Değerlendirme Notu/3 14.11.2014 BELEDİYELERİMİZİN 2013 YILI FAALİYETLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Mahmut Esen1 ÖZET İçişleri Bakanlığınca hazırlanmış “2013 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu” ile Sayıştay ‘ın 2014 yılı Eylül ayında TBMM’ye sunduğu “2013 Yılı Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu” ve “2013 yılı Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu” üzerinden belediyelerimizin 2013 yılı itibarıyla faaliyetleri, bütçe gerçekleşmeleri, mali vb. durumları incelenmektedir. I-GİRİŞ 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 41. maddesi gereğince; kamu idarelerinin üst yöneticileri ve harcama yetkililerince, birimlerinin yıllık faaliyetlerini yansıtmak üzere, kullandıkları kaynakları, bütçe gerçekleşmelerini, mali durum vb. bilgileri içeren faaliyet raporları hazırlanır. Mahalli idarelerce hazırlanan idare faaliyet raporlarının birer örneği İçişleri Bakanlığına gönderilir. İçişleri Bakanlığı bu raporları esas alarak, kendi değerlendirmelerini de içeren, mahalli idareler genel faaliyet raporunu hazırlar ve kamuoyuna açıklar. Raporun birer örneği Sayıştay Başkanlığına ve Maliye Bakanlığına gönderir. Sayıştay; mahallî idareler genel faaliyet raporunu, ( Maliye Bakanlığınca hazırlanmış) genel faaliyet raporunu ve harcama sonrası ilgili birimlerde yaptığı dış denetimlerinin sonuçlarını dikkate alarak görüşleriyle birlikte TBMM sunar. Anılan yasa kuralı uyarınca Sayıştay tarafından hazırlanmış olan “2013 Yılı Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu” 2 ve “2013 yılı Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu”3 2014 yılı Eylül ayında TBMM’ye sunulmuştur. Bu yazımızda “2013 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu“4 ve Sayıştay’ın sözü edilen değerlendirme raporlarındaki, belediye idarelerini ilgilendiren önemli gördüğümüz konulara değinilecektir. 1 2 Mülkiye Başmüfettişi, Mülkiye İktisadi ve Sosyal Araştırma Merkezi Kıdemli Araştırmacı Sayıştay, 2013 Yılı Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu. (http://www.sayistay.gov.tr/rapor/genel/2013_Faaliyet.pdf) Sayıştay, 2013 Yılı Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu. (http://www.sayistay.gov.tr/rapor/genel/2013_Dıs_Denetim.pdf) 4 İçişleri Bakanlığı,2013 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu. 3 (http://www.migm.gov.tr/Dokumanlar/2013_MAHALLI_IDARELER_GENEL_FAALIYET_RAPORU.pdf) II-BELEDİYELERE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER A-Belediye Sayıları 2013 yılı sonu itibarıyla 2.950 olan belediye sayısı, 6360 sayılı Kanun ile 1.564 belediyenin tüzel kişiliğinin kaldırılması/yeni belediyeler kurulması işlemleri sonucunda (%53 azalma ile ) 1.396’ ya düşmüştür. Mevcut belediyelerimizin 30’u büyükşehir, 51’i il, 519’u büyükşehir ilçe, 400 ‘ü ilçe, 396’sı ise belde belediyesi statüsündedir. Nüfusları 10.000 altında 912 belediye bulunmaktadır. Ülkemizdeki nüfusun %93 ‘ü belediye sınırları içinde yaşamaktadır. Belediyelere bağlı (İSKİ/ASKİ/EGO vb.) 33 idare bulunmaktadır. Sözü edilen bağlı idareler bu inceleme kapsamı dışında tutulmuştur.5 B-Belediye Görevlileri 2014 mahalli idareler genel seçim sonuçlarına göre; 1396 belediye başkanından 40’ı (% 2,8), 20498 belediye meclis üyesinden 2.198 ‘i (% 10,7) bayanlar tarafından kazanılmıştır. 