TURUNÇGİL
TURUNÇGİL
TURUNÇGİL
TURUNÇGİL
ÖNSÖZ
Bitkisel üretimde verim ve kaliteyi etkileyen
en önemli unsurların başında kuşkusuz zararlı
organizma olarak adlandırılan hastalık, zararlı ve
yabancı otlar gelmektedir. Ülkemizde yetiştirilen
kültür bitkilerinde bugün itibariyle ekonomik olarak
zarara neden olan toplam 569 zararlı organizma tespit
edilmiştir. Bitkisel üretimde hastalık ve zararlılardan
dolayı ortalama %30-35, salgın durumunda ise %100
oranında zarar ortaya çıkabilmektedir. Bu sebeple
bitki sağlığı tedbirleri bir ülkede gıda güvenliğinin
sağlanması açısından son derece önemlidir. Bu zararlı
organizmalar ile don, dolu, kuraklık vb. abiyotik stres
koşullarına karşı yapılan tüm korunma faaliyetleri
zirai mücadele olarak tarif edilir.
Yapılan zirai mücadele faaliyetlerinin insan ve çevre sağlığı ile agroekosistem ve
biyolojik denge üzerine muhtemel yan etkilerini azaltacak şekilde sürdürülebilir tarımsal
üretim tekniklerine uygun yapılması da son derece önemlidir.
Bakanlığımızın zirai mücadele konusunda belirlediği strateji uluslararası düzeyde
kabul gören “Entegre Zirai Mücadele” yaklaşımı olup, bu kapsamda öncelikle dayanıklı
çeşitlerin kullanımı, kültürel tedbirler, mekanik ve fiziksel mücadele ile kimyasal
mücadeleye alternatif biyolojik ve biyoteknik mücadele yöntemlerinin kullanılmasıdır.
Bu amaçla tüm ülkede Entegre Mücadele Programlarının yaygınlaştırılmasına öncelik
verilmektedir. Kimyasal mücadele entegre mücadelenin son halkası olup, Bakanlık
olarak hedefimiz Ülkemizde entegre mücadele programlarında pestisitlerin etkin ve
doğru kullanımının sağlanması ile yıllık birim alana kullanılan pestisit miktarının yıldan
yıla azaltılmasıdır. Hastalık, zararlı ve yabancı otların mücadelesinde kullanılan kimyasal
bitki koruma ürünlerinin yanlış kullanılması neticesinde bitkilerde fitotoksisite, zararlı
organizmalarda direnç ve bitkisel ürünlerde kalıntı sorunu oluşmaktadır.
Bitkisel ürünlerde hangi zararlı organizmaların bulunduğu, bunlarla ne zaman ve
nasıl mücadele edileceği, zirai ilaç kalıntı sorunu olmayan ürünlerin nasıl yetiştirebileceği
konularında Bakanlığımız uzmanlarınca hazırlanan bu el kitapçığının üreticilerimize
büyük ölçüde yardımcı olacağı düşüncesiyle tarım sektörümüze ve çiftçilerimize faydalı
ve hayırlı olmasını dilerim.
Mehmet Mehdi EKER
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı
TURUNÇGİL
İÇİNDEKİLER
A- TURUNÇGİL YETİŞTİRİCİLİĞİ
B-HASTALIK VE ZARARLILARI
7
15
1-TURUNÇGİLLERDE UÇKURUTAN (Phoma tracheiphila)
15
2- TURUNÇGİLDE KURŞUNİ KÜF HASTALIĞI (Botrytis cinerea Pers. ex Fr.) 16
3-TURUNÇGİL MEYVELERİNDE KAHVERENGİ ÇÜRÜKLÜK VE GÖVDE ZAMKLANMA
18
HASTALIĞI (Phytophthora citrophthora)
4-TURUNÇGİL DAL YANIKLIĞI (Pseudomonas syringae pv. Syringae)
20
5-TURUNÇGİL DEPO ÇÜRÜKLERİ Yeşil küf çürüklüğü (Penicillium digitatum)
Mavi küf çürüklüğü (Penicillium italicum)
21
6-TURUNÇGİLDE KAHVERENGİ LEKE (Alternaria alternata f. sp. citri)
23
7-MEYVE AĞAÇLARINDA ROSELLİNİA KÖK ÇÜRÜKLÜĞÜ HASTALIĞI
(Rosellinia necatrix)
24
8-LİMON TIKANIKLIK HASTALIĞI(Lemon sieve-tube necrosis)
27
9-SATSUMA CÜCELEŞME VİRUS HASTALIĞI Satsuma dwarf nepovırus(SDV) 28
10-TURUNÇGİL PALAMUTLAŞMA HASTALIĞI(Citrus stubborn disease ) (CSD) 29
11-TURUNÇGİLLERDE CÜCELEŞME VİROİD HASTALIĞI
(Citrus exocortis pospiviroid)
30
12-TURUNÇGİLLERDE TRİSTEZA VİRÜSÜ( Citrus tristeza closterovirus (CTV) ) 31
13-TURUNÇGİLLERDE GÖZENEK VİROİDİ HASTALIĞI (Citrus cachexia viroid) 32
14-TURUNÇGİLLERDE KAVLAMA HASTALIĞI
33
(Citrus psorosis-associated ophiovirus)
15-TURUNÇGİLLERDE TAŞLAŞMA HASTALIĞI (Citrus Impietratura)
35
16-TURUNÇGİL YAPRAK KIRIŞIKLIK VİRÜSÜ (Citrus crinkly leaf ilarvirus)
36
17-TURUNÇGİLLERDE DEMİR NOKSANLIĞI (Kloroz)
37
18-TURUNÇGİL BEYAZSİNEĞİ (Dialeurodes citri )
38
19-TURUNÇGİL UNLUBİTİ (Planococcus citri)
40
20-TURUNÇGİL SARI KABUKLU BİTİ (A.citrina)
43
TURUNÇGİL KIRMIZI KABUKLUBİTİ (A.aurantii) 43
21-TURUNÇGİL KIRMIZIÖRÜMCEĞİ (Panonychus citri)
45
22-KANLI BALSIRA (Ceroplastes rusci)46
48
23-TURUNÇGİL PASBÖCÜSÜ (UYUZ) (Phyllocoptruta oleivora)
24-TURUNÇGİL TOMURCUKAKARI (Aceria sheldoni )
49
25-HARNUP GÜVESİ (Ectomyelois ceratoniae )
51
52
26-LİMON ÇİÇEKGÜVESİ (Prays citri )
27-TURUNÇGİL YAPRAK GALERİGÜVESİ (Phyllocnistis citrella)
54
28-AKDENİZ MEYVE SİNEĞİ (Ceratitis capitata)
55
29-TURUNÇGİLLERDE YAPRAKBİTLERİ
TURUNÇGİL
İÇİNDEKİLER
Turunçgil siyah yaprakbiti (Toxoptera aurantii)
Şeftali yaprakbiti (Myzus persicae )
Pamuk yaprakbiti (Aphis gossypii)
Börülce yaprakbiti (Aphis craccivora)
Turunçgil yeşil yaprakbiti (Aphis citricola, A. spiraecola)
30-TORBALI KOŞNİL [Icerya purchasi Mask.(Hom.:Margarodidae)]
31-GRİ YUMUŞAK KOŞNİL (Comlus pseudomagnoliarum )
32-YILDIZ KOŞNİLİ (Ceroplastes flpridensis )
33-TURUNÇGİL VİRGÜL KABUKLUBİTİ (Lepidosaphes beckii)
34-TURUNÇGİLLERDE YAPRAKPİRELERİ (Empoasca spp.)
35-TURUNÇGİL PAMUKLU BEYAZSİNEĞİ (Aleurothrixus floccosus)
57
58
59
60
62
63
65
TURUNÇGİL
TURUNÇGİL
A- TURUNÇGİL YETİŞTİRİCİLİĞİ
Turunçgil Ekolojisi:
Turunçgillerin iklim ve toprak istekleri, bahçe planlaması ve çeşit seçimi aşamalarında çok önemli ve hatta belirleyicidir.
İklim: Özellikle kış soğukları belirleyici bir nitelik taşımaktadır. Genel
bir kaide olarak, soğuk hava akışı dağlardan denize doğru seyretmektedir.
Dolayısıyla, soğuk havanın en çok etkilediği yerler ovaların denize en yakın kesimleri olmaktadır. Soğuk hava su gibi aktığından, önünde yükselti
olursa baraj gibi birikir. Eğer bahçe etrafında yükseltiler varsa (küçük tepecikler, yol, bina vb) bahçede soğuk birikimine sebep olur. Bu yüzden bir
yerde turunçgil bahçesi kurarken, kanal ve boğaz gibi risk taşıyan yerler
iyi bir şekilde irdelenmelidir. Özellikle soğuk havanın akış yönü araştırılmalıdır.
Turunçgillerin yayılma alanını engelleyen en sınırlayıcı etmen düşük
sıcaklıklardır. Gerek düşük sıcaklıklar, gerekse yüksek sıcaklıklar, turunçgillerde meyve verimliliği ve kalitesini birinci derecede etkileyen iklim faktörleridir. Ülkemizde turunçgil yetiştiriciliği yapılan alanlar, subtropik özellik gösteren bir iklime sahiptir. Subtropik iklim haricinde kalan iklimlerde
yetiştirilen turunçgiller renk, tat, aroma, koku ve albeni bakımından sofralık tüketime uygun olmayıp daha çok sanayide kullanılmaktadır. Dünya
üzerinde sofralık turunçgil üretimi yapılan alanlara bakıldığında ülkemizde özellikle Mersin, Erdemli ve Silifke yöresinde dünyanın en kaliteli sofralık limon ve portakalının yetiştirilebildiğini belirtmeden geçemeyiz.
Turunçgil yetiştiriciliğini etkileyen en önemli sıcaklık faktörü düşük
sıcaklıklardır. Bu sebeple sıcaklığa ilişkin bazı kavramların bilinmesi gerekir.
Toprak: Turunçgiller için esas üzerinde durulması gereken husus, toprağın havalanan bir yapıya sahip olmasıdır. Çünkü turunçgil kökleri yüksek miktarda oksijen ister, havasızlığa çok hassastır. Ağır ve havalanmayan
topraklarda hemen boğulma tepkisi gösterirler. Bu sebeple turunçgillerin
yetiştirileceği toprağın öncelikle havalanan ve süzek bir yapıda olması
mecburiyeti vardır.
Turunçgillerin havalanan ve süzek toprak koşullarında (örneğin kumlu-tınlı) etkili kök derinliği 30-90 santimetre arasındadır. Ancak çok hava-
-7-
TURUNÇGİL
lanan, süzek ve kumlu topraklarda yetiştiricilik bakımından elverişli olması
koşulu ile turunçgil köklerinin 5-7 metre derinliğe kadar gittiği saptanmıştır. Toprağın havalanma miktarı düştükçe özellikle ağır topraklarda kökler
toprak yüzeyine doğru çıkarlar. Turunçgillerde köklerin yatay olarak, çok
elverişli toprak koşullarında ve kullanılan anaçlara bağlı olarak 7,5 metre
uzaklığa kadar yayılabildiği bilinmektedir. Toprak bünyesi ağırlaştıkça köklerin yayılma uzaklıkları azalır. Turunçgil bahçesi toprağından beklenen,
doğru ve etkili şekilde bir gelişme için havalanma ve desteği sağlamasıdır.
Turunçgil bahçesi kurulacak toprağın belli bir derinliğe kadar bir örnek
şekilde inmesi gerekir. Derinlik en az 1 metre olmalıdır. Belli bir derinliğe
kadar (en az 1 metreye kadar) geçirimsiz bir kil tabakası ya da taban kayası
bulunmamalıdır. Taban suyu sorunu da bulunmamalıdır.
Toprağın havalanma özelliğine sahip olması mecburiyetinden sonra
turunçgiller için toprak bakımından en önemli durumlardan biri de durgun su varlığı yani göllenme veya taban suyudur. Turunçgiller bir bataklık
bitkisi değildir. Fazla suyu sevmezler. Suyun fazlalığındansa su noksanlığı yeğlenir. Bazı topraklarda (özellikle ağır killi topraklarda) drenaj yok ise
kış yağışları ve sulama ile toprakta su birikimi görülebilir. Toprakta biriken
durgun su özellikle çevresindeki alkali maddeleri, karbonatları, özellikle
tuzları ve sülfatları eriterek kök çevresinde oksijensiz, pH’sı asidik ve tuzlu
bir etki oluşturur. Bu turunçgillerin sağlıklı bir şekilde yaşamlarını devam
ettirmeleri bakımından arzu edilmeyen bir durumdur.
Budama:
Budama ile hasta, yaşlı, kuru ve obur dallar alınır. Tacın içinin havalanması ve güneş görmesi esas kabul edilir. Bunun ötesinde bir amaç ile
budama yapılması söz konusu değildir.
Budama Zamanları: Budama zamanları limon hariç diğer bütün turunçgiller için kış aylarıdır. Verimlilik budaması (hastalıklı, kuru ve obur
dalların kesimi) kış aylarında büyüme durunca, temizlik şeklinde yapılır. Limonlarda ise uç alma budamasının zamanı çok dikkatli seçilmelidir. Limon
üretimini tehdit eden Uçkurutan Hastalığı ağaçta oluşan yaralardan bulaşır. Bu sebeple Uçkurutan Hastalığının bulaşma riskinin en düşük olduğu
zamanda uç alma budaması yapılmalıdır. Uçkurutan Hastalığının etmeni,
hava sıcaklığının 30 derece ve üzerinde seyrettiği dönemde etkili değildir.
-8-
TURUNÇGİL
Dolayısıyla hava sıcaklığının 30 derece üzerinde bulunduğu dönemlerde
bulaşma riski en düşük seviyededir. Limon yetiştiriciliği yapılan bölgeler
dikkate alındığında hava sıcaklığının 30 derece üzerinde seyrettiği oldukça uzun bir dönem söz konusudur. Ama bu bilgiden yola çıkarak limonlarda uç alma budamasının yaz aylarında yapılabileceği fikrine kapılmak
yanlıştır. Çünkü uç alma budamasının temel amacı sürgünlerde yan dal
oluşumunu teşvik etmektir. Eğer temmuz-ağustos gibi yaz aylarında uç
alma budaması yapılırsa, takip eden süreçte ve sonbahar boyunca yeni
sürgün oluşumu meydana gelecektir. Bu yeni ve taze sürgünler henüz pişkinleşmeden kış aylarına girileceğinden soğuk havalarda zarar görmeleri
söz konusudur. Ayrıca bu yeni ve taze sürgünler rüzgâr sebebiyle kırılarak
zarar görürler. Kırılan taze sürgünlerde oluşan yaralardan Uçkurutan Hastalığı bulaşma riski çok yüksektir. O zaman ne yapacağız? Bütün bu bilgiler
ışığında uç alma budamasını, Uçkurutan Hastalığı bulaşma riskinin en düşük olduğu ve yapılan kesimlerden sonra gözlerin uyanmayacağı bir zaman diliminde yapmak gerekmektedir. İşte bu iki hususu da karşılayacak
doğru uç alma zamanı ekim ayının ortası ile kasım ayı başları olarak tarif
edilebilir. Bu dönemde limonlarda uç alma budaması yapıldığında hem
Uçkurutan Hastalığı bulaşmasına karşı bahçe sağlama alınmış, hem de
sürgün faaliyeti başlamadan hemen kışa girilmiş olur. Böylece güvenli bir
kış geçirilir ve ilkbaharla birlikte yeni sezonun meyvelerini verecek olan
dallar güvenle ve sağlıklı bir şekilde gelişirler. Turunçgillerde çiçek tomurcuğunun oluşmaya başladığı zaman ocak ayıdır. Eğer limonlarda sonbaharda uç alma budaması yapılmayarak, kışın hasat sonrası budama yapılırsa ertesi yılın ürünü de heba edilmiş olur. Çünkü meyve gözüne dönüşen gözler uçta oluşacağından budamayla bunlar kesilip atılmış olur.
Mekanik olarak bulaşan hastalıkların taşınmalarını önlemek için, budama aletleri kullanılmadan önce dezenfekte edilmelidir. Dezenfektan
olarak, % 10’luk hipokloridli su (çamaşır suyu) kullanılır. Bunun için 1 ölçek
çamaşır suyu 4 ölçek çeşme suyu ile karıştırılır. Budama aletleri bu eriyikte
1 dakika süre ile tutulmalıdır. Bir ağaçtan diğerine geçerken de, hastalık
varsa yayılmasını önleme bakımından, aletler bu eriyiğe batırılmalıdır.
Turunçgillerde 3 çeşit budama vardır:
Şekil Budaması: Şekil budaması genç fidan ve ağaçlarda yapılan
budamadır. Büyük ağaçlarda şekil budaması yoktur! Burada amaç ağaca
doğal taç gelişimi içinde dallarını oluşturmasını sağlamak ve büyüme-
-9-
TURUNÇGİL
sine yardımcı olmaktır. Amaç sağlam yapılı, dengeli ve yenilenen bir taç
oluşturmaktır. Şekil budamasında 60 cm’den birinci taç alınır. Sonra aynı
