FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ DERS PLANI HAZIRLAMA VE UYGULAMAYA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ Gaye Defne CEYHAN, Devrim GÜVEN Öğretmen yetiştirme programlarında yer alan okul deneyimi, öğretmen adaylarının öğrenme ve öğretme sürecine yönelik becerilerini geliştirmesine fırsat sağlar (Britzman, 2003). Okul deneyimi ile birlikte öğretmen adaylarının üniversitede edindikleri kuramsal bilgileri gerçek bir öğretim ortamı içerisinde gözlemlemesi ve sonrasında sınıf uygulamaları yapması sayesinde öğretmenlik mesleği ile ilgili bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıklarını kullanabilme yetilerinin gelişmesi açısından önem taşımaktadır (Roth & Tobin, 2001). Öğretmen eğitimi programları içerisindeki okul deneyimi kapsamında okul gözlemi ve öğretmenlik uygulaması dersleri verilmektedir. Okul gözlemi dersinde sınıf ortamlarını incelemeleri, öğrenci-öğretmen ve okul yapısı ile ilgili gözlem yapmaları beklenmekte; öğretmenlik uygulaması dersinde ise öğretmen adaylarının gerçek bir öğretim ortamında öğrendiği yöntem ve stratejileri kullanarak uygulama yapmaları hedeflenmektedir. Okul deneyimi bağlamında gerçekleştirilen bu dersler, verilen dönütler ve yapılan öz değerlendirmeler sayesinde yansıtıcı bir öğretim aracı konumundadır (Allen, 1980; Oner & Adadan, 2011). Öğretmenlik uygulaması dersi kapsamında yapılan çalışmalardan biri ders planı hazırlığı ve uygulamasıdır. Etkili bir ders planı hazırlama ve bu planı uygulama becerileri konusunda öğretmen adaylarının öz yeterlilik, bilişsel öğrenme, somut yaşantı düzeyleri gibi bireysel faktörlerin yanı sıra (Strawitz ve Malone, 1986; Britzman, 2003; Kablan, 2012) kuramsal temelli derslerin (Zeichner ve Tabachnick, 1981) etkileri üzerine yapılan çalışmalarda araştırılan faktörlerin olumlu sonuçlar ortaya çıkardığı gözlenmiştir. Fakat öğretmen adaylarının ders planı hazırlama ve uygulama ile bu süreçten öğretimde planlama adına neler öğrendikleri üzerine odaklanan bir çalışmaya ulaşılamamıştır. Bu araştırmada, öğretmen adaylarının sınıf uygulamaları ile ilgili deneyimlerine dayanarak ders planlamasına ilişkin bakış açılarını ortaya koymak amaçlanmıştır. Çalışmaya Boğaziçi Üniversitesi Fen Bilgisi Öğretmenliği bölümünde öğrenim gören 7 son sınıf öğretmen adayı katılmıştır. Çalışmada nitel araştırma metodolojisi kapsamında birden fazla veri toplama aracıyla ayrıntılı bilgi edinmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda öğretmen adaylarının hazırladığı ve uyguladığı ders planları, uygulama sürecinde sınıf gözlemleri, sınıf uygulamaları sonrasında öğretmen adaylarının yazdığı öz değerlendirme (reflective report) yazıları ve yarı yapılandırılmış görüşmelerden veriler elde edilmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşmelerde öğretmen adaylarına etkili bir ders planını oluşturan aşamalar, kendi hazırladıkları ders planı ve uygulaması arasındaki ilişki ile ilgili sorular yöneltilmiş; öz değerlendirme yazılarında ise hazırladıkları ders planının uygulaması sonucunda “planlama hakkında ne öğrendim?”, “öğretme hakkında ne öğrendim?” ve “bu dersi geliştirmek için neler yapabilirim?” soruları yöneltilmiştir. Ayrıca sınıf içi paylaşımları ve geri bildirimleri gözlemlemek adına okul deneyimi dersi araştırma süresince izlenerek gözlem notlarından da faydalanılmıştır. Verilerin analizinde yeni ve önceki bulgular arasındaki farklı ve benzer yönler açısından incelemek adına sürekli karşılaştırmalı analiz yöntemi uygulanmıştır. Bu süreçte, ilk olarak her bir katılımcıdan elde edilen veriler trancript edilmiş ve tek bir veri seti olarak belirlenmiş ve kodlamaları yapılmıştır. Analiz süreci birinci araştırmacı tarafından açık kodlama ile yürütülmüş ve kod listesi ikinci araştırmacı ile paylaşılarak veri setinin %20’lik kısmı ikinci araştırmacı tarafından kodlanmıştır. Daha sonra iki araştırmacının kodlamaları karşılaştırılmış ve uyumsuzluklar iki araştırmacının tartışma ve değerlendirmesiyle çözülmüş ve kategoriler