T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI ATİNA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ YUNANİSTAN’IN GENEL EKONOMİK DURUMU VE TÜRKİYE İLE EKONOMİK-TİCARİ İLİŞKİLERİ (2013) Ağustos, 2014 ATİNA İÇİNDEKİLER GİRİŞ .......................................................................................................................................... 4 BÖLÜM I: YUNANİSTAN’A İLİŞKİN VERİLER ......................................................................... 5 1.SOSYAL ve EKONOMİK GÖSTERGELER .............................................................................. 5 1.1 Ülke Kimliği ........................................................................................................................... 5 1.2 Sosyal Göstergeler ................................................................................................................ 6 1.3 Ekonomik Göstergeler ........................................................................................................... 6 1.4 EKONOMİK DURUM ............................................................................................................. 7 1.4.1 Tarım ................................................................................................................................ 12 1.4.2 Sanayi .............................................................................................................................. 13 1.4.3 Ulaştırma .......................................................................................................................... 14 Karayolları ................................................................................................................................. 14 Demiryolları ............................................................................................................................... 14 Gemicilik ................................................................................................................................... 16 Havayolları ................................................................................................................................ 18 1.4.4 TELEKOMUNİKASYON ................................................................................................... 18 1.4.5 Ticaret ve perakende piyasası .......................................................................................... 19 1.4.6 Hizmetler .......................................................................................................................... 19 Turizm ....................................................................................................................................... 19 İnşaat ........................................................................................................................................ 21 Bankacılık ................................................................................................................................. 26 Sigortacılık ................................................................................................................................ 27 1.4.7 Enerji ................................................................................................................................ 28 Rüzgar Enerjisi .......................................................................................................................... 32 Güneş Enerjisi ........................................................................................................................... 34 1.4.8 Doğal Kaynaklar ve Madencilik ......................................................................................... 38 1.4.9 Özelleştirme ..................................................................................................................... 38 2.DIŞ TİCARET ......................................................................................................................... 42 2.1 Genel Durum ....................................................................................................................... 42 2.2 Dış Ticaret Mevzuatı............................................................................................................ 44 2.3 Tarife Dışı Engeller .............................................................................................................. 44 2.4 Anti-Damping Uygulamaları ................................................................................................. 45 2.5 Dış Ticaret İstatistikleri ........................................................................................................ 45 2.5.1 Yıllara Göre Dış Ticaret Değerleri ..................................................................................... 45 2.5.2 Başlıca Ülkelere Göre Dış Ticaret (Milyon Euro) ............................................................... 46 2.5.3 Ülke Grupları ve Ekonomik Topluluklara Göre Dış Ticaret ................................................ 49 2.5.4 Dış Ticaretin Sektörel Dağılımı ......................................................................................... 50 2.5.5 Başlıca Maddelere Göre İthalat*(İthalatı 500 Milyon Euro’nun üzerinde olanlar) ............... 51 2.5.6 Başlıca Maddelere Göre İhracat* (İhracatı 300 Milyon Euro’nun üzerinde olanlar) ........... 51 2.5.7 Mal ve Hizmet İhracat ve İthalatı (Milyon Euro)................................................................. 52 Atina Ticaret Müşavirliği 2 BÖLÜM II TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER .................................................. 53 1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ ............................................. 53 1.1 Ticari İlişkilerin Genel Durumu ............................................................................................. 55 1.1.1 Ticari İlişkilerin Gelişimi .................................................................................................... 55 1.1.2 İkili Anlaşma ve Protokoller, KEK Toplantıları ................................................................... 56 2. FARKLI SINIFLANDIRMALAR BAZINDA DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ ............................ 58 2.1 GENİŞ EKONOMİK GRUPLAR BAZINDA İHRACAT ve İTHALATIMIZ ............................... 58 2.2 GTİP12 Bazında ihracat vE ithalat (İlK 10 KALEM) ............................................................. 58 BÖLÜM III TİCARİ İLİŞKİLERDE BİLİNMESİ GEREKEN KONULAR ..................................... 60 1. Genel Bilgiler ......................................................................................................................... 60 1.1 İşyeri Açma ve Şirket Kuruluşu ............................................................................................ 60 1.2 Ticari Engeller (Sektörel) ..................................................................................................... 65 1.3 İthalat Mevzuatı ................................................................................................................... 65 1.4 Ticarette Uygulanan Standartlar .......................................................................................... 69 1.5 Reach (Avrupa Kimyasallar Düzenlemesi)........................................................................... 69 1.6 Serbest Bölgeler ve İlgili Mevzuatı ....................................................................................... 71 1.7 Yatırım Teşvikleri................................................................................................................. 71 1.8 YIL İÇİNDE AÇILAN FUARLAR .......................................................................................... 73 1.9 BAŞLICA EKONOMİK VE TİCARİ KURULUŞLAR .............................................................. 73 2. SORUNLAR, GÖRÜŞLER VE FAYDALI BİLGİLER .............................................................. 75 2.1 Tespitler ve Görüşler ........................................................................................................... 75 2.1.1 İş Görüşmesi Yaparken () ................................................................................................. 77 2.2 Faydalı Bilgiler ..................................................................................................................... 79 2.2.1 Hava Durumu ................................................................................................................... 79 2.2.2 Tatil Günleri ve Çalışma Saatleri ...................................................................................... 79 2.2.3 Vize ve Seyahat ............................................................................................................... 79 2.2.4 Başlıca Gazete ve Dergiler ............................................................................................... 81 2.2.5 Kambiyo Denetimi ............................................................................................................ 83 2.2.6 Avukatlar ve Hukuk Büroları ............................................................................................. 83 2.2.7 Tercümanlar ..................................................................................................................... 83 2.2.8 Adresler ve Haberleşme ................................................................................................... 84 2.2.9 Danışmanlık ve Pazar Araştırması Yapan Şirketler () ....................................................... 85 2.2.10 Bakanlıklar ve Adresleri .................................................................................................. 86 2.2.11 Yararlı Olabilecek Diğer Telefonlar ................................................................................. 87 Atina Ticaret Müşavirliği 3 GİRİŞ Yunanistan’da ekonomik krizin etkileri kendini hissettirmeye devam etmektedir. 2012 yılında %7.0 oranında küçülen ekonominin 2013 yılında da %3.9 oranında küçüldüğü hesaplanmaktadır. 2014 yılından itibaren ise, yatırımlara ve kalkınmaya ağırlık verilmesi koşuluyla, küçük de olsa bir toparlanmanın başlayabileceği tahmin edilmektedir. İşsizlik seviyesi %27 gibi oldukça yüksek seviyelerde seyretmektedir. Ülke borcunun düşürülmesine ilişkin tüm çalışmalara rağmen kamu borcunun GSMH’ye oranı, 2012 yılı seviyelerini de aşıp %175’ ler seviyelerine ulaşmış; dolayısıyla borcun ödenmesine ilişkin uluslararası kaygılar da kaydadeğer bir düşüş sağlanamamıştır. Ülkenin içinde bulunduğu ekonomik sıkınıtlar ve daralan iç pazar neticesinde son dönemlerde Türkiye’de yatırım yapan Yunan şirketlerinin sayısında ve yapılan yatırımlarda önemli artışlar kaydedilmiştir. Hazine Müsteşarlığı kayıtlarına göre, 31.12.2013 itibariyle Türkiye’de 600 Yunan firması ve 5 irtibat bürosu faaliyet göstermekte olup, toplam yatırım tutarı 6 milyar Euro’ya yaklaşmıştır. Ülkeye gelen yabancı yatırımlarda ise oldukça düşen yatırım maliyetlerine rağmen, 2013 yılında da arzu edilen hacme ulaşılamamıştır. 2010 yılından itibaren başlayan özelleştirme programları beklentilerin çok altında kalmış, 2013 yılı için planlan özelleştirmelerin neredeyse hiçbiri gerçekleştirilememiştir. Ülkemiz işadamlarınca, Yunanistan’a yatırım hususunda kaydadeğer ilgi olmakla beraber, bu ilgi şu ana kadar çok kısıtlı yatırıma dönüşmüştür. Müşavirliğimiz kayıtlarına göre Yunanistan’dan yatırım yapan Türk sermayeli şirket sayısı sadece 20 olup yatırım meblağı da 180 Milyon Dolar civarındadır. Ülkemiz ile Yunanistan arasındaki dış ticaret hacmi 1999 yılında 694 milyon dolar iken, 2008 yılı sonunda 3.6 milyar dolara ulaşmış, takip eden yıllarda global ekonomik krizin etkisiyle düşmekle beraber 2012 yılında tekrar yükselişe geçerek 2013 yılında 5.6 milyar Dolar’a ulaşmıştır. Geçen yıl ülkemizin Yunanistan’a ihracat tutarı 1.4 milyar Dolar, Yunanistan’dan ithalatı ise 4.2 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. Yunanistan’ın dış ticaretinin yaklaşık % 60’ı AB ile kalan kısmı ise 3. ülkelerle yapılmıştır. Yunanistan’ın ülkemize başlıca ihracatı işlenmiş petrol ürünleri sınıfında olurken ithalatı ise daha çok doğalgaz ve sanayi ürünlerinden oluşmaktadır. Bu rapor 3 bölümden oluşup, 1.Bölümde Yunanistan’ın sosyal, ekonomik ve ticari durumuna ilişkin veriler, 2.Bölümde Türkiye ile olan ekonomik ve ticari ilişkileri, 3. Bölümde Yunanistan’a yatırım ve ticaret yaparken bilinmesinin faydalı olacağı diğer hususlar sunulmaktadır. Bu bilgiler ile başta ihracatçılarımız ve yatırımcılarımız olmak üzere diğer tüm ilgili kesimlerin karar alma süreçlerine katkıda bulunulması amaçlanmaktadır. Raporun hazırlanmasında mümkün olduğu kadar 2013 yılına ait veriler kullanılmaya çalışılmış, ancak bazı başlıklarda bu güncellikteki veriler bulunamadığından bulunabilen en yakın tarihli veriler kullanılmıştır. AB üyesi olmakla beraber istatistiki veri temini konusunda yaşanan güçlükler ve elektronik ortamda sunulan verilerin birçoğunun Yunanca olması nedeniyle sunulan bilgilerin okuyucular için önemli bir rehber olduğu düşünülmektedir. Son olarak raporda yer almayan hususlar için www.musavirlikler.gov.tr bağlantısında yer alan bilgiler incelenmeli ve ihtiyaç duyulması halinde e-posta yoluyla ([email protected] veya [email protected]) Müşavirliğimize başvurulmalıdır. Atina Ticaret Müşavirliği 4 BÖLÜM I: YUNANİSTAN’A İLİŞKİN VERİLER 1.SOSYAL ve EKONOMİK GÖSTERGELER 1.1 ÜLKE KİMLİĞİ Devletin Adı Yunanistan Başkent Atina Yönetim Biçimi Parlamenter Cumhuriyet Resmi Dil Yunanca Dini Ortodoks Hıristiyanlık Para Birimi € / $ Paritesi Euro (€) EU,UN,NATO,OECD, BSEC, EBRD, FAO, IFC, ILO, IMF, IEA,UNESCO,HO, WTO, INTERPOL, IBRD, OSCE Yıllık Ort. 1.2848, Max.1.3454, Min.1.2089 Yüzölçümü 131,957 km2 Coğrafi Konum 19° -29° doğu boylamı ve 34° - 41° kuzey enlemi Komşuları Türkiye, Bulgaristan, Makedonya ve Arnavutluk Sınır Uzunluğu 1,180 Km ( Türkiye - 203 Km) Kıyı Uzunluğu 13,676 Km (Adalar Dahil ) Üyesi Olduğu Başlıca Uluslararası Kuruluşlar Nüfus (2013) (EUROSTAT) Toplam 11.1 milyon Kadın 5.65 milyon Erkek 5,45 milyon Nüfus Dağılımı (2012) Nüfus Yapısı ( CIA WorldFactbook 2014) % 75 Kent, % 25 Kır 0-14 Yaş 1.5 milyon (% 14.1) 15-64 Yaş 7.1 milyon (% 65.7) 65 ve Üzeri 2.2 milyon (% 20.1) Yıllık Nüfus Artışı (2012’den 2013’e) -0.17 Nüfus Yoğunluğu (2011) 86 kişi / km2 Mesai Saatleri ve Günleri 07:30 – 15:00 ; Pazartesi – Cuma Büyük Kentler Atina,Selanik, Patra, Irakliyon,Volos ve Larissa Büyük Limanlar Pire, Selanik, Patra, Lavrio, Dedeağaç, Elefsina, Zaman Dilimi GMT+ 2 (Türkiye ile aynı) Haftalık Çalışma Saati 40 Telefon Kodu + 30 Ölçü Birimi Metrik HDI (İnsani Gelişme Endeksi ) 0.853-29.Sıra Atina Ticaret Müşavirliği Volos, Korfu, 5 1.2 SOSYAL GÖSTERGELER Ortalama Ömür (CIA WorldFactbook, 2014 Tahmini) Ortalama 80.3 Kadın 83.0 Erkek 77.7 % 97,2 Hastane ve Klinik Sayısı (ELSTAT.,2012) 313 (142 Devlet, 171 Özel) Doktor Sayısı (Diş Hekimlei Hariç) 69,930 (2012 ELSTAT verilerine göre) Doktor Başına Nüfus 159 Bin Kişide / Bin Kişiye Düşen (ELSTAT, 2012) Okuma Yazma Oranı (UNDP Report 2011) Otomobil 652 Sabit Telefon Hattı 833 Mobil Telefon Hattı 892 Televizyon 993 Bilgisayar 58 Internet Kullanan 682 Geniş Internet 977 Bağlantısı Gelen Turist Sayısı (Arrivals of non17.9 Milyon (ELSTAT) residents from abroad, 2012) Karayolu Uzunluğu 117,533 Km Demiryolu Uzunluğu 2,576 Km Kişi Başına Yıllık Elektrik Tüketimi 5,363 kwh Aylık Brüt Asgari Ücret (EUROSTAT, 1 Ocak 2012) 876 Euro (1 Ocak 2013, 684 Euro) GSYİH (€)(Cari Fiyatlarla) 182 Milyar € (EUROSTAT) GSYİH ($) (SAGP) 213 Milyar € (EUROSTAT, Real Expenditure in PPS_EU28) Reel GSYİH Artış Oranı (2013) - % 3.9 (EUROSTAT) GSYİH Sektörel Paylar (2012 World Factbook) 1.3 EKONOMİK GÖSTERGELER Tarım % 3.8 Sanayi % 16.0 Hizmetler % 80.1 16,457€ (EUROSTAT) 19,200€(EUROSTAT,Real Expenditure per capita in PPS_EU28) Kişi Başına Gelir (Cari fiyatlarla) Kişi Başı Gelir (SAGP) Enflasyon Oranı (TÜFE-Yıllık Ortalama Değişim) İşgücü (Eurostat) İşsizlik Oranı (Eurostat) Atina Ticaret Müşavirliği -%0.9 4,943 Milyon % 27.5 6 İşsiz Sayısı (Eurostat) 1,330 Milyon Bank Of Greece %58.3 Dış Ticaret (Mal) Gençler Arasındaki İşsizlik İhracat 22.535 Milyar Euro İthalat 39.764 Milyar Euro Denge -17.229 Milyar Euro Toplam 62.299 Milyar Euro İhracat / GSMH % 12,3 İthalat / GSMH % 21,7 İhracatta (Mal) İlk Beş Ülke Türkiye,İtalya,Almanya, Bulgaristan ve GKRY İthalatta (Mal) İlk Beş Ülke Rusya,Almanya,Irak, İtalya ve Çin ELSTAT % 56,7 Türkiye İle Mal Ticareti İhracat / İthalat İhracat 3,205 Milyon Euro İthalat 1,128 Milyon Euro Denge 2,077 Milyon Euro Toplam 4,333 Milyon Euro Cari İşlemler Açığı(Bank of Greece) 1.245 Milyar Euro Cari İşlemler / GSMH(Bank of Greece) Kamu Borç Stoku (Eurostat) % 0,7 (General government gross debt ) Kamu Borç Stoku/GSYİH(Eurostat) D. Net Yabancı Sermaye Girişi GDP’nin %’si olarak D.Yabancı Sermaye Stoku Giderler Eurostat Bütçe Total General Govt. Expenditure Gelirler Total General Govt. Revenue 318.7 Milyar Euro % 175.1 1.9 Milyar Euro (EUROSTAT) %1 18.8 Milyar Euro (EUROSTAT) 106.6 Milyar Euro 83.5 Milyar Euro Denge - 23.1Milyar Euro Açık / GSYİH -% 12.7 17,920 Bin Yabancı Turist Sayısı Turizm Gelirleri – 2013 Petrol İthalatı -2013(Bank of Greece) 11.5 Milyar Euro 17.0 Milyar Euro Petrol İhracatı – 2013(Bank of Greece) 10.7 Milyar Euro SETE Tahmin 1.4 EKONOMİK DURUM Son iki yıla bakıldığında, GSYiH 2012 yılında 193.7 Milyar Euro’ya, 2013 yılında ise 182 milyar Euro’ya gerilemiştir. Bütçe açığı 2011 yılında 19.9 milyar, 2012 yılında 17.2 milyar Euro, 2013 yılında ise 23.1 milyar Euro olmuştur. Kamu borcu ise 2012 yılında 304 milyar Euro iken, bu rakam 2013’de 318.7 milyar Euro’ya çıkmıştır. Atina Ticaret Müşavirliği 7 Cari Fiyatlarla GSYİH 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 GSYİH (Milyar €) 172.4 185.8 195.4 210.5 226.4 232.9 231.6 222.1 208.5 193.7 182.0 GSYİH (Milyar $) 222.3 231.1 246.2 267.7 312.3 315.1 338.1 300 283 217.1 250,7 5.9 4.4 2.3 5.5 3.0 -0.2 -3.1 -4.9 -7.1 -7.0 -3.9 Büyüme (%) Kaynaklar : Yunanistan İstatistik Kurumu (31.12.2013 euro/dolar: 1.3774) Yunanistan İstatistik Kurumu verilerinin incelenmesinden 2012 yılındaki daralmanın anahatlarıyla 2013 yılında da devam ettiği görülmektedir. Daralmanın en önemli nedenlerinin özetle üretimde düşüş, tüketim harcamalarındaki düşüş, azalan sabit yatırımlar ve daralan dış ticaret olduğu anlaşılmaktadır. Özel tüketimdeki daralma 2013’de % 5.6 olmuştur. GSYİH bileşenleri incelendiğinde tarımın payının önceki yılda artışına karşı 2013 yılında yine küçük bir düşüş kaydettiği görülmektedir. Tarım sektörünün GSYİH içindeki payı 2012 sonunda %3.8 iken, 2013 sonunda %3.6 düzeylerine çıkmıştır. Sanayinin GSYİH içindeki payı son iki yılda hemen hemen aynı seviyelerde seyretmiştir. 2012 sonunda bu pay önceki yıla kıyasla % 16.1 olurken, 2013 yılı sonunda %16.5 seviyesine yükselmiştir.. Hizmetler sektörünün GSYİH’ye katkısı çoğu gelişmiş ülkede olduğu gibi önemli yer tutmaktadır. Hizmetler sektörünün düşük katma değerli yapısı finansal sistemin 1990’lı yıllarda modernizasyonu ile değişmiştir. Turizm, gemicilik, finans, inşaat ve telekom sektörün en önemli kalemleridir. İnşaat dahil hizmetler sektörünün GSYİH içindeki payı son 10 yıldır % 80 seviyelerinin üzerinde seyretmektedir. 2011 yılında % 81.4’e çıkan hizmetler sektörünün GSYİH içindeki payı 2012’de % 80.1’e, 2012’de ise %79.9’a hafif gerilemiştir. GSYİH –Sektörler (%) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Tarım 4.1 3.8 3.3 3.5 2.7 2.7 3.8 3.6 Sanayi 13.7 13.3 13.6 14.6 16.6 15.9 16.1 16.5 Hizmetler 82.2 82.9 83.1 81.9 80.7 81.4 80.1 79.9 GSYİH Bileşenlerinde Değişim Oranları (%) 2006 2007 Nihai Tüketim 3.9 4.5 Sabit Sermaye (Yatırım) 20.4 5.4 Mal ve Hizmet İhracatı 3.1 6.9 Mal ve Hizmet İthalatı 8.2 14.6 GSYİH 5.5 2008 2.8 -6.7 3.0 3.3 2009 0.0 -15.2 -19.5 -20.2 2010 -4.4 -15.0 4.2 -7.0 2011 -7.5 -20.7 -0.3 -7.3 2012 -8.9 -17.8 1.5 -13.8 2013 -5.6 -6.7 1.8 -5.3 3.0 -0.2 -3.2 -3.5 -6.9 -6.4 -3.9 2007 195.5 57.2 52.4 82.4 2008 211.3 55.1 56.2 89.8 2009 215.5 42.4 44.5 70.7 2010 210.7 36.8 48.9 69.0 2011 199.9 31.2 51.6 67.7 2012 177.2 29.4 52.7 62.1 2013 163.2 23.7 53.0 57.8 222.7 232.9 231.6 227.3 215.1 217.1 182.0 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu GSYİH Bileşenleri (SAGP) (Milyar Euro) 2006 Nihai Tüketim 180.1 Sabit Sermaye (Yatırım) 50.6 Mal ve Hizmet İhracatı 47.7 Mal ve Hizmet İthalatı 70.3 GSYİH 208.9 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu Atina Ticaret Müşavirliği 8 GSYİH Sektörel Dağılım(Milyar Euro) 2006 2007 Tarım 6.8 6.8 Sanayi 25.5 26.2 (Enerji Hizmetler 152.4 162.0 Dahil) Vergiler 24.1 27.5 Toplam 208.9 222.8 2008 6.2 26.1 172.6 28.0 2009 6.4 27.7 172.5 25.0 2010 6.3 27.0 167.3 26.7 2011 5.8 25.5 158.3 25.5 2012 5.7 28.0 136.8 23.6 2013 5.9 26.3 127.7 22.00 232.9 231.6 227.3 215.1 193.7 182.0 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu, *GSYiH cari fiyatlar Eurostat verilerine göre, ekonomik büyüklük açısından AB üyeleri arasında inceleme yapıldığında, 2012 yılı itibariyle Yunanistan’ın 13. sırada yer aldığı görülmektedir. Birliğe sonradan üye olan ülkeler içinde sadece Polonya; Yunanistan’ın önünde yer almıştır. Öte yandan, Türkiye’nin AB üyesi olması durumunda sıralamada Birliğin 5. büyük ekonomisi olarak İtalya’nın hemen ardından yer alacağı görülmektedir. İstatistik Kurumu verilerine göre, kişi başı gelir Yunanistan’da 18.500 € civarındadır. Yunanistan 2012 yılında kişi başı gelir sıralaması açısından AB içinde 19uncu sırada yer almıştır. 2008 yılında 14üncü sırada yer alan ülke, borç krizinin yol açtığı tedbirler nedeniyle, birkaç yıl içinde 5 sıra gerilemiş olup, AB ortalamasının %75’ine sahiptir. Cari Fiyatlarla Kişi Başı (Euro) 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 GSYİH 16,748 17,386 18,713 19,938 20,753 20,481 19,646 18,747 17,430 16,457 GSΜH 16,629 17,133 18,284 19,367 20,074 19,982 19,095 18,204 17,571 16,442 Kaynak : Yunan İstatistik Kurumu Selanik ve Atina altyapı yatırımlarının tamamlanmış olması nedeniyle endüstrinin yoğunlaştığı bölgelerdir. Adalar ile Makedonya ve Trakya gibi kuzeyde yer alan bölgelerdeki yetersiz altyapı ise hükümetin yerel yönetimleri güçlendirme çabalarını engellemektedir. Bölgenin AB Topluluk Destek Çerçeve Programı kapsamında sağlanan finansmanla kalkındırılması hedeflenmektedir. Öte yandan, AB fonlarının bir kısmı ile Balkanlardaki diğer ülkelerdeki alt yapı yatırımlarının da finanse edilecek olması bu beklentiyi güçlendirmektedir. Dışa açık bir ekonomi olan Yunanistan’da, kamu sektörü; devam etmekte olan özelleştirme programına rağmen hala ekonomide en önemli aktör olma pozisyonunu sürdürmektedir. 20042009 arasında yaklaşık 7.5 Milyar Euro tutarındaki özelleştirmeye (% 75’i yabancı sermaye tarafından satın alınmıştır) rağmen devlet hala çok büyük bir işveren konumundadır. Öte yandan, Yunanistan’da son 3 yılda yaşanan ekonomik krizden dolayı, özelleştirmeler yavaşlatılmış ve geri planda kalmıştır. Atina Ticaret Müşavirliği 9 AB Ülkelerinde Kişi Başı GSYİH 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Lüksemburg 59,900 65,000 71,700 78,000 76,400 71,400 77,400 80,300 80,700 83,400 Danimarka 36,500 38,300 40,200 41,700 42,800 40,500 42,600 43,200 43,900 44,400 İsveç 32,400 33,000 35,000 36,900 36,100 31,500 37,300 40,800 42,800 43,800 Hollanda 30,200 31,500 33,100 34,900 36,200 34,700 35,300 35,900 35,800 35,900 Avusturya 28,700 29,800 31,300 33,000 34,000 33,100 34,100 35,700 36,400 37,000 İrlanda 36,900 39,200 41,600 43,100 40,100 35,800 34,700 35,500 35,700 35,600 Finlandiya 29,100 30,000 31,500 34,000 34,900 32,300 33,300 35,000 35,500 35,600 Belçika 28,000 29,000 30,200 31,600 32,400 31,600 32,700 33,600 34,000 34,500 Almanya 26,600 27,000 28,100 29,500 30,100 29,000 30,500 31,900 32,600 33,300 Fransa 26,500 27,300 28,400 29,600 30,100 29,300 29,900 30,700 31,100 31,300 İngiltere 29,900 31,000 32,700 34,200 29,900 25,700 27,800 28,200 30,200 29,600 İtalya 24,000 24,500 25,300 26,200 26,300 25,200 25,700 26,000 25,700 25,600 İspanya 19,700 21,000 22,400 23,500 23,900 22,800 22,700 22,700 22,300 22,300 GKRK 17,300 18,400 19,500 20,700 21,800 20,900 21,000 21,000 20,500 19,000 Yunanistan 16,800 17,400 18,700 20,000 20,800 20,700 19,900 18,700 17,400 : Slovenya 13,600 14,400 15,500 17,100 18,400 17,300 17,300 17,600 17,200 17,100 Malta 11,600 12,200 12,800 13,700 14,600 14,400 15,600 16,100 16,500 17,200 Portekiz Çek Cumhuriyeti 14,200 14,600 15,200 16,000 16,200 15,900 16,300 16,100 15,600 15,800 9,000 10,200 11,500 12,800 14,800 13,600 14,300 14,800 14,600 14,200 Slovakya 6,300 7,100 8,300 10,200 11,900 11,600 12,100 12,800 13,200 13,300 Estonya 7,200 8,300 10,000 12,000 12,100 10,400 10,700 12,100 13,000 13,800 Hırvatistan 7,700 8,400 9,200 10,100 11,000 10,400 10,300 10,300 10,200 10,100 Litvanya 5,400 6,300 7,400 8,900 10,100 8,400 8,900 10,200 11,000 11,700 Macaristan 8,100 8,800 8,900 9,900 10,500 9,100 9,600 9,900 9,800 9,900 Letonya 4,900 5,800 7,200 9,600 10,500 8,600 8,600 9,800 10,900 11,600 Polonya 5,300 6,400 7,100 8,200 9,500 8,100 9,200 9,600 9,900 10,100 Romanya 2,800 3,700 4,600 6,000 6,800 5,800 6,100 6,500 6,600 7,100 Bulgaristan 2,600 3,000 3,400 4,000 4,600 4,600 4,800 5,200 5,500 5,500 Geçmişte yabancı sermayenin ilgisini çekmede başarısız olan Yunanistan’a 2006’da daha önceki dönemlerin aksine ciddi yabancı sermaye girişi olmuştur. İstatistik Kurumu verilerine göre, 2006 yılındaki 6.2 Milyar $ doğrudan yabancı sermaye yatırımı Yunanistan tarihinde en yüksek sermaye girişinin olduğu yıldır. 2008 ve 2009 yıllarında sırasıyla 3 ve 2.4 Milyar Euro yabancı sermaye girişi olmuş ve 2009 sonu itibariyle Yunanistan’daki doğrudan yabancı sermaye stoğu 45 Milyar Euro’ya yaklaşmış bulunmaktadır. Son olarak, 2012 yılında ülkeye giren sermaye rakamı 2.3 milyar Euro olmuştur, Ancak 2010 - 2012 yıllarında, ülkenin içinde bulunduğu kriz ortamından dolayı çok ciddi yatırımlar gerçekleşmemiştir (Yabancı sermayeye ilişkin ayrıntılı bilgi ayrı bir bölüm olarak sunulmuştur). Kamu sektöründe çalışanlara ödenen maaşlar enflasyonla mücadelede ve finansal istikrarın sağlanmasında EMU öncesinde olduğu gibi sonrasında da en önemli problemlerden birisi olarak görülmeye devam etmektedir. 2010 yılında ülkedeki kriz nedeniyle önce maaşlara zam yapılmayacağı açıklanmış, ardından maaş ve primlerde kesintilere gidilmiştir. Enflasyon (%) 2006 2007 TÜFE 3.2 2.9 Atina Ticaret Müşavirliği 2008 2009 2010 4.2 1.2 4.7 2011 3.3 2012 1.5 2013 -1.7 Kaynak:Yunanistan İstatistik Kurumu 10 Enflasyondaki artış eğilimi 2008’in başlarında Yunanistan’da haklı bir tedirginlik yaratmış 2008 de enflasyon % 4.2 olarak gerçekleşmiştir. 2009 da ise resesyon endişeleri ile birleşen ekonomik kriz neticesinde enflasyon % 1.2 seviyesinde kalmıştır. 2010 yılında % 4.7 oranında gerçekleşen enflasyon, 2011 yılında da 3.3’e gerilemiştir. Son olarak 2012 yılında ekonomik krizin bir sonucu olarak 1.5 seviyelerine, 2013’de ise eksiye geçerek, -1.7 seviyelerine gerilemiştir. Yunanistan’ın cari açığı geçtiğimiz yıllarda ekonomi için tehdit oluşturmuştur. 2004’te 10 Milyar Euro seviyelerinde olan cari açık sadece 4 yıl sonra 2008’de 35 Milyar $’a dayanmıştır. Ancak ekonomik kriz, petrol fiyatlarındaki düşüş ve ithalattaki ciddi daralma ile bu açık 2009 sonunda 25.8 Milyar Euro’ya, 2010 sonunda 22.5 Milyar Euro’ya ve 2011 sonunda 20.6 Milyar Euro’ya düşmüştür. (EUROSTAT). İzlenen sıkı mali politikalar sonucu 2012 sonuna gelindiğinde cari açığın 4.6 milyar Euro olduğu görülmektedir, 2013 yılında ise ülke 1948’den bu yana ilk kez artıya geçmiş ve 1.4 milyar Euro cari işlem fazlası kaydetmiştir. YUNANISTAN Cari Açık, Euro Cinsinden Birim 2009 2010 2011 2012 2013 ABD Doları (Milyar) -25.818,7 -22.506,0 -20.633,5 -4.615 1.396,7 GSYIH'nın Yüzdesi -10.986 -9.982 -9.673 -2.390 7.67 Kaynak: Yunan Merkez Bankası Kamu borç stoğunun GSYİH’ya oranı son on yıl % 90 seviyelerinin üzerinde seyretmiştir. (AB ülkeleri için öngörülen üst sınır Maastricht Kriterlerinde belirtilen % 60’tır.) 2008 yılından itibaren zaten yüksek olan bu oranın sürdürülemez seviyelere ulaşması ülkenin kırılganlığını arttıran önemli bir faktör olmuştur. Bu ülke için geliştirilen tüm kurtarma paketlerinin temel ayaklarından biri kamu harcamalarının kısılıp tasarrufların arttırılması üzerinedir. YUNANISTAN Kamu Borç Stoğu (General government gross debt) Kamu Borç Stoğu Units 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 GSYIH 106.107 105.412 110.721 127.100 142.757 163.343 156.900 175.100 Yüzdesi EURO (Milyar) 224.204 239.364 262.318 298.706 328.588 355.780 303.900 318.703 Kaynak: IMF 2013 yılı bütçesi açıklanan verilere göre yaklaşık 23 Milyar Euro açık vermiştir. Eurostat verilerine göre 2013 yılında gelirler toplamı 83.4 Milyar Euro iken giderler yaklaşık 106.5 Milyar Euro olmuştur. Bütçe Rakamları Gelir Gider Bütçe Açığı 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 EURO (Milyar) 81.844 90.915 94.764 88.070 89.750 88.123 86.662 83.465 GSYIH Yüzdesi 38.734 40.038 39.999 37.474 38.992 40.518 44.700 45.860 EURO (Milyar) 94.431 106.065 117.828 124.636 114.213 107.843 106.084 106.577 GSYIH Yüzdesi 44.691 46.709 49.734 53.033 49.620 49.696 54.800 58.559 EURO (Milyar) -12.587 -15.150 -23.064 -36.566 -24.463 -19.990 -19.360 -23.109 GSYIH Yüzdesi -5.957 -6.672 -9.735 -15.559 -10.628 -9.178 -10.000 -12.697 Kaynak: EUROSTAT Yunanistan’ın ekonomi alanında önemli problemlerinden birisi biraz da tarihsel temelleri olan kayıt dışı ekonominin hacmidir. Euro Bölgesinde kayıt dışı ekonominin toplam GSYİH içindeki oranı % 10’larda seyrederken Yunanistan’da bu oranın % 30’dan az olmadığı düşünülmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 11 1.4.1 TARIM Dünya Bankası istatistikleri, Yunanistan’ın toplam yüzölçümünün % 65’inin tarıma elverişli olduğunu göstermektedir. Ancak dağlık arazi yapısı nedeniyle toplam arazinin % 30’u, bir başka ifade ile yaklaşık 40,000 km2’lik bölümü, tarımsal faaliyetlere izin vermektedir. Yunanistan İstatistik Kurumu verilerine göre ise bu alan 35,000 km2 civarında olup yaklaşık 10,000 km2’sini meyve ağaçları kaplamaktadır. Makedonya, Mora ve Merkez Yunanistan sırasıyla tarımsal üretimin en fazla olduğu bölgelerdir. Yunanistan’ın milli hesaplarla ilgili yaptığı düzeltme neticesinde GSYİH içinde sektörlerin payında da değişiklikler olmuştur. Son hesaplamalar neticesinde tarımın GSYİH içindeki payı 2006’da % 4.1 seviyesine inmiştir. 2007 ve 2008 yıllarında bu pay sırasıyla % 3.8 ve % 3.3 olmuştur. 2009 yılında % 3.5 seviyesine yükselmiş, ancak 2010 ve 2011 yıllarında % 2.7 oranına gerilemiştir. 2012 yılına bakıldığında ise, küçük bir artışla %2.9 oranına, 2013’de ise 3.25’e yükseldiği görülmektedir. Tarımsal ürünlerin toplam ihracat içindeki payı % 20’ler civarındadır. Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere tarımsal kesimde yaklaşık yarım milyon kişi çalışmaktadır. Bir başka ifade ile tarım kesiminde çalışanların toplam istihdam içindeki payı % 10’dan biraz daha fazladır. Yaş Gruplarına Göre Tarım Sektöründe Çalışanların Dağılımı-2009 * Toplam Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık (1,000 Kişi) Toplam 15-19 20-24 25-29 30-44 45-64 65 + 4,457.0 33.7 228.1 555.9 1,948.6 1,608.5 82.3 505.9 5.2 16.1 30.7 161.5 255.9 36.5 *Yunan İstatistik Kurumu’ndan elde edilebilen en güncel veridir. Yunanistan bir çok üründe kendi ihtiyacını karşılayacak kadar üretime sahip olmakla birlikte et ve mandıra ürünlerinde önemli bir ithalatçı konumundadır. Bazı tahıl çeşitleri yine ithal edilen tarımsal ürün grubunda yer almaktadır. Dünya genelinde endüstriyel şeftali üretiminde lider ülkedir. Domates üretiminde de dünya sıralamasının önemli bir yerindedir. Pamuk, tütün ve şekerpancarı önemli ihracat kalemleridir. Bu ürünlere olan talebin azalmasına rağmen alternatif ekim konusunda henüz bir karara varılmamıştır. Öte yandan yeni tarımsal reformlar kapsamında kalitenin miktara nazaran öne çıkartılmasını öngören politikalar çiftçilikle uğraşan kesimlerin şiddetli protestolarına neden olmuştur. Yunanistan balıkçılık filosunda, AB fonlarından faydalanma amacıyla 1990’ların ortalarında rehabilitasyona gidilmiş ve 8,000’i aşan tekne sayısı 2004 sonunda 6,900’lara düşmüştür. 2011 sonunda tekne sayısı 5.737 olup, söz konusu tekneler tarafından 259 Milyon € değerinde balık yakalanmıştır. Yunanistan balık çiftçiliği sektöründe Avrupa’nın lideri konumunda olup, üretimin yaklaşık % 50’sini yapmaktadır. Bu çiftliklerde daha çok çipura, levrek ve kabuklu deniz ürünü üretimi yapılmaktadır. Sazan, alabalık ve yılanbalığı üretimi tatlı su balıkçılığında öne çıkanlardır. Öte yandan, son dönemlerde sektörün Türkiye’de ciddi anlamda yatırım yaptığı görülmektedir. Son olarak, Yunanistan’da 250,000 civarında traktör bulunmakta olup, her yıl yaklaşık 500,000 ton gübre tüketilmektedir. Hayvan Sayısı (1,000 Adet) 1981 1991 Sığırlar 831 602 Domuz 1,017 986 Koyun 8,144 8,692 Keçi 4,526 5,336 Bal Arısı 1,167 1,196 Atina Ticaret Müşavirliği 2001 621 934 9,124 5,662 1,294 2002 626 940 9,058 5,669 1,288 2003 621 934 9,000 5,619 1,294 2004 601 940 8,827 5,509 1,302 2005 664 975 8,744 4,925 … 2006 684 1,055 9,031 5,075 … 2009 648 947 9,156 4,213 … 12 Başlıca Tarımsal Üretim (1,000 ton) ÜRÜNLER 2001 2002 2003 Buğday 2,084 2,076 1,725 Mısır 2,035 2,163 2,314 Pamuk 1,210 1,138 976 Şeker 2,882 2,713 2,204 Kamışı Domates 1,820 1,574 1,700 Portakal 1,022 1,164 968 Limon 174 151 111 Mandalina 107 119 104 Elma 243 269 119 Şeftali 927 740 249 Patates 937 882 805 Karpuz ve 810 784 847 Kavun Tütün 137 127 127 Pirinç 150 169 158 Arpa 274 273 225 Zeytinyağı 358 414 308 Kaynak : Yunanistan İstatistik Kurumu (elde edilebilen en güncel verilerdir) 2004 2005 2006 2007 2008 2009 1,712 2,451 1,173 1,698 2,547 1,241 1,779 2,351 1,040 1,651 2,396 1,053 2,102 2,891 912 2,140 2,432 816 2,208 2,603 1,917 851 853 1,372 1,932 772 84 86 277 791 836 1,705 936 84 127 250 864 892 1,568 896 88 109 287 768 896 1,461 778 92 112 260 784 930 1,379 828 75 104 256 807 914 1,561 956 75 130 260 749 930 870 872 797 789 796 789 127 171 234 334 124 165 227 417 37 179 250 396 31 184 282 331 28 184 354 328 27 215 340 305 1.4.2 SANAYİ Yunanistan’da sanayi sektörünün GSYİH içindeki payı 2003-2008 yıllarında % 12.7 ila % 13.7 arasında seyretmiş, 2009 sonu itibariyle bu pay % 27.7 olmuştur. 2010’da %27, 2011’de ise %25.5 oranında gelişmiştir. Son olarak, 2012 ve 2013 yıllarına bakıldığında bu oranın %1415’lere gerilediği görülmektedir. Toplam işgücünün % 14’ü imalat sektöründe istihdam edilmektedir. İmalatçı firmaların geneli küçük aile işletmeleridir. Yunanistan Ulusal İstatistik Hizmetlerinin (NSSG) en son 2013 2012 2011 yaptığı sanayi araştırmasında Sanayi Üretim Endeksi -3.6 - 3.2 - 7.8 listelenen 144,717 kuruluşun % 92.5’i İmalat Sanayi -2.0 -3.9 -8.5 on kişiden az işçi ve yalnızca % 0.5’i 100’den fazla işçi çalıştırmaktadır. Madencilik -9.8 0.6 0.6 En geniş ve genel olarak en karlı Elektrik / Gaz -6.9 -3.0 -8.8 sektörler özellikle hammaddelerini yerel kaynaklardan sağlayan yiyecek, içecek ve tütün gibi tüketim malları sanayiidir. Giyecek ve ayakkabı endüstrisinde, düşük ücretli Asya ve Doğu Avrupa ülkeleriyle yapılan rekabet nedeniyle son yıllarda gerileme görülmüştür. Bazı Yunan şirketleri, özellikle tekstil-konfeksiyon sektöründe çalışanlar, iş yoğunluklarını Balkan ülkeleriyle sınırlandırmışlardır. 1980’lerde Avrupa ile artan ekonomik ilişkiler sonucu, 1950’li ve 1960’lı yıllarda kurulan düşük teknolojiyle çalışan ve daha çok ithalata dayanan sanayi şirketlerinin sayısı azalmıştır. Üreticiler, artan ücret maliyetleri sebebiyle, daha yüksek katma değer sağlayan malların araştırmasına girmişlerdir. Ekonomik kriz Yunanistan’da sanayi üretimini etkilemeye devam etmektedir. Tablodan da görüleceği üzere 2008 yılında başlayan sanayi üretimindeki düşüş ilerleyen yıllarda azalarak Sanayi Üretim Endeksleri Atina Ticaret Müşavirliği 13 devam etmiştir. Açıklanan verilere göre, 2010’un sonunda sanayi üretimindeki kümülatif gerileme % 5.9 civarında olmuş, 2011 yılında daralma % 7.8’e ulaşmış, 2012 yılında 3.2, 2013 yılında ise 7.8 daralma kaydedilmiştir. İmalat sanayindeki daralma 2012 yılında % -3.9 iken, 2013 yılında %-2.0 oranında daralma kaydedilmiştir. Madencilikteki yavaşlama 2011 ve 2012 yıllarında hemen hemen sabit kalmıştır, ancak 2013’de %9.8 gibi bir daralmaya gidilmiştir, elektrik/gaz da ise 2011 yılında %9 civarında daralma gerçekleşirken, 2012 yılında %3, 2013 yılında ise %7 dolaylarında gerilemiştir. 1.4.3 ULAŞTIRMA Karayolları Yunanistan’da uluslararası standartlara sahip iki otobanın inşaatı tamamlanma aşamasındadır. Her iki proje de Trans-Avrupa ulaşım ağı (TENs) programına dahil edilmiş olup maliyetin yaklaşık % 60’ı AB’den sağlanan fonlarla finanse edilmektedir. Bunlardan ilki Patra-Atina-Selanik istikametini takip eden projedir ve 2015 sonlarında tamamlanacağı açıklanmıştır. İkincisi ise Egnatia projesi olarak da adlandırılan ve İgumenitsa –Selanik – Türkiye sınırını takip eden 680 km’lik güzergahtır ve 2014 başlarında tamamlandığı açıklanmıştır. Artık tamamlanmış durumda olan Egnatia projesi ile Türkiye sınırından giriş yapan bir araç yaklaşık 6 saat sonra Adriyatik kıyılarına ulaşabilmektedir. Daha önce bu yolun 11 saatten az olmadığı düşünüldüğünde TransAvrupa ulaşım ağındaki önemi ortaya çıkmaktadır. Atina’yı Elefsina’nın endüstri merkezine ve yeni havaalanına bağlayan BOT projesi kapsamındaki karayolu inşası YunanistanFransa konsorsiyumuyla yapılmıştır. Antik Olympia – Atina arasındaki kısmın büyük bir bölümü 2004’ deki olimpiyatlar öncesinde tamamlanmıştır. Dünya Bankası verilerine göre Yunanistan’da toplam karayolu uzunluğu 117.000 km’ye yaklaşmaktadır )2008 verileri). Demiryolları Atina Ticaret Müşavirliği 14 Yunan Demiryolu Kurumu (OSE) uzun zaman önce kurulmuş olmasına rağmen ülkenin zorlu arazisi nedeniyle demiryollarının gelişmesi diğer ülkelerle mukayese edildiğinde yetersiz kalmıştır. OSE’nin gerek coğrafi şartlar gerekse kaynak eksikliği nedeniyle sadece 2007’de yaklaşık 2 Milyar $ olmak üzere toplam zararı 7.5 Milyar $’ı aşmıştır. Başbakan Karamanlis Eylül 2008’de OSE’nin rehabilitasyonu için bir program hazırlandığını ve şirketin dörde ayrılacağını (TraiOSE- EDISY-ErgOSE-GAİOSE) açıklamıştır. 2011 yılının başlarında açıklanan rehabilitasyon programı dahilinde kurumun yeniden yapılandırılması planlanmaktadır. 2011 yılı başlarında eski yan şirketi olan EDISY A.E. ile birleşen OSE halen 546 milyon Euro toplam bütçeye sahip olan 33 proje yürütmektedir ve bunlar özellikle taşradaki demiryollarında restorasyon ve iyileştirme çalışmalarıdır. Yunan ekonomisinde önemli yeri olan güneydeki limanlardan kuzey Yunanistan ve güneydoğu Avrupa’ya uzanan demiryolu hattının yetersiz olması nedeniyle demiryolu ile taşımacılık tercih edilmemekteydi. Ancak kriz döneminde ülkenin Demiryolları Şirketi Trenose’nin yaptığı çalışmalar sonucunda, 2014 yılına gelindiğinde demiryolu taşımacılığında önemli artışlar meydana geldiği ve şirketin kâr ettiği açıklanmıştır. Şirketin yurtiçi ve yurtdışına (Makedonya, Sırbistan, Bulgaristan ve Eylül 2014’den itibaren Türkiye)’ye taşımacılık yaptığı açıklanmıştır. AB tarafından Trans-Avrupa ulaşım ağına (TENs) dahil edilmiş bulunan demiryolu sisteminde yenileme ve genişleme yatırımları başlatılmış bulunmaktadır. Bu çalışmalarla ana hatlarda elektrifikasyon ve çift raylı sisteme geçilerek saatte 200 km hıza ulaşım hedeflenmektedir. Proje kapsamında lokomotiflerin bir bölümü satın alınmış olup engebeli araziler ve dağlık alanlardaki hatların tamamlanması beklenmektedir. Demiryollarının rehabilitasyonunda bir diğer öncelik batıdaki Patra Limanı ile Atina arasında yük ve yolcu taşımaya elverişli hatta verilmiş ve 2010 itibariyle tamamlanması hedeflenmiştir, ancak son iki yıldır ekonomik kriz nedeniyle bütün çalışmalar dondurulmuştu. Son dönemde, özelleştirme programına dahil edilen OSE’nin (Yunan Demiryolları) devlete olan borcunu ödemeyi teminen, birçok sabit kıymeti ve materyali borcuna karşın devletin mülkiyetine geçmektedir ve demiryollarını daha sağlıklı bir işletme haline getirebilmek için, daha küçük yeni şirketler kurulmaktadır. Nihai amaç, zarar eden OSE şirketinin kademeli olarak içi boşaltılarak kapatılmasıdır. Ülkenin ikinci büyük şehri olan Selanik, Balkanlar ve Avrupa’ya çıkış için önemli bir merkez konumundadır. Önemli demiryolu hatlarının bağlantısı Selanik üzerinden yapılmaktadır. Dünya Bankası verilerine göre; Yunanistan’daki demiryollarının toplam uzunluğu 2,576 km’dir. 18 istasyonlu Atina metrosu 2000 yılında çalışmaya başlamıştır. Ancak metro hatlarının çeşitli banliyölere ulaşım sağlayacak şekilde genişletilmesine ilişkin çalışmalara ve 24 yeni istasyonun inşaatına devam edilmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 15 Yunanistan’da Demiryolu Hatları Gemicilik Yunanistan coğrafi konumu itibari ile tarih boyunca denizle iç içe yaşamış bir ülkedir. 200’den fazlasında yerleşim olan 2000 civarındaki ada denizcilik sektörünün gelişmesindeki en temel tarihsel gerekçedir. Yunanlılar adalarla iletişimde kazandıkları tecrübelerini ticarete aktarmayı başararak bugün dünyanın en büyük gemicilik filosuna sahip olmuşlardır. Özellikle II.Dünya Savaşından sonra modernize edilmeye başlayan sektöre 60’lı yıllarda Onassis ve Niarchos tarafından yapılan yatırımlarla hacim ikiye katlanmıştır. Yunanistan’daki limanlardan yük ve yolcu taşımacılığı AB üyesi ülkelerle rekabete açık olmakla birlikte Adriyatik’te Yunanistan-İtalya arasındaki seferlerin çoğunluğu ve Ege’deki hatların hemen hemen tamamı Yunanlı şirketler tarafından gerçekleştirilmektedir. AB mevzuatı gereğince kıyı taşımacılığı ve kruvaziyer seferleri 1 Ocak 1999’da AB üyesi ülkelere açılmış, feribot trafiği ise 1 Ocak 2004’de açılması gerekirken açılmamıştır. AB Komisyonunun konuyu Adalet Divanı’na götürmesi ve Adalet Divanı’nın Yunanistan’ı mahkum etme riski hükümetin feribot seferlerinde kısmen de olsa rekabete izin veren bir düzenleme yapmasına neden olmuştur. (Deniz Ticaret Bakanlığı, Mayıs 2006’da (iki şirket tarafından yılda 300 bin veya üstü sayıda yolcu veya tek Atina Ticaret Müşavirliği 16 şirket tarafından yılda 150 bin veya üstü sayıda yolcu taşınan hatlarda) feribot seferleri ve tarifelerinde serbestleştirmeye gitmiştir.) Gemi taşımacılığının Yunanistan ekonomisi için hayati bir yeri bulunmaktadır. Sektörün geliri ile ilgili net rakamlara ulaşmak kolay olmamakla birlikte 2011 yılında bu değerin 14 Milyar Euro’yu aştığı tahmin edilmektedir. Bir başka ifade ile sektör 2011 yılında ticari açığın %51’ini karşılamıştır. 2012 yılına bakıldığında ise, bu rakamın 13.2 milyar Euro seviyelerine hafif bir gerileme kaydettiği görülmektedir. Diğer taraftan bu rakam sadece Yunan bayraklı gemilerden ve limanlardan elde edilen gelirdir. Gemi sahiplerinin Yunan ekonomisine bir diğer katkısının Yunan hükümetlerinin yeni mevzuat düzenlemelerinin ardından gemicilikten kazandıkları ile başka alanlarda yatırım yapmaları olarak beklenmektedir. Yunanlı armatörlere ait olan gemiler her tür deniz taşımacılığında, yıllık deniz ticareti içinde çok önemli bir payına sahiptir. 2012 yılı verilerine göre, Yunanlı armatörler toplamda 3.428 gemiye sahiptir (245 milyon ton kapasiteye ve dünya kapasitesinin %15.6’sına isabet etmektedir) ve bunların 1.939 tanesi Yunan bandıralıdır. Toplam 3.325 gemi 227 milyon dwt kapasiteye sahip olup, sürekli modernize edilmektedir ve ortalama 11.3 yaşa sahiptir. Yabancı bandıralı gemi bulundurmalarının en önemli nedenleri ise; bir geminin Yunan bayrağı taşıması durumunda belirli sayıda Yunanlı mürettebatın istihdam edilmesi zorunluluğu (Yunanlılara ödenen ücretler maliyetleri artırmaktadır) ve tonaja bağlı olarak artan vergi oranlarıdır. Başlıca Limanlar 1. Pire 2. Selanik 3. Patra 4. Lavrio 5. Volos 6. Korfu 7. Dedeağaç 8. Elefsina Yunanistan 2013 yılında toplam kapasite açısından dünyada birinci sıraya tekrar yükselmiştir. Yunanlı armatörler böylelikle birinci sırada bulunan Japonya’yı ikinci sıraya çekmişlerdir. Yunanistan’ın toplam kapasitesi 164 milyon ton olan 4.894 gemisine karşın, Japonların 157,4 milyon ton kapasitesi olan 8.537 gemisi bulunmaktadır. Yunanlı armatörler ülkelerinde süregelen ekonomik krizden çok etkilenmemiş olup, Japonya, Almanya ve Güney Kore gibi ülkeleri geride bırakmışlardır. Rapora göre, Japonya ikinci sırada yer alırken, Çin üçüncü, Almanya ise dördüncü sırada takip etmektedir. İlk on ülkeyi sırasıyla Güney Kore, ABD, Norveç, Singapur, İtalya ve Danimarka tamamlamaktadır. 9. İgumenitsa Yunanlı armatörler petrol taşıma pazarında önemli bir yere sahiptirler, zira dünya tanker gemisi filosunun %23,8’ine sahiptirler ve aynı zamanda %18,5 oran ile dökme (tahıl ve diğer kuru ticari mallar) yük gemileri filosunun da zirvesinde bulunmaktadır. 10. Kavala Ancak önceki yıllarda Yunanlı armatörlerin faaliyetlerinde bir düşüş meydana gelmiştir ve bunun sonucu olarak 2000’li yıllarda Japonya, uzun yıllar süren Yunan hakimiyetini alaşağı ederek birinci sıraya yerleşmeyi başarmıştır. Böylece, deniz yoluyla ticari mal taşımacılığının önemli kârlılık sergilediği bir dönem olan 2004 ile 2007 yılları arasında, Japonya bu kârı nakte dönüştürerek yeni gemi alımına gitmiştir. Aksine, Yunanlı armatörler, tercihlerinde daha muhafazakâr davranıp, likiditelerini korumayı ve daha sonra seçici bir şekilde kullanmayı tercih etmişlerdir. 2008 yılında Avrupa’yı etkisi altına alan ekonomik kriz, ülkelerini etkilemiş olmasına rağmen, dünya çapında armatörleri fazla etkilememiştir. Bunun nedeni, armatörlerin faaliyetlerinin uluslararası düzeyde gerçekleşiyor olması, dolayısıyla bu armatörlerin ülkelerinin milli ekonomisine bağlı olmamasıdır. Yunanlı armatörlere bakıldığında ise, Kıbrıs bankalarının çökmesi ve Yunan Bankacılık sisteminin yaşadığı sorunlar, her ne kadar faaliyetlerinde bazı sorunlara yol açmış olsa da, onları önemli derecede etkilememiştir, zira faaliyetlerini, Çinli kuruluşlar da dahil, başka para finans kurumları aracılığıyla yeniden finanse edebilmişlerdir. Aynı Atina Ticaret Müşavirliği 17 zamanda, ekonomik kriz maliyetlerin düşmesine yol açmış, dolayısıyla yeni gemi alımları çok cazip hale gelmiştir. Yunanlı armatörler büyük kapasiteli gemilere odaklanmış olup, günümüzde dünya çapında en yüksek gemi kapasitesine sahip olmayı başarmışlardır. Denizcilik ve ekonomi dergisi “Le Marin”in yayınladığı verilere göre, Yunanlı armatörler 2013 yılında 275 yeni gemi inşası için 13 milyar dolar (9,4 milyar Euro) tutarında yatırım yapmışlardır. Hatta 2014’ün ilk üç aylık döneminde Yunanlı armatörler 5 milyar dolar tutarında yatırımda bulunmuşlardır. Gemicilik sektöründeki liderliği uzunca bir süre devam ettirmek isteyen Yunanistan buna bağlı olarak demiryolu taşımacılığı ve limanlar gibi yatırımlarına da devam etmektedir. Hükümet; 2006-2015 arasında 10 yıl sürecek ve yaklaşık maliyeti 6 Milyar Euro olan limanlardaki altyapının iyileştirilmesine yönelik bir proje başlatmıştır. Yunanistan’da yük ve yolcu taşımacılığına elverişli liman sayısı 123’dür. Pire Yunanistan’ın en büyük limanı olup konteyner, kuru yük, tanker ve Ro-Ro gemilerine hizmet vermektedir. Selanik’teki ülkenin ikinci büyük limanının coğrafi konumu itibariyle Yunan gemicilik sektörü için ayrı bir önemi vardır. Yunanlı armatörlerin elinde 200 milyar Euro'nun üzerinde sıcak para bulunduğu tahmin edilmektedir. Geçtiğimiz dönemde bu meblağın bürokratik engeller ve yatırım teşviklerinin yetersizliği nedeniyle Yunanistan'a gelmediği, yabancı gemi sahiplerinin de yaşadıkları kötü tecrübeler nedeniyle ülkeye sıcak bakmadıkları bilinmektedir. Sözkonusu engellerin aşılmasını ve gemi işletmeciliğinde Yunanistan'ın bir çekim merkezi haline getirilebilmesini teminen, Yunanlı armatörlerin Yunanistan'da büro açmalarını sağlamak üzere Pire'de denizcilik merkezi kurulması, uluslararası rekabete açık gemicilik hizmetleri bölgesi tesis edilmesi ve gemicilik sektörüne kalifiye personel sağlanması için eğitim verilmesi planlanmaktadır. Yunan deniz ticaret filosunun % 20'sine sahip, halen İngiltere'de kaim 100 Yunan armatörü, işletmelerini Londra ve Atina'dan yürütmekte, bu ailelerin İngiliz ekonomisine yıllık katkısı yaklaşık 12 milyar Sterlin'e ulaşmaktadır. Ancak İngiliz hükümetinin yeni vergi düzenlemeleri nedeniyle sayıları otuzu aşan şirket, merkezini Yunanistan’a taşımış bulunmaktadır. Havayolları 2001 yılına kadar 50 yaşındaki, yetersiz donanımlı Atina Hellenikon Havaalanı Yunanistan’da hava trafiğinin en önemli bölümünü üstlenmiş durumdaydı. 28 Mart 2001 tarihinde, Atina’nın güney doğusunda bulunan Spata’da başlangıç kapasitesi her yıl 16 milyon yolcu olan ve 50 milyon yolcu kapasitesine genişletilmesi hedeflenen ikiz pistli yeni bir havaalanı (Eleftherios Venizelos) açılmıştır. Selanik havaalanı da son zamanda yenilenmiş olmasına rağmen halen büyük uçakları çekme kapasitesine sahip değildir. Sürdürülen havaalanı vergisini kullanarak bölgesel havaalanlarının yenilenmesi programı yürürlüğe konulmuştur. Atina, Selanik, Iraklio, Rodos, Korfu, Kos, Chania, Zakintos, Samos, Mikonos ve Santorini ülkedeki başlıca havaalanlarıdır. 1.4.4 TELEKOMUNİKASYON 1949 yılında kurulan ve 2000 yılı başlarına kadar Yunanistan’da monopol konumunda faaliyet gösteren OTE; Yunanistan’ın en büyük telekomünikasyon kuruluşudur. 2001’den sonra gerek sabit gerekse mobil telekomünikasyon hizmeti sağlayan şirketler Yunan pazarında faaliyet göstermeye başlamıştır. Pazarın rekabete açık hale getirilmesine rağmen bu sektörde Avrupa’nın da ilk 10 şirketi arasında yer alan OTE hala en büyük olma özelliğini sürdürmektedir. 2008 yılında % 20 hissesini Deutsche Telekom’un satın alarak ortak olduğu şirket gerek güneydoğu Avrupa gerekse Ortadoğu pazarında faaliyetlerini genişletmeye çalışmaktadır. Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Sırbistan, Makedonya ve Arnavutluk’ta olmak üzere yaklaşık 30 bin kişiye istihdam sağlayan şirket, Yunanistan’ın ilk 5 büyük şirketi arasında yer Atina Ticaret Müşavirliği 18 almakta ve hisseleri Londra ve New York borsalarında işlem görmektedir. WIND, Cosmote (OTE) ve Vodafone ülkede faaliyet gösteren GSM şebekeleridir. Yaklaşık 16 Milyon abonenin bulunduğu mobil iletişim pazarında ciddi rekabet yaşanmaktadır. 2011 yılı itibariyle 100 kişiye düşen mobil telefon aboneliği 109 adet iken, 2012’de 120’ye yükselmiştir (2008 yılında ise 122 idi). 1.4.5 TİCARET VE PERAKENDE PİYASASI Yunanistan’da perakende piyasası dağınık bir yapı arz etmektedir. Büyük perakende firmaları ve özellikle zincir süpermarketler pazardaki önemli aktörler olarak yer almaktadır. Tekstilkonfeksiyon, ev eşyası, mobilya gibi emek yoğun sektörler de dahil olmak üzere iç talep yoğun olarak ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Gıda sektöründe yerli üretimle birlikte diğer AB ülkelerinden de ithalat yapılmaktadır. Perakende Ticaret Endekslerinde Değişim (%) Genel Endeks Gıda Tekstil-Konfeksiyon 2013 -6.7 -6.8 -6.5 Mobilya ve Kitap, Kırtasiye Elektrikli Aletler -9.5 -1.2 2012 -8.0 -5.8 -8.8 -5.1 -9.3 2011 -7.2 -0.75 -24.6 -20.8 -6.1 2010 -1.1 -2.4 -11.7 -14.7 -2.5 2009 -9.3 -6.0 1.4 -15.3 -24.0 2008 - 1.4 -0.1 - 5.5 - 4.3 - 1.3 2007 2.3 0.9 1.1 6.7 6.7 2006 8.0 9.0 0.8 17.7 3.7 2005 3.0 5.6 1.3 0.6 -1.1 Kaynak: Yunanistan İstatistik Kurumu Yaklaşık 650 bin kişinin çalıştığı bir başka ifade ile istihdamın yaklaşık % 19’unu sağlayan perakende sektörü (çalışan sayısı toptan ve perakende sektörleri toplamıdır) 2002-2007 arasında yaklaşık %30 büyüme göstermiş ancak 2008’de finansal krizin etkisiyle başlayan daralma 2012’de 8’e ulaşmıştır. Bütün sektörleri etkileyen kriz özellikle tekstil – konfeksiyon ve mobilya – elektrikli aletler sektöründe çok önemli ölçüde daralmalara yol açmıştır. Son olarak, 2013 yılında daralmanın az da olsa önü kesilmiş gibi bir izlenim olmakta, daralma %6.8 olarak kaydedilmektedir. Carrefour-Marinopoulos SA, AB Vassilopoulos SA, Sklavenitis, Metro SA, Dia SA, Lidl & Schwarz Gruppe, Atlantic SA, Jumbo Hellas SA, Praktiker Hellas, Zara Hellas SA, Plaisio Computers, Kotsovolos S.A., Media Markt, Hondos Center ve Notos Com Holdings SA perakende pazarının en önemli şirketleridir. 1.4.6 HİZMETLER Turizm 3 tarafı denizlerle çevrili olan Yunanistan dünyada en fazla turist çeken ilk 20 ülke arasında yer almaktadır. Özellikle yaz döneminde rağbet gören ülke 2010 ve 2011 yıllarında 16 milyon civarında turist ağırlarken, 2012 yılında bir düşüş gerçekleşmiştir. Ancak 2013 yılında gelen turist sayısı %15,5 oranında bir artışla 18 milyona yaklaşmıştır. Atina Ticaret Müşavirliği 19 Turizm gelirlerinin GSMH’ya direk katkısının % 7.5 olduğu ancak yarattığı istihdam ve girdilerle bu katkının % 16.5’lere ulaştığı görülmektedir. Dünya Turizm ve Seyahat Konseyinin Yunanistan’la ilgili 10 yıllık tahmini sektörün yıllık büyüme oranının % 4’e yakın olacağı, turizmin 10 yıl sonunda GSMH’ya katkısının da % 17.5’lere yaklaşacağı yönündedir. Toplam işgücünün (direk ve dolaylı ) % 20’sinin turizm sektöründe istihdam edildiği tahmin edilmektedir. Yunanistan’ı ziyaret edenlerin büyük çoğunluğu; % 90’a yakını Avrupa’dan gelmektedir. Sırasıyla ilk beşi oluşturan Almanya, İngiltere, Rusya, Fransa ve İtalya’dan gelen turistlerin toplam içindeki payı % 50 dolayındadır. 2013 yılında gelen turist sayısında muazzam bir artış gerçekleşmiştir. Özellikle Almanya, yıllar sonra İngiltere’nin önüne geçmiştir, Rusya ise sürpriz bir şekilde üçüncü sıraya yükselmiştir (%54 artış). Öte yandan, Türkiye’den Yunanistan’a gelen turist sayısına bakıldığında ise; 2012 yazından itibaren uygulanmaya başlanan turistik vize kolaylıkları sayesinde, bu dönemde turist sayısında %9.1 oranında bir artış meydana gelmiştir, 2013 yılında ise %38 gibi rekor bir artışla 831.113 kişi Türk turist Yunanistan’ı ziyaret etmiştir. Turist Sayısı ve Turizm Gelirleri 2000 2005 Gelen Turist 13,096 15,938 (1,000) Giden Turist ... 3,061 (1,000) Turizm Geliri 9,3 17.1 (Milyar $) Turizm Geliri ... 10.8 (Milyar €) 2006 2008 2009 2010 2011 2012 2013 17,284 15,938 14,914 16,007 16,247 15,518 17,920 3,194 3,544 3,000 3.113 - 18.8 20.0 15.1 14.7 13.6 12.8 11.4 11.6 10.4 10.4 10.5 10.0 Kaynak: Yunanistan Merkez Bankası Konaklama İstatistikleri 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 54.017 56.747 65.420 64.085 56.608 65.059 69.138 69.138 13.942 14.249 17.339 16.675 14.182 16.815 15.370 12.515 40.075 42.498 48.081 47.410 42.426 48.244 53.768 50.539 358.721 364.179 367.992 ... ... 397.660 361.587 399.037 682.050 Kaynak : Yunan İstatistik Kurumu *2013 verileri henüz yayınlanmamıştır. 693.252 790.956 ... ... 763.407 771.271 767.756 Konaklama(1000 Gece) Yerli Yabancı Otel Kullanım Oda Yatak Son yıllarda başta Türkiye olmak üzere komşu ve çevre ülkelerdeki turist sayısındaki artışın gerisinde kalan ve pazar payını artırmak isteyen Yunanistan turizm politikalarını gözden geçirmekte, özellikle Çin ve uzak doğudan turist çekmek için çalışmalar yapmaktadır. 13 Nisan 2011 itibariyle uygulamaya geçirilen Yeni Yatırım Kanunu’nda 3 yıldızlı otellerde dahil olmak üzere otel ve oda-yatak yenileme, renevasyonu için spesifik düzenlemelere gidilmiş, yatırımı artıran ve geliştiren teşvikler sağlanmıştır. Yunan Turizm İşletmeleri Birliğinin (SETE) 2012 yılı verilerine göre, turizm toplam istihdamın %18.3’lük payına sahiptir, bütün yıl boyunca Yunanistan’a gelen turist sayısı 15.5 milyon kişidir, turistlerin %56’sı Temmuz-Ağustos-Eylül döneminde gelmiştir, Yunanistan’ın toplam otel kapasitesi 9.670 adet olup, turist gönderen ülkelerin başında Almanya, İngiltere, Makedonya, Fransa ve Rusya gelmektedir. Son olarak en çok turistin ulaştığı havalimanları sırasıyla Atina, Girit’in İraklio şehri, Rodos, Selanik ve Kos olmuştur. Atina Ticaret Müşavirliği 20 İnşaat Yunanistan ekonomisi son yıllarda büyük çöküntüye uğramış, nihai olarak Troyka ile yapılan mali yardım anlaşması ile ülkenin iflası önlenmiştir. Ülkede kamu cari işlemlerinin finansmanında yaşanan sıkıntılar ve hükümetlerin eskiden olduğu gibi finansman konusunda popülist davranışları Troyka’nın, kaynakların serbest bırakılması koşulunu anlaşmalarda yer alan ekonomik ve mali tedbirlerin hayata geçirilmesi kriterine bağlamasına neden olmuştur. Ancak ülke insanının karakteristik yapısı, bütün bu düzenlemelerin gerçekleştirilmesi ve ekonomik faaliyetlere yeniden başlanabilmesi için yapılan düzenlemelere büyük protestolarla cevap verilmesi sonucunu doğurmuş, hatta Hükümetin halkın gerekli desteğini alamaması nedeniyle zaman zaman ekonomik paket kapsamında Troyka tarafından verilecek taksitlerin ertelenmesine dahi sebep olmuştur. Günümüzde Yunanistan’ın inşaat ve altyapı sektörü, makroekonomik daralmaya paralel olarak, büyük düşüş yaşamaktadır. Bu dönemde, kamu harcamalarındaki mali kısıntılar ve özel sektörün kredi sıkışıklığı nedeniyle, sektör analistleri tarafından inşaat sektöründeki ortalama reel büyümenin sıfıra yakın olduğu belirtilmektedir. Bazı altyapı projelerini finanse eden AB Fonlarının bu dönemde yeni ya da ekonomik olarak daha zayıf durumda olan ülkelere yönlendirildiğini görüyoruz. Her ne kadar hükümet yeni projelerin planlamasını yapmakta ve bölgelerde yeni yatırımlar ve iş sahaları açmayı hedeflemekte ise de, bütün bu planlamalar ülkede yaşanan kredi sıkışıklığından negatif etkilenmektedir. Kısa dönemde müteahhitlik sektöründe iniş trendi devam ederken, uzun dönemde altyapıya ilişkin fırsatlar sektörün optimistik düşünmesini sağlamaktadır. Yunan altyapı sisteminin bu dönemdeki güçlü noktalarını belirtmek gerekirse; Yunan şirketleri, özellikle komşu Balkan ülkeleri ile sınır ötesi altyapı projelerinde işbirliğini artırmaktadırlar. Projeler, petrol ve gaz boru hatlarından, bölgesel geniş bant ağlarına kadar çeşitlilik göstermektedir. Ayrıca Hükümet uzun dönemde özel sektörün pazara girişini sağlamak üzere, Özel Kamu Ortaklıklarının değerlendirilmesi için çalışmaları onayladığını bildirmiştir. Havaalanları, limanlar ve yenilenebilir enerji sektörleri fırsat olarak görülmektedir. Bunun yanısıra sektörün zayıf noktaları; sektör yatırımlarına dair düzenlemelerin iş yapmayı zorlaştırması, pazara girişi neredeyse imkansız kılan tekel halindeki devlete ait güçlü ulaşım ve altyapı kurumlarının varlığı, inşaat sektörünün ağır işçiliğinin yabancılar/göçmenler tarafından üstlenilmiş olması, 2013 yılında da altyapı ve inşaat sanayinin küçülmesi gibi unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Yunan inşaat firmalarının Balkanlar, Ortadoğu ve Doğu Avrupa’daki varlıklarını artırmaları ve güçlendirmeleri fırsat olarak görülmektedir. Ayrıca Yunanistan, limanları ve depoları ile Uzakdoğu ve özellikle Çin ile artan ticaret hacmine cevap verebilecek durumdadır. Buna rağmen, 2013’de devam eden ekonomik daralma, yatırım harcamalarının kısılması, ağır bürokrasi inşaat sektörü için tehdit olmaya devam etmiştir. Pazara bakış Yunanistan günümüze kadar Kamu Özel Sektör İşbirliği Projelerine başarılı örnekler vermiştir. Atina metrosu, Attiki otobanı, Egnatia otobanı, Rio-Antirio Köprüsü ve Atina Uluslararası Havaalanı bunlardan bazılarıdır. Bu başarılı örneklere rağmen mevcut hükümetin, altyapı hizmetlerine ilişkin imtiyaz sözleşmelerini düzenlerken çok daha hassas olacağı öngörülmektedir; zira sektörel sendikalar önceki hükümetlerin imtiyaz sağlamaya yönelik girişimlerinin boşa çıkmasını sağlamıştır. Son dönemde inşaat sanayinin büyümesi, özellikle büyük ulaşım projelerine ve altyapı yatırımlarına bağlı görünmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 21 Bunun yanısıra, son birkaç yıl içinde iktidara gelen hükümetler yapısal bir değişiklikle Çevre, Fiziksel Planlama ve Kamu Hizmetleri Bakanlığı ile Ulaşım ve Haberleşme Bakanlığı’nı, Altyapı, Ulaştırma ve Şebekeler Bakanlığı altında birleştirerek, planlama ve lisanslama işlemlerini efektif hala getirmeyi ve uygulamayı hızlandırmayı hedeflemişlerdir. Yunan hükümetlerin öncelikle yaptığı değişikliklerden biri de, altyapı imtiyaz sözleşmelerini düzenleyen çerçeve mevzuatı değiştirmek olmuştur. Yapılan değişiklikler özellikle inşaat öncesi aşamalara ilişkin olup; böylece, tapunun netleştirilmesi, arkeolojik çalışmaların gerekliliği ve çevresel etkilere dair bürokratik engellerin kolay aşılması ve maliyet etkin yönetim amaçlanmıştır. Yunanistan’da Hükümet ticari liberasyonu garanti altına almıştır. Ayrıca Yunanistan’ın AB ve Dünya Ticaret Örgütü üyesi ülke olması sebebiyle ithalat kısıtlamaları sınırlı düzeydedir. Kamu sektörü ile özel sektör işbirlikleri modeline yabancı şirketlerin katılımı Ekonomi Bakanlığı tarafından olumlu karşılanmaktadır. Bu tür iştiraklerin aşağıdaki faydaları sağladığı düşünülmektedir: 1.Yunan ekonomisine yabancı sermaye girişi 2. Bu tür işbirliklerinde Yunan müteahhitlik şirketlerinin yabancı şirketlerden teknik bilgi edinmesi. Bu sayede Yunan şirketlerinin gelecekte Balkan ülkeleri ve Mısır’daki kamu projelerinde proje alabileceği düşünülmektedir. 