KELEBEKLER VADİSİ FLORASI

KELEBEKLER VADİSİ (ÖLÜDENİZ-FETHİYE) FLORASI
Serdar Gökhan ŞENOL1 , Hasan YILDIRIM1, Ademi Fahri PİRHAN1
1
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Botanik Anabilim Dalı, 3100, Bornova
İzmir-TÜRKİYE
ÖZET
Bu çalışma 2003-2005 yılları arasında Kelebekler Vadisi florasının ortaya konması amacı ile
gerçekleştirilmiştir. Fethiye’nin 12 km güneyinde Ölüdeniz-Belcekız Körfezinin doğu
kıyısında yer alan Kelebekler Vadisi, Davis tarafından Türkiye Florası’nda uygulanan grid
kareleme sistemine göre C2 karesinde yer almaktadır. Yapılan arazi çalışmaları ve literatür
taramaları sonucunda, alanda 67 familyaya ait 295 vasküler bitki taksonu belirlenmiştir. Bu
taksonlardan 14 tanesi endemik olup endemizm oranı
% 4.7’dir. Ayrıca vadinin genel
vejetasyonuna bakıldığında kuzeye bakan yüzündeki dik kalker duvarlarda yer alan doğal
Cupressus sempervirens L. ve Euphorbia dendroides L. toplulukları dikkat çekmekte ve
yurdumuz genelinde nadir gözlemlenen bu topluluklar vadinin önemini arttırmaktadır.
Anahtar kelimeler: Kelebekler Vadisi, Ölüdeniz, Flora.
The flora of Kelebekler Vadisi (Ölüdeniz-Fethiye)
ABSTRACT
In this study the flora of Ölüdeniz Kelebekler Valley has been investigated between 2003 and
2005. The study area is 12 km far from Ölüdeniz-Belcekız bay and in C2 square according the
grid system applied for Turkish Flora by Davis.The results of excursions and literature
investigations showed that this area covers 67 families includig 295 vascular plant taxa. 14
(4.7 %) of all taxa are endemic. On the other hand, It’s noteworthy that, Cupressus
sempervirens L. and Euphorbia dendroides L. communities which are rare and increase
importance of the valley, grow on northern calcareus slopes.
Key words: Kelbekler Valley, Ölüdeniz, Flora
GİRİŞ
Bu çalışma 2003-2005 yılları arasında Ölüdeniz Kelebekler Vadisi florasının ortaya konması
amacı ile gerçekleştirilmiştir. Fethiye’ nin 12 km güneyinde Ölüdeniz-Belcekız Körfezinin
doğu kıyısında yer alan Kelebekler Vadisi deniz yoluyla Ölüdeniz'e yarım saat mesafededir.
Deniz ulaşımından başka karayoluna tek bağlantı ise, vadinin üstündeki Faralya köyüne çıkan,
yarım saatlik zorlu ve tehlikeli bir tırmanış gerektiren keçiyoludur. Yol üzerindeki eski bir taş
kitabe dikkate alındığında, bu patikanın çok eskiden beri kullanıldığı anlaşılmaktadır. Faralya
Köyünde karşımıza çıkan toprak yol, Ölüdeniz'den başlayıp Kabak Koyu'nun üzerinde sona
eren 18 km. uzunluğundaki tek karayoludur. Bu yol üzerinde Kıdrak Koyu, Faralya, Uzunyurt
köyleri ve yolun bitiminde Kabak mahallesi bulunur. Faralya civarı ve Vadi'deki eski
kalıntılar, Likya'nın Perdikia isimli yerleşim alanına ait olup, M.Ö. 4. yüzyıla tarihlenmiştir.
Vadide ayrıca Bizans dönemine ait bina kalıntısı ve toprağa yarı gömülü bir kilise giderek yok
olmaktadır. Bölge, eski keçiyollarıyla adeta bir ağ gibi örülmüştür. Bugün yürüyüş sporu
yapmak amacıyla kullanılan bu yollar, eskiden burada yaşayan insanların belki de dünyayla
olan tek bağlantılarıydı.
Kelebekler Vadisi, geniş ağzı batıya dönük ve doğuya doğru giderek incelen büyük bir huni
görünümündedir. Batı kıyısında kumsal 250 m uzunluğundadır, geriye doğru giderek daralan
düz arazi ise 1500m civarında uzunluğa sahiptir. Vadi yüksekliği 300-400m. arasında değişen
dik yamaçlarla çevrelenmiştir, (Şekil 1). Yaşlı, kıvrımlı ve kırık kireç taşlarından oluşan bu
yüksek yapı, vadinin dip kısmında yer yer 7-8 m kadar daralarak kıvrımlı bir hal alır ve 20-25
m yüksekten akan "Güldürümsu Şelalesi" ile son bulur. Şelalenin suları, daha yukarıda,
Babadağ eteklerindeki Devrent Boğazı'ndan doğan Sarp Deresi 'nden kaynaklanmaktadır. Kış
aylarının yağışlı günlerinde derenin suyu maksimum düzeyde çoğalarak, dar kanyonun birçok
yerinden büyük şelaleler halinde aşağı dökülür ve dere halinde vadiyi uzunlamasına geçip,
kumsalı yararak denize karışır, (Şekil 2). Mayıs ayının sonlarında bu dere kurur ve yeraltından
denize ulaşır. Vadi'nin arkasında Babadağ'ın sarp etekleri yükselir ve dağın zirvesinde bu
yükseklik 1975 m'ye ulaşır, (Kılar 2003).
