ARICILIK ARICILIK ADIYAMAN AADIYAM D YA YAM MAN AN AN ADIYAMAN AADIYAM D YA YAM MAN AN AN 1. ADIYAMAN’A GENEL BAKIŞ 7.614 km2 yüzölçümüne sahip rakımı 669 m. olan Adıyaman ili tarihi İpekyolu üzerinde bulunmakta olup Malatya, Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa ve Diyarbakır illerine komşudur. 1954 yılında il olan Adıyaman’ın tarihi M.Ö. 40.000 yılına kadar uzanmaktadır. Adıyaman ilinde ulaşım karayolu, havayolu ve sınırlı oranda demiryolu ile sağlanmaktadır. Demiryolu ulaşımı Gölbaşı ilçesinden sürdürülmekte olup hat Elazığ-Adana istikametinde çift yönlü hizmet vermektedir. Yılda 8.760 uçağın kullanım kapasitesine sahip Adıyaman Havalimanı’nın 2013 yılında tamamlanan terminal binası 23.000 m2 toplam kapalı alanda iç ve dış hat uçuşlara hizmet verecek şekilde inşa edilmiştir. 2014 yılında hizmete girmesi hedeflenen Nissibi Köprüsü ile Adıyaman-Diyarbakır Karayolu büyük ölçüde kısalacaktır. 7. ADIYAMAN’DA ARICILIK DESTEKLERİ Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın Arıcılık Desteği, 12 Nisan 2014 tarihli ve 28.970 sayılı Resmi Gazete’de yer alan Bakanlar Kurulu kararı ile arıcılık desteklemeleri aşağıdaki gibidir: • Arıcılık Kayıt Sistemi’ne (AKS) kayıtlı olma şartı ile kovan başına, seralarda doğal polinasyonu sağlamak amacıyla Örtü altı Kayıt Sistemi’ne (ÖKS) kayıtlı bombus arısı kullanan yetiştiricilere koloni başına Arılı Kovan ’da 10 TL/Adet, Bombus Arısında 60 TL/ Koloni şeklindedir. • Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıtlı olan ve icmallerin alındığı tarih itibarıyla en az bir yıl süre ile Organik Tarım Bilgi Sistemi’ne kayıtlı olarak organik tarım yapan çiftçilerin geçiş iki süreci ve üzeri üretimlerine desteklemesi Organik Tarım (Arılı Kovan) 5 TL/Kovan şeklindedir. T.C. Ziraat Bankası Arıcılık kredileri, Arıcılık Kayıt Sistemi’ne kayıtlı asgari 50 adet arılı kovan ile üretim yapan veya mevcut arılı kovan sayısını 50 adet ve üzerine çıkarmak isteyen üreticilere sunulan kredilerdir. Bu krediler kapsamında: • Arılı kovan, polen kapanlı yeni kovan (boş), bal süzme makinesi, polen kurutma ve temizleme kek hazırlama makineleri alımı, • 200 adet ve daha fazla sayıda arılı kovan ile gezginci arıcılık yapan üreticiler için jeneratör, arıcı barakası veya arıcı karavanı alımı, • 100 adet ve daha fazla sayıda arılı kovana sahip ana arı üretimi yapmak isteyen arıcılara; ana arı üretimi için jeneratör, en az 1.000 adet çiftleştirme kovanı/kutusu alımı ile arıcı barakası/ arıcı karavanı alımı, • Bakanlıktan üretim izni almış Bombus arısı üreten işletmeler için bina yapımı ve tadilatı, raf sistemleri, ilgili alet ve ekipman alımı konularında yatırım kredisi, • Arıcılık malzemeleri (maske, körük, el demiri, pürmüz, mahmuz, çıta delme ve biz gibi) alımı ile şeker, temel petek ruhsatlı ilaç alımı, • Gezginci arıcılara işçilik dâhil arı nakliye giderleri, • Ana arı işletmeleri