Το Σύμπαν της Ρωσικής Πρωτοπορίας: Τέχνη και Εξερεύνηση του

The Cosmos of the Russian Avant - Garde:
Art and Space Exploration, 1900 –1930
Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Συλλογή Κωστάκη
State Museum of Contemporary Art
Costakis Collection
10 Δεκεμβρίου 2010 – 27 Μαρτίου 2011
10 December 2010 – 27 March 2011
Ivan Kudriashev, Λάμψη, 1926, Λάδι σε μουσαμά, 106,6 × 71 εκ, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Συλλογή Κωστάκη, Θεσσαλονίκη
Το Σύμπαν της Ρωσικής Πρωτοπορίας:
Τέχνη και Εξερεύνηση του Διαστήματος, 1900 –1930
Το Σύμπαν της Ρωσικής Πρωτοπορίας:
Τέχνη και Εξερεύνηση του Διαστήματος, 1900 –1930
The Cosmos of the Russian Avant-Garde:
Art and Space Exploration, 1900 –1930
Η έκθεση «Το Σύμπαν της Ρωσικής Πρωτοπορίας: Τέχνη και Εξερεύνηση του Διαστήματος, 1900 –1930» εξετάζει τη σχέση της ρωσικής τέχνης με την επιστήμη πριν
και μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Πιο συγκεκριμένα, η έκθεση εστιάζει στις περίπλοκες και γόνιμες σχέσεις των καλλιτεχνικών οραμάτων για το σύμπαν και των επιστημονικών ερευνών που οδήγησαν στην υλοποίηση του διαστημικού ταξιδιού. Διερευνώντας το συγκεκριμένο θέμα, δηλαδή τη ρωσική αντίληψη
για το σύμπαν, τόσο σε μεταφυσικό και όσο και σε πραγματικό επίπεδο, η έκθεση
τονίζει την αλληλεπίδραση της αισθητικής και της φιλοσοφικής συνείδησης των
καλλιτεχνών και των αστροφυσικών με την αστροναυτική έρευνα των αρχών του
20ού αιώνα στη Ρωσία η οποία, με πολλούς τρόπους, συνοψίστηκε στην «Πρώτη
Παγκόσμια Έκθεση Σχεδίων και Μοντέλων Διαπλανητικών Συσκευών και Μηχανισμών» που έγινε στη Μόσχα το 1927.
“The Cosmos of the Russian Avant-Garde: Art and Space Exploration, 1900 –1930”
examines the relationship between Russian art and science, specifically before
and after the October Revolution in 1917. Particularly, the exhibition focuses on
the intricate and fertile links between artistic visions of the cosmos and the practical investigations of space travel. By exploring this especial subject, i.e. the
Russian perception, both metaphysical and actual, of cosmic space, the exhibition highlights the interaction of the aesthetic and philosophical consciousness
of artists with astrophysical and astronautical research in early 20th century
Russia which, in many ways, was epitomized by the “First Universal Exhibition
of Designs and Models of Interplanetary Apparatuses and Mechanisms” in Moscow in 1927.
Πολλοί πειραματιστές καλλιτέχνες, εκπρόσωποι της ρωσικής πρωτοπορίας των
δεκαετιών 1910 και 1920, όπως οι Pavel Filonov. Petr Fateev, Vasilii Kandinsky,
Kazimir Malevich, Solomon Nikritin, Aleksandr Rodchenko και Vladimir Tatlin
– εμπνεύστηκαν από το θέμα της αναζήτησης άλλων κόσμων και διερευνούν με το
έργο τους αφηρημένα λεξιλόγια με τη βοήθεια των οποίων διηγούνται όχι μόνο την
πτήση του πρώτου αεροπλάνου και τα πρώτα πειράματα για την υλοποίηση διαστημικής πτήσης, αλλά και το όραμα των ποιητών και φιλοσόφων για την αναζήτηση
ενός απόκρυφου, αστρικού χώρου. Υπάρχουν πολλά φωτεινά παραδείγματα αυτής
της διασύνδεσης της φυσικής και της μεταφυσικής, όπως η επίδραση που άσκησε
το Αποκαλυπτικό Δόγμα του φιλοσόφου Nikolai Fedorov στον μηχανικό πυραύλων
Konstantin Tsiolkovksky. Ο Tsiolokovsky με τη σειρά του, ενέπνευσε τους καλλιτέχνες Ivan Kudriashev και Mikhail Plaksin, οι οποίοι δημιούργησαν στη δεκαετία του 1920 πίνακες που αναπαριστούν φάσματα φυσικού αερίου, εκρήξεις και
αναφλέξεις. Ο Kazimir Malevich αναφέρθηκε στην αίσθηση της πτήσης στην μηαντικειμενική ζωγραφική του και μίλησε ακόμη και για σουπρεματιστικούς δορυφόρους, ενώ οι βιο-κοσμιστές ποιητές έγραψαν για τους κοσμικούς ορίζοντες και
την ατμόσφαιρα. Ο μεγάλος συμβολιστής ποιητής Aleksander Blok περιέγραψε την
συντριβή ενός αεροπλάνου στο ποίημά του Πιλότος το 1910.