noktadan çıkmayan, oldukça eşit dağılımlı, en iyi gelişen 3 dal seçilerek
25 cm’den kesilir. Böylece ikinci taca yönlendirilmiş olur. Bunlardan çıkan
sürgünlerde 25 cm olunca kesilir. Kesim, kesim yeri yuvarlaklaşınca yapılır.
Ana çatı dalı üzerinden çıkan güçlü sürgünlere izin verilmez. Bunlar daha
inceyken kesilip atılmalıdır. İkinci ve üçüncü dal üzerindeki güçlü dalların
bırakılması lazımdır.
Mandarinler, özellikle de Satsuma çeşidi gençken çok dağınık taçlıdır.
Sürgünleri kırbaç gibi uzar. Bunları kesmek yanlıştır. Fidanın bu uzayan
dallarında ilk çiçek tomurcukları oluşur. Bir fidanda böyle 6-7 dal olur. Çiçek tomurcuğu oluşumu için dalların bükümü istenir. Kesim yapılırsa alınacak ilk ürün kaybedilir. Obur dal oluşumuna yol açılmış olur. Limonlarda
da bu hususa dikkat edilmelidir. Limon hariç, fidanların gövdesinden ve
ana çatı dallarından çıkan sürgünler haricinde hiçbir dal kesilmemelidir.
Çünkü sürgünler taç içini kalabalıklaştırırlar. Havalanmayı engellerler.
Hepsi fotosentez yüzeyi ve meyve oluşumu için faydalıdır. Bazen genç
bahçelerde ilk dönemlerde güçlü büyüyen dallarda (limon hariç) güneşle
temas ettiğinde meyve gözü oluşumu söz konusudur. Bu dallar zamanla
bükülür ve meyve dalı haline gelir. Hâlbuki kesim yapılırsa ağacın dengesi
bozularak güçlü sürgünler meydana gelmesi ve ağacın sadece yeşil aksam
oluşturması teşvik edilmiş olur. Turunçgiller aslında köpürerek büyürler.
-10-
TURUNÇGİL
Dolayısıyla gereksiz ve yanlış dal kesimiyle ağacın büyüme düzeni üzerine
etki yapılırsa verimliliği ve ağaç dengesi bozulmuş olur.
Verim Budaması: Verim çağına gelmiş ağaçlarda kesinlikle şekil verme amacıyla budama yapılmaz. Limonların özel durumlarından ötürü limon haricinde kalan turunçgillerde verimlilik budaması yapılırken sadece
kuruyan, hastalıklı, obur nitelikli ve birbirine rakip olan dallar kesilip atılır.
Bu işlemleri ne kadar erken yaparsak yaralar daha çabuk kapanacağından
ağaç o kadar iyi büyür. Yukarıda bahsedilen dallar haricindeki dalları verim budaması altında kesmek ağaca zarar vermekle kalmayıp ağacın verimliliğinin ön şartı olan dengenin de bozulmasına yol açar. Limonlarda
ise; tepe tomurcuğu baskınlığı diğer türlerden çok daha üstündür. Limon
sürgünleri yan dal vermeme ve dik büyüme eğilimindedirler. Çiçek tomurcuğu oluşumu için yan dal gerektiğinden tepe tomurcuğu baskınlığı kaldırılmalıdır. İyi bir limon yetiştiriciliği için dallar mutlaka her yıl budanmalıdır. Bu amaçla limonlarda her yıl sürgünlerde uç alma budaması yapılması
zorunludur. Limon sürgünlerinde tepe tomurcuğu baskınlığını gidermek
için yapılacak uç alma budamasında kesim şiddetine çok dikkat edilmelidir. Çok kısa kesim yapılırsa amaca ulaşamayız. Yani çok sert budanırsa
kuvvetli sürgün gelişimi meydana gelerek yoğun obur dal oluşumuna yol
açılmış olur. Uç alma sonrası sürgünlerin haddinden fazla uzun bırakılması
halindeyse sürgünün yukarı kısımlarında meyve tutumu gözlenirken orta
ve dip kısımlarında meyve tutumu gerçekleşmez, boşluklar oluşur. Öyle
bir kesim yapılmalıdır ki; en fazla yan dal oluşsun ve sürgün üzerinde boşluk kalmasın. Bunun için sürgünün uç kısmından yaklaşık sürgün boyunun
üçte biri kadar bir kesim yapılmalıdır. Turunçgillerde genel bir kural olarak
şu söylenebilir: bir ağacın tacının içi meyve tutmuyorsa, o ağaç verimli değildir. Verimlilik budaması ile taç içinde görevini tamamlamış, kuru, hastalıklı, verimsiz ve ağacı sömüren obur dalların uzaklaştırılması sağlanır.
Bu işlemde yegâne amaç ağaç tacı içerisinde sürgün oluşturup meyve
almaktır. Bahsedilen dalların haricinde yapılan kesimler ağacın verimliliğini ortadan kaldırmaya hizmet eder. Limonlarda kuru, hastalıklı ve obur
dalların uzaklaştırılmasının yanında uç alma budaması yapılır. Turunçgillerin budanması bahsi temelde bundan ibarettir. Verimlilik budamasında
yapılan en büyük hatalardan biri de havalanma sağlamak kaygısıyla etek
dalların kesilmesidir. Eğer dikim aralığı doğru verilmediyse ağacın içi kuru
dallarla dolar. Bir turunçgil ağacının veriminin neredeyse yarısı etek dallarında meydana gelir. Bu sebeple etek dallar kesinlikle kesilmemelidir.
-11-
TURUNÇGİL
Gençleştirme Budaması: Verimlilik turunçgillerde sürgün oluşturmayla doğru orantılıdır. Bu sürgünlerin dengeli gelişen ve meyve tomurcuğu oluşturan sürgünler olması gerekir. İlkbaharda turunçgillerde hem
sürgün hem meyve oluşumu söz konusudur. Turunçgiller belli bir yaştan
sonra yeterli yeni sürgün veremez hale gelir ve verim düşer.
Tam verim çağındaki genç ağaçlarda bu oran istenen seviyede iken,
yaşlılıkla beraber verimsizliğe sebep olacak şekilde değişir. Gençleştirme
budaması ile yaşlılıkla birlikte verimliliğin aleyhine gelişen durumu düzeltmeye çalışırız. Turunçgiller büyük, kalın kesimlere elverişli değildir. Hatta
bazı türlerde çok kalın kesimlere tepki olarak ölüm görülür. Örneğin Yafa
portakalında geriye doğru ölüm gözlenir. Sonra geniş yaraların kapanması
geç ve zor olacağından bazı mantari hastalıklar sonucu sorunlar olabileceği gibi, diğer hastalıklara da giriş kapısı olarak hizmet eder. Bu yüzden
gençleştirme budaması yapılırken dikkat edilecek ilk husus kalın dal kesmemektir. 4-5 santimetre çapından daha kalın dal kesilmez. Pratik olarak
baş ve işaret parmağı birleştirildiğinde oluşan daireden daha kalın olan
dalların kesilmemesi gerekir. Bu şekilde kesim yapıldığında ağacın iskeleti ortaya çıkar. Bu ağacı dış etkilerden korumamız gerekir. Gençleştirme
budamasını ilkbahardan önce (sürgünlerin oluşmasından önce) kıştan çıkarken yapınca, beyaz badana boyasıyla ağacı boyarız. Böylece ağacı güneşten korumuş oluruz. Aksi takdirde güneş yanıklığı sebebiyle ağaçların
ölüme varan zararlar görmesi söz konusudur. Budamayı takip eden zaman
içerisinde sürgün oluşumu ile beraber ağacın taç içi dolar.
Turunçgillerde Sulama: Diğer kültür bitkilerinde olduğu gibi, turunçgillerde de bilinçli olarak yapılan sulamanın olumlu etkileri görülürken;
bilinçsiz olarak yapılan sulamanın da olumsuz etkileri ortaya çıkmaktadır.
Sulamanın kök gelişimi, ağacın taç genişliği, meyve kalitesi ve verimi üzerine doğrudan bir etkisi söz konusudur. Sulama; kök bölgesindeki toprağın
hava, sıcaklık, tuzluluk ve besin maddelerinin alımını ve bunun sonucunda kök gelişimini ve sağlığını doğrudan etkiler. Aşırı su, kök ve kök boğazı
çürüklüklerine ve yapraklarda kloroza neden olabilir. Köklerin zayıflaması
ve hastalanması da, ağaç tacı gelişimi, meyve tutumu ve kalitesi üzerine
olumsuz etki yaparak ağacın zayıflamasına ve verim azalmasına ve hatta
giderek ağacın ölümüne bile neden olabilir. Suyun az verilmesi de, ağacın
gelişimini, meyve gelişim ve kalitesini ve verimi olumsuz yönde etkiler;
gelişme döneminde susuz kalan meyveler irileşemezler ve kabukları çat-
-12-
TURUNÇGİL
lar. Bu da çürümeye neden olur ve kaliteyi düşürür. Uygun bir sulama ile
verimi artırmak mümkündür.
Turunçgillerin yıllık su ihtiyaçları toprak, iklim ve ağacın fizyolojik durumuna bağlı olarak 800-1.200 milimetre arasında değişir. Ancak bunun
tamamı sulama ile verilmez. Bir kısmı yağışlarla karşılanır. Yapılan araştırmalara göre, mayıs-ekim döneminde turunçgil bahçelerine, salma sulama olarak 650-750 milimetre, damla sulaması için ise 300-400 milimetre
arasında su vermek gerekmektedir. Akdeniz ve Ege bölgelerinin turunçgil
tarımı yapılan yerlerinde, ilkbahar gübrelemesinden sonra, mayıs ortası
veya haziran başından itibaren genellikle toprağın yağışlarla ıslanması
beklenemez ve ağaçların sulanması gerekir. Bazı yıllar, yağışların erken
veya geç kesilme durumuna göre, sulamanın başlangıcı bir veya birkaç
hafta oynama gösterebilir. İlk sulamadan itibaren belli aralıklarla sulamaya devam edilir ve genellikle ekim ortası veya kasım başına kadar sulama
yapılır. İlk etkili yağışların erken veya geç başlaması, bazı yıllar son sulama
tarihlerinde bir veya birkaç hafta değişikliğe neden olabilir.
Turunçgillerde Toprak İşleme: Turunçgillerde toprak işlemenin amacı, mekanik olarak yabancı ot mücadelesi ile yabancı otların ağaçlarla besin maddesi ve su rekabetini önlemektir, hiçbir zaman toprağın havalandırılması değildir! Eğer kökleri havalandırma amaçlanıyorsa, bilinmelidir
ki toprak işlemeyle bu işlem hiçbir zaman yapılamaz. Turunçgillerin etkili
kök derinliği 30-90 santimetredir. Pulluk en fazla 20 santimetre civarında
bir derinliğe batar. Derin sürümle bile köklere ulaşılamaz. Yani diğer bitkilerdeki gibi bir toprak işleme söz konusu değildir.
Eğer turunçgil bahçesi toprağının havalanması iyi değilse, kökler yüzeye doğru gider ve böyle bahçelerde toprak işlenirse kökler yaralanır.
Köklerin yaralanması, hem ağacın beslenmesini olumsuz yönde etkiler,
hem de Kök Çürüklüğü gibi bir takım hastalıkların bulaşması için ortam
hazırlar. Özellikle ağır topraklı bahçelerde sürüm çok sakıncalıdır. Çünkü
sürümlerle toprakta sıkışma ve taban taşı oluşumu söz konusudur. Ağır
pulluk ve traktörlerle toprak işleme yanlıştır. İşlenmeyen (Pulluk ve traktör
girmeyen) parsellerde verim % 30 daha fazladır.
Mekanik yabancı ot mücadelesi için toprak işleme, turunçgillerde istenmez ve tavsiye edilmez. Eğer toprağı işleyerek yabancı ot mücadelesi
yapılacaksa oldukça yüzlek ve hafif aletler kullanarak az sayıda sürüm yapılmalıdır.
-13-
TURUNÇGİL
Turunçgil bahçesine ne kadar az traktör girerse o kadar iyidir. Çünkü
zamanla toprakta sıkışma gözlenir. Toprak sıkışması köklerin havalanmasını olumsuzlaştıracağından verimliliği doğrudan etkiler. Yalnız toprak
işlemede değil, hasat için dahi bahçe içerisinde traktör rastgele yerden
geçirilmemelidir.
Turunçgillerin Beslenmesi: Turunçgillerde bazı makro ve mikro besin
maddelerinin noksanlıklarının oluşmasını engellemek amacıyla her hâl ve
şartta uygulanabilecek bir gübreleme programının hazırlanmasına imkân
bulunmamaktadır.
Turunçgillerde, diğer meyve türlerinde olduğu gibi uygulanacak gübre
miktar ve cinslerinin belirlenmesindeki en iyi yol yaprak ve toprak analizlerinin yaptırılmasıdır. Bu hususta gerekli bilgi ve yardım için Tarım Bakanlığı’na bağlı Enstitülere ve Üniversitelere başvurulabilir. Bitkilerin gübreleme
ile toprağa verilen besin maddelerinden en iyi şekilde yararlanmaları, bu
besin maddelerinin uygun metotlarla toprağa verilmelerine bağlıdır.
Diğer meyve türlerinde olduğu gibi turunçgillerde de gübreler; toprak
yüzeyine serpme, toprak içerisine gömme ve yapraktan uygulama şeklinde verilmektedir. Azotlu gübreler, toprak yüzeyine serpme şeklinde uygulanırken fosfor ve potasyumlu gübrelerin mutlaka ağaçların taç izdüşümlerine açılan hendek veya çukurlara gömülmeleri gereklidir.
-14-
TURUNÇGİL
B-HASTALIK VE ZARARLILARI
1-TURUNÇGİLLERDE UÇKURUTAN (Phoma tracheiphila)
Hastalık Belirtisi
•Uçkurutan bitkiyi ekim-mart aylarında hastalandırır. Belirtiler hastalıktan 1–1,5 ay sonra görülür. Şiddetli durumlarda ağaçlar tamamen
kurur.
•Hastalığın tipik belirtileri dallarda görülür. Hastalanan dallardaki yaprak ayaları dökülür, yaprak saplarının dal üzerinde kalması tipiktir.
•Tepeden kuruyan dallar kesildiğinde odun dokusunda turuncu veya
kahverengimsi kısımlar görülür.
Hastalığın görüldüğü Bitkiler
•Konukçusu, turunçgillerdir. Sırasıyla limon, turunç ve ağaç kavunu
hastalığa duyarlıdır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler
• Bahçeye dikilecek olan turunç veya aşılı fidanlar sağlam ve sertifikalı
olmalıdır.
•Kontroller sürekli olarak yapılıp, hastalıklı fidanlar sökülüp imha edilmelidir.
•Ağaçlardaki hastalıklı sürgünler budanıp bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
•Budamalar, hastalıklı yerin yaklaşık 20 cm altından yapılmalıdır.
Ağaçtaki genel görünümü
Yapraktaki belirtisi
-15-
TURUNÇGİL
TURUNÇGİL
(Bot
1. TANIMI VE YAŞAYIŞI
Botrytis
cinerea saprofit
2- TURUNÇGİLDE KURŞUNİ
KÜF HASTALIĞI
olarak yapr
(Botrytis cinerea Pers. ex Fr.)Genellikle yara açılmış dokulardan g
fazla olursa yara olmaksızın çiçekler
Tanımı ve Yaşayışı
•Botrytis cinerea saprofit olarak yaprak, sürgün, meyve ve dokular
2. BELİRTİLERİ,
EKONOMİK
Ö
üzerinde kolaylıkla yaşar. Genellikle
yara açılmış dokulardan
girerek
hastalık oluşturur. Fakat çiçek döneminde yağışlar fazla olursa yara
Ha
TURUNÇGİLDE KURŞUNİ KÜF HA
olmaksızın çiçekleri hastalandırabilir.
gö
(Botrytis cinerea Pers. ex Fr.)
fun
•Hastalık çiçekte sarımsı kahverengi lekeler şeklinde görülür. Kısa süre1. TANIMI VE YAŞAYIŞI