Şekil 1. Kelebekler Vadisi genel görünüş; A. Dik kalker yamaçlar, B. Vadi tabanı
Şekil 2. Güldürümsu şelalesi
Çalışma alanının iklim verileri Fethiye (Muğla), 17296 no’lu meteoroloji istasyonundan elde
edilen 1975-2005 yılları arasına ait 29 yıllık değerlere göre incelenmiştir. Meteorolojik veriler
Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Ankara’dan temin edilmiştir. Bu veriler ışığında
yıllık ortalama sıcaklık 18,1 Co, ve sıcaklığın en yüksek olduğu aylar mayıs, haziran, temmuz,
ağustos, eylül ayları olarak karşımıza çıkmaktadır. En soğuk ay ise ocaktır. Yıllık ortalama
yüksek sıcaklık 27.1 Co, ortalama yüksek sıcaklığın en yüksek olduğu ay ise temmuzdur;
Ortala yüksek sıcaklığın en düşük olduğu ay ise Ocak’tır. Yıllık ortalama düşük sıcaklıklar
12.1 Co’dir. Ortalama düşük sıcaklığın en düşük değere ulaştığı ay ocaktır. Yıllık toplam
yağış bakımından 813.2 mm ve yıllık yağış rejimi K.S.I.Y olup merkezi Akdeniz tipindedir
(Akman & Daget, 1971). Fethiye meteoroloji istasyonu verilerine göre hazırlanan iklim
diyagramı Şekil 3’te görülmektedir.
Şekil 3. Fethiye iklim diyagramı
Coğrafi konumu sebebi ile tipik Akdeniz iklimi etkisinde bulunan Kelebekler Vadisi. Jeolojik
yapısından dolayı bölge iklimi içerisinde kendine özgü bir mikroklima oluşturmaktadır.
Çevresinin dik yamaçlar ile çevrili olması yüzünden ekim ayı ile birlikte güneş geç görünüp
erken kaybolmaya başlar. Aralık ve ocak aylarında ise hiç görülmez. Bu sebeple kış aylarında
çok nemli ve serindir. Vadi batı ve güneybatıya açık olması sebebi ile kışın bu yönden esen
şiddetli fırtınaların etkisi altındadır, bu da vadi flora ve vejetasyonunun şekillenişinde önemli
bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bölgenin jeomorfolojisine bakacak olursak, Ölüdeniz Lagünü ve kıyı gerisine doğru belirgin
dikliklerde yükselen arazi üzerinde karstik kuru vadiler, karstik boğazlar, polye ve flüvyo
karstik şekiller önemli jeomorfolojik yapılardır. Ayrıca karstik vadi kenarlarında tespit edilen
taraça seviyeleri ve Babadağ’ın kuzeybatı yamaçlarında alüvyonlar üzerinde açılmış sel
yarıntıları, bölge morfolojisinde dikkati çeker (Güneysu & ark. 1996)
Peyzaj, biyolojik çeşitlilik ve eko-turizm açısından öneme sahip olan Ölüdeniz, 29.12.1983
gün ve MP.1/5-311 sayılı Bakanlık oluru ile Tabiat Parkı olarak ilan edilmiştir. Ülkemizin
bugün için bulunan 16 tabiat parkından biri olan Ölüdeniz-Kıdrak Tabiat Parkı içerisinde yer
alan ve 1. derece sit alanı olarak ilan edilen Kelebekler Vadisi de bu yönü ile önem
kazanmaktadır.
MATERYAL –METOT
Bu çalışmanın materyalini 2003-2005 yılları arasında düzenlenen 5 arazi gezisi yapılarak
bölgeden toplanan toplam 370 vasküler bitki örneği oluşturmaktadır. Herbaryum kurallarına
uygun (Seçmen, 2008) preslenerek kurutulan örnekler, Ege Üniversitesi Botanik BahçesiHerbaryum Araştırma ve Uygulama Merkezinde, “Flora of Turkey and the East Aegean
Islands” (Davis, 1965-1985, Davis vd., 1988 ve Güner vd., 2000) ve ilgili flora kitapları
yardımı ile teşhis edilmiştir. Adlandırılan bitkilerin kontrolünde teşhislerin gerçekleştirildiği
(EGE) herbaryumundan yararlanılmıştır ve örnekler aynı herbaryumda saklanmaktadır.
Floristik liste verilirken alfabetik sıra esas alınmıştır. Bitki listesi yazılırken su sıra
izlenmiştir; Familya, tür adı ve otörü, toplayıcı numarası, fitocoğrafya bölgesi, hayat formu,
endemizm, tehlike kategorisi.
Endemik ve endemik olmayan türlerin IUCN tarafından belirtilen tehlike kategorileri
“Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı” (Ekim ve ark, 2000) esas alınarak yazılmıstır.
Kullanılan Kısaltmalar:
Akd. Akdeniz elementi
Tero. Terofit
Avr.-Sib. Avrupa-Sibirya elementi
Hemi. Hemikriptofit
D.Akd. Doğu Akdeniz elementi
Geo. Geofit
Ir.-Tur. İran Turan elementi
Kame. Kamefit
SG. Serdar Gökhan ŞENOL
Fane. Fanerofit
HY. Hasan YILDIRIM
End. Endemik
AD. Ademi Fahri PİRHAN
BULGULAR
Bitki listesi
PTERIDOPHYTA
Adiantaceae
Adiantum capillus-veneris L., HY613, Hemi.
Aspleniaceae
Ceterach officinarum DC., SG2725, Hemi.
Seleginellaceae
Seleginella denticulata (L.) Link., AD2184, (Akd.), Hemi.
