, a 9. maj se obilježava kao „Dan Evrope“.
Evropska himna (Betovenova „Oda radosti“) i evropska zastava (krug od 12 zlatnih
zvijezda na plavoj pozadini) bile su izričito navedene u nacrtu Ustava za Evropsku
uniju 2004. godine, međutim izostavljene su iz Lisabonskog ugovora koji ga je
56
zamijenio. Himna i zastava i dalje su simboli EU, a države članice, lokalne vlasti i
pojedinačni građani mogu ih koristiti ako žele.
Međutim, ljudi ne mogu osjećati da „pripadaju“ Evropskoj uniji ako nisu svjesni
onoga što EU radi i ako ne razumiju zašto to radi. Institucije EU i države članice
trebaju učiniti puno više da bi objasnile poslove EU jasnim i jednostavnim jezikom.
Ljudi također trebaju uvidjeti opipljivu korist od EU u svom svakodnevnom životu. U
tom smislu veliki utjecaj ima korištenje novčanica i kovanica eura od 2002. godine.
Više od dvije trećine građana EU može upravljati svojim ličnim budžetom i štednjom
u eurima. Određivanje cijena roba i usluga u eurima znači da potrošači mogu
direktno upoređivati cijene od jedne do druge države.
Ukinute su granične kontrole između većine zemalja EU u okviru Schengenskog
sporazuma i već to ljudima daje osjećaj pripadnosti jedinstvenom, ujedinjenom
geografskom području.
Osjećaj pripadnosti dolazi iznad svega s osjećajem da su građani lično uključeni
u donošenje odluka na nivou EU. Svaki odrasli građanin EU ima pravo glasanja
na izborima za Evropski parlament, a to predstavlja važan temelj za demokratski
legitimitet EU. Taj se legitimitet povećava kako se šire ovlasti Evropskog
parlamenta, nacionalni parlamenti imaju veći utjecaj na poslove EU, a evropski
građani postaju sve aktivnije uključeni u nevladine organizacije, političke pokrete
te osnivanje evropskih političkih stranaka. Ako želite učestvovati u oblikovanju
evropskog programa i utjecati na politike EU, postoji mnogo načina da se uključite.
Tu su, naprimjer, internetski forumi za raspravu o poslovima Evropske unije, gdje se
možete uključiti u raspravu, a svoje mišljenje možete poslati i na blogove komesara
i zastupnika u Evropskom parlamentu. Isto tako, možete direktno kontaktirati
Komisiju i Parlament i to putem interneta ili preko njihovih ureda u svojoj zemlji (za
više informacija vidi unutrašnje korice).
Evropska unija je osnovana kako bi služila ljudima u Evropi i njena budućnost mora
biti oblikovana aktivnim učešćem ljudi iz svih područja života. Osnivači EU su toga
bili i te kako svjesni. „Mi ne ujedinjujemo države, mi zbližavamo ljude”, rekao je Jean
Monnet još 1952. godine. Podizanje javne svijesti o EU i uključivanje građana u sve
njene aktivnosti još uvijek predstavljaju jedan od najvećih izazova s kojima se danas
susreću institucije EU.
57
Evropa slobode,
sigurnosti i pravde
Građani Evrope imaju pravo živjeti u slobodi, bez straha od progona i nasilja, bilo
gdje u Evropskoj uniji. Ipak, međunarodni kriminal i terorizam još i danas uvelike
zabrinjavaju Evropu.
Jasno je da sloboda kretanja mora značiti da svako u bilo kojem dijelu EU mora imati
jednaku zaštitu i jednak pristup pravdi. Tako se kroz niz izmjena i dopuna Ugovora
Evropska unija postepeno gradi u jedinstveno „područje slobode, sigurnosti i
pravde“.
Prostor za djelovanje EU u ovim područjima je tokom godina proširen s obzirom da
je Evropsko vijeće usvojilo tri sukcesivna okvirna programa: Program iz Tamperea
(1999–2004), Haški program (2005-2009) i Štokholmski program (2010–2014).
Dok su Program iz Tamperea i Haški program bili usmjereni na postizanje većeg
stepena sigurnosti, Štokholmski program se više usmjerio na zaštitu prava građana.
Donošenje odluka u ovim područjima postalo je djelotvornije zahvaljujući
Lisabonskom ugovoru koji je stupio na snagu u decembru 2009. godine. Do tada
su države članice za sebe rezervirale svu odgovornost za stvaranje i upravljanje
područjem slobode, sigurnosti i pravde. Glavni dio posla je obavljalo Vijeće (putem
rasprava i dogovora između pojedinih ministara), dok su Komisija i Parlament
u tome imali samo malu ulogu. Lisabonskim ugovorom se to promijenilo, te
tako Vijeće sada većinu odluka donosi kvalificiranom većinom, a Parlament je
ravnopravan partner u procesu donošenja odluka.
Otvaranje unutrašnjih granica između država članica
EU vrlo je opipljiva prednost za obične ljude koja
im omogućuje da putuju slobodno bez kontrole na
granicama.
Međutim, takva sloboda kretanja unutar Evropske
unije mora ići ruku pod ruku s pojačanom kontrolom
na njenim vanjskim granicama kako bi borba protiv
organiziranog kriminala, terorizma, ilegalne imigracije
i trgovine ljudima i narkoticima bila uspješna.
Države EU sarađuju na području rada policije i
pravosuđa kako bi Evropa bila sigurnija i zaštićenija.
58
59
I. S lobodno kretanje unutar EU i zaštita
vanjskih granic a
Jedan od najvažnijih događaja kojima je olakšano putovanje Evropskom unijom
zbio se 1985. godine, kad su vlade Belgije, Francuske, Savezne Republike
Njemačke, Luksemburga i Nizozemske potpisale sporazum u malom pograničnom
luksemburškom gradiću Schengenu. Dogovorile su ukidanje svake kontrole ljudi na
zajedničkim granicama bez obzira na njihovu nacionalnost, usklađivanje kontrola
na granicama EU s državama koje nisu članice EU, te uvođenje zajedničke politike
o vizama. Tako su stvorile područje bez unutrašnjih granica poznato pod nazivom
Schengenski prostor.