çiç
de tüm çiçek ve çiçek salkımları fungusun gri renkteki spor kitlesi ile
olu
kuşatılır.
Hastalanan
çiçekler
kurur veyaprak,
dökülür. Meyve
yüzeyinde
ka-ve dok
Botrytis
cinerea
saprofit
olarak
sürgün,
meyve
enf
bartılar oluşur. Etmen daha çok çiçeklerde zarar yapar. Meyve enfeksiGenellikle
yara
açılmış
dokulardan
girerek
hastalık
oluşturur.
yonları olgunlaşmış meyvede ve hasat sonrası depoda görülebilir.
dep
fazla•Hastalığın
olursa yara
olmaksızın
çiçekleri
hastalandırabilir.
o
yayılmasında uzun süreli ıslaklık ve ortalama 18 C hava sıHa
caklığı koşulları önemlidir. Genç sürgünler, yaprak, çiçek ve meyveler
o
hastalıktan etkilenebilir.
2. BELİRTİLERİ,
EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞIC
yap
Hastalık çiçekte sarımsı
görülür. Kısa sürede tüm
fungusun gri renkteki spor
3.
çiçekler kurur ve dökülür
Fu
oluşur. Etmen daha çok ç
tur
enfeksiyonları olgunlaşmış
4.
depoda görülebilir.
Hastalık Belirtileri
Hastalığın yayılmasında uzu
4.1
o
C hava sıcaklığı koşulları-Aö
h
yaprak, çiçek ve meyveler
Kurşuni küf ile bulaşık limon -H
uza
3.
KONUKÇULARI
-16-B
Fungus çok geniş bir konu
Kurşuni küf ile bulaşık limon
TURUNÇGİL
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler
•Fungus çok geniş bir konukçu dizisine sahiptir. Hastalık turunçgilde
özellikle limonda zarar meydana getirir.
MÜCADELESİ
Kültürel önlemler
•Ağaçların yaralanması önlenmelidir.
•Hastalıklı bitki kısımları üretim alanından uzaklaştırılmalıdır.
•Bahçe içerisinde iyi bir hava sirkülasyonu sağlanmalıdır.
•Kurşuni küf ile bulaşık limon
Kimyasal Mücadele
İlaçlama zamanı
•Kimyasal mücadele uygulaması aşağıda belirtilen zamanlarda yapılır.
•Birinci ilaçlama: Çiçek tomurcukları açılmadan önce veya çiçeklenme
döneminde
•İkinci İlaçlama: Çiçek taç yaprakların döküldüğü dönemde yapılır.
•Hastalık gelişimi için uygun koşullar devam ettiği sürece ilaçlamalara
devam edilir.
Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları
•Bakanlık tarafından ruhsatlandırılmış bitki koruma ürünleri tavsiyesine
uygun olarak kullanılır.
Kullanılacak alet ve makineler
•İlaçlamada hidrolik bahçe pülverizatörü veya motorlu bahçe pülverizatörü kullanılır.
İlaçlama tekniği
•Yeşil aksam ilaçlamalarında ağacın tümü ilaçlanacak şekilde rüzgarsız
havada ilaçlama yapılmalıdır.
-17-
TURUNÇGİL
•Yara yerlerine aşı macunu sürülmeli ve budama aletleri her kesimden
sonra %10’luk sodyum hipoklorit (çamaşır suyu) çözeltisi ile dezenfekte
edilmelidir
•Etmen yaralardan giriş yaptığından don, dolu ve fırtınalı havalarda
ağaçlarda çatlama, yaralanma ve yaprak dökülmesi olacağından ağaçlar bu doğal olaylardan sonra ilaçlanmalıdır. Ayrıca ağaçlarda yara oluşturacak limon faresi ile mücadele edilmelidir.
Kimyasal Mücadele:
Yeşil aksam ilaçlamaları;
Ekim, aralık ve mart aylarında olmak üzere 3 kez yapılmalıdır.
Toprak ilaçlamaları;
Yeşil aksam ilaçlamasının yanı sıra, bahçedeki ağır hastalıklı ağaçlara
ekim ayında bir defa olmak üzere toprak ilaçlaması yapılmalıdır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
3-TURUNÇGİL MEYVELERİNDE KAHVERENGİ
ÇÜRÜKLÜK VE GÖVDE ZAMKLANMA HASTALIĞI
(Phytophthora citrophthora)
Hastalık Belirtisi
•Enfeksiyona uğrayan meyvelerde kahverengi lekeler oluşur ve meyve
zamanla derimsi bir görünüm kazanır. Ağaç üzerinde çürüyen meyveler
dökülürler. Çürümüş meyvelerin kendine özgü bir kokusu vardır.
•Etmen, gövde ve kalın dalları hastalandırarak daha çok aşı yerinin üzerinde, gövde kabuğunda zamk akıntısı oluşturan büyük yaralar meydana getirir. Lekeli kabuk dokusu zamanla kararır ve çatlar. Lekeli kabuk
dokusunun altındaki odun dokusunda etmenin gelişimi görülmez.
•Hastalık tüm turunçgil yetiştirilen bölgelerde görülmekle beraber özellikle Akdeniz Bölgesinde yaygındır.
-18-
TURUNÇGİL
Ağaçtaki görünümü
Meyvedeki zararı
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
•Hastalık çok geniş bir konukçu dizisine sahip olup, limon, mandarin,
portakal, altıntop, turunç, kaba limon ve ağaç kavunu önemli konukçularındandır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Taban suyunun yüksek olduğu arazilerde turunçgil bahçesi tesis edilmemelidir. Böyle yapıdaki arazide bahçe kurulmuş ise, toprak drene
edilmeli ve taban suyu seviyesi düşürülmelidir. Bahçeler kurulurken
drenaj kanalları açılmalıdır.
•Fidanlar sık ve derin dikilmemeli, aşı yerleri toprak üstünden en az
35 cm yukarıda olmalıdır.
•Özellikle limonlarda meyve hastalıklarını önlemek için hasat sonbaharda yağmurlardan önce tamamlanmalıdır.
•Ağaçların kalın dal ve gövdelerinin değişik nedenlerle yaralanmasından kaçınılmalıdır. Yara yeri aşı macunu ile kapatılmalıdır.
•Kök boğazı hastalıkları görülürse ilkbahar aylarında kök boğazı açılmalı, güneşlendirilmeli ve havalandırılmalıdır. Suyun kök boğazına
değmesi engellenmelidir. Bahçelerde özellikle ağaç altları yabancı ot
ve diğer bitki artıklarından temiz tutulmalıdır.
Kimyasal Mücadele:
Meyve enfeksiyonlarına karşı:
•I. Birinci ilaçlama; sonbaharda yağışlar başlamadan önce yapılmalıdır.
•II.İkinci ilaçlama; havalar yağışlı giderse 1. ilaçlamadan 15 gün sonra
yapılmalıdır.
-19-
TURUNÇGİL
Gövde enfeksiyonlarına karşı:
Hastalıklı ağaçlardaki yaralar ekim, ocak ve mart aylarında odun dokusuna kadar temizlenmelidir. Yara yerlerine %3’lük potasyum permanganat
dezenfektan olarak sürülmelidir.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
4-TURUNÇGİL DAL YANIKLIĞI
(Pseudomonas syringae pv. Syringae)
Hastalık Belirtisi:
•Bakteri nemli ve serin havalarda iyi gelişir. Bu nedenle enfeksiyonlarını,
mart-nisan aylarında, yaprak saplarında ve genç sürgünlerde yapar. Sıcak ve kurak aylarda pasif duruma geçer.
•Genç sürgünlerin yaprak sapı siyahlaşır, yaprak yüzeyinde ıslağımsı esmer lekeler oluşur, yaprak turgorunu kaybeder ve orta damar boyunca
kıvrılarak aşağı doğru sarkar.
•Hastalık, genç sürgünlerde soğuktan yanmış gibi zarar yapar. Sürgünler
kısa zamanda çıplaklaşır ve kurur.
•Hastalığın ilerlemiş halinde, siyahlık yaprak sapından dala geçerek dalda
oval ve uzunumsu siyah lekeler meydana getirir. Yaprak düşer ve zamanla lekeler kızıl kahverengine döner. Eski lekeler, çatlayarak kabuk şeklinde daldan ayrılır.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
•Konukçuları limon, portakal, mandarindir. Ayrıca leylak, karakavak, kayısı, dişbudak, fasulye, armut, şeftali, erik, meşe, gül, darı, söğüt, yonca,
badem, ceviz, domates, zakkum, bakla ve mısırdır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Sulama, gübreleme ve budama işlemleri zamanında yapılmalı, yeni dal
ve sürgünler kış mevsimine, olgunlaşmış ve odunlaşmış olarak girmelidir.
•Turunçgil bahçeleri hakim rüzgarlara karşı rüzgar kıran ağaçlar yardımıyla korunmalıdır.
-20-
TURUNÇGİL
Yeni kurulan bahçelerde üçgen usulü dikim tercih edilmelidir.
•Fazla su tutan topraklarda drenaj kanalları açılmalıdır.
•Hastalıkla çok bulaşık dallar kesilip yakılmalıdır.
•Budamada kullanılan aletler her seferinde %10’luk sodyum hipoklorite (çamaşır suyu) daldırılarak dezenfekte edilmelidir.
Kimyasal Mücadele:
İlaçlamaya, hasattan sonra çok kuru dallar temizlendikten sonra başlanır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
5-TURUNÇGİL DEPO ÇÜRÜKLERİ
Yeşil küf çürüklüğü (Penicillium digitatum)
Mavi küf çürüklüğü (Penicillium italicum)
Hastalık Belirtisi
•Depo çürüklükleri, turunçgil yetiştirilen tüm bölgelerimizde bahçede,
depolarda, işleme evlerinde sorundur.
•Etmenlerin sporları havada bol miktarda bulunmaktadır. Enfekteli
meyveler üzerinde mavimsi-yeşil renkli koloniler oluşur.
•Enfeksiyon ortamın orantılı nemi ve sıcaklığına bağlıdır.
•Depolama sırasında hasta meyvelerle sağlam meyvelerin teması sonucu çürüklük hızla yayılmaktadır.
Meyvelerdeki çürüklükler
Portakal ve limondaki görünümü
-21-
TURUNÇGİL
•Meyvelerin önce bir tarafında yumuşama görülür. Yumuşak olan kısmın yüzeyinde beyaz ve sarımsı renkte bir tabaka meydana gelir. Bu
hastalıklı tabaka iki üç gün içinde renk değiştirerek, zeytin yeşili ve mavimsi koyu yeşil renge döner. Yeşil rengin çevresinde şerit halinde ince
beyaz bir bant oluşur.
•Ayrıca meyve üstünde ve lekelerin oluştuğu kısımda yağ bezlerinin bozulması ile yüzeysel bir çöküntü gerçekleşir.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
•Başta turunçgiller olmak üzere geniş bir konukçu dizisi vardır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Hasattan önce diğer hastalık ve zararlılara karşı iyi bir mücadele yapılmalı, hastalıklı dal ve sürgünler zamanında budanmalıdır.
•Hasat esnasında meyveler yaralanmamalı, yere düşenler alınmamalıdır. Yağışlı günlerde ve sabah erken saatlerde hasat yapılmamalıdır.
•Sarartma odası temiz olmalı ve önceden dezenfekte edilmelidir.
•Meyveler işleme evlerine yığın halinde getirilecekse 3–4 sıradan fazla
yığın yapılmamalıdır.
•Paketleme evlerine gelen meyveler kontrol edilmeli, çürük olanlar ayrılmalı ve ortamdan uzaklaştırılmalıdır.
•Meyveler ambalaj kaplarına düzgün sıralanmalı, taşıma, yükleme ve
boşaltma sırasında herhangi bir yaralanmaya neden olunmamalıdır.
Kimyasal Mücadele
•İlaçlamalar hasattan önce veya hasattan sonra yapılmalıdır. Her iki uygulamada da son ilaçlama ile hasat arasındaki süreye dikkat edilmelidir.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-22-
TURUNÇGİL
6-TURUNÇGİLDE KAHVERENGİ LEKE
(Alternaria alternata f. sp. citri)
Hastalık Belirtisi:
•Hastalık; yaprak, sürgün ve ağaç üzerinde kalan mevsimsiz meyveler
üzerinde kışı geçirir. Sürgün gelişim dönemlerindeki genç yapraklar
sürgünler ve çiçekler hastalığa çok duyarlıdır.
•Hastalık genellikle genç sürgün, genç yaprak ve yeşil meyve kabuğu
üzerinde ortaya çıkar. Başlangıçta küçük olan lekeler zamanla büyür.
•Hastalık; yaprakların delinmesine, yırtılmasına, sararıp dökülmesine,
genç sürgünler üzerinde yanıklık şeklinde kuru kısımların oluşmasına
daha sonra ise tamamen kurumasına yol açar.
•Meyvelerde hastalık çukurlaşmış siyah lekeler şeklindedir. Ağaç üzerinde uzun süre dökülmeden kalan hastalıklı meyvelerin kabuğunda
kuşgözüne benzer belirtiler oluşur.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
•Turunçgillerdir. Özellikle mineola, tangelo ve kaba limon ve hibrit
mandarin çeşitlerinde hastalık yaygındır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Yeni kurulan bahçelerde sık dikimden kaçınılmalı, hava sirkülasyonun
kolayca oluşacağı bir dikim şekli uygulanmalıdır.
•Sürgün gelişimini arttıran aşırı azotlu gübrelemeden ve sert budamadan kaçınılmalıdır.
Yapraklardaki görünümü
Meyvelerdeki görünümü
-23-
TURUNÇGİL
•Sık sulama yapılmamalıdır. Ağaç tacı üzerinde uzun sure ıslaklık oluşturacak şekilde yağmurlama sulama yapılmamalıdır.
Kimyasal Mücadele
•İlaçlamalar sürgün gelişimi ve iklim özellikleri dikkate alınarak sürgünler yaklaşık 5–10 cm olduğunda başlanır. İlaçlamalara sürgün gelişmesinin durduğu, yağışların azaldığı ve sıcaklıkların arttığı ve meyvenin
yaklaşık 4 cm çapa ulaştığı zamana kadar devam edilir.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
7-MEYVE AĞAÇLARINDA ROSELLİNİA KÖK ÇÜRÜKLÜĞÜ
HASTALIĞI (Rosellinia necatrix)
Hastalık Belirtisi
•Hastalığa yakalanmış ağaçlardaki ilk belirti yapraklardaki sararmalardır. Yaprak sararmaları ağacın tümünde veya ağacın bir yönünde olabilir. Sararmanın yanı sıra yapraklarda küçülme de olur. Zamanla yapraklar kuruyup dökülür. Hasta ağaçlarda büyümede durgunluk ve geriye
doğru ölüm görülür. Meyve verimi ve kalitesi düşer, meyveler irileşmeden ve olgunlaşmadan dökülürler.
•Hasta ağaçların ince kökleri esmerleşip çürümüş, kalın köklerde ve kök boğazında önceleri beyaz, giderek koyulaşan, gri ve siyaha dönüşen bir tabaka
oluşmuştur. Kökün kabuk kısmı kaldırıldığında kabuk altında ağ şeklinde
beyaz bir örtü görülür.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
•İncir, zeytin, bağ, turunçgiller, taş ve
yumuşak çekirdekli meyve ağaçları ile
orman ağaçlarıdır
Hastalıklı ağacın görünümü
-24-
TURUNÇGİL
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Ağır ve su tutan topraklarda bahçe
kurulmamalıdır,
•Toprakta fazla su birikmesine engel
olunmalı, bunun için gerekirse bahçenin etrafına kurutma hendekleri
açılarak fazla su akıtılmalı ve toprağın iyi bir şekilde havalanması sağlanmalıdır.
•Bahçeler sel sularından korunmalıdır, sel suları ile gelerek fidan ve
ağaçların kök boğazında yığılacak