2013 yılı itibarıyla belediyelerde; 102.672 memur, 1302 sözleşmeli, 83.567 sürekli işçi, 7.238 geçici işçi statüsünde olmak üzere toplam 194.779 personel istihdam edilmektedir. Diğer yandan belediyelerde ayrıca 175.495 personel hizmet satın alma yöntemiyle ( taşeron işçisi olarak) çalışmaktadır.6 Dolaysıyla Anayasa’nın 123,127 ve 128. maddelerine de aykırı olacak şekilde, belediyelerdeki zabıta, itfaiye, fen işleri, destek hizmetleri gibi asli ve sürekli bir nitelik arz eden belediye görevleri dahi, memur ve kamu görevlileri dışındaki kişilere yaptırılır hale gelmiştir.7 Bu yüzden belediyelerin personel sistemi (görevli personel sayısı, personel giderleri, personel giderlerinin toplam giderlere oranı vb.) konusunun gerçekçi bir şekilde değerlendirilebilmesi için bu özel durumlarının göz ardı edilmemesi gerekmektedir. III-BELEDİYELERİN BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ A- Bütçe Dengesi 2013 yılında belediyelerin giderleri 59,9 milyar TL, gelirleri ise 53,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Belediyelerin bütçesi 6 milyar TL açık vermiştir. Bütçe gelirlerinin giderlerin ancak % 90’ını karşılayabildiği görülmektedir. B-Bütçe Giderleri Belediyelerin ekonomik sınıflandırmaya göre 2013 yılı gider miktarları ve giderlerin toplam harcamalar içindeki payları aşağıdaki tabloda yer almaktadır. 5 6 7 İçişleri Bakanlığı ss.11-13. İçişleri Bakanlığı ss.15-44. Mahmut Esen, “Belediye Şirketleri”, Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi, Cilt No:15, Sayı No:11, (Kasım 2010) ss.3-5 2 2013 Yılı Tüm Belediyelerin Bütçe Giderleri Tablosu8 GİDERİN TÜRÜ 1-Personel Giderleri 2-SGK Devlet Primi 3- Mal ve Hizmet Alımları 4-Faiz Giderleri 5-Cari Transferler Miktarı (Milyon TL) 9.083,8 1.465,7 Toplam Giderlerdeki Payı (%15) (%2,4) 22.969 1.129,9 (%38 ) 2.269 (%4) 20.346,8 671,8 (% 34) 2.028 (%3,4) 59.964 %100 (%2) (Kar amacı gütmeyen kuruluşlara/hane halkına yapılan transferler, gelirlerden ayrılan paylar vb.) 6-Sermaye (Yatırım) Transferleri 7-Sermaye Transferleri (Bağlı idarelere/kamu ortaklıklarına vb. yapılanlar) 8-Borç Verme (Bağlı idarelere/kamu kurum ve kuruluşlarına/kamu ortaklıklarına vb. yapılanlar) GİDER TOPLAMI Not: Küsuratlar yuvarlatılmıştır. (%1) 2013 yılında, belediyelerin bütçe giderleri 59 milyar 964 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Belediye giderlerinde 2012 yılına göre % 27,6 oranında artış olmuştur. Ekonomik sınıflandırmaya göre, bütçe giderlerinde mal ve hizmet alım giderlerinden sonra en büyük payı, ( % 34 oranıyla ) 20 milyar 346 milyon TL olarak gerçekleşen yatırım harcamaları oluşturmaktadır. Faiz harcamaları 1 milyar 129 milyon TL olmuştur. Ayrıca belediyelerin 2013 yılındaki temsil ve tanıtma giderleri ise 850,3 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Fonksiyonel sınıflandırmaya göre, belediyelerin