3. Bu proje modeli sayesinde gelecek özelleştirme programı hızlandırılacaktır. Belli başlı Yunan projeleri AB tarafından finanse edildiğinden dolayı, fonlarda yapılacak herhangi bir değişiklik veya indirim bu projeleri temelden sarsabilmektedir. Bu dönemde, ülkenin proje tamamlamadaki gecikmeler ve yetersiz özel yatırımlarla mücadele ettiği, bürokrasinin ise sektörün gelişimine yönelik çalışmaları tam anlamıyla kösteklediği gözlemlenmektedir. Ülkenin ihale prosedürü şeffaf olmakla birlikte, bürokrasiden kaynaklı gecikmeler olabilmektedir. Verimliliğin düşük olması, ücretlerin Batı Avrupa’ya oranla düşük düzeyde kalmasını sağlarken, işin kesintiye uğraması (grev vb. nedenlerle) riski yüksektir. Sektörün regülasyonu ise Batı Avrupa’ya göre daha güçlüdür. İnşaat sektöründe birkaç büyük firma baskın durumda olmakla birlikte, sektör faaliyet alanlarına göre bölünmüştür demek mümkündür. Örneğin, orta ölçekli firmalar ülkede mesken inşaasını üstlenmişken, büyük çaplı firmalar altyapı ve kamu imtiyaz sözleşmelerini yürütmektedirler. Altyapı projeleri genellikle uluslararası firmaların lokal büyük firmalarla konsorsiyumu şeklinde sonuçlandırılmaktadır. Yunanistan’da kamu projeleri ihalelerine katılma hakkına sahip olan müteahhitlik şirketleri, genel olarak aşağıdaki kriterlerden birine sahip olmalıdırlar: a. Altyapı Ulaştırma ve Şebekeler Bakanlığı – Kamu Projeleri Genel Müdürlüğü – Müteahhitlik Şirketleri siciline kayıtlı olan şirketler b. Avrupa Birliği üye devletleri veya Avrupa Ekonomik Alanı veya Dünya Ticaret Örgütünün Kamu Sözleşmeleri hakkındaki sözleşmeyi imzalamış olan devletlerde mukim şirketler. Bu şirketlerin mukim oldukları ülkedeki ilgili müteahhitlik siciline kayıtlı olmaları şartı aranır. Bu kriterler genel çerçeveyi oluşturmakla beraber, her bir ihalede spesifik olarak farklı kriterler uygulanabilmektedir. Halen, Yunan altyapı sektöründeki belli başlı yerli firmalar; EllinikiTechnodomiki- Aktor- TEB Group, J&P Avax, GEK Terna, METKA, Mytilineos ve Aegek’tir. Pazar sermayesi bakımından Aktor, 1.5 milyar ABD Dolar ile ilk sırada yer almaktadır. Daha sonra, 853 milyon ABD Doları pazar sermayesi ile mühendislik, tedarik ve inşaat firması METKA gelmekte, 794 milyon ABD Doları ile GEK Terna ve 393 milyon ABD Doları ile J& P AVAX firmaları pazarda yer almaktadır. GEK Terna, Aktor (Ellaktor Grubu) ve J&P AVAX firmalarının büyük altyapı ve inşaat projelerindeki payı %84 civarındadır. Küçük inşaat firmaları ile büyük hacimli firmalar arasındaki fark giderek artmaktadır. Yukarıda ismi geçen büyük inşaat firmaları yurtdışında, özellikle Balkanlar ve Ortadoğu’da önemli projeleri yürütmektedirler. Atina Ticaret Müşavirliği 22 Sektördeki son gelişmeler Yunan Müteahhitler Birliği (TEE) verilerine göre, son dönemde ülkede teknik proje olarak adlandırılabilecek bir müteahhitlik faaliyetinin bulunmadığı, şahıs faaliyetleri de dahil olmak üzere, Birliklerine kayıtlı 100.000 mütehhitlik bürosundan yaklaşık 70.000’inin işsiz kaldığı, geri kalan 30.000’inin ise varlık savaşı verdiği anlaşılmaktadır. Ayrıca belli başlı büyük Yunan müteahhitlik firmalarının yurtdışında faaliyetlerine devam etmekte olduğu, ancak Aktor SA gibi pazarın en büyük oyuncularından birinin dahi, önceki dönemlerde merkezde yoğun işçi çıkardığı bir gerçektir. Büyük Yunan inşaat ve enerji şirketleri son yıllarda Ortadoğu ve Balkanlar’da çok büyük projeler üstlenmiş olup, cirolarının üçte biri artık yurtdışı faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır. Sözkonusu şirketlerin yurtdışında üstlendikleri projelerin henüz bitmemiş olan kısmı toplamda 1 milyar Euro’ya ulaşmıştır ve ABD’ye kadar varan uzak ve zor projeleri dahi üstlenebilmektedirler. Bu projeleri üstlenmelerinde karşılaştıkları en büyük sorun bankalardan teminat mektupları alma konusundaki zorluktur, ancak bu sorunu da konsorsiyumlar kanalıyla çözmeyi başarabilmektedirler. Yurtdışına açılma konusunda önü çeken dört şirket vardır; bunlar, J&PAvax, METKA, Hellaktor ve GEK Terna’dır. J&P-Avax’ın ana şirketi olan J&P, uzun yıllardır Ortadoğu’da sahip olduğu sağlam proje altyapısı sayesinde, Yunan yan şirketinin de bölgede iş yapmasını sağlamıştır. J&P-Avax’ın en son çalışmalarından biri Ürdün’deki yeni havalimanıdır. Ayrıca Balkanlar’da yol çalışmaları üstlenmiştir. Öte yandan, kısa bir süre önce Lübnan hükümetiyle, Trablus yakınlarında bir enerji üretim termik santrali inşası hakkında 470 milyon $’lık sözleşme imzalamıştır. Kısa bir süre sonra ise, şirketin yan kuruluşu olan Athina ATE, Abu Dhabi’nin doğusunda bulunan bir yeşil adanın liman projeleri inşası, operasyonu ve bakımı, yol yapımı, altyapısı ve geliştirilmesi hakkında, Birleşik Arap Emirlikleri’den Aldar Properties ile 125 milyon $’lık sözleşme imzalamıştır. Mytilineos şirketler grubu 2012’den başlayarak, cirosunun %55’ini yurtdışında gerçekleştirmeye başlamıştır. Grubun şirketlerinden METKA uluslararası alanda enerji projelerinde oldukça büyük bir rol oynamaktadır. Özellikle Türkiye (925 milyon Euro), Suriye (1,3 milyar euro), Ürdün (202 milyon Euro), Cezayir (246 milyon Euro) ve Irak’ta (260 Euro) önemli projeler yürütmektedir. Son 5 yıl içinde, her yıl 500 milyon ile 1 milyar €’luk projeler alması bunun bir göstergesidir. Öte yandan, Hellaktor şirketler grubu 2013 sonbaharı itibariyle yurtdışında devam eden 970 milyon Euro tutarında projelere sahip olduğunu ilan etmiştir. Birleşik Arap Emirliklerinde bir stadyum inşası projesi yürütmektedir, Balkanlar’da ise 250 milyon € bütçeye sahip demiryolları projeleri üstlenmiştir. Bulgaristan, Romanya, Makedonya ve Sırbistan, hatta Arnavutluk, grubun faal olduğu ülkelerdir, satın aldığı Viosar şirketi kanalıyla ise İtalya ve ABD gibi ülkelerdeki büyük fotovoltaik inşaat projelerine de imza atmaktadır (ABD’de Libra Group ile konsorsiyum şeklinde çalışmaktadır). Saint Petersburg, Almanya ve Kıbrıs’taki atık yönetimi projeleri de önem taşımaktadır. Öte yandan, Türkiye’de küçük bir su kaynakları yönetimi projesi üstlenmiştir, Katar’da ise toplam 360 milyon Euro tutarında toplam üç proje yürütmektedir. Dolayısıyla şirketin geleceğe yönelik olarak yürütmekte olduğu projelerin %33’ü yurtdışında bulunmaktadır. GEK Terna şirketler grubu 2013 yılında Suudi Arabistan’da bir kardeş şirket kurmuştur ve halen Ortadoğu bölgesinde yol yapımı, bina yapımı ve başka projelerde faaliyet göstermektedir. Buna paralel olarak, yurtdışındaki inşaat projelerinin yüzdesini toplam projelerinin üçte birine yükseltmeyi hedeflemektedir. Katar, Abu Dhabi, Bahreyn ve Amman’da toplam 19 proje üstlenmiştir, ayrıca Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar ve Amman’da yeni projeler için ihalelere teklif vermektedir. Ayrıca Balkanlar’da önemli fırsatlar görmektedir ve bu bölgedeki yol ve diğer altyapı projelerine teklifler vermektedir. Son olarak, yurtdışında ve özellikle Polonya, Bulgaristan ve ABD’de yenilenebilir enerji kaynakları tesisleri kurmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 23 Kısa vadede ihaleye çıkarılacak projeler 1. Yunanistan Kamu Malvarlığı Değerlendirme Fonu’nun yürütmekte olduğu özelleştirmeler kapsamında kısa vadede – 2014 yılı içinde – ihaleye çıkarılacak olan belli başlı projeler şöyledir: Arazi değerlendirmesi. Başta eski Atina Havalimanı bölgesi-Elliniko arazisi, Uluslararası Radyotelevizyon merkezi, Korfu adasında Kassiopi bölgesi olmak üzere, 70.000 kamu arazi ve binasının önümüzdeki kısa ve uzun vadede ihaleye çıkarılarak özel kullanıma tahsis edilmesi planlanmaktadır. Altyapı projeleri. Yunan Devleti önümüzdeki dönemde birçok altyapı projesininin belirli kısımlarını kiralama/işletme veya satma sürecine girecektir. Bu altyapı projelerine bazı örnekler Egnatia Odos otobanı, Devlet Karayolları, Selanik Su ve Kanalizasyon İşletmesi, Atina Su ve Kanalizasyon İşletmesi, Devlet Elektrik Kurumu, küçük limanlar ve marinalar, çeşitli havalimanları, Doğalgaz Tesisleri Depoları işletmesi, Pire Liman İşletmesi, Selanik Liman İşletmesi, 10 adet diğer liman işletmeleri, Trenose Devlet Demiryolları İşletmesi, Atina Uluslararası Havalimanı (belirli hizmetlerinin ihale ile devredilmesi) vs.dir. Şirketler portföyü. Buna örnek olarak şu işletmeler verilebilir: Milli Piyango, Doğalgaz İşletmesi, Yunanistan Hipodromlar İşletmesi, Futbol Tahminleri İşletmesi, Hellenic Petroleum, LARKO, Yunan Posta İşletmesi, Yunan Savunma Sistemleri İşletmesi, Parnitha Kazinosu, Yunan Araç Sanayisi, vs.dir. Yunanistan’ın halihazırda içinde bulunduğu ekonomik kriz ortamı ve AB Ülkeleri Liderler Zirvesi Toplantılarında da iyice açığa çıkan görüş aykırılıkları ve mali birleşme yerine mali disiplin görüşünün benimsenmiş olması ticari ortamda yaşanan krizin devam edeceğini göstermektedir. Öte yandan, memorandumlar çerçevesinde ülkenin yapması beklenen özelleştirmelerin 2014 yılından itibaren ufak da olsa, bir hareketlilik yaratması beklenmektedir. Ağırlıklı olarak Körfez Ülkeleri ve Balkan Ülkelerinde alınan projelerin Yunan müteahhitlik sektörünün varlığının devamı açısından kurtarıcı rol oynadığı görülmektedir. İkili ilişkilerde girilen yumuşama ortamının da katkısıyla, özellikle krizin firmalarımızın işbirliği imkanlarını geliştirebilmelerine olumlu katkı sağlayacağı düşünülmektedir. 2012 ve 2013 yıllarına ilişkin Toplam Bina Aktivitesi (Özel ve Kamu) Bölge Doğu Makedonya ve Trakya Merkez Makedonya Batı Makedonya Thessalia İpiros İyon adaları Batı Yunanistan Orta (Sterea) Yunanistan Mora Attika Kuzey Ege Güney Ege Girit Ülke toplamı Verilen İnşaat İzni Adedi Aralık - Ocak Değişim (%) 2012 2013 Yüzölçümü (bin m²) Aralık - Ocak Değişim (%) 2012 2013 Hacim (bin m³) Aralık – Ocak Değişim (%) 2012 2013 1.135 764 -32,7 196,9 234,7 19,2 735,2 952,3 29,5 3.338 2.301 -31,1 796,6 571,7 -28,2 3.683,6 2.507,5 -31,9 463 324 -30,0 108,0 108,4 0,3 412,3 477,9 15,9 1.464 887 960 1.062 499 573 -27,5 -43,7 -40,3 254,0 159,9 177,8 195,2 65,6 94,9 -23,1 -59,0 -46,6 922,0 534,2 609,5 769,9 228,8 338,0 -16,5 -57,2 -44,5 1.936 1.464 -24,4 301,9 210,5 -30,3 1.150,7 813,0 -29,4 1.828 1.361 -25,5 316,4 248,0 -21,6 1.441,1 1.175,9 -18,4 2.497 5.400 805 1.721 1.392 1.815 3.762 597 1.288 1.107 -27,3 -30,3 -25,8 -25,2 -20,5 439,9 862,5 110,8 320,0 370,1 329,0 607,7 74,5 214,8 259,9 -25,2 -29,5 -32,7 -32,9 -29,8 1.643,4 3.200,9 394,6 1.169,3 1.265,5 1.234,1 2.478,8 269,7 737,1 967,1 -24,9 -22,6 -31,6 -37,0 -23,6 23.826 16.917 -29,0 4.414,9 3.215,0 -27,2 17.162,5 12.950,2 -24,5 Atina Ticaret Müşavirliği 24 Yunan İstatistik Kurumunun açıkladığı son bilgilere göre, Aralık 2012 – Kasım 2013 döneminde Yunanistan’da düzenlenen toplam özel ve kamu sektörü inşaat izinleri sayısı 16.917’dir. Bu rakam 3.215,0 bin m2 yüzeye ve 12.950,2 bin m3 hacme isabet etmektedir ve Aralık 2011 – Kasım 2012 dönemine kıyasla toplam izin sayısında % 29,0, yüzey toplamında %27,2, hacim açısından ise %24,5 oranında bir düşüş olduğu görülmektedir. Sözkonusu düşüşün son birkaç yıldır devam ettiğini de ayrıca not etmek gerekir. Geleceğe yönelik beklentiler Yukarıda detaylı olarak anlatıldığı üzere, Yunanistan’ın son yıllarda içine girdiği ekonomik krizden en çok etkilenen sektörlerden biri inşaat sektörü olmuştur. Ancak sektördeki gelişmeler 2014’den itibaren ufak da olsa bir hareketliliğin başladığına işaret etmektedir. Bu durum inşaat sektöründe faaliyet gösteren firmaların hisselerinin Atina Borsası’nda çıkışa geçmesiyle de teyid edilmektedir. Büyük projelerin yeniden başlatılması ve AB finansmanı sektöre bir canlılık getirmeye başlamıştır. Buna örnek olarak, ülkedeki 4 büyük yol yapımı projesinin (Aegean Otobanı, Nea Odos, Kentriki Odos ve Olympia Odos) AB Ulusal Kalkınma Paketi’nden (ESPA) toplam 776 milyon Euro alarak yeniden hayata geçirilmesini gösterebiliriz. Söz konusu projeler için toplamda 2 milyar Euro’nun üzerinde finansman öngörülmektedir. Öte yandan, 2013 yılı sonlarından itibaren bazı küçük ve büyük yeni projelerin sözleşmeleri imzalanmış olup, 2014 yılında bu projelerin hayata geçirilmesi beklenmektedir. Bu projelerden bazıları; Doğu Vistriza sulama projesi, Patra’daki “Agios Andreas” hastanesinin renovasyonu, Trikala – Pyli caddesinin iyileştirilmesi, Aleksandroupolis (Dedeağaç) limanında genişletme çalışmaları, Doğu Attika drenaj çalışmaları, Atina’nın Nea Filadelfia semtindeki AEK futbol takımının stadyumunun inşasıdır. Sektörel Geçerli Mevzuat 08.09.1983 tarih ve 394 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan inşaat izni verilmesi ve inşa edilen binaların kontrol şekli hakkında 3/8-09-1983 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. 18 Aralık 1985 tarih ve 210 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 1577 sayılı Genel İnşaat Yönetmeliği İnşaat izinleri veriliş şekline yönelik yeni standartları düzenleyen 82070/98/89 sayılı Karar. Bina İnşaat Yönetmeliği: 30.1/3.2.1989 tarih ve 3046/304 sayılı Karar (R.G. 59 D’) 13-7-93 tarih ve 795 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 8-7-93 tarihli inşaat izinleri veriliş şekline yönelik yeni standartları düzenleyen Cumhurbaşkanlığı kararnamesi. 101 no’lu C.K.: 95/23.4.95 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan, 18/2000 sayılı C.K.de değiştirilen 346/98 (R.G. A’ 230) sayılı C.K.nin kamu hizmet sözleşmelerine yönelik hükümlerinin 13 Eylül 2001 tarih ve 2001/78/AT sayılı Komisyon Direktifine uyumlaştırılmasına yönelik değişiklik yapılması. 20 Aralık 1999 tarih ve 2184 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan D17a/141/3/FN275 sayılı Yunan Antisismik (Depreme karşı koruma) Yönetmeliği Onaylama Kararı. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi: 15/3.2.2000 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 346/98 sayılı (A’ 230) “Yunan mevzuatının kamu hizmet sözleşmeleri hakkındaki hükümlerinin 92/50/AET sayı ve 18 Temmuz 1992 tarihli Direktif hükümlerine uyum sağlaması” hakkındaki Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 13 Ekim 1997 tarih ve 97/52/AET sayılı Direktif hükümleri ile uyumlaştırılması hakkında değişiklik. 28-09-2004 tarih ve 3263 sayılı “Kamu projelerinin ihaleye çıkarılması” hakkında kanun (Resmi Gazete 179 A’). Atina Ticaret Müşavirliği 25 Bankacılık Yunanistan’ın 2001 yılında Euro para birimi bölgesine girmesi, ülkenin ekonomik yapısında köklü değişikliklerin başlangıcı olmuştur. Bunu esasen rejim değişikliği olarak görmek de mümkündür. 2001 ve 2008 yılları arasında, reel büyüme neredeyse yıllık %4’lere ulaşmış, enflasyon tek haneli rakamlara düşmüştür. Ancak 2009 yılına gelindiğinde, bütçe açığı GSYİH’nın %15.5’ine ulaşmıştır.Kamu borçlarının payı, GSYİH’nın neredeyse %130’una çıkmıştır. 2009 sonbaharına gelindiğinde, bütçe açığının öngörülenden çok daha yüksek olacağı mali piyasalar tarafından anlaşılmıştır. Kar faizi oranları hızla yükselmeye ve ülke küresel mali piyasalarda hızla değer kaybetmeye başladı.Böylece,2010 Mayıs ayında Yunanistan Troyka ile, Mali konsolidasyonu ve özelleştirmeler ve vergi kaçakçılığını engelleyen reformları kapsayan yapısal reformları içerir memorandumu imzalamıştır.Bankacılık sektörünün üst düzeyinden gelen açıklamalara göre; beklenenin aksine,devletinekonomik kriz içine düşmesi, bankacılık sektörünüde krize sürüklemiştir. Şöyle ki; ilk olarak likidite sorunu yaşanmaya başlamış, Yunanistan’ın uluslararası ülke puanınınseri halinde düşürülmesi, Yunan bankalarının puanının da düşürülmesine ve bankaların küresel finans piyasalarının dışına itilmesine sebep olmuştur. Ayrıca ülkedeki belirsizlik, büyük miktarda naktin ülkeden kaçışına yol açmıştır.Bunun yanısıra, ekonomik daralma ve likidite sıkıntısı, bankalara olankredi borçlarının geri ödenememesini sürekli hale getirmiştir. Bu süreçte Yunanistan’ın Euro bölgesinden çıkışı senaryoları yoğun olarak konuşulur olmuştur.Ekonomik krizden çıkışa yönelik, öncelikle finansal sisteministikrara kavuşturulması gereği üzerine, bankacılık sektöründe yeniden yapılandırmaya gidilmesi kararlaştırılmıştır. Sektörün yeniden yapılandırılması için gerekli olan toplam 50 milyar Euro, Troyka’dan iyileştirme programı fonu adı altında sağlanmıştır. İkinci aşama ise, hangi bankaların yeniden yapılandırmaya dahil edileceğinin kararlaştırılması olmuştur. Yeniden yapılandırma değerlendirme çalışmalarının başladığı dönemde, 17 ticari banka mevcut iken, 8 banka (5 ticari banka, 3 kooperatif bankası) bu kapsamda tasfiye edilmiş, ülkenin en büyük 4 bankası “faaliyet konusu sadece bankacılık hizmetlerinden ibaret” olarak seçilerek yeniden yapılandırma sürecine alınmıştır. Bu dört banka, Natonal Bank of Greece, Alpha Bank, Pireaus Bank ve Eurobank’tır. Böylece 2013 yılının ilk aylarında bu 4 banka, karar süreçlerini tamamlayarak, sermayelerini Yunan Merkez Bankası’nın öngördüğü rakamlara yükseltmiştir. 2013 yılının ilk yarısına kadar devam eden süreçte, Alpha Bank ülkenin en köklü ve en çok şubeye sahip bankalarından biri olan Emporiki (Ticaret) Bankası’nın tamamını FransızCredit Agricole grubundandevralmıştır.Piraeus Bankası ise; önce 2012 yılı sonunda Geniki Bank’ın tamamını devralmış, akabinde 2013 Mart ayında zor durumda olan üçKıbrıs bankasını (Hellenic Bank, Cyprus Popular Bank, Bank of Cyprus) aynı anda devralarak bankacılık sisteminin daha kompak bir yapıya kavuşturulması çabalarına katkı sağlamıştır. Bu süreçte, National Bank of Greece ile Eurobank arasında da zaman zaman birleşme görüşmeleri yapıldığı açıklanmış, ancak bu görüşmelerden bugüne kadar bir sonuç çıkmamıştır.Nihai durumda, Yunan Bankacılık sistemi; sadece ana bankacılık faaliyetlerinde bulunan 4 büyük banka ile her türlü bankacılık faaliyetinde bulunan birkaç küçük kooperatif bankasından ibaret ve fakat daha etkin bir hale getirilmiştir. Yunan Bankalar Birliği, 31.12.2013 tarihi itibariyle, ülkedeki toplam banka şubesi sayısını 2.886, toplam banka çalışanı sayısını ise 50.167 olarak açıklamıştır. Aşağıdaki tabloda, Yunanistan’ın belli başlı bankaları son birleşme ve devralmalar ile birlikte ele alınmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 26 Yunanistan’daki belli başlı Bankalar Şube ve Çalışan Sayısı (31.12.2013 itibariyle) Yunanistan Bankalar Birliği Üyeleri Attika Bölgesi Selanik Bölgesi Diğer Bölgeler Toplam Çalışanlar National Bank of Greece S.A. 213 49 278 540 12.818 Alpha Bank S.A. 271 63 292 626 10.452 Piraeus Bank S.A. 359 103 495 957 14.110 Eurobank Ergasias S.A. 240 65 232 537 9.158 Attica Bank 41 10 29 80 908 Geniki Bank 35 6 39 80 1.108 HSBC Bank plc 14 1 - 15 372 Citibank Internatonal plc 19 2 - 21 944 Panhellenic Bank 10 4 12 26 164 Bank of America Merrill Lynch 1 0 0 1 18 Deutsche Bank 1 0 0 1 11 The Royal Bank of Scotland 1 0 0 1 81 Unicredit Bank 1 0 0 1 23 Yunanistan Bankalar Birliği Bağlı Üyeleri Oysa ki Yunanistan, özellikle 2000’li yılların başında Balkanlar ve Güneydoğu Avrupa’da Bankacılık faaliyetlerini genişletmeye başlamış, Yunan Ekonomi Bakanlığı ekonomik kriz öncesinde bu bölgelerde pazarın %20’sinin Yunan bankalarının elinde olduğunu açıklamıştı. Yunan bankalarının 31.12.2013 tarihi itibariyle yurtdışında sahip oldukları bankacılık yan şirket sayısı 29, şube sayısı 2.629, çalışan sayısı ise 42.423’tür. Ülkemiz açısından belirtmek gerekirse; 2006 ylında Yunan National Bank of Greece, Finansbank’ın hisselerini satın alarak Türkiye’ye 2.9 milyar Dolarlık bir sermaye transferi gerçekleştirmiştir. Halen NBG grubu Finansbank’ın %95 hissesini elinde tutmaktadır. Moody's Banka Fitch Uzun Dönem Tarih Uzun Dönem Tarih NBG Caa2 23.09.2011 B- 20.5.2013 EFG Eurobank Ergasias Caa2 23.09.2011 B- 20.5.2013 Piraeus Bank Caa2 23.09.2011 B- 20.5.2013 Alpha Bank Caa2 28.6.2013 B- 20.5.2013 Sigortacılık Yunanistan sigorta piyasası diğer Avrupa ülkelerine kıyasla daha küçüktür. 2004 yılında toplam prim değeri GSYİH’nin % 2.2’sine tekabül eden 4.5 milyar Euro tutarına ulaşmıştır. Yunanistan sigortacılık sektörünün toplam prim değeri AB toplamının % 0.5’ini oluşturmaktadır. Kişi başına düşen prim miktarı 2003 yılında 294 Euro’dan 2004 yılında 328 Euro’ya yükselmiştir. Genel sigortacılık hizmetleri içinde hayat sigortası oranı 1998 yılından itibaren her yıl önemli artış göstermektedir. Sektördeki yeniden yapılanma sürecinde 2001 yılı sonunda endüstri derneğine Atina Ticaret Müşavirliği 27 kayıtlı sigorta şirketi sayısı 183’ten 107’ye düşmüştür. 2010 yılı sonunda ise bu rakam 73’e gerilemiştir. Sigorta Şirketleri Derneği verilerine göre, 2010 yılında ilk 5 şirket piyasanın % 71’ine ve ilk 10 şirket % 91,68’ine hakim durumdadır. 1.4.7 ENERJİ Yunanistan toplam enerji ihtiyacının yaklaşık % 70’i ithal etmekte olup, enerji alanında dışa bağımlı bir ülke konumundadır. Bu nedenle enerji sektörü dış ekonomik ve ticari ilişkilerinde zemin kazanma arzusunda olduğu bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Enerji ihtiyacı istikrarlı bir şekilde artmaya devam etmekle birlikte kişi başına tüketim açısından AB içinde son sıralarda yer almaktadır. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Yunanistan’ın 1990-2000 yılları arasındaki ihtiyacının yılda ortalama % 2.6 oranında arttığını, 20022010 yılları arasındaki artış oranının ise % 4 civarında Enerji Tüketimi 1999 2015 olmasının beklendiğini ifade etmektedir. Petrol % 58 % 45 Yunanistan’ın enerji üretim kaynakları sınırlıdır.Tüm enerji Linyit % 32 % 30 ihtiyacının % 60.5’lik kısmı petrol, % 7.1’lik kısmı ise Doğalgaz %5 % 19 doğalgaz ile karşılanmakta, bunun da hemen hemen tamamı %1 %1 ithal edilmektedir. Petrol ithalatı İran, S.Arabistan, Rusya, Hidroelektrik Diğer % 4 %5 Libya ve Mısır’dan, doğalgaz ithalatı ise sırasıyla % 80 ve % 20 oranlarında olmak üzere Rusya ve Cezayir’den yapılmaktadır. Son dönemlerde özellikle doğalgaz konusunda yeni arz kaynakları arayışları devam etmekte olup bu çerçevede Azerbaycan ve İran’la anlaşma imzalanmıştır. Yunanistan’ın ciddi linyit rezervleri bulunmakta ve devlete ait elektrik şirketi (DEI) bunu elektrik üretimi için kullanmaktadır. Toplam elektrik üretiminin yarısından fazlası için linyit kullanılmaktadır. Petrol bağımlılığının azaltılması için linyit kullanımını artırma düşüncesi hem hava kirliliği kaygısı hem de KYOTO protokolü yükümlülükleri nedeniyle uygulamaya geçmemiştir. Ancak buna rağmen ülkedeki elektrik üretiminin yarısından fazlası hala bu yolla yapılmaktadır. Hükümet enerji ihtiyacının karşılanmasında doğalgaza öncelik verme yolunu seçmiştir. IEA 2010 sonunda doğalgaz kullanımının % 17.3 olacağını tahmin etmektedir. Öte yandan ülkenin deprem kuşağında yer alması ve yoğun sismik hareketler nedeniyle nükleer santral yapımı gündeme getirilmemektedir. Enerji sektöründe geç de olsa özel şirketlerin faaliyet göstermesine izin verilmiştir. Bu bağlamda Viotia ve Selanik yakınlarında özel sektöre ait iki yeni santral elektrik üretimine başlamıştır. Ancak DEI pazarın hala tartışmasız en büyüğü olma özelliğini korumakta, elektrik arzının % 97’sini tek başına sağlamaktadır. Özel şirketler aynı zamanda doğalgaz tedariği yapabilmektedir. Ancak hem elektrik hem de doğalgazın DEI ve DEPA’ya satılması gerekmektedir. Sadece üretim veya tedarikçilik yapan ve dağıtım yapması mümkün olmayan özel şirketlerin devlete ait bu şirketlerle rekabet etmesi mümkün değildir. AB’nin 2001 yılında yayınladığı direktife göre 2010 yılına kadar elektrik ihtiyacının % 20’sinin, 2020 yılına kadar da tüm enerji ihtiyacının % 20’sini yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilmesi gerekmektedir. Bu alanda yatırım yapmakta geç kalan Yunanistan’da 2010 yılı sonu itibariyle elektrik üretiminin % 12’sinin yenilenebilir enerji kaynaklarından yapıldığı tahmin edilmektedir. Kalkınma Bakanlığı petrol, doğalgaz ve elektrik sektörlerinde 2010 yılına kadar 2.5 Milyar €’luk kısmı yenilenebilir enerji projeleri olmak üzere enerji sektörüne 4,5 milyar € yatırım planlamaktadır. 2007 Kasımında her iki ülkenin Başbakanlarının katılımı ile açılan Türkiye-Yunanistan doğalgaz enterkonnektörü ve 26 Temmuz 2007’de imzalanan Türkiye-Yunanistan-İtalya arasındaki doğalgaz ulaştırmasına ilişkin anlaşma Yunanistan’ın üzerinde önemle durduğu projelerdir. Türkiye ile Yunanistan arasındaki doğalgaz boru hattı Karacabey ile Gümülcine’yi birbirine bağlamaktadır. 285 km uzunluğundaki hattan doğalgaz transferine 2008 Kasım ayında yine her iki ülkenin başbakanlarının katılımı ile başlanmıştır. Atina Ticaret Müşavirliği 28 Yılda 11.5 milyar m3 kapasiteye sahip olacak Türkiye-Yunanistan hattından ilk aşamada yılda 2.5 milyar m3 doğalgaz sevkedilmesi, 2012 sonunda tamamlanması beklenen ve denizaltından geçecek olan Yunanistan-İtalya boru hattından ise yılda 8.8 milyar m3 doğalgaz aktarılması öngörülmektedir. Uzun dönemde Şah Deniz Projesi ile bağlantı kurulacak bu hatta kısa vadede planlanan Türkiye’nin ihtiyaç fazlası olan doğal gazın Yunanistan’a aktarılmasıdır. Türkiye, Yunanistan, İtalya ve Azerbaycan arasında yapılması beklenen anlaşma ile Yunanistan doğalgazda en önemli tedarikçi durumundaki Rusya’ya olan bağımlılığını azaltmayı hedeflemektedir. Enerji İstatistikleri 2006 2007 2008 2009 2010 Enerji Tüketimi ( Milyon Ton Petrol Eşiti) 31.6 31.6 31.8 30.7 28.8 Kişi Başı Enerji Tüketimi ( Kg Petrol Eşiti) 3,135 3,198 2,706 2,609 2,442 Elektrik Tüketimi ( Milyar kw) 56 57 64 62 59 Kişi Başı Elektrik Tüketimi (kw) 5,077 5,226 5,722 5,540 5,245 Doğal Gaz Tüketimi (Milyon m3) 3,310 4,069 3,528 3,824 4,737 Kaynak : Dünya Bankası Yunanistan’da Elektrik Üretimi Yunanistan’da elektrik enerjisi üretimi özellikle termik santrallerden elde edilmektedir. Batı Makedonya Bölgesinde toplam elektrik enerjisinin %75’i üretilmektedir, bunun da %50’si Kozani ilinde üretilmektedir. Florina ilindeki yeni Meliti elektrik üretim santrali ile Batı Makedonya ülkenin elektrik enerjisi ihtiyacının %80’nini karşılayacak duruma gelecektir. Termik elektrik üretim santrallerinin ülkenin kuzeyinde yoğunlaşması, taşıma esnasında kayıplara ve işleyişte dengesizliğe yol açmaktadır. Ancak bunların tasarımı, birçok santral için yakıt hammaddesini oluşturan linyit yataklarının zengin olduğu bölgelere yakınlıkları konusuna dayanmıştır. Ülkede linyit stoğu olan dört bölge mevcuttur: Drama, Batı Makedonya, Elassona ve Megalopoli. Böylece, 2008 yılı Enterkonnekte Sistemi verilerine göre, (National Report RΑΕ 2009), elektrik üretim tesislerinin yerleşik gücünün %67.7’i termik santraldir ve bunların 4808MW’ı linyit, 1160MW’ı petrol ve 2447,7MW’ı doğalgaz ile çalışmaktadır. %24,3 oranında hidroelektrik santral, %8 oranında ise Yenilenebilir Enerji Kaynakları mevcuttur. Yunanistan’da elektrik enerjisi üretim bilançosu Yakıt türüne göre Yerel Elektrik Enerjisi Üretimi – Interkonnekte Sistem Lİnyit Atina Ticaret Müşavirliği Petrol Doğalgaz Büyük hidroelektrik Yenilenebilir enerji kaynakları 29 Linyit ülkenin en önemli kaynağı olup, 2008 yılı için yerel elektrik üretiminin %58.3’ü linyitten sağlanmıştır. Petrol %6.8’e gerilemiş olup, bunun yerini önemli ölçüde doğalgaz almıştır (%25.9 katkıyla) ve bu oranın giderek yükseleceği tahmin edilmektedir. Buna paralel olarak, çevrenin korunması hususunun Yunan Devletinin bir önceliği haline gelmesi, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına ağırlık verilmesine yol açmaktadır ve elektrik enerjisi üretimindeki payının 2020 yılında %34 oranına yükseltmeyi hedef olarak belirlemektedir. Aynı kapsamda, doğalgaza da özel önem verilmektedir, zira Yunanistan linyit stoklarının 35 yıl daha dayanacağı düşünülmektedir. Dolayısıyla, Yunanistan’ın elektrik enerjisi üretimine zamanla bitümlü antraks gibi yeni yakıt türlerinin de dahil edilmesi gerektiği düşüncesi mevcuttur. Antraks tesislerinin linyit tesislerine nazaran daha yüksek verimlilik yakalayabildiği, ayrıca çevreyi daha az kirlettiği bilinmektedir. Ayrıca, doğalgazın önümüzdeki 50-60 yıl boyunca mevcut olacağı, antraksın ise 200 yıl daha bulunabileceği bilinmektedir. Ancak antraks kullanımı tesislerin temiz ve verimli yanma teknolojileri kullanmalarına ve Kyoto Protokolü ile Avrupa Standartlarına uymalarına bağlıdır. Elektrik Enerjisi Üretimi Sübvansiyonları Elektrik enerjisi sektörüne yatırım yapmak isteyen yatırımcılara 3 değişik ad altında sübvansiyon sağlanmaktadır. Bu kategoriler: 1. Genel Girişimcilik: Bütün işadamlarına yöneliktir, 10 yıla varan vergi muafiyetleri içermektedir. Verilebilecek maksimum yardım tutarının %100’üne kadar muafiyetleri kapsamaktadır. Vergi muafiyeti 8 ile 10 yıl arasında ve vergi öncesi kâr üzerinden uygulanır. 2. Bölgesel Sinerji: yerel ihtiyaçları karşılayan veya yerel üstünlükleri değerlendiren planları içeren yatırımlar. Her tür sübvasiyonu içermektedir. Buna para yardımı, leasing ve krediler de dahildir. Leasing tutarı toplam izin verilen sübvansiyonun %70’ine ulaşabilir. Yeni şirketler için bu yüzde %10 oranında artırılır. 3. Teknolojik kalkınma: yeniliklere yatırı yapmayı ve şirketlerini teknolojik açıdan modernleştirmeyi planlayan şirketlere yöneliktir. Buna para yardımı, leasing ve krediler de dahildir. Her tür sübvasiyonu içermektedir. Leasing tutarı toplam izin verilen sübvansiyonun %80’ine ulaşabilir. Elektrik enerjisi üretimi sektöründe yapılacak olan yatırımlar yukarıdaki başlıklardan herhangi birine dahil edilebilir. Bu konuda Invest in Greece Yatırım Kurumu şirketleri yönlendirebilmektedir. İl ve Bölgeler bazında sübvansiyon yüzdeleri Orta Şirketler Küçük ve Çok Küçük Şirketler %15 %25 %35 C %15 %25 %35 Ftiotida B %15 %25 %35 Fokida B %20 %30 %40 Evia B %15 %25 %35 Viotia A %15 %20 %25 Evritania C %20 %30 %40 Selanik B %30 %35 %40 Yönetim Bölgesi iller Güney Ege Cyclades C Onikiada Orta Yunanistan Orta Makedonya Atina Ticaret Müşavirliği Bölgeler Büyük Şirketler 30 Batı Makedonya Attika Thessalia İyon Adaları Girit Peloponnisos Kuzey Ege Doğu Makedonya Trakya Atina Ticaret Müşavirliği Halkidiki B %30 %35 %40 Kilkis C %30 %40 %50 Pella C %30 %40 %50 İmathia C %30 %40 %50 Pieria C %30 %40 %50 Serez C %30 %40 %50 Grevena C %30 %40 %50 Kozani B %30 %35 %40 Florina C %30 %40 %50 Kastoria C %30 %40 %50 Attika A %15 %20 %25 Larissa B %30 %35 %40 Magnisia B %30 %35 %40 Karditsa C %30 %40 %50 Trikala C %30 %40 %50 Korfu C %30 %40 %50 Lefkada C %30 %40 %50 Kefalonia C %30 %40 %50 Zakinthos C %30 %40 %50 İraklio B %30 %35 %40 Hanya B %30 %35 %40 Lasithi B %30 %35 %40 Rethymno B %30 %35 %40 Lakonia C %30 %40 %50 Messinia C %30 %40 %50 Korinthia B %30 %35 %40 Arkadia B %30 %35 %40 Argolida B %30 %35 %40 Lesvos C %30 %40 %50 Chios C %30 %40 %50 Samos C %30 %40 %50 Kavala C %40 %45 %50 İskeçe C %40 %45 %50 Rodopi C %40 %45 %50 Drama C %40 %45 %50 Evros C %40 %45 %50 31 İpiros Ioannina C %40 %45 %50 Arta C %40 %45 %50 Preveza C %40 %45 %50 Thesprotia C %40 %45 %50 Ahaia C %40 %45 %50 Etoloakarnania C %40 %45 %50 C %40 %45 %50 Batı Yunanistan İleia YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI Rüzgar Enerjisi Yunanistan’da enerji piyasası birçok değişikliğe tâbi olup, bütün dünyadan yatırımcılara hitap etmektedir. Yunanistan’da Güneydoğu Avrupa ve genel olarak Avrupa’da enerji konusunda stratejik bir konumda bulunmaktadır. Elektrik enerjisi üretimi, nakliyesi ve dağıtımı konularının serbest bırakılması, ayrıca Yenilenebilir Enerji Kaynakları sektöründe dinamik bir kampanya başlatılmış olması, ülkede önemli üretim fırsatları oluşmasına yol açmıştır. Günümüzde rüzgar parklarından 1400 MW faaliyet gösterdiği tahmin edilmekte olup, hedef 2020 yılına kadar 7.500MW tesis edilmesidir ve bunun 300MW’ının offshore rüzgar parklarından olmasıdır. Yunanistan’ın Yenilenebilir Enerji Kaynakları hakkındaki olumlu uzun vadeli mevzuatı sektördeki yatırımları teminat altına almaktadır ve büyük yatırımcıların güvenini kazanmıştır. Yunanistan’da faaliyet gösteren dünya devleri arasında Mytilinaiou Grubu ile işbirliği içinde Endesa, Rokas Grubu ile işbirliği içinde IberdrolaAcciona ve Gamesa İspanyol şirketleri vardır. Ayrıca Yunan piyasasında Fransız şirketleri EDF ve Veolia, İtalyan Enel ve Alman WPD ve WRE vardır ve bu şirketler sektördeki gelişim ve başarılarının devamını hedeflemektedir. Rüzgar enerjisi Yunan hükümeti için önceşik arz etmektedir. Yenilenebilir Enerji Kaynakları (YEK) Yunanistan’da rekabetçi fiyatlarla gelişebilir ve hedef bunların toplam elektrik enerjisi üretimindeki payının 2020 yılına kadar %40’a ulaşmasıdır. YEK’lerin hedefi AB’nin ilgili yönetmeliklerinden Kioto Protokolünden kaynaklanan yükümlülükleri arasında olduğundan dolayı, yatırımcılar Yunan YEK piyasasında istikrarlı ve uzun vadeli hedefler temin edebilirler. Rüzgar Enerjisine Yatırım Yapmanın Avantajları • Çok iyi rüzgar dinamiği – Avrupa’daki en iyilerinden • Üretilen enerjinin Sistem Yöneticisine satışında öncelik • Üretilen enerjide yüksek satış fiyatları (feed in tariffs) • 20 yıllık enerji alım anlaşması (Power Purchase Agreement, PPA) • Yatırımlarda güvenilirlik ve uzun vadeli planlama sağlayan olumlu, uzun vadeli mevzuat 20 yıl garantili, üretilen enerji satışı cari faturaları (feed in tariffs, FIT) Euro olarak-MWh Bağlantılı Sistem Bağlantılı Olmayan Adalar Offshore Rüzgar Parkları > 50KW 87,85 99,45 Rüzgar Enerjisi ≤ 50 KW 250 Atina Ticaret Müşavirliği 32 YEK sektörünün Yunanistan’daki üretimi bağlayıcı sözleşme hedefleriyle temin edilmektedir ve bunlar YEK’lerin enerji üretimindeki payının 2020 yılına kadar %40’a çıkmasını talep etmektedir. Bugün ise bu katılım payı, küçük hidroelektrikler de dahil %10 civarındadır. Başarı Örnekleri 1998 yılında Yunan şirketi Ch. Rokas A.E. Yunanistan’daki ilk rüzgar parkını Girit’in Sitia bölgesinde 10.2 MW gücünde inşa etmiştir. 