ONVeR QAFARL:
TELEViZIYA
JURNALiST:KAS:N:N
eSASLARI
BAKI― -2009
λtt γうg
Az2
Q26
Reygilar:
Nasif Ohmadli BDU Beynalxalq jurnalistika kafedrasrrun
profes s oru, fi l<tlogiya elm Lari doktoru
AqSin
Babayev
professor,
filologiya elmlari doktoru
Zeynal Memmadli BDU jurnalistika falaitasinin baS miiallimi
BDU Jurnalistika fakultesinin televiziya ve
radio
kafedrasr
Redaktorlar:
LalaQafarh
Arzuxan Olizada
Onver Qafarh
Q 26 Televiziya jurnalistikasrmn osaslarr. Azerb. dilinde
B.: "Qenlibel" NPM,2009, 160 seh.
Az2
◎"COnliber'NPⅣI,2009
MUNDARICAT
On sciz . .
Miiellifdan
I Fasil
TV heyann canfi g zgiisiidiir. .. ...
Azerbaycanda ozel televiziyalannrn yaranmasr. . . TV-nin spesifrkasr. . . . . . .
Tv-nin KiV sistemindo yeri. . . .
TV-in DILI
TV-nin ifada vasiteleri
II Fasil
TV cemiyyetin kanaltdtr.
TV-ninfunksiyalan....
...6
...9
........11
........t7
........24
----..-.24
27
.......33
.......35
III
Fasil
TV-nin janrlan vo formalan
.46
. .46
.
informasiyajanrlan . . . .
TV-nin "Yenilikler", "Xeberle/' proqramlan
Analitik - publisistik janrlar . . . . . .
Bedii-senodlipublisistikajanrlan .. . . ...
Sanedli televiziya fi hnleri
..58
..62
.69
. .74
.
IV
Fasil
Televiziyada jurnalist pegeleri
TV jumalistinin iE xiisusiyyetlari
TV jurnalisti ekstremal situasiyada
Jumalistin fealiyyetinin hiiquqi tenzimlonmosi.
Akkreditasiya
Anonim informasiya menbeleri .
"Gizli kamera" ilo qekilig.
3
.
... ... . ....95
.. ....96
......98
.... -.... -..98
Sc9klqabaま kampaniydarin i,lqlandlrllma"…
…… …… 100
Azorbaycan Jumalistlorinin Pc,oE● kasl Kodcksi
101
Televiziya ve radio yaylll1l haqqlnda''
“
Azorbaycan Rcspublikasulln Qanunu…
… … _… … …… 103
I Fes」 .Umunilnuddoalar … … … … … … … … … 103
II Fosil.Yaylm91lar
… … … … … … … … … … … 107
III Fosil.Tclcradio yaylml sahesinde dё vlot
tonzimlomosi
…
…
…
…
…
…
…
…
…
…
…
IV Fos■ .Yaylm■ 9in xiSusi razill普 In(liSenziyanin)
vc五 Lnesi qaydalan
_
…
110
H2
V Fosil.Tcleradio yaylminin te,kili
… … … … … … … … 120
ヽ猛 Fos■ .Yaylm91larin huquq ve vozifoloH
… … … … … … 128
′
ヽII Fosu.Tclcviziya ve radio yaylml haqqlnda
qanunve五 ciliyin pozulmasina gё ro rnesuliyyot
.
130
Milli Televiziya vo Radio surasl haqqinda Osasname…
… 131
Ictimai televiziya ve radio yaylnll haqqmda
Azorbaycan Rcspublikasinin Qanullu… … … … … … … … … 137
I Fosil.Umumi middoalar… … …… … … … … … … … … … 137
II Fosil lcimai yaylm xidmetinin to,kili
III Fos■ .Ictlmal yaylm proqramlarl
… …… … … … 138
.
142
IV Fosil,Ictlmai yaン 電n xidmetmin idare olllnlnasl
146
V Fosil.Icimal yaylln xidmetinin maliyyolosdrihosi … 154
VI Fosil.Yektln nluddoalan… … … … … … … … … … 155
Netico
_
Istifado olunlnu§ odobiyyat siyahisi
4
:
…
156
158
ilk dap dars vasaiti kimi Azarbaycan dilinda gap edilan "Te'
leviziya jarnalistikasmtn asaslan" kitabmda m asir camiyyotin,
sosial hayann aynlmax larkib hissasi, hayattmqt onsuz tasawiir
eda bilmadiyimiz, planetimixin biit n guSalarinda va iilkamizda
baq veran hadisalardan insanlara daim xebarlar gatdran, malu'
matlandran, maariJlandiran, asuda varttmtun maraqlt kegma-
sinda, diinyagiiriisiim ziln TengialaSmasinda langarong proqramlan ib biza kiimak edan televfuiyanu rolundan, funksiyalanndan, telejurnal* peSalarindan, onun ifiinamaxsus xiisusiyyatlarindan hahs edilir.
Bu giin universitetlarin jarnalistika fak ltalarindo va giibalarinda lahsil alan talabalar iigiin bu kitab lamh dars vasaiti ola
bilar.
くつ
1
0n soz
Bu gun iftixarla dcmok olar ki,televiziya Oton esHn en bё ytk
ko,flerindon biri,bo,oriン γetln uzun i1lordon bO五 arzuladl薔 l v0
nebayet elinin,tcxn鳳 ■1■ ona bex,ctdiy1 9ox doyorli bir nemet―
dir lnsanlar dinyada ba,veron10rdon,olub kc9onlerdon xober
tutlnaq u9un bu gun tclevizlya ckranlanndan 9ox,cy gozloylr,
heyatimlzdakl yenililderi 6z gozlorilo gol.uok,ya,adigl ёlkedO,
90X‐ 90X uzaqlarda gedon ictimai‐ siyasi proseslo五 n canll ,ahldl
ohnaq isteyi ilo ya,aylrlar SOzstlz ki,bu istok ve arzulara 9at―
maqda insanlara kOmok cdon mehz telcviziyadir_Cil■ kl,tclcvizi―
ya rea11lgl,dO■ ya monzeresIIn obycktiv,okildo oks ctdiren ve
kitlevi auditoHyaya lllall(olan bir vasitedir_Sirr dcyll ki,TV cO_
miyyotin inki,aflnl,ort10ndillllokle eyni zamanda insanl toknlil―
meshurlttdlmaqla bareber hom do ntizlar salmaq
ugratmaq gicino malikdir Nece deyerlor, her sey moZmuna
lo,du■ noに
baglldlr_
Tclcviziya bir slra cohetlori,kutlevi koIIIInllnikasiya sistcmin―
do ёzinemexsusluttu ile ferqlonir ve insanlann daha cox inandl―
言l inf011・ laSiya vasitesi hesab olunur_Telcviziya cemiン γetdoki
evezolunmaz funksiyasinl yc五 lle yetirlnoklo qiteleri, xalqlan,
ayTl― ayn
insanlan biH―biHne yaxlnla,dinllaqda layiqinco kё
mok
gOsterir Xalqlarm modoni toroqqisi,insanlann cstetik zOvqunun
kamin。 ,med,mlh adet― onenobHn toblti,telaurndお Ika v0
teleJurnalistlor neslinin,ycni aktyorlar,rclissoriar,,oumenlorin
yetismesindo bu glln televiziyallm pOlu dallllmazdlr TV zoma―
nemizin rcalllqlanndan xober 9atdiran,msanlan m01umatlandl―
■an gicli xober inonbeyi,on yax,l hemsё hbot,gcni,incosenet
sahesi,oylonco ve istirahet vasitosidir
Bu ttn gOnclor arasilldajumalistikaya,xususile de tclc宙 ziya―
ya heves g6steren,onun incolik10Hne pcsokarcasina yiyololllnok
isteyenloHn sayl az dcyildir Azorbaycanln sayslz‐ hcsabslz uni―
vcrsitct ve kollcclo五 nin fakilゎ vO,6bolormdo yuzlerlo genc tc―
lclumalislka pc,osine yiyolonmok arzusu ilo tehsil alir
6
Tclcviziyanin yaranma tarixi,onun inkioafl haqqlnda oniarla
kitab,yizlorlo monoqraflyalar yazllsa da,Azorbaycan dilindo bu
sahe tzre ted五 s Vesaitine rast golmok dcmok olar ki,9otindir Bu
ctlrtedHs vesaiine bu gin bOyuk chtiyac var_Bu baxlmdan uzun
ilor AzW― do 91yln-91yino cali,diglln,ki91k rcdaktorluqdan Te―
lcradlo Vc■ lisloH Komitesi sedrinin birinci FntaVini vozifosino―
dok bё ytk yaradiclllq yolu kc9mis,lyi111li ilo yaxm TV― nin on
opcrativ vo 9oth sahesi olan infollllasiya proqramlarl Bas Rc‐
daksiyasina rehberlik ctmi,,yclく in yaradiclllq tecibosi, genis
nozoH blllyo malik,Omokdar jurnalist,dofolo■ o“ QlZll qolem"
mikafatl laurcatl,Elm ve Tohsil Morkozi“ TofoHdr'universi
tctullll pЮ fcssom Onver Qafariinin“ Tele宙 zlya JumaliStkasimn
esaslarl'' kltabinn islq uzu gё Hnesi moni cox sevindinr Azo「
baycan dilindo yazllan dorsiik ekran jurnalistikaslnln esaslannl
6yrenlnok,bu sahedo baza biliklo五 ne sahib olmaq illlkanl oldo
etmot telelurnalist pe5osinin sirlo五 ne yiyolonlnek isteyon tele―
boler i9un deyorlilnenbedir
“Telcviziya jumalisikaslnln esaslarl"kitabl ekran jumalsI―
kasinln tomol pHnsipk〕 dni 6yronlnok baxllnindan bir dayaq,
pram m。 ,Ё 。1010r
i9血 yarar11,praktika ve nozo五 ン
γonin veh―
doti n6qtcyl― nezoHndon deyorli dors vesaiti olacaqdlr
ⅣItolllin sade ve yttcam anlatma terzi,bilⅣ asito Oz tecrubo―
sinden olde ctdiyi vo bildiyt yaradlc11lq mosololorindon sOhbet
力 gcdon dos vesaitinin lり da getireceyino ominlik ya―
radlr
Onver muelllinin daha 9ox Azerbaycan telemokanindよ
"maSl Sё
1
proqranllara istinad etmesi,TV metbexino belodlikdon ireli ge―
e1010r i9in ya―
len lnisahido Vo oorhloH bu vesaitin praktik ino§ 首
rarll olacattnl dCmeyO osas vcrir
Kitabda TV― nin ictlmai inksiyalarl,proqram xaraktcH,molu―
mat qaynaqlarl,janr ve fomdan,pananlclltjurndis● kasmin hO―
do■ ori, tcleJumalist bacarlこ lna yiy0101alnok qaydalarl olduqca
yttCaln ve anla゛ lqll,okllde a91qlanml§ dlr
TeleJurnalistin ctik cohetloH,ckstrcmal voziyyetdokiお
aliy―
yoti ve dOvlot tedbirierindo i,prinsiple五 ni,oxsi rni§ ahidole五 vo
uzunillik tecrllbosi osasinda q01omo alan Э Qaf肛 11 6z kitabinda
tclcauditoriyanin ёyronillnesi probleminO do gcni,yer aylllllls―
dlr Maraqll meqamlardan biri do llluollifln Azorbaycan telcme―
kanlnda dil problcnlino olan minasibetidir O,bu gin tclckanal_
larda Azerbaycan edobi― ,ifahi dilinin nollllalanndan konara 91_
xan,ycrli leh9olordon istifade cinoklo nitqe a薔 lrllq getiron jur―
nalistloro dizgin istiqamet gOstelllloy0 9all,lr
Hor feslin sonunda sual ve tap,1■qlarln vcHlmesi de teqdro―
laylqdir lnalnla dcyo bilorem ki,tcle宙 ziya jumalistikasl salle
sindo indiyo qeder 9ap olunllnu,oserlordon praktik ehemiン γeti―
no gOro k6kは ,oklldo forqlonon“ Tclcviziya jumalistikasinin
esaslarl''kltabl chn jurnalisikasi fonninin tednsindoki bir slra
catl,mazllqlan aradan qaldiracaqdlr_
B■ 6vlikdo dord fosildon ibaret olan dorslik fundamcntalligl,
tec血bi yana,ma terZi ilo xisusi ohomiyyet kesb cdir ve inaFnla
deyo bilerik ki, golocok jumalist neslinin ycti§ mesindo bOyik
ohomiwo● ol増 aqdlr
Altay Zahidov
Omakdar jurnalist, Azarbaycan
Jurnalistlar Birliinin katibi, ictimai Teleradio Sirkati Yaytmlarr
$urasmm iizvi)
8
Miiollifdon
XX osrh sonlan XXI osrin evve1lo● ndo intemct daxil olmaq―
la,kutlovi infol【 1lasiya vasiteloHnin komiyγ et vo keyflyyot baxl―
mindan amml cOmiン γetm iStOr follllala,m15,isterso do yeni ya―
ranan siyasi ve sosial iqtisadi tolobatlanndan ireli golt Bu pro―
scsi qlsaca bc10 ifado ctnlok m― ndi:
―dinyada dunen ve bi gun bas vcron hadlsoler haqqlnda opc―
rativ ve dolまm inf0111laSlyani almaq:
―real gcr9okliyin proses ve tezahuriorlni dork ctmok;ictilllal
flk五 oks ctdil11lok ve mtasir cemiyγ eth lazl■ li istiqametde山 ‐
,aflnl,ort10ndillllok
XX osHn sonlanndan ba91ayaraq dOvH metbuat, elektron
KIV-lor infoll.lasiya hecmmln artull11, ``infollllaSiya s19rayl'1'',
“info..l.asiyada inqilab", ``info.11laSiya sonayesi'', ``infolulasiya
partlayl,1''haqqinda dan15matta basladi ve besoHyyet info....asi―
ya comiyyoti osrine qedom qoydu Bu ise info.1.laSiyanln miasir
sivilizasiyada mustesna rolundan ve hazlrki comiyyoth info....a―
siya oimadan yaqaya, xiisusen do inkigaf eda bilmeyeceyinden
xaber verir.
