TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
KANUNU
VE
İLGİLİ MEVZUAT
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU KANUNU
VE İLGİLİ MEVZUAT
Haziran 2014
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
İÇİNDEKİLER
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU KANUNU................................................................................................. 4
İNSAN HAKLARI İHLALİ İDDİALARINA İLİŞKİN BAŞVURULARIN
İNCELENMESİNE DAİR USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK.............................. 20
İNSAN HAKLARI UZMANLIĞI YÖNETMELİĞİ......................................................................................................... 30
PARİS PRENSİPLERİ................................................................................................................................................................................. 43
2
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
KANUNU
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU KANUNU
(30 Haziran 2012 tarihli, 28339 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanmıştır.)
Kanun No: 6332
Kabul Tarihi: 21/6/2012
Amaç ve kapsam
MADDE 1 – (1) Bu Kanunun amacı, insan haklarının korunması ve geliştirilmesi
konusunda çalışmalar yapmak üzere Türkiye İnsan Hakları Kurumunun kurulması ile
teşkilat, görev ve yetkilerine ilişkin esasları düzenlemektir.
Tanımlar
MADDE 2 – (1) Bu Kanunun uygulanmasında;
a) Kurum: Türkiye İnsan Hakları Kurumunu,
b) Kurul: İnsan Hakları Kurulunu,
c) Başkan: Kurum ve Kurul Başkanını,
ifade eder.
Kuruluş ve statü
MADDE 3 – (1) Bu Kanunla ve ilgili diğer mevzuatla verilen görevleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak üzere, kamu tüzel kişiliğini haiz, idari ve mali özerkliğe sahip
ve özel bütçeli, Türkiye İnsan Hakları Kurumu kurulmuştur.
(2) Kurum Başbakanlıkla ilişkilidir.
(3) Kurumun merkezi Ankara’dadır. Kurum yurt içinde ve sayısı ikiyi geçmemek
üzere yurt dışında büro açabilir.
(4) Kurum, bu Kanunla ve diğer mevzuatla verilen görev ve yetkilerini kendi sorumluluğu altında, bağımsız olarak yerine getirir ve kullanır. Görev alanına giren konularla
ilgili olarak hiçbir organ, makam, merci veya kişi, Kurula emir ve talimat veremez,
tavsiye ve telkinde bulunamaz.
(5) Kurum, faaliyetleri hakkında kamuoyunu bilgilendirir.
Görevler ve yetkiler
MADDE 4 – (1) Kurum, insan haklarının korunmasına, geliştirilmesine ve ihlallerin
önlenmesine yönelik çalışmalar yapmak; işkence ve kötü muamele ile mücadele etmek;
şikâyet ve başvuruları incelemek ve bunların sonuçlarını takip etmek; sorunların çözüme kavuşturulması doğrultusunda girişimlerde bulunmak; bu amaçla eğitim faaliyetlerini yürütmek; insan hakları alanındaki gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek amacıyla
araştırma ve incelemeler yapmakla görevli ve yetkilidir.
(2) Kurum, bu Kanun ve diğer mevzuatla Kuruma verilen inceleme, araştırma, ziyaret
ve başvuruları inceleme görevi esnasında bir suçun işlendiğini öğrenmesi hâlinde, genel hükümlere göre işlem yapılabilmesi için gerekli gördüğünde ihbar veya şikâyette bulunabilir.
4
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
İnsan Hakları Kurulu
MADDE 5 – (1) İnsan Hakları Kurulu, Kurumun karar organıdır. Kurul, biri Başkan,
biri İkinci Başkan olmak üzere onbir üyeden oluşur.
(2) Kurula Başkan ve üye olabilmek için;
a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak,
b) Kamu haklarından mahrum bulunmamak,
c) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla
süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar,
Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık,
dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma,
edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya
kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak,
ç) Askerlik ile ilişiği bulunmamak,
d) 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 53 üncü maddesi
hükümleri saklı kalmak kaydı ile görevini devamlı yapmasına engel olabilecek akıl hastalığı bulunmamak,
e) Üyelik başvurusu yaptığı tarih itibarıyla herhangi bir siyasi partinin yönetim ve
denetim organlarında görevli veya yetkili bulunmamak,
f) En az lisans düzeyinde yükseköğrenim yapmış olmak,
gerekir.
(3) İkinci fıkrada belirtilen nitelikleri taşıyanlardan Kurul üyesi olmak isteyenler bu taleplerini yazılı olarak Kuruma iletirler. İnsan hakları alanında çalışmalar yapan; sivil toplum kuruluşları, sendikalar, sosyal ve mesleki kuruluşlar, akademisyenler, avukatlar, görsel
veya yazılı basın mensupları ve alan uzmanları da Kurul üyesi olabilecek nitelikteki kimseleri
yazılı olarak teklif edebilirler. Kurum, üye olma niteliklerine sahip olanları ilgisine göre Cumhurbaşkanlığına, Bakanlar Kuruluna sunulmak üzere Başbakanlığa, Yükseköğretim Kurulu
Başkanlığına ve baro başkanlarınca seçilecek bir üye için Türkiye Barolar Birliğine bildirir.
(4) a) İki üye, insan hakları alanında temayüz etmiş kişiler arasından Cumhurbaşkanı
tarafından seçilir.
b) Yedi üye, insan hakları alanında temayüz etmiş kişiler arasından Bakanlar Kurulu
tarafından seçilir.
c) Bir üye üniversitelerin hukuk ve siyasal bilgiler fakültelerinde insan hakları alanında temayüz etmiş öğretim üyeleri arasından Yükseköğretim Kurulu tarafından seçilir.
ç) Bir üye, en az 10 yıl avukatlık yapmış ve insan hakları alanında temayüz etmiş avukatlar arasından baro başkanları tarafından seçilir. Kurum tarafından adayların
bildirildiği tarihten itibaren on gün içinde Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı tarafından
belirlenen yer ve zamanda baro başkanları tarafından seçim yapılır. Her bir baro başkanının bir oy kullanabileceği bu seçimde, en fazla oy alan aday üye seçilmiş sayılır.
5
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
(5) Başkan ve İkinci Başkan, Kurul üyeleri tarafından seçilir.
(6) Kurul üyesi seçimlerinde, insan hakları alanında çalışmalar yapan; sivil toplum
kuruluşları, sendikalar, sosyal ve mesleki kuruluşlar, akademisyenler, avukatlar, görsel
veya yazılı basın mensupları ve uzmanların çoğulcu bir şekilde temsiline özen gösterilir.
(7) Başkan ve üyelerin görev süresi dört yıldır. Süresi bitenler en fazla bir dönem
daha yeniden seçilebilir.
(8) Başkan ve üyelerin görev sürelerinin sona ereceği tarihten en geç iki ay önce
durum, Kurum tarafından uygun iletişim araçlarıyla kamuoyuna duyurulur. Duyuruyu
takip eden bir ay içinde ikinci fıkrada belirtilen şartları taşıyanların başvuruları, Kurum tarafından Cumhurbaşkanlığına, Bakanlar Kuruluna sunulmak üzere Başbakanlığa,
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına ve baro başkanlarınca seçilecek bir üye için Türkiye Barolar Birliğine iletilir. Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Yükseköğretim Kurulu ve
baro başkanları tarafından üye olarak seçilenler, yerlerine seçildikleri kişilerin üyeliklerinin sona ermesini takiben göreve başlar.
(9) Başkan ve üyelerin görev süreleri dolmadan görevlerinin herhangi bir sebeple
sona ermesi durumunda, sona erme tarihinden itibaren en fazla bir hafta içinde durum,
Kurum tarafından kamuoyuna duyurulur ve duyuruyu takip eden onbeş gün içinde ikinci
fıkrada belirtilen şartları taşıyanların başvuruları, Kurum tarafından Cumhurbaşkanlığına, Bakanlar Kuruluna sunulmak üzere Başbakanlığa, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına ve baro başkanlarınca seçilecek bir üye için Türkiye Barolar Birliğine iletilir. Bu
şekilde seçilenler, yerlerine seçildikleri kişilerin kalan süresini tamamlar ve bunlardan
iki yıl veya daha az süreyle görev yapanların bu görevleri seçilme dönemi olarak değerlendirilmez.
(10) Kamu görevlisi iken Kurul Başkanlığına ve İkinci Başkanlığa seçilenlerin önceki
kurumları ve görevleriyle ilişikleri sona erer. Bunlar, memuriyete giriş şartlarını kaybetmemeleri kaydıyla, hâkimler ve savcılar dâhil, görev sürelerinin sona ermesi veya
görevden ayrılma isteğinde bulunmaları ve otuz gün içinde önceki kurumlarına başvurmaları durumunda, atamaya yetkili makam tarafından başvuru tarihinden itibaren en
geç bir ay içinde mükteseplerine uygun kadrolara atanır. Görevin sona erdiği tarihten
atama yapılıncaya kadar, almakta oldukları aylık ücret ile sosyal hak ve yardımların
Kurum tarafından ödenmesine devam olunur. Bunların Kurumda geçirdiği süreler, özlük
ve diğer hakları açısından önceki kurum veya kuruluşlarında geçirilmiş sayılır.
Üyelik teminatı
MADDE 6 – (1) Kurul Başkanı, İkinci Başkan ve üyelerin süreleri dolmadan herhangi bir nedenle görevlerine son verilemez. Ancak, seçilmeleri için gerekli şartları
taşımadıkları ya da kaybettikleri Kurulca tespit edilen Başkan ve üyelerin görevlerine
Bakanlar Kurulunca son verilir. Kurul tutanak ve kararlarını süresi içinde imzalamayan
veya karşıoy gerekçesini süresi içinde yazılı olarak bildirmeyen Başkan ve üyelerin üyeliklerine de aynı usul çerçevesinde son verilir.
(2) Ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hâlleri dışında, münhasıran
insan haklarının korunması ve geliştirilmesine ilişkin görevleriyle ilgili olarak suç işlediği ileri sürülen Başkan, İkinci Başkan ve üyeler yakalanamaz, üstleri ve konutları
6
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
aranamaz, sorguya çekilemez. Ancak, durum Başbakanlığa derhâl bildirilir. Bu fıkra
hükümlerine aykırı hareket eden kolluk kuvvetleri amir ve memurları hakkında yetkili
Cumhuriyet başsavcılığı tarafından genel hükümlere göre doğrudan doğruya soruşturma ve kovuşturma yapılır.
(3) Kurul tarafından kabul edilebilir mazereti olmaksızın bir takvim yılı içinde toplam
üç Kurul toplantısına katılmayan; ağır hastalık veya sakatlık nedeniyle iş göremeyecekleri sağlık kurulu raporuyla tespit edilen; görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlardan
dolayı haklarında verilen mahkûmiyet kararı kesinleşen; geçici iş göremezlik hâli üç
aydan fazla süren veya üç aydan fazla hürriyeti bağlayıcı cezaya mahkûm edilip de
cezasının infazına fiilen başlanan üyelerin üyelikleri düşer.
Kurulun görev ve yetkileri
MADDE 7 – (1) Kurul, bu Kanun ve diğer mevzuatta belirtilen görevler yanında
aşağıdaki görevleri yapar ve yetkileri kullanır:
a) Kanunla verilen görevler kapsamında Kurumun faaliyet alanını ve görev önceliklerini belirlemek.
b) Kurumla ve Kurumun görev alanıyla ilgili düzenlemeler yapılmasına yönelik kararlar almak.
c) Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası insan hakları sözleşmelerinin uygulanmasını
izlemek. Bu sözleşmeler tarafından kurulan inceleme, izleme ve denetleme mekanizmalarına Devletin sunmakla yükümlü olduğu raporların hazırlanması sürecinde, ilgili
sivil toplum kuruluşlarından da yararlanmak suretiyle görüş bildirmek; bu raporların
sunulacağı uluslararası toplantılara, temsilci göndererek katılmak.
ç) Kurumun diğer ülkelerin ulusal ya da uluslararası düzeyde faaliyet gösteren
benzeri işleve sahip kurumlarıyla ikili ve çok taraflı ilişkiler kurmasına karar vermek.
Birleşmiş Milletler ve bölgesel insan hakları kuruluşlarıyla iş birliği yapmak ve ortak
faaliyetlerde bulunulmasına karar vermek.
d) Gerek gördüğünde Kurumun kendi alanında çalışan uluslararası kuruluşlara üye
olmasına veya bu kuruluşlarda Türkiye’nin temsil edilmesine karar vermek.
e) İnsan hakları alanındaki sorunlar, gelişmeler ile kamu kurum ve kuruluşlarının bu
alandaki performanslarını değerlendiren yıllık raporlar hazırlamak, bunları yayımlamak
ve ilgili kişi ve kuruluşlara dağıtmak. Düzenli yıllık raporlar dışında, gerek görüldüğünde
insan hakları alanına ilişkin özel raporlar yayımlamak.
f) Gerektiğinde üç üyeden müteşekkil heyetler ile özgürlüğünden mahrum bırakılan
ya da koruma altına alınan kişilerin bulundukları yerlere ziyaretler gerçekleştirmek.
g) Kamu kurum ve kuruluşları ve sivil toplum kuruluşlarıyla birlikte, insan haklarının
geliştirilmesini teşvik eden ve hak ihlallerinin giderilmesini hedefleyen kampanya ve
programlar yürütmek.
7
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
ğ) Kurum tarafından insan hakları alanında yapılan inceleme ve araştırmaları, hazırlanan raporları ve benzeri çalışmaları karara bağlamak.
h) Kurumun stratejik planı ve performans programları ile amaç ve hedeflerine uygun olarak hazırlanan bütçe teklifini görüşmek ve karara bağlamak.
ı) Kurumun performansını ve mali durumunu gösteren raporları onaylamak.
i) Taşınmaz alımı, satımı ve kiralanması konularındaki önerileri görüşüp karara bağlamak.
Kurulun çalışma esasları
MADDE 8 – (1) Kurul, en az ayda bir defa olmak üzere gerekli hâllerde toplanır.
Toplantıları Başkan yönetir. Başkanın dışında en az beş üyenin birlikte talep etmesi
hâlinde Kurul, Başkan tarafından beş gün içinde toplanmak üzere derhâl olağanüstü
toplantıya çağrılır.
(2) Toplantı gündemi Başkan, yokluğunda İkinci Başkan tarafından hazırlanarak,
toplantıdan en az üç gün önce Kurul üyelerine bildirilir. Gündeme yeni madde eklenebilmesi için toplantıda üyelerden birinin öneride bulunması ve önerilen maddenin Kurul
tarafından kabul edilmesi gerekir.
(3) Kurul, en az yedi üyenin hazır bulunması ile toplanır ve en az altı üyenin aynı
yöndeki oyuyla karar alır. Kararlarda çekimser oy kullanılamaz.
(4) Kurul kararları tutanakla tespit edilir ve karar tutanağı toplantı esnasında veya
en geç toplantıyı izleyen beş iş günü içinde toplantıya katılan tüm üyeler tarafından imzalanır. Kurul kararları, alındığı toplantı tarihinden itibaren en geç onbeş iş günü içinde
gerekçeleri ve varsa karşı oy gerekçeleri ile birlikte tekemmül ettirilir. Gerektiğinde,
Kurul tarafından bu süre uzatılabilir.
(5) Başkan ve üyeler kendileri, eşleri, evlatlıkları ve üçüncü derece dahil üçüncü
dereceye kadar kan ve ikinci derece dâhil ikinci dereceye kadar kayın hısımlarıyla ilgili
veya kişisel menfaat ilişkisi içinde oldukları konularda müzakere ve oylamaya katılamaz. Bu durum karar metninde ayrıca belirtilir.
(6) Aksi kararlaştırılmadıkça Kurulun toplantılarındaki müzakereleri gizlidir.
(7) İhtiyaç duyulması hâlinde görüşlerinden yararlanılmak üzere ilgili kişiler Kurul
toplantısına davet edilebilir. Ancak, Kurul kararları, toplantıya dışarıdan katılanların yanında alınamaz.
(8) Kurul kararları, tekemmül etmesinden itibaren en geç beş iş günü içinde ilgili
kişi, kurum ve kuruluşlara gönderilir.
(9) Kurul, gerekli gördüğü durumlarda kararlarını, kişisel verilerin gizliliği ilkesine
bağlı olarak uygun vasıtalarla kamuoyuna duyurabilir.
(10) Başkanın izin, hastalık, görevde bulunmadığı diğer hâller ile hangi nedenle olursa olsun görevinin sona ermesi durumunda İkinci Başkan, Başkana vekâlet eder.
(11) Kurul üyeleri ile Kurum personelinin uyacakları mesleki ve etik ilkeler ile Kurulun çalışma usul ve esaslarına ilişkin diğer hususlar Yönetmelikle düzenlenir.
8
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
Teşkilat
MADDE 9 – (1) Kurumun teşkilatı Kurul ve Başkanlıktan oluşur. Başkanlık; Başkan
Yardımcısı, hizmet birimleri ve çalışma gruplarından oluşur. Başkanlık, Kurul kararlarını
uygulamakla ve diğer konularda Başkana ve Kurula yardımcı olmakla görevlidir.
(2) Kurum görevlerinin gerektirdiği asli ve sürekli hizmetler Başkan, İkinci Başkan,
Başkan Yardımcısı ile insan hakları uzmanları ve uzman yardımcıları tarafından yürütülür.
Başkan
MADDE 10 – (1) Başkan, Kurumun en üst amiri olup, Kurum hizmetlerini mevzuata, Kurumun amaç ve politikalarına, stratejik planına, performans programına ve
hizmet kalite standartlarına uygun olarak düzenler, yürütür ve hizmet birimleri arasında
koordinasyonu sağlar. Başkan, Kurumun genel yönetim ve temsilinden sorumludur. Bu
sorumluluk, Kurum çalışmalarının düzenlenmesi, yürütülmesi, denetlenmesi, değerlendirilmesi ve gerektiğinde kamuoyuna duyurulması görev ve yetkilerini kapsar.