Sadržaj Schengenskog sporazuma od tada je sastavni dio Ugovora o EU, a
Schengenski prostor postepeno se širi. U 2010. godini, schengenska pravila se
u potpunosti provode u svim zemljama EU osim u Bugarskoj, na Kipru, u Irskoj,
Rumuniji, te u Ujedinjenom Kraljevstvu. Tri zemlje - Island, Norveška i Švicarska koje nisu članice EU, također su dio Schengenskog prostora.
Strožije kontrole na vanjskim granicama EU postale su prioritet nakon proširenja
EU 2004. i 2007. godine. Agencija EU Frontex sa sjedištem u Varšavi zadužena je
za upravljanje saradnjom EU u području sigurnosti vanjskih granica. Države članice
joj mogu posuditi brodove, helikoptere i avione u svrhu provođenja zajedničkih
patrola, naprimjer u osjetljivim područjima na Mediteranu. EU također razmatra
mogućnost uspostave evropske granične službe.
60
© Tim Pannell/Corbis
Slobodno kretanje ljudi unutar EU predstavlja sigurnosno pitanje za države članice
jer više ne kontroliraju unutrašnje granice EU. Kako bi se to kompenziralo, morale
su se uvesti dodatne sigurnosne mjere na vanjskim granicama EU. Osim toga,
budući da i kriminalci mogu iskoristiti slobodu kretanja unutar EU, nacionalne
policijske snage i pravosudne vlasti moraju raditi zajedno kako bi se borile protiv
prekograničnog kriminala.
Starenjem evropske populacije, legalni imigranti sa traženim kvalifikacijama pomažu da se premoste
nedostaci na tržištu rada.
II. Politika u područ ju azila i imigracije
Evropa se ponosi svojom humanitarnom tradicijom prihvatanja stranaca i pružanja
azila izbjeglicama koje bježe pred opasnošću i progonima. Međutim, danas se vlade
EU suočavaju s hitnim pitanjem kako izaći na kraj sa sve većim brojem imigranata,
kako legalnih tako i ilegalnih, u području bez unutrašnjih granica.
Vlade EU dogovorile su da usklade svoja pravila kako bi se od 2012. godine zahtjevi
za azil mogli obrađivati u skladu s osnovnim principima koji će biti jednako priznati
u cijeloj Evropskoj uniji. Usvojene su neke tehničke mjere kao što su minimalni
standardi za primanje tražitelja azila, te za odobravanje statusa izbjeglice.
Zadnjih godina na evropske obale dolazi veliki broj ilegalnih imigranata, pa je
rješavanje tog problema jedan od glavnih prioriteta EU. Vlade država članica sarađuju
kako bi riješile problem krijumčarenja ljudi i postigle dogovor oko zajedničkih
rješenja za povratak ilegalnih imigranata u domovinu. Legalna imigracija se
istovremeno bolje koordinira u sklopu pravila EU o spajanju razdvojenih članova
porodice, statusu onih koji dugotrajno borave u Evropskoj uniji, te primanju osoba
koje nisu državljani EU a koje dolaze u Evropu radi studiranja ili istraživanja.
61
© George Steinmetz/Corbis
IV. Ususret “evropskom pravosudnom
područ ju”
Saradnja među evropskim carinskim upravama pomaže smanjenju ilegalne trgovine i kriminala.
III. Borba protiv međunarodnog kriminala
Potrebni su koordinirani napori u borbi protiv kriminalnih bandi koje vode mreže
trgovine ljudima i eksploatiraju ranjiva ljudska bića, naročito žene i djecu.
Organizirani kriminal postaje sve sofisticiraniji te za svoje aktivnosti redovno koristi
evropske i međunarodne mreže. Terorizam je jasno pokazao da može izrazito
brutalno napasti bilo koji dio svijeta.
Stoga je osnovan Schengenski informacijski sistem (Schengen Information System
- SIS). Riječ je o složenoj bazi podataka koja policijskim snagama i pravosudnim
organima omogućuje razmjenu informacija o osobama za kojima su raspisane
potjernice ili je podnesen zahtjev za njihovo izručenje, ili o ukradenoj imovini,
naprimjer, o vozilima ili umjetninama. Nova generacija baze podataka pod nazivom
SIS II imat će veći kapacitet i omogućavat će pohranu novih vrsta podataka.
Jedan od najboljih načina hvatanja kriminalaca je praćenje tragova nelegalno
stečene imovinske koristi. Iz tog razloga i kako bi se prekinulo finansiranje
zločinačkih i terorističkih organizacija, EU je donijela propise s ciljem sprječavanja
pranja novca.
U Evropskoj uniji trenutno postoji više različitih pravosudnih sistema koji paralelno
funkcioniraju unutar svojih državnih granica. Međutim, međunarodni kriminal i
terorizam ne poštuju državne granice. Zato je Evropskoj uniji potreban zajednički
pravni okvir za borbu protiv terorizma, krijumčarenja droga i krivotvorenja kako bi
se građanima garantirao visok stepen zaštite i unaprijedila međunarodna saradnja
u ovom području. Evropskoj uniji je također potrebna zajednička politika u području
krivičnog pravosuđa kako bi se osiguralo da saradnju između sudova u različitim
zemljama ne ometaju različita tumačenja pojedinih krivičnih zakona.
Najvažniji primjer praktične saradnje na tom području je rad Eurojusta, centralnog
koordinacijskog tijela osnovanog u Hagu 2003. godine. Njegova svrha je da
omogući nacionalnim istražnim tijelima i organima gonjenja zajedničko vođenje
krivičnih istraga koje uključuje više država članica EU. Na temelju Eurojusta, moguća
je i uspostava Ureda evropskog javnog tužitelja ako tako odluči Vijeće (ili grupa od
najmanje devet država članica). Uloga javnog tužitelja bila bi istraga i procesuiranje
djela protiv finansijskih interesa EU.
