^UIADOLUDA XIII. - XIV. YÜZYİUN NAKIŞU AHŞAP CAMİLERİNDEN BİR ÖRNEK: BEYŞEHİR KÖŞK KÖYÜ MESCİDİ Yılmaz ÖNGE Anadolu Türk-tslâm mimarlık salütmda, ahşap inşaat tekniğinin çok bir geçmişi olduğu malûmdur'. Bugu, bnr geçen yıl. arkeolojik kazılarla modada çıkarılan veya ilgili müessej j ^ g r e yürütülen tescil faaliyeti netiçe^nde taslanan yeni eserler de doğrulaittktadır. D i ^ yapı çeşitleri arasında, bil hassa cami ve mescitler, ibdethane olan k yıq(»Imış bulunmanm verdiği avan tajla, daha fazla bakım ve onanm görtaâş, neticede daha uzun ömürlü olmuş, hrdır. Bunun için eski ahşap inşaat . tdaüğini, bu gün hemen hemen sadece cami ve mescitlerde tetkik etmek imkâ nım bulabiliyoruz. Türk-lslâm sanatınm X I I I . yy. dan Z I X . yy. a kadar devamlılığını en iyi İşeyebildiğimiz bölgelerden biri de Konya ve havalisini ihtiva eden Orta Anaddu'dur. Ahşap, tavanlı Selçuklu camilerinin en abidevî örneklerinden olan Konya Sahib Ata Camii zamanla eski şeklini kaybettiğinden, onun tesiri altında inşa edildiğini tahmin ettiğimiz Beyşehir Eşrefoğlu Camii, halen ayakta duran bu tip eserlerin en muhteşemi dir. X I I I . - X I V yy. lann ahşap tavanlı cami ve mescitlerinden bilhassa nakışlı (danlan, hem eski ahşap inşaat tekniği, ni, hem de devirlerinin süsleme sanatmdaki prensip, kompozisyon, motif ve 1. K Oto Dorn. Seldscbukische Holsaulenmo•diaai la Kkinasien. Am der Welt der Utanıisdıen I t e ı c M l i f Ernst KOhnd Berlin 1 « 7 . renklerini birlikte ihtiva etmeleri bakı mından daha da ö n e m kazanmaktadır lar. Bilinen nakışlı ahşap cami ve mesman Bey tarafından Beyşehir Eşrefoğlu Kastamonu-Kasaba Köyü Mahmud Bey, Doganhisar Ulu, Erbaa-Fidiköy Ömer Paşa camileri», orijinal hüviyetlerini en fazla muhafaza edebilmiş örneklerdir. 1297-99 M. yıllarında Eşrefoğlu Süley man Bey tarafından Beyşehir'de inşa ettirilen cami, bunların en eski, en bü yük ve süslüsüdür. B u eser, kendinden sonra yapılmış pek çok cami ve mcscid için ilham kaynağı ve örnek olmuştur. Nitekim, 1548 M. tarihinde Abdullah isimli bir zat tarafından yaptırılan Do ganhisar Ulu Camii', plân şeması ve na kışlı ahşap tavan detayları bakımından Eşrefoğlu Camiinden doğrudan doğru ya veya dolaylı olarak tesir alan eser lerdendir. Aradaki uzak mesafe ve tak riben yüz yıla yakm bir zaman farkına lagmen. Kasaba Köy'deki Mahmud B ^ Camii (1367 M.) de. ahşap işçiliği na kış kompozisyonları ve süslemede kul lanılan renk çeşitliliği ile Eşrefoğlu Camiine şayanı hayret bir benzerlik gösterir. O kadar ki, yapılan yanlış ta mirlerle bazı mimar! detayları ve na kışlan kaybolan Eşrefoğlu Camiinin eski halini tecessüm ettirmek için, Mah mud Bey Camiinin orijinalitesi bozul mamış detaylarına bakmak gerekir. 2. Sadi DiUver. BOnyan Ulu Csmii • ErbM/Akçaköy (Fidl) SiUhuur Ömer Pa«a CamU. Ut. O. E d . Fak. Sanal Tarihi Yıllıftı 1M64S. I t t . 