Република Македонија
Министерство за земјоделство,
шумарство и водостопанство
Програма за поддршка на
советодавните услуги во
земјоделството
(МААСП)
Identifikacija na ekonomi~ni metodi za
kontrola na belokrilkata pri odgleduvawe
na domati vo za{titeni prostorii
Декември 2006
IMPLEMENTED BY
OPTO INTERNATIONAL AB
AND
HUSHÅLLNINGSSÄLLSKAPET HALLAND
OPTO International AB / Macedonian Agricultural Advisory Support Programme
Ова истражување беше направено од Групата за развој на потсекторот
домат и пиперка, Скопје
„Овој документ е финансиран од страна на Шведската агенција за
меѓународен развој и соработка, Сида. Одговорноста за содржината лежи кај
авторот
Identifikacija na ekonomi~ni metodi za kontrola na belokrilkata pri odgleduvawe na
domati vo za{titeni prostorii
2
OPTO International AB / Macedonian Agricultural Advisory Support Programme
VOVED
Pri proizvodstvoto na gradinarski kulturi vo za{titeni prostorii eden
od najzna~ajnite {tetnici koi se javuvaat e belokrilkata.
Neblagovremenoto i nepravilnoto tretirawe na ovoj {tetnik
predizvikuva zna~ajni {teti . Prinosot zna~itelno se namaluva {to se
odrazuva na ekonomskite efekti od posevite.
Pravilno i navremeno tretirawe za vreme na vegetacioniot period, a
osobeno vo periodot na berba, e od ogromno zna~ewe za spravuvawe so
belokrilkata i suzbivawe na negativnite efekti od prisustvoto na ovoj
{tetnik.
So primena na najnovite nau~ni soznanija od oblasta na za{titata pri
suzbivawe na belokrilkata vo za{titeni prostorii, }e se dobijat
soznanija koi bi bile preporaka za proizvoditelite za uspe{no
spravuvawe so ovoj {tetnik.
PREVZEMENI AKTIVNOSTI
Aktivnostite se odvivaa vo Gevgeliskata okolina. Bea opfateni tri
za{titeni prostorii dve so povr{ina od 1000 m ² i edna so povr{ina od
700 m ². Vo dve za{titeni prostorii bea primeneti agrotegni~ki merki i
merki za za{tita za efikasno suzbivawe na belokrilkata, a vo tretiot
za{titen prostor se odgleduva{e istiot hibrid na domat no so primena na
standardnite agrotehni~ki metodi.
Op{ti osnovni karakteristiki:
1. lokacija : 3 za{titeni prostorii
2. farmer: Vlado Mihajlov
3. prisustvo na belokrilkata od proletnata rekolta
4. sorta/hibrid: Dzironda
5. rastojanie: 80 h 40 cm
6. broj na kitki: 5-6
7. navodnuvawe: sistem kapka po kapka
8. tip na voda: vodovod
9. |ubrewe: preku sistem za navodnuvawe
10. dozator na gubriva: tip "by pass" rezervoar
Identifikacija na ekonomi~ni metodi za kontrola na belokrilkata pri odgleduvawe na
domati vo za{titeni prostorii
3
OPTO International AB / Macedonian Agricultural Advisory Support Programme
Vreme na izveduvawe na tehnolo{ki operacii:
1. vreme na setva: 15 juni
2. obrabotka: orawe 2 pati (5 i 10 juli)
3. |ubrewe: NPK 10-20-30 50 kg/dekar (11 juli)
4. zemji{en insekticid: Counter (terbufos) 6 kg/dek (12 juli)
5. kultivirawe: frezirawe 2 pati (12 i 14 juli)
6. vreme na rasaduvawe: 20 juli
7. navodnuvawe: 3-5 pati nedelno
8. |ubrewe: 2-3 pati nedelno
9. |ubriva: kristalni 100% rastvorlivi
10. oploduvawe: hormonsko so Ortomone 0,5-1 ml/l
11. filizirawe, motawe okolu manila,
12. kr{ewe na vrv: 1-5 septemvri
13. kr{ewe na dolni listovi: 20 septemvri
14. prva berba: 1 oktomvri
15. kraj na odgleduvawe: 15 dekemvri
16. kornewe na rastenija: 20 dekemvri
17. evaluacija na efikasnost na deluvawe na insekticidi:
i biolo{ki produkti:
a. ocena na prisustvo na adulti, jajca, larvi i nimfi na
belokrilka na lisna masa
b.) utvrduvawe na razlika megu tretmani i kontrola so procena
na: prinos, kvalitet na plodovi, lisna masa i dr.
Termini na hemisko suzbivawe na belokrilka:
a. Tretmani pri odgleduvawe na rasad:
1.