(2) Başkanın görev ve yetkileri şunlardır:
a) Kurul toplantılarının gündemini, gün ve saatini belirlemek ve toplantıları yönetmek.
b) Kurul kararlarının tebliğini ve Kurulca gerekli görülenlerin kamuoyuna duyurulmasını sağlamak ve uygulanmalarını izlemek.
c) Kurum personelini atamak.
ç) Hizmet birimlerinden gelen önerilere son şeklini vererek Kurula sunmak.
d) Kurumun stratejik planını, performans programını hazırlamak, amaç ve hedeflerini, hizmet kalite standartlarını belirlemek, insan kaynakları ve çalışma politikalarını
oluşturmak.
e) Belirlenen stratejilere, yıllık amaç ve hedeflere uygun olarak Kurumun yıllık bütçesi ile mali tablolarını hazırlamak.
f) Kamu kurum ve kuruluşları için, insan haklarına aykırı uygulamaların giderilmesine
yönelik rehberler hazırlamak ve bunların uygulamaya geçirilip geçirilmediğini izlemek.
g) Kurul ile Kurumun ve hizmet birimlerinin uyumlu, verimli, disiplinli ve düzenli
bir biçimde çalışması amacıyla koordinasyonu sağlamak, bunlar arasında çıkabilecek
görev ve yetki sorunlarını çözmek.
ğ) Yıllık faaliyet raporlarını hazırlamak, yıllık amaç ve hedeflere, performans ölçütlerine göre faaliyetlerin değerlendirmesini yapmak ve bunları Kurula sunmak.
h) Kurumun diğer kuruluşlarla ilişkilerini yürütmek ve Kurumu temsil etmek.
ı) Kurum Başkanı adına imzaya yetkili personelin görev ve yetki alanını belirlemek.
i) Kurumun yönetim ve işleyişine ilişkin diğer görevleri yerine getirmek.
9
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
(3) Başkan, Kuruma ilişkin görevlerinde yardımcı olmak üzere bir Başkan Yardımcısı
atayabilir. Başkan Yardımcısı olarak atanacaklarda;
a) Hukuk, siyasal bilgiler, iktisat, işletme ve uluslararası ilişkiler alanında en az dört
yıllık lisans eğitimi veren ve bunların dışında yönetmelikle belirlenen fakültelerden veya
bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen yurt dışındaki yükseköğretim kurumlarından mezun olma,
b) Devlet memuriyetinde en az on yıllık mesleki tecrübeye sahip olma,
c) 657 sayılı Kanunun 48 inci maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (1), (4), (5),
(6) ve (7) numaralı alt bentlerinde belirtilen nitelikleri taşıma,
şartları aranır. Başkan Yardımcısının görev süresi dört yıldır. Görevleri sona erenler
yeniden görevlendirilebilir. Başkanın görev süresinin herhangi bir nedenle sona ermesi
hâlinde Başkan Yardımcısının görevi de sona erer. Başkan Yardımcılığına atananlar,
hâkimler ve savcılar dâhil, görevlerinin sona ermesi durumunda, eski kurum veya kuruluşlarına başvurmaları hâlinde atamaya yetkili makamlar tarafından en geç bir ay
içerisinde mükteseplerine uygun bir kadroya atanır; başvurdukları tarihten atandıkları
tarihe kadar Kurumdaki mali, sosyal ve özlük haklarından yararlanmaya ve aylıklarını
almaya devam eder. Bunların Kurumda geçirdiği süreler özlük ve diğer hakları açısından önceki kurum veya kuruluşlarında geçirilmiş sayılır.
(4) Başkan; sınırlarını yazılı olarak açıkça belirlemek şartıyla, Kurula ilişkin olmayan
görev ve yetkilerinden bir bölümünü Başkan Yardımcısına devredebilir. Yetki devri, uygun araçlarla ilgililere duyurulur.
Hizmet birimleri
MADDE 11 – (1) Kurumun hizmet birimleri ile görev ve yetkileri şunlardır:
a) İhlal İddialarını İnceleme Birimi;
1) Her türlü insan hakları ihlali iddialarını başvuru üzerine veya re'sen incelemek,
araştırmak, değerlendirmek; bunların sonuçlarını ilgili kişi, kurum ve kuruluşlara bildirmek ve takip etmek, sorumlu bulunanlar hakkında yasal işlemlerin başlatılması için
girişimde bulunmak.
b) İşkence ve Kötü Muameleyle Mücadele Birimi;
1) İşkencenin ve diğer zalimane, insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele ya da cezaların önlenmesi amacıyla çalışmalar yapmak.
2) Özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin bulundukları yerlere haberli veya habersiz düzenli ziyaretler gerçekleştirmek, bu ziyaretlere ilişkin
raporları ilgili kurum ve kuruluşlara iletmek, Kurulca gerekli görülmesi durumunda kamuoyuna açıklamak; ceza infaz kurumları ve tutukevleri izleme kurulları, il ve ilçe insan
hakları kurulları ile diğer kişi, kurum ve kuruluşların bu gibi yerlere gerçekleştirdikleri
ziyaretlere ilişkin raporları incelemek ve değerlendirmek. Kamu kurum ve kuruluşları ile
görevliler, bu tür ziyaretler sebebiyle gerekli yardım ve kolaylığı göstermek zorundadır.
10
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
c) Hukuk Birimi;
1) İnsan hakları ile ilgili mevzuat taslakları, mevzuat, uygulamalar ve diğer hukuki
konular hakkında ilgili kişi, kurum ve kuruluşlara veya kamuoyuna talep üzerine veya
re'sen görüş bildirmek ve tavsiyelerde bulunmak.
2) 26/9/2011 tarihli ve 659 sayılı Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri ve Özel
Bütçeli İdarelerde Hukuk Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine göre hukuk birimlerine verilen görevleri yapmak.
3) Yerli ve yabancı kurum ve kuruluşlarla görev alanıyla ilgili konularda iş birliği
yapmak.
4) İnsan hakları ihlali tespiti yapan yargı kararlarının idare tarafından gereği gibi
uygulanmasını takip etmek.
ç) Eğitim Birimi;
1) İnsan hakları bilincinin yaygınlaştırılması için çalışmak; bu amaçla ilgili kişi, kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapmak, görüş bildirmek ve tavsiyelerde bulunmak.
2) Milli Eğitim Bakanlığı müfredatında bulunan insan hakları ile ilgili bölümlerin hazırlanmasına; Yükseköğretim Kurulunun koordinesinde üniversitelerin insan hakları bölümlerinin kurulmasına ve müfredatının belirlenmesine katkıda bulunmak.
3) Kamu kurum ve kuruluşlarının meslek öncesi ve meslek içi insan hakları eğitimlerine yönelik olarak çalışmalarda bulunmak.
4) İstekleri hâlinde kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlara yönelik insan
hakları konulu eğitim programları düzenlemek.
d) Dış İlişkiler ve Proje Birimi;
1) Kurumun dış ilişkilerine yönelik faaliyetlerini düzenlemek ve yürütmek.
2) İnsan haklarıyla ilgili proje hazırlamak ve yürütmek.
e) Medya ve Halkla İlişkiler Birimi;
1) Medya ile olan ilişkileri düzenlemek ve medyayı takip etmek.
2) Halkla ilişkiler politikasını düzenlemek ve yürütmek.
3) Bu Kanunla ve diğer mevzuatla Kuruma verilen görevlerin ifasına yönelik çalışmaların sonuçlarını ilgili kurum ve kuruluşlara iletmek, Başkanın gerekli görmesi durumunda kamuoyuna açıklamak.
f) Bilgi ve Dokümantasyon Birimi;
1) İnsan hakları konularında veri tabanı ve dokümantasyon merkezi oluşturmak.
2) Bilgi teknolojileri alanında çalışmalarda bulunmak.
g) Strateji Geliştirme Birimi;
1) 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu,
22/12/2005 tarihli ve 5436 sayılı Kanunun 15 inci maddesi ve diğer mevzuatla strateji
geliştirme ve mali hizmetler birimlerine verilen görevleri yapmak.
11
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
ğ) İnsan Kaynakları ve Destek Birimi;
1) Kurumun personel politikasını belirlemek, personelin eğitimi konularında çalışmalar yapmak ve özlük işlemlerini yürütmek.
2) Kurumun idari, mali ve sosyal hizmetlerini yürütmek.
3) Sivil savunma ve seferberlik hizmetlerini yürütmek.
(2) Birinci fıkrada belirtilen birimler Başkan tarafından belirlenen insan hakları uzmanlarının eşgüdümünde faaliyet gösterir. Hukuk Biriminin eşgüdümünü yürütecek insan hakları uzmanının avukatlık stajını tamamlamış olması gerekir.
(3) Başkanın onayı ile Kurum personelinden çalışma grupları oluşturulabilir. Gruplar,
Başkan tarafından görevlendirilecek personelin eşgüdümünde faaliyet gösterir.
(4) Kurum, görev alanına giren konularla ilgili olarak çalışmalarda bulunmak üzere
kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ve konu ile ilgili uzmanların katılımı
ile geçici ve sürekli kurullar oluşturabilir.
(5) Büroların kurulmasına veya kaldırılmasına, Kurumun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu yetkilidir. Büroların görev ve yetkilerine ve diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar
Kurul tarafından belirlenir.
Başvurular
MADDE 12 – (1) İnsan hakları ihlalinden zarar gördüğü iddiasında bulunan her gerçek ve tüzel kişi Kuruma başvurabilir. Bu hakkın etkin bir şekilde kullanılmasına hiçbir
surette engel olunamaz.
(2) Başvurulara ilişkin usul ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak Yönetmelikle
belirlenir.
İnceleme, araştırma ve ziyaretler
MADDE 13 – (1) Bu Kanun ve diğer mevzuatla Kuruma verilen inceleme, araştırma, ziyaret ve rapor hazırlama görevleri ile diğer görevler, insan hakları uzman ve uzman yardımcıları ile diğer görevliler tarafından yapılır. Bunlar, Başkanın yetkilendirmesi
hâlinde, tüm kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişilerden ilgili bilgi
ve belgeleri istemeye, incelemeye ve bunların örneklerini almaya, ilgililerden yazılı ve
sözlü bilgi almaya, özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin
bulundukları yerleri ziyaret etmeye, buralarda inceleme yapmaya ve gerekli tutanakları
düzenlemeye yetkilidir. Kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişiler, Kurumun taleplerini gecikmeksizin yerine getirmek zorundadırlar.
(2) Kurumun görev ve yetki alanına giren konularda yerinde inceleme ve araştırma
yapmak üzere, Başkanın belirleyeceği Kurum personelinin başkanlığında, ilgili kurum
ve kuruluşların temsilcilerinin ve kişilerin katılımıyla heyet oluşturulabilir. Heyette görev alacak kamu kurum ve kuruluşları temsilcileri kendi kurum ve kuruluşlarınca, diğer
kişiler ise Başkan tarafından belirlenir. Heyetler tarafından yapılan inceleme ve araştırma sonuçları Kurum tarafından bir rapor hâline getirilir. Heyetlerin giderleri Kurum
bütçesinden karşılanır.
12
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
Düzenli istişareler
MADDE 14 – (1) Kurum, insan hakları sorunlarını tartışmak ve insan hakları konularında bilgi ve görüş alışverişinde bulunmak amacıyla, kamu kurum ve kuruluşları, sivil
toplum kuruluşları, sendikalar, sosyal ve mesleki kuruluşlar, yükseköğretim kurumları,
basın-yayın kuruluşları, araştırmacılar ve ilgili diğer kişi, kurum ve kuruluşlarla en az üç
ayda bir düzenli istişareler gerçekleştirir.
(2) Kurum, 4 üncü maddede sayılan görev ve yetkilere ilişkin olarak Türkiye Büyük
Millet Meclisi İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunu yılda en az bir defa bilgilendirir.
Personel ve özlük haklarına ilişkin hükümler
MADDE 15 – (1) Kurum personeli, 657 sayılı Kanuna tabidir. Başkan tarafından
birimlerin eşgüdümü için görevlendirilecek insan hakları uzmanlarına kadroları için öngörülen ücret göstergesi yüzde on artırımlı olarak ödenir.
(2) Başkan, İkinci Başkan ve Başkan Yardımcısının sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleri, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanununun geçici 4 üncü maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 5510 sayılı Kanun
hükümlerine göre tespit olunur. Ancak, sigorta primine veya emeklilik keseneğine esas
alınacak aylık ücret ile emekli aylığının hesabında, Başkan ve İkinci Başkan için Başbakanlık genel müdürleri, Başkan Yardımcısı için genel müdür yardımcıları için tespit
edilen ek gösterge ve makam tazminatı ile temsil veya görev tazminatı ve diğer ödeme
unsurları dikkate alınır. Bu görevlerde geçirilen süreler makam tazminatı veya yüksek
hâkimlik tazminatı ödenmesini gerektiren görevlerde geçmiş sayılır.
(3) Başkana, Başbakanlık genel müdürlerine mali haklar kapsamında fiilen yapılmakta olan her türlü ödemeler toplamı tutarında aylık ücret ödenir. İkinci Başkana ise
Başkan için belirlenen ücretin yüzde doksan beşi tutarında aynı usul ve esaslara göre
ödeme yapılır. Başbakanlık genel müdürlerine ödenenlerden, vergi ve diğer yasal kesintilere tabi olmayanlar bu maddeye göre yapılacak ödemelerde de vergi ve diğer yasal
kesintilere tabi olmaz. 657 sayılı Kanun ve diğer ilgili mevzuat uyarınca Başbakanlık
genel müdürlerinin yararlanmış olduğu sosyal hak ve yardımlardan, Başkan ve İkinci
Başkan da aynı usul ve esaslar çerçevesinde yararlanırlar. Kurul üyelerine, 10/2/1954
tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, fiilen görev yaptıkları her gün için, uhdesinde kamu görevi bulunanlara (6.000), uhdesinde kamu görevi
bulunmayanlara (7.000) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu
bulunacak miktarda huzur hakkı ödenir. Bu ödemeden damga vergisi hariç herhangi bir
kesinti yapılmaz. Bir ayda fiilen görev yapılan gün sayısının üçü aşması hâlinde, aşan
günler için huzur hakkı ödenmez.
(4) Kurumda, özel bilgi ve ihtisası gerektiren işlerde, Kurumun faaliyet alanına ilişkin konularda en az on yıl mesleki tecrübesi bulunanlar ile doktor unvan ve derecesini
alanlar arasından, 657 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre sözleşmeli
personel çalıştırılabilir. Bu personele ödenecek ücretlerin net tutarı, birinci dereceli insan hakları uzmanına ödenen net tutarı aşamaz. Bu fıkra uyarınca çalıştırılacakların
sayısı, Kurumda fiilen çalışan insan hakları uzmanı ve uzman yardımcısı sayısının yüzde
onunu geçemez.
13
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
(5) Başkan ve üyeler 5237 sayılı Kanun açısından kamu görevlileri gibi yargılanır.
2/12/1999 tarihli ve 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması
Hakkında Kanun uyarınca Başkan ve üyeler için soruşturma izinleri Başbakan tarafından verilir. Soruşturma izni verilmesi veya verilmemesine ilişkin kararlara karşı yapılan
itirazlar, Danıştay tarafından karara bağlanır.
İnsan hakları uzmanları ve uzman yardımcıları
MADDE 16 – (1) Kurumda, İnsan Hakları Uzman Yardımcılığına atanabilmek için,
657 sayılı Kanunun 48 inci maddesinde sayılan şartlara ek olarak en az dört yıllık lisans
eğitimi veren yurt içi veya denkliği Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen yurt
dışındaki yükseköğretim kurumlarından mezun olma şartı aranır.
(2) İnsan hakları uzman yardımcılarının mesleğe alınmaları, yetiştirilmeleri, yarışma
sınavı, tez hazırlama ve yeterlik sınavları ile uzmanlığa atanmaları ile diğer hususlar
hakkında 657 sayılı Kanunun ek 41 inci maddesi hükümleri uygulanır.
(3) Hukuk Biriminde görevlendirilecek insan hakları uzman yardımcıları ile insan
hakları uzmanlarının avukatlık stajını tamamlamış olmaları zorunludur.
Kamu kurum ve kuruluşlarındaki personelin görevlendirilmesi
MADDE 17 – (1) Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde, sosyal güvenlik kurumlarında, mahallî idarelerde, mahallî idarelerin bağlı kuruluşlarında, mahallî
idare birliklerinde, döner sermayeli kuruluşlarda, kanunlarla kurulan fonlarda, kamu
tüzel kişiliğini haiz kuruluşlarda, sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait kuruluşlarda, iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları ile bunlara bağlı ortaklıklar ve müesseselerde çalışanlar kurumlarının, hâkimler ve savcılar ise kendilerinin
muvafakati ile aylık, ödenek, her türlü zam ve tazminatlar ile diğer mali ve sosyal hak
ve yardımları kurumlarınca ödenmek kaydıyla geçici olarak Kurumda görevlendirilebilir. Kurumun bu konudaki talepleri, ilgili kurum ve kuruluşlarca öncelikle sonuçlandırılır.
Yasaklar ve yükümlülükler
MADDE 18 – (1) Başkan ve üyeler 19/4/1990 tarihli ve 3628 sayılı Mal Bildiriminde
Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununa tabidir. Başkan ve üyeler
göreve başladıkları ve görevlerinin sona erdiği tarihten itibaren bir ay içinde mal beyanında bulunurlar.
(2) Başkan ve üyeler ivle Kurum personeli görevlerini yerine getirmeleri sırasında
edindikleri kamuya, ilgililere ve üçüncü kişilere ait gizlilik taşıyan bilgileri, kişisel verileri,
Kurumla ilgili gizlilik taşıyan bilgileri, ticari sırları ve bunlara ait belgeleri bu konuda kanunen yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayamaz, kendilerinin veya üçüncü kişilerin
yararına kullanamaz. Bu yükümlülük görevden ayrılmalarından sonra da devam eder.