2004 yılında Rokas şirketi, YEK alanındaki en büyük gruplardan biri olan İspanyol Grup Iberdrola’nın yan şirketi haline gelmiştir. Bugün şirket Yunan rüzgar enerjisi piyasasında ilk sıralardan birinde yer almaktadır, yerleşik gücü 205 MW olup, gelişiminin devamını hedeflemektedir. Kaynak: Yenilenebilir Enerji Kaynakları Merkezi – KAPE (Harita açıklaması: Ortalama yıllık rüzgar hızı: metre/saniye) Atina Ticaret Müşavirliği 33 Güneş Enerjisi Güneş / fotovoltaik enerji Yunanistan’ın enerji profilinin en önemli faktörlerinden birini teşkil edecektir. Yunanistan zengin bir güneş dinamiğine sahiptir ve güneş enerjisinin ülkenin enerji ihtiyacının üçte birini karşılayacağı tahmin edilmektedir. Uzmanlar pazarın önemli derecede gelişeceğine ve değerinin ilerleyen yıllarda 4 milyar Euro’yu aşacağına inanmaktalar. Yunanistan güneş termik enerjisi üretimini teşvik etmektedir ve bugüne kadar birçok orta ve küçük ölçekli şirket bu alanda yatırım yapmıştır. Sonuç olarak ülkedeki fotovoltaik tesislerin bugünkü kapasitesi 340 MW’a ulaşmıştır, 2020 yılına kadar ise 2.200 MW’a ulaşması beklenmektedir. Yunanistan’da güneş enerjisi alanında yatırım yapan şirketlerden bazıları Alman Conergy ve WPD, Fransız EDF-ΕEN, Avustralyalı Babcock & Brown, Yunan PPC (Devlet Elektrik Kurumu) ve Yunan – İspanyol Grubu Rokas-Iberdrola’dır. Ayrıca bütün ülkede 5 fotovoltaik panel üretim tesisi oluşturulmuş olup, bunlar piyasaya uygun teçhizat arz etmekte ve bir silis işleme tesisi panellerin üretiminde kullanılmaktadır. Yatırımcılardan giderek artan bir talep görülmektedir. Özellikle yaz aylarında ülkedeki güneş yoğunluğu maksimum seviyede bulunmaktadır, milyonlarca turistten dolayı da güneş enerjisine olan talep artmaktadır. Ayrıca zirai bölgelerde ve gelişmekte olan bölgeler olan adalarda güneş enerjisi ihtiyaçları yüksektir. Son olarak, birçok devlet kurumu, sanayi ve turizm tesisi de fotovoltaik enerji kullanımına ilgi göstermektedir. Güneş Enerjisine Yatırım Yapmanın Avantajları • Zengin güneş dinamiği, Avrupa’daki en yükseklerden biri • Üretilen enerjinin Sistem Yöneticisine satışında öncelik • Üretilen enerjide yüksek satış fiyatları (feed in tariffs) • 20 yıllık enerji alım anlaşması (Power Purchase Agreement, PPA) • Yatırımlarda güvenilirlik ve uzun vadeli planlama sağlayan olumlu, uzun vadeli mevzuat Yunanistan’da YEK’lerin gelişimi kurumsal olarak bağlayıcı hedeflerle sağlanmaktadır. Bunlara göre, YEK’lerin toplam üretilen enerjiye katılımı 2020 yılına kadar %20, elektrik enerjisi üretimine katılımı ise %40’a ulaşmak zorundadır. Fotovoltaik enerjisi hakkındaki Yunan mevzuatı Fotovoltaik ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları hakkında Yunan Parlamentosu tarafından Mayıs 2010 tarihinde kabul edilen en son yasa (Kanun 3851/2010, RG 85A, 4-6-2010), önceki lisans alma rejiminin bazı prosedürlerini basit hale getirmektedir. Kanun, daha önce de bahsedildiği üzere, fotovoltaiklerden kaynaklanan elektrik enerjisinin 2020 yılına kadar toplam enerji üretiminin %40’ına ulaşmasını hedeflemektedir. 4001/2011 sayılı 22 Ağustos 2011 tarihinde yürürlüğe giren Kanun ile yukarıda bahsedilen kanunun bazı hükümleri revize edilmiştir. Bunun dışında, daha genel hükümler ve spesifik prosedürler Ulusal Enerji Düzenleme Kurulu (R.A.E.) tarafından düzenlenen Lisans Yönetmeliğinde sağlanmaktadır. Ayrıca belirli Bakanlık Kararlarında (örneğin, arazi ve binalar üzerinde bir fotovoltaik istasyonu uygulanmasının gerekleri hakkındaki 9154/14.04.2011 sayılı Bakanlık kararı) ve önemli dahili sirkülerlerde (örneğin Çevre Bakanlığının YAPE/F1/oik.26928) düzenlenmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 34 Lisans sürecinin gerekli adımları ≥1 MW gücünde bir fotovoltaik istasyon işletmek isteyen yatırımcının aşağıdaki adımları takip etmesi gerekmektedir: Üretim Lisansı için Ulusal Enerji Düzenleme Kuruluna (RAE) başvurması Üretim Lisansı alındıktan sonra, Bölgedeki (Periferi) yetkili bölüme Kuruluş Lisansı olarak başvuru (Çevre Koşulları Onayını da içerir) Şehir Planlama Bölümü tarafından küçük ölçekli müdahalelere girişilmesi için izin alma. Şebeke bağlantısı için Sistem Operatörüne başvuru Şebekeye elektrik enerjisi satmak üzere Sistem Operatörü (HTSO) ile sözleşme imzalama Yetkili Departmana başvuru Üretim Lisansını vermeye yetkili Makam hangisidir? Üretim Lisansı RAE tarafından düzenlenmektedir. RAE kanunda belirlenen kriterlere uygunluğu kontrol eder ve başvurunun ibrazından itibaren - başvuru dosyasının tam olması koşuluyla. Aksi taktirde, dosyanın tamamlanmasından itibaren – 2 ay içinde Üretim Lisansı verip vermeyeceğine kadar verir. Çevre Bakanlığı verilen lisansın kanuna uygunluğunu kontrol eder ve 20 gün içinde kabul eder. Pratikte bunun anlamı, Çevre Bakanlığının RAE’nin verdiği lisansı, kanuna aykırı olması durumunda, reddedebileceğidir. RAE’nin verdiği lisans Çevre Bakanlığınca kabul edildikten sonra, Bakanlık içinde yeni kurulan Sicile kaydedilir. Üretim Lisansı 25 yıllığına geçerlidir ve bitiminde 25 yıl daha uzatılabilir. Üretim Lisansının veriliş tarihinden itibaren 30 ay içinde Kuruluş İzni alınmadığı taktirde, Üretim Lisansı otomatik olarak iptal olur. Üretim Lisansından muafiyetler Çiftçiler tarafından 100 KW’a kadar işletilecek istasyonlar için ve Üretim Lisansından açıkça muaf oldukları belirtilen istasyonlar için muafiyetler tanınabilir. Ayrıca, yeni Kanuna göre, 1 MW gücüne kadar olan fotovoltaik sistemler için Üretim Lisansı veya “muafiyet” olarak bilinen herhangi başka bir açıklayıcı karar gerekmemektedir. Kuruluş Lisansı Üretim Lisansı düzenlendikten sonra, yatırımcı eş zamanlı olarak şunları yapacaktır: a) Bağlantı teklifi için Şebeke Operatörüne başvuru, b) yetkili merciye projenin Çevre Koşulları Onayı (EPO) için başvuru ve c) gerektiği taktirde, Orman Bölümünden izin için başvuru. İlgili başvurunun ibrazından itibaren 4 ay içinde yetkili Operatör bağlantı teklifini düzenleyecektir ve bu EPO ya da muafiyet kararı düzenlediği andan itibaren bağlayıcı olacaktır (daha çok detay için aşağıya bkz.). İlgili başvurunun ibrazından itibaren en geç 45 işgünü içinde Bölge (Periferi) Genel Sekreteri Kuruluş İznini düzenler. Böyle bir izin düzenlenmediği taktirde, Bölge Genel Sekreteri bu izni neden düzenleyemediğinin açıklandığı bir açıklama kararı çıkarır ve en geç 30 gün içinde karar vermesi için dosyası Çevre Bakanlığına iletir. Kuruluş İzni 2 yıllığına geçerlidir ve 2 yıl daha uzatılabilir. Çevre Koşullarının Onaylanması (E.P.O) RAE’den Üretim Lisansını aldıktan sonra, yatırımcı Kuruluş İznini almak üzere, Çevre Koşulları Onayı (EPO) kararı düzenlenmesi için başvuracaktır. Başvuruya komple bir dosya ve Çevre Etki Değerlendirmesi (ÇED) eşlik edecektir. Yetkili merci başvuru dosyasını inceleyerek en geç 4 ay içinde bir EPO kararı düzenler. Verilen kararın 10 yıl geçerliliği vardır ve anılan sürenin bitiminden 6 ay önce başvurulması şartıyla, eşit süreli olarak 2 kez uzatılabilir. Atina Ticaret Müşavirliği 35 İşletme Lisansı İşletme Lisansı vermeye yetkili makam Kuruluş Lisansını vermeye yetkili makamla aynıdır. Bir denetim birimi fotovoltaik istasyon kuruluşuna yönelik teknik şartların yerine getirildiğine onay verdikten sonra, İşletme Lisansı verilir. İşletme Lisansı 20 günlük süre içinde verilir ve 20 yıl geçerlidir. 500 KW’a kadar olan Fotovoltaik İstasyonların lisans alması a. Bu istasyonların Üretim Lisansı ve Kuruluş ile İşletme Lisansı alması gerekmemektedir. b. 500 KWp’a kadar olan fotovoltaik sistemler için, belirli koşulların yerine getirilmesi şartıyla, çevre lisansı alması gerekmeyebilir. Bölge İdaresi 20 günlük süre içinde bu koşulların yerine getirilip getirilmediğine karar verebilir. Genelde, çevre lisansının gerektiği durumlar, bu sistemlerin NATURA bölgelerinde, kıyı bölgelerinde (kıyı şeridine 100 metreden az mesafede) ve başka elektrik enerjisi üretim lisansı olan (ve toplam enerji çıktısı 500 KWp’ı aşan) bir fotovoltaik tesisine yakın arazilerde kurulması durumlarıdır. c. Yetkili Operatöre bağlantı teklifi başvurusunda bulunmak şarttır. d. Bu tür istasyonlar operasyona başlamadan önce devredilemez. e. Enerji Satın Alım Sözleşmesi imzalanmadan önce 150 €/KW tutarına eşit bir teminat ödenir. 500 KW ile 1 MW arasındaki Fotovoltaik istasyonlara lisans verilmesi a. Bu istasyonların Üretim Lisansı ve Kuruluş ile İşletme Lisansı alması gerekmemektedir. b. Çevre lisansı ve bağlantı teklifi başvurusu gereklidir. c. Bu tür istasyonlar operasyona başlamadan önce devredilemez. d. Enerji Satın Alım Sözleşmesi imzalanmadan önce 150 €/KW tutarına eşit bir teminat ödenir. Bir fotovoltaik istasyonu nasıl devredilebilir? Üretim Lisansı sahibi, RAE’nin ilgili kararını müteakip, lisansını başka bir gerçek veya tüzel kişiye devredebilir. Kurulu güç kapasiteleri 1 MWp veya daha küçük olan güneş enerjisi (fotovoltaik) istasyonları operasyona başlamadan önce devredilemez. Bu tür bir devir sadece tüzel kişilere yapılabilir. Bunun koşulu ise, devrin yapılacağı şirketin toplam anasermayesinin devreden gerçek veya tüzel kişiye ait olmasıdır. Fotovoltaik istasyonlar tarafından üretilen elektrik enerjisinin fiyatlandırması nasıl yapılır? Fotovoltaik istasyonlar tarafından üretilen elektrik enerjisinin fiyatlandırması 3851/2010 sayılı kanun ve 3734/2009 sayılı kanun, madde 27A hükümlerine göre yapılır. Yeni Üretilen Enerji Fiyatları (FIT) 20 yıl garantilidir ve her yıl bir önceki yılın tüketici fiyat endeksinin %25 oranıyla yeniden uyarlanırlar. Üretilen Enerji Fiyatları (Feed in Tariffs, FIT) Aşağıdaki tabloda yeni Sistem fiyatları ve bunların Ağustos 2010’dan itibaren düşüşü gösterilmektedir. Yıl-ay / Euro/MWh Bağlantılı Sistem Bağlantılı Olmayan Adalar >100kW ≤100kW >100kW ≤100Kw Ağustos 2012 314,27 353,56 353,56 392,84 Şubat 2013 298,87 336,23 336,23 373,59 Ağustos 2013 281,38 316,55 316,55 351,72 Şubat 2014 268,94 302,56 302,56 336,18 Ağustos 2014 260,97 293,59 293,59 326,22 2015’den sonra her yıl 1,3 χ μΟΤΣ(ν-1) 1,4χμΟΤΣ(ν-1) 1,4 χ μΟΤΣ (ν-1) 1,5 χ μΟΤΣ (ν-1) için (v) μΟΤΣ(ν-1): Önceki yıl itibariyle ν-1 Ortalama Marjinal Sistem Fiyatı Atina Ticaret Müşavirliği 36 Üretilen enerjinin yüksek fiyata satışı (feed in tariffs) ve 20 yıllık enerji alış sözleşmesi (PPA) cazip bir motivasyon oluşturmaktadır. Sektörde faaliyet gösteren başarılı bir şirket ise Martifer Solar’dır. Ayrıca fotovoltaik parkların sürekli gelişimi de enerji teknolojileri ve ekipmanı sanayısi için büyük fırsatlar yaratmaktadır. Bu sektördeki bazı önemli şirketler Next Solar, Solar Cells Hellas ve Kopelouzos Grubudur. Fotovoltaik enerji üretimi hakkında açıklanan en son fiyatlar Yunan Çevre Bakanlığı 2012 yılının Şubat ayı başında, 1 Şubat 2012 itibariyle geçerli olan yeni fotovoltaik tesislerinde üretilen elektrik enerjisi fiyatlarını açıklamıştır. Fiyat €0.328kWh olarak başlayacak olup Ağustos 2014 itibariyle €0.229kWh fiyatına düşecektir. Şubat 2015’den itibaren özel bir denklem ile tarifeler kademeli olarak azalacaktır. Bu arada, 10 kW’a kadar olan çatı fotovoltaik sistemlerinin fiyatları altı ayda bir %5 oranında azalacaktır. Bu fiyat Şubat 2012 itibariyle €0.495 olarak belirlenmiş olup, 2014’de €0.383 fiyatına ulaşacaktır. 2010 sonlarında 198 MW olan kurulu kapasite 2011 Eylül sonu itibariyle 460MW rakamına ulaşmış olup, Yunanistan ulusal hedefine planlanan tarihten önce ulaşmayı planlamaktadır. Yunanistan: Güneş Işınları Haritası düşük güneş enerjisi üretiminden en yükseğine kadar sınıflandırma Kaynak: Yenilenebilir Enerji Kaynakları Merkezi – KAPE Atina Ticaret Müşavirliği 37 1.4.8 DOĞAL KAYNAKLAR VE MADENCİLİK Dağlık coğrafi yapısı nedeniyle Yunanistan’da toprakların yaklaşık % 25’inde ekim yapılabilmektedir. Ekili arazinin yarısına yakın bölümü daha çok keçi ve koyunların otlamasına elverişli çayırlardır. Resmi kayıtlarda ülkenin % 22’lik bölümünün ormanlarla kaplı olduğu iddia edilmekte ancak yapılan çalışmalar son yıllarda sıkça rastlanan orman yangınları nedeniyle bu oranın % 17’lere düştüğünü göstermiştir. Madencilik sektörünün enerji ve imalat sektörü içinde değerlendirilmesi nedeniyle GSMH içindeki payı net olarak hesaplanamamaktadır. Ancak geçmişte bu oranın % 1’in altında olduğu dikkate alındığında ve sektörde önemli bir gelişme ve büyüme olmadığı için payın yine % 1’lerin altında olduğu genel olarak kabul görmektedir. Çeşitlilik sınırlı olmakla beraber Yunanistan bazı madenlerde öne çıkmaktadır. Perlit, bentonit, puzolan (lav) ve sünger taşında dünyanın en büyük tedarikçisi konumundadır. Demir cevheri ve boksit madenleri (500 Milyon ton rezerv) öne çıkan diğer madenlerdir. Almanya’dan sonra Avrupa’nın en büyük linyit üreticisi Yunanistan’dır. Başta alüminyum olmak üzere krom, bakır ve uranyum rezervlerinin maliyetler nedeniyle ekonomik olmadığı düşünülmektedir. Linyit, kurşun, magnezit ve tuz diğer maden kaynaklardır. 1.4.9 ÖZELLEŞTİRME Dünyada 1990’lý yýllarda baþlayan özelleþtirme çalýþmalarý, kamu kurumlarý ve iþletmelerinin yaþadýðý rekabet sorunlarý ve genel olarak devletin rolünün sýnýrlandýrýlmasýnda bir çözüm olarak görülmüþtür. Günümüzde bu tempo yavaþlayarak da olsa liberalleþen bütün ekonomilerde devam etmektedir. Yunanistan’daki Özelleþtirme sürecini uluslararasý geliþmeler ve Avrupa ile yürürlükte olan Ekonomik ve Parasal Birlik çerçevesinde uygulanan ortak politikalar zorunlu kýlmýþtýr. Yapýlan özelleþtirmeler, genel olarak KÝT’lerin özel sektöre satýlmasý, ancak ayný zamanda kamunun kontrolünün azalmamasý yönünde gerçekleþtirilmiþtir. Diðer bir ifadeyle, Yunanistan bir taraftan özelleþtirmeye sýcak bakarken, diðer taraftan ekonominin kontrolünü de elden býrakmamaya gayret etmektedir. Dünyada kabul gören uygulamalara göre; özelleþtirme sadece, rekabet ortamýnda faaliyet gösteren kamu iþletmelerinin mülkiyetinin veya yönetiminin devletten özel sektöre transferi þeklinde (hisse devri, özel sektöre satýþ veya açýk artýrma þeklinde satýþ) gerçekleþiyor ise de, bu tür özelleþtirmelerin baþarýlý olma þansý da oldukça düþüktür. Özelleþtirme öncesi öncelikle kurumsal yapýnýn teþekkül ettirilmesi ve serbest piyasa ekonomisinin tüm dinamiklerinin (maliye politikasý, dýþ ticaret politikasý, döviz politikasý vs.) istikrarlý olarak çalýþmasý önem arzetmektedir. Pazarýn kurumsal açýdan serbest kýlýnmasý da bir anlamda özelleþtirmeye yakýn bir uygulamadýr, çünkü bu uygulama ile daha önce sadece devlet tarafýndan gerçekleþtirilen belirli faaliyetlerin özel sektör tarafýndan da yapýlmasýna imkan tanýnmaktadýr. Kýsmi özelleþtirmenin en modern þekli kamu faaliyetlerinin mutat (konvansiyonel) devridir. Yunanistan’da genel olarak borsa aracýlýðýyla hisse senetleri transferi (azýnlýk hisseleri paketi arzý) yolu ve ‘stratejik yatýrýmcý’ (mülkiyet devri olmaksýzýn, sadece yönetimin devri) yoluyla özelleþtirmeye gidilmiþtir. Yaþadýðýmýz globalleþme çaðýnda Yunanistan’ýn da uluslararasý geliþmelerden etkilenmesi kaçýnýlmaz olmuþtur. Yunanistan’ýn eurozone’a giriþi, önceden elde etmiþ olduðu kalkýnma sürecini, AB yardýmlarý sayesinde ikiye katlamasýný ve dolayýsýyla yapýsal açýdan çehre deðiþtirmesini saðlamýþtýr. Zaten AB’nin Ekonomik ve Parasal Birlik hedefini belirleyen Maastricht Anlaþmasýnýn ve Maastricht Kriterlerinin hedefi de bu olmuþtur. Atina Ticaret Müşavirliği 38 Bu çerçevede, özelleþtirme süreci Yunanistan’a Avrupa tarafýndan ‘dayatýlmýþtýr’ ve çýkar çatýþmalarýnýn meydana geldiði baþlýca alan olmuþtur. Özelleþtirme süreci uygulanýrken, ayný zamanda rekabet ile üretimin artýþý, kamu borçlarýnýn azaltýlmasý, iþsizliðin önlenmesi ve sosyal eþitsizliklerin giderilmesinin yanýsýra, en önemli hedef olan ülkenin kalkýnmasý göz önünde bulundurulmalýdýr. Ayrýca teorik olarak özelleþtirme, ekonomik hayatýn ilgili sektörlerini düzenleyici bir rol oynamaktadýr. Fakat Yunanistan’da þu ana kadar yapýlan uygulamalarýn, pratikte ekonomik hayata canlýlýk vermek yerine, genelde hükümetin öncelikli ihtiyaçlarýný sübvanse etmek amacýna yönelik olarak, bütçenin günü birlik hedeflerini karþýlamada kullanýlmýþtýr. Yunanistan’ın Troyka’dan aldığı 110 milyar Euro’luk kredinin, Euro ülkeleri tarafından sağlanan 80 milyar Euroluk kısmının geri ödeme süresinin uzatılması ve faiz oranının 1 puan düşürülmesinin kararlaştırıldığı 11 Mart Euro Alanı Devlet ve Hükümet Başkanları Gayrıresmi Zirvesi sonuçlarında da yer aldığı gibi, Yunan Hükümetinin 50 milyar Euroluk özelleştirme sürecini mümkün olan en güçlü şekilde yasal temele (with the strongest possible legal basis) oturtarak gerçekleştirmesi gerekmektedir. Bu bilinçle, Hükümet özelleştirme hazırlıklarına hız vermiş ve bu konuda faaliyet gösterecek Bakan seviyesinde bir özelleştirme komitesi kurulmuştur. Hükümetin hedefi, yarısı devletin elindeki gayrimenkullerin kullanımından olmak üzere 2013 yılına kadar 15 milyar Euro, 2015 yılına kadar ise 50 milyar Euro tutarında gelir sağlanmasıdır. Özelleştirme sürecinde, iki farklı yöntem izlenmesi öngörülmektedir. İlk yöntem, devlet ve mal sahipleri arasında ihtilaf konusu olmayan arazilerin doğrudan yatırımcılara tahsis edilmesidir. İkinci yöntem ise, sözkonusu mülklerin 90 yıllık kullanım hakkı devri tahtında gayrimenkul şirketlerine transfer edilmesidir. Bu hususlara ek olarak Hükümet, hazineye gelir getirmeyen mülklerin bir kısmının satılmasını ve KİT'lerde bulunan devlete ait yaklaşık 8 milyar Euro değerindeki hisselerin piyasa şartları olgunlaştığında elden çıkarılmasını planlamaktadır. Özelleştirmeler çerçevesinde önümüzdeki iki yıl içinde 15 milyar Euro gelir elde etmek için: Emlak Kalkınma Fonu kurulması, çeşitli devlet mülklerinin bu fona transfer edilmesi; Demiryolları sektörünün değerlendirilmesi; yeniden yapılandırılması ve demiryollarına ait arazilerin Bölgesel havalimanlarına yönelik işletme sözleşmeleri imzalanması ve Atina Havalimanı için verilen işletme haklarının genişletilmesi; Devletin elindeki şans, bahis ve kumar oyunlarının özelleştirilmesi; Devlet Doğal Gaz İşletmesinden başlamak üzere enerji sektöründe faaliyet gösteren KİT’lerin reforma tabi tutulması ve özelleştirilmesi öngörülmektedir. Önümüzdeki dönemde özelleştirilmesi planlanan kamu şirket ve arazileri aşağıdaki tablolarda yer almaktadır: Özelleştirilmesi planlanan kamu işletmeleri Kurum Tahminler DEPA - Yunan Gaz Şirketi Bütünüyle özelleştirme TrainOSE - Yunan Demiryolları Taşımacılığı OSE - Yunan Demiryolları Şirketi EYDAP - Yunan Su ve Kanalizasyon Şirketi Hisselerin %49’unun satışı, idarenin devredilmesi İstasyonların geliştirilmesi ve araziler için işletme sözleşmeleri imzalanması Hisselerin %10’unun satışı (hisselerin %51’ini elde tutmak kaydıyla) Atina Uluslararası Havalimanı İşletme sözleşmesinin uzatılması Bölgesel Havalimanları İşletme sözleşmelerinin imzalanması Atina Ticaret Müşavirliği 39 Otoyollar Yeni işletme sözleşmesinin imzalanması ELTA - Yunan Posta Kurumu Eldeki hisselerin %39’unun satılması (hisselerin %51’ini elde tutmak kaydıyla) Broadcast spectrum İşletme sözleşmeleri imzalanması EAS – Yunan Savunma Sistemleri Şirketi Hisselerin %49’unun satışı, idarenin devredilmesi Mont Parnes Casino – Kumar Oyunları Bütünüyle özelleştirme OPAP – Şans Oyunları Bütünüyle özelleştirme ODIE – At Yarışları Bütünüyle ya da kısmi özelleştirme KED, ETA ve Olympic Estate – Emlak Şirketleri 3 şirketin birleştirilerek işletme sözleşmesi imzalanması Xenia – Otel İşletmeleri Satış ya da işletme sözleşmesi imzalanması Larco – Maden Şirketi Bütünüyle özelleştirme Kalkındırma Çalışmaları Yapılabilecek 10 Büyük Devlet Arazisi İsim Yer Hektar Tanımı Prasonisi Rodos 8,000 Plaj Vorras Edessa (Vodina) 1,800 Kayak tesisi Voice of America Elliniko (eski Atina Havalimanı) Afantou İskeçe 800 Nehir kenarındaki arazi Atina 550 Sayfiye yeri Rodos 150 Sayfiye yeri Alikes Atika Bölgesi 148 Sayfiye yeri Gournes Girit 75 Sayfiye yeri (Eski ABD üssü) Scala Estate Pieria 43 Sayfiye yeri Antirrio Aitoloakarnania 22 Sayfiye yeri Ermioni Argolida 15 Sayfiye yeri Ancak Yunanistan’ın 2012 yılında uzun süren bir seçim sürecine girmiş olması ve akabinde kurulan koalisyon hükümetinin özelleştirmelere öncelik verememesi nedeniyle, yukarıda bahsedilen özelleştirme çalışmalarının büyük bir bölümü askıya alınmış ve seçilen yeni hükümet özelleştirmeler programına halen büyük bir ivme kazandıramamıştır. Buna göre, 2013 yılı için planlanan ancak büyük gelişme kaydedilmeksizin 2014 ve 2015 yıllarına devreden özelleştirme programı anahatlarıyla aşağıdaki gibi oluşmuştur: Kısa Vadede Gerçekleştirilecek olan Özelleştirmeler OTE (Yunan Telekomunikasyon Kurumu) %16’ya varan hisse satışı (devlet %16 oranında hisse sahibidir) TT Bank (Postal Bank): %34 oranına varan hissenin satış yoluyla piyasaya arzı (devlet %34 oranında hisse sahibidir) Pire Liman İşletmesi – OLP, Selanik Liman İşletmesi – OLTH: %75’e varan hissenin satış yoluyla piyasaya arzı (devlet %75 oranında hisse sahibidir) Selanik Su ve Kanalizasyon İşletmesi – EYATH: %40’a varan hissenin satış yoluyla piyasaya arzı (devlet %74 oranında hisse sahibidir) EL. Venizelos Uluslararası Havalimanı: temliğin genişletilmesi (devlet %55 oranında hisse sahibidir) Atina Ticaret Müşavirliği 40 OPAP – Şans Oyunları Kuruluşu: temliğin genişletilmesi (devlet %34 oranında hisse sahibidir) EAS – Yunan Savunma Sistemleri Şirketi: %66’ya varan hissenin satış yoluyla piyasaya arzı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Milli Piyango: %49 - %66 arasındaki hisselerin satışı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) DEPA – Doğalgaz Şirketi: %32’ye varan hissenin piyasaya satış yoluyla arzı (devlet %65 oranında hisse sahibidir) TRAINOSE (Devlet Demiryolları): %49 ila %100 arası hissenin satış yoluyla piyasaya arzı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) LARKO (Devlet Madencilik Şirketi): %55’e varan hissenin satış yoluyla piyasaya arzı (devlet %55 oranında hisse sahibidir) ODIE (Yunan Hipodromları Şirketi): %100’e varan hissenin satış yoluyla piyasaya arzı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Parnitha Kazinosu: %49’a varan hissenin satış yoluyla piyasaya arzı (devlet %49 oranında hisse sahibidir) Mobil telefon ruhsatları: hak satışı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Elliniko I (Eski Atina Havaalanı) hisse satışı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Taşınmazlar I: hisse satışı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Orta Vadede Gerçekleştirilmesi Planlanan Özelleştirmeler EL. Venizelos Uluslararası Havalimanı: %21’e varan hisse satışı (devlet %55 oranında hisse sahibidir) Egnatia otobanı: %100’e varan hisse satışı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) ELTA – Yunan Posta Kurumu: %40’a varan hisse satışı (devlet %90 oranında hisse sahibidir) OPAP – Şans Oyunları Kuruluşu: %34’e varan hisse satışı (devlet %34 oranında hisse sahibidir) Limanlar I: %43-%66 arasında hisse satışı (devlet %%77-%100 oranında hisse sahibidir) EYDAP – Atina Su ve Kanalizasyon İşletmesi: %27’ye varan hisse satışı (devlet %61 oranında hisse sahibidir) ELVO- Yunan Araç Endüstrisi A.Ş.: %16’ya varan hisse satışı (devlet %51 oranında hisse sahibidir) Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu: %100’e varan hisse satışı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) PPC (Yunan Elektrik Kurumu): %17’ye varan hisse satışı (devlet %51 oranında hisse sahibidir) Yunan Otobanları I: hisse satışı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Bölgesel Havalimanları I: %49’a varan hisse satışı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Elliniko II (Eski Atina Havaalanı) hisse satışı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Taşınmazlar I, II: hisse satışı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Dijital şebeke I (devlet %100 oranında hisse sahibidir) 2015 yılına kadar planlanan (uzun vadeli) özelleştirmeler: Diğer banka iştirakler: %100’e varan satış ATE (Yunanistan Ziraat Bankası): %25’e varan hisse satışı (devlet %76 oranında hisse sahibidir) Bölgesel Havalimanları II: %49’a varan hisse satışı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Atina Ticaret Müşavirliği 41 Limanlar II: %43-%66 arasında hisse satışı (devlet %%77-%100 oranında hisse sahibidir) Taşınmazlar II, III: hisse satışı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Dijital şebeke II (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Yunan Otobanları I: hisse satışı (devlet %100 oranında hisse sahibidir) Satışa çıkarılacak olan taşınmazlar listesi: Kültür Bakanlığı Binası - Atina Genel Bilgilendirme Sistemleri Sekreterliği Binası - Atina Yunan Polis Adliye Bilim Departmanı Binası – Atina Yunan İstatistik Kurumu Binası – Atina Medya Genel Sekreterliği Binası – Atina Polis Merkezi – Selanik Attika Yabancılar Şubesi – Atina Serres Polis Merkezi İskeçe Vergi Dairesi ve İskeçe Kimya Laboratuvarı Binaları Atina A’ Vergi Dairesi Atina IZ’ Vergi Dairesi Korinthos B’ Vergi Dairesi Halkida B’ Vergi Dairesi Stavroupoli – Selanik Vergi Dairesi Dedeağaç Vergi Dairesi Agioi Anargiroi Vergi Dairesi – Atina Pallini Vergi Dairesi Atina ‘IΘ’ Vergi Dairesi Glyfada Vergi Dairesi Holargos Vergi Dairesi Kifisia Vergi Dairesi İçişleri Bakanlığı Ana Binası Atina Polis Merkezi Adalet Bakanlığı Binası Sağlık Bakanlığı Binası Eğitim Bakanlığı Binası Yunanistan Devlet Laboratuvarı Binası Kültür Bakanlığı Binası (Bouboulinas str.) Kaynak: Yunan Özelleştirme Kurumu (HRADF) 2.DIŞ TİCARET 2.1 Genel Durum Yunanistan’ın milli hesaplara ilişkin istatistiki verilerin derlenmesi ve hesaplanmasında AB’nin resmi istatistik kurumu ile geçmişte karşı karşıya kaldığı daha önce ifade edilmişti. Benzer problem; yayınlanan dış ticaret rakamlarında da kendisini göstermektedir. Yunanistan Merkez Bankası, İstatistik Kurumu, İhracatçılar Birliği, Ekonomi ve Maliye Bakanlıklarınca ayrı ayrı açıklanan rakamlar arasında kimi zaman % 10’lara varan farklar görülebilmektedir. Hatta İstatistik Kurumunun farklı iki yayımındaki rakamlar ile web sitesinde açıklanan rakamlar bile birbirinden farklılıklar gösterebilmektedir. Bu nedenle Yunanistan’ın genel dış ticaret rakamları aşağıda çeşitli kaynaklardan ayrı ayrı olarak sunulmakla birlikte bu noktadan sonraki değerlendirmelerde Yunanistan İstatistik Kurumu ve EuroStat verileri baz alınacaktır. Atina Ticaret Müşavirliği 42 Yunanistan AB’ye üye olmadan önce tipik bir tarım ülkesi iken, 1981 yılında tam üyeliği takiben, gerek sanayileşmede gerek tarım sektöründe kaydettiği ciddi anlamdaki makineleşmenin etkisiyle kalkınma sürecini başarıyla devam ettirerek sanayi toplumu olma kimliğini yakalayan bir ülke konumuna yükselmiştir. Halen AB üyesi ülkeler arasında (ilk 15’ler) AB fonlarından en fazla istifade eden ülke konumunda olan Yunanistan, 1959 yılından (AB üyeliğine ilk başvuru tarihi) 2004 yılına kadarki geçen 45 yıllık süre içinde nüfusuna göre AB fon ve finansal kaynaklarından en çok istifade eden ülke konumunda olmuş ve yaklaşık 154 Milyar Dolarlık bir yardım almıştır. AB Komisyonu tarafından yapılan açıklamada, 2007- 2013 yılları arasında AB’nin bölgesel fonlarından 21 Milyar Euro daha verilmesi öngörülmüştür. Özellikle tekstil ve giyim eşyasının hammaddesi olan pamuk üretiminde AB’den sağlanan tarımsal destek kapsamındaki fonlarının da yardımıyla AB’nin ve Avrupa’nın bir numaralı pamuk üreticisi konumuna yükselmesi doğal olarak ilgili sektörlerin gelişmesinde önemli bir etken olmuştur. 1980’li yıllarda AB fonlarından çok yoğun biçimde faydalanan Yunanistan AB’nin korumacılık duvarlarının da etkisiyle oldukça kuvvetli bir tekstil ve hazır giyim sektörü oluşturmuştur. Hatta 1980’li yılların sonuna doğru tekstil ve giyim sektörünün toplam ihracattaki payı % 25’lere kadar yükselmiştir. Hazır giyim yanında diğer sektörlerden mobilya, petro kimya ürünleri, kimyasallar, kağıt ürünleri gibi imalat sanayi sektörlerinde yapılan yatırımlarda kendine yeterli hale gelen Yunanistan, beyaz eşya, otomotiv ve high-tech diye nitelendirilen elektronik ürünleri üretiminde iç pazarın çok küçük olması ayrıca, AB’de yoğun bir rekabetin de hüküm sürmesi nedeniyle fazla bir aşama kaydedememiş ve iç talep tamamen ithalat ile karşılanmıştır. 1990’lı yıllarda Doğu Blokunun çökmesi sonucunda sanayileşmiş ülkelerin ucuz işgücünden faydalanmak amacıyla üretim birimlerini bu ülkelere taşıyarak düşük maliyetli üretime başlamaları, ayrıca Uzakdoğu ülkelerinden Çin, Kore, Hindistan ve Pakistan gibi ülkelerin çok düşük fiyatlarla Yunanistan’ın da içinde bulunduğu AB pazarlarını, açık bir ifadeyle, işgale başlamasıyla Yunan imalat sanayi sıkıntılı bir döneme girmiştir. 2000 yılını takiben ivme kazanan Uzakdoğu menşeli ürünlerin Yunan pazarındaki artan payı Yunanistan’da ağırlıklı olarak mobilya, tekstil, hazır giyim, seramik ve inşaat malzemeleri sektöründe ciddi rahatsızlıklara neden olmuş, üretici firmaların büyük bir kısmı üretim birimlerini kapatarak ithalata yönelmeye başlamışlardır. Bu çerçevede Yunanistan’ın sektör bazındaki ihracatına kabaca göz atıldığında görüleceği üzere, ihracatının ağırlıklı olarak hammadde, yarı mamuller ve tarım ürünlerinden oluştuğu görülmektedir. Genel ihracat içinde geleneksel olarak önemli bir yere sahip olan tarım ürünlerine madde bazında bakıldığında tarım ürünü ihracatının % 70’ini sırasıyla yaş meyve ve sebze, pamuk, tütün ve zeytinyağı gibi kalemlerden oluştuğu gözlenmiştir. 2011 yılı verilerine göre; toplam ihracatın yaklaşık % 20’lik bölümünü tarım menşeli ürünler oluştururken, sanayi ürünleri kapsamında değerlendirilen ürünler toplam ihracatın yaklaşık % 45’ini oluşturmuştur. Ağırlığını ham petrol ve ürünlerinin oluşturduğu yakıt ürünlerinin toplam ithalattan aldığı pay ise % 30 civarındadır. Yunanistan’ın ithalatına bakıldığında ise, mevcut sanayinin yapısal sorunları nedeniyle ithalatın çok büyük bir oranının sanayi ürünlerinden oluştuğu gözlemlenmiştir. 2008 yılı verilerine göre toplam ithalat içerisinde yaklaşık % 85 oranında pay alan sanayi ürünleri (madeni yağlar ve yakıt dahil) ithalatı, uzun yıllar boyunca izlediği artış trendinden sonra, 2010 yılından itibaren boy göstermeye başlayan kriz ve bunun devamında alım gücündeki daralma nedeniyle, son birkaç yıl içinde çok gerilemiş olup, en son 2012 ve 2013 yıllarında %50’nin altına düşmüştür. Yunanistan’ın 1981 yılındaki AB üyeliğinden sonra dış ticaretindeki açık giderek büyümüştür. Üyelik öncesinde % 50’lere varan korunma oranları sayesinde dış ticaret göreceli olarak kontrol altında iken 1990’ların başında neredeyse tüm koruma oranları kaldırılmıştır. İhracatın yarısından fazlası AB üyesi ülkelere yapılırken, başta Rusya olmak üzere İran ve S.Arabistan’dan önemli miktarlarda petrol ve doğalgaz ithalatı yapılmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 43 2013 yılında Rusya, Almanya, İtalya, Türkiye ve Irak sırasıyla ticarette ilk beş ülkedir. İlk beş ülke ile yapılan ticaretin toplam içindeki payı % 37 civarındadır. İhracatta ilk beş ülke sırasıyla Türkiye, İtalya, Almanya, Bulgaristan ve GKRK iken, ithalat için sıralama Rusya, Almanya, Irak, İtalya ve Çin Cumhuriyeti şeklindedir. 