bütçesinden gerçekleşmiş toplam 59,9 milyar TL tutarındaki giderlerin: %30 ‘u genel kamu, %23,4 ü iskan ve toplum refahı, 22,3’ ü ekonomik iş/hizmetler, %10’u çevre koruma, %7 si dinlenme kültür ve din hizmetleri, % 4’ü kamu düzeni/güvenlik, %1,5‘ i sosyal güvenlik ve sosyal yardım hizmetleri ve %1,8 ise diğer ( sağlık, eğitim, savunma ) hizmet türleri oluşturmaktadır.9 8 İçişleri Bakanlığı ss 66-93; Maliye Bakanlığı 2013 yılı Belediyeler Bütçe İstatistiklerinden yararlanılarak hazırlanmıştır. (https://portal.muhasebat.gov.tr/mgmportal/faces/khbDetay) 9 Maliye Bakanlığı 2013 yılı Belediyeler Bütçe İstatistiklerine dayalı olarak tespit edilmiştir. 3 C-Bütçe Gelirleri Ekonomik sınıflandırmaya göre belediyelerin 2013 yılı gelirleri ve bu gelirlerin toplam gelirler içindeki payları aşağıdaki tabloya çıkarılmıştır. 2013 Yılı Tüm Belediyelerin Bütçe Gelirleri Tablosu10 Gelirin Türü 1-Vergi Gelirleri (Emlak, mal/ hizmet vergileri; harçlar vb.) 2-Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri (Mal/hizmet satışı, kira vb.) 3- Alınan Bağış ve Yardımlar 4-Faizler, Paylar ve Cezalar (Kişi ve kurumlardan alınan paylar vb.) 5-Sermaye Gelirleri (Taşınır/taşınmaz/menkul kıymet satışı vb.) 6-Alacaklardan Tahsilat GELİR TOPLAMI Not: Küsuratlar yuvarlatılmıştır. Miktarı (Milyon TL) 8.196 Toplam Gelirlerdeki Payı 7.997 (14,8) (%15) 817,5 ( % 1,5) 31.879,5 (%59) 4.955 (% 9) 0,86 53.931 %100 2013 yılında belediyelerin bütçe gelirleri, 2012 yılına göre % 19,4 artışla, 53 milyar 931 milyon TL olarak gerçekleşmiştir Belediye gelirleri içindeki en büyük (%59) payı, merkezi idare vergi gelirlerinden alınan paylarında içinde bulunduğu faizler, paylar ve cezalar kalemi oluşturmaktadır. 2013 yılında merkezi idare vergi gelirlerinden belediyelere 27,8 milyar TL ödenmiştir. Maliye Bakanlığı ve İller Bankası aracılığıyla ödenmekte olan bu pay, tek başına, belediyelerin tüm gelirlerinin % 51,6 ‘sına karşılık gelmektedir. Bu yüzden (halen) belediyelerde, öz gelirlerin toplam gelirlerine oranı % 48,1 civarındadır. Diğer yandan taşınmaz mal satışı suretiyle 4 milyar 955 milyon TL olarak gerçekleşmiş sermaye gelirlerinin de toplam gelirler içinde (% 9 oranında) önemli bir pay oluşturmakta olduğu görülmektedir. 10 İçişleri Bakanlığı ss 134-160 ve Maliye Bakanlığı 2013 yılı Belediyeler Bütçe İstatistiklerinden yararlanılarak hazırlanmıştır. 4 IV- BELEDİYELERİN BİRLEŞİK BİLANÇOLARINA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR Belediyelerin 2013 yılına ait birleşik özet bilançosu aşağıya çıkarılmıştır. Tüm Belediyelerin 2013 Yılı Özet Bilançosu11 Aktif (varlıklar) Milyon TL 1 10 11 12 13 14 15 16 18 19 2 21 22 23 24 25 26 28 29 Dönen Varlıklar Hazır değerler Menkul kıymet ve varlıklar Faaliyet alacakları Kurum alacakları Diğer alacaklar Stoklar Ön ödemeler Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları Diğer dönen varlıklar Duran Varlıklar Menkul kıymet ve varlıklar Faaliyet alacakları Kurum alacakları Mali duran varlıklar Maddi duran varlıklar Maddi olmayan duran varlıklar Gelecek yıllara ait giderler ve gelir tahakkukları Diğer duran varlıklar Pasif (kaynaklar) Milyon TL 30.697 3.592. 