Yöneticilerin sorumlulukları ve düzenleme yetkisi
MADDE 19 – (1) Kurumun her kademedeki yöneticileri, görevlerini mevzuata,
stratejik plan ve programlara, performans ölçütlerine ve hizmet kalite standartlarına
uygun olarak yürütmekten üst kademelere karşı sorumludur.
14
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
(2) Kurum, görev, yetki ve sorumluluk alanına giren ve önceden kanunla düzenlenmiş konularda idari düzenlemeler yapabilir.
Kadrolar ve hizmet satın alma
MADDE 20 – (1) Kurum kadrolarının tespiti, ihdası, kullanımı ve iptali ile kadrolara
ilişkin diğer hususlar13/12/1983 tarihli ve 190 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında
Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine göre düzenlenir.
(2) Kurum, geçici veya belli bir ihtisas gerektiren nitelikteki işler için hizmet satın
alabilir.
Kurumun gelirleri
MADDE 21 – (1) Kurumun gelirleri şunlardır:
a) Genel bütçeden tahsis edilecek ödenekler.
b) Kuruma yapılacak her türlü bağış, yardım ve vasiyetler.
c) Kurum gelirlerinin değerlendirilmesinden elde edilen gelirler.
ç) Diğer gelirler.
Değiştirilen ve yürürlükten kaldırılan hükümler, kadro iptal ve ihdası
MADDE 22 – (1) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun;
a) 36 ncı maddesinin “Ortak Hükümler” bölümünün (A) fıkrasının (11) numaralı bendine “Aile ve Sosyal Politikalar Uzman Yardımcıları,” ibaresinden sonra gelmek üzere
“İnsan Hakları Uzman Yardımcıları,” ve “Aile ve Sosyal Politikalar Uzmanlığına,” ibaresinden sonra gelmek üzere “İnsan Hakları Uzmanlığına,”,
b) 152 nci maddesinin “II – Tazminatlar” kısmının “(A) Özel Hizmet Tazminatı” bölümünün (ğ) bendine “İhracatı Geliştirme Uzmanları,” ibaresinden sonra gelmek üzere
“İnsan Hakları Uzmanları,”,
c) (I) sayılı Ek Gösterge Cetvelinin “I – Genel İdare Hizmetleri Sınıfı” bölümünün (g)
bendine “Aile ve Sosyal Politikalar Uzmanları,” ibaresinden sonra gelmek üzere “İnsan
Hakları Uzmanları,”,
ibareleri eklenmiştir.
(2) 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 10 uncu maddesinin birinci fıkrasına “sosyal güvenlik kurumları,” ibaresinden sonra gelmek üzere
“Türkiye İnsan Hakları Kurumu,” ibaresi eklenmiştir.
(3) 5018 sayılı Kanuna ekli (II) sayılı cetvelin “B) Özel Bütçeli Diğer İdareler” bölümüne “45) Türkiye İnsan Hakları Kurumu” ibaresi eklenmiştir.
(4) 10/10/1984 tarihli ve 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun 7 nci maddesinin birinci
fıkrasının (m) bendi, 17/A maddesi, ek 4 üncü, ek 5 inci ve ek 6 ncı maddeleri ile anılan
Kanunun eki cetvelin ana hizmet birimlerinin düzenlendiği (13) numaralı bölümü yürürlükten kaldırılmıştır.
15
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
(5) Ekli (1) sayılı listede yer alan kadro iptal edilerek, 190 sayılı Kanun Hükmünde
Kararnamenin eki cetvellerden çıkarılmış, ekli (2) sayılı listede yer alan kadrolar ihdas
edilerek, 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvele İnsan Hakları
Kurumu bölümü olarak eklenmiştir.
Geçiş hükümleri
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Kurum Başkanlığı ve İkinci Başkanlığına ilk defa seçileceklerin ilk görev süresi altı yıl olarak uygulanır. Ad çekme yoluyla yapılacak kura sonuçlarına göre, Kurumun ilk üyelerinden dördünün ilk görev süresi altı yıl, üçünün ilk görev
süresi dört yıl, ikisinin ilk görev süresi de iki yıl olarak uygulanır.
(2) a) Kurul üyeliklerine ilk defa Cumhurbaşkanı tarafından seçilecek adaylar Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğine, Bakanlar Kurulu tarafından seçilecek adaylar Başbakanlığa, Yükseköğretim Kurulu tarafından seçilecek adaylar Yükseköğretim Kurulu
Başkanlığına ve baro başkanları tarafından seçilecek adaylar Türkiye Barolar Birliği
Başkanlığına bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç otuz gün içinde başvurur veya 5 inci maddenin üçüncü fıkrasında belirtilenler tarafından teklif edilir. Kurul
üyeliklerine ilk seçimler en geç 23/9/2012 tarihine kadar gerçekleştirilir.
b) Başvuru tarihinin sona erdiği günden itibaren on gün içinde Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı tarafından belirlenen yer ve zamanda baro başkanları tarafından seçim
yapılır. Her bir baro başkanının oy kullanabileceği bu seçimde, en fazla oy alan aday
üye seçilmiş sayılır.
(3) Başbakanlık teşkilatına ait taşınır, araç, gereç, malzeme, demirbaş ve taşıtlardan, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla İnsan Hakları Başkanlığı tarafından
kullanılanlar, Başbakanlık ile Kurum arasında düzenlenecek protokole göre Kuruma
devredilir.
(4) Başbakanlığa ait her türlü hak ve yükümlülüklerden; İnsan Hakları Başkanlığını ilgilendirenler, hiçbir işleme gerek kalmaksızın Kuruma devredilmiş, taşınmazlar ise
Kuruma tahsis edilmiş sayılır.
(5) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla, geçici olarak görevlendirilenler de
dâhil olmak üzere, İnsan Hakları Başkanlığında görev yapan personelden Kurumda geçici olarak görevlendirilmek isteyenler, talepleri üzerine 17nci maddeye göre Kurumda
geçici olarak görevlendirilebilir.
(6) Kurumun teşkilatı bu Kanuna göre yeniden düzenleninceye kadar, Kurum tarafından yürütülecek hizmetlerin İnsan Hakları Başkanlığında görevli personel eliyle
yürütülmesine devam edilir.
(7) Kurum büroları kuruluncaya kadar, il ve ilçe insan hakları kurulları, Kurum bürosu olarak görev yapar.
(8) Kurumun 2012 mali yılı harcamaları, 21/12/2011 tarihli ve 6260 sayılı 2012 Yılı
Merkezi Yönetim Bütçe Kanununun ilgili hükmüne göre yeni bir düzenleme yapılıncaya
kadar, Başbakanlığın 2012 yılı bütçesinde yer alan İnsan Hakları Başkanlığına ait ödeneklerden karşılanır.
16
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
(9) Bu maddede öngörülen bütün geçiş, devir, temlik ve intikal işlemleriyle düzenlenecek protokoller, her türlü vergi, resim, harç, ücret ve fonlardan müstesnadır.
(10) Bir defaya mahsus olmak üzere, insan hakları ile ilgili yargılama, inceleme,
araştırma, denetleme, uygulama veya danışma konularında en az üç yıl çalışmış olmak
kaydıyla, 16 ncı maddenin birinci fıkrasına göre belirlenecek yükseköğretim kurumlarını bitirerek mesleğe özel yarışma sınavı ile giren ve belirli süreli meslek içi eğitimden
sonra özel bir yeterlik sınavı sonunda atanmış olanlar, hâkimler, savcılar ile bu meslekten sayılanlar ile en az yüksek lisans düzeyinde eğitim görmüş üniversite öğretim
elemanlarından,
a) Kamu Personeli Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az (C) düzeyinde
puanı olan veya buna denk kabul edilen ve uluslararası geçerliliği bulunan bir belgeye
sahip olanlar,
b) İnsan Hakları Uzman Yardımcılığına atanabilme niteliklerini haiz ve kırkbeş yaşını
doldurmamış olanlar,
bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde açılacak yeterlik sınavında başarılı olmaları hâlinde, başarı sıralaması dikkate alınarak insan hakları uzmanı
olarak atanırlar. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla, diğer kamu kurum ve
kuruluşlarının kadrosunda olmakla birlikte en az beş yıldır İnsan Hakları Başkanlığında
geçici olarak görevlendirilen personelden bu fıkrada belirtilen nitelikleri haiz olanlar
ile Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığında en az altı ay süreyle görev yapmış olan
Başbakanlık uzmanları, insan hakları uzmanı kadrolarına; anılan Başkanlıkta en az altı
ay süreyle görev yapmış olan Başbakanlık uzman yardımcıları ise İnsan Hakları Uzman
Yardımcısı kadrolarına, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde talepleri hâlinde kurumlarının muvafakatiyle atanabilir. Başbakanlık uzman ve uzman yardımcılarının, Başbakanlık Uzmanlığı ve Uzman Yardımcılığında geçirdiği süreler, İnsan
Hakları Uzmanlığı ve Uzman Yardımcılığında geçirilmiş sayılır ve bunlardan 375 sayılı
Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici 12 nci maddesi hükmünden yararlananların bu
hakları söz konusu kadrolarda bulundukları sürece devam eder. Bu fıkra hükümlerine
göre İnsan Hakları Uzmanlığına atanacak olanların sayısı, toplam insan hakları uzmanı
ve insan hakları uzman yardımcısı kadro sayısının yüzde yirmisini geçemez. Sınava
ilişkin esaslar Kurum tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenir.
Yürürlük
MADDE 23 – (1) Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 24 – (1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
17
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
(1) SAYILI LİSTE
KURUMU : BAŞBAKANLIK
TEŞKİLATI : MERKEZ
İPTAL EDİLEN KADRONUN
SINIFI
UNVANI
DERECESİ
ADEDİ
GİH
İnsan Hakları Başkanı
1
1
TOPLAM
1
(2) SAYILI LİSTE
KURUMU : TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
TEŞKİLATI : MERKEZ
İHDAS EDİLEN KADROLARIN
SINIFI
UNVANI
TOPLAM
KADRO
ADEDİ
1
GİH
Başkan Yardımcısı
GİH
İnsan Hakları Uzmanı
1
6
6
GİH
İnsan Hakları Uzmanı
2
6
6
GİH
İnsan Hakları Uzmanı
3
6
6
GİH
İnsan Hakları Uzmanı
4
6
6
GİH
İnsan Hakları Uzmanı
5
6
6
GİH
İnsan Hakları Uzmanı
7
5
5
GİH
İnsan Hakları Uzman
Yardımcısı
9
25
25
GİH
Mali Hizmetler Uzmanı
4
1
1
SH
Sosyal Çalışmacı
5
1
1
SH
Psikolog
3
1
1
GİH
Mütercim Tercüman
5
1
1
TH
Kütüphaneci
7
1
1
GİH
Memur
8
2
2
GİH
Memur
9
2
2
GİH
Bilgisayar İşletmeni
7
2
2
GİH
Sekreter
7
1
1
GİH
Sekreter
8
1
1
GİH
Santral Memuru
9
1
1
75
75
TOPLAM
18
SERBEST
KADRO
DERECESİ KADRO
ADEDİ
1
1
İNSAN HAKLARI İHLALİ İDDİALARINA İLİŞKİN BAŞVURULARIN
İNCELENMESİNE DAİR USUL VE ESASLAR HAKKINDA
YÖNETMELİK
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
İNSAN HAKLARI İHLALİ İDDİALARINA İLİŞKİN BAŞVURULARIN
İNCELENMESİNE DAİR USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK
(17 Mayıs 2014 tarihli, 29003 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır.)
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmelik, gerçek ve tüzel kişiler tarafından, insan hakları
ihlali iddiasıyla Türkiye İnsan Hakları Kurumuna yapılacak başvuruların incelenmesine
ve sonuçlandırılmasına ilişkin usul ve esasları kapsar.
Dayanak
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 21/6/2012 tarihli ve 6332 sayılı Türkiye İnsan
Hakları Kurumu Kanununun 12 nci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Başkan: Türkiye İnsan Hakları Kurumu Başkanını,
b) Başvuru: İnsan hakları ihlali iddiasında bulunan gerçek ve tüzel kişiler tarafından
8 inci maddede belirtilen yollarla yapılan müracaatı,
c) Başvurucu: İnsan hakları ihlali iddiasıyla Kuruma başvuru yapan gerçek ve tüzel
kişileri,
ç) Başvurunun tarafları: Başvurucu ile ihlali gerçekleştirdiği iddia olunan kişi, kurum
ve kuruluşları,
d) Birim: İhlal İddialarını İnceleme Birimini,
e) İnceleme yetkilisi: Başvuruları inceleyen uzman, uzman yardımcısı ve uzmanlıklarından
yararlanmak üzere diğer kurumlardan görevlendirilen personeli,
f) Kanun: 6332 sayılı Türkiye İnsan Hakları Kurumu Kanununu,
g) Koordinatör: İhlal İddialarını İnceleme Biriminin eşgüdümünden sorumlu Kurum
personelini,
ğ) Kurul: İnsan Hakları Kurulunu,
h) Kurum: Türkiye İnsan Hakları Kurumunu,
ı) Uzman: İnsan hakları uzmanını,
i) Uzman yardımcısı: İnsan hakları uzman yardımcısını,
j) Üye: İnsan Hakları Kurulu üyelerini,
ifade eder.
20
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
İKİNCİ BÖLÜM
Başvuru, İhbar ve Re'sen İnceleme
Başvuru hakkı
MADDE 4 – (1) Herkes, Anayasa, Türkiye’nin taraf olduğu insan hakları sözleşmeleri
ve kanunlar ile tanınan temel hak ve özgürlüklerden herhangi birinin kamu gücü, özel
hukuk tüzel kişileri ya da gerçek kişilerce ihlal edildiği iddiasıyla Kuruma bizzat veya
avukatı ya da kanuni temsilcisi aracılığıyla başvuruda bulunabilir.
(2) Başvuru, ihlale yol açtığı ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle güncel
ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler tarafından yapılabilir. Bu hak, muhtemel
mağdurlar tarafından da kullanılabilir.
(3) Tüzel kişiler kendilerini veya üyelerini ilgilendiren konularda başvuruda
bulunabilirler.
(4) Mağdur lehine gerçek ya da tüzel kişilerce yapılan başvurularda mağdur ya da
varsa bir yakını ile iletişime geçilerek rızası aranır. Rıza bildirilmemesi hâlinde, karar
verilmesine yer olmadığına karar verilir. Ancak, konusu suç teşkil eden hâllerde ya da
mağdurun menfaatine olan durumlarda rıza aranmayabilir.
(5) Başvurulardan harç ve benzeri herhangi bir ücret alınmaz.
İnsan hakları alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları ile kamu
kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının başvuruları
MADDE 5 – (1) İnsan hakları alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları ile
kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kendilerine yapılan başvuru üzerine veya
re'sen incelemeye aldıkları ihlal iddialarıyla ilgili olarak başvuru yapabilirler.
(2) Bu madde hükümlerine göre başvuru yapılması hâlinde temsile ilişkin belge
aranmaz. Ancak, lehine başvuru yapılan kişilerin, 9 uncu maddenin ikinci fıkrasında
belirtilen bilgilerine yer verilir.
(3) Lehine başvuru yapılan mağdur ya da varsa bir yakını ile iletişime geçilerek
rızası aranır. Rıza bildirilmemesi hâlinde, karar verilmesine yer olmadığına karar verilir.
Ancak, konusu suç teşkil eden hâllerde ya da mağdurun menfaatine olan durumlarda
rıza aranmayabilir.
(4) Başvuru hakkında verilen karar, başvurucuya ve lehine başvuru yapılan kişiye
bildirilir.
İhbar yoluyla başvuru
MADDE 6 – (1) Kurumun görev ve yetki alanına giren konularda inceleme ve
araştırma yapılmak üzere ihbarda bulunulabilir.
(2) İhbarlar, niteliğine uygun düştüğü ölçüde, başvuruların incelenmesine ve
sonuçlandırılmasına dair usul ve esaslara göre incelenir ve sonuçlandırılır.
21
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
Re'sen inceleme
MADDE 7 – (1) İhlale dair emarelerin varlığı hâlinde, re'sen inceleme yapılmasına
Kurul tarafından karar verilir. Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Başkan tarafından
da re'sen inceleme kararı alınabilir.
(2) Re'sen inceleme kararı alınmadan önce, ihlal mağdurunun ya da bir yakınının
rızası aranır. Ancak, konusu suç teşkil eden hâllerde ya da mağdurun menfaatine olan
durumlarda rıza aranmayabilir.
(3) Re'sen inceleme, niteliğine uygun düştüğü ölçüde, başvuruların incelenmesine
ve sonuçlandırılmasına dair usul ve esaslara tabidir.
Başvuru yeri ve usulü
MADDE 8 – (1) Başvurular Kuruma yapılır.
(2) Başvuru, dilekçe ile doğrudan yapılabileceği gibi mektup ya da faks yoluyla,
Kurumun resmî internet sitesinde bir örneği yer alan elektronik formun doldurulması
suretiyle veya E-Devlet Kapısından yapılabilir. Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde,
bizzat ya da telefon yoluyla sözlü olarak da başvuru yapılabilir.
(3) Telefon, faks ya da elektronik formun doldurulması yoluyla yapılan başvurularda,
ıslak imzalı dilekçe veya formun ve ilgili belgelerin, başvurunun kayıt altına alınmasından
itibaren onbeş gün içinde Kuruma ulaştırılması zorunludur. Aksi durumda, re'sen işlem
tesisini gerektirmeyen başvurular hakkında incelenemezlik kararı verilir.
(4) Engelli bireylerin başvurularını kolaylaştırmak için gerekli tedbirler Kurumca alınır.