toprak dağıtılmalı, böylece köklerin fazla derinde ve havasız kalması
önlenmelidir,
•Sulama suyu ve gübre, ağaçların
kök boğazına değil, tekniğine uygun şekilde taç izdüşümüne verilmelidir,
•Hastalıklı bahçelerde ilkbaharda
ağaçların kök boğazları ana köklere
kadar açılarak yaz aylarında güneş ve hava almaları sağlanmalıdır,
•Kökleri tamamen çürüyen ağaçlar, toprakta kök parçası kalmayacak
şekilde derhal sökülmelidir. Hastalığın yeni bulaştığı ağaçlarda ise çürüyen kökler sağlam kısma kadar temizlenmeli, kesilen köklerin üstüne
rastlayan dallarda köklerle dengeyi sağlayacak şekilde budama yapılmalıdır. Bahçede hastalıkla bulaşık tüm kök parçaları toplanıp yakılmalıdır,
•Hastalığın sağlam ağaçlara bulaşmasını önlemek için bahçede hastalığın bulaşık olduğu kısmın etrafına 1 m derinliğinde hendek açılmalı,
toprağı bulaşık tarafa atılmalıdır.
-25-
TURUNÇGİL
Kimyasal Mücadele
İlaçlama Zamanları
•Hastalığın belirlendiği her dönemde ilaçlama yapılabileceği gibi ilkbaharda kültürel önlemlerin uygulanmasıyla birlikte ilaçlı mücadele yapmak daha uygun olacaktır.
İlaçlama Tekniği:
•Kimyasal veya kültürel mücadeleye geçebilmek için hastalığın görüldüğü bahçelerde ilkbaharda ağaçların dipleri açılarak kök ve kök
boğazları incelenir. Kökleri tamamen çürümüş olan fidan ve ağaçlar
sökülmeli hasta kısımlar kendi çukurunda yakılmalıdır. Daha sonra
bu çukurlara m3’e 3 kg hesabıyla sönmemiş kireç atılmalı veya %35’lik
karaboya eriyiği ile bolca sulanıp kapatılmalıdır. Ağaçların söküldüğü
kısımlara en az 1-2 yıl fidan dikilmemelidir.
•Hastalık yeni başlamışsa ağaçların kök boğazları açılarak çürümüş kısımlar sağlam kısma kadar temizlenmeli ve temizlenen yara yerlerine
750 g Ardıç katranı +250 g Göztaşı karışımı sürülmeli veya 2-5 kg karaboya dökülerek toprakla kapatılmalıdır.
•Hastalık ve bulaşık bahçelerde, sağlam ağaçları korumak amacıyla
ağaçların diplerine m2’ye 10 litre ilaçlı su gelecek şekilde %5’lik karaboya veya %1’lik Göztaşı eriyiklerinden biri uygulanmalıdır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-26-
TURUNÇGİL
8-LİMON TIKANIKLIK HASTALIĞI
(Lemon sieve-tube necrosis)
Hastalık Belirtisi:
•Ağaçlarda aşı yerinde şişmeler görülür.
•Hastalık ilerledikçe bu şişlikler ur halini alır, ağacı bir kuşak gibi sarar ve
anacın üzerine sarkar.
•Yapraklar sararır, dökülür ve ince dallarda kurumalar olur.
•Ağaçta gelişme durur ve şişen kısımlarda zamklanma olur.
•Şişen kısımlardan kabuk kaldırıldığında gövdede iğne ucu gibi şişlikler
görülür.
•Bulaşık ağaçlarda %50–90 oranında verim kayıpları olmaktadır.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
•Limon
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
Virüsten arî sertifikalı üretim
materyali kullanılmalıdır.
•Budama aletleri ağaçtan ağaca geçerken %2’lik sodyum
hipoklorid ile dezenfekte edilmelidir.
•Kaba limon ve Troyer citrange
gibi dayanıklı anaçlar kullanılmalıdır.
•İlaçlı mücadelesi yoktur.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-27-
TURUNÇGİL
9-SATSUMA CÜCELEŞME VİRUS HASTALIĞI
Satsuma dwarf nepovırus(SDV)
Hastalık Belirtisi:
•Hastalık etmeni her türlü aşı materyali ile mekanik olarak ve toprakla taşınan bir virüstür.
•Üç yapraklı anaç üzerine aşılı satsumalarda çok
bariz bir bodurluk ve yapraklarında şiddetli şekil bozukluğu görülür.
Daldaki görünümü
•Daralmış ufalmış ve kayık şeklini almış yapraklar serin ve ılıman iklim koşullarında ve ağacın
alt bölgelerinde görülür.
•Kaşık şeklindeki küçük yapraklar ise daha yüksek
sıcaklıklarda görülür.
Kaşıklanmış yapraklar
••Meyveler ufak, sararmış ve kabukları kalınlaşmış olur.
•Üç yapraklı anaç üzerine aşılı olan satsumalarda daha çok görülür.
•Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
Yapraklardaki defarmasyon
•Satsuma mandarinleri, beyaz susam, börülce ve fasulye
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Virüsten arî sertifikalı üretim materyali kullanılmalıdır.
•Budama aletleri ağaçtan ağaca geçerken %2’lik sodyum hipoklorid ile
dezenfekte edilmelidir.
•Bulaşık ağaçlar derhal sökülerek imha edilmelidir.
•İlaçlı mücadelesi yoktur.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-28-
TURUNÇGİL
10-TURUNÇGİL PALAMUTLAŞMA HASTALIĞI
(Citrus stubborn disease ) (CSD)
Hastalık Belirtisi:
•Hastalık etmeni olan fitoplazma bitkinin
iletim demetlerinde bulunur.
•Aşı materyalleri ve Cüce Ağustos Böcekleri ile taşınır.
Meyvelerde palamutlaşma
•Yaprakların şekli bozulur, küçülür ve ovale benzer bir şekil alır.
•Yaprak uçlarında ve damar aralarında çinko noksanlığına benzer lekeler görülür.
•Yaprak sapı ile dal arasındaki açı
daralır.
Çekirdeklerde küçülme ve kahverengileşme
•Ağaçta çalılaşma ve genel bir
bodurluk görülür.
•Bulaşık bahçelerde yılın her ayında ağaçlarda çiçek veya meyve görülür.
•Hastalığın en tipik belirtisi ağaçların zamansız çiçek açmaları ve meyvelerin olgunlaşmaya doğru palamut şeklini almalarıdır.
•Meyvenin simetrisi bozulur, tadı ekşir ve acılaşır.
•Göbekli portakallarda göbek kaybolur ve içeriye doğru çöker.
•Meyve çekirdekleri küçük ve kahverengi olur, çekirdeklerin çimlenme
gücü zayıflar.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
•Bütün turunçgil çeşitleri.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Virüsten ari sertifikalı üretim materyali kullanılmalıdır.
-29-
TURUNÇGİL
•Budama aletleri ağaçtan ağaca geçerken %2’lik sodyum hipoklorid ile
dezenfekte edilmelidir.
•Bulaşık ağaçlar derhal sökülerek imha edilmelidir.
•Vektörlere karşı etkin mücadele yapılmalı.
•İlaçlı mücadelesi yoktur.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
11-TURUNÇGİLLERDE CÜCELEŞME VİROİD HASTALIĞI
(Citrus exocortis pospiviroid)
Hastalık Belirtisi:
•Hastalık etmeni bir viroidtir.
•Etmen bitkinin bütün aksamlarında bulunur.
•Her türlü aşı materyali ve budama aletiyle ağaçtan ağaca geçer.
Bodurlaşmış bir ağaç
•Etmen turunç anacı üzerine aşılı çeşitlerde belirti
oluşturmaz.
•Etmen üç yapraklı hibritler, carrizo citrange, Filistin tatlı laymı ve rangpur laymı üzerine aşılı çeşitlerde belirti oluşturur.
Yapraktaki damar
bantlaşması
•Bulaşık bitkilerde şiddetli bodurluk ve genel bir
sararma görülür.
•Üç yapraklı anaç üzerindeki çeşitlerde bu etmen ile tristeza virüsünün birlikte enfeksiyonu
çok şiddetli bodurluk, kabuk kavlamaları, kabuk
soyulmaları, zamk akıntısı ve anaç kalem uyuşmazlığı belirtileri oluşturur.
Ağaç kabuğunda
kavlama
•Etmen %40 civarında verim kayıplarına neden olmaktadır.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
Portakal, limon, altıntop ve mandarinde görülür.
-30-
TURUNÇGİL
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Virüsten ari sertifikalı üretim materyali kullanılmalıdır.
•Hastalığa dayanıklı anaç kullanılmalıdır.
•Budama aletleri ağaçtan ağaca geçerken %2’lik sodyum hipoklorid ile
dezenfekte edilmelidir.
•Bulaşık ağaçlar derhal sökülerek imha edilmelidir.
•İlaçlı mücadelesi yoktur.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
12-TURUNÇGİLLERDE TRİSTEZA VİRÜSÜ
( Citrus tristeza closterovirus (CTV) )
Hastalık Belirtisi:
•Turunç anacı bu etmene karşı çok hassastır.
•İlkbaharda ani solmayla birlikte yaprak dökümü bariz belirtisidir.
•Bulaşık bitkilerde aşırı bodurluk, çalılaşma ve çinko noksanlığına benzer klorozlar oluşur.
•Geriye doğru ölüm en şiddetli ve bariz belirtisidir.
•Bulaşık bitkinin aşı yerinde şişkinlikler ve
kabuk altında gövdede balık dişi gibi çıkıntılar görülür.
•Bitkilerin iletim demetlerinde kahverengi
lekeler oluşur ve iletim demetleri ölür.
•Bulaşık ağaçlar çok fazla meyve tutar, meyveler küçük kalır ve mumyalaşıncaya kadar
dalda kalır.
Ağaçtaki genel görünümü
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
•Turunçgil çeşitlerinin çoğunda.
İletim demetlerindeki lekeler
-31-
TURUNÇGİL
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Virüsten ari sertifikalı üretim materyali kullanılmalıdır.
•Budama aletleri ağaçtan ağaca geçerken
%2’ lik sodyum hipoklorid ile dezenfekte
edilmelidir.
Daldaki belirtisi
•Bulaşık ağaçlar derhal sökülerek imha edilmelidir.
•Vektör yaprak bitleri ile mücadele edilmelidir.
Meyvelerdeki küçülme
•İlaçlı mücadelesi yoktur.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
13-TURUNÇGİLLERDE GÖZENEK VİROİDİ HASTALIĞI
(Citrus cachexia viroid)
Hastalık Belirtisi:
•Yapraklarda küçülme ve sarı benek oluşumu görülür.
•Bulaşık bitkinin aşı yerinde kabukta kahverengi bir leke oluşur. Bu leke
giderek yukarıya doğru büyür ve bu lekenin altında ufak şişlikler oluşur.
•Bulaşık bitkilerde aşı yerinin 10–15 cm
yukarısına kadar kabukta kavlama ve
mantarlaşma görülür.
•Bitkilerde bodurluk ve taç yapılarında
küçülme olur.
•Etmen aşı materyalleri, aşı ve budama
aletleri ve mekanik yollar ile taşınır.
Ağaç kabuğundaki lekeler
-32-
TURUNÇGİL
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
•Tüm turunçgil çeşitleri.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Virüsten arî sertifikalı üretim materyali kullanılmalıdır.
•Budama aletleri ağaçtan ağaca geçerken Lekelerin Altında Oluşan Şişlikler
%2’lik sodyum hipoklorid ile dezenfekte edilmelidir.
•Bulaşık ağaçlar derhal sökülerek imha edilmelidir.
•İlaçlı mücadelesi yoktur.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
14-TURUNÇGİLLERDE KAVLAMA HASTALIĞI
(Citrus psorosis-associated ophiovirus)
Hastalık Belirtisi:
•Hastalık her türlü aşı materyali ile taşınmaktadır.
•Hastalığın Psorosis A ve Psorosis B şeklinde iki tipi vardır.
•Psorosis A tipleri;
•Erken ilkbaharda bitkilerin genç yapraklarında soluk bantlar oluşur.
•Bu bantlar olgun yapraklarda kaybolur.
•Ağaçların gövde ve kalın dal kabuklarında pul şeklinde kavlamalar ve dökülmeler görülür.
•Dökülen kabukların yerlerinde sarımsı
lekeler oluşur.
•Kabukların kavladığı yerlerden zamk
akıntısı olur.
Gövde pul şeklinde kavlamalar
-33-
TURUNÇGİL
•Ağaçların uç bölgelerinde yapraklarda sararmalar ve dallarda kurumalar görülür.
•Psorosis B tipleri;
•Olgun yaprak ve olgunlaşmamış meyvelerde
halka şeklinde ve çeşitli büyüklükte açık sarı
ve beyaz renklerde lekeler oluşur.
•Olgun yaprakların alt yüzünde kahverengi
lekeler oluşur.
Dökülen yerlerde sarımsı lekeler
•Psorosis B tipi daha şiddetlidir ve ağacı kısa
sürede öldürür.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Virüsten arî sertifikalı üretim materyali kullanılmalıdır.
•Budama aletleri ağaçtan ağaca geçerken
%2’lik sodyum hipoklorid ile dezenfekte edilmelidir.
Hastalıklı bir ağaç
•Bulaşık ağaçlar derhal sökülerek imha edilmelidir.
•İlaçlı mücadelesi yoktur.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-34-
TURUNÇGİL
15-TURUNÇGİLLERDE TAŞLAŞMA HASTALIĞI
(Citrus Impietratura)
Hastalık Belirtisi:
•Hastalık etmeni yaşlı ağaçlarda ve daha çok
meyvede zarar yapar.
•Meyvenin olgunlaşmadan dökülmesine ve
kalitenin bozulmasına sebep olur.
Meyve şeklin bozulma ve
küçülme
•Hastalık meyvelerin kabuk kısmında dairesel lekelenmelere neden olur.
•Meyve elle sıkıldığında sert şişkinlikler hissedilir. Meyve kesildiğinde bu sert yerlerin
altında zamklanma oluştuğu görülür.
•Hastalıklı meyvelerin şekilleri bozulur ve küçülür.
Lekelerin oluştuğu yerdeki
zamklanma
•Hastalıklı ağaçlarda yapraklar meşe yaprağı formunu alır.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
•Portakal, altıntop, limon, mandarin ve
turunçlarda görülür.
Meyvedeki dairesel lekeler
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Virüsten ari sertifikalı üretim materyali kullanılmalıdır.
•Budama aletleri ağaçtan ağaca geçerken %2’lik sodyum hipoklorid ile
dezenfekte edilmelidir.
•Bulaşık ağaçlar derhal sökülerek imha edilmelidir.
•İlaçlı mücadelesi yoktur.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-35-
TURUNÇGİL
16-TURUNÇGİL YAPRAK KIRIŞIKLIK VİRÜSÜ
(Citrus crinkly leaf ilarvirus)
Hastalık Belirtisi:
•Portakal, limon ve mandarinde yapraklarda kırışıklık ve beneklenmeler meydana
getirir. Euraka limonunda yıldız şeklinde
lokal lezyonlar oluşur, yaşlı yapraklarda
ise şekil bozulmaları görülür.
•Hastalığın belirtileri ağacın yeni sürgünlerindeki yapraklarda daha şiddetli
şekilde görülür. Ancak yaşlı yapraklarda
da önceki belirtiler fark edilir. Hastalığın
meyve ve dallarda dikkati çeken herhangi bir belirtisi olmazsa da meyveler küçülür ve şekilsiz bir hal alır. Ancak yapraklardaki belirtilerin şiddeti yıldan yıla ve
hatta aynı yıl içinde mevsimden mevsime farklılık gösterebilir. Belirtilerdeki bu