için; şeker, temel petek, kek alımı ile ana arı üretim malzemeleri (larva transfer kaşığı, yüksük kalıbı, zımba tabancası, mum cezvesi, larva çantası, ana arı nakliye kafesi ve ana arı ızgarası gibi) alımı, • Bombus arısı üretimine yönelik ihtiyaç duyulan (polen, şeker, plastik kap ve ambalaj malzemesi gibi ) işletme giderleri ve diğer işletme giderleri için işletme kredisi, gibi desteklerden faydalanılabilir. Tablo 01: Adıyaman İli Gümrük ve Liman Mesafeleri “Kalkınmanın Yolu, İpekyolu” SINIR KAPILARI: Kilis Öncüpınar 210 Km Gaziantep Karkamış 156 Km Hatay Cilvegözü 322 Km Şırnak Habur 478 Km “Kalkınmanın Yolu, İpekyolu” LİMANLAR: Iskenderun 321 Km Mersin 408 Km Kaynak: Adıyaman Yatırım Ortamı 2013, http://www.ika.org.tr Şekil 01: Adıyaman İli Yaş Gruplarına göre Nüfus Dağılımı Adıyaman’ın 2013 yılı toplam nüfusu 597.184’dür. Nüfusun %62’si kentlerde yaşamakta olup kentli nüfus 373.183’tür. Adıyaman ili nüfusunun %58’lik kısmını 29 yaş altı grup oluşturmaktadır. 85-89 75-79 Gaziantep Yatırım Destek Ofisi Adıyaman Yatırım Destek Ofisi Kilis Yatırım Destek Ofisi Tel. : 0.342 231 07 01 Faks : 0.342 231 07 03 İncilipınar Mah. Muammer Aksoy Blv. Vakıflar İş Mrk. Kat: 1-2-3 Şehitkamil/GAZiANTEP [email protected] Tel. : 0.416 213 14 44 Faks : 0.416 213 14 45 Turgut Reis Mah. Hastane Cad. İl Özel İdare Binası No:23 K:3 ADIYAMAN [email protected] Tel. : 0.348 814 51 98 Faks : 0.348 814 51 98 M. Rifat Kazancıoğlu Mah. Saffet Necioğlu Blv. Kilis Tic. ve San. Odası No.74 K:2 KİLİS [email protected] 65-69 55-59 45-49 35-39 25-29 15-19 Kaynak: TUİK 2013, http://www.tuik.gov.tr 5-9 Yaş Grubu... 20 000 40 000 60 000 80 000 ARICILIK Şekil 02: Adıyaman İli Sanayi İşletmeleri Sektörel Dağılımı Adıyaman’da sanayi sicil belgesi almış 239 işletme bulunmakta olup bunların %28’i mikro ölçekli, %58’i küçük ölçekli, %12’si orta ölçekli ve %2’si büyük ölçekli işletmelerdir. 2012 yılı sanayi sicil kayıtlarına göre 9.230 kişi kayıtlı istihdam bulunmaktadır (81 İl Sanayi Durum Raporu, 2012). www.ika.org.tr Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2012, http://www.sanayi.gov.tr 2012 yılı itibariyle Adıyaman’da ihracat yapan işletme sayısı 43 olup ithalat yapan işletme sayısı 40’tır. Dış ticaret dengesine bakıldığında Adıyaman ilinin 2012 yılında 69.241.000 USD cari fazlası olduğu söylenebilir. Tablo 02. Adıyaman İli İhracat Rakamları (1.000 USD) 2005 22.207 2006 24.336 2007 29.346 2008 59.103 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, 2013 2009 58.091 Tablo 03. Adıyaman İli İthalat Rakamları (1.000 USD) 2005 24.799 2006 45.313 2007 51.658 2008 36.292 2010 71.638 2011 61.222 2012 104.826 2013 86.289 2011 88.958 2012 35.585 2013 36.339 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, 2013 2009 33.336 2010 85.424 Şekil 03. Adıyaman İli Arazi ve Tarım Alanlarının Dağılımı Adıyaman ili toplam nüfusunun %60’ı tarım alanında