Faktör Donatımı Teorisi ve Yeni Teoremler

18.10.2014
Faktör Donatımı Teorisi
(Heckscher – Ohlin)
Karşılaştırmalı Üstünlüklere Eleştiri
 Karşılaştırmalı üstünlükler teorisi uluslararası
emek verimliliğindeki farklılıkların nedeni üzerinde
durmamaktadır.
 Bu açığı gidermek için Eli Heckscher (1919) ve
Bertil Ohlin (1934) tarafından bir model
oluşturulmuştur.
Heckscher – Ohlin Modelinden
Çıkartılan Teoremler
 Faktör Donatımı Teorisi
 Her ülke zengin olarak sahip bulunduğu faktörü yoğun biçimde
kullanan malların üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahip
olur.
 Faktör Fiyatları Eşitliği Teoremi
 Serbest ticaret, ülkeler arasındaki faktör fiyatlarını eşitler.
Uluslararası faktör hareketliliği ile aynı etkiye sahiptir.
 Stolper-Samuelson Teoremi
 Serbest ticaret, ülkenin bol olarak sahip olduğu faktörün reel
gelirini yükseltir. Kıt faktörün gelirini ise düşürür.
 Rybczynski Teoremi
 Tam çalışma koşulları altında, yalnız bir faktörün arzı artınca,
bu faktörü yoğun olarak kullanan malın üretimi artar, arzı sabit
kalan faktörü yoğun olarak kullanan malın üretimi azalır.
1
18.10.2014
Faktör Donatımı Teorisi
 Bir ülke hangi üretim faktörüne zengin olarak
sahipse, üretimi o faktörü yoğun biçimde
gerektiren mallarda karşılaştırmalı üstünlüğe
sahiptir.
Faktör Donatımı Teorisi
 Temel Varsayımlar
 Ülkelerin faktör donatımları birbirinden farklıdır.
 Mallar, faktör yoğunlukları açısından farklılık gösterir.
 Bir malın üretim fonksiyonu bütün ülkelerde aynıdır.
 Üretimde ölçeğe göre sabit verim koşulları geçerlidir
 Ülkelerin talep koşulları birbirinin benzeridir.
Faktör Donatımının Hesaplanması
 Fiziki Tanımlama
 Üretim faktörlerinin fiziki miktarlarının oranı şeklinde
hesaplanır.
 Sermayenin emeğe oranıdır.
 Üretim faktörleri, arz yönü ile ele alır.
𝐶𝐴 𝐶𝑇
>
𝐿𝐴 𝐿𝑇
𝐶 = 𝑆𝑒𝑟𝑚𝑎𝑦𝑒
𝐿 = 𝐸𝑚𝑒𝑘
𝑇 = 𝑇𝑢𝑟𝑘𝑖𝑦𝑒
𝐴 = 𝐴𝑙𝑚𝑎𝑛𝑦𝑎
 Pratikte hesaplanması güçtür.
 Farklı nitelikteki tesislerin değerinin belirlenmesi
 Farklı nitelikteki emeğin ortak bir paydaya çevrilmesi
2
18.10.2014
Faktör Donatımının Hesaplanması
 Ekonomik Tanımlama
 Faktör fiyatları ile tanımlanır.
 İki ülke arasındaki rant-faiz gelirleri ile ücret
gelirinin birbirine oranlanmasıdır.
𝑃𝐶 = 𝐹𝑎𝑖𝑧 𝑣𝑒 𝑟𝑎𝑛𝑡
𝑃𝐶𝐴 𝑃𝐶𝑇
<
𝑃𝐿𝐴 𝑃𝐿𝑇
𝑃𝐿 = 𝑈𝑐𝑟𝑒𝑡
𝑇 = 𝑇𝑢𝑟𝑘𝑖𝑦𝑒
𝐴 = 𝐴𝑙𝑚𝑎𝑛𝑦𝑎
 Eşitsizlik ne anlama gelir?
 Almanya’da sermayenin göreceli fiyatının Türkiye’den daha
düşük olması
 Türkiye emeğe, Almanya’nın sermayeye zengin olarak sahip
olması
Faktör Yoğunluğu
 Bir malın üretimindeki teknik ilişkiye üretim
fonksiyonu denir.