196t. } . t. H . Konyalı. Şehri. tsc. 1945. s: <03. Akşehir. Natreddia Hocanın 292 YIUM<İNK B u yaxunizda, şinKÜye kadar iUm ve sanat âtemine taratılnuş oUua Eşrefo|^u ve Mahmud Bey Camilerine^, yer Yte atıflar yaiMorak. mevcut kayıtlan, mimaıt ve tezyin! üzellikleri dolayisiyle X I V . yy. a aidiyetini tahmin ettiğimiz, kUçttk ve mûtevazi bir köy mescidin den, Beyşehir'in Köşk Köyündeki mes citten bahsetmek istiyorum. Bu mesdt, B^şdıir'dea takriben 33 kuL mesafede, Bejrşdıir-Kırdli şosesi üzerindeki D^irmcn mevkiinden 7 km. içeridedir. Köye girişte, genişçe bir mezarhğm ortasında bulunan mabede, köylüler, Nasuh Bey Camii admı ve^ n«ktö, hatta mescidin kıble tarafında bir mnarda, baniinin medfun olduğunu söylemektedirier. Mesdd dıştan dışa takriben 13.6&1S.60 m. dMidmda ve kıble istikâmetinde uzanan oldukça muntazam dikdötgen bir plâna sahip tir. Giriş kapısııun açıldığı doğu duvar nnm alt kısım, büyük ebadda kesme taşlardan, fakat itinasız bir şekilde yapümıştur. Bunlann bazıları antik haıabelerden tqı>lanmıştır. Bir kısnumn üzerinde ise diğer, Sdçuklu devri eser lerinde de tesbit ettiğimiz taşçı işaretlori bulunmaktadır. Duvann bu alt kı sım yapısına mukabil, üstte yer yer ah şap hatıllaria bağlanmış, yassı moloz taşlardan, çamur harçh, gelişigüzel bir &rgü fl^rülmdctedir. Aym gayrimuntazamlık güney, batı ve kuzey e b e l e r d e de mevcuttur. (Resim: I V ) Kareye yakm dikdörtg» şeklindeki giriş kapısı doğu cephesinin kuzey köşesine yakın cAank açılmıştır. Bunun yanında, farkh «Niişlikte iki alt pencerenin izi mev cuttur ki, bunlar sonradan moloz taşla doldundarak kapatılmıştır. Bu cephede 4. MtfeMd Akok. Kasttawwu'mm Kınate UyOade Cmâm»» Mahnad Bqr Ckmfl. T . T X BeUeiea Cnc X 1M(. Yutof Kkym. Beytehri kiubcicrl Vc EırcfoVhı C u r i i «e Tilrbeıi TUrk TlHriM. itarkMİacy* ve Etnolnf. ya DMHUİ. tayı: IV. Isı. 1941 Y. Mlb. «fJiMur AU KatUaa. AiMdoiu BcyUMefiBdc CMBİ ve Mesdtkr. t.T.O. Mim. F«k. İst. I«SS. 5. Prof. Dr. FecMun NttK Uduk. F u i h Devttede K M a m n Bylleti VtkıOın P D H M . Vafafte Unum MU. ıHMBİO MffriyMi. Aak. U S l «: « . yine farkh genişlikte ve biri kapatılmış d a n i k i ^ ü n e y cephede de bir adet dik. dörtRoı şeklinde üst pencere bulunmak tadır. Bımlara camlı basit a h ş a p doğra malar konulmuştur. D o ğ u duvarı 1.2S m., diğerieri ise 0.80 m. kalınlıktadır. B u durum, mescidin geçirdiği eski ta mirler neticesinde cephelerin orinnal düzenlerini kaybettiğini göstermekte dir. Mabedin üstü. duvarlardan takriben 0.50 m. d ı ş a n taşan tavan kirişle melerinin taşıdığı, moloz t a ş parapetlerle çevrili toprak dam örtü ile şekil lendirilmiştir. Mescidin dm'arları içten ç a m u r harç üzerine kireç badanalıdır. 