2.2 Dış Ticaret Mevzuatı 1981 yılından beri AB üyesi olan Yunanistan'da dış ticaret, AB uygulamalarına göre yürütülmektedir. Yunanistan’nın AB’nin Ortak Dış Ticaret Politikası dışında ulusal bazda bir dış ticaret mevzuatı mevcut olmayıp, dış ticaret alanındaki ulusal mevzuat AB direktiflerinin ulusal mevzuata uygulanması ile yürütülmektedir. AB uygulamalarına paralel olarak, uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklanan mallar dışında ithali yasak ürün bulunmamaktadır. Yunanistan’da ihracat işlemi, tek idari belge ve faturaya ilaveten, AB düzenlemelerine, bazı durumlarda Yunanistan’ın iç mevzuatına ve uluslararası anlaşmalara uygun olarak ihracatın yapılacağı ülkeye ve ihraç edilecek ürüne göre değişen kontrol ve kayıt belgeleri ile birlikte serbestçe gerçekleştirilmektedir. Türkiye’den yapılacak ithalat için ATR, EFTA ve Doğu Bloku ülkeleri EUR1 AKP ülkeleri için FORM A belgesi ve üçüncü ülkeler için menşe belgesi aranmaktadır. Eski ve kullanılmış mal ithalatında teknik özelliklerini yitirmemiş olmaları, çevre ve güvenlik açısından gerekli şartları sağlamaları koşulu ile bir kısıt bulunmamaktadır. Bu kapsamda, AB Komisyonu tarafından belirlenen Ortak Gümrük Tarifesi tatbik edilmektedir. Tarım ürünleri ticaretinde AB’nin Ortak Tarım Politikaları çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri uygulanmakta olup, sanayi ürünlerinde AB içerisinde ortak düzenlemeye tabi malların ithalatında sağlık çevre ve güvenlik koşullarına uygunluk şartı aranmaktadır. Bu çerçevede başta Sanayi Bakanlığı olmak üzere, Sağlık Bakanlığı ve Tarım Bakanlıkları tarafından piyasa gözetimi ilkeleri çerçevesinde kontroller uygulanmaktadır. Avrupa Birliği’nin bir üyesi olarak Yunanistan, AB’nin üçüncü ülkelerle yaptığı anlaşmaları üstlenmiş olup, Ortak Dış Ticaret politikası tatbik etmektedir. Bu çerçevede EFTA Ülkeleri, Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri, Güney Afrika Cumhuriyeti, Akdeniz Ülkeleri, Meksika ve Şili gibi AB’nin STA imzaladığı ülkelerle serbest ticaret anlaşması hükümleri geçerli olup, AB’nin gelişme yolundaki ülkelere GSP mekanizması çerçevesinde uyguladığı tek taraflı taviz sistemi yürürlüktedir. AB ülkeleri ile Yunanistan arasında Gümrük Vergileri ve eş etkili vergilerle miktar kısıtlamaları ve benzeri önlemlerden muaf olarak, mallar serbest dolaşmakta, AB dışındaki ülkelere Ortak Gümrük Tarifesi uygulanmaktadır. Tarım ürünleri itibariyle AB’nin Ortak Tarım Politikası çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri ve telafi edici mekanizmalar uygulanmaktadır. İthalatta KDV, piyasa fiyatı ve gümrük vergisi üzerinden tahsil edilmekte ve gümrük vergisinin matrahı AB Komisyonu direktiflerince DTÖ Gümrük Kıymet Kodu hükümlerine paralel olarak belirlenmektedir. İthalatta haksız rekabetin önlenmesine ilişkin anti damping kuralları AB düzeyinde ve AB Komisyonu tarafından uygulanmaktadır. 2.3 Tarife Dışı Engeller Serbest ticarete dayalı bir dış ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan’da ithalat için herhangi bir izne ya da lisansa gerek yoktur. Ancak bazı ürünler için Yunanistan’a giriş yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiştir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı’nın uygun görüşünün alınması gerekmektedir. Anti damping ve anti sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 44 Yunanistan’da AB dışı ülkelerden yapılan ithalatta, AB’nin ortak gümrük tarifesi ile kural ve kısıtlamaları aynen uygulanmaktadır. Topluluğun Entegre Gümrük Tarifesi – TARIC – AB gümrük birliğine ithal edilen ve bazı durumlarda birlikten ihraç edilen belirli ürünlere uygulanan çeşitli kuralları göstermektedir. Yunanistan bir çok iş dalında çeşitli ulusal engeller uygulama eğilimindedir. AB üyesi ülkeler için genelde geçerli olmayan bu engelleri aşmak için yabancı şirketler Yunan veya AB orjinli şirketlerle işbirliğine gitme yolunu tercih edebilmektedir. Tüm AB üyesi ülkelerde olduğu gibi insan ve çevre sağlığı ile ürün güvenliği gerekçesiyle uyulması gereken CE işareti vb. gibi kurallar bulunmaktadır. Ürünlerin etiketlenmesi ve paketlenmesi ile ilgili olarak Yunanca yazılması, miktar ve üretim tarihinin belirtilmesi gibi çeşitli zorunluluklar bulunmaktadır. Bu konu ileride ayrı bir bölüm olarak ihracatçılarımızın dikkatine sunulmuştur.Fikri ve sınai mülkiyet hakları Yunanistan pazarında dikkat edilmesi gereken önemli bir konudur. 2.4 Anti-Damping Uygulamaları AB tarafından ülkemize yönelik uygulanan anti-damping önlem ve soruşturmaları Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın web sayfasından güncel olarak takip edilebilmektedir. 30 Temmuz 2012 tarihi itibariyle ülkemiz menşeli “Demir veya Çelikten Boru Bağlantı Parçaları” için AB tarafından geçici damping önlemi alınmış; bu önlem 29 Ocak 2013 tarihi itibariyle kesin önleme dönüştürülmüştür. 2.5 Dış Ticaret İstatistikleri Yunanistan’ın 2008 yılında 86 milyar Euro’yu bulan toplam dış ticaret hacmi son 6 senede %12 dolaylarında düşerek 2013 sonunda 73 milyar Euro seviyesine inmiştir. 2008 yılında toplam dış ticaretin % 57’sine yakın bölümü AB üyesi ülkelerle yapılmaktayken, bu oran 2013 yılında %45’lere gerilemiştir. 2013 yılında AB üyesi ülkelere yapılan ihracatın toplam ihracata oranı % 44 civarındayken, ithalatın yaklaşık % 46’lık bölümü AB’den yapılmıştır. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2008’e kadarki 5 yıllık süreçte % 30’lar civarında seyretmekte iken, bu oran 2013 yılında kriz nedeniyle %59’lara çıkmıştır. Hükümetin aldığı sıkı tedbirler, işsizliğin yükselmesi ve alım gücünün düşmesi, ithalatta bir düşüşe, aksine ihracatta bir artışa yol açmış ve dış ticaretteki açık bir miktar azalmıştır. 2.5.1 Yıllara Göre Dış Ticaret Değerleri Yunanistan’ın ihracatı 2009-2013 arasında yaklaşık % 30 artış göstermiş, ithalatında ise % 24 civarında gerileme kaydedilmiştir. ENDEKS PARTNER EU-27 Extra EU-27 TOTAL 2009 57,7 42,3 100,0 2010 52,3 47,7 100,0 2011 51,4 48,6 100,0 2012 45,7 54,3 100,0 2013 46,1 53,9 100,0 İhracat Pay (%) EU-27 Extra EU-27 TOTAL 57,6 42,4 100,0 54,6 45,4 100,0 51,5 48,5 100,0 44,1 55,9 100,0 43,7 56,3 100,00 Ticaret Dengesi (milyon EURO) EU-27 Extra EU-27 TOTAL -19.846 -14.553 -34.399 -14.881 -14.509 -29.390 -12.356 -11.706 -24.062 -10.279 -11.268 -21.547 -9.308 -9.516 -18.824 45 İthalat Pay(%) Atina Ticaret Müşavirliği İhracat (milyon EURO) EU-27 Extra EU-27 TOTAL 10.134 7.450 17.584 11.516 9.568 21.084 12.537 11.816 24.353 12.181 15.433 27.614 11.925 15.356 27.281 İthalat (milyon EURO) EU-27 Extra EU-27 TOTAL 29.980 22.004 51.984 26.397 24.077 50.474 24.893 23.523 48.416 22.461 26.701 49.162 21.233 24.872 46.105 TOTAL 69.568 71.558 72.769 76.776 73.386 Dış Ticaret EURO) Hacmi (milyon Kaynak:EUROSTAT ve Yunan İstatistik Kurumu 2.5.2 Başlıca Ülkelere Göre Dış Ticaret (Milyon Euro) Aşağıdaki tabloya, Yunanistan’ın 2013 yılında en fazla İHRACAT yaptığı ilk 40 ülke alınmıştır: % Değişim Ihracat ÜLKELER % Sentez 2013 2012 13/12 2013 2012 TOPLAM 27,281.2 27,342.7 -0.2% 100.0% 100.0% Türkiye 3,204.9 2,952.2 8.6% 11.7% 10.8% Italya 2,434.0 2,107.8 15.5% 8.9% 7.7% Almanya 1,763.4 1,744.2 1.1% 6.5% 6.4% Bulgaristan Güney Kıbrıs Rum Kesimi Ingiltere 1,393.6 1,512.9 -7.9% 5.1% 5.5% 1,135.6 1,327.3 -14.4% 4.2% 4.9% 967.6 852.9 13.5% 3.5% 3.1% ABD 935.2 1,030.1 -9.2% 3.4% 3.8% Libya 745.8 784.6 -4.9% 2.7% 2.9% Makedonya 743.6 827.4 -10.1% 2.7% 3.0% Fransa 639.8 668.0 -4.2% 2.3% 2.4% Romanya 600.1 575.0 4.4% 2.2% 2.1% Mısır 593.5 345.4 71.8% 2.2% 1.3% Ispanya 574.5 539.3 6.5% 2.1% 2.0% Lübnan 497.5 736.5 -32.5% 1.8% 2.7% Hollanda Çin Cumhuriyeti Rusya Suudi Arabistan Israil Birleşik Arap Emirlikleri 423.6 437.4 -3.2% 1.6% 1.6% 420.9 382.0 10.2% 1.5% 1.4% 406.0 462.8 -12.3% 1.5% 1.7% 403.5 385.5 4.7% 1.5% 1.4% 395.7 596.3 -33.6% 1.5% 2.2% 376.2 466.1 -19.3% 1.4% 1.7% Atina Ticaret Müşavirliği 46 Cezayir 352.5 394.7 -10.7% 1.3% 1.4% Arnavutluk 343.3 414.8 -17.2% 1.3% 1.5% Belçika 292.5 322.9 -9.4% 1.1% 1.2% Polonya 287.4 274.3 4.8% 1.1% 1.0% Singapur 211.7 543.2 -61.0% 0.8% 2.0% Avusturya 203.0 169.0 20.1% 0.7% 0.6% Güney Kore 200.0 141.4 41.5% 0.7% 0.5% Sırbistan 197.5 235.8 -16.3% 0.7% 0.9% Fas 190.3 61.6 209.1% 0.7% 0.2% Ukranya 189.3 147.6 28.3% 0.7% 0.5% Isveç 171.6 147.3 16.5% 0.6% 0.5% Slovenya 167.9 220.7 -23.9% 0.6% 0.8% Karadağ 161.6 163.2 -1.0% 0.6% 0.6% Gürcistan Çek Cumhuriyeti Finlandiya 153.4 124.7 23.0% 0.6% 0.5% 145.4 130.5 11.5% 0.5% 0.5% 145.4 155.1 -6.3% 0.5% 0.6% Danimarka 126.6 130.0 -2.6% 0.5% 0.5% Brezilya 123.7 75.0 65.0% 0.5% 0.3% Avustralya 122.4 122.8 -0.3% 0.4% 0.4% Meksika 119.1 91.7 29.9% 0.4% 0.3% Aşağıdaki tabloya, Yunanistan’ın 2013 yılında en fazla iTHALAT yaptığı ilk 40 ülke alınmıştır. % Değişim Ithalat ÜLKELER % Sentez 2013 2012 13/12 2013 2012 46,105.0 48,623.9 -5.2% 100.0% 100.0% Rusya 6,677.5 6,014.5 11.0% 14.5% 12.4% Almanya 4,392.4 4,525.7 -2.9% 9.5% 9.3% Irak 3,606.9 1,765.2 104.3% 7.8% 3.6% Italya Çin Cumhuriyeti Fransa 3,514.8 3,808.4 -7.7% 7.6% 7.8% 2,202.8 2,290.5 -3.8% 4.8% 4.7% 2,140.1 2,091.2 2.3% 4.6% 4.3% Hollanda 2,121.2 2,229.6 -4.9% 4.6% 4.6% Kazakistan 1,421.0 1,273.1 11.6% 3.1% 2.6% Bulgaristan 1,389.4 1,310.7 6.0% 3.0% 2.7% Ispanya 1,342.5 1,308.7 2.6% 2.9% 2.7% Belçika Suudi Arabistan 1,285.3 1,320.2 -2.6% 2.8% 2.7% 1,174.8 2,674.1 -56.1% 2.5% 5.5% TOPLAM Atina Ticaret Müşavirliği 47 Libya 1,150.2 1,690.5 -32.0% 2.5% 3.5% Türkiye 1,127.6 1,108.2 1.8% 2.4% 2.3% Ingiltere 1,118.7 1,129.4 -0.9% 2.4% 2.3% Güney Kore 1,011.9 1,879.7 -46.2% 2.2% 3.9% Azerbaycan 695.9 493.8 40.9% 1.5% 1.0% Mısır 577.7 444.4 30.0% 1.3% 0.9% Romanya 511.9 482.3 6.1% 1.1% 1.0% ABD 504.4 571.9 -11.8% 1.1% 1.2% Isviçre 464.7 496.8 -6.5% 1.0% 1.0% Avusturya 423.4 402.4 5.2% 0.9% 0.8% Polonya 419.6 354.3 18.4% 0.9% 0.7% Danimarka Güney Kıbrıs Rum Kesimi Cezayir 416.8 562.1 -25.9% 0.9% 1.2% 378.4 562.6 -32.7% 0.8% 1.2% 347.5 305.5 13.7% 0.8% 0.6% Hindistan 322.0 286.1 12.5% 0.7% 0.6% Macaristan 284.3 261.0 8.9% 0.6% 0.5% Irlanda 278.4 275.2 1.2% 0.6% 0.6% Isveç Çek Cumhuriyeti 258.6 270.4 -4.4% 0.6% 0.6% 208.6 186.1 12.1% 0.5% 0.4% Israil 207.4 150.4 37.9% 0.4% 0.3% Şili 195.9 208.0 -5.8% 0.4% 0.4% Sırbistan 176.2 128.1 37.6% 0.4% 0.3% Makedonya 153.8 170.4 -9.7% 0.3% 0.4% Ukrayna 148.8 191.0 -22.1% 0.3% 0.4% Norveç 144.8 261.3 -44.6% 0.3% 0.5% Slovenya 134.9 159.6 -15.5% 0.3% 0.3% Finlandiya 128.2 140.6 -8.8% 0.3% 0.3% Slovakya 123.0 113.6 8.3% 0.3% 0.2% Kaynak : Yunan İstatistik Kurumu Atina Ticaret Müşavirliği 48 2.5.3 Ülke Grupları ve Ekonomik Topluluklara Göre Dış Ticaret İTHALAT - Bölgeler/Topluluklar İthalat (Milyon €) 2013 2012 Değişim Dağılım 13/12 2013 2012 Dünya 46,105.0 48,623.9 -5.2% 100.0% 100.0% OECD (29 Ülke ) 22,230.3 24,122.3 -7.8% 48.2% 49.6% 21,233.7 22,020.0 -3.6% 46.1% 45.3% AB (15) 17,632.3 18,519.0 -4.8% 38.2% 38.1% Kuzey Amerika 653.0 767.4 -14.9% 1.4% 1.6% Diğer Gelişmiş Ülkeler 157.5 171.1 -7.9% 0.3% 0.4% 1,740.2 1,870.2 -7.0% 3.8% 3.8% Balkan Ülkeleri 2,453.4 2,312.9 6.1% 5.3% 4.8% BDT Ülkeleri 9,109.8 8,043.5 13.3% 19.8% 16.5% Kuzey Afrika ve O.Doğu 7,377.0 8,843.7 -16.6% 16.0% 18.2% 96.3 112.0 -14.0% 0.2% 0.2% 1,388.5 2,256.8 -38.5% 3.0% 4.6% 517.7 523.7 -1.1% 1.1% 1.1% 3,279.2 3,495.5 -6.2% 7.1% 7.2% AB (27) Diğer OECD Ülkeleri (G.Kore hariç) Afrika Ülkeleri (G.Afrika hariç) Güneydoğu Asya Latin Amerika Diğer Ülkeler Tablo Yunanistan İstatistik Kurumu verilerinden derlenmiştir ve geçicidir. İHRACAT- Bölgeler/Topluluklar İhracat (Milyon €) 2013 2012 Değişim Dağılım 13/12 2013 2012 Dünya 27,281.2 27,342.7 -0.2% 100.0% 100.0% OECD (29 Ülke ) 13,381.4 12,657.8 5.7% 49.0% 46.3% 11,924.7 11,762.0 1.4% 43.7% 43.0% AB (15) 7,901.2 7,429.1 6.4% 29.0% 27.2% Kuzey Amerika 1,143.0 1,223.1 -6.5% 4.2% 4.5% 184.4 191.4 -3.7% 0.7% 0.7% 3,367.0 3,112.0 8.2% 12.3% 11.4% 3,649.4 3,922.2 -7.0% 13.4% 14.3% 842.8 811.7 3.8% 3.1% 3.0% 3,808.3 4,116.2 -7.5% 14.0% 15.1% Afrika Ülkeleri (G.Afrika hariç) 130.8 179.9 -27.3% 0.5% 0.7% Güneydoğu Asya 587.4 945.7 -37.9% 2.2% 3.5% Latin Amerika 151.0 122.5 23.3% 0.6% 0.4% 3,486.3 3,044.0 14.5% 12.8% 11.1% AB (27) Diğer Gelişmiş Ülkeler Diğer OECD Ülkeleri (G.Kore hariç) Balkan Ülkeleri BDT Ülkeleri Kuzey Afrika ve O.Doğu Diğer Ülkeler Tablo Yunanistan İstatistik Kurumu verilerinden derlenmiştir ve geçicidir. Atina Ticaret Müşavirliği 49 2.5.4 Dış Ticaretin Sektörel Dağılımı SITC KODU İTHALAT (Milyon €) 0+1+4 TARIM ÜRÜNLERİ Değişim 13/12 0.7% 2013 12.6% Dağılım 2012 11.8% 5,037.8 4,962.4 1.5% 10.9% 10.2% 1 Tütün ve İçecekler 491.1 503.0 -2.4% 1.1% 1.0% 4 Hayvan Yağları ve Bitkisel Yağlar 264.3 289.2 -8.6% 0.6% 0.6% 1,186.8 1,275.1 -6.9% 2.6% 2.6% 1,186.8 1,275.1 -6.9% 2.6% 2.6% 0 Gıda ve Canlı Hayvan 2 HAMMADDELER 2 3 Gıda Dışı Hammeddeler (yakıtlar hariç) YAKITLAR 17,275.7 18,279.2 -5.5% 37.5% 37.6% 17,275.7 18,279.2 -5.5% 37.5% 37.6% SINAİ ÜRÜNLER 21,836.4 23,300.7 -6.3% 47.4% 47.9% 5 Kimyasal Ürünler 6,411.1 6,487.2 -1.2% 13.9% 13.3% Hammaddeye göre sınıflandırılmış Mamül Ürünler 4,503.9 4,439.9 1.4% 9.8% 9.1% 7 Makina ve Nakliye Ekipmanları 6,921.8 8,393.0 -17.5% 15.0% 17.3% 8 Muhtelif Mamül Ürünler 3,999.7 3,980.7 0.5% 8.7% 8.2% DİĞER 12.9 14.3 -9.5% 0.0% 0.0% Kategori bazında sınıflandırılmayanlar 12.9 14.3 -9.5% 0.0% 0.0% TOPLAM İTHALAT 46,105.0 48,623.9 -5.2% 100.0% 100.0% Değişim 13/12 3.5% 2013 17.4% 2012 16.8% 3 Madeni yakıtlar, yağlar vs. 5-8 6 9 9 0-9 SITC CODE İHRACAT (Milyon €) 0+1+4 TARIM ÜRÜNLERİ Değer (Milyon Euro) 2013 2012 4,754.6 4,594.4 Dağılım 3,595.5 3,565.0 0.9% 13.2% 13.0% Tütün ve İçecekler 583.3 630.6 -7.5% 2.1% 2.3% Hayvan Yağları ve Bitkisel Yağlar 575.8 398.8 44.4% 2.1% 1.5% HAMMADDELER 1,133.1 1,247.9 -9.2% 4.2% 4.6% Çiğ,yenmeye müsait olmayan maddeler 1,133.1 1,247.9 -9.2% 4.2% 4.6% YAKITLAR 10,884.9 10,649.3 2.2% 39.9% 38.9% Madeni yakıtlar, yağlar vs. 10,884.9 10,649.3 2.2% 39.9% 38.9% SINAİ ÜRÜNLER 9,927.8 10,245.4 -3.1% 36.4% 37.5% 5 Kimyasal Ürünler 2,560.5 2,443.7 4.8% 9.4% 8.9% 6 Hammadde bazında sınıf. mamüller 3,696.4 3,866.7 -4.4% 13.5% 14.1% 7 Makina ve Nakliye Ekipmanları 1,994.0 2,286.7 -12.8% 7.3% 8.4% 8 Muhtelif Mamüller 1,676.9 1,648.4 1.7% 6.1% 6.0% DİĞER 580.7 605.6 -4.1% 2.1% 2.2% Kategori bazında sınıflandırılmayanlar 580.7 605.6 -4.1% 2.1% 2.2% TOPLAM İHRACAT 27,281.2 27,342.7 -0.2% 100.0% 100.0% 0 Gıda ve Canlı Hayvan 1 4 2 2 3 3 5-8 9 9 0-9 Değer (Milyon Euro) 2013 2012 5,793.2 5,754.7 Kaynak: Yunan İhracatçılar Birliği Atina Ticaret Müşavirliği 50 2.5.5 Başlıca Maddelere Göre İthalat*(İthalatı 500 Milyon Euro’nun üzerinde olanlar) FASIL '27' '30' '85' '84' '39' '89' '87' '02' '04' '72' '29' '48' '90' '61' '76' '74' '62' '38' AÇIKLAMA Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar ve Bunların Damıtılmasından Elde Edilen Ürünler; Bitümenli Maddeler; Mineral Mumlar Eczacılık ürünleri Elektrikli makina ve cihazlar, aksam ve parçaları Nükleer reaktörler, kazan: makina ve cihazlar, aletler, parçaları Plastik ve plastikten mamul eşya Gemiler,suda yüzen taşıt ve araçlar Kara taşıtları, parçaları ve bunların aksesuarları (demiryolu veya tramvay vagonları hariç) Etler ve yenilen sakatat Süt ve süt mamulleri, kuş ve kümes hayvan yumurtaları, bal Demir ve çelik Organik Kimya Ürünleri Kagıt ve karton:kagıt hamurundan kagıt ve kartondan eşya Optik, fotograf, sinema, ölçü, kontrol, ayar cihazları, tıbbi alet. Örme giyim eşyası ve aksesuarları Alüminyum ve alüminyum eşya Bakır ve bakırdan eşya Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları Kimya Sanayi Çeşitli Ürünleri DEĞER(€) MİKTAR (KG) 17,179,741,796 2,673,986,972 2,308,697,597 30,507,472,255 35,631,062 200,048,421 2,147,273,015 1,444,646,571 1,216,165,254 208,427,521 813,993,900 3,577,263 1,183,195,898 1,041,750,755 164,718,387 402,633,856 822,486,171 762,931,824 730,925,912 450,221,000 1,433,121,914 327,554,878 719,174,764 763,795,725 672,199,890 658,735,648 631,602,954 576,624,720 555,971,997 500,500,722 113,519,045 46,000,379 343,486,717 104,565,964 33,369,422 158,040,409 2.5.6 Başlıca Maddelere Göre İhracat* (İhracatı 300 Milyon Euro’nun üzerinde olanlar) FASIL '27' '76' '30' '85' '39' '20' '08' '84' '15' '03' '99' '74' '72' '25' '52' '04' AÇIKLAMA Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar ve Bunların Damıtılmasından Elde Edilen Ürünler; Bitümenli Maddeler; Mineral Mumlar Alüminyum ve alüminyum eşya Eczacılık ürünleri Elektrikli makina ve cihazlar, aksam ve parçaları Plastik ve plastikten mamul eşya Sebze,meyva,bitki parçaları,sert kabuklu yemis konserveleri Nükleer reaktörler, kazan: makina ve cihazlar, aletler, parçaları Nükleer reaktörler, kazan: makina ve cihazlar, aletler, parçaları Hayvansal ve bitkisel yaglar ve bunların müstahzarları Balıklar,kabuklu hayvanlar,yumusakçalar,diger omurgasızlar Gizli ürünler Bakır ve bakırdan eşya Demir ve çelik Tuz,kükürt,toprak ve taslar,alçılar ve çimento Pamuk Süt ve süt mamulleri, kuş ve kümes hayvan yumurtaları, Atina Ticaret Müşavirliği DEĞER(€) MİKTAR (KG) 10,891,451,471 1,186,089,269 1,048,059,204 958,209,718 904,052,872 16,826,744,326 468,017,098 29,217,037 135,603,479 476,556,839 877,842,525 677,945,054 830,896,046 1,200,065,762 731,931,333 608,254,908 111,825,459 283,477,540 550,256,013 526,706,329 500,415,448 477,496,424 446,346,825 436,719,075 413,916,375 123,295,059 159,715,299 91,839,214 895,542,153 8,473,310,373 277,251,699 104,572,432 51 bal vb Tütün ve tütün yerine geçen işlenmis maddeler Demir veya çelikten eşya Örme giyim eşyası ve aksesuarları Postlar,kürkler,taklit kürkler ve mamulleri '24' '73' '61' '43' 392,009,428 379,640,319 373,081,817 310,545,386 62,389,948 241,872,997 24,991,377 1,089,927 Kaynak: Yunan İstatistik Kurumu 2.5.7 Mal ve Hizmet İhracat ve İthalatı (Milyon Euro) 2013 2012 2011 2010 2009 2008 Hizmet İhracatı 27,802 27,109 28,624 28,478 26,952 34,066 Turizm 11,995 10,025 10,520 9,611 10,369 11,636 Ulaştırma 12,090 13,287 14,097 15,418 13,552 19,188 Hizmet İthalatı 10,985 12,387 13,985 15,229 14,385 16,931 Turizm 1,839 1,844 2,273 2,156 2,466 2,679 Ulaştırma 5,553 6,328 7,233 8,155 7,073 9,316 Hizmet Ticaret Dengesi 16,817 14,721 14,639 13,249 12,567 17,135 Mal İhracatı 22,535 22,021 20,233 17,082 14,675 17,439 Mal İthalatı 39,764 41,640 47,454 45,361 49,791 60,966 Mal ve Hizmet İhracatı 50,337 49,130 48,857 45,560 41,627 51,505 Mal ve Hizmet İthalatı 50,749 54,027 61,439 60,590 64,176 77,897 -412 -4.897 -12,582 -15,030 -22,549 - 26,392 Mal ve Hizmet Dengesi Tablo, Yunanistan Merkez Bankası verilerinden derlenmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 52 BÖLÜM II TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER 1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ Türkiye ile Yunanistan arasındaki ekonomik ve ticari ilişkiler AB ile Türkiye arasındaki gümrük birliği anlaşması çerçevesinde yürütülmektedir. İki ülke arasındaki tarihsel temeller ve siyasi problemler ilişkilerin uzun yıllar sınırlı kalmasına neden olmuş; 1999 yılında her iki ülkede yaşanan deprem felaketinden sonra başlayan yakınlaşma süreciyle; ilişkilerde tahminlerin de ötesinde olumlu gelişmeler yaşanmış, her iki ülke dışişleri bakanlarının başlattığı diyalog süreci ikili ilişkilerimizin gelişmesine atılan önemli bir adım olmuştur. Bu çerçevede son yıllarda her iki ülke iş adamlarının karşılıklı yatırım ve işbirliğinde büyük adımlar attığı görülmektedir. 2013 yılı Ekim ayında merkezi Atina’da bulunan Artenius Hellas A.E firmasının Volos’taki üretim tesisi Polietilen Tereftalat (PET) fabrikasının %100 hissesini POLİSAN firması satın almıştır. 2013 yılı Aralık ayı başlarında Yunanistan’ın en değerli arazisinde kurulu bulunan Astir Palace Resort Hotel, Doğuş grubunun %15 hissedarı bulunduğu AGC Equity Partners'in kontrolündeki Arap Jermyn Street Real Estate Fund şirketine satılmıştır. 2013 yılı içerisinde gerçekleşen diğer bir yatırım ise, Türkiye’de gerçekleşmiş, Yunan aluminyum firması ALUMIL, Has Metal ile Türkiye’de aluminyum işleme üzerine bir şirket kurmak üzere anlaşmaya varmıştır. Geçmiş yıllarda, gerçekleşen büyük yatırımların başında ise; Yunanistan’ın en büyük bankası National Bank of Greece (NBG)’in 2006 yılında Finansbank’ın çoğunluk hisselerini satın alarak Türkiye’de finans sektörüne girmesi gelmektedir. Finansbank – NBG ortaklığında NBG tarafından Türkiye’ye yaklaşık 2.9 Milyar Dolarlık bir sermaye transferi gerçekleşmiştir. Bu rakam Yunanistan’ın tarihinde yurt dışına ihraç ettiği en büyük sermaye özelliğini taşımaktadır. Yunanistan’ın .en büyük bankalarından EFG Eurobank ise, 2006 yılında 142 milyon Euro vererek aldığı %70 oranındaki Tekfenbank hisselerini Yunanistan’daki ekonomik kriz nedeniyle Kuveytli Burgan Bank’a satarakTürkiye’deki ortaklığından ayrılmak zorunda kalmıştır. Intralot şirketi ise, 2001 yılında kurduğu Inteltek ünvanlı şirket ile Türkiye’de şans oyunları alanında faaliyet göstermektedir. Aynı grupMilli Piyango özelleştirmesi ile de ilgilenmektedir. Son dönemlerde Türkiye’de yatırım yapan Yunan şirketlerinin sayısında ve yapılan yatırımlarda önemli artışlar kaydedilmektedir. Hazine Müsteşarlığı kayıtlarına göre, 31.12.2013 itibariyle Türkiye’de 600 Yunan firması ve 5 irtibat bürosu faaliyet göstermekte olup, toplam yatırım tutarı 6 milyar Euro’ya yaklaşmıştır.Öte yandan Yunanistan’da faaliyet gösteren Müşavirliğimizde kayıtlı 20 adet Türk sermayeli şirket ve işletme bulunmaktadır. Türk vatandaşlarının Yunanistan’da yatırım yapmalarının önündeki en büyük engel oturum izinlerinin verilmesi sırasında karşılaşılan sorunlardır. Diğer taraftan bir üçüncü ülke vatandaşının şirket kurması teoride mümkün olmakla beraber şirket kuruluşunda gereken evraklardan bir tanesi vergi numarasının tevsikidir. Ancak vergi dairelerince numara verilmesi esnasında da oturum izninin tevsiki gerekmektedir. En basit anlamda kısır döngü olarak tanımlanabilecek bu süreç işadamlarının yatırım konusundaki fikirlerini daha en başından menfi yönde etkilemektedir. Türkiye Yunan vatandaşlarına herhangi bir vize uygulamamaktadır. Bu ayrıcalık AB üyesi sadece 8 ülkeye tanınmış durumdadır. Atina Ticaret Müşavirliği 53 Türkiye’deki Yunan yatırımcılar, genellikle bilişim teknolojisi (IT) alanına ilgi duymakta olup; tarım uygulamaları, ambalaj, plastik, eczacılık, kozmetik, balıkçılık, turizm ve inşaat sektörlerinde de faaliyet göstermektedirler. Yunanistan’daki Türk Yatırımları FİRMA ÜNVANI (TÜRKİYE) T.C. Ziraat Bankası Koton Giyim KRT Kuyumculuk Hediyelik San. ve Tic. A.Ş. Tümel Elektronik Murat Metal İstikbal Güllüoğlu Baklava Çilek Mobilya FİRMA ÜNVANI (YUNANİSTAN) Ziraat Bankası, T.C. Ziraat Bankası Atina Şubesi Koton Textile MEPE KRT Eidi Doron kai Hrisohoias Ltd TESCOM HELLAS S.A. Ferrosteel Inter. Trade S.A. İstikbal Hellas Güllüoğlu Baklava Çilek Mobilya Ekontur Turizm İnşaat Ecocement A.E. Taah. A.Ş. Hamam EKE Grup Arkas Shipping & Transport S.A. Yen Denizcilik Ticaret Ltd.Şti. Tuğra Makina Ltd.Şti. PAK Holding Asil Gıda Kimya San ve Tic A.Ş. ATİKER Enkomak Doğuş Holding Artemis Hamam Setur Servis Turistik AS Arkas Hellas Naftiliako A.E. Yen Naftiliaki Emproiki Ltd Tuğra Makina Hellas A.E. Macedonian Paper Mills- MEL S.A. Atiker Hellas Ltd. Enkomak Hellas Filisvos Marina Artemis Hamam and Shopping Mall Midilli Marina Atina Ticaret Müşavirliği YATIRIMIN YAPILDIĞI BÖLGE YATIRIM SEKTÖRÜ YATIRIMIN YAPILDIĞI YIL YATIRIM TUTARI (EURO) FİRMANIN PAYI (%) Atina Bankacılık 2008 33.000.00 0 100% Atina Tekstil ve Konfeksiyon 2005 3.000.000 100% Rodos Turizm 2008 30.000 90% Atina Teknoloji 2007 420.000 80% Atina Metal 2004 2.020.000 95% İskeçe Mobilya 2003 Franchise ... Atina Gıda 2004 Franchise ... Atina Mobilya 2007 Franchise ... Atina Çimento 2009 79.404$ 100% Atina Tekstil ve Konfeksiyon 2011 Shop in shop ... Atina Denizcilik 1999 234.800 51% Atina Denizcilik 2008 9.000 100% Atina Makina 2011 100.000 51% GefyraSelanik Kağıt 2012 ... 100% Atina Atina Otogaz 2010 18.000 60% Marina İşltme 2012 Atina Kos Midilli 50% 2012 Marina İşltme 2012 450.000 50% 54 1.1 TİCARİ İLİŞKİLERİN GENEL DURUMU 1.1.1 Ticari İlişkilerin Gelişimi Üzücü bir doğal afet sonunda başlayan yakınlaşmanın Komşu ve Çevre Ülkelere Yönelik İhracat Stratejisi ile aynı döneme rastlaması, iki ülke arasındaki dış ticarette yeni bir dönemin açılmasını sağlamıştır. Bu strateji kapsamında Yunanistan’da düzenlenen fuar ve sergilere milli düzeyde katılım sağlanmış, Yunanistan’dan alım heyetleri getirilmiş ve Yunanistan’a ticaret heyetleri organize edilmeye başlamıştır. Tüm bu gelişmeler neticesinde son 10 yıllık dönemde (2003-2013), 1.3 Milyar $ olan toplam dış ticaret hacmi 2013 sonunda yaklaşık 4.3 katına çıkarak 5.6 Milyar $ olmuştur. Diğer taraftan aynı dönemde Yunanistan’a yapılan ihracat 1.6 katına çıkarak 920 Milyon $’dan 1.4 Milyar $’a; ithalat 9.8 katına çıkarak 428 Bin $’dan 4.2 Milyon $ mertebesine ulaşmıştır. Yunanistan ile ikili ticarette 2010 yılına kadar gözlemlenen dış ticaret fazlası Yunanistan’da seyreden ekonomik krizin ağırlaşmasıyla 2010 yılından itibaren dış ticaret açığına dönüşmüştür. Kriz öncesi dönemde (2008 yılı) 2.5 milyar dolara ulaşan Yunanistan’ın Türkiye’den ithalatı 2013 yılı sonunda 1.4 milyar dolar seviyesine düşmüştür. Aynı dönemde ülkemizin Yunanistan’dan ithalatı ise Yunanistan’ın kriz sebebiyle düşen fiyatları ve ülkemizin artan enerji ihtiyacı sebebiyle 1.1 milyar dolardan 4.2 milyar dolar seviyesine çıkmıştır. Yunanistan’ın Ülkemiz Dış Ticaretindeki Yeri Aşağıdaki tablodan görüleceği üzere Yunanistan’ın ülkemizin ihracat ve ithalat yaptığı ülkeler arasındaki sıralaması son 3 yılda büyük değişiklikler göstermemiş; ihracat sıralamasında 1 basamak yükselirken, ithalat sıralamasında 3 basamak düşmüştür. Sıralama 2011 2012 2013 İhracat 23 26 25 İthalat 19 19 16 Hacim 24 22 19 TÜRKİYE İLE YUNANİSTAN ARASINDAKİ TİCARET (Bin $ ve %) İhracat $ / Bin İhracat Değişim % Genel İhracata Oranı % İthalat $ / Bin İthalat Değişim % Genel İthalata Oranı % Hacim $ / Bin Denge $ / Bin 2003 920.401 55,9 1,95 427.743 36,9 0,62 1.348.144 492.658 2004 1.171.203 27,2 1,85 594.351 39,0 0,61 1.765.554 576.852 2005 1.126.678 -3,8 1,53 727.830 22,5 0,62 1.854.508 398.849 2006 1.602.590 42,2 1,87 1.045.328 43,6 0,75 2.647.917 557.262 2007 2.262.655 41,2 2,11 950.157 -9,1 0,56 3.212.812 1.312.497 2008 2.429.968 7,4 1,84 1.150.715 21,1 0,57 3.580.683 1.279.253 2009 1.634.388 -32,7 1,60 1.131.065 -1,7 0,80 2.765.454 503.323 2010 1.455.678 -10,9 1,28 1.541.600 36,3 0,83 2.997.277 -85.922 2011 1.553.312 6,7 1,15 2.568.826 66,6 1,07 4.122.138 -1.015.514 2012 1.401.261 -9,8 0,92 3.539.869 37,8 1,50 4.941.130 -2.138.608 2013 1.437.443 2,6 0,95 4.206.020 18,8 1,67 5.643.463 -2.768.577 Yıl Kaynak : Ekonomi Bakanlığı Atina Ticaret Müşavirliği 55 1.1.2 İkili Anlaşma ve Protokoller, KEK Toplantıları ANLAŞMA VE PROTOKOLLER Türkiye ile Yunanistan arasında 4 Şubat 2000 tarihinde Atina’da imzalanan “Ekonomik İşbirliği Anlaşması” 25 Kasım 2001 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olup, bu çerçevede oluşturulan Karma Ekonomik Komisyonun I. Dönem Toplantısı 12-13 Şubat 2002 tarihleri arasında Atina’da, II. Dönem Toplantısı ise 12-13 Mart 2003 tarihleri arasında Ankara’da gerçekleşmiştir. Karma Ekonomik Komisyon’un III. Dönem Toplantısı 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’da gerçekleştirilmiştir. Yunan tarafınca, önümüzdeki dönem KEK Toplantısının, 20 Aralık 2006 tarihine kadar ülkemizde gerçekleştirilmesi önerilmiş olup; gerek her iki ülkedeki genel seçimler gerekse Müsteşarlığımız faaliyet programı çerçevesinde anılan Toplantının sözkonusu tarihe kadar gerçekleştirilmesinin mümkün bulunmadığı Dışişleri Bakanlığı kanalıyla Yunan tarafına bildirilmiştir. IV. Dönem KEK Toplantısı 25 Ekim 2010 tarihinde Atina’da gerçekleştirilmiştir. İki ülke arasında imzalanan başlıca anlaşma ve protokoller aşağıda listelenmiştir. Hava Ulaştırması Anlaşması (22 Temmuz 1947) Ticaret ve Ödeme Anlaşması (7 Kasım 1953) Uluslararası Karayolu Nakliyatına Dair Anlaşma (16 Kasım 1970) Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (20 Ocak 2000) (1 Ağustos 2001 tarih ve 24480 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 24 Kasım 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir.) Çevrenin Korunmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası (20 Ocak 2000) (16 Mayıs 2000 tarih ve 24051 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Terörizm, Örgütlü Suçlar, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve Yasadışı Göç ile Mücadelede İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000) (14 Temmuz 2001 tarih ve 24462 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Atina Ticaret Müşavirliği 56 Gümrük Suçlarının Men’i, Takibi ve Gümrük Suçlarıyla Mücadele Hakkında Karşılıklı İdari Yardım ve İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Kültürel İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Tarım Alanında Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolu (22 Haziran 2000) (2 Kasım 2000 tarih ve 24218 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Ekonomik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (25 Temmuz 2001 tarih ve 24473 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Deniz Taşımacılığı Anlaşması (4 Şubat 2000) (18 Temmuz 2001 tarih ve 24466 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması ( 2 Aralık 2003) Standardizasyon, Uygunluk Değerlendirmesi ve Test alanında İşbirliği Anlaşması (30.06.2005) Sağlık İşbirliği Anlaşması ( 28.09.2005) Türk-Yunan KEK III.Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı ( 19/02/2007) Türkiye-Yunanistan Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi (YDİK) ilk Toplantısı, Atina (1415/05/2010) Ekonomik ve Ticari İlişkilerin Geliştirilmesine İlişkin Ortak Deklerasyon (14/05/2010) Türk-Yunan KEK IV.Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı ( 25/10/2010) Türkiye-Yunanistan YDİK İkinci Toplantısı, İstanbul (04/03/2013) Türk-Yunan İş Forumu (04/03/2013) Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantısı (2-3/07/2013) KARA ULAŞTIRMASI Türkiye - Yunanistan arasındaki en son Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantısı 2013 Temmuz’unda İstanbul’da yapılmıştır. Toplantı sonunda imzalanan mutabakat zaptı ile taraflar 2013 yılı için 35,000’i ücretli transit geçiş belgesi, 10.000’i ücretsiz ikili geçiş belgesi ve 10.000’i ücretli ikili geçiş belgesi olmak üzere toplam 55,000 kota üzerinde anlaşmaya varmışlardır. Geçiş Belgesi Sayısı 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 55.000 55,000 55,000 55,000 55,000 49,000 42,000 42,000 Kaynak:UND VARIŞ ÜLKESİNE GÖRE İHRAÇ TAŞIMALARI ARAÇ MENŞEİ VARIŞ ÜLKESİ 2010 2011 2012 2013 TÜRK ARAÇ YUNANİSTAN 20.406 18.846 16.976 16.184 YABANCI ARAÇ YUNANİSTAN 1.127 1.344 1.155 1.093 21.533 20.190 18.131 17.277 TOPLAM Kaynak:UND İki ülke arasında 3 adet sınır kapısı bulunmaktadır. En güneyde İpsala, ortada Uzunköprü ve kuzeyde Pazarkule sınır kapıları Türkiye-Yunanistan arasında karayolu geçişine izin vermektedir. İpsala sınır kapısı iki ülke karayolu taşımacılığında en yoğun kullanılan gümrük kapısıdır. Anılan kapının 24 saat esasına göre çalışmasında yaşanan aksaklıklar karayolu geçişlerinde zaman zaman sorun teşkil edebilmektedir. Özellikle sağlık kontrollerinin günde (10:00-14:00) sadece belirli saatlerde yapılabilmesinden dolayı araçların 24 saat beklemek Atina Ticaret Müşavirliği 57 zorunda kaldıkları, bu durumun özellikle frigorifik araçlarda sorun yarattığı nakliyecilerimiz tarafından belirtilmektedir. 