30 11.172 116 713 1.775 426 19 3 30 31 32 33 34 36 37 38 12.855 39 182.446 0 663 4.626 9.676 166.838 183 4 40 41 43 44 47 48 1 49 459 5 Kısa vadeli iç mali borçlar Kısa vadeli dış mali borçlar Faaliyet borçları Emanet yabancı kaynaklar Alınan avanslar Ödenecek diğer yükümlülükler Borç ve gider karşılıkları Gelecek aylara ait gelirler ve gider tahakkukları Diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Uzun vadeli iç mali borçlar Uzun vadeli dış mali borçlar Diğer borçlar Alınan avanslar Borç ve gider karşılıkları Gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları Diğer uzun vadeli yabancı kaynaklar Öz Kaynaklar 50 Net değer 52 Yeniden değerleme farkları 57 Geçmiş yıllar olumlu faaliyet sonuçları Dönem faaliyet sonuçları 59 AKTİF TOPLAMI Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 26.581 4.976 853 8.719 2.594 47 7.408 190 1.608 186 24.213 13.279 5.960 1.353 98 630 2.832 61 162.348 116.138 2.562 33.214 10.434 PASİF TOPLAMI 213.143 213.143 Belediyelerin dönen varlıkları, aktif toplamlarının %14’ünü oluşturmaktadır. Takipteki faaliyet alacakları 8.361 milyon TL olup dönen varlıkların %27’sine ulaşmıştır. Belediyelerin sahip olduğu arazi/arsalar ve binalar 95 milyar TL değerinde olup duran maddi varlıkların %57 sini oluşturduğu görülmektedir. 2013 yılı itibarıyla belediyelerimizin 26,6 milyar TL (%52) kısa vadeli kaynaklardan, 24,2 milyar TL (%48) uzun vadeli yabancı kaynaklardan sağlanmış toplam 50,8 milyar TL borçları bulunmaktadır. Bu borçların 10,8 milyar TL banka kredilerinden, 19,6 milyar TL de ( banka kredileri, kamu idarelerine mali 11 Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Md.lüğü, Genel Yönetim Mali İstatistikler Bülteni, Temmuz 2014, ss. 4849. 5 borçlar, dış mali borçlar, bütçe emanetleri, vergi ve SGK dışındaki) diğer yükümlülüklerden kaynaklanmıştır. Belediyelerin kullandıkları kısa vadeli yabancı kaynakları; pasif toplamının %12,5’ i civarında olup uzun vadeli yabancı kaynaklardan büyüktür. Ayrıca belediyelerin cari ve nakit oranları da düşüktür. Bu oranlar nedeniyle belediyelerimizin kısa vadeli borç ödenmelerinde sıkıntı yaşamalarının kaçınılmaz olduğu anlaşılmaktadır. Diğer yandan tahakkuk esaslı yapılan bir hesaplamaya göre, belediyelerin faaliyet gideri toplamının 42,1 milyar TL, faaliyet geliri toplamının 52,6 milyar TL olduğu, net faaliyet sonucu öz kaynaklarda 10,4 milyar TL artış sağlandığı görülmektedir.12 V-BELEDİYELERDE DENETİM Kamu mali mevzuatın temel yasası olan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu uyarınca, (diğer kamu idarelerinde olduğu gibi) belediyelerdeki mali kontrol işlemleri iç ve dış denetim olmak üzere iki bölüme ayrılmıştır. A-İç Denetim İç denetim, iç denetçiler tarafından yapılmaktadır. Bu amaçla büyükşehir ve il belediyeleri ile büyükşehir ilçe belediyelerinde iç denetçi kadroları ihdas edilmiştir. İç denetçi kadrolarına Maliye Bakanlığınca düzenlenmekte olan özel bir eğitimler sonucunca başarılı olarak sertifika almış olan denetçiler Belediye