SPERMATOPHYTA
GYMNOSPERMAE (CONIFEROPHYTA)
Ephedraceae
Ephedra campylopoda C.A. Mayer, AD2192, Fane.
Pinaceae
Pinus brutia Ten., SG2766, (D.Akd.), Fane.
Cupressaceae
Cupressus sempervirens L., AD2098, (Akd.), Fane.
ANGIOSPERMAE (MAGNOLIOPHYTA)
DICOTYLEDONES (MAGNOLIOPSIDA)
Amaranthaceae
Amaranthus retroflexus L., HY644, Tero.
Anacardiaceae
Pistacia lentiscus L., HY658, (Akd.), Fane.
P. terebinthus L., AD2135, (Akd.), Fane.
Apiaceae (Umbelliferae)
Microsciadum minutum (d' Urv.) Briq., AD2173, (D.Akd.), Tero., (End.), VU
Torilis leptophylla (L.) Reichb., AD2195, Hemi.
Ainsworthia trachycarpa Boiss., SG2705, (D.Akd.), Tero.
Bupleurum gracile d'Urv., SG2770, (D.Akd.), Tero.
Daucus carota L., SG2675, Hemi.
Ferula tingitana L., SG2637, AD2112, (Akd.), Hemi.
Legoecia cuminoides L., HY636, (Akd.), Tero.
Orlaya daucoides (L.) Greuter, SG2672, HY594, (Akd.), Tero.
Scaligeria napiformis (Spronge) Granda, SG2688, (D.Akd.), Hemi.
Scandix pecten-veneris L., AD2137, Tero.
Smyrnium olusatrum L, SG2647, (Akd.), Hemi.
Tordylium apulum L., AD2196, HY584, (Akd.), Tero.
Torilis nodosa (L.) Gaertner, HY537, 596, Tero.
Apocynaceae
Nerium oleander L., HY637, (Akd.), Fane.
Araliaceae
Hedera helix L., HY660, Fane.
Aristolochiaceae
Aristolochia hirta L., HY563, (D.Akd.), Hemi., (End.), LR
A. poluninii Davis & Khan, HY695, (D.Akd.), Hemi., (End.), LR
Asclepiadaceae
Cionura erecta (L.) Griseb., SG2646, (D.Akd.), Hemi.
Asteraceae (Compositae)
Achillea millefolium L. subsp. millefolium L., HY588, (Avr.-Sib.), Hemi.
Anthemis chia L., HY589, AD2118, SG2707, (D.Akd.), Tero.
Atractylis cancellata L., HY661, (Akd.), Tero.
Centaurea cyanus L., AD2176, Tero.
Chondrilla juncea L. var. acantholepis (Boiss.) Boiss., AD2181, Hemi.
Chrysanthemum coronarium L., HY677, (Akd.), Tero.
C. segetum L., HY663, (Akd.), Tero.
Cnicus benedictus L. subsp. benedictus, AD2171, HY689, Tero.
Crepis reuteriana Boiss. subsp. reuteriana, HY670, (D.Akd.), Hemi.
Crupina crupinastrum (Moris) Vis., AD2177, Tero.
Hedypnois cretica (L.) Dum.-Cours., HY678, (Akd.), Tero.
Helichrysum orientale (L.) DC., AD 2182, (Akd.), Hemi.
Leontodon tuberosus L., AD2172, HY688, (Akd.), Hemi.
Notobasis syriaca (L.) Cass., HY671, (Akd.), Tero.
Phagnalon graceum Boiss., AD2197, HY664, (D.Akd.), Kame.
Picris altissima Delile, SG2701, 2723, (Akd.), Tero.
P. pauciflora Willd., HY526, (Akd.), Tero.
Ptilostemon chamaepeuce (L.) Less., HY651, (D.Akd.), Fane.
Rhagadiolus stellatus (L.) Gaertner subsp. stellatus, HY562, (Akd.), Tero.
Senecio vernalis Waldst. & Kit., HY525, SG2660, Tero.
S. vulgaris L., HY515, Tero.
Silybum marianum (L.) Gaertner, AD2133, (Akd.), Hemi.
Sonchus oleraceus L., AD2198, HY632, Tero.
Staehelina lobelii DC., HY548, 580, (D.Akd.), Kame.
Steptorhamphus tuberosus (Jacq.) Grossh., SG2695, Hemi.
Urospermum picroides (L.) F. W. Schmidt, HY517, AD2119, (Akd.), Tero.
Boraginaceae
Anchusa azurea Miller var. azurea, HY633, AD2115, Hemi.
A. undulata L. subsp. hybrida (Ten.) Coutinho , AD2199, (Akd.),Hemi.
Cynoglossum creticum Miller., SG2676, HY533, Hemi.
Echium plantagineum L., AD2190, (Akd.), Tero.
Heliotropium hirsutissimum Grauer, SG2644, (D.Akd), Tero.
Onosma frutescens Lam., SG2665, HY540, (D.Akd), Hemi.
Brassicaceae (Cruciferae)
Alyssum strigosum Banks et Sol. subsp. strigosum, HY553, Tero.
Arabis verna (L.) DC., HY550, (Akd.), Tero.
Biscutella didyma L., HY561, Tero.
Brassica cretica Lam., SG2643, (D.Akd), Kame.
Cakile maritima Scop., HY560, Tero.
Capsella bursa-pastoris (L.) Medik., HY626, Tero.
Cardamine graeca L., SG2697, HY546, Tero.
Cardaria draba (L.) Desu subsp. draba, SG2685, Tero.