Başvuru dilekçesi
MADDE 9 – (1) Başvuru dilekçesinde ihlal iddiası, iddianın dayanağını oluşturan
olaylar açık ve anlaşılır bir şekilde ifade edilir. İhlalin meydana geldiği yer ve zaman ile
biliniyorsa ihlali yapan kişi ya da kurumlar dilekçede belirtilir. Dilekçeler ıslak imza ile
imzalanır. Ancak, başvurunun mobil imza, elektronik imza veya Türkiye Cumhuriyeti
kimlik kartı ile yapılmış olması durumunda ıslak imza şartı aranmaz.
(2) Başvuru dilekçesinde aşağıdaki hususların yer alması zorunludur:
a) Başvurucunun adı, soyadı, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ise Türkiye Cumhuriyeti
kimlik numarası, doğum tarihi, adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
b) Başvurucu tüzel kişi ise unvanı, adresi ve temsil yetkisini haiz kişinin kimlik
bilgileri, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
c) Avukat veya kanuni temsilci vasıtasıyla yapılan başvurularda bu kişilerin adı,
soyadı, adresi, varsa telefon numarası ve elektronik posta adresi.
(3) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayanlar uyruğu oldukları ülkeyi, herhangi bir
ülke vatandaşı olmayanlar ise bu durumlarını belirtirler.
(4) Varsa, ihlal iddiasını destekleyecek nitelikte video kaydı, fotoğraf, karar, haber
ve yazışma örnekleri ve benzeri belgeler dilekçeye eklenir veya başvuru tarihinden
itibaren en geç onbeş gün içinde Kuruma gönderilir.
(5) Avukat veya kanuni temsilci vasıtasıyla yapılan başvurularda temsil veya yetki
belgesi dilekçeye eklenir veya başvuru tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde gönderilir.
22
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Ön İnceleme
Başvuru ve Ön İnceleme Masasının oluşumu ve görevleri
MADDE 10 – (1) Başvuru ve Ön İnceleme Masası, Başkan tarafından uygun
görülecek süre ve sıralamayla görevlendirilen yeteri kadar inceleme yetkilisi ile
memurdan oluşur.
(2) Başvuruculara danışmanlık, 8 inci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen sözlü
başvuruların tutanağa bağlanarak kabul edilmesi, başvuruların kaydı ve 11 inci
maddede belirtilen işlemlerin yapılarak Koordinatöre sunulması işlemleri bu masa
tarafından yerine getirilir.
Ön inceleme
MADDE 11 – (1) Başvuru ve Ön İnceleme Masası tarafından ön incelemesi
tamamlanan başvurular esas yönünden incelenmek üzere Birime gönderilir. Ancak;
a) İnsan hakkı ihlali iddiasının açıkça dayanaksız olduğu anlaşılan,
b) Münhasıran başka kurum ve kuruluşların görev alanında olup Kurumun görev
alanına girmeyen,
c) İnsan hakkı ihlali niteliği taşımadıkça kişiler arasındaki özel hukuk ilişkilerinden
kaynaklanan uyuşmazlıklara ilişkin olan,
ç) 8 inci maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen eksiklikleri süresinde tamamlanmayan,
9 uncu maddede belirtilen şartları taşımayan ve verilen sürede eksikleri tamamlanmayan
başvurular ile konusu ve başvurucusu yönlerinden mükerrer olan,
başvurular hakkında incelenemezlik kararı taslağı yazılarak Koordinatöre gönderilir.
İncelenemezlik kararı Kurulca alınır.
(2) İncelenemezlik kararı verilmesi hâlinde başvuru dilekçesi ilgili idareye
gönderilebilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Başvurunun Esas Yönüyle İncelenmesi
İnceleme yetkisine sahip olanlar
MADDE 12 – (1) Başvurular, inceleme yetkilileri tarafından incelenerek
sonuçlandırılır. Kurul kararı ile üyeler tarafından da inceleme yapılabilir.
İncelemeye esas ilkeler
MADDE 13 – (1) Başvurular Anayasa, usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel
hak ve hürriyetlere ilişkin milletlerarası andlaşmalar, bu andlaşmalarla kurulan denetim
organlarının kararları, ilgili mevzuat, temel hak ve hürriyetlere ilişkin uluslararası
gelişmeler ile Kurulun yerleşik kararları esas alınarak incelenir ve değerlendirilir.
(2) İnceleme ve araştırmalar tarafsızlık, adalet ve eşitlik anlayışı içinde gerçekleştirilir.
23
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
(3) Başvurular; her türlü insan hakkı ihlalinin, dokunulmaz olan insan onurunu hedef
aldığı ve incelemenin gecikmesi hâlinde telafisi imkânsız zararların ortaya çıkacağı
düşüncesiyle geciktirilmeksizin sonuçlandırılır.
(4) Üyeler ile inceleme yetkilileri kendileri, eşleri, evlatlıkları ve üçüncü dereceye
kadar (bu derece dâhil) kan ve kayın hısımlarıyla ilgili başvurular hakkında veya
tarafsızlıkları hakkında şüphe uyandırabilecek hâllerde inceleme yapamaz ve
toplantılara katılamazlar.
İnceleme ve sonuçlandırma süreçleri
MADDE 14 – (1) İnceleme ve sonuçlandırma süreçleri aşağıda belirtilen
aşamalardan oluşur:
a) İnceleme: İhlal iddiasının vasıflandırılması, iddianın taraflarının ve varsa zararın
niteliğinin belirlenmesi, konuya ilişkin mevzuatın, yargısal içtihatların, Kurulun yerleşik
kararlarının ve bilimsel görüşlerin tetkik edilmesi.
b) Araştırma: İlgili kişi, kurum ve kuruluşlara ihlal iddiasının bildirilerek cevaplarının
alınması, 16 ncı madde kapsamında bilgi ve belgelerin toplanması, 17 nci madde
kapsamında taraflardan yazılı ve sözlü bilgi alınması ve yerinde inceleme yapılması.
c) Değerlendirme: Araştırma sonuçlarının analizi, ihlalin niteliğinin belirlenmesi ve
varsa ihlalcinin tespiti, ihlalin ortadan kaldırılması ve zararın giderilmesi için yapılması
gereken işlemler ile alınması gereken önlemlerin tespiti.
ç) Bildirim: Kurumca verilen kararın başvurunun taraflarına bildirilmesi.
d) Takip: Kurum tarafından verilen kararlar üzerine yapılan işlemlerin izlenmesi.
İnceleme ve sonuçlandırma usulü
MADDE 15 – (1) Ön incelemesi tamamlanarak Birime gönderilen başvuruların
inceleme yetkilisine havalesi Koordinatör tarafından yapılır. İnceleme, başvuru sırasına göre
yapılır. Gecikmesinde sakınca bulunan ya da özel önemi haiz başvurular öncelikle incelenir.
(2) Esastan incelemeye alınan başvurular ile bunların incelenmesine ve
sonuçlandırılmasına ilişkin işlemler hakkında Koordinatör ya da ilgili inceleme yetkilisi
tarafından Başkana bilgi verilir. İnceleme ve araştırma sürecinde Başkan tarafından
gerekli görülen başvurular Kurul gündemine alınır.
(3) Başvuru konusu ile ilgili ilave açıklama, bilgi veya belgeye ihtiyaç duyulması
hâlinde başvurucu ile öncelikle telefon ya da varsa elektronik posta ile iletişime geçilir,
bu mümkün değilse başvurucuya yazı yazılarak talepler iletilir. Yazılı bildirime rağmen,
verilen süre içinde istenilen açıklama, bilgi ve belgelerin gönderilmemesi ve bu durumun
inceleme ve araştırmanın sürdürülmesini imkânsız kılması hâlinde karar verilmesine
yer olmadığına karar verilir.
(4) İncelenmekte olan başvuru, iddiaların cevaplandırılması ve iddiaya ilişkin bilgi
ve belgelerin sunulabilmesi için şikâyet olunan kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek
ve tüzel kişilere gönderilir. Gönderme yazısında başvuru konusu kısaca özetlenir ve
başvuru konusu hakka ilişkin Kurumun yerleşik kararları ile ulusal ve uluslararası ilke
ve standartlara vurgu yapılabilir.
24
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
(5) Şikâyet olunan şahıs ya da kurum ve kuruluşlarca ihlal iddiası yerinde görülerek
ihlalin bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılması ve başvurucunun da başvurusunu geri
alması hâlinde karar verilmesine yer olmadığına karar verilir. Ancak, aynı konuya ilişkin
yaygın bir ihlal veya başvuru söz konusu ise ya da takibinde kamu menfaati görülmekte
ise inceleme ve araştırma başvurudan bağımsız olarak sürdürülebilir.
(6) Şikâyet olunan şahıs ya da kurum ve kuruluşlardan alınan cevapta;
a) Başvuru konusu işlem, eylem ya da olgunun sabit olmadığının veya ihmalin
bulunmadığının ortaya konulması ve inceleme yetkilisi tarafından yapılan araştırma
neticesinde de aynı sonuca varılması hâlinde ihlal iddiasının reddine dair karar taslağı
hazırlanır.
b) Başvuru konusu işlem, eylem, ihmal ya da olgunun sabit olduğu ancak bu
durumun insan hakkı ihlaline yol açmadığı savunulmakta ise konu inceleme yetkilisince
değerlendirilerek ihlalin varlığına ya da ihlal iddiasının reddine dair karar taslağı
hazırlanır.
(7) İnceleme ve karar taslağı yazımı aşamalarında elde edilen yeni bilgi ve belgeler
başvurucu ve cevap veren ilgililerle paylaşılabilir. Her aşamada yeni bilgi ve belge talep
edilebilir.
(8) İnceleme yetkilisince hazırlanan karar taslağı, Kurul kararına bağlanmak üzere
sırasıyla Koordinatöre ve Başkana iletilir.
(9) İnceleme yetkilisinin önerisi üzerine veya re'sen;
a) Sebebi ve konusu benzer olan başvuruların birleştirilerek incelenmesine,
b) Gerekli görülmesi hâlinde başvuruların ayrılarak incelenmesine,
koordinatör tarafından karar verilebilir.
(10) 11 inci maddede belirtilen hâllerin varlığının başvurunun esasının incelenmesi
sırasında tespit edilmesi hâlinde de incelenemezlik kararı verilir.
(11) Başvurunun incelenmesi sırasında yaşam hakkı veya kişi hürriyeti ve
güvenliğinin tehdit altında olduğu, işkence ve kötü muamele ihtimalinin bulunduğu ve
gecikmesi hâlinde telafisi imkânsız zararların ortaya çıkacağı anlaşılmakta ise, ilgisine
göre mülki idare amirliğine, cumhuriyet savcılığına, kolluk güçlerine veya ilgili kuruma
derhal bilgi verilerek önlem alınması talep edilir.
Bilgi ve belge istenmesi
MADDE 16 – (1) Kurum, tüm kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel
kişilerden başvuru konusu ihlal iddiası ile ilgili her türlü bilgi ve belgeyi istemeye ve
bunların örneklerini almaya yetkilidir.
(2) Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler, Kurumun taleplerini
gecikmeksizin (en geç onbeş gün içinde) yerine getirmek zorundadırlar. Bu fıkra
hükmüne aykırı hareket edenler hakkında yasal yollara başvurulabilir.
25
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
Yazılı ve sözlü bilgi alınması ve yerinde inceleme yapılması
MADDE 17 – (1) İhtiyaç duyulması hâlinde; Başkan, Kurulun yetkilendirmesi
hâlinde üyeler, Başkanın yetkilendirmesi hâlinde Koordinatör ya da inceleme yetkilisi
yerinde inceleme ve araştırma yapabilir, ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi alabilir. Bu
amaçla, ilgililer Kuruma davet edilebilir ya da onların bulundukları yere gidilebilir.
(2) Başvurunun taraflarından birinin isteği üzerine ya da re'sen, inceleme yetkilisinin
başkanlığında ya da Kurul huzurunda toplantı düzenlenebilir. Toplantıya, varsa tanıklar
ile ihtiyaç duyulması hâlinde görüşlerinden yararlanılmak üzere ilgili kişiler de davet
edilebilir.
(3) Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler, Kurumun taleplerini
gecikmeksizin yerine getirmek zorundadırlar.
Uzlaşma
MADDE 18 – (1) Kurumca, temel hak ve özgürlüklere ilişkin bir müdahalenin
varlığının tespit edilmesi hâlinde, ihlal kararı vermeden önce taraflara uzlaşma yolu
önerilebilir.
Karar türleri
MADDE 19 – (1) Başvurunun esas yönünden incelemesi sonucunda;
a) İhlalin varlığına,
b) İhlal iddiasının reddine,
c) Karar verilmesine yer olmadığına,
Kurul tarafından karar verilir.
Kararlarda bulunması gereken hususlar
MADDE 20 – (1) Kararlarda aşağıdaki hususlar yer alır:
a) Başvuru numarası ile karar tarihi,
b) Başvurucunun ve varsa vekili veya kanuni temsilcisinin adı, soyadı ve adresi,
c) Şikâyet edilen gerçek veya tüzel kişiler,
ç) Başvuru konusu ve talep,
d) Yapılan inceleme ve araştırmanın sonuçları ile Karara esas bilgi ve belgeler,
e) Verilen karar ve gerekçesi,
f) İhlal kararı verilmesi hâlinde ihlal edilen hak ve hürriyetler ve ihlalin önlenmesi
ve bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılması amacıyla yapılması gereken işlem ile
gerekiyorsa alınması gereken tedbirlere ilişkin tavsiyeler,
g) Karar toplantısına katılan üyelerin isim ve imzaları ile varsa karşı oyları ve
gerekçeleri.
26
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
Kurul kararları üzerine yapılacak işlemler
MADDE 21 – (1) Kararlar, tekemmül etmesini takiben en geç 5 iş günü içinde
başvurunun taraflarına, ilgili kişi ve kurumlara gönderilir. Gerekli görülmesi hâlinde
Cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunulur.
(2) Karar üzerine ilgili kişi, kurum ya da kuruluşlarca yapılması gereken işlemler
ile alınması gereken önlemlerin takibi Birim tarafından yapılır. Takibin, inceleme ve
sonuçlandırmayı yapan inceleme yetkilisi tarafından yapılması esastır.
(3) Kurul kararı ve karar üzerine ilgili kişi, kurum ya da kuruluşlarca yapılan işlem
ve alınan önlemler, kişisel veriler korunmak suretiyle, kamuoyu ile paylaşılabilir, özel
olarak raporlanabilir ya da yıllık raporda dile getirilebilir.
Kararların yeniden incelenmesi
MADDE 22 – (1) Başvurunun tarafları, tebliğinden itibaren 30 gün içinde kararın
maddi hata ya da çelişkiler barındırdığı iddiasıyla yeniden inceleme talebinde bulunabilir.
(2) Yeniden inceleme talebine ilişkin dilekçede, maddi hata ya da çelişkiler gerekçeli
olarak açıklanır. Aksi hâlde, yeniden inceleme talebi reddedilir.
(3) İnceleme talebi Kurul tarafından öncelikle görüşülerek kesin olarak sonuçlandırılır.
İnceleme ve araştırmanın sonlandırılması
MADDE 23 – (1) İnceleme ve araştırmanın herhangi bir aşamasında ihlalin
ortadan kalkması, başvurunun geri alınması ve benzeri hâllerde inceleme ve araştırma
sonlandırılarak karar verilmesine yer olmadığına karar verilir.
(2) Ancak, aynı konuya ilişkin yaygın bir ihlal veya başvuru söz konusu ise ya da
takibinde kamu menfaati görülmekte ise inceleme ve araştırma başvurudan bağımsız
olarak sürdürülebilir.
Karar verme süresi
MADDE 24 – (1) Başvurular altı ay içinde karara bağlanır. Bu sürenin aşılması
hâlinde, gecikmenin gerekçesi talep üzerine başvurucuya bildirilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Başvuru hakkının kötüye kullanılması
MADDE 25 – (1) Gerçeği yansıtmayan bilgi ve belgeye dayanılarak başvuru
yapıldığının anlaşılması, başvuru hakkının kötüye kullanılması ve benzeri hâllerde karar
verilmesine yer olmadığına karar verilir.
Gizlilik talebi
MADDE 26 – (1) Başvurucunun veya mağdurun talebi üzerine ya da Kurumca
gerekli görülmesi hâlinde, kişisel verilerin gizliliği ilkesi çerçevesinde, kişilerin kimliği
ya da başvuru gizli tutulabilir.
27
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
(2) Kişilerin kimliğinin ya da başvurunun gizli tutulması inceleme ve araştırmayı
imkânsız kılmakta ise, bu durum başvurucu ve/veya mağdura bildirilir, kişinin gizlilik
talebinden vazgeçmesi hâlinde inceleme sürdürülür, aksi hâlde karar verilmesine yer
olmadığına karar verilir.
Başvuru istatistikleri
MADDE 27 – (1) Başvuru istatistikleri, resmi istatistik programı kapsamında yıllık
olarak hazırlanır ve faaliyet yılını takip eden yılın şubat ayı içerisinde yayınlanır. Gerek
görülmesi hâlinde, farklı zaman aralıkları esas alınarak da istatistik yayınlanabilir.
Başvurulara ilişkin yıllık rapor
MADDE 28 – (1) Yıllık raporda, ihlal edildiği tespit edilen hak ve hürriyetler, ihlal
sebepleri ve alınması zaruri olan önlemler, kamu kurum ve kuruluşlarının insan hakları
alanındaki performanslarının değerlendirilmesi, mevzuat değişikliği teklifleri, 27 nci
maddede belirtilen istatistikler ile gerekli görülen diğer hususlar yer alır.
(2) Rapor, Kurumun ilgili birimleri tarafından hazırlanır ve Kurulun onayına sunulur.
(3) Rapor, faaliyet yılını takip eden yılın şubat ayı sonuna kadar tamamlanarak
kamuoyuna duyurulur ve ilgili makamlara gönderilir.
(4) Yıllık raporlar haricinde, belli konulara özgü raporlar da hazırlanabilir.