Başkanı tarafından atanabilmektedir. Mart 2014 itibarıyla belediyelere tahsis edilmiş 512 iç denetçi kadrosundan 186’ sının dolu olduğu belirtilmiştir.13 İç denetim kadrosu doluluk oranının (%36) azlığından, belediye idarelerinin kendilerine bağlı iç denetçiler aracılığı ile yapılan denetimlere fazla ihtiyaç duymadıkları, bu konuda yeterince istekli olmadıkları anlaşılmaktadır. Belediyelerde mali işlemlerin kontrolü için ayrıca, 5393 sayılı Belediye Kanununun 25. maddesi uyarınca, nüfusu 10.000 üzerindeki belediyelerde, her mali yılın sonunda hesap iş ve işlemlerini denetlemek üzere belediye meclislerince, kendi üyeleri arasından, denetim komisyonları oluşturulmaktadır. B-Dış Denetim Harcama sonrası yapılacak tüm mali kontrol işlemlerini kapsayan dış denetim faaliyeti sadece Sayıştay’a bırakılmıştır. Belediyeler üzerinde vesayet yetkisi bulunan İçişleri Bakanlığının dahi, bazı istisnalar ( belediye başkanının teklifi üzerine Bakanın onayı veya Başbakanın doğrudan onayı ) dışında, belediye idarelerinde dış denetim yetkisi bulunmamaktadır. Diğer yandan Sayıştay tarafından belediyelerde yapılan dış denetimlerinin tüm belediyeleri kapsamadığı; denetimlerin, büyükşehir/il ve çok az sayıdaki büyükşehir ilçe belediyeleri üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Nitekim 2013 yılında, büyükşehir ve il belediyelerinin yanı sıra 143 12 İçişleri Bakanlığı ss. 163-164 5.10.2006 gün ve 26310 sayılı, 31.5.2013 gün ve 28663 sayılı R.G. lerde yayımlanmış olan Bakanlar Kurulu kararlarları ile belediyeleri için ihdas edilmiş olan iç denetçi kadro sayıları toplamı 612’dir. Raporun 195. sayfasında kadro sayısı ( dolaysıyla doluluk oranında ) maddi bir hata yapıldığı düşünülmektedir. 13 6 büyükşehir ilçe belediyesinden sadece 42’sinin denetim programına alındığı, diğer belediyelerinden de (ilçe/ belde) programa alınan olmadığı görülmüştür.14 C-İçişleri Bakanlığı Denetimleri 2013 yılında İçişleri Bakanı tarafından, 4483 sayılı Kanun uyarınca, görevleri ile ilgili suç işlediği iddia edilen belediye başkanı ve belediye meclis üyeleri ile ilgili olarak, konunun denetim elemanlarınca araştırılması/ön incelemesi bağlamında 812 adet onay verilmiştir. Bu onay emirleri doğrultusunda, mahalli idarelerin tümü ile ilgili olarak, mülkiye müfettişlerince 887, mahalli idareler kontrolörlerince 479 adet muhtelif türde rapor düzenlenmiştir. 4483 sayılı Kanuna göre karar verme yetkileri bakımından bu raporların bir bölümü doğrudan valilik ve kaymakamlıklara gönderilmektedir. Bakanlık Makamına sunulan raporlar üzerine 2013 yılında İçişleri Bakanı tarafından; (948) adet işleme konulmama, (321) adet soruşturma izni verilmesi, (376) adet soruşturma izni verilmemesi kararı verilmiş olduğu görülmüştür. 