2. FARKLI SINIFLANDIRMALAR BAZINDA DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ 2.1 GENİŞ EKONOMİK GRUPLAR BAZINDA İHRACAT VE İTHALATIMIZ Aşağıdaki tablodan görüleceği üzere, ihracatımızda en büyük kalemi sanayi ürünleri oluştururken, ithalatımızda en büyük kalemi maden ürünleri oluşturmaktadır. Maden ürünleri içinde de mineral yağ ve yakıtlar tek başına, 2013 yılı ithalatımızın %75’ini oluşturmaktadır. 2013 ( 1 - 12 ) İHRACAT 90.395.748,00 Sektör Adı 1- TARIMSAL ÜRÜNLER --- i-Gıda Maddeleri İTHALAT 374.046.765,00 81.462.264,00 57.090.232,00 8.933.484,00 316.956.533,00 429.463.995,00 3.318.684.686,00 21.380.510,00 36.047.909,00 344.763.263,00 3.153.079.849,00 63.320.222,00 129.556.928,00 912.841.872,00 476.222.619,00 87.061.608,00 7.795.385,00 --- ii-Kimyasallar 143.604.262,00 298.070.426,00 --- iii-Diğer yarı mamuller 136.090.762,00 72.382.232,00 --- iv- Makinalar ve ulaşım araçları 210.751.902,00 54.861.092,00 ------- (75, 76, 776) Büro makinaları ve haberleşme cihazları 16.310.995,00 394.181,00 ------- (781, 782, 783, 784, 7132, 7783) Otomotiv sanayii ürünleri 56.676.042,00 3.165.486,00 ------- Diğer makina ve ulaşım araçları 137.764.865,00 51.301.425,00 --- v- Dokumacılık ürünleri (65) 165.505.173,00 18.906.053,00 --- ii-Tarımsal Ham maddeler 2- MADENCİLİK ÜRÜNLERİ --- i- (27, 28) Maden cevherleri ve döküntüleri --- ii- Mineral yakıtlar ve mineral yağlar (3) --- iii- Demir dışı metaller (68) 3- SANAYİ --- i-Demir ve çelik (67) --- vi- Hazır giyim (84) --- vii - Diğer tüketim malları (81, 82, 83, 85, 87, 88, 89 (-891) ) 4- DİĞER ÜRÜNLER (9+891) Genel Toplam Kaynak: TUİK 78.441.431,00 4.293.463,00 91.386.734,00 19.913.968,00 4.741.140,00 37.065.775,00 1.437.442.755,00 4.206.019.845,00 2.2 GTİP12 BAZINDA İHRACAT VE İTHALAT (İLK 10 KALEM) İHRACAT Sıra GTIP12 Madde Adı 12 1 271121000000 DOĞAL GAZ (GAZ HALİNDE) 36.112.125 870331101000 OTOMOBİL (BİNEK, DİZEL/YARI DİZEL, YENİ) (SİLİNDİR HACMİ=<1500 CM3) 35.607.652 3 271019430011 MOTORİN; AĞIRLIK İTİBARİYLE KÜKÜRT ORANI % 0,001'İ GEÇMEYENLER 4 760110000000 İŞLENMEMİŞ ALAŞIMSIZ ALUMİNYUM 27.171.318 25.919.934 5 600410000012 ÖRME YÜN, PAMUK/SUNİ LİF MENS.(EN>30CM,AĞIRLIK>= %5ELASTOMERİK İÇEREN,KAUÇUK İPLİK HARİÇ)(60.01 POZİ 6 271012250000 DİĞER ÖZEL BENZİNLER 18.681.623 18.161.307 7 290122000019 PROPEN (DOYMAMIŞ; DİĞER AMAÇLAR İÇİN KULLANILACAK) 852872400000 SIVI KRİSTAL GÖSTERGE (LCD) TEKNOLOJİ EKRANI OLAN TELEVİZYON ALICI CİHAZLARI 13.663.020 8 2 Atina Ticaret Müşavirliği Dolar ($) 248.751.874 58 9 600622000000 DİĞER ÖRME MENSUCAT (PAMUKTAN, BOYANMIŞ) 12.494.206 720839009019 YASSI HADDE ÜRÜNÜ (RULO, SICAK HADDE, KALIN.<3MM. SICAK HADDE) 11.937.592 10 Liste Toplamı 448.500.651 Kaynak: TUİK İTHALAT Sıra GTIP12 1 2 3 4 5 6 7 8 271019430011 271019210000 520100900000 390210000019 271320000011 271600000000 271019990021 271019990022 9 741110900000 10 710812000000 Madde Adı 12 MOTORİN; AĞIRLIK İTİBARİYLE KÜKÜRT ORANI % 0,001'İ GEÇMEYENLER KEROSEN (JET YAKITI) PAMUK; DİĞERLERİ (KARDESİZ, PENYESİZ) DİĞER POLİPROPİLEN; İLK ŞEKİLLERDE PENETRASYON ASFALT ELEKTRİK ENERJİSİ SPİNDLE OİL LİGHT NEUTRAL RAFİNE EDİLMİŞ BAKIRDAN DİĞER İNCE VE KALIN BORULAR ALTIN (DİĞER İŞLENMEMİŞ ŞEKİLLERDE OLANLAR, PARA YERİNE KULLANILMAYAN) Liste Toplamı Dolar ($) 2.436.583.349 331.985.964 275.285.685 150.368.288 114.150.731 86.846.211 44.741.620 43.472.054 39.630.669 36.694.829 3.559.759.400 Kaynak: TUİK Atina Ticaret Müşavirliği 59 BÖLÜM III TİCARİ İLİŞKİLERDE BİLİNMESİ GEREKEN KONULAR 1. GENEL BİLGİLER 1.1 İşyeri Açma ve Şirket Kuruluşu En son yayınlanan Dünya Bankası – İş Yapma Raporu 2014’e göre Yunanistan’da yatırım ortamı iyiye gitmektedir. Dünya Bankası tarafından her yıl hazırlanan İş Yapma Raporu 2014’e göre, Yunanistan iş yapma ortamındaki iyileştirmeyi 2013 yılı içerisinde de sürdürerek, iş yapma kolaylığı bakımından 189 ülke arasında 72. sıraya yerleşmiştir. Yunanistan’ın sıralamada yükselmesinin temelinde; işe başlama, yatırımcıyı koruma ve uluslararası ticaret alanlarında sağladığı gelişmeler yer almaktadır. Yunanistan, asgari sermaye zorunluluğunun bulunmadığı yeni bir şirket türüne ilişkin kanuni düzenleme yapmakla, iş yapma kolaylığı bakımından ilerleme gösteren ülkeler arasında yer almıştır. Ayrıca mahkeme öncesi bütün işletme belgelerine ulaşabilme imkanının getirilmiş olması yatırımcıyı koruma adına önemli bir gelişme olarak karşımıza çıkmaktadır. Yunanistan’ın uluslararası ticarette elektronik müracaat ve takip imkanı sunması, bu alanda kolaylaştırma getirdiği için ülke derecesinin 2013 yılında yükselmesinde rol oynamıştır. Rapora göre, geçen yıl işe başlama kolaylığında en büyük gelişmeyi Yunanistan göstermiştir. 2012-2013 döneminde, 11 adımdan oluşan yatırım prosedürünü iyileştirerek 6 adıma, süreyi de 14 güne çekmiştir. Böylece, şirket kuruluş maliyetlerini de kişi başına gelirin %16’sı oranında azaltmıştır. 2012 yılında, daha basit işleyen ve az maliyetli bir sınırlı sorumlu şirket tipi olan ‘özel şirket’i uygulamaya koyan Yunanistan, 2013 yılında, asgari sermaye zorunluluğu bulunmayan bir şirket tipini yasalaştırmıştır. Bu iyileştirmelerin yanında, Yunanistan kurumlar vergisi oranlarını artırarak, vergi ödemelerini daha maliyetli bir hale getirmiştir. . Bu hususta ilk sırayı tek adımda ve yarım günde kuruluşa imkan vermesi; ayrıca minimum ödenmiş sermaye zorunluluğu bulunmayan sistemi ile Yeni Zelanda almaktadır. Dünya Bankası’nın 189 ülkenin incelendiği İş Yapma Raporu’nda Yunanistan’a ilişkin bazı veriler Türkiye ile karşılaştırmalı olarak aşağıda incelenmektedir: Başlık Yunanistan Türkiye İşyapma kolaylığı 72 69 İşyeri açma 36 93 Bina ruhsatı 66 148 Elektrik tüketimi 61 49 Kredi alma kolaylığı 86 86 Vergi ödeme 53 71 Yatırımcıyı koruma 80 34 Dış Ticaret 52 86 İflas prosedürü 87 130 Sözleşme uygulamaları 98 38 Atina Ticaret Müşavirliği 60 Raporda yer alan iş mevzuatına dair bazı verilere aşağıda yer verilmektedir: Yunanistan Değerlendirme Sürekli işlerde Belirli süreli iş sözleşmesi yasak mıdır? Evet Belirli süreli iş sözleşmelerinde maksimum süre Sınırsız 19 yaşında işçi için minimum ücret (USDolar/aylık) 666.7 Toplam haftalık çalışma günü 5 50 saat çalışma yasal mı? Evet Gece işleri için çalışma primi (saat bazında%) 25 Haftasonu fazla çalışma primi (saat bazında %) 75 Yıllık ücretli izin (1,5-10 yıllık işçi- gün) 22.3 İşten çıkarmada ihtarlar 0 İşten çıkarmada tazminat (1,5-10 yıllık işçi-haftalık ücret) 15.9 Yabancı yatırımcılar için önemli bir diğer husus ise, sosyal sigorta primleridir. Brüt ücretler üzerinden ödenen sosyal sigorta primlerine ilişkin en son oranlar aşağıdaki tabloda yer almaktadır: İşveren payı (%) İşçi payı (%) Toplam (%) IKA 25.56 13.50 39.06 ETAM 3.00 3.00 6.00 Toplam 28.56 16.50 45.06 Sosyal Teşkilatı Sigorta Yunanistan 2011 yılında yürürlüğe giren Yatırım Kanunu ile, yabancı sermayenin ülkede yatırım yapma eğilimini artırmayı hedeflemiştir. Yeni düzenlemede, One-Stop Shop adı verilen tek noktadan müracat sistemi getirilmiş olup, yatırımcılar ilgili ticaret odası, noter ya da İçişleri Bakanlığına bağlı Vatandaşlık Hizmetleri Merkezinden (KEP) bütün işlemlerini yürütebilmektedir. Yunanistan’da gerek yerli, gerekse yabancı yatırımcılar şirket kurma veya kendi işyerlerini açma hakkına sahiptirler. Milli güvenlik nedeniyle bazı adalarda ve sınır bölgelerinde arazi alımında ve AB vatandaşları dışındakilere madencilik, denizcilik ve hava taşıma, basın-yayın hizmetleri konusunda kısıtlamalar devam etmektedir. Yunan mevzuatı genel hükmü ülkemiz açısından da geçerli olup, %100 Türk sermayeli şirket kuruluşuna cevaz vermektedir. Yunan mevzuatı kapsamında; tamamı yabancı sermayeli şirket kurmak, şube açmak, bir başka girişimci ile birlikte ortak girişim sözleşmesi çerçevesinde faaliyet göstermek ya da bir ortaklık kurmak belli başlı yabancı yatırım türleridir. Yunanistan’da kurulmuş Türk sermayeli bir şirket, bütün ortakları Türk olsa bile Yunan şirketi statüsünde olup, Yunan mevzuatına tabidir. Yabancı yatırımcılar Yunanistan’da doğrudan yabancı sermayeli bir şirket kurmak istediklerinde genel olarak; Limited, Anonim ya da Özel Sermayeli Şirket kurmak ya da 3. ülkedeki mevcut bir şirketin Yunanistan’da şubesini açmak yollarından birini tercih etmektedirler. Ticari amaçlı bir şirket kuruluşu, bu şirketin Ticaret Siciline kaydı ile tamamlanmakta, böylece şirket tüzel kişilik kazanmaktadır. Bu bağlamda bahsi geçen şirket tiplerinin belli başlı kriterleri aşağıda ele alınmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 61 1. Anonim Şirketler Anonim şirketler, Yunan mevzuatında halen yürürlükte olan değişik 2190/1920 Sayılı Kanun ile düzenlenmiştir. İlgili Kanun uyarınca Anonim şirketler ticari hükmi şahıslardır ve hissedarlarına dağıtılan kâra katılma hakkı vermektedir. Bununla birlikte, hissedarların sorumluluğu hisseler üzerinde gösterilen sermayeye yaptıkları katkı payı ile sınırlıdır. Anonim Şirketlerde asgari sermaye miktarı Aralık 2012’de yapılan düzenleme ile 24.000Euro’ya çekilmiştir. Ancak faaliyet konusuna bağlı olarak kuruluş sermayesi miktarı artış gösterebilmektedir. Tek hissedarlı anonim şirket kurmak, istisnai de olsa, mümkündür. Anonim şirket kurucu ortağı gerçek ya da tüzel kişi olabileceği gibi, yerli ya da yabancı da olabilir. Anonim Şirket’in yabancı hissedarlarının Yunanistan’da vergi numarası alması gerekmektedir. Şirket Yönetim Kurulu ve Ortaklar Genel Kurulu tarafından idare edilir. Şirket Yönetim Kurulu’na Avrupa Birliği üyesi olmayan bir ülkeden üye atanabilmesi için, bu kişinin Yunanistan’da ikamet izni bulunması önkoşul olarak aranmaktadır. Ayrıca, yabancı müdür ya da temsilcinin ilgili vergi dairesine kayıtla, bir vergi numarası edinmesi gerekmektedir. Anonim şirketlerde en az 2 denetçi bulundurma zorunluluğu vardır. 2. Limited Şirketler Limited şirket, Yunan mevzuatında değişik 2390/1955 sayılı kanunla düzenlenmiş, küçük ve orta ölçekli kuruluşlar için öngörülmüş şirket tipidir. Yunanistan’da bir limited şirket, 2.400- Euro kuruluş sermayesi ile tek ortaklı olarak kurulabilmektedir. Limited şirket, şirket anasözleşmesinin One-stop shop rolündeki Noter huzurunda tasdiklenmesi, %1 oranındaki sermaye konsantre vergisinin ödenmesi ve anasözleşmenin yetkili ticaret siciline tescili ile kurulmaktadır. Kuruluşun ayrıca Yunan Resmi Gazetesi(FEK)’nde yayınlanması gerekmektedir. Tek ortaklı kurulan Limited şirketlerde şirket kararlarının tamamının noter huzurunda alınması zorunludur. Ayrıca, şirket anasözleşmesi ve şirket müdürlerine dair her türlü değişikliğin Ticaret siciline tescili ve ticaret sicil gazetesinde ilanı gerekmektedir. Limited şirketler, müdürler ve ortaklar kurulu tarafından yönetilir. Limited şirketlerde şirket ortağının yabancı gerçek ya da tüzel kişi olması ya da müdür ya da temsilcilerin yabancı olması halinde, bu kişilerin ilgili Vergi dairesine kaydolarak, vergi numarası alması zorunludur. Aynı şekilde AB üyesi olmayan ülke vatandaşlarının Limited şirket müdürü ya da temsilci atanabilmesi için Yunanistan’da ikamet etme hakkını kazanmış olması gerekmektedir. Bu, yabancı kişinin müdür olarak atanmasından önce gerekli olan bir önkoşuldur. Bir limited şirketin asgari sermaye ile kurulması halinde denetçi bulundurma zorunluluğu bulunmamakla birlikte, çalışan sayısının 50’den fazla olması, yıllık cirosunun 5 milyon Euro’nun üzerinde olması ve bilanço büyüklüğünün 2.5 milyon Euro’yu aşması hallerinde denetçi bulundurma zorunluluğu sözkonusu olmaktadır. 3. Özel Sermayeli Şirket (IKE) Yukarıdaki şirket tiplerine ilaveten Yunanistan’da son dönemde Özel Sermayeli Şirket (IKE) olarak adlandırılan yeni bir şirket tipi yürürlüğe girmiştir. Bu şirket, sembolik 1 Euro ile, diğer bir tabirle sermaye zorunluluğu olmaksızın ve çok hızlı bir şekilde kurulabilmekte olup, şirket kuruluş maliyetleri de diğer şirket türlerine göre çok düşüktür. Bu şirket tipinde esasen bir anasözleşmeye dahi ihtiyaç olmayıp, bir sözleşme yeterli olmakta, böylece Noter işlem masrafları da bertaraf edilmektedir. 1 Euro sermayeli şirketlerin işletme masrafları da Anonim ve Limited Şirketlerle kıyaslanamayacak kadar cüz’idir. Örneğin Anonim Şirketlerin bilançolarının Yunan Resmi Gazetesi (FEK)’nde yayınlanması bile 840 Euro civarında bir ücret iken, IKE’lerde böyle bir masraf sözkonusu dahi değildir. İlaveten, IKE’lerde sadece kurucu ortaklar ya da tek hissedarlı ise tek hissedarın sigorta kurumuna (OAEE) kaydı yeterli iken, diğer şahıs Atina Ticaret Müşavirliği 62 şirketlerinde ve Anonim şirketlerde bütün hissedarların sigortalanması gerekmektedir, ki bu da IKE’ler lehine maliyet düşürücü unsurdur. IKE’ler pekçok yönden şahıs şirketlerine yaklaşmakla birlikte, şirket ortaklarının sorumluluğu bakımından şahsi sorumluluk yoktur. Çok hissedarlı IKE’lerde, Limited Şirketlerde aranan %51 ya da 3/5 çoğunluk oranları aranmamakta, çoğunluk hissesine sahip olan hissedar sözsahibi olmaktadır, bu da işleyişi kolaylaştıran bir unsur olarak görülebilir. Ancak, bu şirket tipi, Anonim ve Limited Şirketler gibi %26 kurumlar vergisine tabidir. 4. Şubeler Yunan mevzuatı uyarınca, bir yabancı şirketin Yunanistan’daki şubesini açmak mümkün olup, yabancı bir Anonim şirketin Yunanistan’daki şubesi 2190/1920 sayılı kanun uyarınca anonim şirket şubesi, yabancı bir limited şirketin şubesi ise 3190/1955 kanun uyarınca limited şirket şubesi olarak Ticaret Siciline kaydedilir. Bu amaçla, aşağıda sayılan belgelerin ilgili ticaret siciline sunulması gerekir: - Anaşirkete ait anasözleşme Yetkili resmi kurum tarafından düzenlenmiş ana şirkete ait iyi durum belgesi Ana şirketin Yunanistan’da Şube kuruluşuna dair kararı Şubeyi temsile ve tebliğ-tebellüğe yetkili kişi adına düzenlenmiş vekaletname Temsile yetkili kişinin kimlik bilgileri Şubeler, yetkileri ve yükümlülükleri bir vekaletname ile düzenlenen Şube temsilcileri tarafından idare edilir. Şube temsilcileri yabancı kişilerden atanabilir, ancak bu durumda yabancı kişinin Avrupa Birliği dışında bir ülkeden olması halinde Şube temsilcisi atanmadan önce ikamet ve çalışma izni alınmış olması gerekir. Şube temsilcisi ayrıca ilgili vergi dairesine kayıtla bir vergi numarası almak zorundadır. Şubeler, finansal ve hukuki olarak yabancı şirkete bağlıdır. Şubelerin kendi tüzel kişilikleri olmadığından, faaliyetlerini bağlı oldukları yabancı ana şirketin namı ve hesabına yaparlar. Şubelerin faaliyet konusu bağlı oldukları ana şirketin faaliyet konusu ile aynıdır, ancak şube temsilcisinin yetki belgesinde bu konuda sınırlamalar getirilebilir. Bu noktada Türk iş adamlarını yakınen ilgilendiren bir diğer konu, Yunanistan’da çalışma ve ikamet izinleridir. 1 Haziran 2014 tarihinde yürürlüğe giren 4251/2014 sayılı Göç ve Sosyal Entegrasyon Kanunu, yabancıların Yunanistan’da çalışma ve ikamet izinlerini yeniden düzenlemektedir. Yunan makamlarının açıklamalarına göre; 4251/2014 sayılı Kanun, 3386/2005 sayılı eski Kanun’u yabancı sermayenin lehine geliştirmektedir. Yeni düzenlemede belli başlı dikkat çekici hususlar, yabancılara verilen ikamet izni sürelerininin uzatılmış olması, evvelce yerli firmaların yabancı üst düzey yönetici çalıştırmasına izin verilmez iken, yeni düzenlemede yerli ve yabancı sermayeli firma ayrımının kaldırılmış olmasıdır. Ayrıca kısa dönem ikamet izinleri de yeni kanun ile kaldırılmıştır. Bunun yerine, mevsimlik işlerde çalışanlar ve sanatçılar gibi kategoriler, çalışmaya imkan tanıyan 90 günü aşan süreli belli tipte bir vize için Yunan Konsolosluklarına müracat edeceklerdir. 4251 sayılı Kanun, uygun vize alarak Yunanistan’a giriş yapan üçüncü ülke vatandaşlarına aşağıdaki kategorilerde ikamet izni vermektedir: A. Çalışma ve mesleki nedenlerle ikamet izni - Bağlı işlerde çalışanlar - Özel amaçlı işçiler - Yatırım faaliyetleri - Nitelikli iş “Mavi kart” sahipleri B. Geçici izin Atina Ticaret Müşavirliği 63 Mevsimlik işçiler Balıkçılıkta çalışanlar Sanat grubu üyeleri AB veya AET’na üye ülkede bulunan bir bağlı ortaklıktan hizmet sunmak üzere gönderilen üçüncü ülke vatandaşları - Üçüncü bir ülkede kurulu bir şirket tarafından hizmet sunmak amacıyla gönderilen üçüncü ülkelerin vatandaşları - Turizm organizasyonlarının liderleri - Yüksek öğretim programlarına katılan üçüncü ülke vatandaşı öğrenciler İnsani ve diğer istisnai nedenlerle ikamet izni Öğrenciler, gönüllü çalışanlar, araştırmacılar ve mesleki eğitim için ikamet izni İnsan kaçakçılığı ve göçmen ticareti mağdurları için ikamet izni Aile birliği için ikamet izni (3. Ülke çalılşanlarnın aileleri bu gruba girmektedir) Uzun süreli ikamet izni - C. D. E. F. G. Yukarıda yer alan her bir ikamet izni türünde, o ikamet izninin Yunanistan’da çalışma izni verip vermediği ayrıca belirtilir. Bu şekilde verilecek ikamet izinleri ilk olarak iki yıllık düzenlenmekte olup, üç yıllık yenileme mümkündür. Şayet, 4251/2014 sayılı Kanun’un iş adamlarımızı yakınen ilgilendiren düzenlemelerine bakacak olursak, aşağıdaki hususlar önem arz etmektedir: 1. Yatırımlar : Ülke ekonomisinin kalkınmasına katkı sağlamak üzere Yunanistan’a gelen 3. ülke vatandaşları ikamet izni müracaatında bulunabilmektedir. Yeni düzenlemede, önceki mülga kanunda yer alan en az 300.000 Euro yatırım yapılması koşulu aranmamaktadır. Yine de yatırım miktarına bağlı olarak; - Ofis çalışanları, hukuk ve mali danışmanlar, Yatırımın gerçekleşmesi sırasında hizmet sunan uzman ve yardımcıları Alt-profesyoneller bu kapsamda ikamet iznine hak kazanabileceklerdir. Bu taktirde, 3. ülke vatandaşına ve aile bireylerine öncelikle 5 yıllık ikamet izni verilir, bu süre yatırım devam ettiği sürece uzatılabilir. 2. Stratejik Yatırımlar: Yunan Bakanlar Kurulu kararı ile stratejik yatırım olarak tanımlanan yatırımların kanuni temsilcileri ve yatırım planının uygulanmasını sağlamak üzere çalıştırılşacak en fazla 10 kişiye bu mahiyette ikamet izni verilmektedir. Bu taktirde, ikamet izni verilen yabancı çalışanların aile bireyleri de kendilerine eşlik edebilmektedirler. Yunan yatırım Kurumu’na yapılacak olan müracat, bu Kurum tarafından yapılacak iç takiple en kısa sürede sonuçlandırılmak zorundadır. Stratejik yatırımlarda verilecek ikamet izni süresi 10 yıldır. Bu sürenin sonunda ikamet izni süre uzatımı yapılabilir. 3. Yunanistan’da gayrimenkul Sahibi olmak: Yunanistan’da 250.000 Euro ve üzerinde değerde gayrimenkul satın alan yabancılara başlangıçta 5 yıllığına ikamet izni temin edilmektedir. Bu süre, gayrimenkul bu kişinin adına tapuda kayıtlı olduğu sürece uzatılmaktadır. Yunan Merkezi İdare Genel Sekreterliği’nin bir kararı uyarınca, ayrıca, AB vatandaşı olmayan ülke vatandaşlarının, Yunanistan’da 10 yıllığına bir oteli kiralayarak işletmek ya Atina Ticaret Müşavirliği 64 da bir turizm tesisini yenilemek ve değeri 250.000 Euro ve üzerinde olmak şartıyla bir anlaşma imzalaması halinde, bu kişilere de 5 yıllık ikamet izni verilmektedir. Bu tip ikamet izinleri, beş yıllık sürenin sonunda gayrimenkul sahipliğinin, ya da otel işletme ve yenileme anlaşmalarının devamı halinde uzatılmaktadır. Gayrimenkul edinmek suretiyle ikamet izni edinimi halinde, çalışmak yasaktır. Ancak, gayrimenkul edinimi suretiyle ikamet izni için müracat eden kişi, bir şirkette ortak ya da Genel müdür olabilir. 4. Finansal yönden bağımsız olan kişiler: Bir bölge valiliği, yaşamını idame ettirecek düzenli bir yıllık geliri olduğunu, yeterli malvarlığı bulunduğunu ispat eden üçüncü ülke vatandaşlarına 2 yıllık ikamet izni verebilmektedir. Eğer kişinin kanunen belirlenmiş yaşam koşulları aynen devam ediyorsa, ikamet izni 3 yıllık sürelerle yenilenebilmektedir. Bu durumda bu kişinin aile bireylerine de ayrı ikamet izni verilmesi sözkonusudur. Yunanistan’da Gayrimenkul Satın Alımı Yunanistan’da kural olarak yabancılar gayrimenkul alabilmektedirler. Ancak milli güvenlik nedeniyle bazı adalarda ve sınır bölgelerinde arazi alımında kısıtlamalar devam etmektedir. 22.06.1927 tarihli Kanun Hükmünde Kararname, Yunanistan’ın belirli sınır bölgelerinde yabancıların arazi satın alması, kiralaması ve yatırım yapmasını yasaklamaktadır. 3978/2011 sayılı Kanun ile değişik düzenlemeye göre; Onikiadalar, Evros, Thesprotia, Kastoria, Kilkis, Lesvos, Ksanthi, Preveza, Rodopi, Samos, Florina, Sakız, Drama ilinde Nevrokopi şehri, Ioannina ilinde Pogoni ve Konitsa, Pella ilinde Almopia ve Edessa, Serez ilinde Sintiki ve Skyros ve Santorini adalarında gayrimenkul edinimi yasaktır. Yunanistan’da gayrimenkul satın alma prosedürü hızlı ve basittir. Yasaya göre her gayrımenkul alış ve satışında bir avukat, bir noter ve yerel Tapu Dairesine tescil işlemi için bir Sicil Memuru olması zorunludur. Yunanistan’daki bütün gayrimenkuller her belediyenin tapu dairesine kayıtlı olmak zorundadır. 2008 yılında ise Kadastro kayıt işlemleri başlatılmıştır. Yunanistan'da gayrimenkul satın alımında, satın alan; değeri 20.000 Euro'ya kadar olan gayrimenkuller üzerinden %8, bu değeri aşan gayirmenkul satışlarından ise %10 vergi ödemekle yükümlüdür. Bu kuralın istisnaları bulunmakta; örneğin ilk kez ev sahibi olacakların bu vergiden muaf olduğu görülmektedir. Ayrıca yetişkin bekarlar ile evli ve çocuklu aileler için de gayrimenkul satın alımı halinde doğan transfer vergisinde indirim uygulanmaktadır. Bu konuda, satış işleminin gerçekleştirileceği Noter aracılığı ile kesin bilgi edinmek mümkündür. Bu bilgilere ilaveten, Yunan hükümeti 2013 yılı başlarında yaptığı düzenleme ile, 250.000 Euro ve üzerinde değerde gayrimenkul satın alan yabancılara, ikamet izni temini konusunda kolaylıklar getirmiştir. 1.2 Ticari Engeller (Sektörel) Serbest ticarete dayalı bir dış ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan’da ithalat için herhangi bir izne ya da lisansa gerek yoktur. Ancak bazı ürünler için Yunanistan’a giriş yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiştir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı’nın uygun görüşünün alınması gerekmektedir. Anti damping ve sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır. 1.3 İthalat Mevzuatı Genel Olarak Dış Ticaret Mevzuatı 1981 yılından beri AB üyesi olan Yunanistan'da dış ticaret, AB uygulamalarına göre yürütülmektedir. Yunanistan’ın AB’nin Ortak Dış Ticaret Politikası dışında ulusal bazda bir dış ticaret mevzuatı mevcut olmayıp, dış ticaret alanındaki ulusal mevzuat AB direktiflerinin ulusal mevzuata uygulanması ile yürütülmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 65 AB uygulamalarına paralel olarak, uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklanan mallar dışında ithali yasak ürün bulunmamaktadır. Yunanistan’da ihracat işlemi, tek idari belge ve faturaya ilaveten, AB düzenlemelerine, bazı durumlarda Yunanistan’ın iç mevzuatına ve uluslararası anlaşmalara uygun olarak ihracatın yapılacağı ülkeye ve ihraç edilecek ürüne göre değişen kontrol ve kayıt belgeleri ile birlikte serbestçe gerçekleştirilmektedir. Türkiye’den yapılacak ithalat için ATR, EFTA ve Doğu Bloku ülkeleri EUR1, Afrika, Karayip ve Pasifik ülkeleri için FORM A belgesi ve üçüncü ülkeler için menşe belgesi aranmaktadır. Eski ve kullanılmış mal ithalatında teknik özelliklerini yitirmemiş olmaları, çevre ve güvenlik açısından gerekli şartları sağlamaları koşulu ile bir kısıt bulunmamaktadır. Bu kapsamda, Yunanistan’da AB Komisyonu tarafından belirlenen Ortak Gümrük Tarifesi tatbik edilmektedir. Tarım ürünleri ticaretinde AB’nin Ortak Tarım Politikaları çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri uygulanmakta olup, sanayi ürünlerinde AB içerisinde ortak düzenlemeye tabi malların ithalatında sağlık, çevre ve güvenlik koşullarına uygunluk şartı aranmaktadır. Bu çerçevede başta Kalkınma Bakanlığı olmak üzere, Sağlık Bakanlığı ve Tarım Bakanlıkları tarafından piyasa gözetimi ilkeleri çerçevesinde kontroller uygulanmaktadır. Avrupa Birliği’nin bir üyesi olarak Yunanistan, AB’nin üçüncü ülkelerle yaptığı anlaşmaları üstlenmiş olup, Ortak Dış Ticaret politikası tatbik etmektedir. Bu çerçevede EFTA Ülkeleri, Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri, Güney Afrika Cumhuriyeti, Akdeniz Ülkeleri, Meksika ve Şili gibi AB’nin Serbest Ticaret Anlaşması imzaladığı ülkelerle serbest ticaret anlaşması hükümleri geçerli olup, AB’nin gelişme yolundaki ülkelere GSP mekanizması çerçevesinde uyguladığı tek taraflı taviz sistemi yürürlüktedir. AB ülkeleri ile Yunanistan arasında Gümrük Vergileri ve eş etkili vergilerle miktar kısıtlamaları ve benzeri önlemlerden muaf olarak, mallar serbest dolaşmakta, AB dışındaki ülkelere Ortak Gümrük Tarifesi uygulanmaktadır. Tarım ürünleri itibariyle AB’nin Ortak Tarım Politikası çerçevesinde ortak piyasa düzenlemeleri ve telafi edici mekanizmalar uygulanmaktadır. İthalatta KDV, piyasa fiyatı ve gümrük vergisi üzerinden tahsil edilmekte ve gümrük vergisinin matrahı AB Komisyonu direktiflerince DTÖ Gümrük Kıymet Kodu hükümlerine paralel olarak belirlenmektedir. İthalatta haksız rekabetin önlenmesine ilişkin anti-damping kuralları AB düzeyinde ve AB Komisyonu tarafından uygulanmaktadır. Genel Olarak Gümrük Vergileri AB ile Ortak Dış Ticaret Politikası uygulayan Yunanistan AB üyesi ülkelerle olan ticaretinde her tür gümrük vergisi, eş etkili vergi, miktar kısıtlamaları ve benzeri sınırlamaları kaldırmış olup, üçüncü ülkelerden olan ithalatında Ortak Gümrük Tarifesi uygulamaktadır. Türkiye ile Yunanistan arasında ise; AB ile Türkiye arasında 01 Ocak 1996 tarihinden beri uygulanmakta olan 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı uyarınca sanayi ürünlerinde herhangi bir gümrük vergisi olmayıp, sadece tarım ürünlerinin ihracat ve ithalatında gümrük vergisi uygulaması bulunmaktadır. Tarım ürünlerinde, AB’nin Ortak Tarım Politikası çerçevesinde ürüne göre % 6,4 ile % 40 arasında değişen oranlarda ad valorem ve spesifik vergi uygulaması ile (ürün bazında ton ya da kg başına) referans fiyat uygulaması bulunmaktadır. Yunanistan Gümrük Müdürlüğü, gümrük vergileri ve diğer uygulamalardan sorumlu otorite olup Maliye Bakanlığı’na bağlıdır. (https://portal.gsis.gr/portal/page/portal/ICISnet/services). Kurumlar Vergisi, KDV ve Diğer Vergiler Yunanistan’da mali yıl, kural olarak takvim yılıdır. Bir şirketin takvim yılı dışında bir mali yıl belirlemesi halinde, vergi, takvim yılı sonuna denk düşen muhasebe dönemi içinde elde edilen vergilenebilir gelirler üzerinden değerlendirilir. Yunan A.Ş., Ltd. Şti. ve yabancı şirketlerin Atina Ticaret Müşavirliği 66 şubeleri, mali yılın sona ermesini takip eden beşinci ayda yıllık kurumlar vergisi beyannamesini vermek zorundadır. Yunan şirketleri, global bazda elde ettikleri gelirler üzerinden vergilendirilirler. Yabancı şirketler ise, sadece Yunanistan’da elde ettikleri gelirlerden ya da doğan kar üzerinden vergilendirilirler. Halen ülkede uygulanan standart kurumlar vergisi oranı %26’dır. Sermaye kazançları ise, 1 Ocak 2014 tarihinden itibaren %26 üzerinden vergilendirilmektedir. Bununla birlikte, basit usülde defter tutan ortaklıklar (Partnerships) gelirlerinin ilk 50.000 Euro’luk bölümü için%26, bu rakamı aşan kısmı için %33 oranında vergilendirilmektedirler. Stopaj vergisi, yürürlükte olan çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarına bağlı olmakla birlikte, 2013 yılı içinde onaylanan temettülerde %25 olan stopaj oranı,1.1.2014’ten itibaren dağıtılan temettülere%10 oranında uygulanacaktır.Faizler üzerinden ise; yürürlükte olan bir vergi anlaşması ile aksi kararlaştırılmadıkça, %15 stopaj uygulanmaktadır. Ayrıca yeni Gelir Vergisi Kanunu’nda, Şubelerin merkezlerine kar transferinden herhangi bir stopaj kesilmemesi düzenlenmiştir. Duran varlıkların elden çıkarılmasından doğan sermaye kazançları, gelir olarak değerlendirilir ve kurumlar vergisi oranında gelir vergisine tabi tutulur. Yunanistan’da mal ve hizmet alımları için uygulanan KDV, malı en son tüketen ve hizmet alan kişiler tarafından ödenir. KDV oranları 2010 yılı içerisinde iki kez arttırılmıştır. Buna göre, yılbaşında mal ve hizmetler için %19 olan standart KDV oranı, önce %21’e, 01.07.2010 tarihi itibariyle de %23’e yükseltilmiştir. Bununla birlikte, ülkede belli bazı mal ve hizmetlerde indirilmiş KDV oranları uygulanmaktadır. Gıda maddeleri ağırlıklı olmak üzere temel tüketim maddeleri ile elektrik ve doğal gaz için KDV oranı %13, ilaç, otel konaklama ve basın yayın (kitap, dergi vs.) için % 6.5’tur. Bunun yanısıra alkollü içkiler %23 KDV’ye tabidir. Bu oranlar Midilli, Sakız, Sisam, Menteşe Adaları (Oniki adalar), Kiklades, Taşoz, Semadirek, Kuzey Sporades ve Skiros (İskiri) adaları için %30 indirilerek uygulanmakta, böylece KDV oranları sırasıyla %16, %9 ve %5 olmaktadır. Ancak adalarda dahi, tütün ürünlerindeki %23 KDV oranı sabittir. Ayrıca özerk Aynaroz bölgesi KDV’den muaftır. Aşağıda diğer bazı önemli vergiler ve oranları yer almaktadır: 4223/2013 sayılı yeni Emlak Vergisi Kanunu ile, emlak vergisinde, ana vergi+ ek vegi uygulamasına gidilmiştir. Ana vergi; gayrimenkulün bulunduğu vergi kuşağı, yaş oranı, yüzey oranı, kat oranı, ön yüz oranı, ek alan oranı gibi kıstaslarla belirlenmektedir. İlaveten, tüzel kişilerde %0.5 ek vergi, gerçek kişilerde ise değeri 300.000 Euro’dan başlayan gayrimenkullerde skala usulü ile %0.1 ile %1 arasında değişen ek vergi uygulanmaktadır. Vergi Türü Oran (%) Katma Değer Vergisi (KDV) Standart oran 23 İndirilmiş oran 13 Özel oranlar Özel Kredi sözleşmelerinde Damga Vergisi Sermaye harcı Yıllık Emlak Vergisi (tüzel kişilerin sahibi olduğu gayrimenkulün değeri üzerinden) (5/9/16) 1.2/2.4/3.6 1+ 0.1 Ana vergi+0.5 Emlak devir vergisi (vergilenebilir değer üzerinden) Vergilenebilir değerin ilk 20,000 Euro için 20,000Euro’yu geçen değerler için Atina Ticaret Müşavirliği 8 10 67 Tarife Dışı Engeller Serbest ticarete dayalı bir dış ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan’da ithalat için herhangi bir izne ya da lisansa gerek yoktur. Ancak bazı ürünler için Yunanistan’a giriş yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiştir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı’nın uygun görüşünün alınması gerekmektedir. Anti damping ve anti sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu kararları çerçevesinde uygulanmaktadır. İhracat veya ithalat yapan şirketlerin gerekli belge ve prosedürler için sürekli güncellenen TARIC (http://ec.europa.eu/taxation_customs/common/about/welcome/index_en.htm) web sayfasını takip etmeleri gerekmektedir. Yunanistan’da Marka Tescili Yunanistan’da markalar 2239/1994 sayılı Yunan Marka Kanunu kapsamında tescil edilip, korunmaktadır. Mevcut durumda, marka tesciline yetkili makam, Yunan Kalkınma ve Rekabet Bakanlığı’na bağlı Ticaret Genel Sekreterliği altında Ticaret ve Fikri Haklar Genel Müdürlüğü’dür. Tescil edilen bir marka yenilenebilir olmak üzere 10 yıllık koruma altına alınmış olmaktadır. Yunanistan’da yapılan bir marka tescili sadece bu ülke için geçerli olmakla birlikte, tek bir müracat ile Madrid Protokolünü imzalayan 80’den fazla ülkede kayıt yaptırmak mümkün olabilmektedir. Topluluk markası tescilleri ise, bütün AB üye ülkelerinde koruma sağlamaktadır. Avrupa Birliğine üye ülkelerin herhangi birisinden alınmış bir marka tescilinin Yunanistan’da uygulanması 353/98 sayılı mevzuat çerçevesinde Yunan Kalkınma Bakanlığına müracaat ile mümkün bulunmaktadır. Ege Adalarına Gıda Maddesi İhracatı Adaların ihtiyacı kapsamında, AB tarafından sağlık ve hijyen yönünden yeterliliği kabul edilmiş ve Türkiye’den ihracat yapabilir firmalar listesine kayıtlı şirketlerce, doğrudan sadece adalara deniz ürünleri ihracatı yapılabilmektedir. Gıda maddelerinden diğer hayvansal ürünlere ilişkin çalışmaların Tarım Bakanlığımızca sürdürüldüğü bilinmektedir. Bu noktada yoğurt, süt, et, canlı hayvan, dondurma (% 50’ye kadar süt içeriğine izin verilebilmektedir) gibi ürünlerin adalarla beraber bütün AB ülkelerine ihracatı mümkün bulunmamaktadır. Ancak süt mamüllerinin Yunanistan’a ithalatında, ilgili AB düzenlemeleri çerçevesinde gerekli koşulları haiz ve yine AB tarafından onaylanmış listelerde yer alan firmalara izin verilebilmektedir. Türkiye’den taze sebze ve meyve ihracatında Atina ve Selanik merkezli kontrol sertifikası istenmsi ve kontrollerin adalarda yapılamamasından dolayı yaşanan sıkıntılar devam etmektedir. Ancak, konserve, fındık-fıstık, kuru meyve gibi ürünlerin kontrollerinin Girit ve Rodos adalarında yaptırılması mümkündür. Rodos adasında yaş sebze-meyve kontrolü yapılmak üzere laboratuvar açılması konusunda Yunan makamları ile olumlu görüşmeler yapılmış, ancak, AB direktifleri doğrultusunda talep edilen uzmanlıkların sağlanmasının zorluğuna binaen Rodos’ta laboratuvar açılmasına yönelik çalışmalar henüz sonuçlandırılamamıştır. Ege Adalarının yerel ihtiyacı için AB’nin ilgili direktifleri kapsamında sağlanan muafiyetle deniz ürünleri ve bazı gıda maddeleri ihracatı yapılabilmektedir. Bununla birlikte, adaların tüketimi ile sınırlı olan muafiyet dahilinde Yunanistan’a giriş yapan anılan maddelerin ana karaya gönderildiğinin tespiti halinde Yunan yetkililerin uygulama konusunda hassasiyet göstermeleri beklenebilir. Etiketleme ve Standartlar Standartlar konusunda Yunanistan, AB tarafından uygulanan hükümlerin doğurduğu uygulamaları takip etmektedir. ISO 9000 yerel firmalardan aranırken ayrıca hükümet ihalelerinde de istenmektedir. Yunanistan, tarım ürünlerinde bölgesel yüklemeler yerine her bir yükleme için test yapmada ısrar etmektedir. Yapılan testlerde de yüksek oranda hatalar yapıldığı şeklinde iddialar mevcuttur. Atina Ticaret Müşavirliği 68 Yunanistan’a tohum ithalatında ise, öncelikle o tohum türünün, ‘European Variety Catologue’ listesinde yer alması gerekmektedir. Eğer yer almıyorsa, Yunan Milli Katoloğuna (National Catologue of Greece) kaydettirilmeli ve ayrıca türüne ve özelliklerine bağlı olarak 2-3 yıl sürebilecek bir testin de yapılmasının gerekli olduğu bilinmelidir. Kırmızı ve beyaz et ve onların yan ürünlerinin ithalinde, yalnızca AB tarafından onaylanmış üçüncü ülke tesislerinden gönderilmiş ürünlerin girişine izin verilmektedir. Ülkemizden Yunanistan’a söz konusu ürünlerin ithalinde ise, ülkemizde hayvan hastalıklarının bulunması ve bunun ıslah edilmeye çalışıldığı iddiasıyla hayvansal ürünlerin girişine izin verilmemektedir. Kurutulmuş gıda ithalatı, Yunan The Supreme Chemical Laboratory’nin yapmış olduğu aflatoxin testinin limitlerinin altında olması ile yapılabilmektedir. Yunanistan süt ve süt ürünlerinin ithalatında, AB’nin 2 Temmuz 2010 tarihli ve 605/2010 sayılı Regülasyonu uyarınca hareket etmektedir. Bu kapsamda, Türkiye’den Yunanistan’a çiğ süt ve süt ürünleri ithalatı yasak bulunmaktadır. Benzer şekilde, Türkiye’den çiğ inek, çiğ koyun, çiğ keçi ve çiğ sığır sütünden imal edilen şap hastalığı riski olmayan belirli süt ürünlerinin de ithalatına izin verilmemektedir. Buna karşılık, gönderilen süt mamüllerinin adı geçen regülasyonla belirlenmiş şap hastalığı riski olan ham sütün spesifik ısıtma ve sterilizasyon işlemlerinden geçirilmiş olması halinde bu süt mamüllerinin ithalatına izin verilmektedir. Deniz ürünlerine ilişkin uygulama da ilgili AB direktifleri çerçevesinde ülkemizde kurulu tesisler AB standartlarında üretim yaptıklarına dair kontrollerde yeterli bulunarak AB listelerine alınmaları halinde AB ülkelerine bu ürünleri ihraç etmeye hak kazanmaktadırlar. Yunanistan için bir istisna olarak eğer Ege adalarının ihtiyaçları için bu adalara ithalat yapılıyorsa kontrol belgesi aranmayacagına ilişkin bir AB mevzuatının varlığıdır. 