Melumathhq sosial telebat demekdir. insanlar her giin, her
deqiqo xober almaq ve maraq dalrelorhln gcni,londlrllmesi
t9in flkir ve baxl,lannl bё li,meyo,ictlmai heyata cohdlo daxil
Olmattι Vaxtinda mtasiliyin bu ve ya dlger pЮ blemloH ilo ola―
qodar nOqteyi― ■ozerloHni follllala,dinllatta,hadiS01oro feal mё v―
qclorinl bildirIIneyo 9ah,lrlar ki, bu mesolodo do ovezolulmaz
rolu televizlya yeHne yetirir Bitё vlikdo tcleviziya ayrl― ayrl in―
sanlara,xalqlara ve imumon bo,oHyγ ete xidmet emot tarlxin
gedisihe teslr gOst0111loklo insanlann baxl,lan ■o omolloHnin
yarall■ lasllla yardlnl edir
Dmlyada osason tcleviziyanin iO te,kili fbHllasl,yaxud yayinl
sisteini i」 d,af ctmi,dir Sё hbet dё vlet,kommersiya ve ictlnlal
tclcviziyalardall gcdir
Hazlrda televiziya siyaset ve iqtisadiン
γat,ll10nevi rnedoniyyet
ve maddl guzorall,psixologlya vo ideologiya ile btth Oldum直
dan murokkob ictimai kontckste daxildir COnliyyotlo birgo ireli―
loyon tclcviziya konttct merhelolordo proqram fealiン
γetinin
mixtelif pHo五 tctlojni ortaya 91xanr Unikal tobiotino, kttlovi
Suura psixolo」 i tesir gucune, misli gё rinmeyon auditoHyaslna
g6re tclcviziya her zaman siyasi institut kimi qalinaqdadir
Sosializm qurulusunun Siqutundan sonra diger respublikalarla
yana,l rnisteqillik qazanan Azerbaycanda da ictimai heyatin bi_
in, o cimleden kttlevi infol.1.asiya vasiteleH sahesinde de
esasll deyi,ikliklor ba,vcrdi XX Os五 n 80-ci i1loHnin sollunda
Azerbaycanda son 70 ildo ik dOfo imunlnlilll qeッ
m― hё kimet
qo_
zetlori,bir qedor sonra misteqil infollllasiya agentlikleH yaran―
ittI
勝 11開 躍 I]∬
81iλ :胤 i∬ 響 籠 還 棚
§
dl Buna teleradiosirketlo五 麟 Hndo ttcit dOv10t nezaretinin
saxlan■ masl ve dOvlotin bu sahedo monop01iyasln1 01don ver_
mok istemomesi sobeb 01lnu,du
Lattdn bitun maneoloro baxmayaraq ル erbaycanda yaranan
telekanallar dOvm metbu渡 l geHde qoyaraq,sれ tio inkisaf cmO_
yo basslanlls_ve hazlrda 01kedo 16 telekanal fealiyyot gOstOrir
Bu,AzTV,Ictimai Telcviが ya,ANS,“ Space'',“ Lider',“ Azad
Azorbaycan",``Xozo「 've regionlardaお aliyγ et gё steren teleka‐
nallardlr
10
l Fosil
TV heyatln canh giizgtistidilr
``Hole min il bundan ewol qediin kitablardan VanTszi loqobi
ilo taninan cin,ai五 Ve alimi Van Tzsyunyuy bclo bir倒 Lr sё ylo―
yorok yazlllll,dlr: ''O scyi ki g0111lolyonl,haqqmda e,itlmokdon
memnun qalmlranl'I Bir nc9o il sollra iso o,flknni daha deqiq
ifade ctmi,dir:“ y■ z dofe eoimokdonse,b士
dlr'' On esrdon sonra onun dedndo五
h6b血
dofo gO....ok yaxsト
i seslonlneyo b崎 ‐
lamlsdlr Televiziya peresti,karlan 9inlinin midrik kelamlannl
Osas gё irerok,radionun inehdud ve fealiyyetinin inonaslz oldu―
普unu Sё y10mi,lo「 '1
Boli,tclcviziya yarandi ve conllyyotin 9oxdankl arzu ve istOk―
loHnl ge"okle,dirdi,mOctzosi ilo biin dinyant heyTete saldl,
az vaxt orz闘 o insanlann diqqetine hakinl kesildi,dloloHn qo―
nagina,heqlql― lmo 9evHldi
Zamanln telobi,heyain chtiyaclanndan dottan bir zenlret
ёton esrin 20‐ 30-cu inerinde artlq TV^nm yaranl,lnl reall∞ dlr‐
maLa dOtt apar山 .Insanlar radb ddき danndan uzaqlardan csi
nk ad―
dldonni chmda gOnnok arzusu lo yasaytrdl,buna do如
dlmlar atllrdl Almaniyada, ABs― da,hgilterede,Fransada,
lkelorde alimlor,Inthondislor,texniklor bu
SSRI‐ do ve bir slra ё
sahede yaradic11lq axtanslannl弩 urla da■ lanl etdlHrd1lor Sinaq―
lar zamalll lllixtelifcthazlar vasitesi ilo kadrlar 61出 rnok cehdloH
gctdlkco bohresini vcrlrdi
Oton esHn 30 cu illo五 ndo Rusiya mihaciH Vladimir Zvorki―
nin elcktron tcleviziya konstruksiyasinl yaratnasi neticosindo
qura,dmlan tclc-6血 山 isinun sinaqdan utturla 91xanlmasi ve
kご 'Moskva,201Xl,soh 103
l“ MaojumJ、 ●
ll
Nyu― Yorkun en hllndir binasi ba,lnda qurulmasl,bir il sonra tec―
ibi tclcё 籠rucinin i,o salinmasl TV― nin inkisafl yolunda atllan
ik addlmlann utturla neticOleneceyine itnidloH artinrdl
TV yaratlllaq cehd10五
diger qabaqcl1 6ucolor kiini SSRI― do dO
uttuna neticolonirdi 1939-cu ildo Moskva ve Leninqradda FniaSir
#踏ぶ需訂亀ド
ittH蹴
1配
、
暇imalま
臨認識 轟
」
庶鷺m皿 躙 鳥
拙Lm:
島
1‖ 概
朧響:∫ 翼肥ぶ漁FT織器:F亀 棚
tereqqi vo 9i9oklonxne dё vri bttlandl, yaylm isullan tedncon
柵 椰 刑端 醜 ポ 肌
lV yaratnaqゎ ,obbuslon Afnka ve Aslyada da az br muddetd。
襲舞ria nOucOlend Belol週 o,diⅢ ya yem brdowЮ _tclcvЙ yalassma
祠
柵
鶯
鰍
驚
帯
鰤
鶏
艦
騨
BelelJde,KIV sisteminin te,oは ■1■ “Radio ve kinonun yetir―
mesi''olan TV―nin yaralmasl ilo sOna 9atdl Az vaxtda TV cO_
miyyet heyatnin mmim terklb hissesino 9evnldi
TV yaranlsl ile bo5o五 yyothl inkisafl, bilh dunyanlll sOsi_
al― iqtlsadi, chni, medoni tereqqisindo gedon prosesloHn bittn
cahana yayllmasinda qiteloHn, 61kolo五 n inteqrasiyasinda 9ox
mthim vasiteyo 9cvHldi ve insanlan infOHllasiya ile temln cト
mek 6ュ llksiyasin1 6z izonno gё ire bildi
うん
ssRu llokumetl mi■ oflq respublikalarln payttttlannda,Muxtar
Rcspublka vo vilayotlerdo,ayn― aン n diyarlttda tcleviziya merkoz―
loH bЯ 7,sllu ise sahnaq barede lllltunl proqranllar qobul etdl Rcgi―
onlarda telcvijyalan iso sahnaq,kadrlar hazlrlamaq mubuln vezife
hmiqa● lya
qoン uldtl Bunun neicosi olaraq 1956-cl ilh fc■
Ta1lnda
Baklda da tclcmerkoan bmnci nё vbesiiso salmdl ve Azorbaycanda
da tclevlziF veHli'10赫 yaylmlatmasma b● lalllldl coX k191k et
Hsa Necibo
randa ilk diktor kulll tatn∞ a91lar qa野 lsma 91xan genc l山 ■
Mollkovatm``Diqqet g6Sわ 士 Bakl''sOzlerl ttanlarlll dtqqet ve se―
vmclne sobob oldu Somlar tatnω a91larla k19Jく ekranda tez― tez gё ―
nmon dkorlar― Tatnara Gё zolov■ Nailo Mchdlbeyova,Sevda Co―
n麟 め ,Sara Man4afova,Rona Nesirova,NMIm Mmm調
"Bakl
ehalis価 xoberler,mehmatlar 9atdlttι ve五 uslor apanrdllar 駄
vaxlar Bakl telcvviyasl honedo ikl dofo,sonralar iso u9 dofo cire
91刈 r Ve her dofo 2 saatllq ve五 lislor gosto五 1面
Muxblifjanrm
proqralnlar,vcnlislor hazlrlalnaq imkanlarlml mohdudluュ
tc血
vasitelonn ohatnぉ l stuヽ、 qOzCtdOn meqalolonn oxulltnasl,lc―
imai― siyasi xadimlonn,odめ iwat inCO"net elm n山 nりOndeloH―
nin 91xl,1… 動 luk vennOk mecbunyyomdo qoFdu.Pa面 ya
ve homet qOrarla-9 resmi xoborlonll qozctlordo dlqqet 9okon
oXun3ulla is嗜 J遣 VcHllr,xalq 9altt a10tlo五 allsambllar― ,mi―
ЁOnni Ve anstlo五 n91xl§ lan birba,a g6sbnirdl,肺 flhnleL edobi
tamttalardan parcalar nulnayls etdlHlrdl,omok qabaqclllarum 91‐
刈゛an,iqusadlyytt■ 7o kond tesonfatl saheslndeh yemlШ or ve
upriar barodo meluFnatlar talnasa911ara rtdml■ ,`G血慟n xoberlo―
j",“ Mokteb ve heyば ',“ Hoklm mosleheF'klmiに 11mal xarak―
tcni venh§ ler taln苺 鴫1larm m田嗜nl sebOb Olurdu
TelereJissOrlar ve yaradicl heyot TV― in audlto五 yasint gcni,―
londimok,illsanlan heyatda ba,vcren hadiselor ve yenlliklorle
operativ molumatlalldrrnaq meqsedilo yaradici1lq axtan01an
naq,Azer―
apanrdllar Golocok tclctcatr moktebinin esasinl qOン τ
baycan ve xa‖ ci 61ko klassiklo五 nin eserionlli ekran■ 9m sehlle―
lo,drmot murekkeb qumlu,lu tclckompozisiyalar hazlriamaq
yaradicl heyeti daitn dusundittdi Hom de tclcviziyanm mad―
＾
‘
認[s思 ふ 濯
iln騰 ‖
。
慇鵬l鑑」
謝IP聴
:i][IliI:I:]11:1]￨∬
I:::]Pξ ]:鷹
∫
龍
駅
::慶 #1:
Ъ
絆
義
鮮
11醐聯 鮮 砒
L#鮒
警
熙 欝襲
避灘 蹴i撥
淋議
14
lar cyni qobildondir
DOvlot tclckanallarl KIVsistcmindo
ёzinemexsus cohetloH
ile ferqlonir I)Oviot telcviziyasinda hakilniyyotln siyasi, rosmi
xoborleH,fellllallllari ve serencanllarinin i,lqlandinimasl kanahn
osas vozifoloHndon saylllr sibhesiz,dOvlot TV kana11 61ko bas―
91SInin g6rusloH,soforleH,dё vlot9ilik maraqlannl i,lqlandlllllaq―
la yanas1 61kenlll,onun xalqlnin tarlxl,milli ononeloH,Inedoniy―
yet ve incesonet,IIleiseti,ordusu ve s saheloH barede vc● li,lor
hazlriaylr_Indi dinyanin blr slra 01kolorlndo de dё vlet televizi‐
yalarlね aliyyot gOstertr.01cozair,Be19ika,Bi...la,Yunanlstan,
Ispaniya,Indoneziya,Islandlya,simaI Koreya,Kuba,Misir
Oreb Respublikasi ve Finlyandiyada d6vlot telekanallan ayrlca
bir strur kimi i,loyir Avstraliya,Bё bruk BHtaniya,Kanada,
Ycni Zclandiya,Filippin,Fransa,Yaponiyada ise dOvlotin mil―
klyyolndo olan telckanallar qeyn‐ dё vlet ve kommersiya kanal‐
lan ile omokdasllq 5oraitlnde i,Ioyirler
Komlncsiya telcvittyasinln klasslk Olkesi sayllan ABs―
da yem
televiziya strbru― pcyk kanЯ ll klmi birge d5vlot hem de xisusi
mikiyyotte,は lat olan IV-lor var.Alm面 ya da iso 6-olnexsus
``idimai― hiquqi''sistcm ldmi fonnalasan telcviziyanln dovlet m■ 1-
klyyotl ,oraitlndo musteqil i,lomok fonnasl qerb d6vletlomdo
bin■ ona1l qarsilalmlir.Plyuraliι
llle tも J■ lmk
veren bl sra Okolor‐
do iso konlmersiya kanallarlna dOvlot televiziyalan ilo birge i,lo‐
meyo imkan verllmir Fransa9 1taliya,BOメ k BHtaniya,ALnatllya
Fedcrauv Respublkasi kmi 5kolordo iso kommcrsiya televizlya―
lan ilo birlikde i,lomeyo mphdudiyγet q"電 IInur
ヽTeleviziyamn ehemiyyetini ve tesi gucunuメ ksOk qiymet‐
londiron Fransa prezidenti de Qo1 1964‐ ct ildo mixalitttlo mi―
banzo zamanl belo deyirdl:“ Onlan■ (mixalifetin)nletbuatl,me―
nim iso― Fransanin radio ve telcviziyasl var ve men bunu saxla―
maq nivyetindoyom'' G6inditt kimi,dOvlot telc宙 ziyasl hom
siyasi rnubanzo,hom haklmiyyetin idcologiyasinin insanlara teb―
litti,yeH gelondo 01ko ohalisini soferber etlnok,qeyn―
dё vlot
TV―H lle reqabet apalillaq baxlmindan」 し
Cli Vasitedir.Ona g6ro
＾
ゝ
do,dё vlet TV kanallarl KIV― do helo Oz ycrini saxlayacaq
Son 1lordo inkisafemoyO ve stretlo 9oxalmtta baslayan ka‐
nallar bezi ёlkolordo TV-lor ise disdiytlilk ttnlordon meydana
gollni,dir Yaponiyada d6vlot vo kommersiya telcviziya soboko―
si demok olar ёton esin ortalanndan fOaliyγ Ob ba,laml,dir.
Gicli dOvlot ,obokesi sayllan Yaponiya yaylm korporasiyasl
En― Eyc― Kcy''法d kanala foaliyyet g6stonr sebOke dOVlot bm‐
“
cosi ve abune haqql hesabma maliyyole,ir BOyuk BHtaniya vo
ABs― da da kOmmersiya kanallarinin ya,1 9oXdur Lgiltere parla―
menti 1954-ct ildo qanunla misteqll``Ay‐ Tl― Vi''tclcviziyasinl
yaraml,dlr Belo kanallarin sayl ge卜 gede arml,, 9o_cl i110Hn
evvelleHnde xeyli 9oxalml,dlr
lndi ABs― da kOmmersiya tele宙 ziya stansiyalarl milli radiO,0_
bokosi altinda qmpla,lr Ame五 ka tclcviziyalannin smkturunda
siyasete az yer ve● lir FealiyyetloHnin ilk i1lo五 ndo bu 61konm
telekanallan eylenco― info....asiya vasitesho 9evnimis,radionun
b■
Ыra apano jurndヽ Jo五 nl proqramlan■ O Ыrhkde ise dovet
ctrni,lor Kolllmersiya televiziyalannda populyar olan``Bu gun'',
Bu soho「 ',``AmeHka,sabahin xcyir'prOqramlannin gcnis ta‐
“
ma,a91 auditoHyasi var Ax,aln proqramlarmda oldttu kimi bu
kanallarda da``ycniliklo「 'hemilo osas yer tutt ve vcHlislor ё
zu_
nun sabit,genis talna,a91 audito五 yasl l10 fOrqlonir
Konlmersiya meqsedi理ⅢdOn Tv kanallarl bu山 osasen andl―
toriyaya i,loyrj bazar rnunasibetl昴
smkm klmibazarqanunian
ilo foaliyyet gOstenr Proqramlantun reyttnqi bu kanallara qo,ulan
reklamlardan faydalalmtta imkan veHr_Burada rcklatn biHnci,
meaLun iklncidtt Eym zalnaida meι
nuFl da tutar1l olmasi bu
"鳳
kanallar i9im vacib amillordon saylllr Ona gOre do,kanallann sa
hible‖ bu cohete xisusi dlqqet yet面 eyo rnecburdurlar
ABs― と ,C10CO do Qorb 61k01olndo kOllllnersiya tclc宙 ziya
kanallan 9oxdur vo onlann sayl durlnadan artlr
“Azorbaycan bazar rnunasibetloH dё 、
mine qedom qoyan andan
ntlevi_hfO11.lasiya vasitelo● sistemi」 n Ozol sektom foalittet
g6stomeyo baslad1 0wvo1 6zol qozctior,bir az sOnra iso ёzel telc‐
16
kanal sistcmi mcydana geldi indi blkodo 40-a yaxin ndio ve tclc―
viziya kanali qeyde ahnlnl,dir Elcktron KIV‐ lor haqqinda qanu―
nun quneyo mintnosi bu tip inforlnasiya vasiteloHnin saylnin si―
retlo artmasina sobobO olur Azorbaycanda tclcviziya barodo bclo
qanunun uzun middet olmamasitcleknallann yaradlLnasina xisu
si 9otinlik toredlrdi Lakin mixtolif yollarla olsa da,telekana■ ar
yarandl indi,hOta bu tclckanallari9oHslndo xisusi rcⅢ nqO,90kl―
yO,dⅢ a
standartlanna uyttun yaylln,缶
blen var'l
Suallar ve tap,lrlqlar:
l Qeyrl‐ d“ let vo konllnersiya,irkerleHnin yaranma tanxi ve
ik belo TV lorin veod hansllardlr9 01koloHn ve bir nc9o
W― nin adin1 9okh
2 Dinyada fealiyyetistiqalnetino gё ro nc9o nё v TV kanah var?
3. Qeyn‐ dOVlot TV kanallan diger TV-lordon hatlsl cohetle五 lo
forqlonir?Bu suallan cavablandinn
Azorbaycanda
ёzol televiziyalannin yaranmasl
XX osHn sonlarlnda infol■ llasiya comiyyotitt insanlan me‐
lumttlandlll..aq tolobat1 5zunt artiq brllze vcHrdi lllsanlar yaxl
bωa dusidi k,opcrativ infonnasiya abnadan dunyada b● vcren
sayslz― hesabslz olaylardan vaxtinda xober mtmadan comiyyetin―
kisaf edo bilmoz S6zsiz ki,bu sahedo osas vozifo televiziyanin
uzoHne di,■
XX esnn soniannda dinyanin bir parOasl olan Azerbaycanda
mも te● 1・ metbuat,面 rlnaSya agentlШ oH,o cullll¨
h
apanci rolu sayllan ttLviziya gc」 s ittsaf yoluna qodom
qoyur―
"KIV―
du“ Intcmct"in meydana gelmesi bu inkisafa Oz tesinni aydln,o‐
klldo gё stettdi A■ lq bir TV kanall insanlann telobatlm 6deyo
bilmir, ye」
kanallann a91Lnas1 7un zoruretlno 9evHlirdi
1991‐ ci illll ewollo五 ndo mttteqll telekanal kimi fealiyyote bω
la‐
yan ANS qeyn‐ dOvbt tLv鯰 サdanmn Ы五ncも i ddu“ 20 yanvr'
l
C Mommedli
“Jumalistikanin inkl,aFmcyll昴 '',3akl,2006,soh 321‐ 322
７′
λ夕γうθ
hadiselo五 ,Qaraba首 。laylan,Errnonistaninノ フorbaycana qarsi te―
cavllzunun respublikada yaratdl首 lmも [。 kkob d6vrde xalqa doqiq
infO.1.las,a vell・ Ok,opcrat市 molumatlar 9atdlrmaq genc juma―
listlor qrupundan geco― gllnduz sey10 9a11,m電 1,mlxtelif melumat
agcntlikloHlo,xanci telckanallarla olaqolor yaratma首 1,ё lkedoki
veziyγ ot ve dttllq Q"ab2屯 da gCdOn proscslor baredo dullya icti_
maiyyotllle doま u― duzgun xoborler 9atd111.1電 l te10b edlrd1 0zOH_
no 9otln voziお
gё
tion ANS-9iler te―
vasitelo五 nin klfayet qo―
der olmamasina,info■ 11lasiya monbolo五 nin mehdudluま ma baX―
mayanη ,her♂Ln cyni Vaxtda``Xobor9i"proqramlilo efro 91xaraq
insanlan yetennco melumatlandlnnatta 9a11,Irdllar 1992-ci ildon
etlbaren KJV haqqinda qanuna osason ANS aynca kanal alml,vo
bundan sonra radlostansiyaslnl da yaratlnl,dir
Azerbaycanin b61goloHndo ANS TV ve ANS cM― in mixbir
montoqolori yaradliml,,bir iniddot sonra Tirkiyonin elaqo pey‐
ki vasitosile dinya cirino 91xmatta ba,laml,dlr O vaxtdan beri
bu kanalin“ 19 xobor',``zOrxana'',``Qulp"VcHlislorine,musiqili
proqramlarlna tama,a91lar rnaraqla baxlrlar
Publisistik― infonnasiya
proqraml sayllan``19 xober' gin er_
zindo lkl dofe eflro 91xlr Osason sosial― mei,ot problemloHndon
s6hbet a9an bu proqranll tama,a91lar sobisizllklo g6zloyirior
Gem,auditoHyasi olan,sosial― mei,otdoki problemlordon sOhbet
'mixtolif katcqoHyaya lnonsub insanlarla birbasa
olaqo
yaradlr,s6hbetdo
istirak ettuok isteyonlo●
"an``19
XObo「
n telefon vasite―
sile flkirloHni tama,a91lara,"ksOk itboli memurlara 9atdinr ve
bozon“
vozifo sahiblorini proqramln canll istira崎 lSina 9e宙 rir
Bu proqranlln daha bir inisbet coheti ondan ibaretdir ki,sosial
heyatdakl ve mei,etinlizdoki problemloHn aradan qaldinhlasin―
da to,kllat911lq vezifosini de yc五 ne yetlHr
Yaxln vaxtlara qedor maraqla baxllan`TJozer noq●
si''prOq‐
raml da ANS― in bё yik audito五 yasl olan verilislerdon sayhrdl
Dynyada vo ёlkomizdo bas veron tnuxtelif hadiselere aydlnllq
getirllookdo bu proqramln ohomiン γetli rolu danllmazdlr Pllbli―
sistik pЮ qram olan“ Zorxana",sat五 k vcHlis klmi maraq dottran
００
``qulp''ve digor ver■
i§
lorjumalist yaradlclll意 inin,pesokal11こ inin
》
3(os五 n sonlan H os五
l棚嵐∬
鼻
器贈
7謡 ξ
LttYt鮮 出
鮮電
'織
静t翼 I常 選濾 11鮮l督よ
1,P哩:麟蹴
発
響蹴lぶ 酬 s胤
辮織身よ
鋼鴇Ⅷ 琥
蹴蹴 島
∬躙 躙 留
品翻 紺:服 蹴:裾ま
neticosi kinli yadda qalmaqdadlr
n evvelleHndo tclcviziya mokanina
oxsar1lq O独 i gOstenr
hdon
ehale daresmo goro AzTV ilo bir slrada
Yarandlgl ik」
levi vc五 li,lormdo eッ mi
:棚 響 踊鳳輩祗
m:淵
d吼
毛躙
ca
刷織mTT鶴 :鮮蹴鮮槻lT賜 蝸'電
織寵
認Ⅷ認鑑驚Fllttt貯■
Υ
跳雅』
‖ぶ繁
n譜
品 星肥F欝ぶ器器 ζ
鮮帯
1暇淵舅
8器 塊
:習
欝
tedШ oH veHlislordondir
聯轟蛸戯榊
Bu telekanalin simasml gun erzlndo eflre vcrdiyi hfolluasiya
proqramlan∼ dln gOStOHr Xoberlor proqratnlnln setkasi belodir
1300-1315``Sedピ 'Azerbaycan dilindo
1500-1515``Sedが 'Azerbaycan dilmde
1700-1710``Sedど 'Azerbaycan d■ indo
1800-1810``Seda''ns dilhde
1900-1915``Sodぱ 'Azorbaycan dllhdo
2100-2130``Seda''Azorbaycan dllindo
2130-2200``Sedadan sonra"Azerbaycan dilindo
19
2400-0010``Seda''Azorbaycan dilindo
0130-0140``SOda''ingilis dilindo
0330-0340``Soda''Azorbaycan dilindo
03_40-0410``Sodadan sonra"(tokrar)
G6血 ndtyt kimi,“ Lidcr''kanali gin er71nd0 1l dof0 3 dildo
infollllasiya buraxlll,lan ilo tama,a91nin qar,lsina 91xlr 2 saat 5
doqiqo info11llasiya yaylmlamaq bO黙 soy,yaradic■ lq,gergin i,
telob cdir ki,redaksiya bu vozifonin ёhdosindon ycteHnco gelir.