faaliyet göstermektedir. Tarıma elverişli alanlar 264.167 hektar (%35) olup mevcut altyapı ile bu alanın %20’sinde sulu tarım yapılabilmektedir. Yapımı halen devam eden Çetintepe (Gölbaşı), Koçali ve Gömikan (Kahta) ile Küçükçay (Gerger) barajları sonrası sulu tarımın il genelinde yaygınlaşması beklenmektedir (Adıyaman Yatırım Fırsatları, 2013). Kaynak: TUİK 2012, http://www.tuik.gov.tr Arıcılık, insanoğlunun yaklaşık 4.500 yıldır üzerinde uğraş verdiği bir faaliyettir. Geçmişte kutsal metinlere konu olan bu faaliyet günümüzde bilimsel makalelere konu olmaktadır. Albert Einstein, “Eğer arılar yeryüzünden kaybolursa insanın sadece 4 yıl ömrü kalır. Arı olmazsa bitki, hayvan, insan olmaz.” diyerek ekosistemin varlığını sürdürmesinde arıcılığın önemi vurgulanmıştır. Arıcılık faaliyetleri temelde bal üretimine yönelik bir faaliyetmiş gibi gözükse de arıcılık sonucunda elde edilen ve yüksek ekonomik değere sahip olan Polen, Arı Sütü, Propolis ve Arı Zehiri hem temel besin kaynağı olarak hem de ilaç ve kimya sanayinde kullanılabilmektedir. Arıcılık faaliyetlerinin ekonomiye ve ekosisteme katkıları aşağıdaki gibi sıralanabilir: • Arıcılık tarımsal faaliyetler arasında ilk yatırım masrafı az olan ancak ekonomik getirisi yüksek olan bir faaliyettir. • Diğer tarımsal faaliyetlere ek olarak ekstradan fazla işgücü gerektirmeyen, çiftçiye gelir kaynağı oluşturan bir üretim faaliyetidir. • Polinizasyona katkı sonucu çevresel sürdürülebilirlik sağlanmaktadır(Bitkisel tozlaşmaya etkisi % 80 civarındadır). • Yüksek besin içerikli gıda üretimine katkı sunmaktadır. • Alternatif tıbbi uygulamalar yapılabilmektedir (apiterapi vs). • İşlenmeyen tarımsal arazilerin değerlendirilmesine fırsat vermektedir. • Gelir düzeyi düşük olan ve geçimini bitkisel üretim dışında hayvancılık faaliyetleri neticesinde sağlayan kırsal nüfusun en temel geçim kaynağıdır. • Kadınlar için uygun bir faaliyet alanı sağlar. Türkiye’de arıcılık, tarım ve hayvancılığın yoğun yapıldığı genellikle daha az sanayileşmiş bölgelerde temel geçim kaynağı ya da yan gelir olarak yürütülmektedir. Coğrafi olarak 7 bölgeye ayrılmış olan ülkemizin her bir bölgesi arıcılığa elverişlidir. Fakat bitki florasının ve endemik bitkilerin daha zengin olduğu veya çevre kirliliğinden etkilenmemiş alanlarda yapılan arıcılık ürünlerinin farkı kolayca anlaşılabilmektedir. 3.TÜRKİYE’DE ARICILIK FAALİYETLERİ Türkiye, Asya, Avrupa ve Afrika kıtasının kesişim noktasında orta kuşakta bulunmaktadır ve sahip olduğu coğrafi konum itibariyle farklı iklim ve habitat çeşitliliğinin yanı sıra çok sayıda bitki ve arının gen merkezidir. Ülkemiz dünya ballı bitkiler florasının %75’ine sahiptir. Türkiye zengin bitki örtüsü ve farklı iklim çeşitliliği nedenleriyle arıcılık için son derece avantajlı bir konumdadır. Türkiye’nin arıcılığa neden elverişli olduğunu sıralayacak olursak; • Floral kaynakların ve koloni