1.4 Ticarette Uygulanan Standartlar CE markası, malların Avrupa'da serbest dolaşımını sağlamak üzere kullanılan ve o malın AB mevzuatına uyumunu simgeleyen bir işarettir. CE Markası içeren mallar AB ile birlikte İzlanda, Liechtenstein ve Norveç'in de yer aldığı Avrupa Ekonomik Bölgesinde serbest satışa sunulabilmektedir. AB kuralları gereğince bazı sanayi ürünlerinin Yunanistan’a ihraç edilebilmesi için, CE işareti zorunlu değil iken, bazı mallar için CE İşareti zorunludur. CE işareti bulundurma zorunluluğu taşıyan mallar, AB direktifleri ile spesifik olarak düzenlenmiştir. Bu işareti taşıması gerektiği halde taşımayan bir ürünün AB üyesi ülkelere ihracatı mümkün değildir. CE İşareti, Avrupa Birliği’nin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde 1985 yılında benimsediği Yeni Yaklaşım Politikası kapsamında hazırlanan Yeni Yaklaşım Direktifleri içerisinde yer alan ürünlerle ilgili olup, ürünlerin AB’nin ilgili direktiflerine uygun olduğunu ve gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir Birlik işaretidir. CE işareti, tüketiciye bir kalite güvencesi sağlamaz, yalnızca ürünün, asgari güvenlik koşullarına sahip olduğunu gösterir. Ürünlerin, CE işaretli olarak piyasaya sunulmasından üretici sorumludur. Ancak, eğer üretici ya da üreticinin yetkili temsilcisi Avrupa Birliği içinde değilse, bu sorumluluğu ithalatçı yerine getirmek zorundadır. Bir başka deyişle, ithalatçı ithal ettiği ürünlerin AB normlarına uygun olduğunu garanti etmek zorundadır. 1.5 Reach (Avrupa Kimyasallar Düzenlemesi) AB`de üretilen ve AB pazarına ithal edilen kimyasallar için, kayıt (Registration), değerlendirme (Evaluation), izin (Authorization) ve kısıtlama (Restriction of Chemicals) sürecini kapsayan 1907/2006/EC sayılı REACH Tüzüğü 1 Haziran 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sözkonusu düzenleme ile, daha önce 40 civarında direktif ve yönetmelikten oluşan AB Kimyasalları mevzuatı tek çatı altında toplanırken, aynı zamanda anılan Tüzükle AB ülkelerindeki kimyasallara ilişkin yasaların yapılması ve uygulanması konusunda merkezi bir işleve sahip olan, düzenleyici otorite konumundaki Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA) da kurulmuştur. ECHA’nın görev ve yetkileri arasında; Atina Ticaret Müşavirliği 69 REACH Tüzüğünde öngörülen hedeflere ulaşarak, yüksek derecede sağlığın ve çevrenin korunmasını sağlamak ve aynı zamanda inovasyonu ve rekabetçiliği teşvik etmek, REACH kapsamında kimyasal maddelerin kayıt sürecini yürütmek, Kayıt ve ön kayıt sırasında, insan ve çevreye yönelik zararlı etkileri gibi kimyasal maddelere ilişkin geniş çaplı ve güvenilir bilgi toplamak ve değişik firmalardan alınan bu tür bilgilerin tutarlılığını sağlamak, Proses ve Ürün Odaklı Araştırma ve Geliştirme (PPORD) süreci kapsamında kayıt muafiyeti kararlarını almak, Avrupa Komisyonuna, Yüksek Derecede Öneme Sahip Maddeler (SVHC) hakkında görüş bildirmek, AB ülkelerinde üretilen veya piyasaya sürülen tehlikeli kimyasal maddelere ilişkin sınıflandırma ve etiketlendirme envanteri oluşturmak, Avrupa Parlementosu ve Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Paketlenmesi Konseyi Düzenlemesi (CLP Regulation) kapsamında kendisine verilen görevleri yerine getirmek, Hayvanlar üzerinde yapılan testlerin azaltılması konusunda çalışmalar yapmak, REACH uygulamaları konusunda üye ülkelere ve Avrupa Komisyonuna yol göstermek, ve benzeri konular bulunmaktadır. REACH, AB pazarında üretilen veya dışarıdan giren yılda 1 ton veya daha fazla miktardaki maddelere uygulanmaktadır. Genel olarak, kendi halindeki, bir karışım içindeki veya eşya içerisindeki (eğer maddenin normal ve açıkça öngörülebilir koşullarda kullanım sırasında eşyadan salınımı isteniyorsa) bütün maddelere uygulanır. Bazı maddeler özel olarak kapsam dışı bırakılmıştır: Radyoaktif maddeler Gümrük kontrolü altındaki maddeler Maddelerin taşınımı İzole Edilmemiş Aramaddeler Atıklar Doğal olarak oluşmuş bazı az-zararlı maddeler Bazı maddeler için de özel yasalar kapsamında önlemler alınmıştır: İnsan ve veteriner ilaçları Gıda ve gıda katkı maddeleri Bitki koruma ürünleri ve biyositler REACH Tüzüğünde, belirli koşullarda kullanılmaları durumunda, daha özel önlemler alınan diğer maddeler: İzole edilmiş aramaddeler (Yerinde ayrıştırılmış ara ürün) Araştırma ve Geliştirmede kullanılan maddeler (Bilimsel Araştırma ve Geliştirme) Avrupa pazarında yılda 1 ton veya üzerinde sunulan 100.000’den fazla maddenin kayıt yükümlülüğü 2018'e dek yayılmıştır. Bu faz-içi kayıt son tarihlerinden yararlanabilmek için üretici ve tedarikçilerin 1 Haziran-1 Aralık 2008 tarihleri arasında ön-kayıt ya da daha sonra uygun koşulları sağlıyorlarsa gecikmeli ön-kayıt yaptırmış olmaları gerekmektedir. Ön-kayıt, yasal bir gereklilik değilse de geçiş periyotlarından faydalanabilmek için yapılması önerilmektedir. Ön kayıt tamamlanmadığı takdirde kaydı olmayan bir kimyasal maddenin kayıt dosyası oluşturuluncaya kadar AB’de üretimi veya AB’ye ithalatına izin verilmeyecektir. REACH Tüzüğü’nün üye devletlerde uygulanmasından her bir ülkenin “Yetkili Otoritesi” sorumlu olup, ülkemizde ise AB’nin kimyasallar mevzuatını uyumlaştırmakla sorumlu kuruluş olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kimyasallar Yönetimi Dairesi Başkanlığı bu görevi üstlenmiş bulunmaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 70 Bilindiği üzere; Türkiye’deki üretici ve ihracatçı firmalar REACH Tüzüğüne göre “AB dışı üretici” (non-EU manufacturer) kabul edildiklerinden, doğrudan ECHA’ya müracaatları mümkün olmamakta; ancak, ithalatçıları ya da atayacakları AB’de yerleşik tüzel ya da gerçek kişi statüsüne sahip bir “Tek Temsilci” aracılığıyla REACH kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekmektedir. İstanbul Kimya ve Mamulleri İhracatçı Birliği (İKMİB) tarafından AB’ye ihracat yapan firmalarımızın REACH kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmede yardımcı olmak amacı ile Brüksel’de REACH GLOBAL SERVICES ünvanlı tek temsilcilik şirketi kurulmuştur. REACH Tüzüğü kapsamında ön kayıt yükümlülüğü olduğu halde önkayıt yaptırılmayan faz içi maddelerin AB ülkelerine ithal edilebilmesi için sözkonusu Tüzüğün 21. maddesi kapsamında kayıt işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Aynı şekilde faz dışı maddelerin de AB ülkelerine ithal edilebilmesi için ihracatçılarımızın Tek Temsilci veya AB’deki ithalatçıları kanalıyla doğrudan kayıt işlemlerinin yaptırılması gerekmektedir. Diğer taraftan, 5 Ocak 2009 tarihi itibariyle, ilk defa AB ülkelerine 1 tondan fazla ithal edilecek faz içi maddelerin, REACH Tüzüğünün 28. Maddesi kapsamında geç ön kayıtlarının yaptırılması mümkün bulunmaktadır. Bu kapsamda yapılacak geç ön kayıt işlemlerinin, maddelerin AB ülkelerine ilk defa ithal edilmesinden itibaren 6 ay içerisinde ve maddenin tonajına ve tehlike değerlendirmesi kriterlerine göre belirlenmiş olan son kayıt tarihinden 12 ay önce yapılması gerekmektedir. Buna göre, son kayıt tarihine bağlı olarak geç ön kayıt işlemlerinin 31 Mayıs 2017 tarihinden önce yapılması gerekmektedir. 1.6 Serbest Bölgeler ve İlgili Mevzuatı Yunanistan, Pire, Selanik ve Heraklion-Girit liman bölgelerinde mevcut belli başlı üç serbest ticaret bölgesine sahiptir. Bununla birlikte; Etoloakarnania’da (Batı Yunanistan) bulunan Astakos Denizcilik ve Sanayi Serbest Bölgesi ve Evros (Meriç) bölgesinde bulunan Ormenio Serbest Sanayi Bölgesi’de son dönemde faaliyete geçmiştir. Yabancı orijinli mallar bu bölgelere gümrük ve diğer vergileri ödenmeksizin getirilir ve transit yüklemesi yapılır veya re-export edilirse gümrük ve diğer vergilerden muafiyeti devam eder. Benzer şekilde, alıcı adına, depolamaya ve malların transferine ilişkin olarak bölgede düzenlenen belgeler damga vergisinden de muaftır. Yükleme-boşaltma işlemleri AB’nin 2504/88 ve 2562/90 sayılı Yönetmeliklerine göre yürütülmektedir. Transit malların antrepolarda tutulma imkanı bulunmaktadır. Ayrıca bölgeler paketleme, tasnif etme ve etiketleme işleri için de kullanılabilmektedir. Montaj ve imalat işlemleri az da olsa Selanik bölgesinde bulunmaktadır. Ambar masraflarının her altı ayda ödenmesi ile depolama süresinde bir sınırlama bulunmamaktadır. 1.7 Yatırım Teşvikleri Yunanistan 25 Ocak 2011 tarihinde, 3908 sayılı Yatırım Kanunu’nu Yunan Parlementosu’nun onayından geçirmiş, 4 Nisan 2011 tarihinde de yürürlüğe koymuştur. Yeni Yatırım Kanunu 3299/2004 tarihli eski yatırım kanunundan farklılıklar arz etmektedir. Zira, Yunan Hükümeti yaptığı yeni düzenleme ile uzun süredir rekabet gücünü yitirmiş olan ülkedeki yatırım ortamını iyileştirmeyi ve uluslararası alanda yeniden cazip bir pazar haline getirmeyi hedeflemiştir. Yeni yatırım teşvikleri ile yatırımları ve teşebbüslerin rekabet gücünü artırmak, teknolojik gelişimi ve kalkınmada bölgesel uyumu sağlamak, aynı zamanda yeşil ekonomiyi teşvik etmek suretiyle ülkenin ekonomik gelişimini hızlandırmak amaçlanmıştır. Yunanistan, Avrupa Birliği normları doğrultusunda yasal düzenlemelerini gerçekleştirmekte olup, 3908 sayılı Yeni Yatırım Kanunu ile sağlanan devlet teşvikleri de Avrupa Birliği’nin devlet yardımlarına ilişkin Grup Muafiyetleri kapsamında ele alınmıştır. Bu bağlamda sağlanan teşvikler aşağıda ele alınmaktadır: 1. Vergi indirimi: Vergi öncesi kazançlardan gelir vergisi ödeme muafiyetini içerir. İndirilecek vergi miktarı, projenin nakdi yardıma giren harcama değerlerinin ya da yeni Atina Ticaret Müşavirliği 71 makine ya da finansal kiralama ile edinilen diğer teçhizatın değeri üzerinden bir yüzde olarak hesaplanır. 2. Nakdi yardım: Yatırım planına ilişkin masrafların bir kısmının doğrudan nakdi yardım olarak devlet tarafından karşılanmasıdır. Nakdi yardım miktarı masrafın belli bir oranı üzerinden hesaplanır. 3. FinansalKiralamayardımı:Yenimakinavediğer ekipmanların finansal kiralanmasında devlet tarafından sağlanan ve satış fiyatının belli bir oranı üzerinden hesaplanan devlet yardımlarıdır. Finansal kiralama yardımı en fazla yedi (7) yıllığına sağlanmaktadır. 4. ETEAN (Teşebbüs ve Kalkınma için Milli Fon) kredisi:Banka kredileri ile karşılanacak kredilerin, Teşebbüs ve Kalkınma için Milli Fon ile işbirliği içinde olan kredi kurumlarından fonlanması sağlanmaktadır. Yeni Yatırım Kanunu ile, önceki yatırım kanununda varolan işçi ücret yardımları kaldırılmıştır. Burada belirtilen devlet yardımları, tek bir başlık altında ya da birden çok devlet yardımının kombinasyonu halinde kullandırılabilmektedir. 3908 sayılı yeni Yatırım Kanunu, eskisinden farklı olarak tüm ekonomik sektörleri kapsamakta ve istisnaları ele almaktadır. Kömür, çelik, sentetik fiber sektöründeki yatırımlar ile bina inşası, hukuk ve muhasebe hizmetleri, fotovoltaik enerji üretim sistemleri, reklamcılık, offshore kuruluşlarının faaliyetleri ve kamu işletmeleri bu kanunun kapsamı dışındadır. YeniYatırımKanunu, ülkeyi gelişmişlik düzeyine göre 3 teşvik bölgesine ayırmıştır: - (A) Teşvik Kuşağı: Attika ve Viotia Bölgesi (B) Teşvik Kuşağı: Kişi başı gelirin, ulusal bazda hesaplanan gelirin %75’inden daha büyük olduğu yerler (C) Teşvik Kuşağı: Kişi başı gelirin,ulusal bazda hesaplanan gelirin %75’inden daha düşük olduğu yerler ile Doğu Makedonya-Trakya Bölgeleri, Kuzey- Güney Ege ve Iyon adaları ile idari olarak ana karaya bağlı adalar ve Yunanistan’ın sınır bölgeleri. Her bir yatırım için yardım oranı, yatırımın büyüklüğüne ve bölgesine göre değişmekle birlikte, yatırım planı tutarının %50’sini geçememektedir. Yatırım Kategorisi A Teşvik Kuşağı B Teşvik Kuşağı C Teşvik Kuşağı Büyük ölçekli teşebbüsler %15 %30 %40 Orta ölçekli teşebbüsler %20 %35 %45 Küçük ve mikro ölçekli teşebbüsler %25 %40 %50 Yeni Kanuna gore sağlanan devlet yardımları, tekbir teşebbüs için 4 yıl içinde onmilyon (10.000.000) Euro’yu, yada aynı bölgede uygulanan yatırım planlarında tüm ortak ve bağlı kuruluşları için onbeş milyon (15.000.000) Euro’yu geçemez. Yukarıda yer verilen teşvik oranları Endüstri Bölgeleri veYenilik Kuşakları’nda %5 artırılarak uygulanır. YeniYatırımKanunu’nagöre, yatırımplanları için devlet yardımına müracaatlar her yıl Nisan ve Ekim aylarında yapılır. Büyük ölçekli yatırımlarda teşvik müracaatında bir sınırlama söz konusu değildir. Bu Kanun kapsamında; Büyük ölçekliyatırım planı: birmilyon (1.000.000) Euro Orta ölçekliyatırım planı: beşyüzbin (500.000) Euro Atina Ticaret Müşavirliği 72 Küçük ölçekliyatırım planı: üçyüzbin (300.000) Euro Mikro ölçekliyatırım planı: ikiyüzbin (200.000) Euro, olarak öngörülmüştür. 1.8 YIL İÇİNDE AÇILAN FUARLAR Fuar adı Uluslararası Selanik Fuarı (www.helexpo.gr) Infacoma – İnşaat Yapı Fuarı (www.helexpo.gr) Furnidec – Business Mobilya Fuarı (www.helexpo.gr) Şehir Fuar alanı 2013 2014 Selanik Helexpo 7-15 Eylül 2013 6 – 14 Eylül 2014 Selanik Helexpo 21-24 Şubat 2013 13 -16 Şubat 2014 Selanik Helexpo 4-6 Ekim 2013 3 – 5 Ekim 2014 2-6 Haziran 2014 Posidonia Denizcilik Fuarı (www.posidoniaevents.com) Atina Mediterranean Exhibition Center Haziran 2012 Femmina Hazır Giyim Fuarı (www.femmina.gr) Atina Mediterranean Exhibition Center 25-28 Ocak 2013 / 20-23 24 – 27 Ocak 2014 Eylül 2013 Detrop – Uluslararası Gıda ve İçecek Fuarı (www.helexpo.gr) (her iki yılda bir) Selanik Helexpo 7-13 Mart 2013 26 Şubat – 1 Mart 2015 Kosmima – Uluslararası Takı ve Mücevherat Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Helexpo 2-4 Kasım 2013 18 -20 Ekim 2014 Boat Show – Uluslararası Denizcilik ve Bot Fuarı (www.athensboatshow.gr) Atina HO.RE.CA – Gıda teknolojileri – Otel ve Restoran donanımı Atina Mostra Rota – Cam ürünleri ve Mobilya Fuarı (www.rota.gr) Atina Olympic Fencing Center / Hellinikon 13-21 Ekim 2013 Athens Metropolitan Expo – 8-11 Şubat 2013 El. Venizelos Airport Metropolitan Expo – El. Venizelos Airport International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki International Exhibition & Congress Center of HELEXPO, Thessaloniki 15 – 19 Ekim 2014 7 -10 Şubat 2014 20-23 Eylül 2013 24 – 27 Ocak 2014 21-24 Kasım 2013 13 -16 Kasım 2014 Philoxenia Helexpo – Uluslararası Turizm Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Agrotica Helexpo – Tarım Makinaları ve Teçhizatları Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik EnergyTech – Enerji ve Yenilenebilir Enerji kaynakları ve teknolojileri Fuarı (www.helexpo.gr) Selanik Electronic & Lighting Lounge – Elektrik ve Işıklandırma Fuarı (www.electrotec.gr) Atina Metropolitan Expo – 4-7 Mayıs 2012 (iki yılda El. Venizelos Airport bir) 8 – 11 Mayıs 2014 Climatherm Energy (www.climatherm.gr) Atina Metropolitan Expo – El. Venizelos Airport 6 – 9 Mart 2014 1-5 Şubat 2012 (İki yılda 30 Ocak – 2 Şubat bir) 2014 21-24 Şubat 2013 13 -16 Şubat 2014 1.9 BAŞLICA EKONOMİK VE TİCARİ KURULUŞLAR Atina Ticaret Müşavirliği 73 SEV- Yunan İşadamları ve Sanayicileri Federasyonu Ksenofontos 5, 10557 Athens Tel: 0030 210 3237325 , Faks: 0030 210 3222929 E-mail: [email protected] www.sev.org.gr Yunan İhracatı Geliştirme Kurulu- (HEPO) 86, Marinou Antypa Str., GR 163 46 Helioupolis ATHENS / Tel: 0030 210 9982101, 210 99 82 117, 210 99 82 240 Faks. 0030 210 9961927; 9969100 www.hepo.gr Atina Ticaret ve Sanayi Odası 7-9 ACADEMIAS STR. GR 106 71 ATHENS Tel: 0030 210 3604815 ; 3624280 Faks: 0030 3618810; 3645803 Türk Yunan İş Konseyi Voulis 35 Sindagma/Athens Tel: 0030 210 2505202 Faks: 0030 2505253 Selanik Ticaret Odası Tsimiski 29, 54624 Thessaloniki Tel: 0030 231 0370100, 370132 Faks. 0030 231 0370166; 370114 www.ebeth.gr Yunan Pamuk Kurulu-Hellenic Cotton Board 150 Syngrou Ave.17671 Kalıthea ATHENS Tel: 0030 210 9225011 Faks: 0030 210 924 36 76 Yunan Bankalar Birliği-Hellenic Bank Association Massalias Street 10680 Athens Tel: 0030 210 3386500 Faks: 0030 3615324 www.hba.gr Yunan Milli Tütün Kurulu-National Tobacco Board 2 Amerikis 10564 ATHENS Tel: 0030 210 323 47 27, 32223 111-9 Faks: 0030 323 84 68 Yunan Yatırım Kurumu– Yatırım Teşvikleri 3 Mitropoleos Street GR-105 57, Athens Tel: 0030 210 3355714 Faks: 0030 3355740 http://www.elke.gr Yunanistan Ulusal İstatistik Hizmetleri 14-16 Lykourgou Str. 101 66 ATHENS Tel: 0030 210 3289000 Faks: 0030 3222205 www.statistics.gr Yunan Standartar Kurumu (ELOT) 313 Aharnon Street GR-111 45 Athens Tel: 0030 210 2120418, 2120420 Faks: 0030 2283034 E-mail: [email protected] Kamu Gaz Kurumu (D.E.P.A.) 92 Marinou Antipa Street GR-141 21 Herakleio, Athens Tel: 0030 210 2701202; 2701204 Faks: 0030 6749504 E-mail: [email protected] Yunan Enerji Kurumu (PPC) 30 Chalkokondyli Street GR-104 32 Athens Tel: 0030 210 5234604 ; Faks: 0030 5241300 Yunan Oteller Birliği 24, Stadiou Str. - 105 64 Athens, Tel. : 210 33.10.022-6, Faks: 0030 3225449, 3236962 URL : www.grhotels.gr Pire Ticaret ve Sanayi Odası 1 Loudovikou Street, Odyssou Square GR-185 31 Piraeus Tel: 0030 210 4179480, 4177241 Fax: +30/210/ 427-4084, 417-8680 E-mail: [email protected] Yunan Telekom Kurumu (OTE) OTE Building, 99 Kifissias Avenue GR-151 24 Maroussi, Athens Tel: 0030 210 6115014 Fax: +30/210/ 619-9899 Pire Liman İdaresi 10 Akti Miaouli Street GR-185 38 Piraeus Tel: 0030 210 4550282, 4550283 Fax: +30/210/ 455-0286 Yunan Gemi Sahipleri Birliği 85 Akti Miaouli Street GR-185 38, Pireaus Tel: 0030 210 4291159 up to 65 Fax: +30/210/ 429-0107, 429-1166 Atina Ticari Distribütörler Birliği 15 Voulis Street, GR-105 63 Athens Tel: 0030 210 3232622 ; Faks: 0030 3238378 E-mail: [email protected]:[email protected] [email protected] Yunan Ticaret ve Sanayi Odaları Merkez Birliği 7 Academias StreetGR-106 71, Athens Tel: 0030 210 363270; 3625630; 338 710456 Faks: 0030 3622320 Atina Ticaret Müşavirliği or 74 2. SORUNLAR, GÖRÜŞLER VE FAYDALI BİLGİLER 2.1 TESPITLER VE GÖRÜŞLER Yunanistan pazarı, ithalat kapasitesi, Türkiye’ye coğrafi yakınlığı, ve her şeyden önemlisi, ülkemiz ürünlerinin kalite ve standardı konusunda önyargıya sahip olmayan tüketici yapısıyla ihraç ürünlerimiz için çok önemli ve ilerisi için de umut vaad eden pazarların başında gelmektedir. Raporumuzun çeşitli bölümlerinde yer verilen verilerden de anlaşılacağı üzere, son dönemde ülkemiz ile Yunanistan arasında ticaret hacmi büyük gelişme kaydetmiştir. Buna rağmen, Yunanistan pazarının Türk işadamları için kolay bir pazar olduğunun anlaşılmaması gerekmektedir. Ticaretinin yarısından fazlasını AB üyeleri ile yapmakta olan Yunanistan’da devletin ekonomideki payı % 40’lar seviyesinde bulunmaktadır. Sanayinin bir çok dalındaki oligopol yapı nedeniyle pazara giriş ve tutunmada zorluklar çekilebilmektedir. Dünya Bankası’nın 2014 İş Yapma Raporu’nda, Yunanistan 189 ülke arasında 72. sırada yer almaktadır. Önceki yıllara nazaran, yatırım ortamında görülen iyileşmenin temelinde, işe başlama, yatırımcıyı koruma ve uluslararası ticaret alanlarında sağladığı gelişmeler yer almaktadır. Asgari sermaye zorunluluğunun bulunmadığı şirket kuruluşuna dair getirdiği yeni düzenleme, mahkeme öncesi bütün işletme belgelerine ulaşabilme, uluslararası ticarette elektronik müracaat ve takip gibi yenilikler, ülkenin yabancı yatırımı teşvik derecesinde iyileştirme getirmiştir. Yunan Ticaret Odaları Birliği verilerine göre Yunanistan’da bulunan toplam 880 bin civarındaki tescilli şirketin, ekonomik krizle birlikte sayısının düştüğü, ya da küçülmeye gittiği görülmektedir. Yunan Ticaret Konfederasyonu tarafından 2012 yılında yapılan araştırma sonuçlarının ülkenin geneli için halen geçerli olduğu söylenebilir. Buna göre; büyük markalar ekonomik çöküş, satın alma gücündeki azalma, yüksek kiralar ve bunun yanısıra illegal ticaret ve suçlardaki artıştan dolayı Atina şehir merkezinden kaçmaktadır. Ayrıca, özellikle vergi ve sigorta primleri ile işletme giderlerindeki büyük artış ve , bankaların fonlamayı durdurması 2013 yılında büyük-küçük pek çok şirketin kapanmasına sebep olmuştur. Yunanistan, özellikle sanayi ürünlerinde çok sınırlı ve az sayıda üretim imkanları ile toplam talebinin % 80’ler gibi bir kısmını ithalat ile karşılayan bir ülke konumundadır. Daha önce de ifade edildiği gibi, Yunan sanayi son yıllarda ciddi anlamlarda sıkıntı yaşayan, birkaç sektör dışında (deniz taşımacılığı, turizm ve bankacılık) dışardan gelen ucuz ve kaliteli ürünlere karşı rekabet edemeyerek kapanma aşamasına gelen, kısaca sıkıntıları üst noktaya ulaşmış bir görünüm sergilemektedir. Yunanistan’ın coğrafi konumu, ekonomik yapısı, sanayileşme stratejisi ve GSMH’nın dağılımı gibi verilerine kabaca bir göz atıldığında, sunduğu ithalat ve pazar imkanları açısından daha değişik bir yapısı olduğu görülecektir. Özellikle Selanik ve Kuzey Yunanistan,Balkanlara ve Doğu Avrupa’ya giriş için önemli bir geçiş noktası olarak kullanılabilmektedir. Hizmet ağırlıklı ekonomiye sahip ülkede kişi başına gelir, son ekonomik krizin de etkisiyle 16.457- Euro’ya düşmüş durumdadır. Bu durumda, krizin de etkileri ile hem kaliteli hem uygun fiyatlı ürün arayışında olan Yunanistan pazarı, ülkemize olan yakınlığı ve daha önce arz edilen hususlar dikkate alındığında,Türk ihracatçısı açısından kesinlikle ihmal edilmemesi gereken bir pazar konumundadır. Sağlıklı bir pazarlama ve tanıtım politikası uygulandığı müddetçe, Yunan ithalatçının Türkiye’ye olan ilgisi önümüzdeki yıllarda daha da artarak devam edecektir. Nitekim ihracat rakamlarımız bu gelişmeyi teyid eder nitelikte olup, Yunanistan’a yapılan ihracatımız global kriz nedeniyle 2008 hariç olmak üzere Türkiye’nin genel ortalama ihracat artışının üzerinde seyretmektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 75 İhracatçımızın Yunan ortağı ile ilişkilerinde dikkat etmesi gereken hususların başında özellikle ödeme ve teslim koşulları gelmektedir. İhracatçılarımızın öncelikle akreditif ile çalışması tavsiye edilmektedir. Firmalarımızın, Yunan firmanın güvenilirliği konusunda sağlıklı fikir sahibi olmadan çek ve senet ile çalışmaktan kaçınmalarında yarar görülmektedir. Zira ekonomik krizin ilk görülmeye başladığı 2009 yılından bu yana özellikle karşılıksız çek davalarında büyük artış görülmüştür. İlaveten, son dönemde Bankalar müşterilerine çek ve kredi vermekte büyük çekince göstermektedir. Yunan sisteminde, çek hamili, çeki bankaya ibraz ettiğinde, çekin karşılıksız çıkması durumunda banka tarafından çekin arkasına şerh düşülmekte, bu şerhe dayanarak Yunanistan’da doğrudan çeki düzenleyen firma hakkında icra takibine gidilmektedir. Ayrıca, Merkez Bankasınca söz konusu firma kara listeye alınarak hesapları bloke edilmekte, mahkemeye gidilmesi halinde ise, çek düzenleyen hapis cezasıyla cezalandırılmaktadır. Akreditif kabul edilmemesi halinde banka garantisi talep edilmesinde fazlasıyla yarar görülmektedir. Ayrıca, belli bir güven telkin etmeyen ya da güvenilirliği konusunda sağlıklı bilgi olmaksızın büyük meblağlarda bağlantılara girilmemesinde fayda mülahaza edilmektedir. Müşavirliğimize her ay ortalama 10 adet firmamız başvuruda bulunarak ithalatçı firma ile yaşanan tahsilat problemini aktararak yardım talep etmektedir. Ancak ödemelerin geç yapılması kronik bir problem olmaya devam etmektedir. Ekonomik krizin de etkisiyle 2008 yılında karşılıksız çek sayısında bir önceki yıla göre % 50 artış olmuştur. 2008 yılındaki toplam 120,000 karşılıksız çekin değeri 1.5 Milyar €’ya yaklaşmış, bu rakam 2009 sonunda 2 Milyar Euroyu aşmıştır. 2013 yılında krizin daha da ağırlaşmasıyla bu rakamların çok daha yüksek seviyelere ulaştığı bilinmekle beraber resmi rakamlara ilişkin bir bilgiye ulaşılamamıştır. Yunan ithalatçılar genelde FOB teslimat isterler. Ancak, büyük Yunan firmaları teslimatın Türkiye’de fabrikada yapılmasını isteyebilmekte ve taşıma ve sigortayı kendileri üstlenmektedirler. Genelde peşin ödeme veya akreditifli olarak başlayan ticari ilişkiler sonraki partilerde vesaik mukabiline veya açık hesaba dönüşmekte ve zaman zaman ödenmeme şikayetleri ile karşılaşılabilmektedir. İthalatçılar Yunanistan’da akreditif işlemlerinin çok masraflı olduğundan şikayet etmektedirler. Sevk evrakının suretleriyle gümrüklerden mal çekilebildiği ve akreditifteki muhabir banka güvencelerinin bertaraf edilebildiği görülebilmektedir. Bankaların herhangi bir garanti vermesi için, önce eşdeğer nakit miktarın bankaya yatırılması gerekmektedir. Ekstra giderlerden kaçınmak için Yunan firmalar genellikle vesaik mukabili ödeme şeklini tercih etmekte veya 30-60 gün veya daha uzun vadeli ödeme kolaylığı aramaktadır. İhracat imkanı olan Türk ürünlerinin çevreye duyarlı AB’nin standart ve tüketici güvenliğini sağlayan CE işaretine sahip ürünlerden (Bu ürünlerin bir listesi Dış Ticaret Müsteşarlığımızın Web Sayfası www.ekonomi.gov.tr adresinden temin edilebilir.) olması halinde herhangi bir engelle karşılaşmadan ihraç edilmektedir. Diğer önemli bir husus ise, ihracatçı firmalarımızın öncelikle ithalatçı firma ile telefon, faks ya da diğer iletişim araçları ile temasa geçtikten sonra ilgili Yunan firmaları ile yüz yüze görüşmek için numune malı bizzat yanına alıp doğrudan Yunanistan’a seyahat düzenleyerek görüşmelerinde büyük fayda mülahaza edilmektedir. Yunanistan’a ziyaret düzenleyen firmalarımıza Yunan partnerlerinden randevu alınmasında Müşavirliğimizce yardımcı olunmaktadır. Tekstil standartı ve kalite sorunu olmayan iplik, döşemelik kumaş, perdelik kumaş, havlu, bornoz, ev tekstili, çarşaf, konfeksiyon-hazır giyimin Yunanistan’da pazar imkanı yüksektir. Ancak düşük kaliteli ve dar gelirlilere veya taşraya hitap eden ve maalesef yoğun olarak Yunanistan’a giren bazı ürünler; Türk malı imajını olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle belirli markalara düşük fiyatla fason üretim Türk firmaları için bir çıkış yolu olarak sunulsa da katma değerin yoğunlukla Yunan firmalarında kalmasına neden olmaktadır. Ünlü Türk markalarının Yunan piyasasına kendi adlarıyla girmede yapacakları çalışma ve gayret bu olumsuz durumu bertaraf edebileceği gibi bu pazar konusunda tereddüt içinde olan diğer Türk markalarının da kendi adlarıyla pazarda yer alması için çalışmalarına cesaret verecektir. Zira 2006 yılından bu yana hazır giyim sektöründe mağaza açmak suretiyle Yunan pazarına giren Türk markaları, Yunan piyasasında, Türk mallarının kalitesi ve çeşitliliği bakımından son derece olumlu bir intiba bırakmışlardır. İklim şartları ve deniz turizmi, bu ülkeye ihracatta hazır giyim ürünlerinin potansiyel alıcılarınıda belirlemektedir. Bu nedenle, rahat spor giyim, iç çamaşırı, mayo ve bikini Atina Ticaret Müşavirliği 76 türü giysilere talep fazladır. Yunanistan’da gelir düzeyinin yüksek olması ve yine gelir düzeyi yüksek turistlerin buraya rağbet ettiği göz önüne alındığında kaliteli ve belirli bir çizgiyi taşıyan ürünlere de pazar olduğu ortaya çıkmaktadır. Hediyelik eşyaya olan talep çok yaygındır. Ülke geleneklerinin, milli ve dini günlerin turizm sezonunun ve sektörlerinin iyi bir şekilde etüd edilmesi gerekmektedir. Ülkede genelde sıcak ve kurak bir Akdeniz ikliminin sürmesi ve halkın alım gücünün yeterli olması nedeniyle, yaşanılan ve çalışılan mekanlar yerli üretimi çok sınırlı olan ve büyük çoğunluğu ithal klimalarla soğutulmaktadır. Ticari tip soğutucular ise, yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu sektörde talep, tanınmış markalara yönelmektedir. Sabırlı ve ısrarlı Türk ürünlerinin pazarda yer edinmesi mümkün görülmektedir. Makine ve ekipmanda yerli üretim sınırlı olup büyük oranda İtalya ve Almanya menşeli makineler pazarda alıcı bulmaktadır. Ayrıca küçük bir pazar olması ve üretimin pahalı olması nedeniyle az sayıdaki gıda ve tekstil işletmeleri dışında firmalar aile işletmeleri şeklinde kendini göstermektedir. Ancak, son yıllarda AB bütünleşmesinin getirdiği değişim ile çok şubeli yabancı sermayeli mağazalar özellikle gıda, temel ihtiyaç ve elektronik sektöründe etkili olmaya başlamışlardır. Yunanistan’da pazara giriş stratejisinin doğru tespit edilmesi büyük önem taşımaktadır. Sık sık vurgulandığı gibi pazarın kendi yapısal özellikleri farklılıklar arz etmektedir. Kamu sektörünce açılan ihalelerde fiyat en önemli parametre olmakla birlikte bazı durumlarda Yunan bir ortakla hareket etmek daha kolaylaştırıcı olabilmektedir. Ürün satmak isteyen şirketlerin dağıtım kanalları konusunda tecrübeli ve başarısını ispatlamış acenta veya distribütör ile çalışması (ithalatın % 80’inin bu aracılar tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir) Yunanistan pazarında avantaj sağlayabilmektedir. Satış sonrası destek pazarda tutunmanın en önemli şartlarından biridir. Savunma sanayi, yenilenebilir enerji, enformasyon teknolojileri, sağlık ekipmanları, sağlık turizmi, turizm pazardaki boşluklar olarak karşımıza çıkmaktadır. İhracatçılarımızın herhangi bir bağlantı veya anlaşma öncesinde muhatabı ile ilgili detaylı bilgi toplamasında büyük yarar bulunmaktadır. Yunanistan’da şirketlerin mali durumu ve ticari sicili ile ilgili bilgi sağlayan çeşitli kuruluşlar bulunmakta olup talep edilen bilginin çeşidine göre belirli bir ücret karşılığında bu hizmeti vermektedirler. Yunan şirketlerle herhangi bir franchise veya distribütörlük anlaşması durumunda ulusal mevzuatla birlikte AB’nin ilgili direktifleri geçerlidir. Konuya ilişkin olarak “ http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31986L0653:EN:HTML” bağlantısından detaylı bilgi temin etmek mümkündür. Yunanistan pazarında reklam büyük önem taşımaktadır. Ülke insanının TV izleme alışkanlığı bulunmakta olup, TV- radyo reklamları pazarlamada kayda değer sonuç vermektedir. 