farklılık hava sıcaklığı ve diğer etkenlerden kaynaklanabilir.
Hastalığın limon yapraklarında
meydana getirdiği belirtiler
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
•Limon çeşitleri özellikle Eureka limonu,
altıntop, portakal ve mandarin konukçularıdır.
MÜCADELESİ
•Hastalık etmenlerinden ari sertifikalı fidan
kullanılmalıdır.
Fremont mandarininin aşılandığı
Rangpur çeşidinde, hastalığın
yapraklarda neden olduğu şiddetli
kıvrılma, buruşukluk ve renk
açılmaları.
•Budama alet ve ekipmanları ile aşı bıçağı bir ağaçtan diğerine geçerken %2’lik sodyum hipoklorid solüsyonuna batırılarak dezenfekte edilmelidir.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-36-
TURUNÇGİL
17-TURUNÇGİLLERDE DEMİR NOKSANLIĞI (Kloroz)
Hastalık Belirtisi
•Kloroz (sarılık) belirtileri meyve ağaçlarının genç yapraklarında hafif sarılıkla
başlar. Damarların yeşil kalarak damar
aralarının sarıdan sarımsı-beyaza kadar
değişen renk açılmaları demir noksanlığının tipik belirtisidir.
•Toprak ve hava koşullarına bağlı olarak genç yapraklarda başlayan klorotik
belirtiler, yaşlı yapraklarda hızla yayılır.
Hastalık ilerledikçe yaprakların kenarlarında kırmızımtırak ve kahverengi kurumalar görülür ve çoğu kez yaprağın tüm çevresini kaplar.
Hızla sararan ve lekelerle kaplanan yapraklar zamanla dökülürler. Kloroza yakalanmış ağaçlar hemen kurumaz. Ancak sarılık ve yaprak dökümü sonucunda asimilasyon alanı azalan bitkinin fızyolojik dengesi
bozulur.
•Gelişme yavaşlar, çiçeklenmeyi olumsuz yönde etkileyerek verim düşüklüğüne yol açar ve önlem alınmazsa kuruma görülür. Noksanlığı
belirlemek için toprak ve yaprak analizi yapılması uygundur.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
•Tüm bitkilerde kloroz görülebilmektedir. Elma, armut, şeftali, kiraz, vişne, ayva, turunçgiller, asma, antepfıstığı ve çilek en duyarlılarıdır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Hastalığın oluşumuna uygun ağır ve çok kireçli topraklarda bahçe
kurulmamalıdır. Bahçe kurulmadan önce kesinlikle toprak ve sulama
suyu analizleri yaptırılmalıdır.
•Toprak karakterine göre, sulama aralıkları çok iyi belirlenmeli; taban
suyu yüksek bahçelerde drenaj kanalları açılmalı ve su seviyesi istenilen düzeyde tutulmalıdır.
-37-
TURUNÇGİL
•Organik maddece zayıf, ağır ve bazik karakterli topraklarda, toprak yapısını asite dönüştüren ticari gübreler ile bol ahır gübresi kullanılmalıdır.
•Fazla ışık klorozu artırdığından, aşırı güneşlenmeyi engelleyecek şekilde budama yapılmalıdır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
18-TURUNÇGİL BEYAZSİNEĞİ (Dialeurodes citri )
Tanımı ve Yaşayışı:
• Erginler süt beyaz renkli, 1-1,5 mm boylu küçük kelebekleri andırır.
Nimfleri kabuklu bitleri andırır şekilde yassı ve yaprağın alt yüzünde
sabitleşmiş bir konumda olup saydam, soluk
yeşil-sarımsı renktedir.
•İlkbaharda erginler çıktıktan 1-2 gün sonra yumurtalarını yalnız yapraTurunçgil beyazsineği avcıları
ğın alt yüzüne bırakırlar.
Yumurtalarını bir sap ile yaprak alt yüzüne yapıştırırlar. Yumurtalar 8-24
gün içinde açılır, çıkan larvalar birkaç saat dolaştıktan sonra yaprağın
alt yüzünde sabitleşir. Yılda 2-3 döl verebilir.
Zarar Şekli:
•Bitki özsuyunu emerek zararlı olurlar. Yaprak alt yüzlerinde emgi yerlerinde klorofil
parçalanması sonucu sarımsı lekeler oluşur.
Böyle yapraklar sertleşerek zamansız dökülür; bu gibi ağaçlarda gelişme duraklar, verimde azalma görülür. Bu doğrudan zararın
yanısıra beslenme sırasında larvaların ve
pupaların salgıladığı tatlı maddeler nedeni
ile de dolaylı zarar oluşur. Tatlı maddenin
stomaları örtmesi sonucu fizyolojik olaylar
engellenebildiği gibi, yine bu tatlı madde
-38-
Turunçgil beyaz sineği zararı
TURUNÇGİL
üzerinde saprofit mantarların gelişmesi ile oluşan fumajin (ballık)
nedeni ile de ağaçların gelişmesinde durgunluk meydana gelir. Zararlı ile yoğun bulaşık ağaçların kış soğuklarına dayanıklılığı azalmakta yaprak dökümü artmaktadır. Sonuç olarak ağaçlarda yeni sürgün
vermede gecikmeler, erken yaprak dökümü ile dallarda kurumalar
olmakta, meyvelerin tat ve kalitesi ile pazar değerleri düşmektedir.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Genellikle turunçgilleri tercih etmekle birlikte, Trabzonhurması, tespih ağacı, kokar ağaç gibi 100’ün üzerinde konukçusu olan bir zararlıdır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Yeni kurulacak tesislerde temiz fidan kullanılmalı, sık dikimden kaçınılmalı,
•Turunçgil bahçelerinin çevresine zorunlu olmadıkça rüzgar kıran olarak yüksek boylu çit bitkileri dikilmemeli,
•Ara tarımı yapılmamalı, yüksek boylu meyve ağaçları arasında turunçgil tesis edilmemeli,
•Hava sirkülasyonunu sağlamak için, ürün verimini olumsuz yönde etkilemeyecek şekilde yüksek taçlı budama uygulanmalı,
•Tüm bakım işlerine özen göstererek ağaçlar güçlü bulundurulmalıdır.
Biyolojik Mücadele:
•Zararlının sorun olduğu durumlarda avcı böceği Serangium parcesetosum’ un bahçelere yerleştirme çalışmalarına ağırlık verilmelidir.
İlk yıl bahçedeki ağaçların %10’luk çok yoğun bulaşık kısmına 15-50
ergin/ağaç olacak şekilde salınmalıdır. Salımlar önceki yıllarda yerleştiği bahçelerden toplanan bireylerle yapılabilir. Yararlı Ülkemizde kışı
geçirebildiği için sonraki yıllarda ilaç atılarak yok edilmemişse tekrar
salımına gerek yoktur. Bu avcı böceğin temin edilememesi durumunda kimyasal mücadeleye yer verilmeli ve geniş spektrumlu ilaçların
kullanımından kaçınılmalıdır.
-39-
TURUNÇGİL
Kimyasal Mücadele:
•Biyolojik mücadele uygulaması yapılmıyorsa, yapılan sayımlarda
yaprak başına en az 3 adet canlı beyazsinek bireyi (yumurta, nimf )
bulunan bahçelerde ilaçlı mücadele yapılır. Doğada haziran ayının ilk
yarısında birinci ilaçlama yapılır. 2. ilaçlama ikinci döle karşı ağustos
ayının ikinci yarısından itibaren yapılır. Ayrıca hasat sonrası ile şubat
ayı arasında yazlık yağlar ile kış ilaçlaması yapılabilir. İlaçlama tekniğine uygun şekilde yapıldığı takdirde tek uygulama yeterlidir. İlaçlamada
özellikle yeni sürmüş genç yapraklar olmak üzere yaprakların alt yüzlerinin iyice ıslanmasına özen gösterilmelidir. Yazlık yağlarla yapılan
ilaçlamadan önce ağaçlar sulanmış olmalı, yazın sıcaklık gölgede 320
C’yi geçince, kışın 50 C’nin altına inince ilaçlamaya son verilmeli, kükürt
kullanılması gerektiği durumlarda kükürt-yağ uygulaması arasında
mutlaka 1 aylık süre bırakılmalıdır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
19-TURUNÇGİL UNLUBİTİ (Planococcus citri)
Tanımı ve Yaşayışı
•Ergin dişiler, uzunca oval biçimde ve beyaz unlu gibi görünür. Ortalama uzunluğu 3,7 mm, eni ise 1.8 mm’dir. Vücudun her tarafı beyaz ince
mumlu iplikçiklerden oluşmuş bir örtü ile kaplıdır. Bazen tek başına çoğunlukla koloni halinde yumakçıklar şeklinde görülür.
•Kışı çoğunlukla yumurta ve yumurtalı ergin olarak gövde çatlakları arasında, yumurtasız ergin ve larva olarak da sürgün uçları arasında beslenerek geçirir. Yeni meyvelerin teşekkülü ile
çanak yaprakları arasına yerleşir. Burada meyveye gelen bireyler özsuyu emerek beslenir.
•Orantılı nemi yüksek gölgeli sıcak yerler gelişmesine uygundur. Meyve çanak yaprağı arası
dolduktan sonra bitişik meyveler, yaprağın
birbirine değdiği yerlere, göbekli portakalların göbek kısmına girerek buralarda çoğalmaya başlarlar. Yaz sonuna doğru bu belirtilen
yerlerden gövde ve dallara dağılırlar.
-40-
Turunçgil unlubiti
TURUNÇGİL
Zarar Şekli:
•Mayıs ayı başlarından itibaren turunçgillerde meyvelerin sapla birleştiği çanak yaprakları ve meyvelerin birbiriyle temas ettiği
yerlerde, göbekli portakalların göbek kısmında emgi yaparak meyve kalitesini düşürür ve sap dipleri zayıflayan meyvelerin
dökülmesine neden olurlar. Bu zararlının
bulunduğu yerlere harnup ve portakal güveleri yumurta bırakırlar. Zararlının çıkardığı tatlı maddeler, bu güvelerin larvalarının
besin kaynağı olur. Daha sonraki dönemlerde harnup güvesi larvaları göbekten
Turunçgilunlubiti zararı
içeri girerek meyvelerin olumdan önce dökülmesine neden olur. Portakal güvesi ise meyve kabuğunu delerek
meyveleri döker. Ayrıca salgıladığı tatlımsı madde ile de yaprak ve
meyvelerde fumajine (akıntı) neden olur.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Birinci derecede turunçgiller olmak üzere zeytin, dut, bağ, nar, muz,
zakkum, yerfıstığı, balkabağı, kavun, karpuz ve pek çok süs bitkisinde
zarar yapar.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Bahçede yabancı ot temizliğine dikkat edilmeli, sürümler tavında yapılmalı, Budama yaparken ağaç taçları hiçbir zaman birbirine kavuşmamalıdır. Güneşlenme ve hava akımı sağlanmalıdır.
Biyolojik Mücadele:
•Ülkemizde kitle üretimi yapılan ve bahçelere salınan, bölge şartlarında kışı geçiremeyen Cryptolaemus motrouzieri Muls. (Col.:Coccinellidae) avcı böceği ve Leptomastix doctiilopii How (Hym.: Encyrtidae)
parazitoidi en önemli doğal düşmanlarıdır. Bunlar dışında ülkemizde
yerli doğal düşmanları da vardır.
•Bahçe, nisan ayı ortasından itibaren 15 gün ara ile kontrol edilir. Yeni
meyvelerin oluşmasından meyvelerin çanak yapraklarının kapanma-
-41-
TURUNÇGİL
sına kadar olan devrede ağacın gövde dal ve sürgün uçları, bu devreden haziran ayının son yarısına kadar meyve çanak yaprağı arası,
temmuz ayından itibaren ise bitişik meyveler ve yaprağa temas eden
meyveler kontrol edilir.
•Mayıs ayı sonuna kadar % 5 ağaç ve haziran ayı sonuna kadar % 8
ağaç veya meyve bulaşıklığı saptanırsa ağaç başına 2-3 adet predatör
C. montrouzieri ile 10 adet parazitoit L. doctylopii salınması gerekir.
Ağustos ayında gerek ağaç ve gerekse meyve bulaşıklığı % 15 olursa
ağaç başına 4-5 adet predatör ile 10 adet parazitoit verilir. Bu devrede
meyve bulaşıklığı daha yüksek oranda tespit edilir ve koloni teşekkülü görülürse 5-10 adet veya daha çok sayıda predatör ile bu miktarın
2 katı parazitoit salınır. Eylül ayında %20 ağaç ve meyve bulaşıklığı bulunan bahçeye iklim durumuna göre Kasım sonuna kadar ağaç başına
10 adet predatör ve 20 adet parazitoit salımına devam edilir.
•Daha önce hiç parazitoit ve predatör salınmamış ve yoğun unlubit
görülen bahçelerde yazlık beyaz yağlarla bir uygulama yapılarak unlubit populasyonu düşürülür ve uygulamadan bir hafta sonra yukarıda belirtilen değerler dikkate alınarak parazitoit ve predatör salımı
yapılır.
•Karınca faaliyeti olan bahçelerde yararlı böcek salımlarından önce
ağaçların kök boğazları daire şeklinde karınca öldürücü toz bir ilaçla
ilaçlanmalıdır. Ayrıca ağaçların toprakla temas eden dal uçları budanarak karınca faaliyeti önlenmelidir.
Kimyasal Mücadele:
•Meyveler fındık iriliğinde iken %10 meyve bulaşıklığı(1 birey/10 meyve, bulaşık kabul edilir) görülen bahçelerde biyolojik mücadele uygulamasından önce populasyonu düşürmek ve dökümü kısmen önlemek için yazlık beyaz yağlar kullanılır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-42-
TURUNÇGİL
20-TURUNÇGİL SARI KABUKLU BİTİ (A.citrina)
TURUNÇGİL KIRMIZI KABUKLUBİTİ (A.aurantii)
Tanımı ve Yaşayışı:
•Bu iki tür birbirine oldukça benzer.
Olgunlaşmış ergin dişinin kabuğu
daire şeklindedir. Kabuk rengi A.
citrina ‘da kirli sarı, A.aurantii ‘de
kırmızıdır. Ayrıca A.citrina ‘da kabuk
yassı, diğerinde ise bombelidir. Bu
kabuklu bitler ovovivipardırlar. Yani
Turunçgilde kırmızı kabuklubit
yumurta bırakmazlar. Yumurtalar
dişinin karnında açılır ve dişi hareketli larvalar doğurur. Gözle görülecek kadar küçük ve sarı renkli olan bu larvalar 1-2 gün dişinin kabuğu
altında barındıktan sonra, dışarı çıkar ve birkaç saat gezinerek uygun
bir yer bulup sabitleşirler. İlk hareketli larvaların görülmesi Ege Bölgesinde A. citrina için mayıs sonu, A. aurantii için mayıs başıdır. Her iki tür
Akdeniz Bölgesinde mayıs başında, Karadeniz Bölgesi’nde ise haziran
ayında ilk hareketli larvalar vermektedir. Her iki zararlı Ege Bölgesinde
yılda 3, Akdeniz Bölgesinde 4-5 döl vermektedir.
Zarar Şekli:
•Zararlı hortumunu beslendiği bitki dokusuna sokarak salgıladığı zehirli maddelerle hücrenin parankima dokusunu parçalar ve hücre suyunu
emer. Bu şekilde dokuların ölümünü çabuklaştırır, A. citrina turunçgil
ağaçlarının en çok yapraklarını, sonra meyvelerini tercih eder. Sürgün
ve dallarda ise zararı yok denecek kadar azdır. Bu tercihi A. citrina ‘yı,
A.aurantii ‘den ayıran en büyük özelliktir. Tozlu yol kenarlarında ve fabrikaların çıkardığı zehirli gazların