Προϋποθέσεις και φαινόμενα, όπως η επίγεια έλξη και η κατάργηση της βαρύτητας,
η μεταφορική και τεχνολογική κατάκτηση του ηλιακού συστήματος, η παρακολούθηση και αναπαράσταση του Γαλαξία, η παρατήρηση των εκλείψεων και των αγνώστου ταυτότητας ιπτάμενων αντικειμένων καθώς και η ποιητική επιθυμία για ένα
ταξίδι από το «εδώ» στο «εκεί» αποτέλεσαν θέματα που συνεπήραν πολλούς Ρώσους
καλλιτέχνες κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Αντικείμενο της έκθεσης είναι η παρουσίαση αυτής της αλληλεπίδρασης με την παράθεση όχι μόνο αριστουργημάτων του ρωσικής ζωγραφικής της πρωτοπορίας, αλλά και επιστημονικών μελετών και επιτευγμάτων όπως τα μοντέλα διαστημικών πυραύλων που κατασκεύασε ο Tsiolokovsky, τα κατασκευαστικά στοιχεία της πτητικής μηχανής Letatlin που
κατασκεύασε ο Tatlin, οι οραματιστικές διαστημικές πτητικές μηχανές που κατασκεύασαν ο Ary Sternfeld και ο Fridrikh Tsander, καθώς και όλο το πλούσιο υλικό
από την εποχή των δορυφόρων – σπούτνικ. Ορισμένες φορές, οι καλλιτέχνες επιδιώκουν παράλληλες ιδιότητες, για παράδειγμα ο αρχιτέκτονας Georgii Krutikov
σχεδιάζει ιπτάμενες πόλεις και ο ζωγράφος Nikritin αναπαριστά ζέπελιν και UFO.
Τα περισσότερα έργα της έκθεσης προέρχονται από τη συλλογή Κωστάκη του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Επιπλέον παρουσιάζονται έργα από τα παρακάτω μουσεία και ιδιωτικές συλλογές:
Many members of the Russian avant-garde – the constellation of radical artists
in the 1910s and 1920s, which included such luminaries as Pavel Filonov, Petr
Fateev, Vasilii Kandinsky, Kazimir Malevich, Solomon Nikritin, Aleksandr Rodchenko and Vladimir Tatlin – were inspired by the quest for other worlds, and
through their work they created abstract vocabularies which reflected not only
the flight of the first airplanes and the first major experiments on space travel,
but also the visionary quest of poets and philosophers for an occult, astral plane.
There are many bright examples of this interconnection of physics and metaphysics – such as the influence of the Apocalyptical doctrine of the philosopher
Nikolai Fedorov upon the rocket engineer Konstantin Tsiolkovksky who, in turn,
inspired aesthetic evocations of gas spectra, release and combustion pictured by
artists such as Ivan Kudriashev and Mikhail Plaksin in the 1920s. Malevich, too,
evoked the sense of flight in his abstract paintings and even spoke of Suprematist satellites, while the Bio-Cosmist poets wrote of ulterior horizons and rarefied
atmospheres. The great Symbolist poet, Alexander Blok, even described the disaster of a crashing plane in his poem Aviator of 1910.
Conditions and phenomena such as the terrestrial pull and the defiance of gravity, the metaphorical and technological conquest of the solar system, the tracking and representation of the galaxy, the sighting of eclipses and unidentified
flying objects and the poetical desire to voyage from “here” to “there” fascinated
many of Russia’s artists during the first decades of the 20th century: the objective of this exhibition, therefore, is to demonstrate this interaction by presenting and juxtaposing not only masterpieces of Russian Modernist painting, but
also scientific plans and models such as Tsiolokovsky’s models for multi-stage
rockets, components of Tatlin’s airplane, Letatlin and Ary Sternfeld’s and Fridrikh
Tsander’s visionary machines as well as material paraphernalia from the sputnik
era. Sometimes, artists pursued parallel professions, the architect Georgii Krutikov designing flying cities and the painter Nikritin picturing zeppelins and UFOs,
for example.