Još jedan instrument praktične prekogranične saradnje je evropski nalog za
hapšenje koji se primjenjuje od januara 2004. godine i koji zamjenjuje dugotrajne
procese izručenja.
Na polju građanskog zakonodavstva EU je usvojila zakone koji će omogućiti lakše
izvršenje sudskih presuda u prekograničnim slučajevima koji uključuju postupke
razvoda, razdvojenog života, starateljstva nad djecom i alimentacije. Cilj je da se
osigura da se sudske presude donesene u jednoj zemlji primjenjuju i u drugim. EU
je uspostavila jedinstvene postupke koji pojednostavljuju i ubrzavaju rješavanje
prekograničnih slučajeva u malim i neosporenim građanskim tužbama kao što su
naplata dugova i stečaj.
Najveći napredak u posljednjih nekoliko godina na polju saradnje među nacionalnim
službama za provedbu zakona predstavlja osnivanje Europola, tijela EU sa sjedištem
u Hagu, u kojem rade policijski i carinski službenici. Europol se bori protiv brojnih
oblika međunarodnog kriminala: krijumčarenja droge, prodaje ukradenih vozila,
trgovine ljudima i mreža ilegalne imigracije, seksualne eksploatacije žena i djece,
dječje pornografije, krivotvorenja, krijumčarenja radioaktivnog i nuklearnog
materijala, terorizma, pranja novca i krivotvorenja eura.
62
63
EU na svjetskoj sceni
U ekonomskom, trgovinskom i monetarnom smislu, Evropska unija je postala
svjetska velesila. Ponekad se može čuti da je EU postala ekonomski div, dok je
politički još uvijek patuljak. To je pretjerivanje. Evropska unija ima znatan utjecaj u
međunarodnim organizacijama kao što su Svjetska trgovinska organizacija (WTO),
u posebnim tijelima Ujedinjenih nacija (UN), te na svjetskim sastancima na vrhu o
okolišu i razvoju.
Ipak, istina je da EU i njene članice čeka dug put, u diplomatskom i političkom
smislu, prije nego što budu u stanju govoriti jedinstvenim glasom o najvažnijim
svjetskim pitanjima. Osim toga, vojni odbrambeni sistemi, koji su temelj nacionalnog
suvereniteta, ostaju u rukama nacionalnih vlada, koje povezuju savezi kao što je NATO.
I. Zajednička vanjska i sigurnosna politika
Evropska unija ima više utjecaja na svjetskoj sceni
kad nastupa jedinstveno u međunarodnim poslovima
poput trgovinskih pregovora. Kako bi se postiglo to
jedinstvo i kako bi se poboljšao međunarodni ugled
EU, Evropsko vijeće je 2009. godine dobilo stalnog
predsjednika, kao i prvog visokog predstavnika Unije
za vanjske poslove i sigurnosnu politiku.
U području odbrane svaka država, bila ona članica
NATO-a ili neutralna, zadržava svoj suverenitet.
Međutim, države članice EU razvijaju vojnu saradnju za
potrebe mirovnih misija.
(a) Uspostava evropske diplomatske službe
Zajednička vanjska i sigurnosna politika (Common Foreign and Security Policy CFSP), te Evropska sigurnosna i odbrambena politika (European Security and Defence
Policy - ESDP), uvedene ugovorima iz Maastrichta (1992.g), Amsterdama (1997.g)
i Nice (2001.g), definiraju glavne vanjskopolitičke zadatke EU. One su predstavljale
„drugi stub” Evropske unije, područje politike u kojem se odluke donose putem
međuvladinih dogovora i gdje Komisija i Parlament imaju samo manju ulogu.
Odluke u tom području donose se konsenzusom, iako pojedine države mogu ostati
suzdržane. Iako su Lisabonskim ugovorom iz strukture EU uklonjeni „stubovi”, to
nije izmijenilo način na koji se odlučuje o pitanjima sigurnosti i odbrane. Međutim,
promijenjen je naziv politike iz Evropske sigurnosne i odbrambene politike (ESDP) u
Zajedničku sigurnosnu i odbrambenu politiku (Common Security and Defence Policy
- CSDP). Poboljšan je i ugled Zajedničke vanjske i sigurnosne politike uvođenjem
funkcije visokog predstavnika Unije za vanjske poslove i sigurnosnu politiku.
Od 1. decembra 2009. godine, tu funkciju obnaša Catherine Ashton iz Ujedinjenog
Kraljevstva. Ona je također potpredsjednica Evropske komisije. Njen zadatak
je zastupanje zajedničkog stava EU i nastupanje u ime EU u međunarodnim
organizacijama i na međunarodnim konferencijama. U tome joj pomažu hiljade
službenika EU i pojedinih država koji čine Evropsku službu vanjskih poslova
(European External Action Service), odnosno diplomatsku službu EU.
EU igra važnu ulogu u međunarodnoj trgovini, a
u sklopu Svjetske trgovinske organizacije (WTO)
zalaže se za otvorena tržišta i sistem trgovanja
zasnovan na pravilima.
Zbog historijskih i geografskih razloga EU posebnu
pažnju posvećuje Africi (putem politika pomoći u
razvoju, trgovinskih povlastica, pomoći u hrani i
promoviranjem poštivanja ljudskih prava).
64
65
Je li Evropska unija sposobna i spremna otići korak dalje od provođenja „diplomacije
mekom silom“? To predstavlja glavni izazov za predstojeće godine. Prečesto se
događa da se zajedničke izjave i zajednički stavovi Evropskog vijeća o važnim
međunarodnim pitanjima (mirovni proces na Bliskom istoku, Irak, terorizam,
odnosi s Rusijom, Iranom, Kubom itd.) svode samom na najniži zajednički
imenitelj, dok velike države članice nastavljaju igrati svoje vlastite pojedinačne
diplomatske uloge. A ipak, Evropska unija se doživljava kao globalni igrač jedino
kad govori jednim glasom. Ako EU želi da njena vjerodostojnost i utjecaj rastu, mora
kombinirati svoju ekonomsku i trgovinsku moć s ustrajnom provedbom zajedničke
sigurnosne i odbrambene politike.