Bundan elavo kanal ``167 saat'' he■ olik siyasi― ictlmal icmalla
ёtan 7 gin erzinde dtmyada vo Azorbaycanda ba,vcren hadise―
lorin sorb■ li vcHr
QCyd CdOk轟 ,``Lider'diger clcktron KIV-lor ttmi musiqi―
oylencoli proqramlara da xisusi diqqet yctiHr idman veHlislo―
五ne do gcni,ycr aylran kanal beynolxalq idman yanslarinl rnun―
bzom translけ astya edir``Lider'「 R′ reklam bazarlnda Oぷ hO_
li―
mexsusluttu ile do secilir_
UInurnlyyotlo Azorbaycanln misbqllliyl illo五 llldo yaranan
ANS,Space,Lider,ATV ve Xozer teleradio,orb10ri bu pn
ugurla feali到 、t gOste五 r,tebiet,cottraflya,iqtisadiyyat,Azer‐
baycanin tanxi,odobiyγ atl,incosoneti,taHxi,oxsiyyotiOr baredo
proqramlan ilo● Inasa91lari melumatlandl..llaq,Oylondllulok Sa¨
hosindo layiqli l,apanrlar
Fealiン γetinin
dOrdinct ilini ya,ayan ictimai Televiziyanin
Avrclpa suraSimn tOvsiyγ esi ne yaramasI Azerbaycanln telc‐
kommunikasiya mokaninda ёzunelayiq ycnIIu mtmaqda,nlilyon―
lann istoklisino 9cvHllnokdedir
lctimai Televiziyao Misteqillik oldo olunduqdan sOllra in―
sanlarm g6111lok,baXmrlaq isbdikleH kanal idi ictimai Tele宙 ziya
ideyasindan kiね yet qeder melumath olan insanlar,m倣 telifsiya―
si^dini qmplann mmayondoloH onun ckraninin isiqlanacaЁ
l gi―
ni sobirsizliklo g6zloyrdiler
Dinyada ictimai televiziyanin erseyo gehnosinin 50 ildon ar
tlq tarixi var 1 952‐ ciildo ABs‐ da yaranan ve ictimai_tedns veH―
li,lo五 follllasinda fealiン
γete ba,layan stansiya kollcclor vO uni―
vcrsitctlore ald idi Todricen inkisaf edon vo populyttla,an stan―
siya mtxtelif xeyriシ γo comiyyetloH, fondlar ve bolodiyyoler
i9in nimuneyo 9cvHldi ve yaradllmatta ba§ ladl Bu stallsiyala
aktual infomasiya ve ya oy10ncoli proqramlar yarada bilmeselor
do,kommersiya korporasiyalan tcleviziyalan ilo nluqayisedo is‐
in ve hem do reklamlaldan azad idilor Bundan olavo,bu stansi―
yalarln yaylmladl薔 l mate五 allar moι l..unca da forqlonirdi
Bu gin sivil dOvlotlerln her biHnde ictimai TV lor fealiyyot―
dodir Bunun klassik nttmmesi Bё yuk BHtaniyL Almaniya,
Finlyandiya, Yaponiya ve s qabaqci1 61kolorde mё vcuddur
Azorbaycanda da artiq lctimal Tclevizlya ilk addl:nlannl atir,ba‐
xllan,sevilon kallal klnli yeni yaradici1lq axtarl,lan,rengarong
proqramlan ile auditoHyasini gcni,londiHr
2005-ci il avqustun 29-da ITV― in tontonoli a9111,l oldu.Prezi‐
dent 1lham 01iycvin,h6kimet ve parlamcnt uzvloH,siyasi parti―
ya ve qcyn― hё kinetto§ kllatlan nllnlayondole五 nin,Azorbaycan‐
dakl xanci 01ke diplomatlannin i,tlrak ctdikloH merasim
ITV― don birbasa yaylmlandI ITV genc ko■ cktiv 19in 9oX 90till
bir vaxtda―
panaments"k110Hno stan veHldlyl zamanda、
o dus―
du.O vaxt 9oXlan belo bir flkr sδ yloyirdi kl,ITV 9otln yol ayn‐
cindadlr,ona hara gctineyi yox,olindon tutub lazllni istiqameto
apal■ 1laq
lazlmdlr Amma ITV istiqametini Sc9imilll dtt miey―
yonlo,dirdiyini sibut etdi
lctinai Telcviziya parlamcnt se9klleH zamani siyasi platfor―
masinl izah ctmok■ 911n siyasi partiyalann numayondolo● no pro―
porsiond qaydada ekranda beraber vaxtり ndl kl,bu da Syasi
bloklann ve se9kilordo istirak edecok tlamizodleHn teblittat
kampaniyasinl ycte五 nco heyata ke91111loloHne imkan yaratdl
ITV stabil proqram siyasetl m■ oyyonlo,dimoklo qar,lsina
qOyd嗅 算 mOqSOde doЁ m utturlu addimiar atdi ve tllaraqll proq―
ramlar bir― biHnin ardinca tama,a91 auditoriyasulin diqqethi colb
ctdi lctimal Telc宙 ziya hem do genc jurnalistlordon ibaret apan―
Cl,,Orh9i lntcrvuycr,,oumen,rnixbir ordusunu follllala,dirdl
ITV‐ nin proqram siyaseti onun uttru hCSab edilmelidir Bir
つ‘
理鷺珊熙轟 lll課 鋼撫 織 :糧:留
訛1鵬肌 盤 1」鳳
t:l鶏品
導F温 跳∫
腑 躊誰
ne器
箭響騰glln"muЫ hお1.ladya pЮ qraml
l隠
:盤 ‖
=出
霧
f:I霧 群
T鷺:鮮
臨 I溜 ,鴇 Jぶ μm曖山
1::I驚 :鵬
abWamhぃ
IndO)
￨:f:I鼠驚
:譜R群
::::I:空 蹴
Ⅷ吼
2030“ Ger9oyin ёが
lよ l』
1ょ
qll卜
1"
lltSI
1
"
(nls“
i:γ
1
'analitlk proqram
=:識
21_00``Intrada"muslqlli proqram
2130``Yeddinci mertebo"
2200``Isguzar saat''
2300“ Car91"infollllasiya buraxillsl
2310``Morkozi xo■ f'
0000``Gindoln''
0010“ Bodii flinl''
0100``Car91"inforlnasiya buraxlllsl(ingilis dilindo)
01 10“ Bodii fl貯 'in davaml
0200“ Azerbaycan palitrasl''
0230“ Sonedli fllm''
Bunlarm bozisi」 hdOlik,bOzisi iso hefblik pЮ qramlardir
Mosolen,bazar gunlori“ Ycni」 h''musiqili infollllasiya prOqra―
minin yeHne``(Dvqat'' hOftolik infoll.asiya proqraml g6sterilir
Bu prOqram getdikce tettnillosir ve tamω a91 maraglntn armasl_
う´
つ４
na sebob olur.
ITV― in ictiinai― siyasi proqranll olan``Ger9oyin ёzu"istirahot
gunllndon ba,qa hor ax,anl saat 20.30-dan 21.00-dok cflrdo olur.
VeHlisin qonaqlarl osason politoloqlar, siyaset,ilor, ckspcrtlor,
qeyri― hё ktimot
si―
toskilatlannin numayondolo五 giiniin ddual siya―
ictimai hadisolorini,orh emokle diqqot 9okon rnosololoro ay―
dinllq getirirlor.
Ictilnai Televiziyallun qadlnlar,u,aqlar,genclor,bir sё zlo,co―
miyyotinin bitiin ya,qmplan t9iin hazlrladl着 l prOqramlar da ta―
ma,a91lann diqqetindon yaylnlnayan ve五 li,lordir.Tarix,odobiy‐
yat,incosonet,musiqi,a,lq soneti``Ozan"ve s.bu killlli miihiim
saholordon bohs edon proqranllar rongarongliyilo tamasa91 diq―
qetini colb etmokdodir.
Suallar ve tap,lrlqlar:
dё vlot tclcviziyalannin yaranllna tarixi
1. Azorbaycanda qcy■ ―
barodo ne deyo bilorsiniz?
2.」 へzerbaycanin ik miisteqil Ⅳ
kana11lan hansllardlr?13u sual―
lan etrafll cavablandlrin.
3.ictimai Ⅳ -lor ilk dofo hansl foll.lada vo hansl ёlkolordo ya―
ranml,dl′ Adlanlll sadalayln.
4. Azerbaycanda lctimai Telcviziya haqqlnda qanlln.。 vaXt qO_
bul edilllli,ve ITV ne vaxtdan foaliyyeto ba§
lanll,dlr?
5.lTV― nin proqram siyasoti baredo no deyo bilorsi面 z?Bu sual―
lan bir qodor etrafll cavablandinn.
23
も
T:∴ 翼曽
l:ly品 格
ぶd,織滞年
庶「:1鼈 濃1
:鵬棚 腑 聟盤 棚 :胤 腿篤
譜1:竃拙√#常 :鯖 出tぶ :還 棚結:￡蠅I
i黒
:署
Iき
I繊1鞍晶1墨 驚書鯛 !鮮
ぉ
恐;躍3乳1:棚甜岬総殷 tt詣肥ti
:
:五 Irlは 11燎:」 IF:,最 l:鮒 l:I:1:首 :組llilII:葛 li:::肥
al:
canh heyati gOstoll.lok10 TV‐ nm vcrdlyi infoll.lasiyanin di_
器盤Tttl誂 身
霊ふi出 樹僣
響:躙麗sⅧ luntain並
h_
山
ま
話
盤
猟
l:群
:龍
[T:讐
織
IVe
m。
期
れ
dr五 鳳
。
H蹴ll殴 箇 雀惚¶き
肥mf蹴
場∫
lブ
t服
:
sa91lar onlaria izbetz danl,an canll adamm s6ylodikloHnO,vcト
da TV― nin dlger vasite10r10 miqayisodo danlhmaz istunhyidir
TV‐ nin KIV sistemindo yeri
TV yaram,1 1lo ycni bir sivilizaslya erasinln qapllannl tayba―
tay bo,o五 湾/etin itte a9mtta baslamlsdlr Elmh,siyasetin,
medoniyyetin,etnik ve estctik flk● n sintczindon yaranml,televi―
24
ziya qlsa bir muddet erzindo milyonlann auditoriyasina 9cvril―
mis, kitlevi inforlnasiya vasitelorinin vahid zemindo fomala5-
masina,mikommel kOmmunikasiya sisteminin mcydana gelmo―
sino gicli tokan vell.・ isdir
Artlq ne9o Onilliklerdir ki, TV― nin, KIV― in は i,afl bir 9ox
elmloHn,folsofe ve sosisologiyanin,scmiotlka ve psixolinqvisti‐
kanin, cstcika Ve sosial psixologiyanin diqqet merkozindodir
Elmi´ texniki ingllabin on yeni nailiyyotloH osasinda mcydana
gOlmi,tcleviziya ne9o illordir kl,clmi tedqiqatlann ycni bir sa―
hesi kimi siyaset91lo」 n,sollletsunasiann,sosioloqlann,psixoloq‐
larln diqqethi 9okerok,ne9o― nc9o clmi oserm,monoqrafyanin,
dissertasiyanln mOvzusuna 9evHlmi,dir
“Tclcvittya fealiyyoto ba,ladl薔 l ik ttnloHndon incosenet
alemi ilo olaqo yaram15,bodii,sonedli fllmlor gOstellileyO,teatr
tama,a91lannl,konsertlori translyasiya etneyo basialnt,dir Son―
radan iso insaniann estetik ve inonevi sorvetleH sistemmdo 6zi―
nomexsus janrlan,islublan,cstetik vas■
oloH,μ sok破 tiSasll
isciloH,elektrotexllika vo kompitcr texnikasinin son nailiyyetlo五
ilo zenginlo§ on eLni― texluki bazasl olan blr modonlyyot vahidhe
ccv五 lorok inki,af etini,dir'1
Tcleviziya son 25-30 il erzindo kitlovi infollllaSiya vasitoloH
arasinda 6n slrり a91Xml,,90X qidretli ve tesi」 i ideoloJi● laha
9ev五 lmoklo KIV― do 6Anomexsus apancl yc五 ni m■ oyyonlo,dir―
mi§ dr Tv_llln KIV sistemine da対 l cdilmesi az vaxtda onun kOt―
loloro idcoloJi tesir vasitesini daha da zenginlo,dlrlnisdir Butё v―
1遣 do KiV,o cimlo“ n tclc宙 ziya comiフ γetin yanmdinalnik sis―
temi klmi bu comiyyeto,onun ictimai― slyasi heyatina bu gun cid―
di tosiH ile ferqlonlr TV comiyyet heyatl i9in■ o demokdir?
``indi her kosde bclo blr aydin tesevwur vardlr ki,TV ёzindo i9
istiqameti:a)maan● iliyi(faydall inforlnasiyanl,mioyyon bilik―
loHn menboyl olan molumatlarl yaylrヽ b)zehni qavrり 1,1(mon
tiqi ve praqmatlk infol.lasiya almaq esasinda bilikloHn mezmu―
su ha堅 型旦塁ュ」塾≦型2重」⊇亘」墜口藝 ala,dirl■ v)eyni Zanlanda proqno―
TCIcviziya iki oshn avncinda'',Bakl,1993
l E QuliyCV “
ξＪ
つ´
Zu(g010COkdo chtimal olunan proscslor baredo tosovvurlo五 for―
malttdlran molumatlar yaylr)m■ oyyOn10,diron sosial― infol.1lasi―
ya konsepsiyasinl heyata ke9irir Televiziya hem de comiyyeti
daha koskln problcmlor,■ lilli rnaraqlar etrainda birlo,dirit mO―
isetimizin,asudo vaxtlmlzin,iOguzar heyatimizin fonunu yaradlr
Tobii ki,dinya g6rusimizi gcnis10ndi五 r,muoyγ on hadiSeyO ya_
na,mada minasibotinlizi fonnalttdinr
Mavi ckran hem9inin bizi mё vcud sosial probletuleHn m盪 ,a―
kiresine celb edir,9oxmilyonlu auditorlya ilo opcrativ e魅 olaqo
yaradir,bu olaqolor ise icumai disincOni foll.lalasdinr,comiy―
yotin hertoroni ve ahengdar mki,aflna kё nlok edir,ya,adi普 1lnlz
dOvrlo,zomane ilo monevi ba普 111lq duyttuSu Oyadir¨ On basllca―
sl ise conliッ γetdoki rnё vcud ziddiyyotli doyorloHn genis spcktn
haqqlnda etrani n301umat ve111lokle tama,a91ya gcni,se9irn im―
kanl yaradtr"!
