Laboratuvar Atık Yönetimi El Kitabı

Sabancı Üniversitesi
Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi
Laboratuvar
Atık Yönetimi
El Kitabı
Kasım 2014
1
Amaç
Çevre Kanunu ve ilgili yönetmelikleri doğrultusunda Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve
Doğa Bilimleri Fakültesi Laboratuvarlarında eğitim-araştırma faaliyetleri sırasında oluşan
atıkların yönetim prensipleri ve sorumluluklarını oluşturmaktır.
Kapsam
MDBF laboratuvarlarında yapılan tüm faaliyetler sonucunda oluşan atıkların atık sınıfına
(tehlikeli, tehlikesiz) göre ayrıştırılıp çevreye zarar vermesi engellenerek depolanması,
toplanması ve bertarafı işlemleri için gerekli metotların belirlenmesidir. Radyoaktif atıkların
yönetimi Türkiye Atom Enerjisi yönetmelikleri doğrultusunda Radyoaktif Atık Yönetim
Prosedürü’nde ele alınır.
Tanımlar-Kısaltmalar
Atık Alanı: Evsel, tehlikeli, tehlikesiz her türlü katı ve sıvı atıkların toplandığı ve
yüklemelerin yapıldığı alandır.
Atık Kodu: Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik kapsamında atık listesinde
yer alan atıklar, altı haneli atık kodlarıyla tanımlanır
Atık Üreticisi: Faaliyetleri sonucu atık oluşumuna neden olan kişi
Bakanlık: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Çevre Danışmanı: Çevre Kanunu ve ilgili yönetmelikleri kapsamında çevre yönetim hizmeti
alınan kişi
MDBF: Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi
OTH: Operasyon ve Teknik Hizmetler Direktörlüğü
SU: Sabancı Üniversitesi
Sorumlular
Bu prosedürün uygulanmasından Fakülte Yönetimi, OTH, Laboratuvar Sorumluları,
Öğretim Üyeleri ve Laboratuvar İş Güvenliği Uzmanı ve sorumludur.
İlgili Dokümanlar
Çevre Yönergesi (IOTS-S220-01)
Atık Yönetimi Prosedürü (POTS-S220-0101)
Laboratuvar Atık Tablosu
Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik
2
İçindekiler
Genel Prensipler ......................................................................................................................... 3
Atık Süreci.............................................................................................................................. 4
Atık Üreticisi (Waste Generator) Yükümlülükleri ..................................................................... 4
Cezai Hükümler.......................................................................................................................... 4
Laboratuvar Atıklarının Belirlenmesi ve Sınıflandırılması ........................................................ 5
Laboratuvar Atıklarının Geçici Depolanması ............................................................................ 6
Atık Kutusu ............................................................................................................................ 7
Laboratuvar Atıklarının Bertarafı............................................................................................... 7
Laboratuvar Atıklarının Lavaboya Dökülme Prensibi ........................................................... 7
Eğitim ......................................................................................................................................... 8
Şekil Listesi
Şekil 1. Laboratuvar atık sınıflandırması ................................................................................... 5
Şekil 2.Atık kutusu etiketi .......................................................................................................... 7
Genel Prensipler
MDBF Laboratuvar atık yönetimine ilişkin genel prensipler şunlardır;