(b) Konkretna postignuća Zajedničke sigurnosne i odbrambene politike
Evropska unija je od 2003. godine u stanju da provodi operacije upravljanja krizama
budući da države članice za takve operacije dobrovoljno stavljaju dio svojih snaga
na raspolaganje.
Za vođenje operacija odgovorno je nekoliko političko-vojnih tijela: Odbor za politiku i
sigurnost (Political and Security Committee - PSC), Vojni odbor Evropske unije (EU Military
Committee- EUMC), Odbor za civilne aspekte upravljanja krizom (Committee for Civilian
Aspects of Crisis Management - Civcom), te Vojno osoblje Evropske unije (European Union
Military Staff - EUMS). Ta tijela sa sjedištem u Briselu odgovorna su Vijeću.
Od 2003.godine Evropska unija je pokrenula 22 vojne operacije i civilne misije. Prva
od tih misija odvijala se u Bosni i Hercegovini, gdje su vojne snage EU zamijenile
NATO-ove snage. Te misije i operacije pod evropskom zastavom odvijaju se ili su se
odvijale na tri kontinenta. Među njima su misija EUFOR-a u Čadu i Centralnoafričkoj
Republici, operacija EUNAVFOR-a „Atlanta” protiv somalskih gusara u Adenskom
zaljevu, misija EULEX za pomoć Kosovu u uspostavi vladavine prava, te misija EUPOL
u Afganistanu kao pomoć u obuci afganistanske policije.
© Tim Freccia/AP
Osnovni cilj vanjske politike EU je da osigura sigurnost, stabilnost, demokraciju i
poštivanje ljudskih prava - ne samo u neposrednom susjedstvu (npr. na Balkanu),
već i u drugim kriznim dijelovima svijeta poput Afrike, Bliskog istoka i Kavkaza.
Pritom se kao glavno sredstvo koristi tzv. „meka sila“ (soft power), koja uključuje
provođenje misija posmatranja izbora, humanitarnu pomoć i razvojnu pomoć.
Evropska unija je 2009. godine donirala 900 miliona eura humanitarne pomoći za
30 većinom afričkih zemalja. Evropska unija finansira 60% svjetske razvojne pomoći
i pomaže državama kojima je to najpotrebnije u svijetu u borbi protiv siromaštva,
prehrani stanovništva, izbjegavanju prirodnih katastrofa, osiguravanju pristupa pitkoj vodi i
borbi protiv bolesti. Istovremeno, EU aktivno potiče te države na poštivanje vladavine prava
i na otvaranje tržišta međunarodnoj trgovini. Komisija i Evropski parlament pažljivo nastoje
osigurati da se pomoć pruža na odgovoran način, te da se njom pravilno upravlja i koristi.
EU vodi civilne odnosno vojne mirovne operacije kao
što je ona protiv pirata na obali Somalije.
Budući da vojna tehnologija postaje sve skuplja i sofisticiranija, vlade EU uviđaju
sve veću potrebu za zajedničkom proizvodnjom oružja, pogotovo sada kada nastoje
smanjiti javnu potrošnju kako bi prevladale finansijsku krizu. Štaviše, budu li njihove
oružane snage trebale provoditi zajedničke misije izvan Evrope, njihovi sistemi
moraju biti interoperabilni, a oprema u dovoljnoj mjeri standardizirana. Iz tog
razloga je Evropsko vijeće u junu 2003. godine u Solunu odlučilo formirati Evropsku
agenciju za odbranu (European Defence Agency - EDA), kako bi se pomoglo u
razvijanju vojnih sposobnosti EU. Agencija je službeno uspostavljena 2004. godine.
Ovaj skup instrumenata je ono što konkretizira zajedničku sigurnosnu i odbrambenu
politiku. On omogućuje Evropskoj uniji da provodi zadatke koje je sama sebi
postavila – humanitarne i mirotvorne, te mirovne misije. U ovim misijama mora se
izbjegavati dupliranje zadataka koje obavlja NATO, a to se garantira sporazumima
„Berlin plus” između EU i NATO-a. Oni Evropskoj uniji omogućuju pristup NATO-ovim
logističkim resursima (za detekciju, komunikaciju, komandu i transport).
66
67
II. Trgovinska politika otvorena prema svijetu
Evropska unija je važna trgovinska sila, te zbog toga ima značajan međunarodni
utjecaj. EU podržava sistem Svjetske trgovinske organizacije (WTO) od 153 države
članice, zasnovan na pravilima. Ovaj sistem pruža određeni stepen pravne sigurnosti
i transparentnosti u obavljanju međunarodne trgovine. WTO postavlja uvjete pod
kojima se njene članice mogu braniti od nepoštenih postupaka kao što je damping
(prodaja ispod cijene), kojima se izvoznici bore protiv svojih konkurenata. On također
propisuje postupak rješavanja sporova između dvaju ili više trgovinskih partnera.
Od 2001. godine, nakon kruga trgovinskih pregovora iz Dohe, EU nastoji da se otvori
prema svjetskoj trgovini. Radi se o vrlo teškim pregovorima, ali EU je i dalje uvjerena
da bi s obzirom na finansijsku i ekonomsku krizu, smanjenje svjetske trgovinske
razmjene recesiju pretvorilo u duboku depresiju.
Trgovinska politika EU usko je povezana s njenom razvojnom politikom. Prema
Općem sistemu povlastica (General System of Preferences - GSP), EU je za većinu
uvoza iz zemalja u razvoju i ekonomija u tranziciji uvela bescarinski ili povlašteni
pristup svom tržištu. Unija ide čak i dalje u slučaju 49 najsiromašnijih zemalja
svijeta. Sav njihov izvoz, uz oružje kao jedini izuzetak, ulazi na tržište EU bez
plaćanja carina.