Yeni vasito olmaqla kutlovi info.11lasiya ve teblittat SiStcmin―
de apancl ycHni doqiqlosdiren televiziya bir slra 6zinemexsus
spesiflk cehe■ orl ile ferqlonr:
‐Bu,tes宙 r―
sos dilidir kl,■ 9i,arenin sintezindon‐
tesvir ve musiqidon ibaretdir
―Bu hadisoni ba,verdiyi anda gosterrnok yalnlz TV―
,ifahi nitq,
yo mex―
susdur
―Bu ev 9oraitindo TV― nin g6sterdikloHne baxlb qavramaqla
inamll lomas yaratlnaq demokdir
―Bu,kino ekranina nisbeten tclcviziya tosvirloHnin k191k ek―
randa numayisinin gucli effcktivliyi demokdir
Nehayot tele宙 ziyanin Ozunomexsus proqramllll曽 ldir
Tclcviziya tama,a91sl bilir kl,ckrana eyni vaxtda minyonlarla
adam baxr Ancaq hem do belo hesab cdir ki, W eklanindan
muraciet sanki ona invanlanib Tclcviziya hemiso insanlarla bir‐
basa ve ya bilavasite tomas yaratmaq effektini qoruyub saxlaylr
ve tedqiqat91lar da bu flktrdedirlor ki,TV_nh birb∞ a insiyγ et
w唾堕Ш墜歯山壁蛮山≧曇メLLplur Bu,tamasa91nin telekommuni―
I Q MOherremov ``Tclcviziya haqqinda ctlldlor',3akl,1996
kasiya ilo olaqesini dailn fea■ a,dlrlr,insanlar TV― nin vc五 li,lori―
ne tama,a edo― cdo telcfonla studiyaya zong vurur,InunasbQtlon―
ni,flkir ve milahizolo● ni bildi五 rler_Bitun bunlar ёttomex―
susluttu ve Spcsiflk cohetle五 ilo forqlonon telcviziya 9ox az
vaxtda 9oxlnilyonlu auditoHyanl stretle qazanlnaqla kitlevi in―
follllasiya ve toblttat VasiteleH arasmda qidretli ldeoloJi silalla
9evnlmi,dirl
suanar ve tap,lrlqlar:
lD血 lyada
tcle宙 ziya ne vaxt yarandi vo onlm ilk vete」
hansI
ёkeler idi?Adlarln1 9okln.
2.Azorbaycanda TV‐ nin yaranl,l ne vaxta tesaduf edir vo onun
ik diktoriarl klmlor idi?Adlann1 9okin
3 AZTV veHli,lontun ilk yaylm fortllalan baredo ne dcyo bilor―
siniz?
4.Telcviziyanin conliylyet heyatlnda rolu baredo ne dcyo bilorsi―
niz?
5 Televizlyanin KIV sistemitldo ycrhi ncce izah cdrsinlz,ollun
6zimexsus cohetlo五 baredo ne bilismiz?
TV― in DILI
Televiziyanrn KiV sistemindaki yerindan damgarken, onun
spesifik cehetleri srasrnda dilin, gifahi nitqin ifade vasitesi kimi
miihiim rolu etraflr qeyd edilmigdir. Xiisusi mahiyyet kasb eden
TV dili - kadr, plan, rakurs, panorama, iri plan kimi ifade vasitaleri ile nitq birlegerak, ekranur spesifik dil xiisusiyyetlerini miieyyenlogdirir. TV dili gifahi canh dildir, tama5aqr - dinloyici
iigin bilavasite fealiyyotdo olan vacib iinsiyyet vasitasidir. istar
reportyor, ister diklor, istersa do apancr olsun, onlar hor ciir veziyyatde fikirlerini tamaqagrlara gifahi formada qatdlnrlar.
Miiasir d6wde dtivlet menafeyilo stx elaqedo gtitiirtilen, dilin
I
3.Ean'por. "Mecro rereBx.qeHa,
fl ponaraH,rEr", Mocica., I 976
B
cltcreMe cpelcrB MaccoBoi nElDopMacllt,l,r
７′
うム
inkisaflni temin cdon,onun yazlll ve sifahi qaydalannin daha da
canlandinlmasinda mihinl rol oynayan sifahi nitq mbunasindan
blri televiziyadlr TV bu vozifosinin 6hdosindon ilk nё vbedo
odebi dil nol.1.alanni toblitt etmOk10 gelir Proqramlann apancl―
lan,televiziyada 91xl,CdOn,orh91lor,icma191lar,rcportyOrlar ck―
randa 9ox soliSt dan15ma11,s6zloH aydin ve duzgun te10範
molidir10r.Odobi dili tebliЁ
z ct_
etmok,0「 Otmok tclc宙 ziyanin vezi―
foloHndon bi● dir
“TV jurnalisti yadda saxlanlalldlr kl,Odobi telofhtt esas
soslonen,d■ in ahongi_
ni pozan cohetlordon qa9maq,asanhqla,stretlo tolonaレ
cdilon
pHnsipi toleff■ lzde a慈 lrllqぬ reden,kobud
vo zo● t inco,g6zol soslonen cohetleH saxlamaqdan baret 01_
malldlr"1
Tecrube g6sto五 r ki, bezon televiziya veHli,loHnln dilindo
odobi dilin nonnalanndレ m konara 91xma,uzaqla,matelenzo ne_
zaretsizlikdon ba,veHr
Televiziya veHH,lerinh dilindO nitqe l■ at meylin qisurlu tO_
esasoi bilerekdon ve ya bilmeyerokdon,etinaslzllq,to―
10価nze nezaretsizlik,serbostliyo yol v“ hlesi sebob 01ur Apa‐
ah■ loH
nci ve ya muellif bezen didcktlzmo uyaraq domlub boya―
9atdl薔 1§ oherde
basa
vo konddo i,lonon s6zlerdon,ifadelordOn istiね
do edir Belo ki,istifade ctdiyi sё
zleHn sinonim1 0debi― ,ifahi
_
dil―
do ola― ola yerli ifadoleH i,lodir vo netlcedo okseHyγ et torefln_
den di,inilmediyi t9in infollllasiyanin qavranilmasinda tama―
sa911ara 9oinlik yaranlr
Bozon teleapancllar ve ekranda 91xl,edonior ad ve soyadlan
9okerken sOzlordoki vwま mu ycHnde islotrnir Tamtta,l iso bu
o■ lara ba普 1,lamlr cunki ali savadll ziyall istogoljuma―
list,publisist s6zlordoki vurtunun yenni deyismokle 6zini gll‐
linc voziyyetdo qoyur Unumallnallylq ki,insanlar tcleviziyadan
maaa五 flenir,boziloH ise he■ a qisurlu ifadoleri ckrandan,cflr―
nё qsanl
don esitdikloH kimi i,lodirler
TV ckraninda nitc axinl orosesindo a,agidakl tolobler:
l N Xudiyev ..Radio,telcviziya vO odebi dil'',3akl、
2001,seh 289
‐nitqin
serrastllЁ l,zOnginliyi,lomizliyl,lakOnizmi ve mentiq―
liyi rnitloq nezere alinmalldlr
``Tcleviziya jumalisti veHli,lorini nitqin esason iki nOvundo
qurur;monoloJi nitq ve idcololi n■ q Monololi nitq adoten hor
hansl bir mOvzu,problenl, Ohvalat,hadise haqqlnda bir neferlll
ardic■ ,slstcm‖ ve rabiteli danl,1患
kimi tOZahur edir MonoloJi
nitq her,eydon evvo1 6zinin ikir dolttunluttu VO fO11.la sadeliyi
ile dlqqo● colb ctmelid士 ¨
TcleJumalistikada monoloJi nitq feal
01dutt qeder dO mito,okki nltq“ 前 diir ve TV jurndヽ undon
zongin s6z chtlyati teleb edi「
'1
■ヽ/jurnalisti tolo働 zde a薔 lrllq t6redon,kobud sOslonon,dilin
ahengini pozan cehetlordon qa9mall,onun i,lotdiyi ifadolor ay―
din,cumlolo● solis ve celbedici olmahdlr
Bunun t9unjurnalist,apancl dailln Ozunun llitq medoniyyetlni
yuksoltmoli,agr telo能 cdilen s6zlo五 done‐ dOne tokrar emOli,
sё Jordett vurttlan yerh“ dilzgm、 10tmOH,面 tq texnikaslm
bir senet klmi deHnden monimsomolid士
.
Odobi dilimizln santml qomyub saxlamaq her blr ayalm島
xisusilo m範 mgむ i tamtta91larla insiyyotdo olan telcradio jur‐
nalistlo五 nin hOm pe,0,hem de vetonda,hq borcudur TV― in her
bir venli,Indo odebi dil qaydalanna,g6zel,ifahi nitq medOniy‐
yotine honli,o diqqetlo omol cdilmoli ve unudulmalna■ dlr ki,tc‐
lc宙 jya
hom do bu sahedo maaH&ilik釉 燎 siyaslnl yenne yetiHr.
TV― nin ifade vasitolori
Televiziya kutlevi kommunasiya vasitesi olmaqla yana,1 6zu‐
nomexsus yaradlcidllq n6、嗜kl症 趙bedli dili llo do forqlonir Tex」 ―
ki isullar ve tesvi五 vasitolorlo flk五
,di,山 coni tama,a91ya 9atdl「
maq xisusi y2aradlc11lqね lob edir TV eklanma dil klncmatoqra■
dan gellb Televlziyaya qedor bu d■ bO sOneti ustalan toromdon
i歯 §
afetdi五 lorok,tamasa91lann aniadlqlan bir vasiteyo 9evnlib
l N Xudlycv"Radlo,tclcviziya vo Odobi dil・ ,Bakl,2001,soh 287‐ 288
29
Kadr,plan,rakurs,montaJ ekrall dili ve TV gc略 okliyi bu vasi_
tolorlo,xisusi yaradlc11lq clemcnt10ri saytian sos effektloH,mu―
siqi,Htm,kamcranin mlLXtelif heroketlori,kompozisiyanin ay―
n―
ayn uns■ loH ve ronglorle badiselori,flkrl ve ideyanl meniqi
ardlcllhqla tama,a911ara 9atdinr.
Kadr― kino ve videokamcrada lentin evvoldon axuradok he‐
rekoti nluddotindo 9okilmis hissoyo, daha deqiq dcsok ekran
esoHnin ba,lan薔 lCina ve smktur elcmcntine dcyilir Studlya da―
xilindo tclekalncranin 9okili,o ba,ladi首 l zaman reJissorun cfl■ o
vcrdiyi ayn― ayn hissoler butov bir proqramm vahid kadrlarldlr
Telekamera arxasinda dayanan operator rcJlisOmn komandasl ilo
l,loyir ve muxtelifkadrlar eflre veHlir
Kadrda m赦 telifわ svirlerin doyi,on miqyasl,tutumu plan ad―
lanir Planin novloH;
‐uzaq plan(adaln vo onu ehate cdon mttiun tosvm)
―ulllumi plan(adanlin bttdan ayaLa qodertam gё in、 ■
)
―orta plan(adamin ba§ datl dizloぬ o qeder g6血 t,■
)
―qur,aq plan(adanlln belinedok gO山 nisD
―iH plan(adamin tekco ba,lnin gё nlnust)
―makroplan(bir dCtalln,yaxud insanm gO五 h山 gOinisi)
Tatna,a9min ekranda gOrdも d faSi10siz kadr axinl ayrl― aynllq―
da klnolente,videoya hisso― hisse,par9a― par9a 9okilmis tesvirlor
montaJ isulu llo bi卜 biHne yapl,dinll■ Bundan elave kOnstruktiv
montaJ deyilon isul dalnё vcuddur Bu isu■ a par9alar clo ardlcil―
hqla yapl,dirllmandir ki, 。nlann arぉ lnda aydm olaqo,menaca
ba着 111lq 01sun Konstruktiv montaJda meqSed aydinll言
1“ in ikl
telobo omel olumnalldir Birincisi kadrlar bir_bimi montiqi co―
hetdon aydm tamatnlalnall,iklncisi kadrlar elo uzun olmalldir ki,
tamtta91 onun meallununu anlaya bisin Bir s6zlo,kadrlar ara―
sinda aydln montiqi olaqo yaradlimalldlr Konstrukiv montaJ
■91血 misal:
l D6vlet ba,91sl vezifosine tozeco sc91lmi,prezident avtO―
mobildo andi9mo lmerasimino golir
2 A、 嗜
omomobil dayanir ve prezident disi
30
3 Prczident andi9me merasiminin ko9iHlocoyi saraym pi1lo
koniarl ile qalxlr
4 Qapllar taybatay a911lr,prczidcnt binaya daxil olduqdan
sonra qapllar 6rは ltr
5 Prczidcnt ist gcyimini soymur
6 Salona daxil olur,nlerasiin i,tlrak91lan onu alql,laria qar,1laylrlar
7 Prczident salondakilarla salamla,dlqdan sonra onun t9in
aynlmls krcS10da eylo,ir
8 Morasinli aparan,oxs gH,nitqindon sonra prezidenti seh‐
neye dovet cdir
9 Prczident nltq sbyleyir,“ vlot bayttm1 6perok and i9ir ve s
Btlm bu sadalanan anlar ayn― り nllqda lcnte allnir,montaJ
zamanl bu kadrlarm yerini doyismok ollnaz,9inki Onlarin her bi―
hndo ko歯 et
flkir ve aralannda montiqi olaqo var
on bi五 do rakursdur
TV―de ekran dilinin esas clemcn■
o週
Rakurs her hansi bir obyekti,mesolon,memarllq nimunesi
olan binanl yuari ve ya asatti n6qtedon 9obok isuludur.A,a普 1
noqte tama,a91ya obycktin ezemetini,yttan noqte iso onun ne―
co yerdlo,diyini g0111loyo imkan veHr Raよ m『 s lnuxteliniyi in■ ol―
lif idwasinln a911masina,montaJla 01VeH,l kompozislya qumト
masina,kardrdaxili dinamikanin giclendlnimesine xidmet cdi
Televiziyanln ifade vasitele五 ndon,vacib elementlenndon biH
dO montaidlr MOnta」
(■ anSiZCa“ yl慧 ma")demOkdI
Bodii se9-
me vasitesi olan montaJ kadrlar arasinda zamanl ve mendqi ardl―
Cllhttl gOZlemOklo,onlann mokan ve rlm baxlmindan qar,11lqll
minasibetloHni ne20re allnaqla olaqoler yaramaqdir
ヽ4ontaJ operator teroflndon,oklhi,ayn― ayn tosvirleHn,epl―
zodlann,kadriarin sonradan biH― birine yaplsdirllmasldir TV ek‐
ranl u9un ister rcportal,ister suJCt,iStor zarisovka olsun,bunlann
hamlsi ayn― ayn kadrlardan, Par9alardan, tesvirlordon ibaretdir
vo montaJ vasitosi ilo birlo,dirilib eban ese五 yaradlllr
evve110r Tv‐ do montaJl aynca pc,o sahiblo五 edirdi Son iller
ise texniki vasitelor her hansi tclcviziya matc● alinl m6ollifln,
う０
operatomn,reJIssortln Ozunin sorbest etlnesine imkan vcnr Bu
Osulla i,loyon iumal、 tler Oz matcHallarml hazrlaylb enr i9in
toqdiin edirler.
Suallar ve tap,Inqlar:
l TV dili(nitql)ne demOkdir vo Ona vcrilen teleblor hansilar―
dlr?
2 TVjumalisu danl,1言 ini nitqin hansl,6vlorindO qurntalldr?
3
Ekran nitqine ve五 lon tolobler baredo no bilrsiniz?Bu sualla―
4
11√ ‐
nin ifado vasitelo五 hansilardir?Onlan sadalayln
n cavablandinn
5 TV ckraninda kadr ne demokdir?
6 TV― do plan neyo dcyllir vo onun n6vloH hansllardir?(Dnian
sadalayin
7 Konsmlktiv montaJ OSulu ne demokdir?ona aid genis misal
9o撼 n
8 TV― in esas ifade clcment10H_rahrs ve mOntaJ ne demok―
dr?Bunlara misallar 9okh
つた
つＪ
::Fos‖
TV conliyyotin kanalldlr
Comiyyotin sosial heyat telobatndan doLan Tv yaranlldl意 1
gundon insanlara,sonet alomille lazlm olan doyorleH 9atdinr
Aylar,11lor Otdikce tama,a91lar ondan daha 9ox ulnur,daha 9ox
illfo.1.16iya almaq,rnelumatlanmaq,rnaan■ oncnok,gm erzindo
01kedo ve dinyanin llluxtelif ycrlorlndo ba,veron hadiselordon
xober tuinaq arzllsu ilo yasaytrdllar TV istonilonloH kifayet qo―
dor edo b■ meso de adamlarin bu arzusuna,amiasl i9un bi血
imkanl・ardall istifado ctmeyo 9a11,lrdl TV comiン γet heyahnm
terkib hissesi klmi insanlann heyat vo mei,otine dax■ olaraq on‐
lirdi Sual
larl■ mehebbethi qazanir,ycni di,ince terzino 9cv五
oluna bilor: TV conliyyet,onun heyatl i9un ne qedor ehoIIny‐
yotlidir?
Boll,TV comiyyotin heyatmぬ mthtt d6nu,yaradan,sonet
alominin fol.llalasdriblasmda bё yuk rol oynayan,siyasi― ictlmai
proseslore tosinni gOsteron her bir ferdin heyat ve fealiyyoindo
ohemiン γetli bir vasiteyo 9cvHlon,bir sOzlo co■ 1lyyotin xiduletOi―
si rolullu uzoHno gOturon on lazlmll vasited[ Nc9o iller ewマ ol
insanlar gundolik heyatlarlnda 6zlonni TV― siz tesowllr edo bl―
memi,ve bu gun“
e(b bilmirler Bu bir loqiqetdir,heyatin re―
a11lgldlr TV bu gun insaniann trlbunasl,on yax,l hems6hbetidir,
6ton esrdon yadigar klmi qalan TV― siz heya1lmlZ bu gun canslxl‐
cl olardl TV yaranl,l ile colniンγetdo gcdon proscslorlo insanlan
ms ctll10k, onian m,,riflondilllloL oy10ndillllokla asude
vaxtlannm maraqll kc9mesine ko五 ok etmok kimi bir veziforu bu
gun do utturla yeHne yctrir TV yarandl薔 1 59 ildo ёzunin conliy―
yot heyatindakl rolunu g6sterdi ve heyatda Oz yenni tutdu TV bu
33
cohetlo五 ile ycni sivilizasiya merholosine qodom qoydu,ohate
dairosino gё ro KIV― in on 9cvik infolillaSiya monbeyino,cOmiy―
yete tesir qivvesino gOro on gicli vasiteyo 9evrildi
Tcleviziya comiyyoti narahat cdon problemloHn helli t9tln in―
sanlan xobordar ctlnOklo,melumatlandl.11laqla,soferber ctlnok_
lo onlarin aradan qaldlrllmasl yollarinl gOsterir,vacib mesololore
yana§ mada flklr foll..alasdinr,muzakrelor a91r,ictimai reyi for―
malasdlrlllaq moqsedllle nail olmaLa 9a11,lr ve bcloliklo prob_
lcmio五 n helli t9in insanlan ayatta qaldinr,hem do“ kumot da―
irelo五 nin bu problcnllore diqqetini 9oklr Neticode qaldinian tO_
sobbislor arzu olunan neticosini vcrir lctimai,siyasi,sosial,iqtl―
sadi problemlor barodo rey f011.lala,dlran TV vacib moseloloHn
hellindo nlaraqll olan insanlan birlo,dilllloklo Onlann hellinO na‐
il olur Comiyyetln heyatnda narahatllqlar tё redon problem10ro,
ayn― ayn
vacib moselolore teleproqramlar,televe● li,lor, heia
“infollllasiya proqramlan",xlrda suletlor insanlann鍋 yinco
olur,tamaド a91lar bele ve」 lisloH seblslzlklo gOzloyir Neticodo
TV comiン γotin 9oxsayl:audito五 yaslnln imid10rhi dOttuldan bir
vasiteyo 9cvHlir
Bu gun bo,oHyyot illfoll.lasiya cemiyyetinde ya,aylr Bu o
demokdir ki, infomasiya, infollllaSiya111lq muasl heyatda 9ox
mthim ohomiyγ et keSb edir LazimHnfo..1.asけ aSi。 lmayan co―
miyyot ne yasaya,ne do inki,af edo bilor.