etkisinde bulunan bahçelerde
yoğunlukları artar ve dolayısıyla
zararları daha çok olur. Meyvelerin görünümünü bozarak içte ve
dışta pazar değerini düşürürler.
Bu kabuklubitlerle kaplanmış
meyvelerin satış değeri yerine
göre sıfıra kadar düşmektedir.
Turunçgil kırmızı kabuklubit zararı
-43-
TURUNÇGİL
Zararlı olduğu bitkiler:
•Bu zararlıların saptanan konukçuları; turunçgil, zeytin, zakkum, akasya,
keçiboynuzu, sedir, Japon elması, okaliptüs, incir, kauçuk, dut, karaçam, antepfıstığı, bağ ve birçok süs bitkileri (taflan, gül, yasemin, v.s)
dir. Ayrıca Doğu Akdeniz Bölgesi’nde dut, nar, melengiç, alıç ve mersin
bitkileri önemli konukçuları arısında yer alır. Ancak kış konukçuları yalnız turunçgiller ve nadiren de mersin bitkisidir.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Ağaçlar kuvvetli bulundurulmalı, tozlu yol kenarlarındaki ağaçlarda bu
zararlılar arttığından bu konuda da gerekli önlemler alınmalıdır.
Mekanik Mücadele:
•Zararlı ile yoğun bulaşık olan kuru veya kurumaya yüz tutmuş dallar
kesilip parazitoit çıkışından sonra dallar yakılmalıdır.
Biyolojik Mücadele:
•Doğal düşmanlardan gerektiği gibi yararlanmamız için gereksiz yere
ilaçlama yapılmamalıdır. Sık kontroller yapılarak parazit üzerinde durulmalı parazitlenmenin % 50’nin üzerinde olduğu bahçelerde ilaçlama yapılmamalı, parazitlenmenin düşük olması durumunda bile
mevcut tüm doğal düşmanların korunması yönünden ilaçlamalar en
geç temmuz ayı sonunda bitirilmeli, özellikle parazitoit çıkışının yoğun
olduğu sonbahar aylarında kapama ilaçlamalar yapılmamalıdır.
Kimyasal Mücadele:
• Bu zararlıya karşı kış (hasattan hemen sonra başlanıp şubat sonuna
kadar olan dönemde) ve yaz olmak üzere iki ayrı dönemde ilaçlama
yapılabilir. Mayıs ayından itibaren haftada iki kez larva çıkışları kontrol
edilir. İlk larva görüldükten 2 hafta sonra A.citrina için 20 birey/yaprak,
A. aurantii için 0.5 birey/yapraktan fazla ise ve parazitlenme yoksa ilaçlama yapılır. Meyve bulaşıklığı %15’ten yüksek bulunursa ilaçlama yapılır. Yazlık yağlarla yapılan ilaçlamaların kışın biraz daha etkili olduğu
saptanmıştır. Herhangi bir nedenle kışlık ilaçlama yapılmamışsa veya
yapıldığı halde populasyon düşmemişse o takdirde yazlık ilaçlamalar
uygulanır ve mücadeleye kontrollü olarak devam edilir.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-44-
TURUNÇGİL
21-TURUNÇGİL KIRMIZIÖRÜMCEĞİ
(Panonychus citri)
Tanımı ve Yaşayışı:
•Ergin dişiler kırmızı kadife rengindedir.
Fakat açık kırmızıdan mora kadar değiTurunçgil kırmızı örümceği ergini
şen renklerde olanları da vardır. Çıplak
gözle zor görülürler. Vücutlarının üzeri
kabarcıklardan çıkan uzun kıllarla kaplıdır. Dişiler yumurtalarını yaprak, meyve
ve sürgünlere bırakır. Sıcak havalarda yumurtadan ortalama bir hafta içinde çıkan
larvalar yaprak ve sürgünlerde gezinirler,
beslenirler. Ergin oluncaya kadar geçen Turunçgil kırmızı örümceği zararı
süre ortalama üç haftadır. Soğuklarda bu
süre artar. Daima yaşlı yapraklardan genç ve taze yapraklara doğru kırmızı örümcekler göç eder. Yılda 10-15 nesil verebilir.
Zarar Şekli:
•Ergin ve larvalar beslenebilmek için turunçgil yapraklarını ve meyvelerini sokup emerler. Emgi yerlerinde soluk lekeler meydana gelir. Zararın devam etmesi sonucu bu soluk lekeler artar, birbirleri ile birleşir,
yapraklar gümüşi bir renk alır. Böyle yapraklar çabuk ve çok erken olarak kurur ve dökülür. Üzerinde yoğun olarak bulunduğu turunçgillerin
zayıf düşmesine ve meyve kalitesinin bozulmasına neden olur.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Tüm turunçgil çeşitleri ile bazı süs bitkileri konukçularıdır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Bahçelerin mümkün olduğu kadar temiz ve bakımlı olmasına özen
gösterilmelidir. İyi bir sulama programı ile ağaçların su stresine girmesi önlenerek zararlının yoğunluğunun artışı engellenmelidir.
• Tozu olmayan, yanlış ve gereksiz ilaçların kullanılmadığı bahçelerde
genellikle doğal düşmanları tarafından baskı altında tutulmaktadır.
-45-
TURUNÇGİL
Faydalı böceklerin korunması açısından özellikle sonbaharda doğal
dengeyi bozacak ilaçlamalar yapılmamalı, toza karşı önlem alınmalıdır.
Kimyasal Mücadele:
•İlkbaharda şubat sonu mart başı turunçgil bahçelerinde, büyüteç ile
yaprakların alt ve üst yüzeyindeki hareketli bireyler sayılır. 10 yaprakta
ortalama 4-9 birey varsa yazlık yağlar ile, eğer üstündeyse akarisitlerden biriyle mücadele yapılmalıdır. İlaçlamaya zararlının taze sürgünlere geçmeden önce yani çiçeklenmeden önceki devrede başlanmalıdır. Bu devre geçirilmiş ise meyve bağlandıktan bir hafta sonra da
ilaçlama yapılabilir.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
22-KANLI BALSIRA (Ceroplastes rusci)
Tanımı ve Yaşayışı:
•Ergin dişi yarım küre şeklindedir. Üstten bakıldığında 1’i ortada 8 tanesi yanlarda olmak üzere 9 adet kalın, pembemsi, kirli beyaz mum
levhacık görülür. Ezilince kırmızı yapışkan bir sıvı çıkarır. Yumurtaları
elips şeklinde ve koyu pembedir. Çoğunlukla hareketli larvalar haziran başında görülür.
Zarar Şekli:
•Çıkan larvalar yaprakların üst yüzeyinin
orta ve yan damarları boyunca tutulur
beslenirler. Yaz dölünün hareketli larvaları eylül ayının ilk haftasında görülmeye
başlar. Bu zararlı ağaçların sürgün yaprak
ve yoğun olduğu durumlarda meyvelerinde bulunur. Hücre öz suyunu emmek
suretiyle ağaçların zayıf kalıp verimden
düşmesine neden olur. Çıkardığı tatlı maddelere saprofit mantarların gelmesiyle kara ballık da denilen fumajine
(akıntı) neden olur.
Kanlı balsıranın yaz dölünün
hareketli larvaları
Kanlı balsıranın ergin dişisi
-46-
TURUNÇGİL
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Meyve ağaçları ve süs bitkileri olmak üzere pek
çok konukçusu vardır. Bunlar içinde en önemlileri incir, turunçgil, kavak, mersin, zakkum,
ılgın, defnedir.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Ağaçların sık olmaması, yeterli havalanma ve
günaşlenmeyi sağlayacak şekilde kuru dalların
ayıklanması, bakım işlemlerinin iyi yapılarak ağaçların kuvvetli tutulması sağlanmalıdır.
Mekanik Mücadele:
•Ev bahçelerindeki incirlerde veya fidanlarda ve küçük ağaçlarda kışın,
bulaşık olan emzikler dipten uca doğru çuval parçası ile sürültmek suretiyle temizlenmelidir.
Kimyasal Mücadele:
• Mart-Mayıs aylarında bahçeye köşegenler doğrultusunda girilir. Sırada veya birer ağaç atlamak suretiyle her ağacın dört yönünden rastgele alınan birer emzik kontrol edilir. Bu emziklerden bir adet bile
kabuklu bit bulunursa emzik bulaşık kabul edilir. Bu bahçede 50-100
emzik sayılarak yüzde bulaşık adedi saptanır. Bulaşık emzik adedi % 5’i
geçerse ilaçlı mücadeleye karar verilir. Mücadelesi gereken bahçelerde koşnilin % 90 dan fazlasının açılmaya başladığı zamanda ilaçlama
yapılır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-47-
TURUNÇGİL
23-TURUNÇGİL PASBÖCÜSÜ (UYUZ)
(Phyllocoptruta oleivora)
Tanımı ve Yaşayışı:
•Erginlerin rengi limon sarısı kahverengi
arasında değişir. Çıplak gözle hatta büyüteçle dahi görülemeyecek kadar küçüktürler. Şekli havuca benzer, baş kısmı genişçedir ve vücut arkaya doğru daralır. Çok
hareket eden bir akar olup iki çift bacağı
vardır.
Turunçgil pas böcüsü
•Kışı turunçgil ağaçlarının dal ve gövdelerindeki çatlaklar içerisinde yada kabuk altında geçirir. Nisan sonu-mayıs başından
itibaren taze sürgün ve yapraklara geçerTurunçgil pas böcüsü zararı
ler. Dişiler yumurtalarını turunçgil meyve ve
yapraklarına teker teker veya gruplar halinde bırakırlar. Ancak daha
çok meyveyi tercih ederler.
Zarar Şekli:
•Zararlı taze yaprak, filiz ve meyveleri emer. Emgiye uğramış yapraklar
normal rengini kaybederek sararır ve hafif
solar. Ancak en önemli zararlarını meyvede yaparlar. Meyvelerin üzeri pas renkli
lekelerle kaplanır. Limonlar ise gümüşi bir
renk alır. Zarar görmüş meyvelerde büyüme durur, tadı bozulur, değerini kaybeder.
Portakal meyvelerinde lekeler dağınıktır.
Mandarinlerde ise meyvenin her tarafı esmer donuk ve açık gri bir renkle kaplanır. Meyve pazar değerini kaybeder
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Turunçgil, zeytin, bir çok sebze türleri.
-48-
TURUNÇGİL
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
• Bahçe temizliğine önem verilmeli, ara tarım yapılmamalıdır.
Kimyasal Mücadele:
•Mayıs ayı başından itibaren 7-8 günde bir bahçenin değişik yerlerinde 100 meyvede el lupu ile yapılan kontrollerde 1 cm2 ‘lik alanda
1-2 adet pas böcüsü görüldüğünde ilaçlı mücadeleye başlanır. Yine,
bahçede bir sene önceki ağaçlarda en az % 51 oranında zarar görülmüş ise o bahçede ertesi sene kontrole gerek kalmadan ilaçlama
yapılır.
•Bir önceki yıl pas böcüsü tüm ağaçlarda olmayıp, bazı ağaçlarda görülmüş ise yalnız o bulaşık ağaçlar ilaçlanmalıdır. Bahçe ağır bulaşık
ise her tarafı ilaçlanmalıdır. Eğer bir bahçede kış ilaçlaması yapılıyorsa
o bahçenin bir önceki yıl pas böcüsü ile bulaşık olduğu saptanmış
ise, kış ilaçlamasında kullanılan yazlık yağların içine pas böcüsü ilaçlarından biri katılmalıdır. İlk ilaçlamadan sonraki kontrollerde zarar
devam ettiği sürece ilaçlama tekrarlanmalıdır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
24-TURUNÇGİL TOMURCUKAKARI (Aceria sheldoni )
Tanımı ve Yaşayışı:
•Erginin vücudu silindir şeklinde, rengi sarımsı veya hafif pembemsidir. El büyüteci
ile genellikle meyvelerin sapla birleştiği
yerde bu akarı görmek mümkündür. Kışı
ağaçların tomurcuk kapsülleri içinde geçiren zararlı, mart sonu nisan ayı başlarından
itibaren yeni sürgünlerle oluşan taze gözlere geçmeye ve orada çoğalmaya başlar.
Burada çoğalan yeni bireyler zarar verdikleri gözleri terk edip, yeni sürgün gözlerine
geçer ve tüm gelişme dönemi süresince geçişe devam ederler.
-49-
Larva
Tomurcuktaki zararı
TURUNÇGİL
Zarar Şekli:
•Çiçek, yaprak ve filizlerin şeklini bozar, sokup emdiği yerler esmerleşir,
yaprak ve filizler rozetleşir. Çiçekler normalden kısa, kalın ve çatallı olur,
böyle çiçeklerin çoğu meyve bağlamaz, bağlayanlarda da tipik şekil bozuklukları görülür. Zararlının yoğun olduğu ağaçlarda ertesi sene gözleri
çok zarar göreceği için meyve veriminde 4-5 kat azalma, ağaçların gelişmesinde de duraklama olur. Yurdumuzda özellikle limon yetiştirilen her
yörede yaygındır.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Konukçuları turunçgiller olup, yurdumuzda en çok limonlarda zararlı olmaktadır. Zaman zaman greyfurt fidanlarında da zararına rastlanmaktadır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Mevsimsel bakım işleri aksatılmadan yapılmalı, fidanlıklar temiz olmalı,
yeni aşı gözleri zararlının bulaşık olmadığı ağaçlardan alınmalıdır.
Kimyasal Mücadele:
• İklim koşullarına göre ilkbaharda sürgünler 8-10 cm olduğu zaman, eski
gözlerden yeni gözlere geçişin en fazla olduğu mart sonu nisan başları
ilaçlama zamanıdır. Birinci ilaçlamadan 20-25 gün sonra ikinci ilaçlama
yapılır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-50-
TURUNÇGİL
25-HARNUP GÜVESİ (Ectomyelois ceratoniae )
Tanımı ve Yaşayışı:
•Kelebeklerin kanat açıklığı 20-24 mm’ dir. Ön kanatlar dar, soluk gri
bazen de sarımsı kırmızı, birkaç beyaz leke ile süslenmiş ve daha koyu
renkli enine iki çizgi belirgindir. Arka kanatlar beyaz olup damarları
belirlidir. Gelişmiş tırtılları 15-18 mm boyunda pembe renkli başı kırmızımsı esmer renktedir.
•Kışı ambar ve doğa koşullarında meyveler içinde larva olarak geçiren
harnup güvesinin erginleri nisanın ilk yarısından itibaren çıkışa başlar,
ergin çıkışı haziran yarısına kadar devam eder.
•Göbekli portakallarda kısmen de altıntoplarda zararlı olur. Larvalar
portakalların göbek kısmından girerek beslenir. Ayrıca unlubitle bulaşık altıntoplarda da zararlıdır.
•Turunçgillerdeki zararı ağustostan itibaren başlar.
Harnup güvesi ergini
Harnup güvesi larvası
Harnup güvesi zararı
Zarar Şekli:
•Göbekli portakallarda beslenme sonucunda zamansız sararma ve
meyve dökümüne sebep olur.
•Greyfurtlarda ise yumurtadan çıkan larva unlubitin tatlı maddesi ile
beslenip kabuğu delerek yaralarsa da gelişmesini meyve içinde tamamlayamaz. Greyfurtlarda da zarar gören meyveler, erkenden sararıp dökülür.
-51-
TURUNÇGİL
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Harnup, yenidünya, nar, incir, iri dikenli gladiçya, ceviz, fernezya akasyası, japon kavağı, portakal, greyfurt, elma, armut, badem, kestane,