Kurumun başvurulara ilişkin verdiği kararların niteliği
MADDE 29 – (1) Kurum kararları tavsiye niteliğindedir. Kararlar, başka bir organ
ya da makamın onayına tabi değildir.
(2) Kuruma yapılan başvurular, diğer kamu kurum ve kuruluşlarına yapılacak
müracaatlara engel teşkil etmez.
(3) Kuruma yapılan başvurular, dava açma ve zaman aşımı süresini durdurmaz.
Hüküm bulunmayan hâller
MADDE 30 – (1) Başvuruların incelenmesinde ve sonuçlandırılmasında, bu
Yönetmelikte hüküm bulunmayan hâllerde Kanun ve konuyla ilgili diğer mevzuat
hükümlerine göre işlem yapılır.
Yürürlük
MADDE 31 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 32 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Başkan yürütür.
28
İNSAN HAKLARI UZMANLIĞI
YÖNETMELİĞİ
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
İNSAN HAKLARI UZMANLIĞI YÖNETMELİĞİ
(14 Mart 2014 tarihli, 28941 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır.)
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; insan hakları uzman yardımcılığı ve insan
hakları uzmanlığına atanacaklarda aranacak nitelikleri, giriş sınavı ile tez ve yeterlik
sınavlarının şeklini ve uygulamasını, sınav komisyonlarının oluşumunu, insan hakları
uzman ve uzman yardımcılarının çalışma usul ve esasları ile görev ve yetkilerini
düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, Türkiye İnsan Hakları Kurumunda çalışan insan
hakları uzmanları, insan hakları uzman yardımcıları ile insan hakları uzman yardımcılığı
giriş sınavına katılacak adaylar hakkında uygulanır.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 21/6/2012 tarihli ve 6332 sayılı Türkiye İnsan
Hakları Kurumu Kanununun 16 ncı maddesinin ikinci fıkrası ile 19 uncu maddesinin
ikinci fıkrası ve 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun ek 41 inci
maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Başkan: Türkiye İnsan Hakları Kurumu Başkanını,
b) Başkan Yardımcısı: Türkiye İnsan Hakları Kurumu Başkan Yardımcısını,
c) Giriş sınavı: İnsan hakları uzman yardımcılığı için yapılacak giriş sınavını,
ç) Giriş Sınavı Komisyonu: İnsan hakları uzman yardımcılığı için yapılacak giriş
sınavını yapan komisyonu,
d) İkinci Başkan: Türkiye İnsan Hakları Kurumu İkinci Başkanını,
e) Kanun: 21/6/2012 tarihli ve 6332 sayılı Türkiye İnsan Hakları Kurumu Kanununu,
f) Koordinatör: Başkan tarafından, Kanunun 11 inci maddesinin ikinci fıkrası
uyarınca, Kurum bünyesindeki birimlerin eşgüdümü için görevlendirilen insan hakları
uzmanını,
g) KPSS: (A) grubu kadrolar için yapılan Kamu Personel Seçme Sınavını,
ğ) Kurul: İnsan Hakları Kurulunu,
h) Kurum: Türkiye İnsan Hakları Kurumunu,
ı) Staj: Uzman yardımcılarının görevleri ile ilgili olarak yapılan uygulamalı eğitimi,
i) ÖSYM: Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığını,
30
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
j) Tez: İnsan hakları uzman yardımcılarının hazırlayacakları uzmanlık tezini,
k) Tez Değerlendirme Komisyonu: Uzmanlık tezlerini değerlendiren komisyonu,
l) Uzman: İnsan hakları uzmanını,
m) Uzman yardımcısı: İnsan hakları uzman yardımcısını,
n) Üye: İnsan Hakları Kurulu üyesini,
o) YDS: Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavını,
ö) Yeterlik sınavı: İnsan hakları uzmanlığı yeterlik sınavını,
p) Yeterlik Sınavı Komisyonu: Yeterlik sınavını yapan komisyonu,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Uzman Yardımcılığı Giriş Sınavına İlişkin Esaslar
Giriş sınavı
MADDE 5 – (1) Uzman yardımcıları mesleğe giriş sınavı ile alınır.
(2) Uzman yardımcılığı giriş sınavı, yazılı ve sözlü veya sadece sözlü aşamalardan
oluşur. Giriş sınavının sadece sözlü olarak yapılmasına Başkan tarafından karar verilir.
(3) Giriş sınavı, Kurumca gerçekleştirilir. İhtiyaç duyulması hâlinde yazılı sınav,
ÖSYM’ye, üniversitelere ya da diğer kamu kurum ve kuruluşlarına da yaptırılabilir.
Giriş sınavı duyurusu
MADDE 6 – (1) Giriş sınavına katılma şartları, sınavın yapılış şekli, yeri, zamanı,
içeriği ve değerlendirme yöntemi, öğrenim dalları, atama yapılacak kadro sayısı, sınıfı
ve derecesi, KPSS puan türleri ve asgari puanlar, sınava çağrılacak aday sayısı, son
başvuru tarihi, başvuru yeri, başvuru şekli ve başvuruda istenecek belge ve beyanlar ile
diğer hususlar son başvuru tarihinden en az otuz gün önce Resmî Gazetede ve Türkiye
genelinde yayımlanan tirajı en yüksek ilk beş gazetenin en az birinde ve Kurumun
internet sitesinde ilan edilir.
Giriş sınavına katılma şartları
MADDE 7 – (1) Giriş sınavına katılabilmek için aşağıdaki şartlar aranır:
a) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinde belirtilen genel
şartları taşımak.
b) En az dört yıllık lisans eğitimi veren hukuk, siyasal bilgiler, iktisat, işletme, iktisadî
ve idarî bilimler fakültelerinden veya Kurumca yürütülen hizmetlerin gerektirdiği
en az dört yıllık lisans eğitimi veren yükseköğretim kurumları ile bunlara denkliği
Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen yurt içindeki veya yurt dışındaki öğretim
kurumlarından mezun olmak.
c) Sınavın yapıldığı yılın Ocak ayının birinci günü itibarıyla otuz beş yaşını
doldurmamış olmak.
31
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
ç) Geçerlik süresi dolmamış olmak kaydıyla, giriş sınavı ilanında belirtilen KPSS
puan türü veya türlerinden taban puanı almış olmak.
(2) Hukuk Biriminde görevlendirilecek insan hakları uzman yardımcıları ile insan
hakları uzmanları için, birinci fıkrada aranan şartlara ilave olarak avukatlık stajını
tamamlamış olmak şartı aranır.
Başvuruda istenen belgeler ve başvuru şekli
MADDE 8 – (1) Giriş sınavına katılmak isteyen adaylardan;
a) Kurumdan veya Kurumun resmî internet sitesinden temin edecekleri sınav
başvuru formu,
b) KPSS sonuç belgesinin aslı veya bilgisayar çıktısı,
c) Diploma veya mezuniyet belgesinin ya da yabancı üniversitelerden mezun
olunması hâlinde Yükseköğretim Kurulu onaylı denklik belgesinin aslı veya onaylı sureti,
ç) Özgeçmiş,
d) Dört adet vesikalık fotoğraf,
istenir.
(2) Adaylardan istenen belgelerin, giriş sınavı duyurusunda belirtilen tarih ve
saate kadar Kuruma ulaştırılması gerekir. Giriş sınavı duyurusunda belirtildiği takdirde
elektronik ortamda da başvuru yapılabilir. İlanda belirtilen süre içerisinde Kuruma
ulaşmayan başvurular dikkate alınmaz.
Giriş sınavı komisyonu
MADDE 9 – (1) Komisyon, asıl üyelerin en az üçü, yedek üyelerin ise en az ikisi
Kurul üyeleri arasından olmak üzere beş asıl ve üç yedek üyeden oluşur. Komisyon
üyeleri ve başkanı, Kurum Başkanı tarafından belirlenir. Asıl üyelerin mazeretleri
nedeniyle komisyona katılamamaları hâlinde, yedek üyeler tespit sırasına göre
komisyona katılırlar.
(2) Başkanın gerekli görmesi hâlinde, yükseköğretim kurumları öğretim
elemanlarından veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarının personellerinden komisyon
üyesi olarak yararlanılabilir. Bu şekilde görevlendirilecek üye sayısı ikiyi geçemez.
(3) Komisyon başkan ve üyeleri; boşanmış olsalar dahi eşlerinin, üçüncü dereceye
kadar (bu derece dâhil) kan ve kayın hısımlarının veya evlatlıklarının katıldığı sınavlarda
görev alamaz.
Komisyonun görev ve yetkileri
MADDE 10 – (1) Komisyon; yazılı sınavın Kurumca yapılması hâlinde yazılı
sınav sorularının hazırlanması veya hazırlatılması, sınavın yürütülmesi ve cevapların
değerlendirilmesi, sözlü sınavın yapılması, sonuçların ilan edilmesi, itirazların
sonuçlandırılması ve sınavla ilgili diğer işlemlerin yürütülmesiyle görevli ve yetkilidir.
(2) Komisyon beş üye ile toplanır ve oy çokluğuyla karar alır. Oylama sırasında
çekimser oy kullanılamaz.
32
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
Başvuruların incelenmesi ve adayların sınava kabulü
MADDE 11 – (1) Kurum tarafından, yapılan başvurular incelenerek adaylarda
aranan şartların mevcut olup olmadığı tespit edilir ve giriş sınavına katılabileceklerin
isimleri Kurumun resmi internet sayfasında ilan edilir.
(2) Yazılı sınavın Kurumca yapılması hâlinde, sınava girme hakkı kazanan adaylara
fotoğraflı sınav giriş belgesi verilir. Sınav giriş belgesinde kimlik bilgileri, sınav yeri ve
tarihi yer alır. Adaylar, sınav giriş belgelerini sınav saatine kadar elden teslim alırlar.
Sınav giriş belgesi olmayan adaylar sınava katılamazlar.
Yazılı sınav konuları
MADDE 12 – (1) Yazılı sınav konuları; mezun olunan bölümlerin müfredatı dikkate
alınarak belirlenen alan bilgisi ve Kurumun görev alanına giren temel konular olmak
üzere iki bölümden oluşur.
(2) Yazılı sınav konularının alt başlıkları ve yazılı sınav sorularının konu grupları
bakımından hangi ağırlıkta değerlendirmeye tâbi tutulacağına sınav duyurusunda yer
verilir.
Yazılı sınavın yapılış şekli, değerlendirilmesi ve sözlü sınava çağırma
MADDE 13 – (1) Yazılı sınavın Kurumca yapılması hâlinde aşağıda belirtilen
esaslar uygulanır:
a) Yazılı sınava, başvuran adaylardan KPSS puan türü itibarıyla en yüksek puana
sahip olan adaydan başlanmak üzere atama yapılacak kadro sayısının en fazla yirmi
katına kadar aday Kurumun internet sitesinde duyurulmak suretiyle çağrılır. Atama
yapılacak kadro sayısının öğrenim dalları itibarıyla ayrı ayrı belirlenmesi durumunda,
sınava çağrılacak aday sayısı da ayrı ayrı hesaplanır. KPSS puan türü itibarıyla en son
adayın aldığı puanla aynı puana sahip diğer adaylar da giriş sınavına çağrılır.
b) Yazılı sınav, klasik usulde veya test şeklinde yapılır.
c) Sınav sorularının hazırlanması, muhafazası ve sonuçlarının değerlendirilmesinde
gizliliğe riayet edilir. Hazırlanan sorular, zarflar içerisine konularak kapatılıp imzalanmak
suretiyle komisyon başkanı tarafından muhafaza edilir ve sınav salonunda adayların
huzurunda açılır.
ç) Yazılı sınav, komisyon üyelerinin gözetimi ve denetimi altında, Kurum Başkanı
tarafından görevlendirilen salon başkanı ve görevlilerinin nezaretinde yapılır.
d) Yazılı sınav puanı, sınavın klasik usulde yapılması hâlinde komisyon başkan ve
üyelerinin yüz tam puan üzerinden verdikleri puanların aritmetik ortalaması alınmak
suretiyle tespit edilir.
e) Yazılı sınavdan başarılı sayılmak için en az yetmiş puan alınması şarttır.
f) Sınavın başlama ve bitiş saati, kaç adayın katıldığı ve her adayın kullandığı cevap
kâğıdı sayısı tutanakla tespit edilir. Toplanan cevap kâğıtları ve tutanaklar, zarf içine
konularak kapatılıp mühürlendikten sonra komisyon başkanına teslim edilir.
33
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
g) Sınavda kopya çekenler, çekmeye teşebbüs edenler veya kopya çektiği tespit
edilenler hakkında tutanak düzenlenir ve bunların sınavları geçersiz sayılır.
ğ) Tutanaklar salon başkanı ve görevliler tarafından imzalanır.
h) Yazılı sınav sonuçları ile sözlü sınavın yeri, tarihi ve saati, Kurumun resmî
internet sitesinde ve hizmet binasında ilan edilir; bu hususlar adaylara ayrıca posta
yoluyla bildirilmez.
(2) Giriş sınavının yazılı kısmının ÖSYM, üniversiteler ya da diğer kamu kurum ve
kuruluşlarına yaptırılması hâlinde, yazılı sınava ilişkin hususlar Kurum ile ilgili kuruluş
arasında imzalanacak protokolle belirlenir.
Sözlü sınav ve değerlendirilmesi
MADDE 14 – (1) Yazılı sınavda başarılı olanlardan en yüksek puan alan adaydan
başlanarak, atama yapılacak kadro sayısının dört katı kadar aday, Kurumun resmî
internet sitesinde ve hizmet binasında duyurulmak suretiyle çağrılır. Son sıradaki
adayla aynı puanı alan adaylar da sözlü sınava çağrılır.
(2) Giriş sınavının sadece sözlü yapılması hâlinde, sözlü sınava çağrılacak adaylardan
KPSS puan türü itibarıyla en yüksek puana sahip olan adaydan başlanmak üzere atama
yapılacak kadro sayısının dört katı kadar aday, Kurumun resmî internet sitesinde ve
hizmet binasında duyurulmak suretiyle çağrılır. KPSS puan türü itibarıyla sıralamadaki
en son adayın aldığı puanla aynı puana sahip adaylar da sözlü sınava çağrılır.
(3) Atama yapılacak kadro sayısının öğrenim dalları itibarıyla ayrı ayrı belirlenmesi
durumunda, sınava çağrılacak aday sayısı da ayrı ayrı hesaplanır.
(4) Sözlü sınav, adayların;
a) 12 nci maddede belirtilen sınav konularına ilişkin bilgi düzeyi,
b) Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücü,
c) Liyakati, temsil kabiliyeti, davranış ve tepkilerinin mesleğe uygunluğu,
ç) İnsan haklarına duyarlılığı, birikimi ve tecrübesi,
d) Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığı,
e) Genel yetenek ve genel kültürü ile bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığı,
değerlendirilerek her birinden ayrı puan verilmek suretiyle gerçekleştirilir.
(5) Adaylar, komisyon tarafından dördüncü fıkranın (a) bendi için elli puan, (b) ilâ (e)
bentlerinde yazılı özelliklerin her biri için onar puan üzerinden değerlendirilir ve verilen
puanlar ayrı ayrı tutanağa geçirilir. Bunun dışında sözlü sınavla ilgili herhangi bir kayıt
sistemi kullanılmaz.
(6) Sözlü sınavda başarılı sayılmak için komisyon başkan ve üyelerinin yüz tam puan
üzerinden verdikleri puanların aritmetik ortalamasının en az yetmiş olması şarttır. Sözlü
giriş sınav sonucu, en yüksek puan alandan başlamak üzere sıraya konularak başarı
listesi hazırlanır.
34
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
Sınav sonuçlarının değerlendirilmesi ve ilanı
MADDE 15 – (1) Başarı sıralaması; yazılı ve sözlü sınav yapılması hâlinde
bu sınavlarda alınan puanların aritmetik ortalaması, sadece sözlü sınav yapılması
durumunda bu sınavda alınan puan esas alınmak suretiyle belirlenir. Adayların
puanlarının eşitliği durumunda yazılı sınav puanı yüksek olan aday; her iki puanın da
eşit olması hâlinde KPSS puanı yüksek olan aday sıralamada üstte yer alır. Sadece
sözlü sınav yapılması durumunda adayların puanlarının eşitliği hâlinde KPSS puanı
yüksek olan aday sıralamada üstte yer alır.
(2) Adaylar; giriş sınavı puanı en yüksek adaydan başlanmak suretiyle sıralamaya
konulur ve atama yapılacak kadro sayısı kadar aday asıl; giriş sınavında başarılı
olmak şartıyla atama yapılacak kadro sayısının yarısını geçmemek üzere, Komisyonca
belirlenecek sayıda aday ise yedek olarak tespit edilir.
(3) Sınav sonuçları, komisyon tarafından tutanağa bağlanır. Başarı sıralamasına
göre oluşturulan liste, Başkan tarafından onaylandıktan sonra Kurumun resmî internet
sitesinde ve Kurumun hizmet binasında ilan edilir. Ayrıca, asıl ve yedek listede yer alan
adaylara yazılı olarak bildirilir.
(4) Giriş sınavında yetmiş ve üzerinde puan almış olmak sıralamaya giremeyen
adaylar için kazanılmış hak teşkil etmez.
(5) Sınavda başarılı olanların sayısı ilan edilen kadro sayısından daha az ise sadece
başarılı olanlar sınavı kazanmış kabul edilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Uzman Yardımcılığına Atanma ve Uzman Yardımcılarının Yetiştirilmesi
Atamadan önce istenecek belgeler
MADDE 16 – (1) Uzman yardımcılığı giriş sınavında başarılı olan adaylardan
aşağıdaki belgeler istenir:
a) Erkek adayların askerlik durumuna dair yazılı beyanı.
b) Altı adet vesikalık fotoğraf.
c) Adli sicil kaydına ilişkin yazılı beyanı.
ç) Sağlık açısından görevini devamlı olarak yapmaya engel bir durumu bulunmadığına
dair yazılı beyanı.
d) Mal bildirimi.