© Andy Aitchison/In Pictures/Corbis
Međutim, EU nema posebne trgovinske sporazume s glavnim trgovinskim partnerima
među razvijenim zemljama kao što su Sjedinjene Američke Države ili Japan. Trgovinski
odnosi s tim zemljama rukovode se mehanizmima WTO-a. Sjedinjene Države i
Evropska unija streme razvijanju odnosa zasnovanih na jednakosti i partnerstvu.
Otkad je Barack Obama izabran za predsjednika SAD-a, vodstvo EU zalaže se za
bližu transatlantsku saradnju. Na sastanku grupe G-20, održanom u Londonu u
aprilu 2009. godine, EU i SAD su se složili da je potrebna bolja regulacija globalnog
finansijskog sistema.
Evropska unija povećava trgovinsku razmjenu s novim silama u drugim dijelovima
svijeta, od Kine i Indije do Centralne i Južne Amerike. Trgovinski sporazumi s tim
državama obuhvataju i tehničku i kulturnu saradnju. Kina je za EU postala drugi po
važnosti trgovinski partner (nakon Sjedinjenih Država) i najveći dobavljač uvoznih
roba (u 2009. godini više od 17% uvozne robe u EU došlo je iz Kine). Evropska unija je
glavni ruski trgovinski partner i najveći izvor stranih ulaganja u Rusiji. Osim trgovine,
osnovna pitanja u odnosima između Evropske unije i Rusije tiču se prekograničnih
pitanja kao što je sigurnost snabdijevanja energijom, naročito plinom.
III. Afrika
Saradnja Evrope i supsaharske Afrike vrlo je duga. U skladu s Rimskim ugovorom iz
1957. godine, bivše kolonije i prekomorska područja nekih država članica pridruženi
su Zajednici. Dekolonizacijom, koja je počela početkom 1960-ih godina, te su veze
pretvorene u drugačiju vrstu pridruživanja, onog među suverenim državama.
Sporazum iz Cotonoua, potpisan 2000. godine u glavnom gradu Benina, označio
je novu fazu razvojne politike EU. Ovaj sporazum između Evropske unije i država
Afrike, Kariba i Pacifika (ACP) najambiciozniji je i najdalekosežniji ugovor koji je
ikada potpisan između razvijenih država i država u razvoju u području trgovine i
pomoći. On je slijednik Konvencije u Loméu, koja je potpisana 1975. godine u
glavnom gradu Togoa i kasnije inovirana u redovnim intervalima.
Ovaj sporazum seže znatno dalje od prethodnih sporazuma jer se odmaknuo od
trgovačkih odnosa zasnovanih na pristupu tržištu i odnosi se na trgovinske odnose u
širem smislu. Također uvodi i nove postupke za rješavanje slučajeva kršenja ljudskih
prava.
Evropska unija je dala posebne trgovinske koncesije za 39 najnerazvijenijih država
koje su potpisnice Sporazuma iz Cotonoua. Od 2005. godine, one imaju mogućnost
izvoza gotovo svih vrsta proizvoda u EU bez carina. EU je 2009. godine, odlučila
da za 77 zemalja Afrike, Kariba i Pacifika dodijeli pomoć od 2,7 milijardi eura za
područja zdravlja, vode, klimatskih promjena i očuvanja mira.
EU promovira otvaranje tržišta i razvoj trgovine unutar multilateralnog okvira
Svjetske trgovinske organizacije (WTO).
68
69
Kakva budućnost očekuje Evropu?
„Evropa neće biti izgrađena odjednom ili prema jedinstvenom planu. Bit će
izgrađena kroz konkretna ostvarenja kojima će se prvo stvoriti de facto solidarnost.“
Kazao je to Robert Schuman u svojoj čuvenoj Deklaraciji kojom je 9. maja 1950.
godine pokrenut projekat evropske integracije. Šezdeset godina kasnije njegove
su riječi još uvijek jednako aktuelne. Solidarnost među evropskim narodima i
državama mora se neprekidno prilagođavati kako bi mogla odgovoriti na nove
izazove koje nameće svijet koji se mijenja. Uspostava jedinstvenog tržišta početkom
1990-ih predstavljala je veliko postignuće, ali to još nije bilo dovoljno. Kako bi tržište
djelotvorno funkcioniralo, morao je biti izumljen euro, koji se pojavljuje 1999.
godine. Osnovana je i Evropska centralna banka (ECB) sa zadatkom da kontrolira euro
i osigurava stabilnost cijena. Međutim, finansijska kriza iz 2008-2009. godine, kao
i dužnička kriza 2010. godine, pokazale su da je euro osjetljiv na napade globalnih
špekulanata. Osim ECB-a potrebna je i koordinacija nacionalnih ekonomskih politika
- mnogo uža koordinacija nego što je trenutno provodi Eurogrupa. Hoće li dakle EU
uskoro započeti s izradom planova za istinsko zajedničko ekonomsko upravljanje?
Jean Monnet, veliki arhitekt evropske integracije, zaključio je svoje memoare iz
1976. godine ovim riječima: „Suverene nacije prošlosti više ne mogu rješavati
probleme sadašnjosti: one ne mogu osigurati svoj napredak niti kontrolirati svoju
budućnost. I sama Zajednica je samo etapa na putu prema organiziranom svijetu
sutrašnjice.“ Trebamo li, s obzirom na današnju globalnu ekonomiju, Evropsku uniju
već sada smatrati politički irelevantnom? Ili bi bilo bolje da se upitamo kako iskoristiti
puni potencijal pola milijarde Evropljana koje povezuju iste vrijednosti i interesi?