2.
3.
4.
prskawe: 27 juni: Actara 0,05%+ Lanate 0,07%
prskawe: 5 juli:
Chess 0,07% + Actelic 0,07%
prskawe: 14 juli: Chess 0,07% + Direct 0,07%
polivawe*: 17 juli: Actara 40 gr/100 l, 50 ml/saksija
2000 saksii h 50 ml = 100 l voda+ 40 gr Actara
b. Prskawe na folija i konstrukcija:
za suzbivawe na insekti i bolesti prisutni vo folijata od prethodnata
rekolta, nekolku dena pred rasaduvawe:
24 juli: Actelic 0,15% + Tiovit 0,4% + Coccide 0,5%
Identifikacija na ekonomi~ni metodi za kontrola na belokrilkata pri odgleduvawe na
domati vo za{titeni prostorii
4
OPTO International AB / Macedonian Agricultural Advisory Support Programme
b. tretmani po rasaduvawe na stalno mesto:
Broj na tretman
1
2
Polivawe
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Data
27/07
05/08
17/08
26/08
04/09
13/09
26/09
07/10
16/10
24/10
06/11
14/11
25/11
Inselticid
Chess 0,07% + Actelic 0,07%
Actara 0,06% + Actelic 0,1%
Actara 40 gr/500 m2
Chess 0,07% + Direct 0,03%
Chess 0,07% + Direct 0,03%
Chess 0,07% + Actelic 0,1%
Actara 0,06% + Direct 0,03%
Actara 0,06% + Direct 0,03%
Chess 0,07% + Actelic 0,1%
Chess 0,07% + Actelic 0,1%
Actara 0,06% + Direct 0,03%
Chess 0,07% + Actelic 0,1%
Chess 0,07% + Direct 0,03%
koli~ini na voda pri prskawe:
a. prskawe na rasad: 10-20 l/2000 rastenija vo saksii
b. prskawe na stalno mesto: 80-120 l/ 1000 m2
prose~no potro{eno 100 l /1000 m2
14 prskawa h 100 l = 1400 lit
13 prskawa na stalno mesto vo folija
+ 2 prskawe = 100 lit = (rasad, lokalni prskawa i okolu folija)
Prskawata se izveduvaa kasno popladne - prikve~er
za da ne se isu{at insekticidite prebrzo i za da se ovozmo`i:
1. podolgo deluvawe na kontaktnite insekticidi
2. poefikasna apsorpcija na sistemi~nite insekticidi
Pri sekoe prskawe koristena e kombinacija na:
1.sistemi~en insekticid (Chess, Actara) za prodol`itelno deluvawe
2. kontakten insekticid (Actelic, Direct) za brzo udarno deluvawe
Posle prskaweto folijata se zatvora{e preku no}, (pri poniski
temperaturi folijata ne se otvara{e i vo tek na naredniot den) za da se
spre~i izletuvawe na belokrilkata nadvor od folijata.
So toa se ovozmo`uva deluvawe na insekticidite cela no} i se spre~uva
provetruvawe na parite na Actelic koj deluva fumigantno.
Nekolku prskawe bea lokalni so 10-20 l za suzbivawe na belokrilka vo
lokalni `ari{ta okolu ventilacijata.
Prskana e 6 pati povr{inata okolu foliite za da se spre~i pojavata i
{ireweto na belokrilkata.
Identifikacija na ekonomi~ni metodi za kontrola na belokrilkata pri odgleduvawe na
domati vo za{titeni prostorii
5
OPTO International AB / Macedonian Agricultural Advisory Support Programme
Plevelite okolu foliite suzbieni se so 2 prkawa so Touch down 2 % = 200
ml/10 l.
1, polivawe*: na rasad
17 juli: Actara 40 gr/100 l, 50 ml/saksija
2000 saksii h 50 ml = 100 l voda+ 40 gr Actara
2. polivawe na stalno mesto
17 avgust: ACTARA (tiometaxam) Syngenta,
doza 80 gr/dekar
metod na primena:
polivawe preku sistem kapka po kapka
20-25 dena po rasaduvawe
navodnuvawe so voda 40-60 minuti
aplikacija na ACTARA 20 minuti
ispirawe so ~ista voda 5 minuti
sledni navodnuvawa - pokasno, poretko i so pomali koli~ini na voda za da
ne se ispere vo podlaboki sloevi po~va pod korenoviot sistem i da se
ovozmo`i podobra apsorpcija na ACTARA.