 Eş-ürün eğrileri ile gösterilir.
 Faktör fiyatlarının FF
Sermaye
F2
F
F1
M1
Motor
M
D1
D
F2
O
F1
Tekstil
F
yerine sermayenin
daha ucuz; emeğin
daha pahalı olduğu
𝐹1 𝐹1(= 𝐹2 𝐹2) gibi bir
durumda üretimin
yapısı nasıl değişir?
Emek
Faktör Yoğunluğu
 Heckscher – Ohlin Modelinin en temel varsayımı
 Faktör fiyatları değiştiğinde üretilen malların faktör
yoğunlukları tersine dönememelidir.
3
18.10.2014
Faktör Yoğunluğu
 Motor üretiminde
Sermaye
Motor
girdilerin ikame
oranı çok yüksektir.
Tekstil
F1
M1
 Eş-ürün eğrileri iki
K
noktada
kesişmemelidir.
T1
L
F1 F2
T2
M2
Tekstil
Motor
F2
Emek
O
Faktör Yoğunluğu
 Faktör donatımı teorisi
 Uluslararası faktör fiyatlarının eşitlenmesini öngörür.
 Bol olan girdi ile üretilen ürüne uluslararası talebin
artması yurtiçinde o girdinin fiyatının yükselmesine
neden olur.
 Faktör yoğunluğunun tersine dönmesi
 Emek zengini ülkede sermaye fiyatı yükselirken
emek fiyatını düşürücü etki yapar.
Faktör Donatımı Teorisi
 İki ülkenin talep koşulları birbirine benzerlik
göstermektedir.
 Tüketicinin tercihi ülke içinde uzmanlaşmaya
gidilen ürün üzerine yoğunlaşmamaktadır.
4
18.10.2014
Faktör Donatımı Teorisi
 Türkiye
 Almanya
 Emek yoğun bir ülkedir
 Tekstil üretiminde
 Sermaye yoğun bir ülkedir
 Motor üretiminde
uzmanlaşmaktadır
uzmanlaşmaktadır
Motor
Motor
P
A
EA
A
DA
DA
C
M
T
T
DT
O
A
DT
i2
i1
FA
N
i2
i1
ET
FT
T
Tekstil
P
O
A
T
Tekstil
Faktör Fiyatları Eşitliği
 Türkiye, emek yoğun bir ülkedir.
 Motor üretimini azaltır.
 Kaynaklarını tekstil üretimine aktarır.
 Motor üretimi azaldığı için işgücü tekstil
üretiminde kolayca istihdam edilir.
 Sermaye faktörünün tekstil sektöründe istihdam
olanakları daha kısıtlıdır.
 Artan tekstil üretimi sonunda işgücü talebi
yükselir; sermaye talebi azalır.
 Faktör fiyatları ücretler lehine (ücretler yükselir)
faiz aleyhine (faizler düşer) değişir.
Faktör Fiyatları Eşitliği
 Almanya, sermaye yoğun bir ülkedir.
 Tekstil üretimini azaltır.
 Kaynaklarını motor üretimine aktarır.
 Tekstil üretimi azaldığı için sermaye motor
üretiminde kolayca istihdam edilir.
 İşgücü faktörünün motor sektöründe istihdam
olanakları daha kısıtlıdır.
 Artan tekstil üretimi sonunda sermaye talebi
yükselir; işgücü talebi azalır.
 Faktör fiyatları faiz lehine (faizler yükselir) ücretler
aleyhine (ücretler düşer) değişir.
5
18.10.2014
Stolper – Samuelson Gelir Dağılımı
Teoremi
 Teoremden önce
 “Serbest ticaret ülkede yaşayanların tümünün
yararına, korumacılık ise zararınadır.”
 Teoreme göre
 “Serbest ticaret ihracat endüstrilerinde yoğun
kullanılan faktörün lehinedir.
 Korumacılık ise ithalata rakip endüstride yoğun
olarak kullanılan faktörün lehinedir.”
Stolper – Samuelson Gelir Dağılımı
Teoremi
 Sermaye zengini bir ülke,
 sermaye-yoğun mallar ihraç eder,
 emek yoğun mallar ithal eder.
 İthal malları üzerine gümrük tarifesi konulsun.
 Yurtiçinde emek-yoğun malların fiyatları, sermaye-yoğun mallara
göre artar.