0.20 m. ile 025 m. arasmda değişen çapta, iki sıra teşkil eden, altı adet yuvarlak ke sitli, ahşap sütün, içerisini mihrap ak sına paralel Uç ş a h m a ayırmıştır. Sü tün akslanna göre orta sahm 4 3 2 m., doğu sahm duvara kadar 3.45 m., batı sahm ise 3.58 m. genişliktedir. Evvelce alçı veya çinili bir mihrabm b u l u n d u ğ u kısım, şimdi bir boşluk halindedir. Mihrabm sağında, yakın tarihlerde ya pıldığı anlaşılan, ahşaptan, sade bir. mimber (Resim: V I ) , sol k ö ş e d e ise yine benzeri işçilikle y a p d m ı ş ahşap bir kürsü bulunmaktadır. Kuzey niha yette, orta ve batı sahmlara isabet eden kısmmda ve ahşap tavam taşıyan sütûn1ar ile il&ve desteklere oturtulmuş olan mahfel, yine aynı tarihlerde ve aynı ustalarm elinden çıknuş gibi görünüyor. (Resim: V I I I ) Mescidin taban döşeme si, ahşap kirişleme üzerine ç a k ı l m ı ş en li tahtalarla yapılmıştır. Tavam taşıyan ahşap sütûnlar çeşitli taş kaidelere oturtulmuştur. Bımlar ahşap d ö ş e m e n i n . altmda Kizlenmiştir SUtûnlann boylan, taş kaidelerin üzerinden, tavan kirişle mesini taşıyan hatıl yastıklarına kadar 4.15 m. dir. Duvarlara oturan ahşap hatıl ve kiriş u ç l a n zamanla çürüdü ğünden, duvarlar da şakuliyetlerini kaybettiklerinden, tamire i m k â n vermek ve tavanı desteklemek için, sonradan, or ta sahm hudutlanduran a h ş a p hatılların A W D O U W X I I I . • XIV. YÜZYILIN* NAKIŞLI AHŞAP CAMİLERİNDCN BİR ÖRNEK Hlbaşlanna birer ve doğu duvarlarının u «özUne yapışık olarak da aralıklı, üç sütünün taşıdığı bir hatıl ilâve ır. Ahşap tavam taşıyan sütûnlann, £ ş i ^ o ] ^ ve Mahmud Bey Camilerinde olduğu gibi. birbirinden farklı stalâktit jfr**»feri göstei-en başlıkları vardır. Bmılann en büyük ve gösterişlileri, mf^np duvarına yakın olanlardır. (Re. I İ I B : V I - V I I ) Stalâktit dilimlerini birlıiri Qxcrine çakma tekniği ile yapılmış «hu bu başlıklann*, alt kısmmda. baş|ı|ia çekirdeğini teşkil eden ahşap sü tün, sdd2gen bir prizma şeklinde inceltileıek, bir boyun vücuda getirilmiştir. Aym şçyi Eşrefoğlu ve Mahmud Bey (^pıitonndeki sütûnlarda da KÖrmektgjit. (Resim: I I . I l l ) (Mahmud Bey Cunünde. sütûnlann gövdelerini süsygjea nakışların, evvelce Eşrefoğlu ve Kfi^ Köyü Camilerindeki sütûnlarda da ohıp olmadığım bilemiyoruz.) BaşIıkhnn stalâktit dilimleri ve b ı m l a n n en Sst sırasmdaki ahşap kaplamalar m k l i nakışlar ve yazılarla süslenmiştir. Ahtap hatıllar, Mahmud Bey Camiinde <dduğu ^bi, tek parçalı ve iki ucu basit pırofilli yastık ağaçlan ile bu başlıklara oturmaktadır. (Eşrefoğlu Camiinde benaer şekilde fakat iki çeşit yastık pro. ffli gStübnektedir. Mahmud Bey Ca«riiııdekiler bunlardan da farklıdır. Eşn f o ^ Camiinde yastıklar ve hatıllar yan yana ikişer ağaçtan teşekkül etmiş tir. Hatıllann arasmı alttan kapatmak üaeri nakışh, kenarı profilli geniş hunbrîler çıkılmıştır. Mahmud Bey Canünde hatıllar tek olduğu halde, daha xeoffm bir görünüş kazandırmak için, altbunna, ortalan püsküllü, k » ı a r l a n profilli lambriler konulmuştur.) Ha tıllann iki yam nakışlı pervazlarla kap lanmıştır. Sonradan yapılan tamirlerde bo pervazlann bir kısmmın yer değiş kinliği anlaşılmaktadır. Burada biri yadiğeri etraflan çerçeveli, yân yana Mimsrt Sanatında Ahfap sUI. öaasya Mecmaau tayı: 37. 