Erophila verna (L.) Chevall. subsp. verna, HY694, Tero.
Malcolmia chia (L.) DC., SG2703, (D.Akd), Tero.
M. flexuosa (Sibth & Sm.) Sibth & Sm., HY545, (D.Akd), Tero.
Raphanus raphanistrum L., HY551, Tero.
Sinapis alba L., HY696, Tero.
Sisymbrium officinale (L.) Scop., HY552, Tero.
S. orientale L., HY645, AD2111, Tero.
Thlaspi arvense L., HY549, Tero.
T. perfoliatum L., AD2194, SG2726, HY547, Tero.
Cactaceae
Opuntia ficus-indica (L.) Miller, HY665, Fane.
Campanulaceae
Campanula delicatula Boiss., SG2709, (D.Akd.), Tero.
C. erinus L., HY577, (Akd.), Tero.
C. hagielia Boiss., SG2668, HY543 (D.Akd), Hemi., (End.), VU
Legousia speculum-veneris (L.) Chaix, AD2185, (Akd.), Tero.
Caryophyllaceae
Arenaria luschanii McNeill., SG2716, (Akd.), Tero, (End.), LR
Minuartia hybrida (Vill.) Schischk. subsp. hybrida, SG2671, (Akd.), Tero.
Polycarpon tetraphyilum (L.) L., SG2724, Tero.
Silene behen L., SG 2642, 2720, HY595, Tero.
S. dichotoma Ehrh subsp. dichotoma, AD2200, Tero.
S. italica (L.) Pers., AD2164, Hemi.
S. vulgaris (Moench) Garcke var. Vulgaris, HY556, Hemi.
Spergularia marina (L.) Griss., HY650, AD2117, Tero.
Stellaria media (L.) Vill. subsp. postii Holmboe, HY573, Tero.
Chenopodiaceae
Chenopodium album L., AD2124, Tero.
Salsola kali L., SG2651, Tero.
Cistaceae
Cistus creticus L., AD2160, (Akd.), Fane.
C. salviifolius L., AD2169, Fane.
Fumana arabica (L.) Spach var. arabica, AD2186, HY677, Kame.
Tuberaria guttata (L.) Fourr. var. plantaginea (Willd.) Gross., AD2178, Tero.
Convolvulaceae
Convolvulus arvensis L., SG2709, AD2121, Geo.
C. siculus L. subsp. siculus L., SG2765, (Akd.), Tero.
Crassulaceae
Rosularia globulariifolia (Fenzl) Berger, SG2691, (Akd.), Hemi., (End.), (LR)
R. serrata (L.) Berger, HY692, (D.Akd.), Hemi.
Sedum littoreum Guss., HY653, (Akd.), Tero.
S. pallidum M.Bieb var. pallidum,SG2759, Tero.
Umbilicus erectus DC., HY666, Geo.
U. horizontalis (Guss.) DC. var. horizontalis, HY534, (Akd.), Geo.
Dipsacaceae
Knautia integrifolia (L.) Bert. var. bidens (Sm.) Barbas, SG2683, HY535,564, (İr.-Tur.), Tero.
Pterocephalus plumosus (L.) Coulter, AD2187, Tero.
Scabiosa reuterana Boiss., AD2168, (D.Akd.), Tero., (End.), (LR)
Ericaceae
Arbutus andrachne L., AD2162, Fane.
Erica manipuliflora Salisb., HY676, (D.Akd.), Fane.
Euphorbiaceae
Andrachne telephoides L., SG2761, HY512, Hemi.
Euphorbia characias L. subsp. vulfenii (Hoppe ex. W. Koch) A.R. Smith, SG2721, (D.Akd.),
Fane.
E. dendroides L., SG2669, HY527, (Akd.), Fane., (VU)
E. exigua L. var. exigua, HY627, AD2139, 2193, Tero.
E. helioscopia L., HY514, AD2123, Tero.
E. paralias L., AD2189, (Akd.), Kame.
E. peplus L. var. peplus, SG2713, Tero.
Mercurialis annua L., HY531, Tero.
Fabaceae (Leguminosae)
Anagyris foetida L., SG2657, (Akd.), Fane.
Anthyllis hermanniae L., AD2110, HY687, (Akd.), Kame.
A. tetraphylla L., SG2670, AD2104, (Akd.), Tero.
Astragalus hamosus L., HY593, Tero.
Biserrula pelecinus L., HY675, (Akd.), Tero.
Calicotome villosa (Poiret) Link, AD2191, (Akd.), Fane.
Ceratonia siliqua L., HY615, (Akd.), Fane.
Cerris siliquastrum L. subsp. siliquastrum,HY667, Fane.
Coronilla emerus L. subsp. emeroides (Boiss. Et Sprun.) Uhrova, SG2653, Hemi.
C. parviflora Willd., AD2188, HY592, (D.Akd.), Tero.
Genista acanthoclada DC., HY 656, (D.Akd.), Fane.
Hippocrepis unisiliquosa L., HY637, Tero.
Hymenocarpus circinnatus (L.) Savi, SG2686, HY565, (Akd.), Tero.
Lathyrus aphaca L. var. affinis (Guss) Arc., HY643, (Akd.), Tero.
L. setifolius L., HY597, (Akd.), Tero.
Lotus edulis L. HY582, (Akd.), Tero.
L. halophilus Boiss. et Sprun. var. halophilus, HY598, Tero.
L. peregrinus L. var. peregrinus, HY586, Tero.
Medicago coronata (L.) Bart., SG2664, 2666, HY599, (Akd.), Tero.