Uzman yardımcılığına atanma
MADDE 17 – (1) Giriş sınavını asıl olarak kazananların, tebligatta belirtilen süre
içinde 16 ncı maddede belirtilen belgelerle birlikte yazılı olarak yapacakları başvuru
üzerine durumlarına uygun uzman yardımcısı kadrolarına atamaları yapılır.
(2) Giriş sınavında başarılı olup ataması yapılmayanlardan veya ataması yapılıp
da herhangi bir sebeple görevden ayrılanlardan boşalan kadrolara, sınav sonuçlarının
ilanından itibaren iki yılı geçmemek kaydıyla yeniden yapılacak giriş sınavının ilan
tarihine kadar yedek aday listesinden başarı sırasına göre atama yapılabilir.
35
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
(3) Atama işlemlerinin yapılması için kendilerine bildirilen süre içerisinde geçerli bir
mazereti olmadığı hâlde müracaat etmeyenlerin ve gerekli belgeleri süresinde ibraz
etmeyenlerin atama işlemleri yapılmaz.
(4) Sınavda başarılı olanlardan, atama şartlarını taşımadıkları sonradan anlaşılanların
sınav sonuçları geçersiz sayılarak atamaları yapılmaz; yapılmış olsa dahi atama işlemi
geri alınır.
(5) Giriş sınavını kazananların uzman yardımcısı kadrolarına atanmaları ve
adaylıklarına ilişkin işlemler 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu hükümlerine göre yapılır.
Uzman yardımcılığı süresi
MADDE 18 – (1) Uzman yardımcılığı süresi üç yıldır.
(2) Üç yıllık sürenin hesaplanmasında, aylıksız izinde geçirilen süreler ile hastalık ve
refakat izinlerinin üç ayı aşan kısmı dikkate alınmaz.
Uzman yardımcılarının yetiştirilmeleri
MADDE 19 – (1) Uzman yardımcıları, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile
21/2/1983 tarihli ve 83/6061 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Aday
Memurların Yetiştirilmelerine İlişkin Genel Yönetmelik hükümleri çerçevesinde eğitim
ve staja tabi tutulur.
(2) Uzman yardımcılarının yetiştirilmesi için İnsan Kaynakları ve Destek Birimince
diğer birimlerin görüşleri de alınmak suretiyle, üç yıllık bir süreyi kapsayan özel çalışma
ve yetiştirme planı hazırlanır ve uygulanır.
(3) Çalışma ve yetiştirme planı;
a) Uzman yardımcılarına, Kurumun görev alanında uzmanlaşabilmeleri için gerekli
tanım, kavram, yöntem ve uygulamalara ilişkin asgari temel bilgilerin ve kurumsal
kültürün kazandırılmasını,
b) Mesleki mevzuat ve bu mevzuatın uygulanmasına ilişkin bilgi ve becerilerin
edinilmesini, bunun için uzman yardımcılarının birimler arasında rotasyona tabi
tutulmasını,
c) Yazışma, rapor yazma, inceleme, araştırma ve denetim teknikleri konularında
gerekli bilgi ve yeteneğin kazandırılmasını,
ç) Bilimsel çalışma ve araştırma alışkanlığının kazandırılmasını,
d) Bilgisayar ve teknoloji kullanım becerilerinin geliştirilmesini,
e) Uzmanlık mesleğinin gerektirdiği davranış ve yetkinliklerin kazandırılmasını,
f) Yabancı dil bilgilerinin geliştirilmesini,
g) Yurtiçi veya yurtdışında görevleri ile ilgili konferans, seminer ve benzeri
programlara katılım sağlanarak deneyim kazandırılmasını,
ğ) Kamu kurum ve kuruluşlarında görevlendirilerek mesleki bilgilerinin artırılması
ile uygulama yeteneği kazandırılmasını,
sağlamaya yönelik programları kapsar.
36
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Tez Hazırlanması, Değerlendirme ve Yeterlik Sınavı
Uzmanlık tezinin belirlenmesi
MADDE 20 – (1) Uzman yardımcıları, Kurumun görev alanı ile ilgili konularda
uzmanlık tezi hazırlar.
(2) Uzman yardımcıları; aylıksız izin ile toplamı üç ayı aşan hastalık ve refakat izinleri
hariç olmak üzere, adaylıkta geçen süre dâhil Kurumda iki yıllık fiili hizmet süresini
izleyen bir ay içinde, üç farklı tez konusunu belirleyerek İnsan Kaynakları ve Destek
Birimine bildirir. Uzman yardımcılarının belirledikleri tez konuları Başkan Yardımcısının
onayına sunulur. Yedi gün içinde verilecek onay ile tez konusu kesinleşmiş olur.
(3) Tez konusunun uygun bulunmaması hâlinde, uzman yardımcısı on beş gün içinde
onay makamının önerileri doğrultusunda yeni bir tez konusu belirler. Belirlenen tez
konusu aynı usulle onaya sunulur. Tez konusunun ikinci kez uygun görülmemesi hâlinde,
onay makamı tarafından yeni bir tez konusu re’sen belirlenir.
(4) Kesinleşen tez konusu, uzman yardımcısına tebliğ edilir.
Uzmanlık tezinin hazırlanması ve tez danışmanı
MADDE 21 – (1) Uzmanlık tezinin, tez danışmanının rehberliğinde bilimsel esaslara
uygun olarak hazırlanması, uzman yardımcısının kendi görüş ve değerlendirmeleri ile
önerilerini içermesi, başka bir kurum veya kuruluşta uzmanlık, yüksek lisans, doktora
tezi veya başka bir ad altında hazırlanmamış olması ve bilimsel çalışma etiğine uygun
olması gerekir. Aksi durumun tespiti hâlinde, tez başarısız sayılır.
(2) Tez danışmanı, tez konusunun belirlenmesini izleyen iki ay içerisinde, Kurul Üyeleri,
Kurumda görev yapan uzmanlar veya üniversitelerde görevli öğretim elemanları ya da
tez konusuyla ilgili ihtisas sahibi ve lisansüstü eğitim yapmış kamu görevlileri arasından
uzman yardımcısı tarafından önerilen kişilerden Başkan Yardımcısı tarafından belirlenir.
Öngörülen süre içerisinde uzman yardımcısı tarafından tez danışmanının önerilmemesi
hâlinde Başkan Yardımcısı tarafından tez danışmanı re’sen belirlenir.
(3) Uzman yardımcısının tezini hazırlayabilmesi maksadıyla Kurumca gereken
imkân ve kolaylıklar sağlanır.
(4) Tezler, Kurum tarafından belirlenecek tez yazımına ilişkin kurallara göre
hazırlanır.
Uzmanlık tezinin teslimi
MADDE 22 – (1) Uzmanlık tezi, tez konusunun kesinleşmesini takip eden bir yıl
içinde hazırlanarak İnsan Kaynakları ve Destek Birimine teslim edilir.
(2) Birinci fıkradaki bir yıllık sürenin hesaplanmasında, aylıksız izinde geçirilen
süreler ile hastalık ve refakat izinlerinin üç ayı aşan kısmı dikkate alınmaz.
(3) Geçerli bir mazereti olmaksızın süresi içinde tezini teslim etmeyen uzman
yardımcılarına, bir defaya mahsus olmak üzere altı ayı aşmamak kaydıyla ek süre verilir.
Bu süre içinde de tezlerini sunmayanlar hakkında 29 uncu madde hükmü uygulanır.
37
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
Tez değerlendirme komisyonu
MADDE 23 – (1) Tez Değerlendirme Komisyonu; Kurul üyeleri ve Kurum personeli
ile ihtiyaç görülmesi hâlinde öğretim elemanları ve alanında uzman kişiler arasından
Başkan tarafından belirlenecek üç asıl ve iki yedek üyeden oluşur. Tez danışmanı
komisyonun asıl üyeleri arasında yer alır. Komisyon başkanı Kurum Başkanı tarafından
belirlenir. Asıl üyelerin mazeretleri nedeniyle komisyona katılamamaları hâlinde, yedek
üyeler tespit sırasına göre Komisyona katılırlar.
(2) Tez Değerlendirme Komisyonunun başkan ve üyeleri; boşanmış olsalar dahi
eşlerinin, üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) kan ve kayın hısımlarının veya
evlatlıklarının katıldığı sınavlarda görev alamaz.
(3) Tez Değerlendirme Komisyonu, üç üye ile toplanır ve oy çokluğuyla karar alır.
Tezin değerlendirilmesi ve sözlü savunma
MADDE 24 – (1) Uzmanlık tezleri, İnsan Kaynakları ve Destek Birimince,
değerlendirilmek üzere Tez Değerlendirme Komisyonu üyelerine gönderilir. Üyeler,
tezleri en geç iki ay içerisinde inceler.
(2) İnsan Kaynakları ve Destek Birimi tarafından Başkan Yardımcısı onayı ile tespit
edilen tarihte, uzman yardımcısı komisyon huzurunda tezini sözlü olarak savunur. Sözlü
savunma süresi iki saati geçemez.
(3) Komisyon, sözlü savunmayı da göz önüne alarak tezi başarılı ya da başarısız
şeklinde değerlendirir. Komisyon üyeleri, oylarını başarılı ya da başarısız şeklinde
kullanır ve bu durum tutanakla tespit edilir.
(4) Tezin başarısız kabul edilmesi hâlinde komisyon tarafından her bir üyenin yapmış
olduğu değerlendirmeyi ve tezin başarısız sayılma gerekçelerini içeren bir rapor tanzim
edilir.
(5) Geçerli bir mazereti olmaksızın savunmasını yapmayan uzman yardımcısının tezi
başarısız sayılır.
Tezin başarısız bulunması
MADDE 25 – (1) Tezi başarısız bulunan uzman yardımcısına, değerlendirme
raporunda yer verilen hususlara uygun olarak aynı tezi düzelterek sunması veya yeni
bir tez hazırlaması için Tez Değerlendirme Komisyonu kararıyla bir defaya mahsus
olmak şartıyla altı ayı aşmamak üzere ek süre verilir. İkinci defa hazırladıkları tezleri
kabul edilmeyenler hakkında 29 uncu madde hükmü uygulanır.
(2) Düzeltilen veya yenilenen tezlerin değerlendirilmesi 24 üncü maddede belirtilen
usul ve esaslara göre yapılır.
Yeterlik sınavı komisyonu
MADDE 26 – (1) Yeterlik Sınavı Komisyonu; Başkan tarafından Kurul üyeleri ve
Kurum personeli arasından biri başkan olmak üzere belirlenecek üç asıl ve iki yedek
üyeden oluşur. Asıl üyelerin mazeretleri nedeniyle komisyona katılamamaları hâlinde,
yedek üyeler tespit sırasına göre komisyona katılırlar.
38
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
(2) Yeterlik Sınavı Komisyonunun başkan ve üyeleri; boşanmış olsalar dahi eşlerinin,
üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) kan ve kayın hısımlarının veya evlatlıklarının
katıldığı sınavlarda görev alamaz.
(3) Yeterlik Sınavı Komisyonu, üç üye ile toplanır ve oy çokluğuyla karar alır.
Yeterlik sınavı
MADDE 27 – (1) Uzmanlık tezi kabul edilen uzman yardımcısı, aylıksız izinde
geçirilen süreler ile hastalık ve refakat izinlerinin üç ayı aşan kısmı hariç olmak üzere,
adaylıkta geçen süre dâhil Kurumda en az üç yıl fiilen çalışmış olması kaydıyla yeterlik
sınavına girmeye hak kazanır.
(2) Yeterlik sınavı yalnızca yazılı sınavdan oluşur.
(3) Yeterlik sınavı, tezin kabulünden itibaren en geç üç ay içinde Yeterlik Sınavı
Komisyonu tarafından yapılır. Yeterlik sınavı, Kurumun mevzuatı ile Kurumun görev
alanına giren konulardan yapılır. Yeterlik sınavının tarihi en az bir ay önceden uzman
yardımcılarına yazılı olarak bildirilir.
(4) Sınavda sorulan sorular ve verilen cevaplar bir tutanağa bağlanır. Sınav başarı
notu, Yeterlik Sınav Komisyonu üyelerinin verdikleri puanların aritmetik ortalamalarının
alınması ile belirlenir.
(5) Adayın başarılı sayılması için üyelerin verdiği notların aritmetik ortalamasının
yüz puan üzerinden en az yetmiş puan olması şarttır.
(6) Yeterlik sınavında başarılı olamayan veya sınava girmeye hak kazandığı hâlde
geçerli mazereti olmaksızın sınav hakkını kullanmayanlara, bir yıl içinde ikinci kez
sınav hakkı verilir. İkinci sınavda başarılı olamayan veya sınav hakkını kullanmayanlar
hakkında 29 uncu madde hükmü uygulanır.
(7) Yeterlik sınavı sonunda, Yeterlik Sınav Komisyonu başkanı, her üyenin verdiği
notu gösteren bir çizelge ve sınav tutanağı tanzim ederek sonucu Başkanlığa bildirir.
Sonuçlar, Kurum Başkanının onayından sonra ilgililere tebliğ edilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Uzmanlığa Atanma ve Eğitim
Uzmanlık için aranan şartlar ve atanma
MADDE 28 – (1) Uzman yardımcısının uzman olarak atanabilmesi için;
a) Uzmanlık tezinin kabul edilmesi,
b) Yeterlik sınavında başarılı olması,
c) Uzman yardımcılığı dönemi içinde YDS’den asgari (C) düzeyinde puan alındığını
gösteren veya dil yeterliği bakımından buna denkliği kabul edilen ve uluslararası
geçerliği bulunan başka bir belgenin, yeterlik sınavı tarihinden itibaren en geç iki yıl
içinde Kuruma ibraz edilmesi,
şartları aranır.
(2) Birinci fıkradaki şartları sağlayan uzman yardımcıları Başkan tarafından
durumlarına uygun uzman kadrosuna atanır.
39
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
Başarısızlık hâli
MADDE 29 – (1) Verilen ilave süre içinde tezlerini sunmayan veya ikinci defa
hazırladıkları tezleri de kabul edilmeyenler ile ikinci kez yapılan yeterlik sınavında
da başarı gösteremeyen veya sınav hakkını kullanmayanlar ve süresi içinde yabancı
dil yeterliği şartını yerine getiremeyenler, uzman yardımcısı unvanını kaybeder ve
Kurumda durumlarına uygun memur unvanlı kadrolara atanır.
Hizmet içi eğitim
MADDE 30 – (1) Kurum, uzman ve uzman yardımcıları için hizmet içi eğitim
programları düzenleyebilir.
(2) Eğitimler Kurum personeli tarafından verilebileceği gibi ihtiyaç duyulması
hâlinde konusunda uzman kişilerden de eğitimci olarak faydalanılabilir.
(3) Uzman ve uzman yardımcıları Kurumca uygun görülen kurum dışı kurs, sertifika
programı ve benzeri nitelikteki eğitimlerden yararlandırılabilir.
Yurt dışı eğitimi
MADDE 31 – (1) Uzman ve uzman yardımcıları, 657 sayılı Devlet Memurları
Kanunu ve 21/1/1974 tarihli ve 7/7756 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe
konulan Yetiştirilmek Amacıyla Yurt Dışına Gönderilecek Devlet Memurları Hakkında
Yönetmelik hükümleri çerçevesinde araştırma yapmak, mesleki bilgi ve görgülerini
arttırmak, lisansüstü eğitim yapmak amacıyla yurt dışına gönderilebilirler.
ALTINCI BÖLÜM
Uzman ve Uzman Yardımcılarının
Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları
Uzman ve uzman yardımcılarının görev, yetki ve sorumlulukları
MADDE 32 – (1) Uzmanlar istihdam edildiği birimin görev alanına giren konularda
aşağıdaki görevleri yaparlar:
a) İlgili mevzuatla Kuruma verilmiş olan görevleri yürütmek ve Kurum tarafından
yürütülen çalışmaların gerektirdiği hizmetleri yapmak.
b) Kurumun görev alanına giren mevzuatı takip etmek, bu mevzuatın geliştirilmesi
ile ilgili çalışmalar yapmak ve uygulamada aksayan yönlerine ilişkin görüş ve önerilerini
bildirmek, mevzuat taslaklarının hazırlanmasına, görüşülmesine katkıda bulunmak.
c) Kurumun görev alanı çerçevesinde araştırma ve inceleme yapmak, proje
hazırlamak.
ç) Yurt içi ve yurt dışında gerçekleştirilen toplantıları ve çalışmaları takip etmek,
kurum içi ve kurumlar arası toplantı ve çalışmalara katılmak.
d) Mesleki konularda yurt içindeki ve yurt dışındaki gelişmeleri ve yayınları
izlemek, gerekli dokümanları toplamak ve bu konularda gerekli görülen çalışmaları ve
incelemeleri yapmak.
e) Uzman yardımcılarının bilgi ve deneyimlerinin geliştirilmesine katkıda bulunmak.
40
TİHK KANUNU ve İLGİLİ MEVZUAT
f) Amirleri tarafından verilecek benzer nitelikteki görevleri yerine getirmek.
(2) Uzman yardımcıları, amirleri ve refakatinde çalıştıkları uzmanlar tarafından ilgili
mevzuat çerçevesinde kendilerine verilen görevleri yerine getirirler.
(3) Kanun ve diğer mevzuatla Kuruma verilen inceleme, araştırma, ziyaret ve
rapor hazırlama görevlerinin ifasında, Başkanın yetkilendirmesi hâlinde insan hakları
uzman ve uzman yardımcıları, tüm kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel
kişilerden ilgili bilgi ve belgeleri istemeye, incelemeye ve bunların örneklerini almaya,
ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi almaya, özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma
altına alınan kişilerin bulundukları yerleri ziyaret etmeye, buralarda inceleme yapmaya
ve gerekli tutanakları düzenlemeye yetkilidir.