19M. 293 dekoratif kemerciklerden ibaret iki çe şit nakışlı pervaz «örülmektedir. (Re sim: V I ) Tahminimize göre, Eşrefoğlu ve Mahmud Bey Camilerinin orta sahınlannda benzerlerini gördüğümüz (Resim: I I )bu pervazlardan kemerciklerle süslü olanı yerinde kalmıştır. An cak Eşrefoğlunda daha plâstik olarak oyma levhalar ve çıtalarla teşkil edil miş bulunan kemercikli pervaz. Köşk Köyü Mescidinde boya ile yapılmıştır. Yazılı pervaz ise muhtemelen yan sahmlann kiriş altı pervazı olarak duvar larda ve hatıUarm yan sahmlara bakan yüzlerinde dolaşıyordu. (Son onarımda zaten çok eksik bulunan her iki pervaz parçalanna dokunulmamıştır.) (Eşref oğlu ve Köşk köyü camilerinde pervaz üzerindeki kemercikler sivri olduğu hal de, Mahmud Bey Camiinde Bursa keme ri denilen şekilde ve Eşrefoğlunda RÖrülen teknikte yapılmıştır. Resim: I I I ) Yan sahınlann 0.20 m. çapmdaki yuvar lak ahşap kirişleri, hatıllar üzerinden profilli konsollar şeklinde orta sahna taşmaktadırlar. B u konsollann yüzleri ve vanlan da nakışlıdır'. Benzerlerini Eşrefoğlu ve Mahmud Bey Camilerinde de görüyoruz. (Resim: I I - I I I ) (Ancak Mahmud Bey Camiindeki konsollann burunlan, keskin pahlı olan diğerleri nin aksine, yuvarlatılmıştır ve orta sah na daha ihtişamlı bir görünüş kazan dırmak için iki kademeli konsol sırası teşkil edilmiştir. (Resim: I I I ) Takriben iki kiriş kahnhgı ara ile yan sahınlann üstüne dizilen tavan kirişlemesinin bu profilli konsollan, orta sahnm kuzey ve güney nihayetindeki duvarlarda da yine aynı hiza ve ara ile dolaşarak, bir nevî stalâktitli sihre görünüşünde bir tavan çerçevesi meydana gctiririer. Hatıllann iç ve dış yüzleri ile kiriş veya konsollann duvarlara girdikleri 7 Bu ahtap mimart <»tuy. MU4» F i n n Bey Camlinln son cemaat mahalli tiridinde. Adana Ya( Camii Medresesinde karfir saçak olarak; Ilctn Lâla Mustafa H f a Camiinin fevkani mahfcl d<S«emesi altında, hatu Aydın Cihanoftlu Cam» gibi bazı camilerin kubto ««ek lerinde taflatmı» olarak yafatılmiftır. 294 YIUMZ ÖNGC hizalarda, kirişlerin yanlarına, sahınlara doğru meyilli yuvalar açılarak, burala ra giyotin şeklinde üstten sürülerek yerleştirilen a h ş a p levhacıklar konul m u ş t u r . Bunlann üzerleri de nakışhdır. KonsoUarm ü s t ü ise konsol boyu geniş liğinde, ince tahtalarla kapatılmış ve bunlann konsol arasına raslayan alt yüzleri nakışlanmıştır. (Resim: I X ) Bu tahtamn ü s t ü n d e ve mihrap istikame tinde, daha üstteki kirişlere mesnet teş k i l etmek üzere yine küçük ebadda bir hatıl atılmış, bunun orta sahha bakan yüzü, aynı yükseklikte nakışlı bir per vazla süslenmiştir. Bu pervazm üzerin de yan jrana küçük yaprak dilimlerin den ibaret tezyinatı, ahşap sütün başh k l a n n m yastık altı tablasının, pahh kenarlarmda da görüyoruz. (Resim; IX) Orta sahnm tavanını teşkil eden son kiriş sırası, yan kirişler ve bunlann konsol başlanyle aynı hizada olarak tertiplenmiştir. Bu kirişlerin alt u ç l a n hafifçe yontulup düzlenerek, buralara motifli lambriler veya uçluklar çakıl mıştır. Bunlann Üzerleri de nakışlıdır. (Resim: I X ) (Malımud Bey Camiinde bunlar sahmlara göre daha farklı şekil ler ve