SU Çevre Danışmanı ve MDBF Fakülte Yönetimi tarafından MDBF laboratuvar
bünyesinde oluşan tüm atıkların tanımlanması, sınıflandırılması, biriktirilmesi,
bertarafı Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik ve diğer atık
yönetmelikleri hükümlerine uygun olarak yapılır, uygulaması ve güncelliği takip
edilir.
Atık üretiminin ve atığın zararlılığının önlenmesi ve azaltılması esastır. Atıkların
ayrılması, biriktirilmesi ve toplanması sırasında su, hava, toprak, bitki ve hayvanlar
için risk yaratmayacak, gürültü, titreşim ve koku yoluyla rahatsızlığa neden
olmayacak, doğal çevrenin olumsuz etkilenmesini önleyecek ve böylece çevre ve
insan sağlığına zarar vermeyecek yöntem ve işlemlerin kullanılması esastır.
Farklı türdeki atıkların kaynağında ayrı toplanması esastır.
Atıkların kaynağında en aza indirilmesi esastır.
Atık malzemelerin yönetim safhalarında (Belirleme-Sınıflandırma, Toplama,
Taşıma, Depolama, Bertaraf Etme) İş Sağlığı ve İş Güvenliği tedbirlerini uygulamak
esastır.
3
Atık Süreci
ATIĞIN
BELİRLENMESİ
ATIĞIN
SINIFLANDIRILMASI
ATIĞIN GEÇİCİ
DEPOLANMASI
Kimyasal şişesi, eldiven,
hücre kültürü vb.
Tehlikeli, Tehlikesiz
Kontamine, Biyolojik vb.
Atığın ikincil kap, tanımlı atık
kutusunda biriktirilmesi
ATIĞIN ATIK
SAHASINA
TAŞINMASI
Atığın Temizlik Birimi tarafından kampüste
bulunan atık sahasına taşınması
ATIĞIN NİHAİ
BERTARAF
TESİSİNE
GÖNDERİLMESİ
Atığın lisanslı firmalar aracılığıyla bertaraf/geri
kazanım firmalarına gönderilmesi
Atık Üreticisi (Waste Generator) Yükümlülükleri
Atıkların üretiminden ve yönetiminden sorumlu kişiler atık yönetiminin her aşamasında
atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermesini önleyecek tedbirleri almakla ve bu
prosedürde belirtilen gerekliliklere uygulamakla yükümlüdür.
Atık üreticileri, faaliyetlerin herhangi bir safhasında fark ettiği uygunsuzluk durumlarını
Laboratuvar Sorumluları’na veya İş Güvenliği Uzmanı’na bildirmekle yükümlüdür.
Cezai Hükümler
Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen
standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek,
depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır.
Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin
meydana geldiği hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek
veya
azaltmak
için
gerekli
tedbirleri
almakla
yükümlüdürler.
Çevreyi kirletenler ve çevreye zarar verenler sebep oldukları kirlenme ve bozulmadan
doğan zararlardan dolayı kusur şartı aranmaksızın sorumludurlar.
Her yıl Bakanlık tarafından yasal gerekliliklerin ihlali halinde uygulanacak idari para
cezaları yayınlanır.
4
Laboratuvar Atıklarının Belirlenmesi ve Sınıflandırılması
Atıklar, Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik ve diğer atık yönetmelikleri
hükümlerine uygun olarak SU Çevre Danışmanı ve MDBF Fakülte Yönetimi tarafından Şekil
1.’deki gibi belirlenir ve Laboratuvar Atık Tablosu’nda (Laboratory Waste Guide_TR)
sınıflandırılır.
Laboratuvar Atık Tablosu’nda yer alan kategorilere dâhil olmayan yeni bir atık oluştuğunda
atık üreticisi Laboratuvar Sorumlusu’na bilgi verir. SU Çevre Danışmanı tarafından atığın
sınıfı, biriktirme ve bertaraf şekli belirlenir. Bu süre zarfında atığın diğer atıklarla
karışmayacak şekilde güvenli depolanması sağlanmalıdır.
Şekil 1. Laboratuvar atık sınıflandırması
LABORATUVAR
ATIKLARI
TEHLİKELİ
TEHLİKESİZ
KONTAMİNE
ATIK
AMBALAJ ATIK
KONTAMİNE
AMBALAJ
LABORATUVAR
KİMYASALI
ATIK MOTOR
YAĞI
YAĞLI METAL
TALAŞ
BOŞ BASINÇLI
KAP
1. Tehlikeli Atık: Herhangi bir kimyasal, yağ veya boya bulaşısı olan, işleme tabi
tutulduğunda, depolandığında, taşındığında veya nakledildiğinde fiziksel, kimyasal,
biyolojik veya bulaşıcı özellikleri nedeniyle insan sağlığına veya çevreye zararlı etkisi
olabilen sıvı veya katı atıklardır.
5
1.1.Kontamine Atık: Tehlikeli maddelerle kirlenmiş atıklardır. (Örn: Laboratuvarda
kullanılan malzemeler, eldivenler, maskeler, filtreler, koruyucu önlükler, temizleme
bezleri vb.)
1.2.Kontamine Ambalaj: Tehlikeli maddelerin kalıntılarını içeren ya da tehlikeli
maddelerle kirlenmiş ambalajlardır. (Örn: Boya kutuları, kimyasal ambalajları vb.)
1.3.Laboratuvar Kimyasalları: Tehlikeli maddelerden oluşan ya da tehlikeli maddeler
içeren laboratuvar kimyasal, laboratuvar kimyasalları karışımları atıklarıdır ya da son
kullanma tarihi geçmiş laboratuvar kimyasallarıdır.
1.4.Atık Motor Yağı: Motor, şanzıman ve yağlama yağları atıklarıdır.
1.5.Yağlı Metal Talaşları: Metallerin fiziki ve mekanik yüzey işlemlerinden ve
biçimlendirilmesinden kaynaklanan tehlikeli maddeler içeren atıklar.
1.6.Boş Basınçlı Kap: Tehlikeli katı yapılı metalik ambalajlardır.(Örn:pas çözücü kabı,
sprey kutusu)
2. Tehlikesiz Nitelikli Atıklar: Lisanslı atık geri kazanım tesislerinde (yeniden kullanım,
geri dönüşüm, kompost, ek yakıt olarak enerji eldesi) değerlendirilebilen veya atık
depolama alanlarında bertaraf edilen proses atıkları ve evsel atıklardır.
2.1.Ambalaj Atıkları: Çeşitli malzeme alımlarında ve bireysel kullanımlar sonucu ortaya
çıkan plastik, kâğıt, cam, metal ve ahşap esaslı ambalaj malzemeleridir.
Laboratuvar Atıklarının Geçici Depolanması
Laboratuvarlarda oluşan atıklar kaynağında başka tür atıklarla karışmayacak şekilde
biriktirilir.
 Evsel nitelik taşıyan atıklar mavi plastik torbalarda biriktirilir.
 Kontamine atıklar Kontamine Atık Kutusunda biriktirilir. Plastik, tekstil ve kâğıt
esaslı malzemeler (eldiven, önlük, peçete vb) kırmızı plastik torbalarda biriktirilir.
Camlar (beher, tüp vb) Kontamine Cam Atık Kutusunda biriktirilir. Kesici/delici
metaller (iğne, jilet vb) Kesici/Delici Atık Kutusunda biriktirilir. Kontamine
ambalajlar Kontamine Ambalaj Konteynırında biriktirilir. Plastik, cam ve metal
ambalajlar tanımlanan ayrı atık kutularında toplanır.
 Sıvı laboratuvar kimyasalları ağzı sıkıca kapatılmış biriktirilir içinde ikincil kaplarda
biriktirilir. Katı laboratuvar kimyasalları sarı renkli plastik torbalarda biriktirilir.
 Atık motor yağları ağzı sıkıca kapatılmış şişeler içinde ikincil kaplarda biriktirilir.
 Yağlı metal talaşları siyah poşetlerde tanımlanan atık kutusunda biriktirilir.
 Boş basınçlı kaplar tanımlanmış atık kutusunda ayrı olarak biriktirilir.
 Ambalaj atıkları plastik, kâğıt, cam ve metal malzemeler için tanımlanmış ayrı atık
kutularında biriktirilir.
6
Atık Kutusu