Rezultati:
Rezultatite na integralnata za{tita na suzbivawe na belokrilkata vo
opitotot posataven vo Gevgelija evaluirani se na osnova na:
A. pojava na belokrilka:
1. Adulti: vozrasnite belokrilki bea prisutni vo tekot na celata
vegetacija, pred se poradi nivnoto doletuvawe od okolnite folii na
sosednite farmeri koi ne izveduvaa efikasna za{tita.
So programirana za{tita vozrasnite belokrilki bea efikasno suzbivani
so insekticidi-adulticidi (Actelic i Direct) i insekticid-larvicid (Chess,
Actara) so prskawe na 8-12 dena so {to se spre~i prenamno`uvawe i
nanesuvawe na {teti.
So navremeno suzbivawe na adultite, istovremeno ne se dozvoli nesewe na
jajca i razvoj na larvi.
2. Jajca: minimalna pojava, pod prag na {tetnost
2. Larvi: minimalna pojava (pomalku od 2 larvi na 1 cm2 ) pod prag na
{tetnost.
B. Naneseni {teti: ne bea naneseni bilo kakvi {teti na domatite, kako vo
odnos na kvalitetot na plodovite, taka i na prinosot.
Vo celina, posevot domati be{e vo tekot na celata vegetacija vo odli~na
sostojba, so bujna i zelena lisna masa, dobro oplodeni kitki i odli~no
izgoeni i oboeni plodovi.
Osven kvalitetnata integralna za{tita, ovie vrvni rezultati postignati
se i so pravovremeno prezemawe na site drugi merki na odgleduvawe:
Identifikacija na ekonomi~ni metodi za kontrola na belokrilkata pri odgleduvawe na
domati vo za{titeni prostorii
6
OPTO International AB / Macedonian Agricultural Advisory Support Programme
kvalitetno gubrewe, navodnuvawe, zasen~uvawe, obrabotka, plevewe,
za{tita od niski temperaturi i navremeni berbi.
BIOL[KA ZA[TITA OD BELOKRILKI
Bidejki rasadot za site varijanti se odgleduva{e na edno mesto
agrotehnikata i za{titata se ednakvi se do rasaduvaweto vo proizvodnite
folii. Poradi toa vedna{ po~nuvame so tretmanite po rasaduvaweto na
stalno mesto.
a)tretmani po rasaduvawe na stalno mesto:
Za da se postigne efikasna za{tita na domatite od belokrilka, vo
opitnata parcela za biolo{ka za{tita bea primeneti tri postavuvawa na
parazitot Encarsia formosa. Prvoto postavuvawe be{e na 05.08. , vtoroto na
11.08. i tretoto , posledno postavuvawe be{e na 18.08. Pri sekoj tretman
bea postaveni po 5 kukli od Encarsia formosa na m2 . Primenata na Encarsia
dade dobri rezultati vo kontrolata na belokrilkata do po~etokot na
oktomvri. Psle toj period, zaradi golemoto prisustvo na belokrilkata vo
okolnite parceli be{e neophodno da se zapo~ne so hemisko suzbivawe.
Hemiskite tretmani vo opitnata parcela bea izvr{eni na 07.10. so Actara
0,06%+Direct 0,03%; 16.10. so Chess 0,07%+Actelic 0,1%; i na 06.10. so Actara
0,06%+Direct 0,03%.
Rezultati:
Rezultatite na biolo{kata za{tita na suzbivawe na belokrilkata vo
opitotot bea evaluirani na istite principi kako i kaj integralnata
za{tita i toa vrz osnova na:
A. pojava na belokrilka:
1. Adulti: vozrasnite belokrilki bea prisutni vo tekot na celata
vegetacija, pred se poradi nivnoto doletuvawe od okolnite folii na
sosednite farmeri koi ne izveduvaa efikasna za{tita.
So Encarsia uspe{no be{e kontrolirana populacacijata na larvite na
belokrilkata na listovite od domatot i zaradi toa nema{e potreba od
primena na ovicidi i larvicidi se do oktomvri.
2. Jajca- prisutni
3. Larvi: minimalna pojava, (pomalku od 2 larvi na 1 cm2 ) pod prag na
{tetnost.
B. Naneseni {teti: ne bea naneseni bilo kakvi {teti na domatite, kako vo
odnos na kvalitetot na plodovite, taka i na prinosot.
Vo celina, posevot domati be{e vo tekot na celata vegetacija vo odli~na
sostojba, so bujna i zelena lisna masa, dobro oplodeni kitki i odli~no
izgoeni i oboeni plodovi.