M. marina L., HY555, Kame.
M. orbicularis (L.) Bart., AD2120, HY686, Tero.
M. polymorpha L. var. polymorpha, SG2680, Tero.
M. praecox DC., HY510, 583, (Akd.), Tero.
M. rigidula (L.) All. var. rigidula, AD2155, Tero.
Melilotus indica (L.) All., HY568, Tero.
Onobrychis caput-galli (L.) Lam., HY669, (Akd.), Tero.
Ononis natrix L. subsp. natrix L., SG2678, (Akd.), Hemi.
O. viscosa L. subsp. breviflora (DC.) Wyman, HY697, (Akd.), Tero.
Pisum sativum L. subsp. elatius (Bieb.) Aschers. Et Graebn. var. pumilio Meikle, HY581,
(Akd.), Tero.
Psorolea butiminosa L., HY516, (Akd.), Hemi.
Scorpiurus muricatus L. var. subvillosa (L.) Tiori, HY638, (Akd.), Tero.
Spartium junceum L., HY674, (Akd.), Fane.
Tetragonolobus purpureus Moench., AD2101, Tero.
Trifolium angustifolium L. var. angustifolium, SG2679, Tero.
T. campestre Schreb., SG2656, Tero.
T. mesogitanum Boiss., SG2718, (D.Akd.), Tero.
T. speciosum Wılld., SG2717, AD2105, (D.Akd.), Tero.
T. stellatum L. var. xanthinum (Freyn) Bald., SG2649, HY513, AD2109, (Akd.), Tero.
Trigonella carica Hub-Mor., SG2771, HY554, 591 (D.Akd.), Tero., (End.), (LR)
T. cariensis Boiss., AD2205, (D.Akd.), Tero.
Vicia hybrida L., HY566, Tero.
V. villosa Roth. subsp. eriocarpa (Hausskn.) P.W. Ball, SG2686, Tero.
Fagaceae
Quercus coccifera L., HY635, (Akd.), Fane.
Q. aucheri Jaub. et Spach,, HY575, (D.Akd.), Fane., (End.), (LR)
Geraniaceae
Erodium malacoides (L.) L’Hent., AD2106, (Akd.), Tero.
Geranium disectum L., SG2658, 2673, HY570, Tero.
G. lucidum L., HY690, Tero.
G. molle L. subsp. molle, HY629, AD2136, Tero.
G. rotundifolium L., HY578, Tero.
Hypericaceae (Guttiferae)
Hypericum perfoliatum L., SG2682, (Akd.), Kame.
H. triquetrifolium Tura, HY528, Hemi.
Illecebraceae
Paronychia argentea Lam. var. argentea, HY673, (Akd.), Tero.
Lamiaceae (Labiatae)
Coridothymus capitatus (L.) Rerchb., HY569, (Akd.), Kame.
Lamium moschatum Miller var. moschatum,AD2154, (Akd.), Tero.
L. amplexicaule L., AD2134, (Avr.-Sib.), Tero.
Lavandula stoechas L. subsp. stoechas, HY683, (Akd.), Kame.
Micromeria myrtifolia Boiss. & Hohen, SG2663, HY520, (Akd.), Hemi.
Origanum onites L., AD2099, (D.Akd.), Hemi.
Phlomis lycia D. Don., SG2677, HY567, (D.Akd.), Fane., (End.), (LR)
Prasium majus L., HY642, (Akd.), Kame.
Salvia fruticosa Miller., HY649, (D.Akd.), Fane.
S. viridis L., HY518, (Akd.), Tero.
Satureja thymbra L., SG2674, (D.Akd.), Kame.
Sideritis albiflora Hub.-Mor., SG2715, (D.Akd.), Hemi., (End.), (LR)
Stachys bombycina Boiss., SG2690, (D.Akd.), Hemi., (End.), (EN)
Teucrium divaricatum Sieber subsp. divaricatum, HY691, (D.Akd.), Kame.
Teucrium polium L., AD2130, Kame.
Thymbra spicata L. var. spicata, HY682, (D.Akd.), Kame.
Lauraceae
Laurus nobilis L., HY620, (Akd.), Fane.
Malvaceae
Lavatera punctata SG2661, Tero.
Malva sylvestris L., HY639, Tero.
Malvella sherardiana (L.) Jaub. et Spach, HY574, Hemi.
Moraceae
Ficus carica L. subsp. carica (All.) Schınz et Thell., AD2107, Fane.
Myrtaceae
Myrtus communis L. subsp. communis,HY672, Fane.
Oleaceae
Jasminum fruticans L., HY620, AD2102, (Akd.), Kame.
Olea europaea L. var. sylvestris AD2103, (Akd.), Fane.
Phillyrea latifolia L., HY611, (Akd.), Fane.
Orobanchaceae
Orobanche ramosa L., SG2650, HY567, Tero.
O. crenata Forsskal, HY521, Tero.
O. minor SM., HY522, Tero.
Oxalidaceae
Oxalis pes-caprea L., AD2096, Geo.
Papaveraceae
Fumaria capreolata L., SG2654, Tero.
Hypecoum imberbe Sibth. et Sm., AD2141, Tero.
H. procumbens L., HY544, (Akd.), Tero.
Papaver dubium L., SG2639, HY590, Tero.
P. hybridum L., HY646, Tero.
P. rhoeas L., HY616, Tero.
Plantagianaceae
Plantago afra L., AD2158, Tero.
P. coronopus L. subsp. coronopus, AD2116, (Avr.-Sib.), Tero.
P. lanceolata L., HY625, Tero.
Platanaceae
Platanus orientalis L., HY529, Fane.