desenler gösterirler. (Resim: I I I ) Eşrefoğlu Camiinde bu uçluklar yan sahınlardadır. (Resim: I ) Ancak, orta sahnm kirişlemesi, yapılan tamirler so nunda maalesef çok değişmiştir. Evvel ce, zemindeki karlığın üstüne isab^ eden ışıklık, bilâhare orta aks istika metinde büyütülürken, orta sahnm ta vam da bozulmuştur. Burada eski ta van kaplamasından sadece kuzey taraf ta bir parça kalabilmiştir. Bu parçada, tepeleri tavan içine doğru yükselen al tı köşeli yıldız piramitlerin tabanlan arasında, aşağıya doğru çıkmtı yapan, eşkenar dörtgen piramitcikler görül mektedir. (Resim: 1) Bunlann üzeri nakışhdır. Bu sistem bize, Selçuklu ustalanmn düz toprak dam örtüsüne uy gun olarak, tavan kirişlemesinin sade ce üstüne ahşap kaplama koymak sure tiyle monoton b i r tavan d ü z e n i n e g i t . mek istemediklerini, bazan k i r i ş l e m e nin altına da i k i r x i b i r kaplama yapa rak daha değişik şekiller a r a d ı k l a r ı m , hatta kirişleme a r a s ı n d a k i b o ş l u k l a r d a n dahi istifade ettiklerini göstermekte dir». Eşrefoglu'nun orta ş a h ı n t a v a n ı n a benzeyen b i r şekli, yine M a h m u d Bey Camiinde, fakat k i r i ş l e m e ü z e r i n e çakılan tavan k a p l a m a s ı n d a görüyoruz. (Resim: I I I ) Hatta b u eserde mahfel kirişlemesini taşıyan a h ş a p h a t ı l ı n alt yüzü. sathî olmakla beraber a y n ı k o m pozisyona sahiptir. E ş r e f o g l u ' n u n b u tahripkâr tamiri s ı r a s ı n d a o r t a şahın dan sökülen yıldızlı b a z ı tavan p a r ç a larının, Beyşehir'de b i r evin a h ş a p sa çağı altında kuUamldıgını da tesbit et tik. Orta sahnm yıldızlı tavan kaplama sından kalmış p a r ç a n ı n y a n ı n d a , ü z e r i çıtalarla teşkil e d i l m i ş geometrik b i r tezyinatı havi b i r b a ş k a p a r ç a da mev cuttur. Bunun orijinal yeri h a k k ı n d a tahminde b u l u n a m ı y o r u z . ) Köş Köyü Mescidinde o r i j i n a l ta van kaplaması b o z u l m u ş o l d u ğ u n d a n , yerine kirişlerin ü z e r i n e h a s ı r s e r i l m i ş ve bunun üzerine toprak ö r t ü l m ü ş t ü r . (Resim: V I ) Y a p ı l a n son o n a n m sıra sında b ü t ü n tavan elden g e ç i r i l i r k e n bu uydurma ö r t ü k a l d ı n i m ı ş ve yerine id diasız b i r a h ş a p kaplama y a p ı l m ı ş t ı r . Kaplama t a h t a l a r ı n ı n derzlerine de b i rer çıta çakılmıştır. ( R e s i m : V I I ) ( E ş refoğlunda ise b ü t ü n tavan k a p l a m a s ı i. Genel olarak ahfap tavanlı y a p ı l a r d a , tavan kapb m a u n ı n yerine göre i k i d u r u m tesbit edilmektedir. a — Tavan kaplaması kiri^lcmenia ü s t ü n d e olanlar, yahut tavan kirişlemesi altlan »çık olarak gOrillenler. Ankara Ahi Şeraftddin, Kasaba Kdy& Mahmud Bey Ca mileri gibi. b — Taran kaplaması kirişlemenin altında olanlar >aİMit tavan kirişlemesi alttan gfirUten>iycnler. Ankara Hacı Bayram, Bilecik - Vezirhanı KöpriUU Camileri gibi. Bunlardan i l k i , daha eski b î r geleneğe sahiptir « toprak örtUlö, az meyilli veya