Molumatlandinna― sosial telobatdlr lnsaniar hor an,her saat
ycni xober gOzleyir,6z maraq dairosini daha da geni,londi...lo‐
yo,heyat hadisolorinin i9oHsindo olmatta,moVCud problemlor
baredo brbl五 I。 ■Hrr雨 badlbd aparma首 亀 muhim mesdolo―
rln hollindo foa11lq gOstolilloy。
9ah,lrlar Bitt bu ineselolordo
W ovozolulmaz vezifesini ye五 ne yetiltneli,onun ekranlari qar―
,lslnda oturan milyonlarla tamasa91 audltoHyasml molumatian―
dlll.laqla yana,1,maannondill.lok,oylondillllok,disundunnoklo
insanlarda vetenda,1lq vezifosine emel etlnok keyflyyetloH a,1-
lamahdir Bunun i9un TV insanlann diqqetlni 90kmek moqsOdi_
lo fealiyyoundo ictimai marattl daim nezore almalldir TV bu
glln tObietino,ictimai flkro tosir ctlnok imkanianna,auditoriyasl―
nin gcnisliyino g6re institut rolunu oynamalldir O,ayrl― ayn sosi―
al qruplarin,herokatlann,biJiklohn,her bir fordin mar魂 lnl da
iln nezere almaqla vozifosinin
ёhdosindon layiqulcO gelinolidir
TY-nin funksiyalarr
KIV― don forqli olaraq TV― in inksiyalan bclodir
―rnolurnatlandlllllaq
―medoni―
maarltillk
―inteqrativ
―sosial― pedaqoll
‐te,kilat911lq
―savadlandirlnaq
―oylondi111lok
Bu inksiyalan ye五 ne yctillllok vozlfosini qarslya qoyan
TV‐ lor Kitlovi Komtninikasiya Sistenlindo Ozinun yerlni rnioy‐
yonlo,dlnneli,pc,o vezifesinin 6hdesindon layiqinco gollneyo
9all,malldirlar Auditorlyanin maraqlarlm daim ёyrenalokle ta―
ma,"1lann istoklonno uyttun VeHli,lor,proqramiar g6ste.moli,
oniann maan■ ondiHllnesine, menevi cehetdon ittsaflna yar―
dlm91 olmalldlrlar
DIIolumatlandlrma funksiyasl
lnsanlar yasadiqlan zemanenin ttndolk hadisoloHndon,va―
cib,soalal‐ iqtisadl,muhum siy¨ i meselelo五 ndon,bo,oHyyoi
narahat cdon movcud prolemlordon xobor tutmaq isteyl■
or Bu
oniarin lnonevi tolobattndan ireli golir
Muasir heyatda saatbasaat gllnbott muxtelif hadlseler ba,
vci Fё vqolado hadisolor,silallli mmaqi,010L qa啜
ldunnalar,ter‐
roHa11,te対 ibatlar7 muxtelif tebiet hadisolo五 ,dattlnlar・
lar・
zolzololoち
qaslr普 ″
vukan pus閾 hmolon,torpaq sttmolon vo s BO―
血 bunlar insan heyatl i9un 9ox tehlikeli ve beso五 yyetl narahat
‘ ︶
＾
ｊ
cdon mesololordir Dinyanin bu ve ya diger qltesindo,bu ve ya
digor inomloketindo olsun― forqi yoxdur insanlar hadisOlerdon xo_
bor tutnaq isteyind9 qalirlal Bu hadisolor baredO Operativ info■
masiya 9atdl.11laq KIV― in bir qolu kimi TV― nin miqeddOs borcu―
dur Cinki Tv― ler ba,veronlon,lnfollllaslya 1lo gortmtllloち
kadrlar.tesvi■ or g6stemeklo yγ dlqlarl xobO■ on daha da zOn―
山 10,di五 rler Bunun t9un TV emokd∞ lan gё zlodhneyOn hadi―
soler baredo operauv melumat amaq 19血 daim gё ガ o― qulaqda
olina11,info11.lasiya meibolo五 ni lrdicll izlomelidrier Bu isin ё
h_
dosuldoll golmokdo TV omokda,lanninン 憫bok pc,okari屯 1,tclC―
sirketlorm on muastr texnika ve avadanllqla bchlzi ve yulcsok tes‐
kllat911lq soHstosi olmalldir Bu toloble■ oi,loyon v0 0pcrat市 liyt,
n,山曲 t hfonnagya 9atdlmaq imttml ib sc● 応n TV― br
Юtinl qazan"Ister morkoJordo,lsbrso dO
Oniarda dsun.W゛ rketbtt mObll posuan,ckranda dos―
d。 1靡
homl,o tamassa91 roょ
"」
xottl
olan so五 ,toll,pc,okar muxbrle五 on mth血 n hadisolorden
operatlv mOlumatlar,telerepa血 」
lar9 telesuJetlor 9atdlmla11,audito―
ti―
五yalarlm
TV-lo五 n
bol lnお mmslya ile omh cmelidirler.Bu isulla i,10yon
yaメ ηlan infOnnaslydar7 tclerepo輌 lar9 musahibobr
noiJb bir,ohe五 n,bir Okonln,hem do bozen butun d血 yanin soト
vetine cevnlir Oz i,isulu ilo sc9ilon ChlN hans1 61keyo,hansl
,irko裕
monsubluま ndan aslll olmayaraq dinya teletam●
alo―
rO♪ eth二 q'7,nlr Bu,lrket kollektivinin dmya infO.11lasiya
"1lannin
mlndo on doyo■ lu鰤 ■u hcsab olunur
PIaarinondirmO funksiyasl
TV‐ nh b缶 vezifosi de insanlarl lllaaHflendillllok,d血 yagO血 ―
s血i gcnl§ londill.let tehSil almaq isteyoniore yardim91 olmaq―
dir Bui,lo TV-lordo clm,maarit ted五 S bas rcdaksiyasl ve yaxud
,ё boloH mo,帥 l olur Bu redaksiyalarda 9a11,anlann,oxu imu―
mi,medoni,elmi seviyyosi,nitq qabiliyyoti,audito五
yanln diqqo―
tlni colb etlnok seH,tosi ilo proqranllann apancllan,i,tlrak911an
klmi taninlr.Tama,a91ya bilgi velll10k,onu maa■ ■ondillllok
■9ull TV-lor mixtelif isui ve fo.11lalardan isifado edirlor indi
36
Avropa blkolollnin 9oxunda TV lorin maari● ■iyi tObliL cdon
i§ loyir Bu kanallarin proqralnlarindan ali mokteblordo,
kollcclerd), litseylerdo, orta mokteblordoki sagirdlor, mixtolif
xanci fonnlor uzre tehsil alinaq isteyonlor ve di1 0yronmok ho―
vesin“ olaniarね ydalan■ lar
kana■ arl
Bu proqramlann viktoHnalan,tanx,coま aflya,incosonetin
muxtelif sahelorme aid sual― cavablan gencloHn,u,aqlan■ ,ya,11-
lann bilik dareshi daha da gcni,londi五 r Ekr7anda maraqll tanxl
kadrlann lnu,ayiOti ile apanian dorslor bu gun xususilo gonc nesil
i9un maraqlldr_Onlar validey」 onndon,yω lllardan,mmllim10_
mndon esitdiklo● ni ckmnda g6rur,ke9mi,o seyahet edrlor,proq―
ramlardakl telcsttet10r,unikal kadrlar cha qar1lsmda eyloOonD―
Hn billk daき osini genislondmr,onlann ke9mioo marattnt artm
Tecrube g6ste五 r kl,insatllan maan■ ondinnOk meqsodile ha―
zlrianan proqramlan cLni dmyag6nsi,zOngin,bO沖 k heyattec―
mbosi,gё zol danislq qabiliyyeti,audito五 yani Ozlme colb etnlok
soH,tosi olan allm ve mutexossisienn apallllasl dalla someroli,
daha inandlrlcl olur
Sosial pedaqtti ve ya idareetmo funksiyasl
lor ёz fealiyyetleHndo sosial pedaqo」 i vЭ
Muasi dovrdo T√ ‐
idareeme mnksiyasinl ycHne yct― oyi oathina vezifo hcsab
cdirlor ciJtt dCmokratik comiyyetdo 61keloHn ehallsi sosial,iq―
tisadi,siyぉ i saholorde d6vlotior arasmda gedon proseslordon ba§
91Xarrnη,dolttm inf0111.asiya almaq onlann telobatlna 9eV●
lib
01LЮ ― heyat■ nda btt verOnlor,dovleth yeHtdlyi ve pHontct
ol onun"tondasiarma aydm olma1ldir
Buヽ dO TV jumalistloHninセ oHno muhum vezib d、 ■.Juma_
saydiま siyaSetin mahl″
listlor d6vlotln idare olurmasl■ 9un heyata ke9r1lon islahatlarln,
daxlli ve xanci siyasetin meqsodini derindon bilmoli,insanlarla
uzbouz gOru,ve sё hbetlerde qaldinlan mesololore aydinllq getir―
mokdo 9otinlik 9omomo■ dirler Savadll, arqumentli cavablar
dunyada ve vetetldasi Olduqlan 61kolordo gcdon siyasi proscsloHn
mahiyyotm insanlar ycte五 nco bilmelidirlor Qorb Olkolonndo bu
37
bclodir DOvlot hansi sahede hansl siyasoti,ha"sl islahatlan apari←
sa vetellda,lanna onun lnahiyγ eti aydm 9atdlnllnalldlr 70 1l ya,a―
potsovet dёvrunde iso bassqa c■ idi HOr§ cyi Sov iKP
MK Siyasi Birosu hell cdirdi,g6rulen tedbirle五 n,nozo,侵 tutlllan
prOqramlann mahiyγ eti insamar i9un ikinci“ recoli mesole idi
Ohali bu mesololoHこ bvletin,partlyallm vozifosi hcsab etdiyLdon
dl薔 lmlZ
hemm prOlemlor baredo disimtti Obn esHn 90-cl i1loalldon
sonra veziyyet doyl,di SSRI● mi neheng do宙 oun d電 lhnasl bu
reJ血 don ayttlan respubLkalann mも toqil iJ巨 saf yoluna山 押 。si
ilo gden ictlmal― slyasl,Iqtisadi proseslo■ n mahlyyetm msanlara
artiq btta salmaq lazlm idi Bu i,do lV-lo五
nセ o五 ne
bOメ k Veziお
di Onlan maannend血 。t
ehali arasinda ictlmal Юy fo■
mal● dtrmaq lazlm golirdi Jurnalistlo■ ,orh9ilor iqtisadtwatda,
di,も
sosial heyatda,siyasetde aparllan deyisikllklenn mahiyyotlni ay―
dm mentiqle,tutarll arqulnentlorle izJh cmlokle adamlann sabaha
maminl anll.=aga 911,lrdllar_
Burada sOzsuz ki,insanlann heyat,eralinh doyi,meyo uy―
如 lasdinimasl meqsed idi,bu hem de KIV― in de vacib sosial,
pc(hqoJl voZifesi idi lnsanlar heyatlanndakl dey191klklorln
moqsodhi aydln ba§a di,meklo sabaha imidle ya,amah idiler
Bu yOndo TV‐ lin fealiyyeti helln dOvlotln siyasoino,henl do in―
sanlarin istek ve arzulanna komok91 olmah,ohali血 her bir for‐
dini ba,a salmatta,Onu maaunenditrneyo xidmet etlnelidL
Haklmiン γetlo ohali araslnda vasite9i rolunu yeHne yctlron TV
jurllalistloH redttiyalara golon 90xsayll mol血 ュ
blara ve telefon
zonglo五 ne cavablan savadll di1lo,tutarll faktlarla,rcalllqdan do―
gan esaslarla 9atdlmalldlrlar Adeten bu meqsodlo hazl■ lanan
proqramlar eire canll(blrbasa)veHlir,ckran qar,lsillda oylo,on
tclcJumalstier,siyaS,orh91lor,d6vlot memurlan cmosiyり a
madan soン慰qqanllhqla flki ve arqumcnt10Hni tamasa。 1lara
uy―
s6y―
lomolldirior Bu TV― nin sosial pcdaqoJi ve idareetmo nmksiyasl_
nin esas vezifoloHlldondir
Dinyanm en demokraik ёkoloHndo TV proqramlannln bir
hissesini d6vlet siyasetinin mahiyyetintn izahina hosr edirlor
Aydln meselodir ki,TV idaro91lik inksiyaslnl henl ayrl― ayri b6yuk proqram ve vcrilislorle,hom do infollllasiya proqramlan ilo
ycHne yctilillolidir Hoyat sahelorindoki problemloro,kolll― kO―
sirioro, insanlarin, siyasi partlyalann ve mllxalifetin tonqidi 91xl,lanna adamlar hemi5o hakimiyγ et teroflndon cavab gё zloyir―
lor Bu isi TV-lor g0111loli,adamlann sllallarinl cavabslz qoyma‐
malldirlar
Hiquqi lneslohetlor,Parlalnent iclasiarinda deputatlann sosi―
al― iqtisadi,daxili ve xanci siyaset sahosindo gOmion i,lor baredo
qaldlrdlqlan moseleloHn ehaliyo izah edilmesi KIV― do butun
imkanlan ile ferqlonen TV― 面n osas vozifolerlndondir TV lor bu
vezifonin Ohdosindon golmokle OzloHnin sosial― pedaqoJi■ 測」si‐
yalannl yc五 ne yctillllis olllrlar lctimai rey yaratmaq,mihim so‐
pedaqoJi ts apallllaq 19un TV jurnalisti hom seHstoli,hem
savadll,hem pesokar olmah,01kedo gcdon pЮ scsloH daim diq―
sial―
qetle izlomeli,tutarll montiqlo,arqumentlorlo tama,a91 andito五 ‐
yasinm rettbOtini qazanlnatta sey goStennolldir
Bu gun insanlann hiquqi cohetdon nlaan■ ondi五 hnesi,6z hi―
‐
do hiquqi meslohetler vcron q,sa
quqlannl dork eunesi■ 9un Tヽ ′
venli,loHn hazlrlalmlasl meqsedouyttn。 lardl Ⅳ -lordo qlzlar,
qadinlar,genclor"in hiquq moktebi a9maq da olduqca zerun‐
dir insanlarm hiquqi cehetdon savadlatlmasinda,6z hiquqlannl
kifayot qedor bilen vetendω lann yeti,mosinde henlin mektoblo―
Hn fealiン γoti 9oxね yda1l ola bilor
Modon卜 maaritilik funksiyasl
Ekranda gOsteHlon prOqralularda ve veHli,lerdo insanlann
medolli soviyyosini yuksoltlnoL onlan maa五 ■ondi.ulok,sivili―
zasiyanin ycniliklenndon xoberdar etnlok TV― nin tobiotlnden
oli p10qramlar,bu vcrili,lordo istirak edonloHn gc―
dOttr Seviッ γ
ll『 ]駆鳳h冨
竃
I蹴 憲
淵鳥
lardan,medoni so宙
yγ osi
1「
鴇鯵麗ち
∬
ytksok olan adalnlardan hemiso numu―
no gOturrneyo 9a11,lrlar Ona gё re do proqram hazlrlayan telcJur‐
39
nalistlor bilmelidirlor ki,TV ckranina 91xardlqlari vcHlis10r bu
ve ya diger cohetdon● ma,a91nin medoni seviyyosinin yiks01_
mesme tesir‐ gOsterir Adamlarin nitq qabiliyγ oti,soliqeli geyimi,
auditoHyada siHn ve moる .1.unlu dan151Ё l i10 XO,toosStrat yaradlr
Jumalist unutlnamalldlr ki,insanlar televiziya ekranlarindan he―
mi,o faydalanlr,xo,lanna golon cohetlorl nimune kimi qobul
cdlr,gё zel sOhbotlordon,clln ve lnodoniン γetin mahiyyeti barede
sё
ylonilonlordon yetorinco赫 ■onir10r
Elm,medoniyyot xadimlorlnin,gOrkomli ziyalllann keOdik10_
H heyat yolundan onlann clmo,medoniyyoto,illcosoneω
getir―
dildo五 yeniliklordon sOhbet gedondo 9oxlannin bilmediyi,tanl―
mad屯 1,OXSiyyetleHn g6zol insani key■ yyetloHni 9■ dl...laqla