Atık kutuları laboratuvarda belirlenen Atık Toplama Alanı’nda muhafaza edilmelidir.
Laboratuvarlarda atık kutuları üzerine Atık Adı ve Kodu’nu içeren Şekil 2.’deki örnek
etiket yapıştırılır
Atık kutuları sağlam ve sızdırmaz özellikte olmalıdır.
Atık kutuları kapağı kapalı, temiz ve kontaminasyona sebep olmayacak şekilde
güvenli bir alanda muhafaza edilmelidir.
Şekil 2.Atık kutusu etiketi
Laboratuvar Atıklarının Bertarafı
Laboratuvarlarda oluşan atıklar Operasyon ve Teknik Hizmetler Direktörlüğü tarafından
Atık Alanı’na taşınır.
Atık üreticileri atık kutuları dolduğunda Laboratuvar Sorumlusu’na veya Laboratuvar İş
Güvenliği Uzmanı’na atıkların bertaraf edilmesi için haber vermekle yükümlüdür.
Plastik, kâğıt ve tekstil esaslı kontamine atıklar ve geri dönüştürülebilir ambalaj atıkları
günlük olarak Temizlik Birimi tarafından toplanır ve MDBF binası atık alanına taşınır.
Bunun haricindeki atıklar için Laboratuvar Sorumluları Temizlik Birimi’ne çağrı açarak
toplanmasını ve atık alanına taşınmasını sağlar.
Laboratuvar Atıklarının Lavaboya Dökülme Prensibi
 Atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermeden bertaraf edilmesi esastır. Atıkların
izin verilen tesisler dışında bertaraf edilmesi ve/veya ettirilmesi; toprağa, denizlere,
göllere, akarsulara ve benzeri alıcı ortamlara dökülmesi, dolgu yapılması ve
depolanması suretiyle çevrenin kirletilmesi yasaktır.
7



Laboratuvarlarda lavaboya dökülen sıvılar nötralizasyon havuzunda toplanmaktadır.
Bu havuzda toplanan sıvılar yağmur suyu kanallarına veya kanalizasyon bağlantısına
verilmemektedir.
Lavaboya dökülmesi yasaklanan maddeler aşağıdaki gibidir:
o Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik listelerinde yer alan
tehlikeli maddeler
o Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir,
aşındırıcı/korozif ve reaktif (su ve hava ile) maddeler
o Enfeksiyöz/Biyolojik atıklar
o Atık motor, şanzıman ve yağlama yağları, petrol türevli maddeler
o Kötü koku duyulmasına sebep olabilecek maddeler
Kaza eseri lavaboya yasaklanan madde dökülürse 2500 aranarak Laboratuvar
Sorumlusu veya İş Güvenliği Uzmanına haber verilir. Olayın meydana geldiği
laboratuvar numarası, dökülen maddenin adı, konsantrasyonu ve tehlikelilik
özellikleri bilgileri iletilir.
Eğitim
Laboratuvarda çalışmaya başlamadan önce kişiler Laboratuvar Atık Yönetimi Eğitimi
almalıdır.
8

Download Report