 Emek-yoğun endüstride çalışan işçilerin reel ücretleri artar.
 Emek-yoğun malın yurtiçi üretimi artar; ihraç malının üretimi
daralır.
 Emeğin geliri olan ücret, sermayenin geliri olan faizden daha
hızla artar.
 Ucuzlayan sermaye pahalılaşan emeğin yerine ikame edilir
 Üretimde her emek birimi daha fazla sermaye ile birleştirildiği için
emeğin verimliliği ve dolayısıyla reel ücretlerde artış sağlanmış
olur.
Rybczynski Teoremi
 İki mallı ve iki faktörlü bir modelde
 Tam çalışma koşulları altında
 Tek bir faktörün arzı artarsa onu yoğun olarak
kullanan malda üretim genişler; diğer malda ise
daralır.
Motor
F
F1
E0
M0
E1
M1
F1
F
O
T0
T1
Tekstil
6
18.10.2014
Leontief Paradoksu
 Güçlü teorik temellere dayanan faktör donatımı
teorisinin test edilmesine dayanır.
 Girdi-Çıktı tablosu denilen teknik geliştirilmiştir.
 Amerika’nın tüm dış dünya ile olan ticareti, bir
milyon dolar değerinde “temsili mal balyaları”
şeklinde ele alınmıştır.
 Beklenti
 Amerika, sermaye-yoğun mallar ihraç eden; emek
yoğun mallar ithal eden bir ülke olmalıdır.
Leontief Paradoksu
Sermaye (dolar, 1947 yılı)
İhraç Malları
(1 Milyon Dolar)
(1)
İthalata Rakip Mallar
(1 Milyon Dolar)
(2)
(2)/(1)
2.550.780
3.091.339
1,2
Emek (çalışma yılı)
182.213
170.004
0,9
Sermaye / emek yılı
14.010
18.180
1,3
 Sonuç
 Amerika emek-yoğun mallar ihraç edip, sermaye-
yoğun mallar ithal eden bir ülkedir.
 Neden
 Amerikan işçileri, dünyanın diğer ülkelerindeki
işçilere göre 3 kat daha üstün niteliktedir.
 Aynı sermaye araçları ile çalışmış olsalar bile
verimlilikleri yüksektir.
Nitelikli İşgücü Teoremi
 Nitelikli işgücü bakımından zengin ülkeler, sanayi
ürünü üretiminde üstünlüğe sahiptir.
 Nitelikli işgücü yoğun mallar, aynı zamanda
sermaye yoğun mallardır.
 Niteliksiz işgücü bakımından zengin ülkeler ise
tarım ürünleri ihraç etmektedir.
7
18.10.2014
Teknoloji Açığı Teoremi
 Sanayileşmiş ülkelerin yaptığı ticaret, yeni mal ve
üretim süreçlerine dayalıdır.
 Yenilikçi firmalar tarafından geliştirilir.
 Yenilikler, patent ve fikri mülkiyet hakları yasaları
ile korunur.
 Yeniliği ilk kez bulan firma onun monopolcüsü
olur.
Not:
Faktör donatımı teorisi, bütün ülkelerin aynı üretim
teknolojilerine sahip olduğunu; erişme ve kullanmada herhangi
bir engel olmadığı varsayımına dayanır.
Teknoloji Açığı Teoremi
 Sanayileşmiş ülkeler, yeni malların ilk
ihracatçılarıdır.
 Teknoloji, zamanla serbest bir mal durumuna
gelerek diğer ülkelerin eline geçer
 Emeğin ucuzluğu veya doğal kaynak üstünlükleri
bulunan ülkeler, yenilikçi ülkeden daha ucuza
üretir.
 Ürün, gelişmekte olan ülkeler tarafından ihraç
olunmaya başlar.
 Yenilikçi ülkeler, bu ülkelerle rekabet edemedikleri
için ithalatçı konumuna gelir.
Ürün Dönemleri Teoremi
 Teknoloji açığı hipotezinin
genelleştirilmiş ve geliştirilmiş
şeklidir.
 Teknolojik yenilikler, ileri
sanayileşmiş ülkelerde ortaya çıkar.
 Yüksek nitelikli işgücü ve AR-GE
yatırımlarının bir sonucudur.