2.1.1 İş Görüşmesi Yaparken (1) Yunanistan’daki iş alışkanlıkları ve iş yapma kültürü ile Türkiye arasında büyük benzerlikler bulunmaktadır. İki ülkenin aynı coğrafyada olmasının ve Akdeniz kültürünün bu duruma büyük etkisi bulunmaktadır. Yunan iş dünyası Haziran sonundan başlayarak Temmuz ve Ağustos ayları boyunca devam eden dönemde tatil yapmayı tercih etmektedir. Eylül’ün ilk yarısında düzenlenen Selanik Uluslararası Fuarına kadar iş hayatı bir anlamda kesintiye uğramaktadır. Bu dönemde Yunanistan'da iş görüşmesi ayarlanması hatta en basit ticari bilgiyi toplamak bile zaman zaman çok zor olabilmektedir. Yazışmalara cevap alınamaması da normal olarak kabul edilebilmektedir. Ayrıca her yıl Paskalya’nın kutlandığı dönem de benzer özellikler göstermektedir. Yunan firmalar ile toplantı programlarının en az bir gün öncesinden planlanması gerekmektedir. Ancak zorunlu hallerde kısa zaman içerisinde randevu ayarlanması mümkün olabilmektedir. Yunan firma ile bir gün öncesinde, toplantının teyit edilmesinde fayda bulunmaktadır. (1) İGEME’nin Yunanistan Ülke Raporundan derlenmiştir. Atina Ticaret Müşavirliği 77 Yunanistan’da kamu kurumlarındaki mesai saatlerinden dolayı, özel sektörde de öğle arası 14.30-15.00 saatleri arasında olmaktadır. Toplantı saatlerinin bu öğle yemeği saatleri dikkate alınarak belirlenmesinde fayda bulunmaktadır. İş ilişkilerinin başlaması için Yunan tarafının karşısındakini kişisel olarak tanıma gayreti içinde olduğunun hatırdan çıkartılmaması gerekmektedir. Başarılı bir ilişkinin kurulabilmesi için tarafların samimi olması büyük önem taşımaktadır. İlişkilerde Yunan tarafının en fazla önem verdiği konu karşılıklı güvenin tesis edilmesidir. Yunanistan’da tıpkı Türkiye’de olduğu gibi yaşa ve pozisyona büyük saygı gösterilmektedir. İş ilişkileri zaman zaman yavaş ilerleyebilmektedir. Bu nedenle sabırlı olunması ve karşı tarafı rahatsız edecek şekilde ısrarcı olunmaması önerilmektedir. Ürünün veya hizmetin kalitesi hakkında sade ancak etkileyici olmak gerekmektedir. Yunanlar iş görüşmelerinde oldukça tecrübelidirler ve pazarlık yapmayı severler. Karar verme süreci şirketin en üst düzeyinde gerçekleşmektedir. Karar verme sürecinde teslim tarihleri veya benzeri bir konuda bir şeyi zorla kabul ettirmeye çalışmak, görüşmelerin tıkanmasına neden olabilmektedir. Yunanistan’da işadamlarının büyük bir çoğunluğu İngilizce bilmektedir. Ancak görüşme esnasında yanlış anlaşılmaların önüne geçmek için bir tercüman bulundurulmasında fayda mütalaa edilmektedir. Toplantı, görüşme veya haberleşme için sunulacak materyallerin hem İngilizce hem de Yunanca hazırlanması hem iletişimi kolaylaştıracak hem de Yunan tarafında bir sempati yaratacaktır. Yazışmalar için de İngilizce sıklıkla kullanılmaktadır. Şirket broşürleri Yunanca olduğu kadar İngilizce de basılmaktadır. Ancak son dönemde Türkçe’nin de ülkede sempati duyulan bir dil haline geldiğini belirtmek gerekir. Yunanlar şahsi ilişkilere önem vermektedirler. Eğlence iş ilişkilerini pekiştiren bir unsur olarak kabul görmektedir. İş görüşmeleri genellikle bir içecek eşliğinde ve sosyal konularla ilgili sohbet ile başlamaktadır. Herhangi bir ilişki kurulana kadar soyadı kullanılmakta ve Yunanca bilmeyen katılımcıların bulunduğu toplantılarda genellikle İngilizce konuşulmaktadır. Yunanlar telefon veya yazışma yerine kişileri daha yakından tanımak için yüz yüze görüşmeleri tercih etmektedir. İlişkilerin geliştirilmesi ise zaman almaktadır. Bu ortam ofiste veya uzayan öğle yemeklerinde veya diğer sosyal aktivitelerde sağlanabilmektedir. Aile bağları ve arkadaşlık Yunanistan’da önemlidir. Toplantılara yarım saat kadar geç gelinmesi normal karşılanmaktadır. Ancak Yunanistan'da ilk defa iş yapan bir işadamının toplantıya geç kalmasının hoşgörülmesini beklememek gerekmektedir. Toplantılar canlı bir ortamda geçmekte ve herkesin katılması beklenmektedir. Herkesin soru sormasına ve konuşmasına izin verilmektedir. Bu arada sunuşlarda dahi müdahaleler olabilmektedir. Görüşmeleri yürüten liderden de görüşleri tekrar istenilen konuda toplaması beklenmektedir. Yunanlılar bilgili ve tecrübeli kişilere saygı göstermektedirler. Zaman zaman bilgi düzeyi ve tecrübe test edilebilmektedir. Toplantıların çok önceden dikkatli bir şekilde planlanması ve değişikliklere de hazırlıklı olunması gerekmektedir. Hiçbir koşulda birisinin sözlerinin herkesin içerisinde sorgulanmaması akıldan çıkarılmamalıdır. Yunanlar kendini beğenmiş, soğuk ve ciddi kişilerden hoşlanmamaktadır ancak ilişki belirli bir seviyeye ulaşmadan da resmi olmayan bir tutum sergilenmesi karşı tarafça hoş karşılanmayabilmektedir. Yunanlar kültürel miraslarının dünya medeniyetlerine yaptığı katkılardan dolayı gurur duymaktadırlar. Yunan kültüründe şiir, felsefe, tarih önemli bir yer tutmaktadır. Yunanistan’ın resmi dini Ortodoksluk olup,, nüfusunun büyük bir çoğunluğu Ortodoks kilisesine tabidir. Din, Yunanistan'da yaşam biçiminin içine girmiştir. Tatillerin ve festivallerin büyük bir çoğunluğu doğal olarak dini tatillerden oluşmaktadır. Okullar Noel ve Paskalya yortusu’nda sömestr yapmakta, kamu çalışanlarının yanısıra, özel şirketler de yaz tatillerini Meryem Ana’nın ölüm günü nedeniyle resmi tatil olan 15 Ağustos’un bulunduğu haftaya denk getirmektedirler. Kilise politika, vatandaşlık ve devlet işlerinde önemli bir rol oynamaktadır. Atina Ticaret Müşavirliği 78 2.2 FAYDALI BİLGİLER 2.2.1 Hava Durumu Yunanistan’da Akdeniz iklimi hakim olup kuzey bölgelerinde ve Türkiye sınırında iklim biraz daha karasal özellik kazanmaktadır. Atina ve güneyine nadiren kar yağmaktadır. İlkbahar ve sonbahar kısa sürmektedir. Başkent Atina’da hava sıcaklığı kış mevsiminde nadiren sıfır derecenin altına düşerken yazın gün içinde sıcaklık 40o‘lere çıkmaktadır. Genelde yağmur şeklindeki yağışlar Kasım-Şubat arasında yoğunlaşmıştır. Atina’nın güneyine nadiren kar yağmaktadır. 2.2.2 Tatil Günleri ve Çalışma Saatleri Yunanistan’da hafta içinde devlet daireleri yazın 07:30-14:30 kışın ise 08:00-15:00 saatleri arasında çalışmakta, cumartesi ve pazar günleri mesai yapılmamaktadır. Özel şirketlerde mesai saatleri 09:00-17:00 arasındadır. Pazar günleri ise, büyük marketler dahil olmak üzere tüm özel kuruluşlar için haftasonu tatilidir. Yunanistan ve Türkiye aynı saat dilimleri içinde yer almaktadır. Hafta içinde Salı, Perşembe ve Cuma günleri küçük ve orta boy işletmeler shift usulünde 08:3015:00 ve 17:30 – 20:30 saatleri arasında çalışmaktadır. Bankalar, Pazartesi, Salı, Çarşamba ve Perşembe günleri 08:00-14:00 saatleri arasında, Cuma günü ise 08.00-13.30 saatleri arasında müşteri hizmeti sunmaktadır. Yunanistan’da,Temmuz ayının ikinci yarısı ile Eylül ayının ortası genelde yıllık izin kullanılan dönemlerdir. Ülkede bu tarihler arasında iş yapmanın zor olması nedeniyle, iş adamlarımızın iş gezilerini ve iş bağlantılarını bu dönem öncesi veya sonrasında yapması önerilmektedir. İş hayatının normale dönmesi Eylül ayında Selanik’te düzenlenen uluslararası fuarın ardından olmaktadır. Ayrıca 20 Aralık - 6 Ocak arasında da benzer bir dönem yaşanmakta iş hayatında kesintiler olabilmektedir. Öte yandan tatil yapmayı seven Yunan halkı aşağıdaki resmi tatil günlerini hafta sonları ile birleştirebilmekte ve sene içinde bir kaç kez birer haftalık dönemlerde izin yapabilmektedir. Ülkenin Resmi Tatil Günleri-2013 1 Ocak - Yeni yıl Tatili 6 Ocak - Epiphany – Ortodoks Yılbaşı Tatili 18 Mart - Kathara Deftera (Her yıl değişmektedir) 25 Mart - Bağımsızlık Günü 1 Mayıs - İşçi Bayramı 3-6 Mayıs - Paskalya (Her yıl değişmektedir) 24 Haziran 15 Ağustos 28 Ekim 24-25 Aralık 26 Aralık 31 Aralık - Dini Paskalyanın 50. Günü (Her yıl değişmektedir) - Assumption Günü (Meryem Ana’nın Ölüm Günü) - Ohi (Hayır) Günü - Noel arifesi ve Noel - Noel’in İkinci Günü - Yeni Yıl Arifesi – Yarım Gün 2.2.3 Vize ve Seyahat Yunanistan ile Türkiye arasındaki ticari ilişkilerin gelişmesinin önündeki en büyük engellerden vize uygulamalarından kaynaklanmaktadır. Umuma mahsus pasaportlar için vize alınması zorunludur. İşadamlarının Yunanistan’dan bir davet mektubu alarak vize başvurusu yapması formalitede kolaylık sağlamaktadır. Havayolu : THY, Pegasus, ve Aegean Havayolları tarafından İstanbul-Atina arasında yapılan düzenli seferler ülkeye ulaşmanın en hızlı yoludur. THY’nin 4 ve Aegean Havayolları’nın 2, ve Atina Ticaret Müşavirliği 79 Pegasus’un 2 olmak üzere İstanbul-Atina arasındaher gün karşıklı seferler bulunmaktadır. Uçuş saatleri yaz / kış saati uygulamasına göre değişiklikler göstermektedir. Ayrıca 2009 yılından itibaren Pegasus Havayolları haftanın 3 günü İzmir – Atina seferleri düzenlenmektedir. İlaveten THY, bir süredir haftanın her günü İstanbul-Selanik seferini gerçekleştirmektedir. Seferlerin günleri ve saatleri mevsime göre değişebilmektedir. Bu konuda en doğru ve güncel bilgiye havayolu şirketlerinden ulaşmak mümkündür. Aşağıda ilgili linkler verilmektedir: THY: www.turkishairlines.com Pegasus Havayolları: www.flypgs.com Olympic Havayolları: www.olympicair.com Aegean Airlines: www.aegeanair.com Eleftherios Venizelos (Atina) havalimanından şehir merkezine düzenli otobüs ve metro seferleri bulunmaktadır. Trafik yoğunluğuna bağlı olarak değişmekle birlikte normal şartlarda yaklaşık 45 dakikada taksi ile 30 € civarında bir ödeme ile şehir merkezine ulaşılabilmektedir. Yunanistan’da 16 adet havalimanı mevcuttur.. Karayolu : Vizeye sahip Türk Vatandaşlarının Yunanistan’a girişlerini özel taşıtlarıyla yapmalarında bir engel bulunmamaktadır. Ancak taşıtlar için Yunanistan girişinde kalınacak süreyle sınırlı kasko sigorta yapılması gerekli görülmektedir. Bu konuda Türk TURİNG kurumu ile temasa geçilmesi gerekmektedir. Yunanistan’da her marka ve model otomobil tamiri yapılmaktadır. Ancak işçilik maliyeti yüksek, servis kalitesi ise diğer gelişmiş ülkelerle mukayese edildiğinde düşüktür. İstanbul-Atina güzergahında ihtiyaçları karşılayacak sıklıkta benzin istasyonu ve yerleşim birimi bulunmakla birlikte çalışma saatleri dikkate alınarak ihtiyaçların ertelenmeden ilk istasyonlardan birinde karşılanmasında fayda bulunmaktadır. Otoyol geçişleri nakit ve Euro olarak ödendiğinden ülkeye girişte bir miktar bozuk para bulundurulmalıdır. Atinaİpsala arasında otobanın kullanılması halinde gişelere yaklaşık 40 Euro geçiş ücreti ödenmektedir. Konaklama ihtiyacı için yol kenarlarında veya araba içinde gecelemek yoluna gidilmemeli; yerleşim yerlerindeki konaklama tesisleri tercih edilmelidir. Başlıca Şehirler Arasındaki Mesafe (km) Atina-Korintos Atina-İskeçe 86 Atina-Naflio 146 Atina-Gümülcine Atina-Tripoli 186 Atina- Dedeağaç Atina-Lamia 215 Atina-Kavala Atina-Patra 215 Selanik-Larissa Atina-Kalamata 279 Selanik-Kavala Atina-Volos 324 Selanik – Kipi Atina-Trikala 331 Kavala-İskeçe Atina-Larissa 362 Gümülcine-Dedeağaç Atina-Igoumenitsa 480 Dedeağaç-Kipi Atina-Selanik 515 Lamia-Larissa Atina-Drama 668 Igoumenitsa – Larissa Herhangi bir kazanın vuku bulması durumunda trafik polisleri beklenmeli ve kaza raporunun yerinde hazırlanması gerekmektedir. Ayrıca kazanın ölüm veya yaralamaya sebebiyet vermesi durumunda en yakın Başkonsolosluğa bildirilmesi gerekmektedir. 736 792 857 680 186 173 368 56 65 45 146 303 Selanik üzerinden seyahat eden vatandaşların çoğu, Selanik Başkonsolosluğu ile aynı bahçede bulunan ve saat 10:00 – 17:00 arasında açık bulunan Atatürk Evi Müzesi’ni (Atatürk’ün doğduğu ev) ziyaret etmektedirler. İki ülke arasında çalışan otobüs firmaları (her gün dönüşümlü olarak Metro ve Derya firmaları çalışmaktadır) Dedeağaç, Kavala Gümilcine, İskeçe, Selanik, Larissa ve Atina güzergahını kullanmaktadır. İstanbul – Atina arası yolculuk yaklaşık 18 saat sürmektedir. Gidiş dönüş otobüs ücreti kişi başı 60 Euro civarındadır. Atina içinde metro, tram, trolley ve otobüs şebekesi yaygın ve ucuzdur. Birbuçuk saatlik entegre bilet 1.40 Euro, tek kullanımlık bilet 1.20 Euro, 24 saatlik bilet ise 4 Euro olup Kiosklardan ve Atina Ticaret Müşavirliği 80 metro istasyonlarından temin edilebilir. 7 gün geçerli olan bir bilet türü 14 Euro’ya satılmakta olup havaalanı hariç tüm hatlarda sınırsız kullanıma açıktır. Ulaşımda 3 hat ve 30’a yakın istasyon bulunmaktadır. Demiryolu :Yunanistan’da demiryolları diğer AB üyesi ülkelere nazaran daha az gelişmiş durumdadır. Ancak başlıca şehirler arasında seferler düzenlenmektedir. Atina-Selanik arasında günün çeşitli saatlerinde tren seferleri bulunmaktadır. Atina – Selanik arasındaki en hızlı trenle bu yolculuk yaklaşık 5 saat içinde katedilebilmektedir. Selanik – Sirkeci arasında karşılıklı tren seferleri ise kaldırılmıştır. Denizyolu: Atina’dan sahil şehirlerimize her gün hava ve deniz şartlarının elvermesi kaydıyla düzenli olarak feribot seferleri yapılmaktadır. Yaz aylarında karşılıklı sefer sayıları artmaktadır. Türkiye’ye feribotla ulaşmak için Atina-Sakız-Çeşme, Atina-İstanköy-Bodrum, Atina-MidilliAyvalık, Atina-Samos-Kuşadası, Atina-Rodos-Marmaris başlıca 5 seçenektir. Atina ile Başlıca Limanlar Arasındaki Mesafe (Deniz Mili) Atina-Mikonos Atina-Rodos Atina-Midilli Atina- Girit Atina-Sakız Atina-İstanköy Atina-Samos Atina – Santorini 94 250 188 175 153 200 174 130 En çok tercih edilen Atina-Sakız-Çeşme güzergahında Sakız’dan sabah 08:00 civarında hareket eden feribot yaklaşık 1 saatte Çeşme’ye varmaktadır. Atina-Sakız güzergahını ise, yine gemi ile ya da uçakla gerçekleştirmek mümkündür. Türk tekneleriyle geçiş için iletişim bilgileri: Atina-Rodos-Marmaris (Marmaris Tel.0252.412 22 90) Atina-Kos (İstanköy) - Bodrum (Bodrum Tel.3161087) Atina-Midilli (Lesvos)-Ayvalık (Ayvalık Tel:3122740) Atina-Samos (Sisam)-Kuşadası (Kuşadası: (256) 612 88 88) Midilli –Ayvalık Araba geçiş ücreti 70 Euro ve kişi başı geçiş ücreti 7 Euro olup Midilli-Atina feribot ücretleri ise tek yön 32 Euro’dan başlamakta ve 11 saat sürmektedir. Hızlı deniz otobüsü ise 5 saatte atinaya ulaşmakta ve 53 Euro gibi bir ücret almaktadır. Feribot saatleri, ekonomik krizin de etkisiyle ay bazında düzenlenmekte olduğundan, sitemizde yer verilen iletişim bilgilerinden kesin bilgi edinilmesi gerekir. 2.2.4 Başlıca Gazete ve Dergiler Ülkede başlıca gazeteler : Ta Nea, Kathimerini, To Vima, Eleftherotipia, Ethnos ve Elefthreos Tipos’dur. Kathimerini gazetesinin ingilizce baskısı bulunmaktadır. Başlıca televizyon kanalları Mega Channel, Antenna, Alpha, Skai tv, Alter, Star ve devlet kanalları ET1, Net ve ET3’dür. SABAH BASKISI Kathimerini To Vima Imerisia AKŞAM BASKISI Ta Nea Eleftherotipia Ethnos Elefteros Tipos Apoyevmatini Tiraj 56,978 44,784 12,020 Açıklama Sağ Eğilimli – Tarafsız Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı PASOK Yanlısı Web Sayfası www.kathimerini.gr www.tovima.gr www.imerisia.gr 63,430 52,944 46,593 38,183 14,923 Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Ortasol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sağ Eğilimli YDP Yanlısı Sağ Eğilimli YDP Yanlısı www.tanea.gr www.enet.gr www.ethnos.gr www.e-typos.gr www.apogevmatini.gr HAFTALIK BASKI www.kte.gr O Kosmos Tu Ependitii Atina Ticaret Müşavirliği 96,598 Tarafsız 81 PAZAR GAZETELERİ Kathimerini 191,138 To Vima 201,086 Eleftherotipia 166,195 Ethnos 144,783 Elefteros Tipos 105,379 Kaynak : Atina Gazete Sahipleri Derneği Sağ Eğilimli – Tarafsız Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Ortasol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sol Eğilimli - PASOK Yanlısı Sağ Eğilimli YDP Yanlısı www.kathimerini.gr www.tovima.gr www.enet.gr www.ethnos.gr www.e-typos.gr İş Dünyası Dergi ve Gazeteleri 4 Wheels (Aylık otomotiv dergisi) Technical Press Yayınları 80 Ioannou Metaxa Street GR-19400, Koropi Tel: +30/210/ 979-2608, 979-2500 Fax: +30/210/ 979-2555, 979-2528 E-mail: [email protected] Amyntika Themata (Defense Matters) 290, Kifissias Ave. & 2, N. Paritsi Street GR-154 51, N. Psychiko Tel: +30/210/ 672-9960, Fax: +30/210/ 674-6132 E-mail: [email protected] Business and Tourism Naftemporiki Gazetesi Yayınları 205 Lenorman Street GR-104 42, Athens Tel: +30/210/ 519-8000 Fax: +30/210/ 513-9905 E-mail: [email protected] Business Partners Yayıncı: American-Hellenic Chamber of Commerce Mr. Raymond Matera, Editor 34 Panepistimiou Street GR-106 79 Athens Tel: +30/210/ 363-7787 Fax: +30/210/ 360-6510 E-mail: [email protected] Economic and Industrial Review (Aylık finans ve ticaret dergisi) Ms. Alexandra Vovolini – Laskaridi, Editor 6-8 Vlahava Street GR-105 51, Athens Tel: +30/210/ 331-4714 Fax: +30/210/ 325-2283 E-mail: [email protected] ELNAVI Monthly Shipping Review (Aylık denizcilik dergisi) YayıncıMillennium Elnavi Ltd. Mr. Elias Kalapotharakos, Publisher 19 Aristidou Street GR-185 31, Piraeus Tel: +30/210/ 452-2100 Fax: +30/210/ 428-2467 E-mail: [email protected] Ependytis (Haftalık finans gazetesi) Yayıncı: Bestend Publications S.A. Mr. Nikos Felekis, Director/Publisher 174 Syngrou Avenue GR-176 71 Kallithea, Athens Tel: +30/210/ 372-1100 Fax: +30/210/ 372-1110 E-mail: [email protected] Express (Günlük finans gazetesi) Yayıncı:Kalofolia Group of Companies Mr. Aristides Zevgitis, Chief Editor 39 Halandriou Street GR-151 25 Maroussi, Athens Tel: +30/210/ 617-2700 Fax: +30/210/ 619-9421-2 Atina Ticaret Müşavirliği Kerdos (Günlük finans gazetesi) Mr. Dimitris Evangelodimos, General Director 44 Vas. Georgiou & Kalvou Streets GR-152 33 Halandri, Athens Tel: +30/210/ 674-7881 up to 9 Fax: +30/210/ 674-7893 E-mail: [email protected] Energy (Aylık dergi) Yayıncı: Periodical Press S.A. Mrs. Katerina Anemodoura, General Manager 224 Syngrou Avenue GR-176 72 Kallithea, Athens, Tel: +30/210/956-7161 up to 2 Fax: +30/210/957-9009 E-mail: [email protected] Ergotaxiaka Themata (Aylık inşaat dergisi) Yayıncı: Technoekdotiki S.A. Mrs. Anastasia Papadopoulou, Editor 3 Pentelis Avenue & Pileos Streets GR-152 35, Vrilissia Tel: +30/210/ 680-0470 Fax: +30/210/ 680-0476 E-mail: [email protected] Kefaleo (Aylık finans ve iş dergisi) Yayıncı: Attika Publishing Mr. Theocharis Fillipopoulos, President & Publisher 40 Kifissias Street GR-151 25 Amaroussion, Athens Tel: +30/210/ 619-9080 Fax: +30/210/ 610-7741 82 E-mail: [email protected] Money and Tourism (Aylık dergi) Yayıncı: Kappa Sigma Delta S.A. Mr. Konstantinos Deriziotis, President & Publisher 8 Sitias & Messologiou Streets GR-144 51 Metamorfosi, Athens Tel: +30/210/ 211-7676 Fax: +30/210/ 211-7677 E-mail: [email protected]:[email protected]:[email protected]@ksd.gr E-mail: [email protected] Trofima kai Pota (Food and Beverages) (Aylık dergi) Triaina Publishing Mr. Kyriakos Korovilas, Managing Director 110 Syngrou Avenue GR-117 41, Athens Tel. +30/210/ 924-0748 Fax: +30/210/ 921-9891, 924-2650 E-mail: [email protected] 2.2.5 Kambiyo Denetimi Yabancı paraların miktar sınırlaması olmaksızın ülkeye girişi serbesttir. Ancak 10,000 Euro’yu aşan nakitlerin girişte beyan edilmesi gereklidir. Seyahet çeklerinin girişte beyanı zorunlu değildir. Dövizin yurt dışına gönderilmesi serbest olup, 2,000 Euro’yu aşan miktarın beyan edilmesi zorunlu bulunmaktadır. Ancak, 10,000 Euro’yu aşan dövizi yurt dışına çıkaran Yunan vatandaşlarının vergi borçları olmadığına dair vergi dairelerinden belge getirmeleri gereklidir. 2.2.6 Avukatlar ve Hukuk Büroları Avukat / Büro Şehir Adres/Telefon Mail / Fax Not Mrs. Sofia Yanatu Atina Tel. 0030 210 4226 973 Cep. 0030 6977 505310 e-mail: [email protected] Türkçe bilir Mr. Anestis Papadopoulos Atina Tel. 0030 210 3390341 Cep. 0030 6955188040 Ticaret Hukuku Uzmanı Tel. 0030 210 8832478 – 0030 210 3604553 Cep. 0030 6948750061 Fax. 0030 210 3607649 e-mail: [email protected] Tel.0030 210 69 12 200 Fax. 69 11 211 E-Mail; [email protected] WEB:www.avramopoulos.com Mr. George N. Katapodis – Mr. Lampros Karadimos Atina VASSILIS D. AVRAMOPOULOS AVRAMOPOULOS/PARTNERS LAW FIRM (Hukuk Bürosu) Atina Egli TANAŞOĞLU Atina Tel: 0030(210) 98 34 519 - 98 20 762 Türkçe Tanasis ÇAVUŞOĞLU Atina Tel: 0030 (210) 52 23 110 - 52 34 518 Fax: (210) 52 34 518 Türkçe 2.2.7 Tercümanlar İsim Bayan A.Elizabet KOVI Atina Adres/Telefon Mail / Fax Tel.0030.210.9832128 Cep: 0030. 694.4298197 Bayan Fatma Hoca Atina Cep: 0030 6937338301 e-mail: [email protected] Bayan Sula Vakadima Atina Cep: 0030.698.1924797 Bay Aleks Uzunoğlu Atina Cep: 0030.694.6724392 Bay Cemil Ziyaoğlu Atina Cep: 0030. 693 9697066 Bayan Sevilay Karaibrahim Atina Cep: 0030.6908795264 Bay Tanju Yakup Atina Cep. 0030.694.4188913 Bay Turan Kücük Atina Cep. 0030.694.8786738 / 694.8786740 Bay Kenan Ismail Atina Cep: 0030.693.6204640 Bay Mumin Hasanoglu Atina Cep.0030.694.7009992 Bay İrfan Padarlı Atina Cep. 0030.694.7168176 Atina Ticaret Müşavirliği Şehir 83 Bayan Ekaterini Lemopoulou Bayan Hristina Peripatopoulos Bay Diamantis GALANOPOULOS Bayan Müge Konuralp-Mimar Bayan Katerina PSOMA Bayan Eva PAPADİAMANTOPU. Bay Taki KARACA Bayan Evi SKOTİNİYADİS Bayan Evi TSİGARİDA Bay Murat Müminoğlu Bayan Sofia HIRBAKI Bayan Suzanna KAÇAUNİ Bayan Anita AS BAYAN NADYA AĞACANYAN Bayan Evantia KARAYANNİ Bayan Çağla MENDERES Bayan Sofia KOSTİDİ Bayan Despina AYVATOĞLU Bayan Eva KARABA Bay Aris GALANOPOULOS Bayan Vivi Vatka Bayan Heves Küçük Bay Erman Dülger Bay Murat Sabrioğlu Bayan Pınar Koca Molla Bayan Angela Fotopoulou Bayan Eleni Leventi Bayan Sevim Kiryakidi Bayan Georgia Dimaki Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Atina Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Selanik Tel. 0030.210.9349407 / 693.84011 Tel: 0030.210.9849374 Cep : 0030. 693.6490812 Ev. Tel. 0030.210. 9884230 Cep. 0030.694.5143430 Ev Tel. 0030.210.7561428 Cep. 0030.697.4072403 Tel: 0030.210. 9430554 Cep: 0030.697.7120054 Tel: 0030-210. 9818454 Tel: 0030.10. 9842554 Tel: 0030.210.9409273 Cep: 0030.694.5404108 Tel: 0030.210.9348617 Cep: 0030.694.4522104 Cep: 0030.694.8252591 Tel: 0030.210.9853945 Cep: 694.4170160 Tel: 0030.210. 9598675 Cep: 0030.693.7072469 Tel: 0030.210. 9847851 Cep : 0030.694.4981144 Tel: 0030.210.9884230 Cep: 0030.694.4274279 Tel: 0030.210. 9880095 Cep : 0030.694.24231 96 Tel: 0030.210.3464851 Cep: 0030.694.2464714 Tel: 0030.210. 9881061 Cep: 0030. 697.7996304 Tel Ev .0030.210.9810347 İş: 9317690 Tel. 0030.210.9958073 Cep:0030.697.3422829 Cep: 0030.694.4771454 Tel: 0030.210.9888348 Cep: 0030.694.4550026 Tel:0030.693.6438038 Tel:0030.693.4089230 Tel:0030.694.5579199 Tel:0030.694.5630925 Tel:0030.697.3357926 Tel: 0030.2310.283864 Faks: 0310.220167 Tel: 0030. 2310. 906618 Tel: 0030. 2310. 518 402 Cep: 0030.693.2530550 2.2.8 Adresler ve Haberleşme Telefon : Yunanistan’ın uluslarası telefon kodu + 30’dur. Şehirler için alan kodu uygulaması mevcut olup, başkent Atina için “210”, Selanik için “ 2310 ”, Gümülcine için “25310”, Rodos için “22410”’dür. Mobil telefon kullanımı son derece yaygın olup, ülkede başlıca GSM şebekeleri Cosmote, Vodafone ve Wind’dir. Her üç şebeke roaming seçeneğinin aktif olması kaydıyla Yunanistan’da kullanılabilmektedir. Fax : Büyük postahaneler ve otellerde fax kullanılabilmektedir. Posta : Postaneler hafta içinde mesai saatleri dahilinde kullanılmaktadır. Türkiye ve Yunanistan arasında her gün yapılan uçuşlar sayesinde posta akışı gayet hızlı ve sağlıklı olarak çalışmaktadır. Ayrıca UPS ve DHL gibi özel kargo şirketleri ile de çalışmak mümkündür. Adres Telefon ve Fax Vasileos Georgiou B +30.210.7263000 No:11 10674 Athens Web ve E-Posta Atina Ticaret Müşavirliği 26, Rigillis Str, 10674 - Atina www.musavirlikler.gov.tr [email protected] Atina Pire Başkonsolosluğu 22, Vas. Pavlou Str. +30.210.6714828 15452 P. Psihiko – Atina Yunanistan Atina Büyükelçiliği Atina Ticaret Müşavirliği +30.210.7222196 [email protected] [email protected] 84 Atina Basın Müşavirliği Selanik Başkonsolosluğu Gümülcine Başkonsolosluğu Rodos Başkonsolosluğu Türk Havayolları Ziraat Bankası - Atina Türkiye Ankara Büyükelçiliği Vasileos Georgiou B No:11 10674 Athens Agiou Dimitriou 152, 54634 Thessaloniki 14, Ionon Str. 69100 Komotini 10-12, Iroon Polytehneiou Str. 85100 Rhodes Athens Eleftherios Venizelos International Airport Ermu 2, Syntagma +30.210.7263000 [email protected] +30 2310.965070-73 [email protected] +30 25310.83420 [email protected] +30 22410.23362 [email protected] +30 210.3537288 +30 210.3223038 Adres Telefon ve Fax Zia Ur Rahman Caddesi +90 312.4480873 9-11 06700 G.O.P. +90 312.4482249 Ankara Sok. Web ve E-Posta [email protected] Ekonomi ve Ticaret Müşavirliği-Ankara Turan Emeksiz No:3/10 Park Sitesi A Blok Gaziosmanpaşa Ekonomi ve Ticaret Müşavirliği-İstanbul İnönü Cad. No:49/8 Gümüşsuyu İstanbul Başkonsolosluğu Turnacıbaşı Sok. No: 32 +90 212 3938290 Galatasaray Beyoğlu [email protected] İzmir Başkonsolosluğu Atatürk Caddesi 366/1A +90 232 4643160-1 35220 İzmir +90 232 4216992 [email protected] +90.312.4278307 +90.312.4278308 +90.312.4278374 http://agora.mfa.gr/turkey [email protected] +90.212.2452231 +90.212.2927118 +90.212.2927119 http://agora.mfa.gr/turkey [email protected] 2.2.9 Danışmanlık ve Pazar Araştırması Yapan Şirketler (2) A.C. Nielsen Hellas Ltd. Ms. Matina Bada, General Manager 166 Syngrou Avenue, 6th floor GR-176 71 Kallithea, Athens Tel: +30.210.9500300 Fax: +30.210.9598294 E-mail: [email protected] Institute of Energy For South East Europe (IENE) Mr. Costis Stambolis , Managing Director 3 Alexandrou Soutsou Street GR-106 71 Athens Tel: +30.210.3640278; 3628457 Fax: +30.210.3646144 E-mail: [email protected] Foresight TMC Ltd. Mr. Alexandros Costopoulos , Director 10 Messoghion Avenue GR-115 27, Athens Tel: +30.210. 7486006 Hadjipavlou, Sofianos & Kabanis S.A. (Deloitte) Mr. Michael Hadjipavlou, Director 250-254 Kifissias Avenue GR-152 31, Halandri Tel: +30.210. 678-1100 Fax: +30.210. 677-6190, 677-6221 E-mail: [email protected] Ernst & Young (Hellas) S.A. Themis Lianopoulos, Managing Director 11klm Athens-Lamia National Road GR-144 51, Metamorfossi Tel: +30.210.2886000; 2886504 Fax: +30.210.2886903 E-mail:[email protected] mailto:[email protected] ICAP Hellas S.A. Mr. Nikitas Konstantelos, Director 64 Vas. Sophias Avenue GR-115 28, Athens Tel: +30.210. 720-0000 (2) Şirketler bilgilendirme amaçlı olup Ticaret Müşavirliğimizce referans verilmemektedir. Atina Ticaret Müşavirliği 85 Fax: +30.210. 7486440 E-mail: [email protected] KPMG Certified Auditors S.A. Mr. Marios Kyriacou 3 Stratigou Tombra Street GR-153 42 Agia Paraskevi, Athens Tel: +30.210.6062100 Fax: +30.210.6062111 E-mail: [email protected] GFK Hellas Ltd. Mr. Vassilis Fisentzidis 16 Laodikias & 1-3 Nimfeou Streets GR-115 28, Athens Tel: +30.210.7572600 Fax: +30.210.7019355; 7561081 E-mail: [email protected] Price Waterhouse Coopers 268 Kifissias Avenue GR-152 32 Halandri, Athens Tel: +30.210.6874400 Fax: +30.210.6874444 E-mail: [email protected] Trek Consulting S.A. Mr. Thomas Papapolizos 125-127 Kifissias Avenue GR-115 24, Tel: +30.210.6996157; 6996411 Fax: +30.210.6995450 E-mail: [email protected] Fax: +30.210. 722-0815 E-mail: [email protected] LDK S.A. Mr. Leonidas Damianides 21 Parodos Thivaidos Street GR-145 64 Nea Kifissia, Athens Tel: +30.210.8196700 Fax: +30.210.8196709 E-mail: [email protected] MRB Hellas Mr. Dimitrios Alexandrou MEuros 74 Panormou Street GR-115 23, Athens Tel: +30.210 6971000 Fax: +30.210 6985813 E-mail: [email protected] Research International Hellas S.A. Mrs. Nicki Eleni Lambropoulou 8-12 Halkidonos street GR-115 27, Tel: +30.210.7728500 Fax: +30.210.7795886 E-mail: [email protected] Kantor S.A. 1, Visarionos & Omirou Streets GR-106 72, Athens Tel: +30.210.7297500 Fax: +30.210.7249528 E-mail: [email protected] 2.2.10 Bakanlıklar ve Adresleri Tarım Bakanlığı 2 Aharnon Street GR-101 76 Athens Tel: +30.210. 2124000; 2124481; 2125585 Fax:+30.210.5240955 Savunma Bakanlığı 227 – 231 Messogeion Avenue, Athens GR-155 61 Holargos, Athens Tel: +30.210.6598515 - 6 Fax: +30.210.6544485 Maliye Bakanlığı 5-7 Nikis Street, Syntagma Square GR-101 80 Athens Tel: +30.210.3332000, 3375000 Fax: +30.210 3332499 Dışişleri Bakanlığı 1 Vassilissis Sofias Avenue GR-106 71 Athens Tel: +30.210.3684534; 3684537; 3684538 Fax:+30.210.3684061 Altyapı Ulaştırma ve Şebekeler Bakanlığı Anastasiou 2 & Tsigante GR-101 91 Papagou Athens Tel: +30.210.6508000 Fax: +30.210.6508024 Atina Ticaret Müşavirliği Kültür ve Turizm Bakanlığı 7 Kifissias Avenue GR-115 23 Athens Tel: +30.210.6496000 Fax:+30.210.6496601 Ekonomi, Rekabet ve Denizcilik Bakanlığı Mesogeion 119 GR-101921 Athens Tel: +30.210.6966969 Fax: +30.210.3803422 Çevre Enerji ve İklim Değişikliği Bakanlığı 17 Amaliados Street GR-115 23 Ambelokipi, Athens Tel: +30.213.1515000 Fax: +30.210 6447608 Sağlık ve Sosyal Dayanışma Bakanlığı 17 Aristotelous Street GR-101 87 Athens Tel: +30.210.5232821 - 9 Fax: +30.210.5231329 86 2.2.11 Yararlı Olabilecek Diğer Telefonlar Ambulans Acil Doktor Polis- Acil Müdahale Polis Daireleri Atina Trafik Polisi İtfaiye OTE – Telefon Kurumu Pire Liman İdaresi SOS – Acil Yardım Nöbetçi Hastane, Klinik Doktor ve Eczaneler Atina Ticaret Müşavirliği : 166 : 1016 : 100 : 1033 : 0030 210 5230111 : 199 : 134 : 0030 210 4511310 : 175 : 1434 87
© Copyright 2024 Paperzz
