Ders-3 Bilgi Sistemleri


Bilgi sistemi, organizasyonda kontrolü ve koordinasyonu sağlayarak
karar almada kullanılmak üzere bilgiyi toplamak, işlemek, saklamak
ve dağıtmak için oluşturulan ilişkisel elemanlar kümesidir.

Bilgi sistemi bunların dışında problemlerin analizinde, yeni ürünlerin
oluşturulmasında ve karmaşık nesnelerin canlandırılmasında da
hem yöneticilere hem çalışanlara yardımcı olur.

Bilgi sistemlerinin girişini oluşturan veri, organizasyon ya da fiziksel
çevrede oluşan olayları temsil eder ancak hiçbir şekilde
kullanılabilir bir anlam ifade etmez.

Ancak bir gözlem veya işlem sonucunda ortaya çıkan verilerin
birbirleriyle ilişkilendirilmesi ile elde edilen bilgi kullanılabilir
anlamlıdır.
1

İşlemsel Bilgi Sistemleri (TPS: Transaction Processing System)

Yönetim Bilgi Sistemleri (MIS: Management Information System)

Ofis Otomasyon Sistemleri (Office System)

Karar Destek Sistemleri (DSS: Decision Support System)

Üst Yönetim Bilgi Sistemleri (EIS: Executive Information System)

Bilgi Tabanlı İş Sistemleri (KWS: Knowledge Work System)

Diğer bilgi sistemi tiplerine giriş ve temel oluşturmak amacıyla
işlenmiş veriyi sınıflayan, saklayan, bakımını yapan, değiştiren,
güncelleştiren ve geri çağıran bilgisayar destekli sistemdir.

Satış izleme, envanter düzenleme, fatura hazırlama sistemleri
gibi rutin işlemleri hızlı ve doğru gerçekleştiren sistemler
işlemsel bilgi sistemi örnekleridir.
Girdi

Veri Toplama
Veri Hazırlama
Veri Girişi
Çıktı
İŞLEM
Saklama
Geri Çağırma
Sınıflama
Sıralama
Güncelleme
Raporlar
Sorgulama Cevaplama
Diğer Bilgi Sistemlerine Girdi
Ürün
2

YBS, bir kurum içinde planlama, kontrol etme ve karar
vermeyi desteklemek üzere yöneticilere bilgi sağlayan
işlemler dizisidir.

Günümüzde bir kurumda sadece bir bilgi sistemine
sahipse, o sistem YBS’dir.
› Karar destek sistemi ve ofis otomasyon sistemi YBS
kapsamındadır.

YBS, işlem, yönetim ve işlev olmak üzere üç boyutu
birleştiren bir model ile açıklanabilmektedir:
› İşlem Boyutu
 Uygulama tabanı, işlemler, veri tabanı yönetim sistemi ve veri
tabanını kapsar.
 İşlemsel bilgi sistemleri ile birlikte hesaplama, özetleme ve
iletişimden oluşmaktadır.
› Yönetim Boyut
 Farklı organizasyon seviyelerindeki yöneticilerin bilgi özelliklerini
dikkate almaktadır.
 Alt yönetim işlemsel kontrol aktivitesini
 Orta yönetimin yönetim kontrollü kaynak paylaşımını
 Üst yönetimin stratejik planlama ve hedefleri belirlemesini
› İşlevsel Boyut
 Üretim, pazarlama, finans ve personel gibi kurumsal işlevler için
gereken bilgi farklılığını inceler
3

OOS, büro işlemlerinin elektronik olarak gerçekleştirilmesini
sağlayan çok işlevli bütünleşik bilgisayar destekli sistemlerdir.
› Kelime işlemciler, yazı hazırlama, kopyalama, saklama,
düzenleme, yazdırma gibi işlemlerde sekreter, diğer büro
çalışanları ve yöneticilere kolaylık sağlamaktadır.