Evropska unija uskoro će imati preko 30 država članica s vrlo različitom historijom,
jezicima i kulturom. Može li toliko raznolika porodica nacija stvoriti jedinstvenu
političku „javnu sferu”? Mogu li njeni građani razviti zajednički osjećaj pripadnosti
Evropi, a istovremeno ostajati duboko vezani za svoju vlastitu zemlju, svoju regiju
i svoju lokalnu zajednicu? Možda mogu ako sadašnje države članice slijede primjer
prve Evropske zajednice - Evropske zajednice za ugalj i čelik - koja je iznikla iz
ruševina Drugog svjetskog rata. Njen moralni legitimitet zasnivao se na pomirenju
i jačanju mira između dotadašnjih neprijatelja. Držala se principa da sve države
članice, bile one male ili velike, imaju jednaka prava te je poštivala manjine.
„Evropa neće biti izgrađena odjednom ili prema
jedinstvenom planu. Bit će izgrađena kroz konkretna
ostvarenja kojima će se prvo stvoriti de facto solidarnost.“
Ova izjava iz 1950. godine još uvijek je aktuelna.
No, koji to veliki izazovi očekuju Evropu u godinama
koje dolaze?
70
71
Globalizacija prisiljava Evropu da se osim s tradicionalnim suparnicima (Japanom
i SAD-om) natječe i s ekonomskim silama poput Brazila, Indije i Kine koje se
ubrzano razvijaju. Može li i dalje ograničavati pristup svom jedinstvenom tržištu
kako bi zaštitila svoje socijalne standarde i standarde u zaštiti okoliša? Čak ako
u tome i uspije, neće moći izbjeći grubu stvarnost međunarodne konkurencije.
Jedino rješenje za Evropu je da postane istinski globalni igrač koji na svjetskoj
sceni nastupa jedinstveno i uspješno brani svoje interese govoreći jednim glasom.
Napredak u tom smjeru može se postići jedino izgradnjom političke unije.
Predsjednik Evropskog vijeća, predsjednik Komisije te visoki predstavnik Unije za
vanjske poslove i sigurnosnu politiku moraju zajednički Evropskoj uniji pružiti čvrsto
i dosljedno vodstvo.
© Beau Lark/Corbis
Može li se nastavit insistirati na evropskoj integraciji tvrdeći da države članice EU i
njeni narodi svi žele isto? Ili će vođe EU više koristiti aranžmane „pojačane saradnje”
pri čemu ad hoc grupe država članica mogu krenuti u ovom ili onom smjeru bez
ostalih? Širenjem takvih aranžmana mogla bi nastati Evropa à la carte ili Evropa
„varijabilne geometrije”, u kojoj bi svaka država članica slobodno mogla birati hoće
li provoditi određenu politiku ili biti dio određene institucije ili ne. Takvo rješenje
bi se moglo činiti primamljivo jednostavnom, ali to bi bio početak kraja EU koja
funkcionira tako da predviđa zajedničke interese svojih država članica i na kraći i
na duži rok. Evropska unija se zasniva na ideji solidarnosti koja podrazumijeva podjelu
troškova, ali i pogodnosti. To podrazumijeva i postojanje zajedničkih pravila i politika.
Izuzeća, odstupanja i isključenja bi se trebala primjenjivati izuzetno i na kratki rok.
Ponekad će biti potrebni prijelazni aranžmani i periodi prilagođavanja, ali ako se
sve države članice ne pridržavaju istih pravila i ne rade na ostvarenju istih ciljeva,
solidarnost nestaje i gube se prednosti koje nosi članstvo u snažnoj i ujedinjenoj Evropi.
Evropljani trebaju raditi zajedno danas za svoju budućnost.
Na kraju, Evropa bi svim snagama trebala raditi na međunarodnim odnosima.
Sposobnost Evropske unije da evropske vrijednosti poput poštivanja ljudskih prava,
vladavine prava, zaštite okoliša i održavanja socijalnih standarda u sklopu socijalne
tržišne ekonomije širi van svojih granica, jedna je od njenih velikih prednosti.
Zbog svojih nedostataka EU teško može biti sjajni primjer ostatku čovječanstva.
Međutim, ostale regije se mogu ugledati na ono u čemu je Evropa uspješna.
Šta bi se moglo smatrati uspjehom za EU u slijedećih nekoliko godina? Ponovno
uravnoteženje javnih finansija. Rješavanje problema starenja stanovništva na način
koji neće nepravedno kazniti slijedeću generaciju. Iznalaženje etički prihvatljivih
odgovora na ogromne izazove koje nameće napredak u nauci i tehnologiji, naročito
u biotehnologiji. Garantiranje sigurnosti svojih građana bez ugrožavanja njihove
slobode. Ako u svemu tome uspije, Evropa će i dalje uživati ugled i ostati izvor
nadahnuća ostatku svijeta.
Istovremeno, Evropska unija mora postati demokratičnija. Evropski parlament,
koji svakim novim ugovorom dobiva sve veće ovlasti, bira se direktno na osnovu
općeg biračkog prava na period od pet godina. Ali, postotak stanovništva koji zapravo
glasa na tim izborima varira od države do države, a i odziv birača je često nizak.
Izazov za institucije EU i nacionalne vlade je iznalaženje boljeg načina informiranja i
komuniciranja s javnošću (putem edukacija, mreža nevladinih organizacija, i sl.), čime
će se potaknuti nastanak zajedničke evropske javne sfere u kojoj građani EU mogu
oblikovati politički program.
72
73
Ključni datumi
u historiji
evropske integracije
74
1950
9. maj – Robert Schuman, francuski ministar vanjskih poslova, u svom
značajnom govoru iznosi prijedloge inspirirane idejama Jeana Monneta.
Predlaže da Francuska i Savezna Republika Njemačka ujedine proizvodnju uglja
i čelika u organizaciju kojoj bi se mogle pridružiti i druge evropske države.
1951
18. april – U Parizu, šest država - Belgija, Savezna Republika Njemačka,
Francuska, Italija, Luksemburg i Nizozemska - potpisuje Ugovor kojim se osniva
Evropska zajednica za ugalj i čelik (European Coal and Steel Community –
ECSC). Ugovor stupa na snagu 23. jula 1952. godine na period od 50 godina.