HEMISKA ZA[TITA
(kontrolna parcela)
PRIMENETA OD STARNA NA FARMEROT
Identifikacija na ekonomi~ni metodi za kontrola na belokrilkata pri odgleduvawe na
domati vo za{titeni prostorii
7
OPTO International AB / Macedonian Agricultural Advisory Support Programme
Rasadot za site tri parceli be{e proizveden na isto mesto . Zatoa be{e
primenet ist tretman se do rasaduvaweto.
a) tretman po rasaduvaweto na kontrolnata parcela
Broj na prskawea
Data
Insekticid
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
08.08
18.08
01.09
09.09
16.09
18.09
23/09
30.09
07.10
14.10
16.10
21.10
25.10
30.11
06.11
11.11
17.11
Lannate 0.1%
Lannate 0,1%
Ultracid 0,1%
Ultracid 0,1%
Lannate 0,1%
Actara 80 gr/1000 m2 preku polivawe
Ultracid 0,1%
Lannate 0,1%
Ultracid 0,1%
Ultracid 0,1%
Actara 80 gr/1000 m2 preku polivawe
Ultracid 0,1%
Lannate 0,1%
Direct 0,03%
Lannate 0,1%
Direct 0,03%
Direct 0,03%
REZULTATI
Rezultatite od hemiskata za{tita primeneta od strana na farmerot bea
proceneti na istiot na~ina kako i kaj integralnata za{tita:
A. Pojava na belokrilka
1. Adulti - bea prisutni vo tekot na celata vegetacija. Hemiskata za{tita
vo kontrolnata parcela zapo~na ne{to podocna odkolku vo opitnata
parcela so integralna za{tita. Pove}eto insekticidi koi bea primeneti
se efikasni adulticidi no ne se efikasni larvicidi.
2. Jajca- prisutni
3. Larvi - visoka populacija(nad 15 larvi na 1 cm²), osobeno na sredniot
del od rastenieto.
B. [teti:
Na ovie rastenija be{e pri~ineta zna~itelna {teta poradi smukawe na
hranlivite sokovi i nakapuvawe na medna rosa na plodovite i razvoj na
gabata na ~adlivost. Poradi toa kvalitetot na plodovite be{e zna~itelno
namalen, so {to direktno e namalena proda`nata cena. Istovremeno e
namalen i vkupniot prinos na domati i ostvareniot prihod.
Za razlika od niv, vo opitnite folii so biolo{ka i integralna za{tita ,
na vkupna povr{ina od 2000m2 postignati se izvonredni rezultati vo
Identifikacija na ekonomi~ni metodi za kontrola na belokrilkata pri odgleduvawe na
domati vo za{titeni prostorii
8
OPTO International AB / Macedonian Agricultural Advisory Support Programme
suzbivawe na belokrilkata koi se odrazija so vrven kvalitet i visoki
prinosi.
Vkupno se sobrani 28 toni domati. Pove}e od 90% od plodovite bea od
prva klasa zaradi {to se postigna visoka cena . Prose~nata proda`na cena
vo tekot na celata sezona be{e 12 MKD/kg. no zaradi visokiot kvalitet na
plodovite od opitnite parceli, tie postignaa cena od 23 MKD/kg.
Vo kontrolnata parcela prinosot be{e 8,400 kg a prose~nata cena be{e 12
MKD / kg .
Marginalna analiza
Parcijalen buxet
Rezultati od opiton na pole koi se dobieni zaradi razli~nite merki
na za{tita od belokrilka
Tretmani
1
Prinosi (kg/ha)
Iznos (MKD/kg)
Bruto dobivka
Tro{oci za pesticidi
Tro{oci za berba
Tro{oci za rabotna sila (MKD /kg)
kg/ha
Vkupno
Tro{oci za pakuvawe
Gajbi (MKD / kg)
2
3
140000 120000 140000
23
12
23
3220000 1440000 3220000
127400
48000
140000
2
2
140000 120000
280000 240000
2
140000
280000
2
2
2
Identifikacija na ekonomi~ni metodi za kontrola na belokrilkata pri odgleduvawe na
domati vo za{titeni prostorii
9
OPTO International AB / Macedonian Agricultural Advisory Support Programme
Vkupno
280000 240000
280000
Vkupno varijabilni tro{ocio(MKD/ha)
687400 528000
700000
Neto dobivka(MKD/ha)
2532600 912000 2520000
Marginalna stapka na prihod
2 so 1
2 so 3
1620600 1608000
159400 172000
1016.69% 934.88%
Zabele{ka: Tretman 1 e parcelata na koja e primeneta najefikasna
kombinacija na hemiska za{tita;
Tretman 2 e kontrolnata parcela;
Tretman 3 e parcelata so primane na biolo{ka za{tita.
Identifikacija na ekonomi~ni metodi za kontrola na belokrilkata pri odgleduvawe na
domati vo za{titeni prostorii
10