varlığının zengin olması, • Gen kaynağı bakımından zengin çeşitliliğe sahip olması, • Arıcılık için uygun birbirinden farklı iklim ve bölgelerin bulunması, • Tarımsal amaçlı işlenmeyen alanların fazla olması, • Zirai mücadele ilaçlarının kullanımının az olması, • Toprağı olmayan veya tarımsal üretime uygun az toprağı olan köylü için uygun bir tarım faaliyeti olması, • Gezginci ve sabit arıcılığa uygun olması. Tüm bu etkenler neticesinde Türkiye’nin sahip olduğu kovan sayısını belirtecek olursak ülkemiz, Hindistan ve Çin’in ardından 3. sırada bulunmaktadır. Aşağıdaki tabloda kovan sayısı en fazla olan 15 ülke sıralanmıştır. Tablo 04. Ülkeler Bazında Kovan Sayıları (2012) Şekil 04. Ülkelere Göre 2012 Yılında Üretilen Bal Miktarı Kaynak:FAO,2012http://faostat3.fao.org/faostat-gateway/go/to/download/Q/QL/E Türkiye’de son beş yılda kovan sayısında çok fazla değişim olmamasına rağmen yıllık bal üretimi kapasitesinde artış gözlenmektedir. Bu artışın gerçekleşmesini etkileyen unsurlar ise; Tablo 05. Ülkelerin İthalat Miktarları (2011) • Devletin arıcılığa ve organik arıcılığa vermiş olduğu önemin artması, • Çeşitli illerde arıcılık gen merkezlerinin olması ve arı ırklarının muhafaza edilmesi, • Kooperatif kültürünün yaygınlaştırılması, • Arıcılık eğitimlerinin yaygınlaştırılması(Arıcıların Modern Arıcılık Üretim Teknikleri konularında daha da bilinçlenmeleri.) • Kamu kurumlarının desteklemeleri (Ör: TKDK, Tarım İl Müdürlükleri, Ziraat Bankası Kredileri). Arıcılık faaliyetleri, ülkeler arası ticarette de önemli bir yere sahiptir. Dünya bal ithalat miktarları ve ekonomik değerlendirmesi de Tablo 5’de yansıtılmıştır. Burada kayda değer olan husus ise ülkemizin yurtdışından bal temin etmemesidir. Kovan Sayısı (Adet) Hindistan 8.977.000 Türkiye 6.025.000 Etiyopya 5.207.300 İran 3.500.000 Rusya Federasyonu 3.250.096 Arjantin 2.970.000 Tanzanya 2.820.000 Amerika Birleşik Devletleri 6. ARICILIK YATIRIM MALİYETİ Arıcılık, çevresel şartlar göz önünde bulundurularak yapılan bir faaliyettir. Adıyaman sanayileşmenin az olduğu bir il olmakla beraber sahip olduğu coğrafi konum itibariyle arıcılığa oldukça elverişlidir. Yükseltinin az olması neticesinde arıların soğuktan etkilenmemesi ve bazı bölge illeri gibi güneyden gelen toz bulutlarının etkisinde kalmaması, Adıyaman’da arıcılığın daha verimli gerçekleşmesini sağlamaktadır. Adıyaman’ın arıcılığa neden elverişli olduğunu genel olarak sıralayacak olursak; • Elverişli iklim, • Düşük sanayileşme, • Temiz hava, • Uygun rakım, • Bilgi birikimi, • Temiz toprak, • Zengin su kaynakları, • Zengin bitki florası, • İldeki Kekik ve Geven varlığı. Sahip olduğu bu avantajlar neticesinde 2008-2012 yılları arası TRC1 Bölgesi’nde (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) en çok bal üreten ilin Adıyaman olduğu anlaşılmaktadır. Adıyaman’da arıcılık faaliyeti yapmak isteyen arıcılar için 20 kovanlık