OOS, kelime işleme, tablolama, grafik çizimi paket programlar,
elektronik posta, faks, telekonferans gibi bilgisayar temelli iletişim
sistemleri, kişisel bilgisayarlar ve büyük yer kaplayan belgelerin
saklanması ve kolay geri çağrılması için mikro grafik birimlerini
kapsamaktadır.
KDS, planlanmış ya da planlanmamış karar verme görevlerini desteklemek
için kullanıcının veri ve karar modellerine kolay erişimini sağlayan
etkileşimli bir sistemdir.
 Karar ve modellere erişim karmaşık bir yazılım sistemi ile
desteklenmektedir.
 KDS araçları veya KDS üreticileri ile yaratılmaktadır.
 KDS üreticileri kullanım kolaylığı olan bir yazılım paketinde KDS için önemli
olan olanaklar dizisini birleştirmektedir. Bu olanaklar:

•İşlemsel olmayan programlama dili
•Tahmin
•İstatistiksel analizler
•Finansal analizler
•Optimizasyon analizleri
•Ne Eğer (what if)analizi
•Olasılık analizleri
•Hedef Arama
•Veri tabanı yönetimi
•Rapor üretimi
•Grafik gösterim
•Gizlilik
4
Karar
Modelleri
Veri
Karmaşık
Yazılım
Sistemi
Kullanıcı

Organizasyonların stratejik seviyesinde kullanılır ve
işletme dışı verileri kapsar

Yönetim bilgi sistemleri ve karar destek
sistemlerinden işletme içi bilgileri alır

ÜBS, üst yönetimin, işletmenin performansının ve
rakiplerin aktivitelerinin takip edilmesini; ileriye
dönük tahminler yapabilmeyi sağlar. Bu işlevi yerine
getirirken de hem işletme içinden hem de dışından
verileri değerlendirir.
5
İşletme İçi Veri
•İBS YBS Veriler
•Finansal Veriler
•Ofis Sistemleri
•Modelleme
Analizi
ÜBS Uçbirimi
İşletme Dışı Veri
•Rakipler
•Borsa
•Yasal
Düzenlemeler
•Grafikler
•Arayüzler
•Rapor ve Ekranlar

BTİS araştırmacının yerini almaz

Sadece araştırmanın sonuçlarını bilgi sistemiyle
birleştirerek daha verimli kullanılmasını sağlar.

Bilgisayar destekli dizayn araçları gibi (Computer
Aided Design-CAD)
6

İşlemsel Bilgi Sistemleri
› Alt düzeydeki yöneticilerin satışlar, faturalar, ödemeler ve
ham madde kullanımı gibi işlemlerin takip edilmesini sağlar
› Karar destek sistemleri ve yönetim bilgi sistemlerine girdi
göndererek temel oluşturur.

Yönetim Bilgi Sistemleri
› Önceden belirlenmiş ve sistem içinde yapılandırılmış
konular hakkında bilgi sağlar.
› YBS’nin bu eksikliğini karar destek sistemleri ve üst yönetim
bilgi sistemleri tamamlarlar.

Karar Destek Sistemleri
› İstatistik analiz ve simulasyon gibi gelişmiş modeller
kullanılır.

Üst Yönetim Bilgi Sistemleri
› Kurum içi ve kurum dışı bilgileri alır
› Önceden tahmin edilemeyen değişken anlık
sorunlara cevap bulan ileriye dönük bir tahmin
yapmayı sağlar.
7
Üst
Yönetim
Bilgi
Sistemleri
(ÜBS)
Yönetim
Bilgi
Sistemleri
(YBS)
Karar
Destek
Sistemleri
(KDS)
Bilgi
Sistemleri
(BTİS ve
OOS)
İşlemsel
Bilgi
Sistemleri
(İBS)
Sistem geliştirme yaşam döngüsü içinde farklı konumlardaki bireyler
birarada çalışmaktadırlar. Birlikte çalışanların sayısı ve görevleri
projenin büyüklüğüne ve türüne göre farklılık gösterse de genel
olarak bir bilgi sisteminin tarafları:

Kullanıcı

Yönetici

Programcı

Bilgi sistem destek personeli

Sistem analisti
8

Bir sistem, kullanıcılar tarafından kullanıldığı sürece varlığını
sürdürebileceği için kullanıcı, sistemin en önemli parçası
durumundadır.

Bu nedenle geliştirilen sistem, kullanıcının ihtiyaçlarını
karşılayabilmelidir.

Sistem analizi süresince kullanıcıların (kullanıcı burada müşteridir)
sistemden beklentileri tam olarak belirlenmeli ve sistemin nasıl
başarıya ulaşacağı tespit edilmelidir.