(4) Uzmanlar ve uzman yardımcıları, verilen görevlerin ilgili mevzuat hükümleri
çerçevesinde yerine getirilmesinden dolayı amirlerine karşı sorumludur.
Uzman ve uzman yardımcılarının çalışma usul ve esasları
MADDE 33 – (1) Uzman ve uzman yardımcıları, verilen görevleri mevzuata uygun
olarak süresi içinde yerine getirir.
(2) Uzmanlar, görevli bulundukları birimin Koordinatörü, Başkan Yardımcısı ve
İkinci Başkan ile Başkanın; uzman yardımcıları ise refakatinde bulundukları uzman,
görevli bulundukları birimin Koordinatörü, Başkan Yardımcısı, İkinci Başkan ile Başkanın
gözetim ve denetiminde çalışır.
(3) Yapılacak işin niteliği, kapsamı ve süresinin birden fazla uzman veya uzman
yardımcısının birlikte çalışmasını gerektirdiği hâllerde, Kanunun 11 inci maddesinin
üçüncü fıkrası uyarınca, çalışma grupları oluşturulabilir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Yeniden atanma
MADDE 34 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine göre uzman yardımcısı veya uzman
unvanını kazandıktan sonra Kurumdan çeşitli sebeplerle ayrılanlardan yeniden uzman
yardımcılığına veya uzmanlığa atanmak isteyenler, durumlarına uygun boş kadro
bulunması ve gereken nitelikleri kaybetmemiş olmaları kaydıyla ve Kurumun ihtiyaçları
çerçevesinde yeniden atanabilir.
İtiraz
MADDE 35 – (1) Giriş sınavı ile tez ve yeterlik sınavının uygulanmasına ve
sonuçlarına yedi iş günü içinde itiraz edilebilir. İtirazlar, ilgisine göre Giriş Sınavı
Komisyonu, Tez Değerlendirme Komisyonu veya Yeterlik Sınavı Komisyonu tarafından
yedi iş günü içinde sonuçlandırılır ve karar iadeli taahhütlü posta yoluyla ilgiliye tebliğ
edilir.
41
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
Gerçeğe aykırı beyan
MADDE 36 – (1) Bu Yönetmelikle düzenlenen konulara ilişkin olarak gerçeğe
aykırı beyanda bulunduğu veya belge ibraz ettiği tespit edilenlerin ataması yapılmaz;
ataması yapılmış olsa bile atama işlemi geri alınır. Bu kişiler hiçbir hak talep edemez
ve haklarında kanuni işlem yapılmak üzere Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda
bulunulur. Atama işleminin esaslı unsurlarına ilişkin olmayan hususlarda bu madde
hükmü uygulanmaz.
Sınav belgelerinin saklanması
MADDE 37 – (1) Giriş sınavı neticesinde sınavı kazanıp uzman yardımcısı
kadrolarına atananların sınavla ilgili belgeleri özlük dosyalarında saklanır. Başarısız
olanlar ile başarılı olduğu hâlde herhangi bir nedenle atanamayanların başvuru belgeleri
giriş sınavı sonuçlarının ilanını izleyen iki ay içinde talepleri hâlinde elden iade edilir,
sınav belgeleri ise dava açma süresinden az olmamak kaydıyla bir sonraki sınava kadar
saklanır.
(2) Uzman yardımcısının tezi hakkında Tez Değerlendirme Komisyonu tarafından
düzenlenen belgeler ile yeterlik sınavı sonucunda Yeterlik Sınavı Komisyonu tarafından
düzenlenen belgeleri özlük dosyalarında saklanır.
Hüküm bulunmayan hâller
MADDE 38 – (1) Bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hâllerde, 14/7/1965 tarihli
ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 21/6/2012 tarihli ve 6332 sayılı Türkiye
İnsan Hakları Kurumu Kanunu, 18/3/2002 tarihli ve 2002/3975 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararıyla yürürlüğe konulan Kamu Görevlerine İlk Defa Atanacaklar için Yapılacak
Sınavlar Hakkında Genel Yönetmelik, 21/2/1983 ve 1983/6061 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararıyla yürürlüğe konulan Aday Memurların Yetiştirilmelerine Dair Genel Yönetmelik
ile diğer ilgili mevzuat hükümleri uygulanır.
Yürürlük
MADDE 39 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 40 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Başkan yürütür.
42
PARİS PRENSİPLERİ
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
A/RES/48/134
4 Mart 1994
20/12/1993 Tarih ve 48/134 Sayılı Genel Kurul Kararı:
İnsan Haklarının Geliştirilmesi ve Korunması İçin Ulusal Kurumlar1
Genel Kurul,
İnsan haklarının geliştirilmesi ve korunmasına yönelik ulusal kurumlara ilişkin ilgili
kararları; özellikle 4 Aralık 1986 tarih ve 41/129 sayılı ve 17 Aralık 1991 tarih ve 46/124
sayılı kararları ile İnsan Hakları Komisyonunun 10 Mart 1988 tarih ve 1987/40 sayılı2,
10 Mart 1988 tarih ve 1988/72 sayılı3, 7 Mart 1989 tarih ve 1989/52 sayılı4, 7 Mart
1990 tarih ve 1990/73 sayılı5, 5 Mart 1991 tarih ve 1991/27 sayılı6, 3 Mart 1992
tarih ve 1992/54 sayılı7 kararlarını hatırlatarak ve 9 Mart 1993 tarih ve 1993/55 sayılı8
Komisyon kararını not ederek;
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi9, insan haklarına ilişkin uluslararası sözleşmeleri10
ve insan hakları ve temel özgürlüklere saygı ve riayetin güçlendirilmesine ilişkin diğer
uluslararası belgelerin önemine vurgu yaparak;
Uluslararası insan hakları standartlarının etkinliğini sağlamak amacıyla, ulusal
düzeyde uygun düzenlemelerin yapılmasına öncelik verilmesi gerektiğini beyan ederek;
Ulusal insan hakları kurumlarının, insan hakları ve temel özgürlüklerinin geliştirilmesi
ve korunması ve bu hak ve özgürlükler konusunda kamusal farkındalık yaratılması ve
geliştirilmesi konusunda oynayabileceği önemli role inanarak;
Birleşmiş Milletlerin, bilgi ve deneyim paylaşımı için bir takas merkezi gibi hareket ederek
ulusal kurumların geliştirilmesi konusunda bir iletken rolü üstlenebileceğini kabul ederek;
Bu açıdan; 14 Aralık 1978 tarih ve 33/46 sayılı Genel Kurul kararıyla kabul edilen
insan haklarının geliştirilmesi ve korunmasına ilişkin ulusal ve yerel kurumların yapı ve
işlevlerine yönelik yönlendirici esasları hatırda tutarak;
1 Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun, günlük dilde genellikle “Paris Prensipleri” olarak adlandırılan bu kararı, Türkiye İnsan Hakları Kurumunda görevli uzman Ekin BOZKURT ŞENER
tarafından İngilizce aslından Türkçe'ye çevrilmiştir
2 See Official Records of the Economic and Social Council, 1987, Supplement No. 5 and
corrigenda (E/1987/18 and Corr.1 and 2), chap. II, sect. A.
3 Ibid., 1988, Supplement No. 2 and corrigendum (E/1988/12 and Corr.1), chap. II, sect. A.
4 Ibid., 1989, Supplement No. 2 (E/1989/20), chap. II, sect. A.
5 Ibid., 1990, Supplement No. 2 and corrigendum (E/1990/22 and Corr.1), chap. II, sect. A.
6 Ibid., 1991, Supplement No. 2 (E/1991/22), chap. II, sect. A.
7 Ibid., 1992, Supplement No. 2 (E/1992/22), chap. II, sect. A.
8 Ibid., 1993, Supplement No. 3 (E/1993/23), chap. II, sect. A.
9 Resolution 217 A (III).
10 Resolution 2200 A (XXI), annex.
44
PARİS PRENSİPLERİ
İnsan Hakları Dünya Konferansı’nın 2-6 Kasım 1992’de Tunus’ta gerçekleştirilen Afrika
Bölgesel Toplantısı’nda, San Jose’de 18-22 Ocak 1993’te gerçekleştirilen Latin Amerika ve
Karayipler Bölgesel Toplantısı’nda, Bangkok’ta 29 Mart-2 Nisan 1993’te gerçekleştirilen
Asya Bölgesel Toplantısı’nda, 30 Eylül – 2 Ekim 1992’de Ottowa’da gerçekleştirilen İnsan
Hakları Kurumlarına İlişkin Milletler Çalıştayı’nda ve 26-28 Ocak 1993’te Jakarta’da insan
hakları meselelerine ilişkin olarak gerçekleştirilen Asya ve Pasifik Bölgesi Çalıştayı’nda
gösterilen ve ulusal kurumların kurulması ve güçlendirilmesi konusunda giderek artan
ilgi ve yakın zamanda bazı üye devletlerce insan haklarının geliştirilmesi ve korunması
amacıyla ulusal kurum kurma kararlarının ilanı memnuniyetle karşılanarak;
İnsan Hakları Dünya Konferansı’nın, insan haklarının geliştirilmesi ve korunmasında
ulusal kurumların oynadığı önemli ve yapıcı rolü, özellikle yetkili makamlara tavsiyede
bulunma kapasitesini, insan hakları ihlallerinin giderilmesi, insan hakları bilgisi ve
insan hakları eğitiminin yaygınlaştırılmasında oynadığı rolü yeniden teyit ettiği Viyana
Deklarasyonu ve Eylem Programı’nı11 akılda tutarak;
Dünya genelinde, insan haklarının ulusal düzeyde geliştirilmesi ve korunması için kabul
edilen farklı yaklaşımları not ederek, tüm insan haklarının evrenselliği, bölünmezliği ve
birbiriyle bağlılığını vurgulayarak ve insan hakları ve temel özgürlüklerine evrensel saygı ve
riayetin geliştirilmesi yönünde bu tür yaklaşımların değerini vurgulayarak ve kabul ederek;
1.Genel Sekreterin, 17 Aralık 1991 tarih ve 46/124 sayılı Genel Kurul kararına
uygun olarak hazırladığı güncellenmiş raporu12 memnuniyetle not eder;
2.İnsan haklarının geliştirilmesi ve korunması için ulusal mevzuata uygun etkili
ulusal kurumların geliştirilmesini ve kurumların üyeliğinde çoğulculuğun ve kurumların
bağımsızlığının sağlanmasının önemini yeniden teyit eder;
3.Üye devletleri, insan haklarının geliştirilmesi ve korunması için ulusal kurum
kurmaları, mevcut bir kurum olması halindeyse güçlendirilmeleri yönünde ve bu
unsurların ulusal kalkınma planlarına dahil edilmelerini teşvik eder;
4.Üye devletlerin insan haklarının geliştirilmesi ve korunması için kurulan ulusal
kurumlarını, Viyana Deklarasyonu ve Eylem Programı ile ilgili uluslararası belgelerde
sayılan insan haklarına yönelik tüm ihlallerinin önlenmesi ve ihlallerle mücadele
konusunda teşvik eder;
5.Sekreterliğin İnsan Hakları Merkezinden, Birleşmiş Milletler ve ulusal kurumlar
arasında işbirliğinin, özellikle İnsan Hakları Kamu Enformasyon Dünya Kampanyası
çerçevesi de dahil olmak üzere, danışmanlık hizmetleri ve teknik destek ile bilgi ve
eğitim alanında artırılması yönünde çabalarının sürdürülmesini talep eder;
6.İnsan Hakları Merkezinden ayrıca, ilgili devletlerin talebi doğrultusunda, İnsan
Hakları Alanında Birleşmiş Milletler Danışma Hizmetleri ve Teknik Yardım Gönüllü Fonu
kapsamındaki mevcut kaynakların kullanılmasına ilişkin yerleşik usullere dayanılarak
Birleşmiş Milletler insan hakları dokümantasyon ve eğitim merkezleri kurmasını talep
eder;
11 A/CONF.157/24 (Part I), chap. III.
12A/48/340.
45
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
7.Genel Sekreterden, insan hakları dokümantasyon ve ulusal eğitim merkezlerinin
yanı sıra insan haklarının geliştirilmesi ve korunması için ulusal kurumların kurulması
ve güçlendirilmesi yönünde üye Devletlerden gelen yardım taleplerine, insan hakları
alanında danışmanlık hizmetleri ve teknik işbirliği programı bağlamında olumlu yanıt
vermesini talep eder;
8.Tüm üye devletleri, bu gibi ulusal kurumların kurulması ve etkili işleyişi konusunda
bilgi ve deneyim paylaşımının geliştirilmesi için uygun adımları atması konusunda teşvik
eder;
9.Ulusal kurumların, Birleşmiş Milletler himayesi altında hazırlanan ya da
gerçekleştirilen insan hakları materyalleri ve diğer kamu bilgilendirme etkinliklerinin
yayılmasındaki aracı rolünü onaylar;
10.İnsan Hakları Merkezi himayesinde, Aralık 1993’te, Tunus’ta, özellikle ulusal
kurumların işbirliği ve güçlendirilmesine yönelik teknik desteğin yolları ve olanaklarının
incelenmesi ve ulusal kurumlarla ilgili tüm meselelerin incelenmesinin sürdürülmesi
amacıyla organize edilen devam toplantısını memnuniyetle karşılar;
11.Bu kararın ekindeki, ulusal kurumların statüsüne ilişkin ilkeleri de memnuniyetle
karşılar;
12.Bu ilkeler doğrultusunda ulusal kurumların kurulması ve geliştirilmesini teşvik
eder ve her devletin ulusal düzeyde kendi ihtiyaçlarına uygun çerçeveyi seçme hakkı
olduğunu kabul eder;
13.Genel Sekreterden, bu kararın uygulanmasına ilişkin olarak, Genel Kurula ellinci
oturumunda rapor sunulmasını talep eder.
46
PARİS PRENSİPLERİ
EK
Ulusal Kurumların Statüsüne İlişkin İlkeler
Yetki ve Sorumluluklar
1.Bir ulusal kurum insan haklarının geliştirilmesi ve korunmasına ilişkin yetkilerle
donatılır.
2.Ulusal kuruma, olabildiğince geniş bir görev alanı, oluşumunu ve yetki alanını
belirleyen anayasal ya da yasal bir metinde açık şekilde verilir.
3. Bir ulusal kurum, diğerlerinin yanı sıra, aşağıdaki sorumluluklara sahiptir:
(a) Hükümet, parlamento ya da diğer yetkili bir makama, ilgili makamın talebi
üzerine veya bir konuyu daha üst merci tarafından gönderilmeksizin inceleme
yetkisini kullanarak, insan haklarının geliştirilmesi ve korunmasıyla ilgili herhangi
bir konu hakkında, tavsiye niteliğinde görüş, tavsiye, teklif ve rapor sunmak; ulusal
kurum bunu kamuya duyurmaya karar verebilir; ulusal kuruma mahsus diğer
görevlerin yanı sıra bu görüş, tavsiye, teklif ve raporlar aşağıdaki alanlarla ilintili
olacaktır:
(i) İnsan haklarının korunmasını muhafaza etme ve geliştirmeyi amaçlayan
her tür yasal ve idari hükümler ile yargısal örgütlenmeyle ilişkin hükümler. Bu
bağlamda, ulusal kurum yürürlükteki yasaları, idari hükümleri, buna ek olarak
yasa taslak ve tasarılarını inceler, bu düzenlemelerin temel insan hakları
ilkelerine uygun olmasını sağlamak amacıyla uygun bulduğu tavsiyelerde
bulunur; gerekli olması halinde, yeni bir yasa hazırlanmasını, yürürlükteki
yasanın değiştirilmesini, yeni idari tedbirlerin alınmasını veya var olanların
değiştirilmesini tavsiye eder.
(ii) Ele almaya karar verdiği her türlü insan hakkı ihlali durumu.
(iii) İnsan haklarının ulusal düzeydeki durumu konusunda genel olarak ve
daha özel konulara ilişkin raporlar hazırlamak.
(iv) Hükümetin dikkatini ülkenin herhangi bir yerinde gerçekleşen insan
hakkı ihlali durumlarına çekmek ve bu tür durumlara son verecek girişimler için
tekliflerde bulunmak, gerekmesi halinde hükümetin duruşu ve tepkisi konusunda
görüş açıklamak.
(b) Ulusal mevzuat ve uygulamalarla, devletin taraf olduğu uluslararası insan
hakları belgelerinin uyumlaştırılmasını ve etkili uygulanmasını geliştirmek ve
sağlamak.
(c) Yukarıda belirtilen belgelerin onaylanmasını veya bu belgelere katılmayı
teşvik etmek ve bunların uygulanmasını sağlamak.
(d) Sözleşme yükümlülükleri gereğince Birleşmiş Milletler organları ve
komitelerine ve bölgesel kurumlara sunulması istenen raporlara katkı sağlamak,
gerektiği durumlarda bağımsızlıklarının gereklerine uygun olarak konu hakkında
görüş bildirmek.
(e) Birleşmiş Milletler ve Birleşmiş Milletler sistemi içerisindeki diğer tüm
örgütlerle, bölgesel kuruluşlar ve diğer ülkelerin insan haklarının geliştirilmesi ve
korunması alanlarında yetkili olan ulusal kurumlarıyla işbirliği yapmak.
47
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
(f) İnsan haklarının öğretilmesi ve araştırılmasına ilişkin programların
oluşturulmasına yardımcı olmak ve bunların okul, üniversite ve profesyonel çevrelerde
yürütülmesinde yer almak.
(g) Özellikle bilgi ve eğitim aracılığıyla ve tüm medya organlarının kullanımıyla,
kamusal farkındalığı artırarak, insan hakları ve özellikle ırksal ayrımcılık olmak
üzere her tür ayrımcılıkla mücadele çabalarını kamuoyuna duyurmak.