dUz dam şekli sebebiyle daha manuktdir. Bilhassa X V , yy. dan itibaren binalarda kiremit vey» kurşun örtUlü çalının kullanılmaya başlamasıyle, İkinci gurup u v a n k a p l a m a l a r ı n ı n , (dahilde deftişik tezyinat, ahşap kubbe, tonoz veya tekne u v a n gibi mimari şekillere i m k i n vermesi b a k ı m ı n d a n ) daha taû» rağbet gördUğU söylenebilir. Birgi'deki Aydınoftlu Mehmed Bey Camiinln. a h ş a p t«\-anı, b u b a k ı m d a n orijinalliil tetkike deter b i r eser o l m a k l a d ı r . ANADOCUDA X l . l . • XtV. Y U g n U W NAXi%U AHJAP CAMİLERİNDEN BİR ÖRNEK Eştirilmiş olduğundan ç ı t a h taksijjatı hakkında fikrimiz yoktur.) Yakından tetkik edildiği zaman, görülür k i , Eşrefoğlu ve Mahmud Bey (lamilerinde, nakışlar b u l u n d u k l a r ı yejin yüksekliklerine r a ğ m e n (Eşrefoğ lunda zeminden orta sahnm kirişleme si altına kadar takriben 8.70 m., Mah mud Bey Camiinde ise aynı b ö l m e d e takriben 8.40 m.) tezhibe benzer itinalı bir işçilikle ve bilhassa Eşrefoğju Camiinde akıl almaz b î r kompozis yon ve renk zenginliği ile tatbik edilıniştir. Bu eserde biribirine benzeme yen binden fazla motif mfevcuttur. Mah mud Bey Camiinin kompozisyonlannda ise tekrarlar d i k k a t i çeker. Bunlara mukabil Köşk Köyü Mescidinde, orta şahında zeminden tavan kaplamasına kadar en fazla yükseklik takriben 5.00 m. dir. Nakış kompozisyonları ufak de tay farklariyle fada değişiklik göster mez. İşçilik fazla itinalı, renkler çok çeşitli değildir. Devrinin bıçkı, keser, testere gibi oldukça basit el araçları ile mey dana getirilen a h ş a p m i m a r î detaylar, bilhassa sütün b a ş l ı ş l a n , Eşrefoğlu ve Mahmud Bey Camiindekilere nazaran Köşk Köyü Mescidinde daha zengin ve gösterişlidir. Ne yazık k i b u n l a r ı süsle yen nakışlardan, tıpkı Eşrefoğlunda ol duğu gibi çok az iz kalmıştır. Köşk Kö yü Mescidinin orijinal n a k ı ş l a n hakkın da fikir edinmemize en ziyade tavan k i lişlemesinde, konsol arası ve ü s t ü levhalan ile hatıl pervazları ve h a t ı l altı yas tıktan yardımcı o l m a k t a d ı r . Nakış kompozisyonlarmı geometrik geçmeler (Resim: X U ) , hatayî ve r u m î l e r (Re am: X ) , bunların k a n ş ı m ı ile yazılar teşkil etmektedir. Bunlar,devrinin ka lem işi tekniğine uygun olarak, d ü z g ü n ahşap s a t ı h l a n n üzerine önce beyaz renkli bir astar boya çekilerek fırça ile konturlan çizilmek, b i l â h a r e muhtelif canh renklerde boyanmak, hatta gölge* '«dirilmek ve nihayet bezir yağı gibi Şeffaf bir madde ile perdahlanmak su- 295 retiyle yapılmışlardır. Kullanılan renk ler a r a s ı n d a mercan kırmızı, siyah, be yaz, neftiye ç a l a n koyu yeşil, san ve ko y u mavi hakimdir. Vakıflar Genel M ü d ü r l ü ğ ü n c e 196769 yıllarında y a p t ı r ı l a n genel o n a r ı m sırasında, K ö ş k K ö y ü Mescidinin harap ve tehlikeli durumdaki beden duvarları, a h ş a p tavan askıya alınarak temelden itibaren yenilenmiştir. ( B u yenilemede, giriş cephesiyle b i r l i k t e