lumaIStler ёz tamasa91arina ne qedor bllgl vcnnis Olunar M。
_
doni inciloHnlizi,teatr numunelo五 nlizi,tanxi keOmisinlizi xatr‐
ladan soki1lor,rosmlor,tablolar,TV‐ nin``QlZll fondunda"saxla―
nan qiylnetli kadrlan proqranllara daxil etlnoklo insanlarm no
qodor maaH■ ondiyini nezore almaq lazlmdlr Modoni maan●
lik meqsedile hazlrlanall silsile verllislo測 めTV jurnalistleHnin
1‐
g6rkomli incosenet xadiinlo五 nin,Inusiq19ilo五 n en yax,1 0sOrlo―
Hni sorh einosi ne qodor faydalldlr Klassik lnusiqi nimuneleri―
nlizdon danl,arkon elo pc,okar sonetkarlarl,bostokarlan prOqra―
ma dovet etmok lazundlr ld,onlara qulaq asaniar ekran qar,lsin―
da ke9irdikleH doqiqo10rdon lッ dalansinlar ve bllgilensinlor
COXlan ya,adl着 1,OheHn,kendin,qosobenin taHxi,adet― one―
nosi,,oxsiyγ etloH baredo o qedor do molumatll olmur TV― nin
medoni‐ maaritilik mOqsedli verili,loHndo jumalistler bunlarl
nezere almall,tama,a91lar i9in maraqh kadrlarla,faktlarla,siHn,
savadll danl,lq qabiliyyotlne malik ziya11lan,dinyagO血 ,10rl ek_
rana 91Xallllaq lazl口 ndlr
Hor hansl medonitodbirdon,konsertdon,kinofllm10rm nima_
yismdon birba,a transilyaslyalal・ da da insanlann medonl so宙 y―
yosini tteltmOk,onlan maan■ ondillllok TV‐ nh esas meqsedl
olmalldlr Seviyyosiz,qeyH― pesokar,,orh9■ ik sevりγosi asa言 1,
nitq qabiliyγ eti zeif apancilarln bclo proqralniarda i,tlrakl hemi_
,o tamasa91ar i9un maraqslz olmaqla vcHlisin ohemiyyotini
azaldlr
TV jurnalisJ diger KIV nimayondoloH kimi yasadl普
i COmiy‐
yetin blr ll― ,01kesinin adi vetonda,ldlr Onlar her zaman heya―
tin i9indo,insaniann arasinda olur,forq bundadlr ki,gOrdikle● ‐
nO,CSitdiklo五 ne bigano qalmlr,hadisolerin i9orisindoll comiyyo―
tin marattina sObob ola bilocok vacib mOqamlari lnsanlara 9atdlr―
maq,tcleviziya ckraninda gOstellllok, gcni, auditoHyanl molu‐
matlandlllllaq tesebbisundo olurlar Bu,onlann pe,o xtLSuSiyyet―
lo五 ndon
iroli gelir lnsanlar lV― do tez― tez gё inon,repoゥ orluq,
diktorluq,apanci1lq cdon jumalistio五 ,,cyumCnloH yax,l tanldlq‐
laruldan b9ode,mttazada,ictimai yerlordo davralll,lan,medo―
niyyotloH ilo maraqlantr,hetta yaxinla,lb hal‐ ohval tutllr,sё hbet
edirlor Bunu hiss edon TV jurnalistleH Ozlo● lli bir ziya1l klnli
aparlnaga,danlμ qlan,modoniyyo■ o五 ■
o ekranda oldutt kimi
hemi,o somimlllklo五 ,istiqanllhqlarl,sadolikloH ilo xos toosurat
yaratmaga 9all,lrlar
Osl ziyall,ゾ ksok mOdOniyyot sahibi kimi clamda xos teesi‐
rat yandan TV reportyOm,apanclsl hemi,o imcLd qoruyub sax―
lamaq baredo di,unir O yax91 bilir ki,medeniyyotl, dan101gl,
dlksiyasl, mancralan ilo audito五 yanl olo almaq, hadisoい ob―
ycktiv munasibetlo● ,rnaraqh proqramlan ile insaniara tesir edo,
onlan inandlra biler Bele bir dcyim var:``terbiyoli adamin toHfe
chtlyacl olmur' 0,6zu neyin pis,neyin yax,1,■ Oyin ey五 ,neyh
ζo dtt olduれ nu yax,l anlaylr Ancaq bu heqlqetlo o vaxt razl―
la,maq olur kl,Jumalist Oz,oxsi leyaqetinl qlymetlendirdi"は 一
mi hems6hbeti olan tama,a91Sinl da eyni hisslorle qiymetlendire,
ona h01lJet cde bilsin
Tama,a91 julnalstt ckrallda hemsё hb前 lo tememas2 mttaI‐
mesln,,oxsiyγ otlne hё nnem gorende,ona olan homletlikiqat ar
tlr Rcpo● orlarlll,intcnッ uyerlo軋 apanCllann bu cohetlo五 ehn‐
da dldoq apardl諄 zaman tam● a91arm nezomdon qa9nllr Bozon
bttqa cur do olur Ottdon razl,homsohbetlnm s6ylodidome bi―
gano olan,dlaloq zamanl ona arxa 9cVIron qり
41
m― p∞okar
7V juma‐
listi tanla,"lda ikrall hissi oyadl■ Onlln llerOktOm」 ,ycrsizjcst10■ ni
auditoHyaya h611:lotSiZlik klmi qobul cdrler sexSiンγeti ozundOn
asagl tutlllaq,IFISanin,oref ve loyaqet面 al“maq jurnalisto,xtlsu―
silo de tel‐lzlyaJurnaliStme bc9 vaxt basucahgl gemllr Bu hom
etlka norlllalanna ziddl■ ktt do o対 aqi 9or9i“
p
ЫttШ
Bozon hadisolori tehrif ctmok,dullen ba,vcnni,Olayl bugin―
ki fakt kiini qolome ve111lok,ba,qaslmn 9okdiyi kadrlar1 0zinin‐
kt kimi g6stonllek,,oxsi flkir ve milah12010五 ni tmunxalq sOzu
ve reyi kimi tama,a91lara 9atdl...laq hom jurnalistin,hom dO
tomsi ctdiyi kallalin imicino zerbe vt― ,insanlarda bOメ k
inatnsizllq yaradr
TV ckranl illsanlann yax,l cehetloHnln teblitti Ve tO,Viqmo,
onlarln medoni seviッ γeSinin ytksolmosine do ёz tosiHnl gOstO_
Hr Bozon TV― do aparllan debatlarda xo,a gellneyon horoketler
exlaq nOrlnalarlndan kenara 91xlr Dishssiya isura崎 1lari cbml
siyasi haq―
hesab 9okmok meydanina,cvlrir,masa is1lndokl si_
rolorl bir‐ birinin
uzuno 91rplr,tehqiramiz ifadolor i。 lodirler Ya‐
xud bezi cstrada ulduzlannin,incOsonet adamlannln,siyasetOile―
Hn xo,a gelmeyon heyatterzindon,intitn hissb五 ndoll sOhbet a9‐
maqla,onu tama,等 1lara yenihk kimi 9atdlrlnatta 9a1191■ ar_Bitun
bunlar tama,a91lar teroflndon onlara qarsl h5.11lotSiZlik kilmi qar―
s■ anlr
Telcviziya apancisl,prOqram rehbO五
ekrana medontyyot―
sizlik getlren bu cur hallann ba,vennemesi■ 9un studiyaya d。
_
vet ctdiyi istirak91larln her biHnin medolli seviyyosindon,oxla―
qindan xoberdar Olma11,tama,a91lan■
ohval‐ ruhiyyeshe pis tosir
gOsterecok meqamlann bas vel11lomosi■ 9in amillori do yaddan
91xarmamalldir TV ckrant rnedoniyyet vo oxlaq nimunesi klmi
hemi,o tama,a91larぬ xO,toosStrat yaramlalldlr
To,kilat,lllq funksiyasl
TobiotinO g6ro nr insanlan molumatlandlanaq,maaH■ ondi←
m。 ヽ 。ylondillllokle yana,l hom dote,鳳 lat911lq veziお sini yerlne
ycti五 r
Sosial heyatdakl prOblcmloh,ara―
slra meydana 91xan 9oth―
lШoH aradan qaldlrlnaqda]四 ёz proqrallllan,vc● 151on,ho血 bO_
42
zon kiⅢ k sttCt10H■ o lllsanlara yaldlm91 olur Bu isuna probに m―
lerin aradan qaldlrllmぉ l i911n haklmiン γet nulnayondoloHnin,na―
zirlik,komite ve idare rohborlorinin,ycrli habmiyyot orqanlannin
diqqetini lnovcud 9otlnliklore ve oniann yaranlnasl sobeblohnin
aradan qaldlrllmaslna yё noldir Bclo mesolelerdo Tヽ /te,obbiskar
rolunda 91xls cdlr,o,bbisloHllde qaldlrdltt mesOlelo五 n hellindo
ardlcllhq g6sonlso onun da neticesi somere vcrlr Mosolon,ado―
ton kolld vo qosobolerde tansfollllatonln slradan 91xmasl ile in―
sanlar g脚 lorle,aylarla、 lqslZ qallr.Adamlar W― yeセ tutanこ
yardlm91 olmaま xahis edendo TV-lor onlarlll go― u yolda qoy―
mllr COは li,qmpu hemin面 vana yollalr,problemlo olaqodar i‐
salllarla sё
hbet apanr ve hazlrlanatl matcHall,reportaJl,Inusahibo―
leri,9okdikloH su」 ctlo」 ckranぬ g6sto.1■ ■
oklo olaqedar te,kllatlan
xobedar edir S6zsセ TV 9oklli,lorlne ctlnaslzllq gOsteHlmir Tヽ Z
bu problemi ёzunun diqqet rnerkozindo saxlaylr,olaqodar teskila―
tin rohberleH ilo gOisir,danl,lqlar apanr,mi卜 ′
oqqet1 9otinliyin
aradan qaldlnLnaslnda teskllat911lq rolunu oン
mayir Yaxud gucli
yattlntllar neicosindo mehe1loloH su basdlttndan adamlarin,ya,一
11lann,usaqlann gcdis― gelisi l191m 9otmlik yarallI Bele hallarda
TV‐ yo golon telcfon zengloH 9oklis qrupunu homm invanda。
1_
matta Ve m5vcud voziッ γet barodo sttCtler hazlrlamaま OSas veHr.
Bu tosvlrlo五 ve inSanlann komok t9in xahi,lonni CSidon inivaflq
orqanlann rehborlorl veziyyoti yax,1la,d111.laq 09un tedbirier g6‐
baredojumdistlor W ckranlannda ohali―
,vozi〃 oun yttμ l埒 acatta msanlarln midlo―
Hni attnriar Bu halda TVjumalistleH homin qesebolorln,mohel―
rurlor mlarln bu islo五
yo lllelulntt venlし
loloHn saklnloHni do ise colb ctllloklo onlann kOmeyini te,kll
cdir Neicedo TV‐ nin
qaldlrdl普 i ve iCtimai rey yaratdl普
l prOblem
tezlikle rnuva■ q idare ve rniossisolorm saki■ o五 ilo birge i,sayo―
sinde tezlikle hol olunur
ANS kanalinin jumalistloH her ax,am ciro 91xan``19 xober'
proqralnlnda sosial sabede yarannll,problcmlo五 ,veziン γeti yc―
五ndeco 6yronlr vo 9okili,lor apant muvafq ttskllatlarin,idaro―
loHn rohberio五 ilo gё ■sir,oniann tneseloyo inunasibetini 6yro―
43
nir,az vaxtda birgo soyle problcmlorin bir hissosi hell cdilir Bc―
lo hallarda bu kanalin te§ kilat911lq rolu 6zini gё stoHr ve adamlar
sosia1 9otinliklo izlo,ondo pdNS― 。 mllraciet etmoli olurlar
TV‐ lorde xeyirxal11lq moqsodile ara― slra nnarafoniar kc91五 llr Bu
marafonlarda meqsod xosto u,aqlara,olilloro tecili yardlm etlnek
m00Sedi10 0hali arasinda ictimai rey fonnalasdl■ rlar TV nin
miOyγ On ctdiyi gunde xcyHyyo marafonuna yuzlorlo,mh10rlo
adam qo,ulur,Vesait toplanib,olil ve xesto insaniann mialicesi―
no sorf olunur Bclo marafoniar 6ton es五 n 80‐ 90-cl illoHnde
AZTV― nin taHxindO olub vo onun yax,l netlcosini 6z gOz10五 i10
g6renlor 9oxdur
lnteqrativ funksiya
TV‐ lor ёz proqramlarinda comiyyotde xos mllnasibetler ya―
ramaq,bir_biHne hOmet etlnOk,siyasi baxl,lanndan,dini ctiqa―
dlndan,irqmdon aslll ohayaraq insanlara dostluq,oraitinde ya―
,amaq kimi yax51 kcyflyyotlor a,1laylr On 9oth mOqamlarda W
ёz venli,loH llo problemlorlo izlo,onlor0 01 uzatlllaq,derdlonne
ЭHk olinaq■ 9in xo,rneramll insanlara muraciot cdir,fordin iz―
§
lo,diyi prOblcmloH aradan qald111.laq meqsedi10 adamlan kё
me―
yo sesloyir 01koloHn,xalqlarin,,Ohe■ oHn bir‐ bi五 ne intcqrasi―
yasl,yaxinla5masl,xo,minasibolor yaratmalan■ 9in tclcbゃ i―
lor,soslo,lllelor adeten yax,i netice vcrr idman yan,lan,hcO_
sonet ustalannin,din xadimlorinin gOrusloH ёlkolor vo,oherle―
raram面 naibo■ ordo yax,1屯 a dottru irO110"sbre SObeb olur,
insanlann gelocok dostluq olaqoloHnil mё hkemlonmosine yete―
Hnce tesir g6steHr
Bu 9ox ince meselodir TVjulnalistloH ulsanlar arasulda silh
yarattmaq, onlarl yaxlnla,dl.1.laq meqsedilo hazlrladlqlan prOq‐
ramlarda 9ox diqqetli olmall,qlzl,dincl ifadolo五 n,zOrerli flkir―
loHn seslonlnesine yol ve.11lomoli ve bilmolidirler ki,diqqetsiz―
lik izindon eirde seslonen her hansl bir xo,agollnez ifado mi―
nasibetloH dぬ a da korlaya bilor Buna el arasinda``Qa,dilZoldon
yerdo gё z 91xamaq"deyirlor
44
Nezere almaq lazlmdir ki,on 9otin situasiyalarda insaniar
T｀ /― don
ck・
9ox SCy umur,hadisolorin ncce inki§ aF etdiyi baredo TV
ranlarmdan xobor tutnaga 9a1151rlar Bu halda TV jumalistlori
sosial qmplar vo milli azllqlar arasindakl ziddiン
γetlorin aradan
qaldl■ lmasl meqsodilo hazirladlqlan vcHlislorde xisusilo pc,o_
karllq gOstelllloli, 6zlorinin inteqrativlik inksiyalannl yaddan
91xarmalnalidirlar Bu hem onlann J_alist‖ k,hom dO voゎ ndas‐
1lq borcu olinalldir
suanar ve tap,lrlqlar:
1. TV― nin缶 副ヒiyalan hansllardir?
2 TV― nin melumatlandl.1.la乱 耐はiyasi ne dcmokdlr?Buna mi―
sa1 9okin.
3 TV―nln
maarlnendillllo,sOsial― pedaqoJl ve idareetne ttmksi‐
yalanlun ferqli cohetloH hansllardiρ
4 TV― nin modonl―maanf91llk, tesklla"lllq hJ應 iyalannin
forq10rlni neco izah cdo bi10rsiniz?Buna aid konよ
5
Fet nlisallar
9okin
TV― nin medonlyyetin inklsaflnda rolllnu ncce qiymetlondi―
Hrshiz?
6 TVjunlalisti chanぬ hansi cOherleH llo forqlonlllolidlr?Mi‐
sallar 9okin
7
TV proqramlannln ve apancllarinin medeni seviyyosi baredo
■o deyo bilersiniz?
8 TV mteqrativ lШ ■siyasinl yc五 ne yetirmoklo comiyyot heya‐
tma ne verir vo Olkolor, insanlar araslnda xo,■ 1linasibetlor
9山l verili,lonnde hansi cehbtlere xtsusilo diqqot
・yarammq■
yeti五 lir?Konkret nlisallar 9okin.
