ΤΑΚΗ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥ

O ΚΑΙΟΜΕΝΟΣ
Τάκης Σινόπουλος
ΓΕΝΙΚΑ: Το ποίημα εντάσσεται στη συλλογή «Μεταίχμιο Β’» η οποία εκδόθηκε στα 1957.
Αναφέρεται στην αυτοπυρπόληση, την έσχατη μορφή προσωπικής διαμαρτυρίας των διάφορων
απελπισμένων ιδεολόγων.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ: Ένας άνθρωπος από τα πλήθος βλέπει κάποιον να καίγεται και το δηλώνει
ταραγμένος στους άλλους. Όλοι στρέφουν τα μάτια τους σε εκείνον που αυτοπυρπολείται μαζί και
ο ποιητής, που αναγνωρίζει στο πρόσωπό του, τον άνθρωπο με τον οποίο πριν από λίγο
προσπάθησαν να επικοινωνήσουν, αλλά εκείνος αρνήθηκε να μιλήσει. Ο ποιητής θλίβεται από την
πράξη του αλλά δεν σπεύδει να του προσφέρει βοήθεια. Εξάλλου εκείνος δεν τη ζητά. Έτσι,
παραμένει αμέτοχος, μια και η κατάσταση είναι δύσκολη και φοβάται τις συνέπειες από
οποιαδήποτε συμμετοχή του στο γεγονός. Γι’ αυτό και μένει να παρακολουθεί τον άνθρωπο να
αυτοπυρπολείται, σύμβολο ξεχωριστό και φωτεινό, σαν τον ήλιο. Αντιλαμβάνεται πως στη
δύσκολη αυτή εποχή που ζει, δύο μπορεί να είναι οι στάσεις των ανθρώπων: να βρίσκονται μέσα
στη φωτιά ή απ’ έξω και να χειροκροτούν όσους τολμούν να διαμαρτύρονται. Ο ποιητής διστάζει
να πάρει κάποια θέση ανάμεσα στις δύο αυτές στάσεις και διχάζεται. Δεν υπάρχουν προβλήματα
στην κατανόηση του λεξιλογίου του ποιήματος.
ΔΟΜΗ- ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
1η ενότητα: Στίχος 1: το πλήθος αντιλαμβάνεται πως κάποιος αυτοπυρπολείται.
2η ενότητα: Στίχοι 2-13: ο ποιητής παρακολουθεί το γεγονός, χωρίς να αντιδρά, και
3η ενότητα: Στίχοι 14-16: ο διχασμός του ποιητή.
1η ενότητα
Ο ποιητής με ιδιαίτερη δραματικότητα αναφέρεται στο γεγονός της αυτοπυρπόλησης. Μάλιστα, με
το ρήμα «Κοιτάχτε», στρέφεται η προσοχή του πλήθους προς τη φωτιά, που γίνεται το κοινό
σημείο αναφοράς τόσο του πλήθους όσο και του καιόμενου.
2η ενότητα
Στην ενότητα αυτή ο ποιητής τονίζει τις αντιδράσεις του πλήθους αλλά και τα χαρακτηριστικά του
καιόμενου.
Το πλήθος στρέφει την προσοχή του στον καιόμενο και παρακολουθεί τη θυσία του με κάποια
επιφανειακή συγκίνηση που δεν είναι παρά αδιαφορία στην ουσία της.
Ο καιόμενος έχει απομονωθεί και αποστασιοποιηθεί από το πλήθος. Η διαμαρτυρία του είναι
βουβή. Δεν αντιδρά, δε ζητά βοήθεια. Επιλέγει το συγκεκριμένο τρόπο να διαμαρτυρηθεί για την
απεμπόληση των ιδανικών του και σηκώνει το σταυρό του μαρτυρίου του βουβά αλλά και
μοναχικά. Κανείς δεν του συμπαραστέκεται. Έτσι, με τη θυσία του, με την αποφασιστικότητά του
να σταθεί ενάντια στην αδιαφορία και τη φθορά αναδεικνύεται σε σύμβολο αγώνα και θυσίας που
φωτίζει στους ανθρώπους το δρόμο για ανάλογη δράση.
Όσο για τον ποιητή, εκείνος διστάζει να πάρει κάποια θέση ανάμεσα στον καιόμενο και το πλήθος.
Συγκινείται από τη θυσία του καιόμενου αλλά φοβάται να τον βοηθήσει ή έστω να τον αγγίξει, μια
κι εκείνος δε ζητά βοήθεια. Εξάλλου, οι καιροί είναι δύσκολοι και οποιαδήποτε επαφή με τον
καιόμενο μπορεί να θεωρηθεί αντίδραση απέναντι στο κατεστημένο. Όπως εξάλλου τον
συμβουλεύουν οι άλλοι: «Ξένη φωτιά μην την ανακατεύεις», γεγονός που δείχνει την απειλή που
θα υπάρξει σε βάρος του αν αναμιχθεί στη θυσία του καιόμενου, απειλή που αποτελεί και την
αιτία της αναστολής του.
Δεν είναι τυχαίο πως το ποίημα αναφέρεται στη μετεμφυλιακή εποχή, σε μια περίοδο μίσους και
όξυνσης των παθών που η συμμετοχή με τη μία ή την άλλη πλευρά εγκυμονούσε κινδύνους.