1955
1-2. juni – Na sastanku u Mesini ministri vanjskih poslova šest država
odlučuju proširiti evropsku integraciju na ekonomiju u cjelini.
1957
25. mart – Šest država u Rimu potpisuje Ugovore kojima se osnivaju Evropska
ekonomska zajednica (EEC) i Evropska zajednica za atomsku energiju (Euratom).
Ugovori stupaju na snagu 1. januara 1958. godine.
1960
4. januar – Na poticaj Ujedinjenog Kraljevstva, na Konvenciji u Stockholmu
osnovano je Evropsko udruženje za slobodnu trgovinu (European Free Trade
Association - EFTA), koje okuplja neke evropske države koje nisu članice EEC.
1963
20. juli – U Yaoundéu je potpisan ugovor o pridruživanju 18 afričkih država
Evropskoj ekonomskoj zajednici.
1965
8. april – Potpisan je ugovor kojim se spajaju izvršna tijela triju zajednica
(ECSC, EEC i Euratom) te se formiraju jedinstveno Vijeće i jedinstvena
Komisija. Ugovor stupa na snagu 1. jula 1967. godine.
1966
29. januar – „Luksemburški kompromis“: nakon političke krize Francuska
pristaje da ponovno učestvuje na sastancima Vijeća u zamjenu za dogovor
prema kojem se zadržava pravilo o jednoglasnom donošenju odluka kad
su u pitanju „vitalni nacionalni interesi“.
1968
1. juli – Među državama članicama su 18 mjeseci ranije od planiranog
roka u potpunosti ukinute carine na industrijske proizvode, te je uvedena
zajednička vanjska carinska tarifa.
1969
1-2. decembar – Na sastanku na vrhu u Hagu političke vođe EEC odlučuju
da se dalje nastavi s procesom evropske integracije.
1970
22. april – U Luksemburgu je potpisan ugovor kojim se Evropskim zajednicama
omogućuje veće finansiranje iz „vlastitih izvora“, a Evropskom parlamentu se
daju veće nadzorne ovlasti.
1973
1. januar – Danska, Irska i Ujedinjeno Kraljevstvo pristupaju Evropskim
zajednicama, čime broj članica raste na devet. Norveška, nakon
provedenog referenduma, ostaje izvan njih.
75
1974
1975
9-10. decembar – Na sastanku na vrhu u Parizu političke vođe devet država
članica odlučuju da će se sastajati tri puta godišnje kao Evropsko vijeće.
One također daju pristanak za direktne izbore za Evropski parlament, te za
uspostavu Evropskog fonda za regionalni razvoj.
1995
23. januar – Novi sastav Evropske komisije preuzima funkciju sa
Jacquesom Santerom kao predsjednikom (1995-1999).
28. februar – U Loméu je potpisana konvencija (Lomé I) između EEC i 46
afričkih, karipskih i pacifičkih (ACP) država.
22. juli – Potpisan je ugovor kojim se Evropskom parlamentu daju veće
ovlasti nad budžetom, te se uspostavlja Evropski revizorski sud. Ugovor
stupa na snagu 1. juna 1977. godine.
1979
7-10. juni – Prvi direktni izbori za 410 zastupničkih mjesta u Evropskom
parlamentu.
1981
1. januar – Grčka pristupa Evropskim zajednicama, koje sada imaju 10
država članica.
1984
14. i 17. juni – Drugi direktni izbori za Evropski parlament.
1985
7. januar – Jacques Delors postaje predsjednik Komisije (1985-1995).
27-28. novembar – Euro-mediteranskom konferencijom u Barceloni
pokrenuto je partnerstvo između EU i država na južnoj obali Mediterana.
1997
2. oktobar – Potpisan je Amsterdamski ugovor. Ugovor stupa na snagu 1.
maja 1999. godine.
1998
30 . mart – Započinje pristupni proces za nove države-kandidatkinje Kipar, Maltu, te 10 zemalja centralne i istočne Evrope.
1999
1. januar– Jedanaest zemalja EU usvaja euro koji je uveden na finansijskim
tržištima kao zamjena nacionalnim valutama kod bezgotovinskih transakcija.
Evropska centralna banka preuzima odgovornost za monetarnu politiku.
Grčka 1. januara 2001. godine kao 12. zemlja usvaja euro.
10. i 13. juni – Peti direktni izbori za Evropski parlament.
15. septembar – Novi sastav Evropske komisije preuzima funkciju s
Romanom Prodijem kao predsjednikom (1999-2004).
14. juni – Potpisan je Schengenski sporazum s ciljem ukidanja kontrola na
granicama između država članica Evropskih zajednica.
1986
1. januar – Španija i Portugal pristupaju Evropskim zajednicama, koje sad
imaju 12 članica.
15-16. oktobar – Evropsko vijeće u Tampereu odlučuje učiniti EU
područjem slobode, sigurnosti i pravde.
2000
17. i 28. februar – U Luksemburgu i Hagu potpisan je Jedinstveni evropski
akt. Akt stupa na snagu 1. jula 1987. godine.
1989
9. novembar – Pad Berlinskog zida.
76
3. oktobar – Ujedinjenje Njemačke.
1991
9-10. decembar – Evropsko vijeće u Maastrichtu usvaja Ugovor o Evropskoj
uniji. Time se uspostavlja temelj zajedničkoj vanjskoj i sigurnosnoj politici,
tješnjoj saradnji u području pravosuđa i unutrašnjih poslova, te stvaranju
ekonomske i monetarne unije, uključujući i jedinstvenu valutu.
1992
7. februar – U Maastrichtu je potpisan Ugovor o Evropskoj uniji. Ugovor
stupa na snagu 1. novembra 1993. godine.
1993
1. januar – Stvoreno je jedinstveno tržište.
1994
9. i 12. juni – Četvrti direktni izbori za Evropski parlament.
23-24. mart – Evropsko vijeće u Lisabonu izrađuje novu strategiju s ciljem
poticanja zapošljavanja u EU, modernizacije privrede i jačanja socijalne
kohezije u Evropi zasnovanoj na znanju.