Sistem analistleri ve tasarımcıları tarafından genel bir yanılgı ile bütün
müşteriler aynı kategoriye konulmamalıdır. Her kullanıcının bilgisayar
bilgisi ve deneyimi aynı olmadığı gibi görev ve sorumlulukları sonucu
kullanacakları sisteme yaklaşımları da farklı olacaktır.

Geliştirilen sistemin büyüklüğüne göre yöneticiyi;
› Proje yöneticisi
 Büyük ölçekli projelerde, projenin uzun vadede başarılı olması
için gerekli kriterlerin belirlenmesinden ve proje ekibinin
idaresinden sorumludur
› Üst düzey (işletme) yöneticisi
 Sistemin geliştirilmesi için gerekli olan kaynağı sağlar
 Bilgi sistemine olan yaklaşımı sistemi kullanacak olan
kullanıcılar üzerinde etkili olur
9

Yapısal analiz ve tasarımın ilk yıllarında analist, sistem için gerekli verileri
toplayarak sistemi geliştirip kodlayan programcı olarak değerlendiriliyordu.
› Zaman içinde analist ve programcının sistem geliştirme yaşam
döngüsündeki görevleri tam olarak ayrılmıştır.

Zamanla yarışan ve giderek daha karmaşık yapıya sahip olan programların
söz konusu olduğu günümüzde ise daha çok CASE (Computer Aided
Software Engineering, Bilgisayar Destekli Yazılım Mühendisliği) araçları
kullanarak kodun büyük bölümü otomatik olarak üretilmektedir.

Ancak CASE araçlarının programcının yerini tam olarak aldığı söylenemez.
Kod üreticileri sayesinde programılar, zamanlarını optimizasyon ve üretilen
kodların sisteme entegrasyonuna ayırmaktadırlar.

Sistemin sürekliliğini sağlamak amacıyla destek sağlar:
› Ağ iletişimi
› Donanım ve veri güvenliği
› İlgili bilgisayar programlarının çalışması
› Çıktıların düzenlenmesi
10

Sistem geliştirme projesinin kilit üyesidir.

Sistem analisti, sistemin tarafları arasında anahtar rolü
üstlense de sistemin başarılı olması tek başına sistem
analistine bağlı değildir.

Hem işletme yönetimi hem de bilgi sistemleri konusunda bilgi
sahibi olması beklenir.

Böylece sistem analisti, işletmenin karşılaştığı sorunları ve
karşılaştığı iş fırsatlarını fark ederek bilgi sistemindeki ihtiyaçların
belirlenmesini ve iş akışının oluşturulacak bilgi sistemine
yansımasını kolayca sağlamaktadır.

Sistem analistleri, işin ihtiyaç ve sorunlarını ortaya koyarak, işin
gelişmesi için bilgi teknolojilerini kullanarak bilgi sisteminin nasıl
kullanılacağına karar verir.

Sistem analistinin öncelikli görevi, mevcut problemleri fark edip
problem çözümüne yönelik en uygun metodolojiyi kullanmaktır.
11
1.
Problemi araştırmak ve anlamak
2.
Problemin çözümünün maliyetine karşılık sağlayacağı faydaları
belirlemek
3.
Çözümün ihtiyaçlarını belirlemek
4.
Alternatif çözümleri belirlemek
5.
En iyi çözümü belirlemek
6.
Seçilen çözümün ayrıntılarını belirlemek
7.
Çözümü uygulamak
8.
İstenilen sonuçların elde edildiğinden emin olmak için izlemek

Sistem analisti, çözümü ortaya koyarken müşterinin ihtiyaçlarını ve
isteklerini belirlemelidir.

Bütün bu işlemleri gerçekleştirmek için sistem analistinin yararlandığı
kaynaklar arasında; teknolojinin son durumu, mevcut pazar ve bu
pazardaki rekabet koşulları, üretim ihtiyaçları, mali ve zaman kısıtları yer
almaktadır.

Ancak bu kaynaklardan verimli şekilde yararlanmak için sistemi analiz
eden ve tasarlayanın, teknik ve iş bilgisinin yanısıra analitik düşünme ve
insan ilişkilerinde başarılı olması gibi farklı kabiliyetlere de sahip olması
gerekmektedir.