45
:‖
Fosil
TV― nin janrlarl vo formalarl
Jallr publisistikada idcyanin, layihenin gcr9oklo§ mosi prosc―
sindo osas clcmcntdir Janr``teyincmo'',idcyanin ba,lalltticldlr
Jallr hem do ictilnal,ta五 xi katcqoHyadlr,real heqiqetin tesviri‐
dir Janr anlayl,l odobiシ γatda,rnetbuatal fo.1.lalaslb inkisaf edib,
yaradiclllq axtan,larlnln neticesi kimi ycni― yeni 9alarlar ahb
09 osas vezifojanrlar qnlpunu follllala,din=
l inお nnaJyajallrlan
2 Analitikjanriar
3 BodiijanJar
lnformasiya janrlarl
Xronlka,xobor(zametka― sttCO,rcpOrtaJ,misahibo,91xl,,hC―
sabat TV―nin infomaasiya janrlarina daxildtt Xronlka her hansl
bir fakt,hadise haqqinda qlsa,ylき Caln molumatdlr Bundall met―
buatda, radlo vo ￢ do gcnis istifado olunur lV‐ de xisuson
onun`ッ enilikler'proqral121annda hom,ifahi,hom de vidcosuJct
r―
(SOSItesvI)kimi Venhr Mosolon,bu gin Tirkiyo prezidenti
Abdulla(3■ l Baklya resmi sefero gelir ve yaxud gelib Bu infor―
masiyanin bir qedor geni§ vananti artlq xoberdir
Adeten TV― nin``ycniliklor''ve diger proqramlarinda xronika
,almnda Olan molumatiar,ifahi ve ya yazlll vidcotes宙 rle ve五 lir
Ozu do bclo molumatiar ictimai,siyasi,iqtisadi ehem靱 oino
gё ro
proqralnin evvolindo soslondi五 lir Bclo xoberlori qlsa vidc―
OSuJCt klmi do 9okib gOstorirler QlSa suJet10H video lente alar―
raki Vacib deyil Teciboli operator foト
kenjumalistm m■ loqヽ ■
maca ononevi olan hadisolordon,dё vlot ve hё kumet ba,911arlnln
gё ruslo五 ndon, ali qanunvc● cilik orqaninin iclasiarindan, bri―
flnqdon ve s vidco sllJct 90kir,muxtelif planlarl lcnte alir ve rc―
daksiyaya hetta ёzll onu monttt ctdikdOn sonra hazlr teqdim edir
Bclo vidco suJetlerin metllinl ya infollllaslya agcntliklennin,ya
da tedbi五 ke9廿on mivaflq to,kllatin metbuat katibliyindoll de al―
maq mimkundir.Yaxud oger 9okilisdo onunla birlikdo telelur―
nalist do olubsa kadrarxasl rnetni o ё
zi yazlr
``Yeniliklor''proqraml■ 9in iqtisadiyyatdan, sosial heyatdan,
incosonet vo modoniyγ etdon,heyatin muxtelif saheleHndon vi
dco sttet haZlrlalna普 l planla,dlran jumalist,miellif 9okllis icin
qlsa sscnarl y認 lr,9okilism xaraktcH面 m■oyyon edir vo onu opc―
ratora gOsterir cOkllis apanldlqdan sonra redaksiyaya qayldan
Jumalist ya opcratorla birlikdo, ya da ёzi kadrlan montaJ cdir
Bozon do bele olur:operator suJeti SSenanyo esason elo 9okir ki,
onlm bё yuk molltaJa chiyacl qalmlr
Umumiッ γet10,■ V-loHn``yenilikler',“ xOberlo「 'proqramla―
inda tam咎
"l maragini
nozere
alan aymr
redakslya
xronltta,xobo―
rO,vidco suJctlore
hemi,o
geni,yer
Bu jallrda
b厖 lrlanan
xoborlerlo tama,a91lan dOqiq, qlsa infonnasiyalarla az vaxtda
molumatlalld1111laq olur
Reportai
YenilШer',`xObO■ o「 'proqramlannda hem19e repottja,mi
“
sahibeyo bё yuk maraq var lnsalllara ba,veron hadisoloHn tebr―
ruatlarl baredo melulnat ve.ulokle■ V jllrnalistloH onlan da bu
olaylarm can11§ ahidlno 9cvlllli,oluJar Nozere almaq lazlmdir
kl,tamtta91lar W― don csitこ はo五 ni Oz gOzloH llo g6rdimeH ioth
hemin infonnagyalara daha 9ox inanl■ ar RcportaJlarda ve lnusa―
hibolorde soslondiHlon ttbrlorn S6hbete qo,ulan adamlarin s6ylo―
diklo五 faktlar daha inandmcl olur ReportaJslz ve musahibosiz
``Yenilildor',“ xOberlo「 'proqramian
2``duzsuz xoreyO"bonzoyir
Ⅳ ―
do rcpottj janru1l jurlldlst yaradα httmn,uS機 聴 lШ n ttr_
voS adlandlrlnlslar Hadise yenndon vcnlon
κpo凛 1lar btt VCron―
47
lor barodo canll k赫 lar insanlarl hadisOnin,ahidleHnin soy10dik―
lo● ndon
daha 9ox m01umatlandlΠ r RcpoJttda hadiS0 1o 01aqOdar
misahibelor alinaq,jurnalistin sё ylodiklerini birqodor do Osaslan―
dllll:aga imkan vcHr Bu misallibe ya bas vcrtllis hadisOnin,ya da
problemin xaraktcl■ no uygun ollna1ldir Hadise ycnndo insanlann
ehabsindo misahibolor almaq repol匂 dakl faktlarl hem tosdiqlo―
yir,hem de ona olave molumatlar cdir kl,bu da olaylara tamasa91‐
larda inaln yaradlr Rcpo● orun pc,okar11ま O vaXt aydln hiss 01u―
nur ki,ob● vcllllis hadisonm mahiyyotini`smaqla mtlsallibo10rl
■o insanlarda aydm tesowur yarada bilsin Ona gore do repOrtaJ_
dakl musahibolor qlsa,yl普 cam Ve dhalnik oLnalldir Telcre―
pOウ Or rcpo“ 可 hazl■ ayarbn ps破。10Ji cehetdon arxaym 01mah
ve bu hissi henllnisahiblerine do 9atdimaqda pe,Okarllq gё
ster―
melidir Reporta」 IV nln en 9c宙 k,dlnalnikjann kmi hemi,et″
ma,"lda maraq dOmmb.Bunu bilen ve hadiso yenno gelon tele―
rep肛 けOr 90kili,qmpu ile birge az vaxti9aisindo 90x sOmereliis―
lomoli,babs veronlen,hadise10Hn gcdisini s01iqo ile lcnte alma11,
tos宙 H planlann rongarongliyino,tnuxtelini,ne diqqet ycurllleli_
dlr O,bilmelidir k,sё ylodlkleH ve rcporteJda sadalanall ftttlar
sonedli tesvirlorlo,g6」■1籠 lorlo tesdiqlonI
RepOrtttin■ 6vlori:hadise― report巧 ,prOblem‐ rcportaJ,xtsusi
repo沌 句,tematik rcportaJ ve idman rcportaJl Xisusi hadiselor‐
don,,onliklordon,konscrtlordon birba,a,Orhsiz vcH10n translya―
siyalar da rcportaJjannna aiddir
Hadiso‐report■
Bu」 anrda rcportaJ ilk baxl,da sado goinur,Osunde iso Ollun
ndon“ ￨。 崎 h21rla_
matta ge10njurnalist 9ox az vaxtda olaylardan xobOr tumah,Onlln
gedi,ini izloyo― izloyo on vacib anlan,hadise sahidle‖ nIII sё ylo―
didoHni e,ido‐ csido lazlml kadrlan vidcolente alma11, tamasa91
hazl■ almtasl bi qo“ r9etindr Hadise ye五
■9in daha molumatll adalnlann dedШ
o五 五 vidcOkalllerasina ko―
9unnolidir Hadlsenin osl,ahidloHnin sё ylodШ o五 talna,a,lda ol缶
ya inam yaradtr kl,bu da reportyonln uglu hcsab edlllr BozOn
，
００
И
hadise yeHne sonradan gelib 91xan vo,ahid kimi danisanlar or―
dan― burdan esitdildo五 ni obycktiv infollllasiya kimi qoleme vcr―
mok t19un ara Veilllodon dal11,lr,``Otkem nitq''sё yloyirlor Belo
hallardajurllalist― rcpoゥ or 90X diqqetli olmalldlr BcloloHnin sOy―
lodikloHni 9oklb cire vcinlok lletlljumansti,hom de redJak゛
yalll
pis voziン γ
otdo qoya biler cunki indib infollllaSiya osrlnde insan―
lar maraqlalldlqlan hadisolor baredo bir nc9o menbodoll melumat―
lanlllatta 9a11,lrlar.Optllnal vanmt hadise ycnnln tes宙 五,1,tirak91
ve ekspertln slxronll,muxbl血 httise ycmdo oHttmu do● q
detallarla gOsteren stand― up Tebiild,burada inuoyyon probletnlor
do yarana bilor(hadiSe yc五 ne tez 9atmallnaq,yaxud polis ve hi―
quq mulaizo orqaniarmn qadattalan)Ahmaye五 golondo oniarl
da alda● naq olar Ey涵 zamanda,bu ctr silJci mioyyon edon fak―
torlardan bashcasl opcrativlikd士 ,rcdaksiyaya vaxmda matenalln
9atdinlmasldlr Hadiso stteti Zaman1 9ox vaxt o y油 叫乙bu Ⅲ
la‐
zl=ndir,sabah ise artlq gecdlr ifadosi nezore alllllnalldlr Hadiso
rhne 9amayanda,9oklli,qrupunun hemh anda 01du卸 obyCktdO
tanlasa9■ l mOlutnatlandlrrnaq,ve ya11lz sonra hadlse yenllo gedlb
orada i,lomok baxllnmdan fonllah tapmaq lazlmdI
Mosolonm holll:mtヒ nkin qoder hadiso rnё vzusuna mea■ lunca
yaxm fonda stand‐ up ctnok(rcpO● Onln kamera qttlsmda aya‐
qistu danl§ masl
dcmokdi→ Xober stteuru hazlJayanda stand― up
90X VaXt mitloq ,ortdlr, 9unkl mikenlmelcoshe hazlrlanln19
stanι up m敏binn hadise yemldo olmasi faktlm nezoro 9arpdinr
VO be20n Canll cflr illttiyasl yaradr Unlumlyyetlo ise,stand―
up―
dan istlfado nedco cibanlo suJctln mOZmunu lo bttLdr F6vqo―
lado hadisO,resmi tedblrler,reqib KIV‐ Hn di,o bilmediyi yerdon
stand‐ upin
h露lrlalmasl sibhesiz kl,vacibdir AInma,misal icin
o qoza qurbanlarllm dofni haqqmda suJctdoヽ ifado olunduqda,
tedqiqatin gcdisino dair infol.llaSiya,xususilo do bnll ise itta ct―
mok lazlmdlrsa,鳳 mse tedqiqata manc olur,facionin esl sebめ
olo―
五」 glzlotdiyl halda stand upa haqq qazandlllllaq minttundi Bト
zlm lV‐ lordo stand‐ llp yenilik sayllr ve jumalistler bu fonnattn
infoll.lasiya vcmok t9in istifade edirlor
49
Problem ve anautik reportailar
Bu jarrda hazlrlanan rcportaJlarda gunin hadiseloHndOn sё
betgemir mnd。 1lk
h―
sosial heyatda artlq problcmo ccvHllni§ fakt
haqqlnda insanlari rnelumatlandlllllaq,problcmin helll yollannin
axtarllmasl(neqliyyain gur olduttu ku90 Ve prospektlordo
tez― tcz
tlxaClann emelo gelmosi, saatlarla bu voziyγ etdo qalan
adamlann ozob― oziyyetl,Oohe五 n bir hissosinde he■ olerle davaln
edon su,191q,qaz techizatl problemi,kanalizasiyanin i。 lomome_
si,yollan su basmasl ve s)saheSindo g6rulon islor barede insan_
lara inelumat vel11lok,bu saholoro mosul olan idare10Hn rehbOr―
leHni ckran qa野 lsinda dam,dl.1llaq p′ jumalittindon bO世 sey
ve pclokarllq toleb edI Teciboli jurnalst redaksiyaya qay■ ―
dttdan sOnra mOvtt ile b電 1l olaVe melumatlar da toplayl■ heia
lazlm gelorso,studiyaya serh9i ve nlutexossiz de devet edir.Rc^
portaJin terkib hissesi olan,orh ve mutexossiz sё hbetl mOvzuya
dair kadrlarlヽ tosvirlorie ekranda int,ayiet olunur Bitun bunlar
rcportttdakl deqiqlik,faktiann aydinll普 1,mOntlqlik prObletnin
tezlikle aradan qaldlnlac電 lna insaniarda inam yaradlr Bujanrda
reportaJlar esason ttndolik xoborler proqramlannda gosteHlir
Bclo repo■ 崎lan Onu hazriり anjurnahstin,reportyonln aparlnasI
daha yaxsldlr.
Xisusi reportal
Bujanrda repomJ adeten vaxtl ke9mi,,unudulm野 ,oslmdo iso
a脳 1心 ib maraq do如 an m6、 4aya how edhr Bde reporttlar
hecmco genis olur Jurnalist maraqh btt mOvzu ilo olaqedar miリ
yon bir vaxtda ara,dlrlnalar apanr Bujanrda teleo9eruolalne10_
ー
ib―o
venr MOvzunun maraq1111薔 1,faktlarln 9ox嗅 郷,ara,■ mmlar zalnant o山 りa91Xan bl stra
meqamlarjurnalste iは an vc五 r kl,nezerde tutdutt repOmJl se五 _
yalar,oklindo,ardicll aparsm,burada vaxt mehdud嗅 舞 。
la bil―
moz Belo repo畿 りlarda montiql olaqolor ve m“ ztulun getdikco
H bediiliyl,senedliliyl llo O痴
genl,lonlnesijurnalist arasdl■ lualannm tam neic01oHni ardlcll so―
轟ldo
maraqll faktlaria tam● a91ara sonadok 9atdlnnaま imkrall VC―
五r Jallnn ё
ttnomoxsuslu静 』jumalisto
ara§ dlrdl普 l mOVZuya mioy―
yon vaxtdan sonra yeniden qayltlllaЁ a,inё VZu ilo olaqodar omya
91Xan maraqh faktlar baredo talna,a91ara molulnat vclllley0 0sas
yaradir Bujanrda hazlrianan repOrta」 dajumalisin faktlan arttdlr‐
maq soHstesi,yaradlclh普 1,biliyi,pcsokarl屯 l dalla qabarlq ooklldo
uZ0 91Xlr
ldman reportail
ldman xoboJori,idman reportaJlan hOmise tele宙 ziya tamasa―
91larinm maraqla baxdlqlan janrlardlr.IV yarandl薔 l ilk ginlor―
don tcxnh imkanlannm mohdudluこ lma bamayaraq stadioniar‐
dan,idman mcydanOalarmdan,idlman zallanndan bilba,a rcpor‐
ta」
lara hemiso geni,ycr vcHb ldman rcpOrtaJlan en 9ox auditori―
yasl olan jallrdlr Onun TV ve radiO jumalistkasmda zOngin
enonloH ve tarixi vardir
hdi TV― lorin 9oxunda idman kallallarl a911lb vo gun erzLdo
stadiontardan,itbol ma"lan Zallanndan,gi10,,boks,,ingul at_
letika,uzttφ hk,ginlnasuka,volcybolL baskctboll,hndboll vo
s yarl,lanndan birbtta rcporta」 lar vc五 lir,mixtolif vaxtlarda vi―
deo lente 9okilmi,oyunlar"sterilir idmanin IInuxtolifnOvloHne
maraq gOsteren tamasa911ar bu repo巌 りlara vo 9ok11,lore heves―
lo baxlrlar ReportaJlan idmanin ayn― ayn saholoH Lao ixtisas―
lasml,jumaliStier,icma191lar aparrlar
Yan,lann kc9irildiyi ycrlordon birba,a rcportaJ vcronjllmalist
―icma191 idtnan nё vtlnt yetoHnco bilmoli,ona oゃ velcedon ycto―
五nco hazlrla,ma11,olave faktlar toplamall,sё hbet a9dl薔 i n6viln
taHxt haqqlnda olave faktlar toplamah,homin sahenln teciboli
mitexossislo五 ilo gOi5昴 moslohetle,melidir icma191ninbu c奮
islomosi Onun eflrdo sOhbetinin daha maraqll ollnasllla,TV ek―
ranlan qar,Isinda xcyli molumatlanmaslna kё mok cdir Bozon
,orh9i oyunun gedisinde homin idman nOvlme aid cle bir rnaraqll
fakt vo,iHn ifado islodir ki,o tama,"inin yadda,lnda uzun inid―
det qalir Ona g6re dO idlnan yan,lannln apancllan daim rnitalio
etinoli, s6z chtiyatlannl zongh10,dil11loli, nitqinin gOzolliyine
´
う
aydlnhgllla daim diqqot yctmm01idir
Radionun idnlall,orh9isino nisbeton TV icma191sl aydin bilmo―
lidirに ,apardlttl idman repOrtalina baxanlarm 9oxu bu nO、 電y篠 §
l
bilon azarkcslordI Burada ardl― arasl kosibnedon s6hbot apall.laq,
ayn moqamian aydin gё
tama,a91nin ay■ ―
dШ oH
haldaizahatver
mok azarke,lo五 osobilo,dirr, okshe sorh9i qo■ oton ya,■ mey―
danda ba,vcron o anl kamerada tuta bilmeyon vozlyyet b電
m● a91ya
o“ ta―
molulnat vc...■ 01i Vo 9a11,malldir kl,diger kamera llo 9o‐
khnis homun kadn ekranda goste11llokle izahat vcrsin Iし dioda
ise tamamilo oksinedir.Radlonun idman sorh9isi stadionda btt ve―
ren maraqh anlar bareに b dmloylcismo melumat ve...lolid士
idman icma191sl u9in vaCib'Ortlordon bi五 do 61kedaxlli yans―
larda her hansl komandaya 6zunun,oXSi rnllnasibetili,ona azar
kcslik etdiyini bimzo vel:‖ omolidir
XaHci 01ko komandasl ilo gё n,de ic■ la191 0z hemyerlilo血
hisse qapllmadan azarkc,lik CdO bilor. Ancaq qeti proqnozlar
sё yloyo bilmoz Bozon stadioniarda,ineydanda,Hnqde ve dё
,ok
izonndo g6210nilmodon ele hadiso bas ve丘 r kl,,orh9inin qolo―
boyo inlidloH alt ust olur. Bundan olavo icma191nln azarke,lik
etdiyi komanda uduzarken ardl― arasl kesilmedon danl,masl,ye←
siz ifadolor i,lotmesi tama,a91lan bezdiHr,,orh9inln imichi a,a‐
薔l Salir Hakimlor haqqinda da tamas∼ 1lara xo,gelsin deye ten―
qidi flk± lor
s6ylomok onun 6zunu pis veziyyotde qoyur
idnlan a10mindo taninan,xidmetlorl olan,onun her hansi no―
vunu kifayet qoder bilon tecmboll ldman91lann rcportaJa devet
ollllmasl,muoyγ on meqamlarda onlm s6ylediyi■ kirler reportaJl
yax,1la,dinr Bu meqamda icma191 ilo teciboll idman91nin sta―
dionda,ineydan9ada,zalda ba,vcronlori,erh etmesi holn tama―
sa9:lan bilgilondirr,hem do oyun orzindo ekranl bir nefoHn dl―
aloqundan xilas edir_
idman icma191s:yarl,basa catarken en yaxsl meqamlarl ck―
randa g6stonnoklo,orhine yekun vull.lalldlr
´
５
つι