Miktar
Aşama I
O
Aşama II
 I. Aşama
 Ürün geliştirme sürecidir.
Sadece iç piyasa talebi
karşılanır.
 II. Aşama
 Olgunlaştırma
aşamasıdır. İhracat ikinci
plandadır.
 III. Aşama
 Üretim teknolojisi
standartlaşır. Üretim
lisansları verilir. Aynı
zamanda üretime devam
edilir.
Aşama III Aşama IV
Aşama V
 IV. Aşama
Tüketim
 Lisans alan GOÜ’lerin
İthalat
Yenilikçi
üretimi artar. Yenilikçi
İhracat
ülkenin ihracat payı
Ülke
Üretim
azalır.
 V. Aşama
Üretim
Taklitçi
İhracat
 Yenilikçi ülkenin yurtiçi
talebi giderek daha fazla
Tüketim Ülke
ithalatla karşılanır.
Zaman
8
18.10.2014
Tercihlerde Benzerlik Teoremi
 Homojen olmayan sanayi ürünleri ticaretini konu
alır.
 Üretim maliyetlerinden çok ülkeler arasındaki
zevk ve tercihlerin benzerliğine yani talep
koşullarına bağlıdır.
 Zevk ve tercihleri belirleyen temel etken de
göreceli gelir düzeyleridir.
Ölçek Ekonomileri Teoremi
 İçsel ve dışsal ölçek ekonomilerine sahip
endüstrilerde uzmanlaşmayı önerir.
 Ölçek ekonomileri maliyetleri düşürür.
 Ülkeler, iç piyasa için çok sayıda mal üretmek
yerine, ölçek ekonomilerine sahip birkaç
endüstri üzerinde uzmanlaşmalıdır.
 Yurtiçi talebi, ithalat ile karşılar.
 Üretim ve tüketici tercihleri benzer olsa da
ülkeler karlı dış ticaret yapabilir.
Monopolcü rekabet
 Faktör donatımı teoremi, tam rekabet koşulunun devamı
olarak malların homojen olduğunu kabul eder.
 Günümüzde ticaret, homojen olmayan farklılaştırılmış
malların alım satımını kapsar.
 Dünya ticareti, endüstriler arasında değil genellikle
endüstri içi ticaret şeklindedir.
 Monopolcü rekabet hipotezinde, endüstri içi ticaret mal
farklılaştırması ve ölçek ekonomileri ile açıklanmaktadır.
 Bir ürünün farklılaştırılmış şekillerini üreten ölçek
ekonomilerinden yararlanan birçok firma rekabet
halindedir.
 Bir ülke bir ürünün ihracatçısı iken bir benzerinin
ithalatçısı konumunda olabilir.
9
18.10.2014
Endüstri içi Ticaretin Ölçülmesi
𝑇 =1−
𝑋−𝑀
𝑋+𝑀
𝑋 = 𝑖ℎ𝑟𝑎𝑐𝑎𝑡
𝑀 = 𝑖𝑡ℎ𝑎𝑙𝑎𝑡
 Bir ülke ürünü yalnız ihraç ya da ithal ediyorsa
T=0 olur.
 Aynı malın ihraç ve ithal miktarı birbirine eşit ise
T=1 olur.
Monopolcü Rekabet Teoremi
 Faktör donatımı teorisi ya da karşılaştırmalı
üstünlüklerin daha çok sanayileşmiş ülkelerle az
gelişmiş ülkeler arasındaki ticareti açıklamaktadır.
 Monopolcü rekabet hipotezi ise aynı faktör
donatımına sahip sanayileşmiş ülkelerin kendi
aralarında yoğun olarak gerçekleştirdikleri iki
yönlü ticareti açıklamaktadır.
Taşıma Giderleri ve Dış Ticaret
Teorisi
 Dış ticaretin yapılabilmesi için iki ülke arasındaki
fiyat farkının taşıma masraflarından büyük olması
gerekir.
 Bu kritere uyan mallara ticari mallar denir.
 Taşıma masrafları ticaretin hacmini etkiler
 Kuruluş yerlerinin seçiminde etkili olur
 Kaynağa yönelimli
 Piyasaya yönelimli
 Sınır ticaretinin nedeni de taşıma masraflarıdır.
10

Download Report