Portulacaceae
Portulaca oleracea L., HY616, AD2095, Tero.
Primulaceae
Anagallis arvensis L. var. arvensis L., SG2722, HY530, Tero.
Cyclamen graecum Link., AD2179, HY685, (D.Akd.), Geo.
Rhamnaceae
Palirus spina-cristi Miller, AD2152, Fane.
Ranunculaceae
Anemone coranaria L., HY606, (Akd.), Geo.
Delphinium staphysagria L., AD2122, (Akd.), Hemi.
Ranunculus constantinopolitanus (DC.) d’ Urv., SG2662, Geo.
R. muricatus L., HY689, Tero.
Rosaceae
Amygdalus graeca Lindley, SG2758, (Akd.), Fane.
Crataegus monogyna Jacq. subsp. azarelle (Gris.) Franco, AD2202, Fane.
Rubus sanctus Schreber, HY693, Kame.
Sanguisorba minor Scop. subsp. magnolii (Spach) Briq., AD2113, Hemi.
Sarcopoterium spinosum (L.) Spach., HY624, (D.Akd.), Fane.
Rubiaceae
Asperula brevifolia Vent., AD2149, (Akd.), Kame.
Crucianella latifolia L, SG2692, HY538, (Akd.), Tero.
Galium aparine L., SG2712, HY587, Tero.
G. canum Reg. ex DC. Subsp. antalyense Ehrend., SG2648, (D. Akd.), Hemi., (End.), (LR)
G .graecum L. subsp. garecum, SG2708, 2756, (D.Akd.), Hemi.
G. setaceum Lam., SG2757, 2762, Tero.
Sherardia arvensis L., AD2180, HY684, (Akd.), Tero.
Rutaceae
Ruta chalepensis L., HY571, Hemi.
Santalaceae
Osyris alba L., AD2128, (Akd.), Kame.
Scrophulariaceae
Linaria chalepensis (L.) Miller var. chalepensis, AD2166, (D.Akd.), Tero.
Misopates orontinum (L.) Rafin, SG2763, HY511, Tero.
Parentucellia latifolia (L.) Carvel subsp. latifolia, AD2141, (Akd.), Tero.
Scrophularia canina L. subsp. bicolor (Sm.) Greuter, SG2694, HY541, (D.Akd.), Hemi.
S. peregrina L, AD2204, (Akd.), Tero.
Veronica cymbalaria Bodard, SG2711, HY572, (Akd.), Tero.
Solanaceae
Solanum nigrum L, HY648, Tero.
Thymelaeaceae
Daphne gnidioides Jaub. Et Spach, HY605, (D.Akd.), Fane.
Ulmaceae
Ulmus minor Miller subsp. canescens (Melville) Browicz et Zielinski, SG2699, HY539,
(D.Akd.), Fane.
Urticaceae
Parietaria judaica L., HY532, Hemi.
Urtica dioica L., AD2138, (Avr.-Sib.), Tero.
Valerianaceae
Velarianella vesicaria (L.) Moench, HY659, Tero.
V. obtusiloba Boiss., HY604, (D. Akd.), Tero.
Verbenaceae
Verbena officinalis L., AD2206, Tero.
Vitex agnus-castus L., AD2100, (Akd.), Fane.
Vitaceae
Ampelopsis orientale (Lam.) Planchon, SG2700, HY579, Fane.
Zygophyllaceae
Tribulus terestris L., AD2132, Tero.
MONOCOTYLEDONES (LILIOPSIDA)
Amaryllidaceae
Narcissus serotinus L., HY655, (Akd.), Geo.
Pancratium maritimum L., HY619, (Akd.), Geo.
Araceae
Arisarum vulgare Targ.-Tozz. subsp. vulgare, HY640, (Akd.), Geo.
Dracunculus vulgaris Schott, AD2094, (D.Akd.), Geo.
Cyperaceae
Carex otrubae Podp., SG2638, (Avr-Sib), Hemi.
Dioscoreaceae
Tamus communis L. subsp. cretica (L.) Kit Tan, HY698, Geo.
Iridaceae
Gladiolus anatolicus (Boiss.) Staff., HY681, (D.Akd.), Geo., (End.), (LR)
Gynandriris sisyrinchium (L.) Parl., AD2183, Geo.
Liliaceae
Allium amethystinum Tausch, AD2203, (Akd.), Geo.
A. junceum Sm. subsp. junceum, SG2681, (D.Akd.), Geo.
A. subhirsutum L., SG2696, HY557, (Akd.), Geo.
Asparagus acutifolius L., AD2129, (Akd.), Geo.
Asphodelus aestivus Brot., AD2131, (Akd.), Geo.
Bellevalia trifoliata (Ten.) Kunth, HY668, (Akd.), Geo.
Colchicum macrophyllum B. L. Burtt, HY617, (Akd.), Geo.
Gagea graeca (L.) Terracc., HY559, (D.Akd.), Geo.
Muscari comosum (L.) Miller, HY641, (Akd.), Geo.
M. neglectum Guss., HY630, Geo.
Ornithogalum orthophyllum Ten., SG2704, HY558, Geo.
O. umbellatum L., HY609, Geo.
Ruscus aculeatus L. var. angustifolius Boiss., AD2147, Geo.
Scilla autumnalis L., HY654, (Akd.), Geo.
Smilax aspera L., SG2767, Geo.
Urgenia maritima (L.)Baker, SG2764, (Akd.), Geo.
Orchidaceae
Ophrys holoserica (Burm. fil.) Greuter subsp. holoserica, SG2652, (Akd.), Geo.