Geliştirilecek olan bilgi sisteminin bireyler tarafından kullanılacağı
düşünülürse sistem analistinin, kullanıcıların işlerini nasıl yaptıklarını ve
davranış biçimlerini tespit etmesi gerekmektedir.
12
Kalite
Faktörleri
Sistemin
Hedefleri
Üretim
İhtiyaçları
Sistem Analisti
Pazar ve
Rekabet
Maddi ve
Zaman Kısıtı
Teknoloji

Sistem geliştirme yaşam döngüsü, problemin tanımıyla başladığı
için, sistem analistinin öncelikle problemi tam olarak belirleyip
tanımlayabilmesi gerekmektedir.

Büyük resmi kaybetmeden sistemin parçalarını inceleyip
aralarındaki ilişkileri ortaya koymak tamamıyla analistin başarısına
bağlıdır.

Sistem analistinin görevi sadece problemi belirlemekle sınırlı değil,
çözüm alternatiflerini belirleyerek en uygununun seçilmesini
sağlamak ve bilgi teknolojilerini kullanarak sisteme
uyarlayabilmektir.
13

Hiç kimsenin teknolojinin her alanında bilgi sahibi olması
beklenemez ancak bilgi sistemi geliştirecek bir sistem analisti
aşağıdaki konuların temeli hakkında bilgi sahibi olmalıdır:
› Donanım
› Programlama dilleri
› İşletim sistemleri
› Veri tabanı yönetim sistemleri
› Haberleşme protokolleri

Sistem içinde yer alacak farklı teknolojilerin ne için, nasıl
kullanılacağının ve sisteme nasıl uyum sağlayacağının
bilinmesi gerekir.

Ayrıca sistem analistinin, sistem geliştirme için kullanılan
araçlar ve teknolojiler hakkında bilgi sahibi olması gerekir.
Bunlardan bazıları:
› CASE araçları (Rational Rose, Visual Analyst, vb.)
› Sistem geliştirme için kullanılan yazılım paketleri (MS
Access, VisualAge, PowerBuilder, vb.)
› Bütünleşik geliştirme ortamları (Integrated Development
Enviorenments-IDE, Sun Forte Java, MS Visual Studio, vb.)
14

Bu araçlar, program üretimi, test, konfigürasyon
yönetimi, yazılım kütüphanesi yönetimi,
dokümantasyon desteği ve proje yönetimini
sağlamaktadır.

Sistem analistinin, sistem geliştirme projesini nasıl
planlanıp yönetileceği, sistem analizinin ve
tasarımının, projeyi gerçekleştirmenin ve test
işlemlerinin nasıl yapılacağı bilgisine de sahip olması
gerekmektedir.

Mevcut sistemdeki sorunların tam olarak anlaşılabilmesi için sistem
analistinin işin işleyişine ve organizasyon yapısına hakim olması
gerekmektedir:
› Kurumun çalıştığı sektör,
› hedefleri,
› iş stratejileri ve planları,
› kurum kültürüne bağlı olarak değerleri
sistem analisti tarafından anlaşılmalıdır.

Sistem analisti aşağıdaki yönetim bilgi ve becerilerine sahip
olmalıdır:
› Kaynak yönetimi
› Proje yönetimi
› Risk yönetimi
› Değişim yönetimi
15

Sistem analistleri, işletmenin diğer çalışanları ile bir ekip
çalışması içindedirler.

Çalışanlara, onların becerilerine ve bilgi teknolojilerine
karşı yaklaşımlarına dair fikir sahibi olmalıdır ki yeni
sistemin adaptasyonunda karşı bir dirençle
karşılaşmasın.

Dolayısıyla sistem analisti, insanlarla rahat iletişim
kuran, onları dinleyerek sorunlarını ve ihtiyaçlarını tam
olarak ortaya koyma yeteneğine sahip olmalıdır.

Bilişim sistemi kuran bir kişinin elinden birçok mahrem
bilgi gelip geçecektir.

Kurulan sistem bir okul da olsa, bir hastane de olsa, bir
banka da olsa, insanları ilgilendiren mahrem konular
önünüzden gelip geçecektir. Bu bir öğrencinin notu
da olabilir, bir bankadaki hesap bilgisi de, hastayla
hekim arasında kalması gereken bir bilgi de olabilir.

Bu anlamda etik çok önemlidir.
16

Download Report