her iki araştırmacı tarafından ilgili kodların ilişkilendirilmesiyle elde edilmiştir. Öğrencilerin açıklamalarının kodlanması sonucunda oluşan kategoriler planlamanın önemi, planın içeriği ve planlamayı etkileyen faktörler olarak belirlenmiştir . Elde edilen verilere göre planlamanın önemi kategorisi; öğretim sürecinin organize etme, zamanın iyi kullanılmasını sağlama, öğretim hedeflerine ulaşma ve öğretmene güven verme unsurlarını barındırmaktadır. Planın içeriği kategorisi; müfredat ve kazanım bilgisi, öğrenci ön bilgileri, günlük hayatla ilişkisi kurma, etkili anahtar sorular, materyal ve teknoloji kullanımı ile temel yönergeler unsurlarından oluşmaktadır. Planlamayı etkileyen faktörler kategorisi; mesleki tecrübe, konu alan bilgisi, pedagojik alan bilgisi, öğrenci ilgi, beceri ve öğrenme düzeyleri, disiplin problemleri ve sınıf hakimiyeti unsurlarını içermektedir. Verilerin analiz sonuçları sınıf uygulamaları sayesinde öğretmen adaylarının öğretme becerileri hakkında bilgi edinmelerini sağladığını göstermiş ve öz değerlendirme yaparak öğretmede güçlü ve zayıf yönlerini değerlendirmelerine fırsat vermiştir. Katılımcılar tarafından özellikle öğretmenliğin ilk yıllarında konu alan bilgisi, özel alan bilgisi ve öğretim sürecini yönlendiren yönergeleri de içinde barındıran, yapılandırılmış, alternatif durumları da içeren bir ders planı hazırlığının gerekliliği üzerinde durulmuş, mesleki tecrübe kazanıldıkça ise ders planı yapılandırılmasının farklılaşacağı, planın içeriği kategorisinde sözü edilen unsurların kapsamında daralma olduğu ifade edilmiştir. Bu araştırma sonucunda, okul deneyimi dersi kapsamında öğretmen adayları tarafından okullardaki öğretmenlik uygulamalarının ders planı hazırlama becerileri ile ders planı uygulama becerileri açısından önemli bir etkiye sahip olduğu söylenebilir. Ayrıca bu araştırmada öğretmen adaylarının belirlediği plan içeriğine göre plan hazırlığının öğretim niteliğini artırarak öğrenci başarısına olumlu katkı sağladığı vurgulanmıştır. Bu nedenle öğretmen yetiştirme programlarında öğretmen adaylarının ders planı hazırlığı konusunda kuramsal ve uygulamalı içerikleri önemsemesinin sağlanması ve ders planı hazırlamanın öğretim mevzuatı gerekliliğinin dışında öğretim sürecini daha etkili hale getirmek açısından öneminin algılanması gerekmektedir. Bu araştırma öğretmen adaylarının ders planı algısı üzerine sonuçlar ortaya koymasına rağmen, okul deneyimi dersinde gerçekleşen sınıf içerisindeki akran ve uzman değerlendirmelerine ders planı hazırlığı ve uygulaması açısından öğretmen adaylarına etkileri konusuna yer verilmemiştir. Sonraki çalışmalarda akran ve uzman değerlendirme yansımalarının ders planı hazırlama ve uygulama sürecine etkileri konusu araştırılabilir. Anahtar Kelimeler: Fen Bilgisi Öğretmen Adayları, Ders Planı, Sınıf Uygulamaları, Okul Deneyimi Kaynaklar Allen D. W. (1980). Micro-teaching: Personal review. British Journal of Teacher Education, 6(2), 147-151. Britzman, D. P. (2003). Practice makes practice: A critical study of learning to teach. Albany: State University of New York Press. Kablan . (20 2 . Öğretmen Adaylarının Ders Planı azırlama ve Uygulama Becerilerine Bilişsel Öğrenme ve Somut Yaşantı Düzeylerinin tkisi. Education and Science, Cilt 37, Sayı 63 20 2, Vol. 37, No 163 Oner D & Adadan E. (2011). Use of Web-Based Portfolios as Tools for Reflection in Preservice Teacher Education. Journal of Teacher Education 62(5) 477–492 Roth, W. -M., & Tobin, K. (2001). Learning to teach science as practice. Teaching and Teacher Education, 17, 741–762. Strawitz, B. M., & Malone, M. R. (1986). The influence of field experiences on stages of concern and attitudes of preservice teachers toward science and science teaching. Journal of Research in Science Teaching, 23, 311– 320. eichner, K. M., & Tabachnick, B. R. ( 98 . Are the effects of university teacher education “washed out” by school experience? Journal of Teacher Education, 32(3), 7–11.
© Copyright 2024 Paperzz