fındık, Trabzon hurması, üzümdür.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Turunçgil ve Nar bahçeleri içinde ve çevresinde harnup ve yenidünya
gibi zararlının diğer konukçuları yetiştirilmemeli, Ticari değeri olmayan
hastalıklı meyveler ağaç üzerinden toplanarak yok edilmelidir. İlk vuruklu meyve dökümünden kasım ayı ortasına kadar 4 günde bir dökülen meyveler toplanarak gömülmelidir. Bu yolla döküm %80 oranında
azaltılabilmektedir. Fakat bu kültürel önlemlerin başarılı olabilmesi için
tüm turunçgil yetiştiricileri tarafından uygulanması gerekir.
Mekanik Mücadele:
•Ağustos ayından itibaren 4’ er gün ara ile kasım ayı ortasına kadar, yere
düşen veya ağaçta sararmış meyveler toplanıp imha edilmelidir.
Biyolojik Mücadele:
•Bu zararlı ile mücadelede Bacillus thuringiensis’li preparatlar kullanılmalıdır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
26-LİMON ÇİÇEKGÜVESİ (Prays citri )
Tanımı ve Yaşayışı:
•Ergin, 5-6 mm uzunluğunda 1-2 mm genişliğinde küçük bir kelebektir. Kahverengi-gri renkli kanatları
üzerinde koyu renkli düzensiz lekeler vardır. Hare¬ketsiz haldeyken
vücudun orta yerindeki V şeklinde
siyah leke belirgindir.
•Erginler gündüzleri konukçusunun rengine uygun dal, gövde ve
-52-
Limon çiçekgüvesi ergini
TURUNÇGİL
yaprakların alt kısımlarında hareketsiz
halde dururlar. Akşam karanlığı ile aktif hale geçerler. Ergin dişiler yumurtalarını taze, koyu renkli limon çiçeği
tomurcuklarına ve çiçek bulamadıkları zamanlarda nadir olarak mor renkli
taze limon sürgünlerine bırakırlar.
Larvası, yumurta¬nın çiçeğe yapışık
Limon çiçekgüvesi zararı
yerinden galeri açarak tomurcuk içinde
polen tozu keseciği, dişi organ ve yumurtalıkta beslenir.
Zarar Şekli:
•Limon çiçekgüvesinin beslendiği çiçek tomurcukları gelişmez. Çiçeklerde erkek ve dişi organı yediği için meyve tutmasına engel olur.
•Zarar oranı ekolojik koşullara, zararlının yoğunluğuna ve limonun çeşidine bağlı olarak değişir. Uzun süre çiçek açan çeşitlerde zarar daha
yoğun olmaktadır.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Sadece turunçgillerde ve daha çok limonlarda zararlı olmaktadır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•En iyi mücadele şekli, yaz aylarında çiçek açan virüslü hasta ağaçların
yok edil¬mesi ve daima çiçek açan yediveren çeşidinin bahçelerde bulundurulmaması ile yapılır.
Biyolojik Mücadele:
•Limon çiçekgüvesinin biyolojik mücadelesinde Bacillus thuringiensis’li preparatlardan birisi kullanılır.
Kimyasal Mücadele:
•Nisan ayı çiçeklenme döneminde yapılan sayımlarda çiçeklerin %
50’den fazlası zararlının yumurta ve larvası ile bulaşıksa 10’ar gün ara
ile 2-3 defa ilaçlama yapılır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-53-
TURUNÇGİL
27-TURUNÇGİL YAPRAK GALERİGÜVESİ
(Phyllocnistis citrella)
Tanımı ve Yaşayışı:
•Erginleri Turunçgil beyazsineği ergininden yaklaşık birbuçuk kat daha iri,
3-4 mm uzunluğunda ve gümüşi gri
renklidir.
•Erginler genellikle akşam üzeri ve
gece aktif olup çiftleşme ve yumurta
koymada bu zamanda meydana gelir.
Şeffaf olan yumurtalarını yeni geliş- Turunçgil yaprak galerigüvesi ergini
mekte olan taze yaprakların genellikle
altına tek tek bırakır. Yoğunluk fazla olduğunda yaprak üzerine ve sürgünlerde yumurta bırakılır. Yumurtadan çıkan küçük açık yeşilimsi larvalar
yaprağın içerisine girerek burada zikzak vari galeriler açarak beslenirler.
•Zararlı yıl boyunca aktiftir ancak kışı
düşük popülasyonlarda değişik dönemlerde geçirir.
Zarar Şekli:
Turunçgil yaprak galerigüvesi zararı
•Yaprak ve sürgünlerde oluşturdukları
galeriler nedeniyle yapraklar kıvrılır, daha sonra kahverengileşerek
kurur.
•Genç fidanlarda bu zarar nedeniyle fidan gelişmesi engellenir.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Sadece turunçgillerde zararlı olmaktadır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-54-
TURUNÇGİL
28-AKDENİZ MEYVE SİNEĞİ (Ceratitis capitata)
Tanımı ve Yaşayışı:
•Erginleri, genellikle ev sineğinin 2/3 ‘ü büyüklüğündedir. Vücudun genel rengi sarımsı kahverengidir. Kanatları geniş olup üzerinde siyah
ve soluk kahverengimsi şeritler vardır. Larvası beyaz ve bacaksızdır.
Zararlı kışı toprakta veya ağaç üzerinde kalan turunç meyveleri içinde
geçirir. İklim koşullarına göre ilkbahar sonu, yaz başında çıkan erginler beslendikten sonra yumurtalarını olgun meyvelerin kabuğu altına
ovipozitörleri (yumurta koyma borusu) ile açtıkları deliğe bırakırlar.
Açılan yumurtalardan çıkan larvalar meyvenin etli kısmı ile beslenerek olgunlaşınca kendisini toprağa atar, toprağın 2-3 cm derinliğinde
pupa olurlar. Yumurtlamanın olması için sıcaklığın 16 0 C’ nin üzerinde
olması şarttır. Erginin ortalama ömrü doğal koşullarda 30-50 gündür.
Ege Bölgesinde yılda 4-5, Akdeniz Bölgesinde ise 7-8 döl verebilir.
Akdeniz meyve sineği ergini
Akdeniz meyve sineği larvası
Akdeniz meyve sineği zararı
Zarar Şekli:
•Akdeniz meyve sineği zararı larvası tarafından yapılır. Meyvenin etli
kısmında beslenen larvalar, bu kısımda bir yumuşama ve çöküntü
meydana getirirler. Zararlı tarafından yumurta bırakılan vuruklu olan
meyveler erken sararır ve hasat zamanından önce dökülür. Vuruklu
meyveler genel olarak. İhraç edilen turunçgil çeşitlerindeki zararı ülke
ekonomisi yönünden çok önemlidir. Bu tür meyvelerin vuruklu ve bulaşık olması ihracata engel olmakta ve malınürünün yurt dışına çıkarılmasına izin verilmemektedir. Yıllık zararın Ege Bölgesinde %5-80
arasında değişebileceği saptanmıştır. Dünyadaki subtropik ve tropik
iklime sahip hemen hemen tüm ülkelere yayılmış bulunan zararlı, Ülkemizde de özellikle Ege ve Akdeniz Bölgelerinin sahil şeridi boyunca
uzanan kısımlarında devamlı faaliyet göstermektedir.
-55-
TURUNÇGİL
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Polifag bir zararlıdır. Ülkemizde tespit edilen en önemli konukçuları kayısı, ayva, elma, şeftali, incir, trabzon hurması, nar, avokado ve limon
hariç turunçgillerdir. Limonun (ticari anlamda üretimi yapılan ekşi limonlar grubu) kabuklarında bulunan eterik yağlar nedeniyle yumurtaları açılamadığından zarar yapamamaktadır. Zararlı tercih ettiği konukçuların mevcut olmadığı hallerde, armut, hintinciri, hünnap, elma
vb. konukçularıda tercih eder.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Turunçgil bölgelerine ara konukçuluk eden şeftali, incir, trabzon hurması ve nar gibi çeşitler dikilmemelidir. Zararlı kışı hasattan sonra
ağaçlar üzerinde kalan meyvelerde geçirdiğinden, hasat sonrası ağaç
üzerinde meyve bırakılmamalıdır. Toplanan meyveler uygun şekilde
ortadan kaldırılmalıdır. Ağaçların altına düşen meyveler de toplanıp
yok edilmelidir.
Kimyasal Mücadelesi:
•Ağustos ayı sonu eylül ayı başlarında turunçgil bahçelerine, özellikle
erkenci çeşit olan satsuma mandarinleri olgunlaşmadan önce mutlaka
tuzak asılarak Akdeniz meyve sineği çıkış kontrolü yapılmalıdır. Sineğin tespitinden sonra meyveler vurma olgunluğuna erişmişse (dipten
itibaren sararma başlamışsa) ve sıcaklıklar 16 oC’nin üzerindeyse derhal
ilaçlamaya geçilir. İlaçlamayı takiben tuzaklarda yine sinek görülüyorsa 7-10 gün ara ile hasada 10 gün kalıncaya kadar ilaçlamaya devam
edilir. Günlük ortalama sıcaklıklar 16 oC’nin altına düştüğünde ilaçlama
gerekmez. Limon bahçelerinde ilaçlamaya gerek yoktur.
•Zehirli Yem Kısmi Dal İlaçlama yöntemi kullanılır; Hazırlanan cezbedici
+ insektisit karışımı ağaçların güneydoğusunda büyük bir dala ( 1-1.5
m2’lik alan ) yapraklar iyice ıslanacak şekilde uygulanır. Zerrecikler yaprakların üzerinde belirgin olarak kalmalıdır. Ağaç başına ortalama 150
gr ilaçlı karışım uygulanır. Bir sıra ilaçlanır, bir sıra atlanır. İkinci ilaçlamada ise 1. ilaçlamada ilaçlanmayan sıralar ilaçlanır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-56-
TURUNÇGİL
29-TURUNÇGİLLERDE YAPRAKBİTLERİ
Turunçgil siyah yaprakbiti (Toxoptera aurantii)
Şeftali yaprakbiti (Myzus persicae )
Pamuk yaprakbiti (Aphis gossypii)
Börülce yaprakbiti (Aphis craccivora)
Turunçgil yeşil yaprakbiti (Aphis citricola, A. spiraecola)
•Turunçgillerin taze sürgün ve yapraklarında; siyah yeşil, gri renklerde 1,5-2,5 mm
büyüklükte olan zararlılardır. Kanatlı ve kanatsız formları vardır. Vücudun sırt kısmında değişik boylarda tatlımsı sıvı çıkaran iki
adet boru şeklinde çıkıntı bulunur.
•Kışı, yumurta döneminde dal ve gövde üstünde geçirirler. İlkbahar başlarında açılan
Turunçgil yeşil yaprakbiti
yumurtalardan çoğalarak hızla koloni oluştururlar. Sıcaklığın yükselmesi ile ölümler artar.
Zarar Şekli:
•Bitki özsuyunu emerek beslenirler. Turunçgil fidanları ile mandarinlerin
genç sürgün ve yapraklarını tercih ederler. Beslenmeleri sonucu yapraklar kıvrılır, küçülür ve dolayısıyla gelişmesi durur. Çıkardıkları tatlı
madde ile yaprak ve taze sürgünlerin üzeri kaplanır. Bu tatlı madde
üzerinde gelişen is (fumajin) tabakası da solunumu engeller. Yaprakbitleri en önemli zararı ilkbaharda yapar.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Turunçgil, bir çok meyve, süs bitkisi ve yabancı otlarda zarar yaparlar.
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler:
•Gereğinden fazla azotlu gübre verilmemelidir.
Kimyasal Mücadele:
•Yaprak bitlerine karşı mart-nisan aylarında bir ağaçta %15’in üzerindeki sürgün bulaşıklığında ilaçlama yapılabilir.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-57-
TURUNÇGİL
30-TORBALI KOŞNİL
[Icerya purchasi Mask.(Hom.:Margarodidae)]
Tanımı, yaşayışı ve zarar şekli :
•Ergin dişi 5-6 mm uzunluğunda, 3-4 mm genişliğindedir. Vücut yassı,
kahverengi mermerimsi veya tuğla kırmızımsı rengindedir. Koşnilin arkasında kirli beyaz renkte mumsu ve üzerinde birbirine paralel oluklar
bulunan (14-16 çizgili) bir torba ve içinde beyazımsı lifler arasında oval
kırmızı renkte yumurtalar bulunur.
•Bir dişi koşnil 300 -1000 adet yumurta bırakır. Larvalar hareketli olup
özellikle yaprakların arka yüzünde orta damar etrafında ve genç sürgünler üzerinde sıralanırlar. Nimf ve erginleri hareketsizdir ve kendilerini bir yere tespit ederek beslenirler. Bu koşnil hermafrodittir. Gelişme
eşiği diğer koşnillere göre daha düşüktür.
Yine de en uygun çoğalma dönemi ilkbahar başlangıcı ve sonbahardır. Ağaçların
kuytu yerlerinde kışlar. İlkbahar, yaz ve
sonbahar ortalarında olmak üzere yılda 3
döl verir.
•Bitkinin özsuyunu emerek gelişmesini durdurduğu gibi, beslendiği yaprak ve dalları
Torbalı koşnil
da kurutabilir. Tatlımsı maddelerine karın(I. purchasi ) ergin dişileri
ca ve arılar hücum ettiklerinden predatörleri de kaçırırlar. Fumajin ve meyve dökümleri ile ürün kayıpları olabilmektedir.
Doğal düşmanları :
•Rodolia cardinalis Muls. (Col.:Coccinellidae) en etkili predatörüdür.
R. cardinalis ergini
Mücadelesi :
Mekanik mücadele : Ağaçlarda bez parçası ve fırça vb. ile zararlı sıyrılıp temizlenmelidir.
Biyolojik mücadele :
•Etkili predatörü R.cardinalis, bulunduğu yerlerden getirilip bulaşık
bahçelere salınarak etkili bir biyolojik mücadele yapılır. Zararlıya karşı
hiç bir zaman insektisit kullanılmamalıdır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: ,İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-58-
TURUNÇGİL
31-GRİ YUMUŞAK KOŞNİL (Comlus pseudomagnoliarum )
Tanımı ve Yaşayışı:
•Diğer kabuklubitlerde olduğu
gibi sert bir kabuğu yoktur.
•Ergin dişi elips şeklinde olup,
kabuk üzeri düzdür. Gri zemin
üzerinde iri koyu desenler bulunur. Genç dişilerin boyu orGri yumuşak koşnil
talama 2.4 eni ise 1.4 mm’dir.
Dişinin vücudu önceleri yassı olup, çoğalma döneminde şişkinleşir.
•Ergin erkek kahverenkli ve 2.5 mm boyundadır. Pek hareketli değildir.
•Yumurtadan yeni çıkmış larva yassı, uçuk pembeye kaçan kirli sarı
renkte ve oval biçimlidir. Larvaların anten ve bacakları iyi gelişmiştir,
oldukça hareketlidir. Bir dişi 1000-1500 adet yumurta bırakır.
•Kışı ağaçların gövde ve kalın dallarında çoğunlukla ergin dönemde
geçirir.
Zarar Şekli:
•Turunçgillerin yaprak, dal ve sürgünlerinde bitki özsuyunu emerek
beslenir.
•Çıkardığı ballı maddelerle fumajine sebep olur. Sürgün ve yapraklar
siyahlaşır.
•Gerek fumajin gerekse de beslenme sonucu ağaçlar zayıflar ve verimden düşer, meyvelerin kalitesi bozulur.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Polifag bir zararlıdır. Turunçgiller, bir çok çalı formundaki bitkiler ve süs
bitkilerinde zarar yapar.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Ağaçlar kuvvetli bulundurulmalı, sulama, gübreleme ve budama gibi