7-8. decembar – U Nici, Evropsko vijeće postiže dogovor o tekstu novog
ugovora kojim se mijenja sistem odlučivanja u EU kako bi Unija bila spremna
za proširenje. Predsjednici Evropskog parlamenta, Evropskog vijeća i Evropske
komisije svečano proglašavaju Povelju o osnovnim pravima Evropske unije.
15. i 18. juni – Treći direktni izbori za Evropski parlament.
1990
1. januar – Austrija, Finska i Švedska pristupaju EU, čime broj članica raste
na 15. Norveška, nakon provedenog referenduma, ostaje izvan EU.
2001
26. februar – Potpisan je Ugovor iz Nice. Ugovor stupa na snagu 1.
februara 2003. godine.
14-15. decembar – Evropsko vijeće u Laekenu: donesena je deklaracija
o budućnosti EU. Njome se otvara put nadolazećoj velikoj reformi EU, te
formiranju Konvencije (kojom predsjedava Valéry Giscard d’Estaing) za
izradu nacrta evropskog Ustava.
2002
1. januar – Novčanice i kovanice eura uvode se u 12 država euro-zone.
2003
10. juli – Konvencija o budućnosti Evrope završava svoj rad na nacrtu
evropskog Ustava.
77
2004
1. maj – Kipar, Češka Republika, Estonija, Mađarska, Latvija, Litvanija,
Malta, Poljska, Slovačka i Slovenija pristupaju Evropskoj uniji.
BIL JEŠKE
10. i 13. juni – Šesti direktni izbori za Evropski parlament.
29. oktobar – U Rimu 25 šefova država ili vlada potpisuje Evropski ustav.
22. novembar – Novi sastav Evropske komisije preuzima funkciju s Joséom
Manuelom Barrosom kao predsjednikom.
2005
29. maj i 1. juni – Glasači na referendumu u Francuskoj odbijaju Ustav, a tri
dana kasnije slijede ih birači u Nizozemskoj.
3. oktobar – Započinju pregovori o pristupanju s Turskom i Hrvatskom.
2007
1. januar – Bugarska i Rumunija pristupaju Evropskoj uniji.
Slovenija postaje 13. država koja usvaja euro.
13. decembar – Potpisan je Lisabonski ugovor.
2008
1. januar – Kipar i Malta postaju 14. i 15. država koje usvajaju euro.
2009
1. januar – Slovačka postaje 16. država koja usvaja euro.
4-7. juni – Sedmi direktni izbori za Evropski parlament.
2. oktobar – Referendumom u Irskoj potvrđen je Lisabonski ugovor.
1. decembar– Lisabonski ugovor stupa na snagu.
Herman Van Rompuy postaje predsjednik Evropskog vijeća.
Catherine Ashton postaje visoka predstavnica Unije za vanjske poslove i
sigurnosnu politiku.
2010
9. februar – Evropski parlament daje saglasnost za novi sastav Evropske komisije
s Joséom Manuelom Barrosom kao njenim predsjednikom po drugi put.
9. maj – Uspostavljen je Evropski mehanizam financijske stabilizacije
vrijedan 750 milijardi eura.
2011
78
1. januar – Estonija kao 17. zemlja usvaja euro.
79
Evropska unija
0
500 km
Açores (PT)
Reykjavík
Ísland
Madeira (PT)
Canarias (ES)
Guadeloupe (FR)
Martinique (FR)
Suomi
Finland
Norge
Oslo
Paramaribo
Suriname
Helsinki
Helsingfors
Sverige
Stockholm
Tallinn
Rīga
United Kingdom
Danmark
Baile Átha Cliath
Dublin
Rossija
Brussel
Bruxelles
Belgique
France
Berlin
Deutschland
Luxembourg
Česká
republika
Wien
Schweiz Liechtenstein
Bern
Suisse
Österreich
Svizzera
Ljubljana
Lisboa
Monaco
Slovensko
Bratislava
Chişinău
România
Hrvatska
Bosna i Beograd
Hercegovina
San Marino
Sarajevo
Città del
Vaticano
Moldova
Budapest
Magyarország
Zagreb
Srbija
Crna
Priština
Gora Kosovo
Italia
Madrid
España
Kyïv
Ukraїna
Praha
Luxembourg
Podgorica
Roma
Tiranë
* UNSCR 1244
Skopje
P.J.R.M.
Yerevan
Bulgaria
(Azər.)
Iran
София
Sofia
Ankara
Türkiye
Αθήναι
Athinai
Alger
Tunis
El Djazâir
Azərbaycan
Haїastan
България
Ελλάδα
Ellada
El Maghreb
Sakartvelo Tbilisi
Bucureşti
Shqipëria
Rabat
Qazaqstan
Warszawa
Polska
Slovenija
Andorra
Minsk
Belarus'
Amsterdam
Paris
Portugal
Vilnius
Nederland
België
Moskva
Latvija
Lietuva
København
R.
London
Réunion (FR)
Brasil
Eesti
Éire
Ireland
Guyane
(FR)
Tounis
Malta
Valletta
Member
States ofEvropske
the European
Zemlje članice
unijeUnion (2011)
Candidate
countries
Zemlje kandidati
Κύπρος
Kypros
Kibris
Λευκωσία
Lefkosia
Lefkosa
Libnan
Beyrouth
Souriya
Dimashq
Iraq

EUCO 237/14 Za delegacije se u prilogu nalaze zaključci koje je

„DJEČJI PARLAMENT RH“

Dragi/e, Pozivamo osnovne i srednje škole iz grada Zagreba da se

„Politički cafe“ o evropskim pitanjima: RAZGOVOR sa : Tanjom

ovdje - VPI BH

SRCEM U POHODE - Osnovna škola Slavka Kolara Hercegovac

Više….

Zapisnik s ročišta

3336. sastanak Vijeća Pravosuđe i unutarnji poslovi

KOMPAS