Oluşum, Bağımsızlık ve Çoğulculuğun Garantileri
1.Ulusal kurumun oluşumu ve seçim ya da başka bir yolla gerçekleştirilsin,
üyelerinin tayini özellikle:
(a) İnsan hakları ve ırksal ayrımcılıkla mücadelede sorumluluk alan sivil toplum
örgütleri, sendikalar, avukat, doktor, gazeteci ve önde gelen bilim insanlarının örgütleri
gibi sosyal ve meslek örgütlerinin;
(b) Felsefi ve dini düşünce akımlarının;
(c) Üniversiteler ve nitelikli uzmanların;
(d) Parlamentonun;
(e) Devlet kurumlarının (bunların dahil edilmesi durumunda, bu kuruluşların
temsilcileri görüşmelere yalnızca tavsiye yetkisi ile katılmalıdır) temsilcileri ile etkili
işbirliği yapılmasını sağlayacak yetkilerin bulunması ya da bunların doğrudan kurumda
bulundurulması yoluyla, insan haklarının geliştirilmesi ve korunması alanında yer
alan sosyal güçlerin (sivil toplumun) çoğulcu temsilini sağlamaya yönelik gerekli tüm
güvencelere olanak sağlayan usullere uygun olarak gerçekleştirilir.
2.Ulusal kurum, etkinliklerini sorunsuz şekilde gerçekleştirebileceği altyapıya,
özellikle de yeterli mali kaynağa sahip olmalıdır. Bu mali kaynağın amacı, kurumun
Hükümetten bağımsız olmasını ve bağımsızlığını etkileyebilecek bir mali kontrole konu
olmaması için kendi personel ve tesislerine sahip olmasını sağlamaktır.
3.Ulusal kurumun üyelerine, olmaması halinde gerçek bir bağımsızlıktan söz
edilmesi mümkün olmayacak görev güvencesini sağlamak amacıyla, atamaları görev
süresini belirten resmi bir kararla yapılır. Kurum üyeliğinin çoğulculuğu sağlanmak
koşuluyla bu görevlendirme yenilenebilir.
Çalışma Yöntemleri
Çalışması çerçevesinde, ulusal kurum:
(a) Hükümet tarafından sunulan veya bir üye ya da dilekçe sahibinin teklifi üzerine
daha üst makama sevk olmadan gündemine aldığı, kendi yetki alanına giren her
meseleyi özgürce mütalaa eder;
(b) Yetki alanına giren durumları değerlendirmek için gerekli bütün kişileri dinler,
her bilgi ve belgeyi toplar;
(c) Özellikle kendi görüş ve önerilerini duyurmak amacıyla, doğrudan ya da her tür
basın organı aracılığıyla kamuoyuna seslenir;
48
PARİS PRENSİPLERİ
(d) Düzenli olarak ve gerekmesi halinde usulüne uygun olarak bir araya gelmesinin
ardından tüm üyelerinin katılımıyla toplanır;
(e) Gerektiğinde üyelerinden çalışma grupları oluşturur ve işlevlerini yerine
getirmede yardımcı olması amacıyla yerel veya bölgesel birimler kurar;
(f) Yargısal olsun ya da olmasın, insan haklarının geliştirilmesi ve korunmasından
sorumlu kuruluşlarla müzakereleri sürdürür (özellikle ombudsmanlar, arabulucular ve
benzer kurumlar);
(g) Sivil toplum örgütlerinin, ulusal kurumun çalışmalarını genişletmekte oynadığı
temel rolü gözeterek, insan haklarının geliştirilmesi ve korunması, ekonomik ve sosyal
kalkınma, ırkçılıkla mücadele, özellikle kırılgan grupların (özellikle çocuklar, göçmen
işçiler, mülteciler, fiziksel ve zihinsel engelliler) korunmasına ya da özel alanlara
adanmış sivil toplum örgütleriyle ilişkilerini geliştirir.
Yarı Yargısal Yetkilerle Donatılmış Komisyonların Statüsüne İlişkin Ek İlkeler
Bir ulusal kurum, bireysel durumlara ilişkin şikayet ve dilekçeleri dinleme
ve değerlendirmekle yetkilendirilebilir. Vakalar kurumun önüne; bizzat bireyler,
temsilcileri, üçüncü kişiler, sivil toplum örgütleri, sendikalar veya temsil gücüne sahip
diğer örgütlerce getirilebilir. Bu gibi durumlarda, komisyonların diğer yetkilerine ilişkin
yukarıda belirtilen ilkeler de göz ardı edilmeden, onlara verilen işlevler aşağıdaki
ilkelere dayandırılabilir:
(a) Uzlaştırma yoluyla veya yasayla çizilmiş sınırlar dahilinde bağlayıcı kararlar
veya gerektiğinde gizlilik esasına dayalı olarak dostane çözüm aramak;
(b) Dilekçe sahibini hakları, özellikle kendisine uygun giderim yolları konusunda
bilgilendirmek ve onun bu yollara erişimini güçlendirmek;
(c) Tüm şikayet veya dilekçeleri dinlemek veya yasayla belirlenen sınırlar
çerçevesinde bunları yetkili diğer makamlara yönlendirmek;
(d) Özellikle haklarını aramak için başvuruda bulunan kişilerin karşılaştıkları
güçlüklere zemin hazırlaması durumunda, yetkili makamlara özellikle yasalarda, diğer
düzenlemelerde ve idari uygulamalarda değişiklik ve reform teklifinde bulunma yoluyla
tavsiyelerde bulunmak.
49
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
GENERAL ASSEMBLY
Distr. GENERAL
A/RES/48/134 4 March 1994
Forty-eighth session
Agenda item 114 (b)
RESOLUTION ADOPTED BY THE GENERAL ASSEMBLY
[on the report of the Third Committee (A/48/632/Add.2)]
48/134. National institutions for the promotion and protection of human rights
The General Assembly,
Recalling the relevant resolutions concerning national institutions for the protection
and promotion of human rights, notably its resolutions 41/129 of 4 December 1986 and
46/124 of 17 December 1991 and Commission on Human Rights resolutions 1987/40 of
10 March 1987,1/ 1988/72 of 10 March 1988,2/ 1989/52 of 7 March 1989,3/ 1990/73 of
7 March 1990,4/ 1991/27 of 5 March 19915/ and 1992/54 of 3 March 1992,6/ and taking
note of Commission resolution 1993/55 of 9 March 1993,7/
Emphasizing the importance of the Universal Declaration of Human Rights,8/ the
International Covenants on Human Rights9/ and other international instruments for
promoting respect for and observance of human rights and fundamental freedoms,
Affirming that priority should be accorded to the development of appropriate
arrangements at the national level to ensure the effective implementation of
international human rights standards,
Convinced of the significant role that institutions at the national level can play in
promoting and protecting human rights and fundamental freedoms and in developing
and enhancing public awareness of those rights and freedoms,
Recognizing that the United Nations can play a catalytic role in assisting the
development of national institutions by acting as a clearing house for the exchange of
information and experience,
1 See Official Records of the Economic and Social Council, 1987, Supplement No. 5 and
corrigenda (E/1987/18 and Corr.1 and 2), chap. II, sect.
2 Ibid., 1988, Supplement No. 2 and corrigendum (E/1988/12 and Corr.1), chap. II, sect. A.
3 Ibid., 1989, Supplement No. 2 (E/1989/20), chap. II, sect. A.
4 Ibid., 1990, Supplement No. 2 and corrigendum (E/1990/22 and Corr.1), chap. II, sect. A.
5 Ibid., 1991, Supplement No. 2 (E/1991/22), chap. II, sect. A.
6 Ibid., 1992, Supplement No. 2 (E/1992/22), chap. II, sect. A.
7 Ibid., 1993, Supplement No. 3 (E/1993/23), chap. II, sect. A.
8 Resolution 217 A (III).
9 Resolution 2200 A (XXI), annex.
50
PARİS PRENSİPLERİ
Mindful in this regard of the guidelines on the structure and functioning of national
and local institutions for the promotion and protection of human rights endorsed by the
General Assembly in its resolution 33/46 of 14 December 1978,
Welcoming the growing interest shown worldwide in the creation and strengthening
of national institutions, expressed during the Regional Meeting for Africa of the World
Conference on Human Rights, held at Tunis from 2 to 6 November 1992, the Regional
Meeting for Latin America and the Caribbean, held at San José from 18 to 22 January
1993, the Regional Meeting for Asia, held at Bangkok from 29 March to 2 April 1993,
the Commonwealth Workshop on National Human Rights Institutions, held at Ottawa
from 30 September to 2 October 1992 and the Workshop for the Asia and Pacific
Region on Human Rights Issues, held at Jakarta from 26 to 28 January 1993, and
manifested in the decisions announced recently by several Member States to establish
national institutions for the promotion and protection of human rights,
Bearing in mind the Vienna Declaration and Programme of Action,10/in which
the World Conference on Human Rights reaffirmed the important and constructive
role played by national institutions for the promotion and protection of human rights,
in particular in their advisory capacity to the competent authorities, their role in
remedying human rights violations, in the dissemination of human rights information
and in education in human rights,
Noting the diverse approaches adopted throughout the world for the promotion
and protection of human rights at the national level, emphasizing the universality,
indivisibility and interdependence of all human rights, and emphasizing and recognizing
the value of such approaches to promoting universal respect for and observance of
human rights and fundamental freedoms,
1. Takes note with satisfaction of the updated report of the Secretary-General,11/
prepared in accordance with General Assembly resolution 46/124 of 17 December
1991;
2. Reaffirms the importance of developing, in accordance with national legislation,
effective national institutions for the promotion and protection of human rights and of
ensuring the pluralism of their membership and their independence;
3. Encourages Member States to establish or, where they already exist, to
strengthen national institutions for the promotion and protection of human rights and
to incorporate those elements in national development plans;
4. Encourages national institutions for the promotion and protection of human
rights established by Member States to prevent and combat all violations of human
rights as enumerated in the Vienna Declaration and Programme of Action and relevant
international instruments;
5. Requests the Centre for Human Rights of the Secretariat to continue its
efforts to enhance cooperation between the United Nations and national institutions,
10 A/CONF.157/24 (Part I), chap. III.
11A/48/340.
51
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
particularly in the field of advisory services and technical assistance and of information
and education, including within the framework of the World Public Information
Campaign for Human Rights;
6. Also requests the Centre for Human Rights to establish, upon the request of
States concerned, United Nations centres for human rights documentation and training
and to do so on the basis of established procedures for the use of available resources
within the United Nations Voluntary Fund for Advisory Services and Technical
Assistance in the Field of Human Rights;
7. Requests the Secretary-General to respond favourably to requests from
Member States for assistance in the establishment and strengthening of national
institutions for the promotion and protection of human rights as part of the programme
of advisory services and technical cooperation in the field of human rights, as well as
national centres for human rights documentation and training;
8. Encourages all Member States to take appropriate steps to promote the
exchange of information and experience concerning the establishment and effective
operation of such national institutions;
9. Affirms the role of national institutions as agencies for the dissemination
of human rights materials and for other public information activities, prepared or
organized under the auspices of the United Nations;
10.Welcomes the organization under the auspices of the Centre for Human
Rights of a follow-up meeting at Tunis in December 1993 with a view, in particular, to
examining ways and means of promoting technical assistance for the cooperation and
strengthening of national institutions and to continuing to examine all issues relating to
the question of national institutions;
11.Welcomes also the Principles relating to the status of national institutions,
annexed to the present resolution;
12.Encourages the establishment and strengthening of national institutions having
regard to those principles and recognizing that it is the right of each State to choose the
framework that is best suited to its particular needs at the national level;
13.Requests the Secretary-General to report to the General Assembly at its fiftieth
session on the implementation of the present resolution.
85th plenary meeting
20 December 1993
52
PARİS PRENSİPLERİ
ANNEX
Principles relating to the status of national institutions
Competence and responsibilities
1. A national institution shall be vested with competence to promote and protect
human rights.
2. A national institution shall be given as broad a mandate as possible, which shall
be clearly set forth in a constitutional or legislative text, specifying its composition and
its sphere of competence.
3. A national institution shall, inter alia, have the following responsibilities:
(a) To submit to the Government, Parliament and any other competent body, on an
advisory basis either at the request of the authorities concerned or through the exercise
of its power to hear a matter without higher referral, opinions, recommendations,
proposals and reports on any matters concerning the promotion and protection of
human rights; the national institution may decide to publicize them; these opinions,
recommendations, proposals and reports, as well as any prerogative of the national
institution, shall relate to the following areas:
(i) Any legislative or administrative provisions, as well as provisions relating
to judicial organizations, intended to preserve and extend the protection of human
rights; in that connection, the national institution shall examine the legislation and
administrative provisions in force, as well as bills and proposals, and shall make such
recommendations as it deems appropriate in order to ensure that these provisions
conform to the fundamental principles of human rights; it shall, if
necessary, recommend the adoption of new legislation, the amendment of
legislation in force and the adoption or amendment of administrative measures;
(ii) Any situation of violation of human rights which it decides to take up;
(iii) The preparation of reports on the national situation with regard to human rights
in general, and on more specific matters;
(iv) Drawing the attention of the Government to situations in any part of the country
where human rights are violated and making proposals to it for initiatives to put an end
to such situations and, where necessary, expressing an opinion on the positions and
reactions of the Government;
(b) To promote and ensure the harmonization of national legislation regulations and
practices with the international human rights instruments to which the State is a party,
and their effective implementation;
(c) To encourage ratification of the above-mentioned instruments or accession to
those instruments, and to ensure their implementation;
(d) To contribute to the reports which States are required to submit to United
Nations bodies and committees, and to regional institutions, pursuant to their treaty
obligations and, where necessary, to express an opinion on the subject, with due
respect for their independence;
53
TÜRKİYE İNSAN HAKLARI KURUMU
(e) To cooperate with the United Nations and any other organization in the United
Nations system, the regional institutions and the national institutions of other countries
that are competent in the areas of the promotion and protection of human rights;
(f) To assist in the formulation of programmes for the teaching of, and research into, human
rights and to take part in their execution in schools, universities and professional circles;
(g) To publicize human rights and efforts to combat all forms of discrimination,
in particular racial discrimination, by increasing public awareness, especially through
information and education and by making use of all press organs.
Composition and guarantees of independence and pluralism
1. The composition of the national institution and the appointment of its members,
whether by means of an election or otherwise, shall be established in accordance with a
procedure which affords all necessary guarantees to ensure the pluralist representation
of the social forces (of civilian society) involved in the promotion and protection of
human rights, particularly by powers which will enable effective cooperation to be
established with, or through the presence of, representatives of:
(a) Non-governmental organizations responsible for human rights and efforts
to combat racial discrimination, trade unions, concerned social and professional
organizations, for example, associations of lawyers, doctors, journalists and eminent
scientists;
(b) Trends in philosophical or religious thought;
(c) Universities and qualified experts;
(d) Parliament;
(e) Government departments (if these are included, their representatives should
participate in the deliberations only in an advisory capacity).
2. The national institution shall have an infrastructure which is suited to the
smooth conduct of its activities, in particular adequate funding. The purpose of this
funding should be to enable it to have its own staff and premises, in order to be
independent of the Government and not be subject to financial control which might
affect its independence.
3. In order to ensure a stable mandate for the members of the national institution,
without which there can be no real independence, their appointment shall be effected
by an official act which shall establish the specific duration of the mandate. This
mandate may be renewable, provided that the pluralism of the institution’s membership
is ensured.
Methods of operation
Within the framework of its operation, the national institution shall:
(a) Freely consider any questions falling within its competence, whether they are
submitted by the Government or taken up by it without referral to a higher authority,
on the proposal of its members or of any petitioner;
54
PARİS PRENSİPLERİ
(b) Hear any person and obtain any information and any documents necessary for
assessing situations falling within its competence;
(c) Address public opinion directly or through any press organ, particularly in order
to publicize its opinions and recommendations;
(d) Meet on a regular basis and whenever necessary in the presence of all its
members after they have been duly convened;
(e) Establish working groups from among its members as necessary, and set up
local or regional sections to assist it in discharging its functions;
(f) Maintain consultation with the other bodies, whether jurisdictional or otherwise,
responsible for the promotion and protection of human rights (in particular ombudsmen,
mediators and similar institutions);
(g) In view of the fundamental role played by the non-governmental organizations
in expanding the work of the national institutions, develop relations with the nongovernmental organizations devoted to promoting and protecting human rights, to
economic and social development, to combating racism, to protecting particularly
vulnerable groups (especially children, migrant workers, refugees, physically and
mentally disabled persons) or to specialized areas.
Additional principles concerning the status of commissions with quasijurisdictional competence
A national institution may be authorized to hear and consider complaints and
petitions concerning individual situations. Cases may be brought before it by individuals,
their representatives, third parties, non-governmental organizations, associations of
trade unions or any other representative organizations. In such circumstances, and
without prejudice to the principles stated above concerning the other powers of the
commissions, the functions entrusted to them may be based on the following principles:
(a) Seeking an amicable settlement through conciliation or, within the limits
prescribed by the law, through binding decisions or, where necessary, on the basis of
confidentiality;
(b) Informing the party who filed the petition of his rights, in particular the remedies
available to him, and promoting his access to them;
(c) Hearing any complaints or petitions or transmitting them to any other competent
authority within the limits prescribed by the law;
(d) Making recommendations to the competent authorities, especially by proposing
amendments or reforms of the laws, regulations and administrative practices, especially
if they have created the difficulties encountered by the persons filing the petitions in
order to assert their rights.
55
www.tihk.gov.tr
Adres: Yüksel Cad. No: 23, Kat 3, Yenişehir 06650 Ankara/TÜRKİYE
Telefon: 0 (312) 422 29 00/20 • Faks: 0 (312) 422 29 96
E-mail: [email protected]

Eğitim sunumu için lütfen burayı tıklayınız.

OMBUDSMAN

Kanun –Bakanlar Kurulu Kararları

tıklayabilirsiniz.

Yargı Bağımsızlığını Güçlendirici Bir Mekanizma

Google Science Fair 2014

Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu

Resmî Gazete - Eğitim Bir Sen

gerçeğe uygun sunum