ÖLÇME BİLGİSİ Yrd. Doç. Dr. Serpil SAVCI BASİT ÖLÇME ALETLERİNİN TANIMI VE KULLANILMASI Basit Ölçme Aletleri Ölçü işlerinde kullanılacak aletler ölçülecek arazinin büyüklüğüne ve ölçmeden istenen hassasiyete göre seçilir. Küçük alanların ve tekli parsellerin ölçülmesinde ve aplikasyonunda basit ölçme aletleri dediğimiz aletler kullanılır. Basit Ölçme Aletleri Jalon Jalon sehpası Çekül Ölçü Fişi (sayma çubuğu) Çelik Şerit Metre Dik İnip Çıkmaya Yarayan Prizmalar JALON Jalon: 2 m boyunda 3-4 cm çapında toprağa kolay girecek şekilde ucunda çarık bulunan, fırınlanmış ahşap malzemeden veya demir borudan yapılmış ölçme aracıdır. Uzaktan kolay görülmesini sağlamak ve ne kadarlık kısmının göründüğünü tespit etmek amacıyla her 50 cm’si değişik renklerde (kırmızı-beyaz, siyah-beyaz) boyanmıştır. Jalon nokta yerlerinin geçici olarak belirlenmesinde, dik inme ve dik çıkmada kullanılır.Sert zeminlerde jalon sehpası ile birlikte kullanılır. Jalon sehpası üç ayak ile, içinden jalonun geçebileceği bir demir bilezikten oluşmaktadır. JALON ÇEKÜL Bir noktanın düşey izdüşümünün bulunmasında veya jalonun düşey duruma getirilmesinde kullanılan bir araç olup, bir ipe asılı, alt ucu sivri bir ağırlıktır. Bir koni ile bir küre kapağının veya bir silindir ile bir kesik koninin taban tabana birleşmesinden meydana gelmiştir. Rüzgardan sallanmaması için çekül hafif olmamalı en az 1 kg ağırlığında olmalıdır. ÇEKÜL Bir Jalonun Çekül Yardımıyla Düşey Duruma Getirilmesi Önce jalon, jalon sehpası yardımıyla nokta üzerinde düşey duruma getirilir. Daha sonra jalon sehpasının herhangi iki ayağını birleştiren doğruya dik olacak şekilde ve jalondan bir-iki metre uzaklıkta durularak çekülün ipi ile jalon çakıştırılır. Bir Jalonun Çekül Yardımıyla Düşey Duruma Getirilmesi Bunun için jalon sehpasının iki ayağı uygun yönde sağa-sola hareket ettirilir. Bundan sonra jalonla durduğumuz noktadan geçen doğru ile bir dik açı oluşturacak şekilde yana geçerek üçüncü ayak hareket ettirilerek çekülün ipi ile jalonun çakışması sağlanır. Bu işlem birkaç kere tekrarlanarak jalon düşey duruma getirilir. Ölçü Fişi (Sarma Çubuğu) 4-5 mm çaplı yuvarlak demirden yapılmış 25-30 cm boyunda birer uçları kıvrılarak halka şeklinde konmuş diğer ucu ise toprağa kolay girmesi için sivriltilmiş çubuklardır. Genellikle 10’luk demetler halinde bulunur. Ölçü fişinden çekülle bulunan izdüşüm noktalarının belirlenmesinde ve toplam uzunluktaki şerit metre sayısını belirlemede yararlanılır. Ölçü Fişi (Sarma Çubuğu) Çelik Şerit Metreler Uzunluk ölçümünde genel olarak çelik metreler kullanılır. Çelik şerit metreler 0.2-0.3 mm kalınlığında, 10-14 mm eninde çelikten ya da ‘invar’ adı verilen (%36 Nikel+%64 Demir) alaşımından yapılmış, 10, 20, 30 veya 50 m uzunluklu ölçü araçlarıdır. Çelik Şerit Metreler Saplı ve kutulu olan tipleri vardır. Kutu muhafazalı olan şerit metreler, kirlendiği zaman kutuya girmediği, kutunun içinin temizlenemediği ve yeterli kuvvetle gerilemedikleri için kullanışlı değillerdir. Çelik Şerit Metreler Ölçü işlerinde 20 m uzunluğunda saplı ve her dm çizgisinde metreyi gösteren sayıların yazıldığı çelik şerit metreler tercih edilir. Genellikle 20 0C’lik ortam ısısında uzunlukları 20 m olacak şekilde ayarlanmışlardır. Bu nedenle farklı ısılarda yapılan