Most of the exhibits come from the Costakis Collection of the State Museum of
Contemporary Art in Thessaloniki. The following museums and private collections have also contributed with loans:
•
The Central Museum of the Armed Forces, Moscow
•
The Memorial Museum of Cosmonautics, Moscow
•
The Museum of Visual Arts, Tula
•
The Regional Picture Gallery, Tver
•
The Russian National Library, St. Petersburg
•
Κεντρικό Μουσείο των Ενόπλων Δυνάμεων, Μόσχα
•
The Shchusev State Museum of Architecture, Moscow
•
Μουσείο Εικαστικών Τεχνών, Τούλα
•
Natalia Akhmerova of the Barbarian Art Gallery, Zurich
•
Περιφερειακή Πινακοθήκη, Τβερ
•
Aliki Costakis, Athens
•
Ρωσική Εθνική Βιβλιοθήκη, Αγία Πετρούπολη
•
Francisco Infante and Nonna Goriunova, Moscow
•
Κρατικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής Shchusev, Μόσχα
•
Vladimir Tsarenkov, London
•
Συλλογή Natalia Akhmerova, Barbarian Gallery, Ζυρίχη
•
The Botín Foundation, Santander
•
Συλλογή Αλίκης Κωστάκη, Αθήνα
•
Giorgos Athanassopoulos, Athens
•
Συλλογή των καλλιτεχνών Francisco Infante και Nonna Goriunova, Μόσχα
•
Lena Athanassopoulou, Thessaloniki.
•
Συλλογή του Vladimir Tsarenkov, Λονδίνο
•
Συλλογή του Ιδρύματος Botín, Σανταντέρ
•
Συλλογή του αρχιτέκτονα Γιώργου Αθανασόπουλου, Αθήνα
•
Συλλογή της καλλιτέχνιδος Λένας Αθανασοπούλου, Θεσσαλονίκη.
Πολλά έργα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στη Δύση. Οι πίνακες ζωγραφικής
ενισχύονται από μια σειρά φωτογραφιών και αφισών, βιβλίων και κινηματογραφικών ταινιών.
Τέλος, τα πλούσια ευρήματα της ρωσικής πρωτοπορίας και των επιστημόνων της
εποχής τους επεκτείνονται σε πιο πρόσφατες εποχές με την συμμετοχή των έργων
των σύγχρονων Ρώσων καλλιτεχνών Francisco Infante και Nonna Goriunova.
Επιμελητές έκθεσης
John E. Bowlt
University of Southern California,
Los Angeles, ΗΠΑ
Nicoletta Misler
Università di Napoli “Orientale”
Μαρία Τσαντσάνογλου
Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης,
Θεσσαλονίκη
Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Κολοκοτρώνη 21 (Μονή Λαζαριστών)
564 30 Θεσσαλονίκη
Τ 2310 589 140 –1 & 3
F 2310 600 123
Ε [email protected]
www.greekstatemuseum.com
Many works are being shown in the West for the first time. The paintings, drawings and objects displayed at “The Cosmos of the Russian Avant-Garde: Art and
Space Exploration, 1900-1930” are accompanied by a substantial documentary
section of vintage photographs, posters and other didactic items.
Finally, the rich discoveries of the Russian avant-garde and of the scientists of
their day are extended into more recent times through the inclusion of cosmic
constructions by the contemporary Russian artists, Francisco Infante and Nonna
Goriunova.
Exhibition curators
John E. Bowlt
University of Southern California,
Los Angeles, USA
Nicoletta Misler
Università di Napoli “Orientale”
Maria Tsantsanoglou
State Museum of Contemporary Art,
Thessaloniki
State Museum of Contemporary Art
21 Kolokotroni St. (Moni Lazariston)
564 30 Thessaloniki
Greece
Τ +30 2310 589 140 –1 & 3
F +30 2310 600 123
Ε [email protected]
www.greekstatemuseum.com
Διάρκεια έκθεσης
10.12.2010 – 27.03.2011
Duration
10.12.2010 – 27.03.2011
Ώρες λειτουργίας
Τρι, Τετ, Πε, Παρ 10:00 –18:00
Σαβ, Κυρ 11:00 –19:00, Δευ κλειστά
Opening hours
Tue, Wed, Thu, Fri 10:00 –18:00
Sat, Sun 11:00 –19:00, Mon closed
Ξεναγήση για το κοινό, κάθε Τετάρτη στις 16:00
Εκπαιδευτικά Προγράμματα
Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού
και Τουρισμού.
Guided tour for the public every Wednesday on 16:00
Educational Programmes
Συμπαραγωγή / Co-production
Χορηγοί Επικοινωνίας / Media Sponsors
The State Museum of Contemporary Art
is financed by the Hellenic Ministry of Culture
and Tourism.