O. lutea Cav. var. minor (Guss.) O. Et E. Danesch, HY607, (D.Akd.), Geo.
Orchis italica Poiret, HY610, (Akd.), Geo.
O. anatolica Boiss., HY621, (D.Akd.), Geo.
Poaceae (Gramineae)
Aegilops umbellata Zhukovsky subsp. umbellata, AD2140, (İr.-Tur.), Tero.
Aeluropus litoralis (Gouvan) Parl., HY608, Tero.
Avena barbata Pott ex Link subsp. barbata, SG2641, (Akd.), Tero.
Briza maxima L., AD2092, HY679, Tero.
Bromus arvensis L., SG2693, Tero.
B. madritensis L., HY600, Tero.
B. racemosus L., SG2685, (Avr.-Sib.), Tero.
B. rigidus Roth, HY601, Tero.
B. tectorum L., HY628, Tero.
Catapodium rigidum var. rigidum (L.) C.E. Hubbard, SG2698, 2706, Tero.
Cynodon dactylon (L.) Pers., AD2108, Geo.
Cynosurus echinatus L., HY631, (Akd.), Tero.
Dactylis glomerata L. subsp. hispanica (Roth.) Nyman, SG2768, Hemi.
Hordeum bulbosum L., AD2127, Geo.
H. murinum L. subsp. leporinum (Link.) Arc. var. leporinum, HY603, Tero.
Lagurus ovatus L., SG2760, (Akd.), Tero.
Lolium temulentum L. var. temulentum, AD2114, Tero.
Piptatherum coerulescens (Desf.) P. Beauv, SG2667, 2702, 2714, Tero.
Poa bulbosa L., AD2153, HY602, Hemi.
Polypogon maritimus Willd. subsp. maritimus, HY680, (Avr.Sib.), Tero.
Vulpia persica (Boiss. & Bunse)V. Krecz & Bebrev, SG2640, (İr.-Tur.), Tero.
SONUÇ ve TARTIŞMA
Vadiyi popüler kılan en önemli özelliği, el değmemiş doğasıdır. Bu özellik doğa severleri
bölgeye çekmektedir. Etrafı kalker kaya duvarlar ile çevrili bu büyük vadi, Akdeniz Bölgesi
deniz seviyesi flora ve faunasının gözlenmesi adına önemlidir. Mol ve arkadaşlarının (1992)
haricinde bölgede gerçek anlamda bir flora çalışması yapılmamıştır. Bu bağlamda 2003-2005
yılları arasında iki yıl süre ile vadi içerisinde gerçekleştirdiğimiz flora çalışmaları sonucunda,
67 familyaya ait 295 vasküler bitki taksonu belirlenmiştir. Toplam flora içerisinde
Pteridophyta divizyosu 3 familya, 3 cinse ait 3 takson ile, Gynospermae (Coniferophyta) alt
divizyosu aynı şekilde 3 familya, 3 cinse ait 3 takson ile temsil edilmektedir. Angiospermae
(Magnoliophyta) alt divizyosu altında Dicotyledones (Magnoliopsida) sınıfında ise 53
familya, 184 cinse ait 240 takson, Monocotyledones (Liliopsida) sınıfında ise 8 familya, 38
cinse ait 49 takson yer almaktadır.
En çok takson içeren familyalar Fabaceae (42), Asteraceae (26), Poaceae (21), Brassicaceae
(17), Lamiaceae (16) ve Liliaceae (16); cinsler ise Medicago (6), Euphorbia (6), Trifolium (5)
ve Bromus (5)’ tur.
Hayat formlarına göre taksonların dağılımına bakılacak olursa, terofitler 154 takson ile
floranın %52.2’ sini, hemikriptofitler 48 takson ile % 16.2’sini, fanerofitler 39 takson ile %
13.2’ sini, geofitler 36 takson ile % 12.2, kamefitler ise 18 takson ile toplam floranın % 6.1’
ini oluşturmaktadır (Şekil 4). Vadi florası gerek familya gerekse cins bağlamında
Fabaceae’nin önderliği, ayrıca hayat formu açısından terofitlerin baskınlığındadır. Bu durum
Fabaceae familyasının terofit üyelerince zengin olan tipik Akdeniz florasının karakteristik
özelliklerini gösterdiğinin bir kanıtıdır.
Taksonların Hayat Formlarına Göre Dağılımı
Takson Sayısı
200
150
100
50
0
Tero.
Hemi.
Fane.
Geo.
Kame.
Hayat Formları
Şekil 4. Taksonların hayat formlarına göre dağılımı
Florayı oluşturan taksonlardan 14 tanesi endemik olup endemizm oranı yaklaşık % 4.7’dir.