ölçmelerde ölçülerle düzeltme yapılması gerekmektedir. Çelik Şerit Metreler Prizmalar Ölçü sırasında dik açıların oluşturulması yardımı ile yapılır. Özellikle ortogonal yöntemle (dik koordinat yöntemi ile) yapılan alım ve aplikasyonda bir noktadan bir doğruya dik inmesi veya doğru üzerindeki bir noktadan doğruya dik çıkılmasında çift prizmalar kullanılır. Prizmalar Prizmaların esası giren ışınla terk eden ışın arasındaki açının 100g olmasıdır. Çift prizmalar, üçgen, dörtgen ve beşgen prizmaların uygun şekilde üst üste teşkil edilip bir muhafaza içine yerleştirilmesi ile oluşturulmuşlardır. Uzunlukların Ölçülmesi İki nokta arasındaki uzunluk denildiğinde bu iki noktanın yatay bir düzlem üzerindeki birleştiren noktalar arasındaki uzunluk anlaşılır. Uzunluk ölçümünde genellikle yatay ölçü metodu kullanılır. Eğik uzunluk ölçülmesi durumunda bu uzunlukların yatay uzunluğa dönüştürülmesi gerekir. Uzunlukların Ölçülmesi Uzunlukların Ölçülmesi Uzunluk ölçmeleri; çelik şerit metre optik elektronik aletlerle yapılabilir Yatay Uzunluk Ölçümü Uzunluk ölçümünde en çok kullanılan yöntemdir. Ölçü sırasında çelik şerit metrenin yatay tutulması gerekir. Yatay Uzunluk Ölçümü Yatay Uzunluk Ölçümü Yatay uzunluk ölçümünde dikkat edilmesi gereken hususlar Ölçü tam olarak ölçülecek kenar üzerinde yapılmalıdır. Bu durum çelik şerit metrenin sıfırını tutan teknik elemanın öndekine istikamet vermesiyle sağlanır. Ölçü sırasında çelik şerit metre 10 kg’lık bir kuvvetle gerilmelidir. Ölçü sırasında çelik şerit metre yatay tutulmalıdır.Yataylık şeritle sağlanabileceği gibi özellikle eğimli arazide şeridin yataylığını üçüncü bir şahıs tarafından yan taraftan bakarak sağlamalıdır. Yatay uzunluk ölçümünde dikkat edilmesi gereken hususlar Ölçü sırasında şerit hiçbir zaman omuz hizasından yukarı tutulmamalıdır. Eğimin çok olduğu yerlerde çelik şerit yatay olarak gerildiğinde omuz hizasını geçiyorsa şerit, 10-15 m gibi kısa tutularak omuz hizasını geçmemesi sağlanır. Rüzgarlı havalarda rüzgarın etkisini azalmak için ağır çekül kullanılmalıdır. Ayrıca sallanmayı önlemek için çekül aşağı yukarı hareket ettirilmeli ve yerden fazla yukarıda tutulmalıdır. Yatay uzunluk ölçümünde dikkat edilmesi gereken hususlar Ölçülecek kenar yüksekteki noktadan aşağıya doğru ölçülmeli ve mümkünse çelik şerit metrenin yüksekteki ucu çeküllenmeyip yere sabitlenmelidir. Eğimli arazilerde gidiş-dönüş yerine çift gidiş ölçüsü yapılmalıdır. Üzerinde Engel Bulunan Doğruların Dolaylı Yollardan Ölçülmesi Bazı durumlarda iki nokta arasındaki uzunluğun su birikintisi, nehir vb. nedenlerle ölçülmesi mümkün olmayabilir. Ya da iki nokta arasındaki bir engel bulunabilir. Bu gibi durumlarda ölçülmek istenen uzunluk, ölçülebilen başka doğrular yardımı ile hesaplanabilir. Üzerinde Engel Bulunan Doğruların Dolaylı Yollardan Ölçülmesi A ve B Noktaları Nehrin İki Tarafında Bulunuyorsa; A ve B Noktaları Nehrin İki Tarafında Bulunuyorsa; A ve B Noktaları Nehrin İki Tarafında Bulunuyorsa; Birbirini Görmeyen Arada Engel Olan İki Nokta Arasındaki Mesafenin Ölçülmesi Doğrunun bir noktasından geçen yardımcı bir ölçü doğrusu alınmıyorsa; İçine Girilemeyen Bir Binanın Köşegen Uzunluğunun Ölçülmesi İçine Girilemeyen Bir Binanın Taban Yüksekliğinin Ölçülmesi
© Copyright 2024 Paperzz