bakım işlemlerine önem verilmelidir. Tozlu yol kenarlarındaki ağaçlarda
bu zararlılar arttığından bu konuda da gerekli önlemler alınmalıdır.
-59-
TURUNÇGİL
Mekanik Mücadele:
•Zararlı ile yoğun bulaşık olan kuru veya kurumaya yüz tutmuş dallar
kesilip parazitoit çıkışından sonra dallar yakılmalıdır.
Biyolojik Mücadele:
•Zararlının ülkemizde bir çok doğal düşmanı bulunmaktadır. Bunlar
yüksek popülasyonlarda yalnız başlarına zararlıyı baskı altında tutamazlar. Ancak, mevcut doğal düşmanlarının korunması için gereksiz
ilaçlamalardan kaçınılmalıdır ve spesifik bitki koruma ürünleri kullanılmalıdır.
Kimyasal Mücadele:
•Sıcak bölgelerde ve yıllarda mayıs sonundan, ılıman yerlerde haziran
başından itibaren haftada 2-3 kez yapılan kontrollerde çıkışını tamamlamış koşnil oranı saptanır. Her sayımda bahçelerin değişik yerlerinden
en az 100 koşnil kaldırılarak ters çevrilir ve lupla kontrol edilir. Bu yönteme göre yapılacak sürvey sonucunda koşnillerden % 70-80 aktif larva
çıkışı tamamlandığında yapılacak tek ilaçlama zararlıyı kontrol alır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
32-YILDIZ KOŞNİLİ (Ceroplastes flpridensis )
Tanımı ve Yaşayışı:
•Ergin hafif kirli beyaz renkte ve bir balmumu tabakası altında bulunan
bir zararlıdır. Larva döneminde belirgin olan bölme ve beyaz çıkıntıları
vardır Ergin dişinin altında bulunan yumurtalar ilk konduklarında açık
san veya krem renginde, olgunluk zamanına doğru ilerledikçe bu renk
sarı olur.
Zarar Şekli:
•Bitki özsuyunu emerek ağaçların zayıf kalmasına ve verimin azalmasına hatta meyvenin kalitesinin düşük olmasına neden olur. Ayrıca,
çıkardıkları tatlı madde ile fumajin (akıntı) oluşur. Buda solunum ve
özümlemeye etki eder. Meyvelerin değeri düşer. Ege ve Akdeniz Bölgelerinde yaygındır.
-60-
TURUNÇGİL
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Konukçuları; Turunçgil, harnup ayva, Japon ayvası, malta eriği, erikler, trabzon
hurması, taflan, küçük yapraklı kauçuk,
defne, muz, mersin, zakkum, sakız, palmiye gibi bitkilerdir.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Bahçe bakımı normal ve zamanında yapılmalı, sık dikimden kaçınılmalı ve taçlar
arasında 1-1.5 m’lik ara bırakılmalıdır.
Yıldız koşnili ergini
Kimyasal Mücadele:
• Yaprak başına ortalama birden fazla zararlı varsa ilaçlama yapılır. İlaçlamalar kış aylarında, açık geçen zamanlarda, kaplama kış ilaçlaması
şeklinde yapılırsa, diğer koşnil, kırmızı örümcek, pas böcüsü ile de mücadele yapılmış olur.
•Yaz aylarında ise; haziran ortalarından itibaren dal ve yapraklardaki
erginlerin altındaki yumurtaların boşalıp boşalmadığına bakılır. Değişik yerlerdeki kontrollerde % 100’ü boşalmışsa derhal birincil ilaçlama
yapılır. Eğer mayıs ayı başlarına kadar olan zamanda kırmızı kabuklubit için bir ilaçlama yapılmışsa, 25 gün sonraki ilaçlama yıldız koşnili
zamanına denk geldiğinden başka ilaçlama gerekmez.Eğer mayıs ortalarından haziran başlarına kadar kırmızı kabuklubit için bir ilaçlama
yapılmamışsa haziran sonuna kadar; Yıldız koşnili için yapılan birinci
ilaçlamadan 25 gün sonra ikinci bir ilaçlama yapılabilir.
•İkinci döl zamanı olan eylül ortalarından itibaren kontrol yapılır, her
yaprağa ortalama bir canlı ergin düşüyor ve % 100’ünde yumurta
açılıp yaprak damarlarında küçük küçük beyaz yıldızcıklar dizilmişse,
mart ayına kadar olan 6-7 aylık dönemde kış ilaçlaması yapılmalıdır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-61-
TURUNÇGİL
33-TURUNÇGİL VİRGÜL KABUKLUBİTİ (Lepidosaphes beckii)
Tanımı ve Yaşayışı:
•Ergin dişi kabuğu uzunca hafif virgül şeklinde kıvrık olup öne doğru gittikçe daralır. Rengi kahverengi bazen soluk morumsudur. Ergin
dişinin vücudu beyazdır. Kışı yumurta halinde geçirir. Yılda 3-4 nesil
verir.
Zarar Şekli:
• Bu kabuklubit daha çok sık dikilmiş nemli ve yaşlı bahçelerde görülür.
Yaprak altlarında özellikle yaprak orta damarı etrafında fazlaca bulunur. Meyve, yaprak ve sürgünde zarar yapar. Ağır bulaşmalarda yapraklar sararır ve dökülür. Ağaçların zayıf kalmasına, mevve verim ve
kalitesinin düşmesine yol açar.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Başta turunçgil olmak üzere antep fıstığı, zeytin ve bazı süs bitkileri
konukçularıdır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Zararlının mücadelesinde kültürel
önlemler büyük önem taşır. Bahçeler tozlu yerlerde değilse, bakımlı,
havadar ve iyi güneş görüyorsa
kabuklubitin fazla zararı olmaz. Bu
nedenle bu gibi hususlara dikkat
edilmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır.
Turunçgil Virgül Kabuklubiti
Biyolojik Mücadele:
•Faydalı böcekler yaygındır. Faydalı böceklerin korunması açısından
özellikle sonbaharda doğal dengeyi bozacak ilaçlamalar yapılmamalı,
toza karşı önlem alınmalıdır.
Kimyasal Mücadele:
•İlk aktif larvaların görülmesinden bir hafta sonra (mayıs ayı sonu), orta
( 5-15 canlı kabuklubit / yaprak ) veya yoğun (15’den fazla kabuklubit /
-62-
TURUNÇGİL
yaprak ) bulaşık bahçelerde ilaçlama yapılmalıdır. Diğer zararlılara karşı
yazlık beyaz yağlar kullanılmış ise bu zararlıya karşı ayrıca ilaç atmaya
gerek kalmaz Buna rağmen ilaç atmak gerekirse ilaçlamalar özellikle
zararlının bulunduğu tozlu ağaçlara nokta ilaçlama şeklinde yapılmalıdır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
34-TURUNÇGİLLERDE YAPRAKPİRELERİ (Empoasca spp.)
Tanımı ve Yaşayışı:
•Erginleri genellikle 3-4 mm boyunda narin
yapılı, yeşil renkli küçük böceklerdir. Erginleri aktif olup kolaylıkla sıçrar ve uçarlar.
Ergin ve nimflerin yan olarak yürümeleri
çok karakteristiktir.
•Kışı ergin halde ve yere dökülmüş yaprakların altı, ağaç veya asma kabukları altları
veya yarıklar arasında geçirirler
•Yıl boyunca yabancı otlarda ve diğer ürünlerde beslenen zararlı yaz sonu-sonbahar
başında meyvelerin olgunlaşmaya başladığı dönemde turunçgillere gelirler. Turunçgiller üzerinde genellikle döl vermezler, sadece beslenip kışlama yeri ararlar.
Yaprakpiresi zararı
Zarar Şekli ve Ekonomik Önemi:
•Yaprak pireleri turunçgiller içerisinde
özellikle portakal ve mandarin çeşitlerinde önemli derecede zarara neden olur.
•Meyvelerdeki emgi sonucu, meyve kabuğundaki hücrelerden yağ salınmasına neden olurlar. Bunun sonucu olarak kabukta
lekeler ortaya çıkar. Meyveler gerçek renYaprakpiresi ergini
gini alırken emgi yerleri açık yeşil veya sarı
renkte kalır. Bu tür meyvelerin satış değeri emgi lekelerinin yoğunluk
derecesine göre önemli derecede düşer.
•Pamuk ve mısır tarlalarına yakın bahçelerde daha çok zararlı olurlar.
-63-
TURUNÇGİL
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Pamuk, fasulye, bakla, börülce, susam, mısır, yonca, domates, patlıcan,
patates, şeker pancarı, turunçgiller, asma olmak üzere birçok kültür
bitkisinde ve yabani bitkilerde zarar yapar.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Budama, gübreleme, sulama toprak işlemesi gibi bakım işlerinin zamanında ve uygun bir şekilde yapılması gerekir. Özellikle turunçgil
bahçelerinde yabancı ot kontrolüne ve temizliğine önem verilmelidir.
Pamuk ve sebze ekim alanları yakınında turunçgil bahçeleri kurulmamalıdır
Kimyasal Mücadele:
•Meyvelerde renk dönümü başlamadan önce, takriben ağustos sonu
eylül başında her ağacın 4 yönünden toplam 10’ar meyve olmak üzere her 25-30 dekarlık bahçede değişik yerlerde 25 ağaçtan 250 meyve
üzerindeki emgi lekeleri sayılır. Ortalama 1 cm çapındaki lekeler tek
leke kabul edilir. Çok küçük lekelerin 2-3 tanesi 1 leke, birleşik büyük
lekeler ise cm² alanına göre leke adedi belirlenir. Meyvelerde renk dönüşümün başladığı dönemde (çeşitlere göre eylül-ekim başı) zarar 1
cm çapında 1 leke/ 250 meyve olduğunda hazırlanan çözelti ağaçların
dış yeşil aksamını kaplayacak şekilde püskürtülür. Bu uygulamanın bir
kere yapılması yeterlidir. Limon ve greyfurtların meyvelerinde lekelenme söz konusu olmadığından mücadele gereksizdir.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-64-
TURUNÇGİL
35-TURUNÇGİL PAMUKLU BEYAZSİNEĞİ
(Aleurothrixus floccosus)
Tanımı ve Yaşayışı:
•Erginleri açık sarı renklidirler. Daha sonra salgıladıkları beyaz mumsu
madde tüm vücutlarını kaplar ve bu nedenle de beyaz bir görünüm
alırlar.
•Yumurtaları ilk bırakıldıklarında açık sarı renkte ve yaprak üzerinde dik
dururlar. Ergin, yumurtalarını dairevi şekilde bırakır. Embriyo olgunlaştıkça yumurtalar yaprak üzerine yatar ve rengi açık kahverengine
dönüşür.
•Birinci larva dönemi açık yeşilimsi, ikinci ve üçüncü larva dönemi ile
pupa dönemi kahverengimsidir. Larvaların vücutlarının kenarı ve üzeri; uzun, yapışkanımsı parlak ve pamuksu maddelerle kaplıdır
•İlkbaharda erginler çıktıktan sonra yumurtalarını ağacın genç yapraklarına, bazen de yaşlı yapraklarına, yaprağın alt kısmına daire veya yarım daire şeklinde bırakmaktadır.
• Erginler yumurta bırakmak için alt dallarını ve ağacın iç kısımlarını tercih etmektedir. Erginler diğer beyazsineklerin aksine yaprağın altında
kümeler halinde değil, tek tek bulunurlar.
-65-
TURUNÇGİL
Turunçgil pamuklu beyazsineği larvalarının yaprağın alt yüzünde meydana getirdikleri
pamuklu maddeler ve kolonileri.
•Bir yaprakta zararlının tüm dönemlerini bir arada görmek mümkündür.
Sonbaharda zararlının yoğun olduğu bahçelerde özellikle hasata yakın
dönemde tatlımsı maddeler damlama şeklinde akmaya başlarYılda 5-7
döl verir.
•Turunçgil pamuklu beyazsineği larvalarının yaprağın alt yüzünde meydana getirdikleri pamuklu maddeler ve kolonileri.
Zarar Şekli:
•Larvaları bitki özsuyunu emerek zararlı olurlar.
•Yoğun olarak beslendikleri yapraklar zamansız dökülür ve bu gibi
ağaçlarda gelişme duraklayarak verim kaybına uğrar. Bu doğrudan
zararı yanı sıra, beslenme sırasında larva ve pupaların salgılamış olduğu tatlımsı madde nedeniyle de çok yoğun bir fumajine sebep olurlar.
Bu oluşan fumajin bitkinin fotosentezini engelleyerek bitki gelişimini
olumsuz yönde etkiler.
•Ayrıca fumajin sonucu meydana gelen kirlenme de ürünün Pazar değerini düşürmektedir.
•Zararlı Akdeniz ve Ege Bölgeleri’nde sahil şeridindeki turunçgil bahçelerinde görülür.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
•Ülkemizde turunçgillerde ekonomik önemde zarar yapmaktadır.
-66-
TURUNÇGİL
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
•Yeni kurulacak bahçe tesislerinde sık dikimden kaçınılmalıdır.
•Turunçgil bahçelerinin etrafına rüzgâr kıran olarak yüksek boylu çit
bitkileri zorunlu olmadıkça dikilmemelidir.
•Hava sirkülâsyonu sağlanacak şekilde budama yapılmalı, iç kısımlardaki obur dallar alınmalıdır.
•Zararlı ile bulaşık fidanların başka yerlere nakli önlenmeli ve bu durumdaki fidanlar hemen imha edilmelidir.
Biyolojik Mücadele
•Bu zararlıya karşı yapılan biyolojik mücadele oldukça etkilidir. Bu nedenle zararlı ile mücadelede biyolojik mücadeleye önem verilmelidir.
Doğal düşmanları mevcut ise çok iyi korunmalı, eğer bahçede bulunmuyorsa, olan yerlerden temin edilerek bulaşık bahçelere salınmalıdır.
Özellikle zararlı ile biyolojik mücadelede çok etkili olan C. noacki, bulaşık bahçelere yerleştirilmelidir.
Kimyasal Mücadele
•Zararlının vücudu yoğun bir şekilde yapışkanımsı ve pamuksu maddelerle kaplı olduğu için kimyasal mücadele etkili olmamaktadır. Bu
nedenle kimyasal mücadelesi yoktur.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
-67-
TURUNÇGİL
NOTLAR
-68-

ERİK- BADEM - TC Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Hububat - TC Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Bitki Zararlıları Zirai Mücadele Teknik Talimatları

Bitki Hastalıkları Araştırmaları_A.Yasin Gökçe

Fındık - TC Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Document 5044364

teslim / tesellüm tutanağı

Sivas Çifte Minareli Medrese Minarelerinin ve Taç Kapısının

Bellis - BASF Türk Bitki Koruma

İNCİR KANLI BALSIRA Ceropiastes rusci AFLATOKSİNSİZ

Fındık Zararlıları Standart İlaç Deneme Metotları

FARKLI YAŞTAKİ KIZILÇAM (Pinus brutia Ten.)

Document 5049646

Meyve-Bağ Hastalıkları Standart İlaç Deneme Metotları

KİRAZ VİŞNE - TC Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Seramik Alanında Kullanılan Terim ve Kavramlarda Türkçenin Durumu

Modern (Bodur) ve Geleneksel Meyve Yetiştiriciliği

kışlık yağ

Portakal Güvesi

04.09.2013 tarihi itibariyle geçici tavsiye listesi

Analizin tamamına ulaşmak için lütfen tıklayınız.