1
3η ενότητα
Τα δίλημμα και ο διχασμός του ποιητή είναι πια φανερός, γεγονός που τον καθιστά τραγικό
πρόσωπο, αφού δυσκολεύεται να πάρει σαφή θέση ανάμεσα στη διαμαρτυρία και τη σιωπηλή
αποδοχή της κρίσης και της φθοράς. «Αυτός ο ατέρμων αγώνας, δημιουργεί άλλο δράμα, μέσα πια
στην ανειρήνευτη καρδιά του ποιητή (που είναι κι αυτή ο στίβος της πάλης), ο οποίος,
αφομοιώνοντας τα αλληλοσυγκρουόμενα, μεταβάλλεται αυτός στο μοναδικό πρωταγωνιστή. Έτσι,
γέρνει πότε προς τον ένα, πότε προς τον άλλο» (Μ. Μερακλής, «Η ποίησή μας, ο διχασμός, το
Μεταίχμιο», Καλαμάτα 1959, σελ. 52).
Τέλος, όπως σημειώνει ο Κίμων Φράϊερ: «Ο κόσμος στην εποχή μας έχει γίνει παρανάλωμα του
πυρός, αλλά και, ταυτόχρονα, θεατής που χειροκροτεί αυτή τη φωτιά, βλέποντας τηλεόραση,
συμμετέχοντας αλλά και παραμένοντας στην απομόνωσή του, ενώ οι σπουδαστές της Πράγας και
οι Βουδιστές μοναχοί του Βιετνάμ, μεταβάλλονται σε θυσιαστήριες δάδες διαμαρτυρίας, εναντίον
ενός σχιζοφρενικού κόσμου που έχει κοπεί στα δύο. Στον παρανοϊκό εφιάλτη αυτού του κόσμου ο
ποιητής, σαν ο πιο ευαίσθητος παρατηρητής του και συμμέτοχος, έχει γίνει κι αυτός κατά κάποιο
τρόπο σχιζοφρενικός. Προσβλημένος από την αρρώστια της εποχής μας, είναι μια ύπαρξη
διχοτομημένη, όπως οι ερμαφρόδιτοι της Διοτίμας, που κομμένοι στη μέση, ύστερα από την ύβρη
τους, από τον κεραύνιο Δία, αγωνίζονται, μάταια, να ξανακερδίσουν τη χαμένη τους ακεραιότητα»
(«Τοπίο Θανάτου», σελ. 29).
ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ – ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΙΑ
Εικόνες: Ο ποιητής καταφέρνει με λιτό τρόπο και απλά γλωσσοτεχνικά μέσα να αισθητοποιήσει τις
ιδέες του. Για να το καταφέρει, χρησιμοποιεί ιδιαίτερα παραστατικές εικόνες, όπως: «Κοιτάχτε! ,....
στη φωτιά», «Γυρίσαμε τα μάτια γρήγορα», «Μα δε φωνάζει βοήθεια», «Όμως εκείνος...άστραφτε
το πρόσωπο». Όπως τονίζει ο Φράϊερ, στο ποίημα αυτό «πρόσωπα και χώροι μεταβάλλονται σε
βίαια και διαφανή σύμβολα και, για πρώτη φορά, στην ποίησή του, ο Σινόπουλος κοιτάζει τον
πόλεμο και ό,τι ακολούθησε με σαφή πολιτική αντίληψη. Το κάψιμο, η φωτιά και η πυρκαγιά είναι
από τις κύριες εικόνες αυτού του ποιήματος» («Τοπίο θάνάτου», σελ. 28).
1η ΕΡΩΤΗΣΗ Ποιες σημασίες μπορεί να έχει ο τίτλος του ποιήματος; «Ο καιόμενος»
Ο τίτλος του ποιήματος μπορεί να λάβει διάφορες σημασίες. Καταρχήν, με αυτόν ο ποιητής μπορεί
να αναφέρεται στον ίδιο τον «καιόμενο», τον άνθρωπο δηλαδή που αυτοπυρπολείται και μπορεί
να μεταβληθεί σε σύμβολο αγώνα με τη θυσία του αυτή. «Καιόμενος» όμως μπορεί να είναι και ο
ίδιος ο ποιητής, ο οποίος διχάζεται ανάμεσα σε δύο στάσεις ζωής και βρίσκεται σε πραγματικό
αδιέξοδο. Ίσως όμως τέλος «καιόμενος» να είναι και ο κάθε άνθρωπος που βρίσκεται σε ηθικό
αδιέξοδο και δε βρίσκει τρόπο να ξεφύγει από αυτό και να δώσει μια λύση στα προβλήματά του ή
και στα προβλήματα της κοινωνίας του.
2η ΕΡΩΤΗΣΗ Ποια είναι η στάση του πλήθους απέναντι στη μαρτυρική πράξη του καιόμενου;
Βλέπε ανάλυση 2ης ενότητας
3η ΕΡΩΤΗΣΗ Πώς διαγράφεται μέσα από το ποίημα ο ρόλος του ποιητή;
Ο ποιητής φαίνεται πως δεν έχει το σθένος να αναμιγνύεται σε κοινωνικούς αγώνες. Προφανώς,
θεωρεί πως η τέχνη πρέπει να είναι αποδεσμευμένη από κάθε κοινωνικό ή πολιτικό
προσανατολισμό και μήνυμά του είναι η «τέχνη για την τέχνη». Γι’ αυτό και διχάζεται τόσο από τη
θυσία ταυ «καιόμενου» και δεν μπορεί να λάβει θετική στάση απέναντι σε αυτήν.
ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1η : Να σχολιάσετε το στίχο: «Η χώρα εδώ είναι σκοτεινή και δύσκολη. Φοβάμαι»
2η : Μπορείτε να συσχετίσετε το περιεχόμενο του ποιήματος με τον τίτλο της συλλογής στην οποία
ανήκει;
2

Download Report