2013 yılında (4) belediye başkanı, (13) belediye meclis üyesi görevden uzaklaştırılmıştır. Aynı yıl içinde (12) belediye başkanı ile (33) belediye meclis üyesi görevine iade edilmiştir. Ayrıca 2013 yılında, mülkiye müfettişlerince (79), mahalli idareler kontrolörlerince (597) adet belediyenin, mali işlemleri dışında kalan diğer idari işlemleri, hukuka uygunluk ve idarenin bütünlüğü yönünden denetime tabi tutulmuştur.15 VI-SAYIŞTAY’IN BELEDİYE FAALİYETLERİNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELERİ A- 2013 Yılı Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu Sayıştay Başkanlığınca hazırlanmış (17) sayfadan oluşan “2013 Yılı Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu”nun (5) sayfası, “Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu”nun değerlendirilmesine ayrılmıştır. Anılan Raporda, “Kamu İdarelerince Hazırlanacak Faaliyet Raporları Hakkında Yönetmelik” baz alınarak, 2013 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet raporu üzerinde yapılmış inceleme/değerlendirmeler sonucunda aşağıda belirtilen noksanlıklar tespit edilmiştir.16 Faaliyet raporu, konuya ilişkin Yönetmeliğin 13’üncü maddesinde bilgileri ve değerlendirmeleri içermemektedir. ( Mahalli idareler bütçelerinin gelir/gider hedeflerine, mahalli idarelere ait şirket ve işletmelerin mali durumlarına, bütçeden yapılan yardımlara ve sosyal yardım harcamalara, stratejik planlama ve performans esaslı bütçe uygulamalarına, (bina ve taşıt vb.) fiziki kaynakların sayı ve türlerine, yıl içinde yapılan yatırımlar ve gelecek yıllara yaygın yüklenmelere ilişkin bilgi ve değerlendirme yer verilmemiştir.) 2013 yılında belediyelerde 194.779 personel çalıştırılmasına karşın 175.495 kişinin de hizmet alma yöntemiyle çalıştırıldığı halde bu hususta bir değerlendirmede bulunulmamıştır. Belediyelerin bazı ( diğer yükümlükler kaynaklı ) borçlarında 2012 yılına göre önemli oranda ( % 41) artış olmasına karşın bir değerlendirmede bulunulmamıştır. 14 İçişleri Bakanlığı s. 196. İçişleri Bakanlığı ss. 198-202. 16 Sayıştay, Faaliyet Genel Rap.Değ. ss.13-17. 15 7 (Sözü edilen borç miktarı 2013 yılında 19,6 milyar TL olduğu için gerçekte artış oranı %98,6 ‘ya ulaşmaktadır. M.E.) İç denetim sonuçları hakkında değerlendirmede bulunulmamıştır. Genel raporunun hazırlanmasında esas alınan (birim) faaliyet raporlarının hangi mahalli idarelere ait olduğu belirtilmemiştir. Raporun genel değerlendirme ve sonuç bölümündeki toplam harcama ve toplam gelir rakamları ile, Raporun bütçe ile ilgili bölümündeki rakamlar arasında konsolide sorunundan kaynaklanan farklılıklar bulunmaktadır. Mahalli idarelerin tüm mali varlıkların %16 sına ulaşan takipli bazı alacaklara ilişkin bir değerlendirmede bulunulmamıştır. ( Belediyelerde bu oran %19’u geçmektedir.) Tespit edilmiş bu hata/noksanlık ve getirilmiş eleştirilerde büyük ölçüde haklılık/gerçeklik payı bulunmakla birlikte, Raporda; mahalli idarelerin özerk yapılarının, çok sayıda ve farklı konumda olan mahalli idarelere ait bilgilerin derlenmesi ve birleştirilmesinin güçlüklerinin, faaliyet raporu hazırlanması uygulamasının yeni olmasının, belediyeler başta olmak üzere mahalli idareler üzerinde İçişleri Bakanlığının sınırlı bir vesayet yetkisi olduğunun göz ardı edildiği görülmektedir. B-2013 Yılı Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu Sayıştay Başkanlığınca hazırlanmış (47) sayfadan oluşan “2013 