bir işletmeye ait ortalama maliyet Tablo 9’da oluşturulmuştur. Tablo 07. TRC1 Bölgesi ve Adıyaman İlinin Yıllara Göre Bal Üretim Miktarı TRC1 Bal Üretim Miktarı (Ton) Adıyaman Bal Üretim Miktarı (Ton) 2008 644 444 (%69) Birim (Adet) Tutar (TL) Arılı Kovan 300 20 6.000 Arıcı Elbisesi ve Maskesi 20 1 20 Körük 15 1 15 Mahmuz 5 1 5 El Demiri 10 1 10 Eldiven 5 1 5 Sır Tarağı 5 1 5 Arı Fırçası 4 1 4 Ana Arı Izgarası 5 20 400 20 50 746 541 (%72) 130,49 401.186 2010 673 501 (%74) 2011 638 455 (%71) Erkek Arı Kapanı 2,5 2012 671 513 (%76) 77,36 270.833 Japonya 40,58 117.488 Fransa 27,15 108.401 Belçika 21,00 56.684 İspanya 20,65 45.955 İtalya 15,15 57.942 Suudi Arabistan 14,00 52.443 Polonya 13,60 38.990 Hollanda 11,96 44.475 Türkiye 0 0 Eşek Arı Kapanı 7,5 2 15 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/ilGostergeleri/iller/ADIYAMAN.pdf Arıcılığın, özellikle Merkez, Çelikhan, Tut, Gölbaşı, Sincik ve Gerger’de ilerleyen yıllarda daha yoğun bir şekilde yapılacağı öngörülmektedir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verilerine göre TRC1 Bölgesi’nde 2011 yılında 637,5 ton olan bal üretiminin 2023 yılında 924,6 tona; Adıyaman’da 2011 yılında 454,7 ton olan bal üretiminin ise 2023 yılında 664,8 tona çıkması beklenmektedir. Aşağıda, Adıyaman merkez ve ilçelerinin 2012 yılında üretmiş olduğu bal miktarları bulunmaktadır. Ana Arı Kafesi 2 20 40 Şekil 06. Adıyaman 2012 yılı bal üretiminin ilçelere göre dağılımı Kaynak:FAO,2012http://faostat.fao.org/site/535/DesktopDefaultaspx?PageID=535#ancor Erişim Tarihi:19.03.2014 Çin 999,88 201.375 Arjantin 723,56 223.448 Hindistan 289,40 76.377 Vietnam 280,32 63.759 Meksika 268,88 90.359 Brezilya 223,99 70.869 2.624.000 İspanya 187,71 80.280 İspanya 2.429.330 Belçika 168,33 54.908 Meksika 1.898.239 Uruguay 152,43 41.302 Kenya 1.717.347 Macaristan 124,21 60.678 Kore 1.715.000 Türkiye 11,03 5.206 Orta Afrika Cumhuriyeti 1.560.000 Romanya 1.294.610 Bununla birlikte, balın yurtiçi ekonomik değerini yıllara göre yansıtacak olursak; Birim Fiyatı (TL) 2009 1.000 $ Bal ihraç eden ülkeler ve fayda sağladıkları ekonomik değerler ise Tablo 6’da yansıtılmış olup ithalatın aksine Türkiye yurtdışına bal satan bir ülke konumundadır. Türkiye’nin 2011 yılında yurtdışına satmış olduğu bal miktarı ve ekonomik kazanımı Tablo 6’daki gibidir. Ürün 1.000 (USD) Almanya Ülkeler Tablo 09. 20 Kovan Ölçekli Arıcılık İşletmesi İçin Kurulum Maliyeti İthalat Miktarı (Bin Ton) İhracat Miktarı (Bin Ton) Toplam 4. ADIYAMAN’DA ARICILIK FAALİYETLERİ Tablo 08. Sınıflandırma Birimlerine Göre Bal Üretimi Yıl 2012 Tablo 06. Ülkelerin İhracat Miktarları (2011) 11.500.000 Çin Amerika Birleşik Devletleri ARICILIK ARICILIK ARICILIK ARICILIK Türkiye, Şekil 4’de de görüldüğü üzere arıcılık faaliyetlerinin yoğun olarak yapıldığı bir ülke konumundadır. Türkiye, kovan sayısı itibariyle dünyada en fazla kovana sahip olan ülkeler arasında 3. sırada yer almaktadır. 