diğer cephele r i n de kesme t a ş k a p l a n m a s ı gibi, ifrata varan b i r t u t u m g ö r ü l m e k t e d i r . ) Yapı lan definlerle, taban döşemesi çevre ze minine göre ç u k u r d a kalan mabedin et rafı açılarak, b i r trotuvar yapılmıştır. Eski k a p ı ve alt pencerelerin yerleri de ğiştirilmemiş, gerekli yerlerde yeni pen cereler açılmışrır. Bunlara ve kapıya basit a h ş a p d o ğ r a m a l a r k o n u l m u ş t u r . T a v a n ı taşıyan o r i j i n a l a h ş a p s ü t û n l a r a ve muhdes desteklere el s ü r ü l m e m i ş t i r . S ü t û n l a n n kaideleri beton sarmalarla takviye edilmiş, ç ü r ü m ü ş ve kırılmış oîan zemin döşemesi ile bunun altında k i a h ş a p kirişler yenilenmiştir. ( B u es nada, mabedin eski tavan kirişlemesi n i n b i r k ı s m ı n ı n sonradan taban kiriş lemesi olarak kullanıldığı tesbit edil m i ş t i r . ) Eski tamirler sırasında farklı ölçüler ve kaba b i r işçilikle yapılan muhdes tavan kirişleri ile çürümüşleri n i n yerlerine uygun ebadda yenileri ko n u l m u ş t u r . Mevcut olmayan tavan kap l a m a s ı yeniden yapılmıştır. Eski nakışlı tavan kirişlemesinden istifade edilerek yapıldığı anlaşılan muhdes mahfel de, takviye edilerek aynen bırakılmıştır. Toprak dam ö r t ü s ü yerine, doğrudan d o ğ r u y a beden d u v a r l a r ı üzerine otu ran, az meyilli, üzeri s a ç kaplamalı îbir asma çatı vazedilmiştir. (Resim; V ) O n a r ı m s ı r a s ı n d a mescidin muhte l i f yerlerinden ç ı k a r t ı l a n nakışlı parça lar, m ü m k ü n mertebe uygun yerlerde tekrar kullanılmış, yerinde kalabilen p a r ç a l a r a d o k u n u l m a m ı ş t ı r . Hatta ya r ı m olarak ele geçen nakışlı lambri (üç l ü k ) parçası, mevcut profiline göre bo- YILMAZ ÖNGE 296 vasır bir ek parça ile tamamlanmış, ek sikleri de bundan örnek alarak yapümıştır. (Resim: I X ) Onarımdan sonra yerinde bırakılamıyacak kadar harap nakışlı parçalar Vakıflar Genel M ü d ü r lüğü Arşivinde muhafazaya a l ı n m ı ş t ı r . Resim: 1) Eşrefoğlu S ü l e y m a n bey c a m i i n d e o r t a sahm ( V a k ı f l a r Genel M d . Arşivi) R e s i m : 2) E ş r e f o ğ l u S ü l e y m a n B e y c a m i i n d e s t a l â k t i t l i s ü t u n b a ş l ı k l a r ı ve t a v a n kirişlemesi ( V a k ı f l a r Genel M d . Arşivi). Resim: 3) Kasaba köyü Mahmut bey camiin orta sahan t a v a n ı ( V a k ı f l a r Genel M d . A r ş i v i ) 4 ) Mescidin genel g ö r ü n ü ş ü ( O n a n ı n d a n önce) 5) Mescidin sonra) genel g ö r ü n ü ş ü (Onarımdan Resim: 6) Stalâktitli s ü t u n b a ş l ı k l a n ve tavan kirişlemesi ( O n a r ı m d a n ö n c e ) L Resim: 7) Stalâktitli s ü t u n başlıkları ve tavan kirişlemesi J II. III R e s i m : 8) Mahfel t a r a f m a b a k ı ç ( O n a r ı m d a n s o n r a ) Resim: 9) O n a r ı l a n tavan k i r i ş l e m e s i ve N a k ı ş l ı eski p a r ç a l a r s Resim: 10) Resimli Tavan p a r ç a l a r ı n d a n t Resim: 11) Resimli tavan p a r ç a i a n n d a n
© Copyright 2024 Paperzz