Vadide yayılışa sahip endemik, nadir taksonlar ve risk sınıfları; Microsciadium minutum
(End.) (VU), Aristolochia hirta (End.) (LR), A. poluninii (End.) (LR), Campanula hagielia
(End.) (VU), Arenaria luschanii (End.) (LR), Rosularia globulariifolia (End.) (LR), Scabiosa
reuterana (End.) (LR), Trigonella carica (End.) (LR), Quercus aucheri (End.) (LR), Phlomis
lycia (End.) (LR), Sideritis albiflora (End.) (LR), Stachys bombycina (End.) (EN), Galium
canum subsp. antalyense (End.) (LR), Gladiolus anatolicus (End.) (LR), Euphorbia
dendroides (VU), Brassica cretica (VU), Arum nickelii (VU). Endemik ve nadir taksonların
risk sınıflarına bakıldığında hemen hemen tamamı düşük risk altındadır. Ancak özellikle
Trigonella carica’ nın risk sınıfı ülkesel ölçekte gözden geçirilmelidir. Bilinen lokalitelerinin
tamamı Muğla ili sınırları içerisinde yer alan bu takson için bu vadi yeni bir lokalite kaydıdır
ve bölgede takson yoğun keçi otlatmasının baskısı altındadır. Muğla ili genelin de otlatmanın
yoğun olduğu düşünülürse taksonun populasyonlarının taranıp risk sınıfının yeniden
belirlenmesi gerektiği düşüncesindeyiz. Nadir türler arasında yer alan Euphorbia dendroides
yurdumuza endemik bir tür değildir fakat (VU) kategorisinde yer almaktadır. Muğla ve
Antalya illeri çevresinde yayılışa sahip olup, ülkemiz populasyonları bu türün Akdeniz
havzası içerisinde en doğu ucudur. Bu yönü ile vadinin genel vejetasyonuna bakıldığında
kuzeye bakan yüzündeki dik kalker duvarlarda yer alan doğal Euphorbia dendroides
toplulukları dikkat çekmektedir. Aynı habitatı paylaştığı Cupressus sempervirens toplulukları
ile birlikte, yurdumuz genelinde nadir olarak gözlemlenmelerinden ötürü vadinin önemini
arttırmaktadırlar (Şekil 5).
Şekil 5. Vadi kuzey yamaç, Cupressus sempervirens toplulukları
Vadiye adını veren kelebek faunası 1997-2000 yılları arasında gerçekleştirilen arazi
çalışmaları ile Kılar (2003) tarafından belirlenmiştir. 40-45 civarında gündüz ve yaklaşık 40
kadar gece kelebeği belirlenen bölge bu yönü ile de ön plana çıkmaktadır. Özellikle
ülkemizde Euplagia quadripunctaria (Kaplan kelebeği)’ nin yayılış alanlarından biri olması
ile Akdeniz Bölgesi içerisindeki nadir noktalardan biridir.
Son yıllarda artan talep üzerine alternatif turizme yönelen pek çok turizm işletmecisi için
bölge gözbebeği konumundadır. Haziran ayı ile eylül ayları arasında bölgede turist sayısı
bakımından büyük yoğunluk yaşanmaktadır. Bu durum ekonomik getirisine karşın, büyük
çevre sorunlarının oluşmasına neden olabilmektedir. Bu yönü ile TÜDAV (Türk Deniz
Araştırmaları Vakfı) tarafından LIFE destekli “Ölüdeniz Lagünü Koruma Eylem Planı
Projesi” gerçekleştirilmiş, proje kapsamında eğitim seminerleri ve yayınları düzenlenmiştir.
2005 yılı sonunda tamamlanan proje dahilinde, bu çalışmanın verileri de değerlendirilerek
“Kelebekler Vadisi Endemik ve Nadir Bitkiler Kitapçığı” (TÜDAV Eğitim Serisi No: 4)
(Şenol S.G., Yıldırım H., 2004), gerek ekoturizm’ e katkı, gerekse bölge halkının
bilinçlendirilmesi amacı ile yayınlanmıştır.
KAYNAKLAR
AKMAN, Y., DAGET, PH., Quelques aspects synoptiques des climats de la Turquie. T. 5.
Fasc. 3. France, 1971.
DAVIS, P.H.. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Volume 1-9, University Press.,
Edinburgh, 1965-1985.
DAVIS, P.H., MILL, R.R. and TAN, K., Flora of Turkey and the East Aegean Islands
(Supplement). Volume 10, Univiversity Press., Edinburgh, 1988.
EKİM, T., KOYUNCU, M., VURAL, M., DUMAN, H., AYTAÇ, Z. & ADIGÜZEL, N.,
Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Pteridophyta ve Spermatophyta). TTKD ve Van 100. Yıl
üniversitesi Yayını, Ankara, 2000.
GÜNER A., ÖZHATAY N., EKİM T. & BAŞER, K.H.C. (eds), Flora of Turkey and the East
Aegean Islands (Supplement), Vol. 11. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh, 2000.
GÜNEYSU, A., C., OZANER, F., S., ERKAL, T., Ölüdeniz Lagünü Fethiye) Yakın
Çevresinin Jeomorfolojisi ve Karst Ortamının Özellikleri, Türk Coğrafua Dergisi, Sayı:31,
İstanbul, 1996.
KILAR, R., Kelebekler Vadisi Kelebekleri, TÜDAV Eğitim Serisi No:4, İstanbul, 2003.
MOL, T., TARHAN, S., Akdeniz Bölgesinde Önemli Yaban Hayvanlarının Yayılışları,
Problemleri ve Alınan Tedbirler. Türkiye Akdeniz Bölgesi Ormanları ve Ormancılığına
İlişkin Bilimsel Yaklaşımlar. İ.Ü Orman Fakültesi Ormancılık Araştırma ve Uyg. Mrk. Müd.,
İstanbul, 1992.
SEÇMEN, Ö., GEMİCİ, G., GÖRK, G., BEKAT, L., LEBLEBİCİ, E., Tohumlu Bitkiler
Sistematiği (Değiştirilmiş 8. Baskı), E.Ü. Fen Fak. Kitaplar Serisi, No:116, İzmir, 2008.
ŞENOL., S.G., YILDIRIM, H., Kelebekler Vadisi Endemik ve Nadir Bitkiler Kitapçığı,
Tüdav Eğitim Serisi, No:8, İstanbul 2004.

Download Report