2. ARICILIK GENEL BAKIŞ Kaynak: FAO,2012http://faostat3.fao.org/faostat-gateway/go/to/download/Q/QL/E Şekil 05. Yıllara Göre Balın KG Birim Fiyatı 57.487.922 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/ilGostergeleri/iller/ADIYAMAN.pdf Kaynak: TUİK 2013 Yıl 2012 Kaynak: TUİK, 2013 http://www.tuik.gov.tr/ ilGostergeleri/iller/ADIYAMAN.pdf Düzey Köy Sayısı Yeni Kovan Eski Kovan Türkiye 21.307 6.191.232 156.777 TRC1 381 57.888 9.002 Adıyaman 195 46.361 235 Toplam Kovan Bal Üretimi (ton) Balmumu Üretimi (ton) 6.348.009 89.162,00 4.222,00 66.890 670,60 35,59 46.596 512,63 29,64 Kaynak: TUİK, 2013 NOT: 2014 yılında Adıyaman’da toplam kovan sayısı Adıyaman Arıcılar Derneği tarafından 53.625 olarak bildirilmiştir. 5. ADIYAMAN’DA ARICILIKTA YAŞANAN TEMEL SORUNLAR Türkiye genelinde Arıcılık ile karşılaşılan sorunlar Adıyaman özelinde de yaşanmaktadır. Bu sorunların bir kısmı 2014 - 2018 Onuncu Kalkınma Planında yer almakta olan “Tarım ve Gıda” konulu durum analizinde incelenmiş olup bu sorunlar, • Pazarlamada yaşanan/karşılaşılan sorunlar, • Markalaşmada yaşanan sorunlar (Adıyaman balının bölge dışında bilinirliğinin az olması), • Tescilli markaların az olması, • Arıcılığın bazı yerlerde eski yöntemlerle yapılıyor olması, • Arıcıların yeteri kadar eğitiminden geçirilmemesi ve sertifikalı arıcılığın düşük düzeyde kalması, • Kovan başına alınan verimin düşük olması, • Arı hastalıkları, • Ürünlerin istenilen fiyata satılamaması, • Devlet desteklemelerinin yeteri düzeyde olmaması, • Ana Arı ırkının bölgede üretilmemesinden ötürü dışarıdan temin edilen arı ırklarının bölge iklimine tam olarak uyum sağlayamaması, • Arı ırklarının verimsizliği, • Yurtdışında balın kalitesi yeterince tanıtılamadığından üretilen ürünlerin yurtdışında istenilen fiyata satılamaması, • Adıyaman Üniversitesi’ nde Ziraat Fakültesinin bulunmaması, • Piyasada çok düşük fiyatlara satılan ve gerçek balla ilgisi olmayan ürünlerin bulunması Larva Kaşığı 10 1 10 Bal Süzme Makinesi (4 petekli) 500 1 500 Polen Kapanı 7 20 140 Propolis Aparatı 4 20 80 Çerçeve Teli 5 2 10 Elektrikli Matkap 30 1 30 Temel Petek (kovan başına 1 kg.) 20 20 400 Çerçeve 1,5 20 30 5 20 100 200 1 200 Şurupluk, Yemlik (plastik) Bal Dinlendirme Kazanı Toplam 8.069 Kaynak: Serhat Kalkınma Ajansı, Ardahan Kafkas Arı Irkı ve Arıcılık Çalıştayı ve Sektör Raporu, 2012. Tablo 10. 20 Kovan Ölçekli Arıcılık İşletmesi İçin 1 Yıllık İşletme Giderleri Harcama Kalemi Birim Tutar (TL) Arazi Kiralama 10 TL (kovan başı) 200 Nakliye Masrafı söz konusu ise 300 TL*2 600 Kayıp %10 720 Boş Kovan (Ahşap) 55 TL*10 550 Çerçeve 20 adet 40 Bez 3 TL*20 mt. 60 Şeker (10 kovana 1 çuval) 2 Çuval *50 kg*3TL 300 Kek 80 Adet*5 TL 400 Bal Mumu 16 Kg*20 TL Toplam Kaynak: Serhat Kalkınma Ajansı, Ardahan Kafkas Arı Irkı ve Arıcılık Çalıştayı ve Sektör Raporu, 2012. 320 3.190