Yılı Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu”nun (4) sayfası, mahalli idarelere ilişkin konulara ayrılmıştır. Sayıştay tarafından tespit edilebilmiş olan hata/ noksanlıklar ve yöneltilmiş eleştiriler aşağıya çıkarılmıştır.17 Gelirler tahakkuk esasına göre izlenmemekte, tahsil edildikten sonra hesaplara kaydedilmektedir. Bu yüzden (bazı) mali tablolar gerçek durumu yansıtmamaktadır. Muhasebe kayıtlarında dönemsellik ilkesine uyulmamaktadır. Gelir ve giderler doğrudan içinde bulunulan yıl gelir veya gideri olarak muhasebeleştirilmektedir. Belediyelerin hissedarı oldukları şirketlerdeki sermaye payları izlenmemektedir. Kamulaştırmasız el atmalar nedeniyle kamulaştırma bedellerine ek olarak; tazminat, dava ve vekâlet giderleri ödenmektedir. Otopark Yönetmeliği uyarınca parselinde otopark ihtiyacı karşılanamayan durumlarda yapı sahibinden alınması gereken otopark bedellerinin tahakkuk ve tahsili yapılmamakta, tahsil edilebilen tutarlarda amaç dışında kullanılmaktadır. Tespit edilmiş bu hata ve noksanlıklar hızla giderilmeli, bu amaçla belediyeler tarafından gereken tedbirler alınmalıdır. Diğer yandan bu hata ve noksanlıkların asgariye indirilmesi bağlamında, otopark paralarının tahsil edilmemesi vb. TCK açısından da açıkça suç oluşturan konularda, Sayıştay tarafından ilgili mercilere ayrıca suç duyurusunda bulunulması ve İçişleri Bakanlığınca yapılacak özel teftişler sırasında da bu tür konulara da yer verilmesi yararlı olacaktır. 17 Sayıştay, Dış Denetim Değ. Rap. ss.35-38 8 VII-SONUÇ 2013 yılında belediyelerin bütçe gelirlerinden fazla harcama yaptıkları, gelirlerin giderleri karşılama oranının % 90 olduğu, bütçe gelirleri içindeki en büyük payı (% 51,6 ile ) merkezi idare vergi gelirlerinden alınan payların oluşturduğu, öz gelirlerinin yetersiz kaldığı, taşınmaz mal (varlık) satış gelirlerinin toplam gelirler içinde önemli bir payının (% 9) olduğu görülmektedir. 2013 yılı itibarıyla belediyelerimizin 26,6 milyar TL (%52) kısa vadeli kaynaklardan, 24,2 milyar TL (%48) uzun vadeli yabancı kaynaklardan sağlanmış toplam 50,8 milyar TL borçları bulunmaktadır. Belediyelerin mali durumlarının iyi olmadığı ve kısa vadeli borçların ödenmesinde sorunlar yaşanılmasının kaçınılmaz olduğu anlaşılmaktadır. İç denetim kurumu belediyelerde henüz oluşturulamamıştır. Sayıştay’ın belediyelerdeki dış denetimi nicelik olarak yetersiz kalmaktadır. Belediyelerde tespit edilmiş hata ve noksanlıkların giderilmesi, mali yapılarının düzeltilmesi bağlamında belediyeler ve Sayıştay tarafından gereken her türlü tedbirler süratle alınmalıdır. Diğer yandan belediyelerin düştükleri mali çıkmazdan bir an önce kurtarılması, olumsuzlukların önünün hızla alınabilmesi, bu tür durumlarla tekrar karşılaşılmaması bakımından İçişleri Bakanlığının, belediyelere özgü (personel istihdamı, gelir/gider politikaları vb. konularda) daha çok strateji geliştirilmesine/rehberlik yapmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Bu nedenle İçişleri Bakanlığına, mahalli idareler üzerinde (yeniden) dış denetim yetkisi verilmesine de gerek vardır. 9
© Copyright 2024 Paperzz