ルIisahibo
Jumalistlor icimai maraq dOtturan infO111lasiyanl tamasa91lara
9atdl,11laq,rnOvzu ilo olaqodar daha genis melumat vc.l=10k t9un
misahibojanrlna tcz― tcz miraciet etmeli olurlar Misahiboyo on
nin ``Ycnliklo「 ', radionun ``Xoberlor'' proqramlannda
9ox Ⅳ ‐
yer vcrilir.Misahibonin ehemiyγ etini nezere alan jumalist bozi
meselolore diqqet ycti....elidir:akmal rnovzuda misahibo hazlr―
layarkon jumalist hommusahibinin savadllll彗 1‐ ,dan191q medo―
niyyotlni, m6vzunu yetonnco bildlyini ve sorbest serh ctmek
qabiliン γetlni
osas gO■ 111lolidir
Misahibo(erebcO“ intcrvlew― gO■ ,,s6hbet demokdi)Jur_
nalistin ictimai, siyasi,medOniyyet, incosenet xadiin10H, diger
pe,o sahibloH llo anal mes。 1。 lor baredo s6hbetleH bu fO.1.lada
apanllr ve ictmai maraq dottn S6hbetlordo m6vzuya obyckt市
,
ferdi baxl,,rey tsinhk teskil edir.Misahiboye hazlrlttan telc‐
jumalist m6vzuyla olaqedar lazimi sonedlerlo,faktlarla,diger
melutnat rnenboloH ile etrafli tanl,olma11,Ino― lun prcdmeti」
yax,lca dork etmoli,dialoq zamanl honlmisahibi qattismda 9o‐
tinlik 9oblomelidir.0,misahiboni no moqsOdlo hazlrladttinl
owolcedon Oz■ i9un doqiqlo,dirtneli,vcreceyi sua■ an ewolco―
don tertib etnlelidi Suanann xron。 logiyasinl,smmnu,ba,_
lan首 lCInl,sOnluきunu
ve inkisafln1 6zi■ 9in deqiq aydinla,dl.1.la―
1ldlr O,tamtta91 auditoHyaslnin mara普 ln1 90klnok i9m suallan
mentiqi sra ile vclllloyi dO planiattdi111la1ldir Misahibe pro―
sesndo gOzlonilmoz I■ oqamlar da ortaya 91xa biler Jurnalist buna
hazlr olma■ , sё hbetde qofll yaranacaq dё nuso sOyuqqanllllqla,
pe,okarcasma yanttmalidlr TV jumalisti isloyorkon 9ox neza‐
ketli ollnah,pe,o etlkasini unutnamah,kamcra vo mikrafon qar―
,lSinda hemsOhbetinin esebilosmesino,6zunu iti111losine ittan
bozon de yaylnlnaq istediyi suallan mutloq cavab―
vel■ 1■ omeli,
landl.1..atta onu mecbur etmomelidir Jurnalist bilmolidlr ki,mi―
sahibe aldl薔 l adam esas,o ise repOttordur.sё hbot etdiyi§ oxslo
telcauditoHya arasinda vasitedir
Homjumalist,hom do misahib unutrnamalldlr ki,onlann s6y―
53
lodikloHni tamasa91lar dinloyir,ona g6re do dialoqun hor ikiisti_
rak91si bir―
biHno nozaketli olinalldlrlar
Misahibo ilo olaqedar tecruboli isve9jumalisti E五
_
k Filctclソ じ
sin flkn beledir:
“Misahiboni studiyada deyll sizin misahibiniz u9un dogma
olan ycrde aparlnaq daha yax,ldlr Do言
mad市 arlar
arasinda ojur―
nalistin vo opcratomn ehatesindo slxilmlr,Oztlllu daha sorbest v0
inamh hiss edir,istolik yerlerdo ya21lan musahibo daha tebii olur
―arxa planda qattayllarin 91首 lrtlSl,inokloHn boブ hiSt,Saatlann
tqqlltisl,Insanlann ses― ki"m■ oyyon amOsfer,effekt omo10
getirit dlnloyici■ 9un bu soslor ba,vcron hadisOnin rcalllttinm
tosdqino 9evnli「
'1
Misahibodo suallar mixbiHn esas alo● hesab olullur,jumdist
suallari ele vell.lolidirは
,hommusahib bozon veziyyetdOn 91x_
maq, suallara duzgun, montiqli cavab ve.1110k evozino ``boll'',
“xcr',`olbo■ o",`sizinlo razlyam"demok10 canini qllttra bil‐
mosh Bozon do belo oluri gencjurnalist hemmisahibine・
ardicll
olaraq bir ne,o sual veHL onda inisahibo vcren onlann hЯ noina
cavab vcHb‐ vclillemOk baredo dも ini Ve yadda,lnda qalan su‐
allardan bi五 ni se9ib cavab vcrmekle vezifbsini bitnli,hesab cdir
Bu sibhesiz misahibo」 n maraqslz alinlxlasina sobob olur Ona
gOro do suallan tolosmedon bir‐ bir ve.11.ok,her cavabdan sonra
dialoqu inki,afetdi.lllek lazllndir
Misahibe ilo olaqodar Bi―
Bl‐ Ci
hirkoinin bc10 birめ vs,γ esi
var:``musahibo o zaman uttunu ve mozmunlu allmr ki,sё hboi
biliyino,sosial veziyyetlne gё re beraber adamlar aparsln,bunu
lnusahibe aparacaqjumalst ewolceden deqiq bilmeli ve sohbet
edeceyl,oxs10 dialoqa ciよ 五hazlrlasmalldu′
Hor bir inusahibonln ko歯 et meqsedi Olmalldlr:
- siyasi-iqtisadi-sosial masololer, elmi nailiyyetler, yenilikler,
qarqrda duran vezifelarle elaqedar molumat vere bilecek adam,
miieyyen hadise ve ya faktdan melumal olan gexs vo ya bir qrup
'
l Erlk Fiktcl´ as``Jumalistikanln 10 q:z‖
soh 121
qttdasI"_AIB"i nO,ll,Bakl,2002,
insan TVjumalisunin hommisahibi olur vo reyini bildiHr Boan
clo olur ki,musttibo veren adam jumalisto nisbeton daha∞ x
danl,lr,ki働 ッet qedor molumat vcrir,Ooxsi flkirio丘 ni gcnis audi―
toriyaya 9atdinr
Misahibe veronlorl10 kateqoHyaya bё linur:
―her hansl kon山ごctsahe iな e spcsiflk biliyi 01an siyasi ve d6v―
lot xadimlori:
‐heyat ve fealiyyeti insanlar i9in nimuno ola bi10cOk mo,―
httr adamlar
m:肝 忠:?訛 ″
∫慧]翼l鶏選:『:轟￡豊
滞監
mtthn&rlnaq meqsedb jurn油 鮮
訛選
猟捻態
譜
霧
ll:「
溝
群L:野
)器:1驚
:辮
:
:ξ
lb°
留柵
鮮
酬窯常閻 ]im meqsed dё vbin d面 I ve xand S―
淵1梶鼻鰤 冤 ゝ
乱品
織壼l認∫
駕照:
澪
:器 :嶽 :::瑞
t
yazlli sokildo mttaciet edir,ondan da resmi cavab ahr
inforlllaswa‐
miSahibo mioyyon molumat elde em10k meq
sedi ilo apanllr
Problem― misahibedon meqsOd her halLsl diqqot 90kOn mo‐
selonin helli yollan baredo mux● lif flkr ve milahiz01oH ёyrOn―
mokdir.
Miisahibo― portret maraqll bir adamin sottlyyetini, lllsani
kcyflwotieHni ictimaiyyote a9maq,onun yax§ :xisusiン γotloHni
insanlara nttune klmi a,1lanlaq lmeqsedilo apanir
ⅣIIsahib‐ anket iso bir― biH i1 01aqosi olinayan ayrl‐
aン
oxslordon k。 歯 etrnesolo baredo rey 6yronmok l19un eyni suala
§
55
Π
cavab almaq messodinl gudir Bundan JurnaliSt ankctdOki sual―
翼:吉 ∬諄翼認環話鯛糧
胤躍 ■117署よ
雛
:。
:電
:
re telefonla miraciot edir cavab ala bilir MOqsed adamlarln m←
rattina sebob olacaq ber hansl Jttual mesOle baredo O缶 anl,。 b_
yckt市 rey 6yronmokdir Konct birsualaゾ セ10riO adamin cava‐
bl,Imuxtolif roy ve milahizelori noiは i lnfO.Ш asiya sttcti,hOm
do 9okilecok senedin publisistik flim i9in yax,l rnovzu。 la biler
CIXl,(kadrda mOnoloq)
CIX15 qedimdon golon nalqlik inedoniyyoti,ictilnai reyO tesir
ёzmOmexsus
ohomiyyot kesb edib_Yttmcaqlarda simpOziumla商 ,teleradiO
fonnasldlr Radio ve TV yaranandan sonra bujatr
auditoHyasinda 91xl,edenler mloyyon bir xnesole,problem,icti‐
mai‐ siyasi ohemiyyetli,akmal hadisO barede sexsi flkirlo五 ni,
麗麿
報輩
1譜 :霞
f冊
,鑑
:[絡 11欲1懸
￨:‰ :li出
ve cflrdo Ozini aparmasl,hadisolore munasibed,yeH g01dikcO
islotdiyi ifadolor onun kiinliyi haqqmda tatna,a91ya 9ox,cy de―
yir Radiodanお rqli olaraq telcviziya eloanl qar,lslna devet cdi―
lon adamin imumi gё int,価 o■ ktt vcHlmeli,nitq qabiliyyou,
danl,ac電 l m6vzllnu ne derecodo bildiyi mioyyonlesdlHlm011_
dir C樋 k ekranda genis auditoHya qa、 lslnda 91xl,cdecOk natlq
tamasa91lara ko歯 ct info.1.laSiya velllloklo yana,1,hom de s6y―
lodkloHn0 6z ininasibetl,arqutnentlon ilo Onlan inandll.1lalldlr
TV ckramnda 91xls edenin qar,lsmda bir slra vacib te10bler
durur.Ilk n6vbedo o,ictimaiyyetdokl mOvqeyil10 g6re tama,"1_
lar i9un maraqL ictimai― siyasi xadim, todqiqat91‐ alinl, mo,hur
anst,yaz191-publisist,muhim v0 90X nadtt taHxi hadiselordOn
molumatll adam― ,oxsiyyet olmalldir cOx SadO gOH油 Юn, oslin―
do savadh,molumatll, gё zol nitq qabiliyγ etine,hadis010re qiy―
met vcllllok,auditoHyanin diqqetini colb emok meharetine ma―
lik adamlan da ckran qar,Isina 91Xarlnaq, onun sOylodiklerlni
m6vzuyla elaqodar tesviriorle,fotosOkillorlo,sonedler10 tesdiq―
lomok olar TV― d091xl,ln mozmununda ideya,flkir,faktlar vo
arqumentlor esasdlr TV jumalis■ ori 91xl,91larl smdiyaya devet
cdorken bu cohotlore xisusilo diqqot yctillllolidirlor
W― do
ckran 91xlslnin folll.alari:
metnlo 91xlS― bunu 91xls cdonin ёzu yazlr ve lV rcdaktoru to―
■
oflttn rcdakte olunur
tezislorio 91xl,‐ bu follllada tczis10rdo osas middoalar,flktr‐
lor qlsaca,orh cdili鳥
91X19 - Studiyada ve ya konarda ovvelco vidcolcnte alinlr ve
sonra TV ckranmda gOsteHlir
Hesabat
TV proqramlannda hcsabat janrinda hazl■ atlan veHI§ loro
ara― slra yer aynllr Vacib sosial,imutndё vlot ehemiン γetli,aliual
mesololor,hadlseler hesabatln tcmatlk esasini te,kll edI Ado―
ten hcsabatin planl ov■ 7olcodon yazllmr Ammajurnalistin 9oki―
lisde i,tlrakl meqsodouyttundur Bu viccOlente almml,mateH―
alin metninin yaz11101 ve montaJl u9un vaCibdir HesabatJurnalist
,orhi olmadan da eire vcHlo bilor Bu halda hcsabat jalln,orh
olunmayan reportttla uZl●
lr
Hesabat httiso yeHndon ve五 lon reportaJla infolulasiya arasin―
da 6zunemexsus yeH olan molumat foll.laSldlr_Hcsabatda ba,
ve....1, hadise baredo faktlar info....aSiya yaymaq meqsedile
,erhsiz veHlir ve deyilonlor owolcodon 9oklhis宙 dco sulcin,
tesvirlo五 n inu,ayiOti llo osason info.11lasiya proqramlarlnda gOs―
teHl■ .Bu isulla inforlnasiyalar insanlari btt vclllli§
hadisO baro―
do opcrativ meluma■ andl..1laq meqsodi da,lylr
suanar ve tap,Inqlar:
l TV― ninjanrlan hansilardlr?Oniarl sadalayin
2 infolHlasiya janrlarina hanm janriar daxildir?Onlari sadala―
yin
3
X]onika 1lo xoberin forqli cohetloH nedon lbaretdir?Hor iki
jallra aid misallar 9okin
57
4
Miisahibenin hansr ntivlerini bilirsiniz ve bunlar bir-birindan
ne ile farqlenir?
5 Reponaj ne dernekdir vo onunn hansr ndvlori var? Onlarr sadalayn.
Xiisusi reportaj la hadise reportajrmn ferqli cohetlori barode
no bilirsiniz?
7. Telereportajrn janr miixtelifliyini neco izah edorsiniz?
TV-nin'oYeniliklar", "Xeborlor,, proqramlan
Reytinqino, auditoriyasrmn kiitteviliyine, operativliyino 96ro
informasiya proqramr televiziyada insanlann da.im g<izlediyi veritigdir. "Yenilikler" proqramr hem de TV kanahnrn ..vizit,, kartrdrr. Diinyada vo iilkode baq veren hadiseleri, yenilikleri insanlara operativ gatdran, malumatlandrran proqram giin arainde bir
neqe defe efiro grxrr. Bu proqram planetimizdeki informasiya
axlnlnln ancaq bir hissasini insanlara gatdrlr vo her buraxrhq yeni-yeni xeberlorlo tezelenir. "Yenilikler" xarakterine giire ele
bir proqramdr ki, onun efir vaxfi deyigdirilrnir, bu giindon sabaha kegirilmir. Bu xiisusiyyet TV-nin bagqa proqramlanna xas
olan cehet deyil.
"Yeniliklor" bugiinii diinenden farqlandiren deqiq, diiriist xoberleri insanlara operativ gatdlran, ekanda daimi yeri olan proqramdr. Bu proqram TV-de kollektiv zehmot, yaradrcrhq axtanglan sayesinde yaramr. Onun hazrlanmasrnda jumalsitlorle birlikdo ayn-ayn miitexossisler - rejissorlar vo montajqrlar, ses rejissorlarr, videomiihendislar, on yaxgl texnikler, ressamlar, dispetgerleq siiriiciiler, melumat xidmetinda gakqanlar, bir nege diger
pege sahibi igtirak edir, efire grxmasmr temin edir. proqramrn
keyfiyyetlo hazrrlanmasr reportyorlardan, miixbirlerden, redaktor va prodiiserlerdon, gerhgiler ve interviiyerlerdon, icmalgr ve
apancrlardan gergin omak, zehmet toleb edir. Buna 96ro de yaradrcr kollektiv xronikadan, xoborden, vyorstkadan (materialla_
58
rin di菱 mt)tlltllus muSqi tortibatinadok,titJerdOn ttltlnts sub―
titrloro, idman yeniliklorilldon tutmt, hava haqqinda molumata
qodor her,eyi doqiqliklo mioyyonlo,dilll101i,proqramln son no―
ticosinedok tama,a91ya ne vcrecoyini aydln bilmolidir
Tecnlbeli lsve9 jurnalsiti― rcpo■yonl Erik Fiehteliusun xobor―
lorlo olaqedar flkirle五 bclodir:
`つく
obor nezakoJi olinalldlr, bu, infonnasiya ve....oyin esas
pHnsiplorlndon bhdir Audito五 yanin bizdon aldl首 l molumatlar
deqiq ve imkan daxllindo yoxlanllml,olina■
jya jurllalistleH■
dir Radio ve televi―
91m qlsa danl,maq xtsusilo ohemiyyetlidr,
a
bOyik
ve
inirokb hadisoloHn x■ lasosmi vererken
9inki ho■
bunlarl bir ne9e doqiqoyo,bozon iso saniyolore ycrlo,di....ok la―
zlm gelir ve bu zaman meselonin mettZini 9atdlllllaq telob olu―
nur Buna nail ohaq■ 9in aydin metnlor yazllmali vo kadrlann
d■ i
hamlya aydin olmalldlr
Deqiq,qlsa,aydln.Bu u9 anlayl,a men dё 」inoini do olavo
emOk isterdim― koJcetliyi Ancaq koJcetlik maraq dottura bi―
lor¨ Konよrct melumatlar ve teforruatlar henll,o diqqeti colb
cdlr Bu televijya ve radio vc五 li,lormde xisusilo ohemiyγ
etli
dir,911」 d metbuata nisbeton burada info.11lasiya vcdli,loHnin in―
tcnsivliyi vo ko歯 etliyi daha yuksokdir''1
``Yeniliklo「 'i hazlrlayan yaradicl kollektiv gunun nebzini tut‐
maqla yana,l dinya vo 61ke rcgionlannln xoberlo五
n coょ aflyaSl‐
na,rongarongliyine diqqet yetlnneli,tamasa91 marattini nezero
almaqla proqramda yl言 cam xrOnikaya,sttet10ro,muxtelif mOv‐
zuda repomlara, mtlsahibolo■ o lstunlik vclll101i, hetta veriⅡ 。
cflrdo olarkon en son maraqll molumatlan da catdlllllatta 9a11,_
ma1ldlr Eftr vaxtml doldunnaq xatinne her bir xoboH,her inolu‐
matl ycnilik kinli proqrama daxil etmok olmaz,ycnilikdo yenlllk
olmalldir, yenilik tarnasa91 diqqotini 9oklllelidir Bullu bezi ka―
nallarin omokda,lan ba5qa ctr ba,a du§ urler
Son i1lor oksor
η
〕√kanallannda``Ycnilikl(ガ 'proqrarm fbvqolado
l E Fichtclius ``Jumalistikanin on qlzll qavd“ 1''AIB‐ nin no,H,B永 1,2002
59
hadlsolor― yan彗 」 ar・ dasqlnlar,avtomobil qЭzalarl ve s haqqlnda
1l qiぃolo五 」n mOvqclonmizi glln o「
onistall s■ 」■
zindo ab,e tumlan baredo m。 lШ Intiarla b● 1り r BItt bunlann
xoborlerle,En■
hc9 biH yenilik dcyl,tobii hadlsolor daim olllb vo olacaq,clll10ni Si―
lahli qun7oloH mё vqclonrllizi ne9o i1lordir kl,atese tutub ve mta
caq,ller dofe do biぷ
m“ 濤
91110nmiz mlarl cavab Jo,i lle susdu―
nlb ve susdl燎∝aq Qarabtt problCmi Oz hell面 brdeお lk tapana
k bele olacaq Bcle xobttor yenlllk deyll,sadeco mfomasiy“ r
“ ウmumiyyotlo``Yenllkler',``xOborler'proqramlarinda daim
yenilik axtannaq dizgun deyll Heyatda yenilik her an,her saat,
her gun ba,vellllir_Mosolen,prczidcllm ve ya ba,nazむ in gё z―
lonilmeden istefaya gctllosi,kosmosa suni peykl■ 91xanLnasl,
insanin kosmosa u9usu,2001-ci ll sentyabnn ll― do bitt bo,o‐
Hyγ etilozoyo geurOn“ terroHzm'',qlnci teyyarollln mthonik1lo
l,loyon yeni a、 lomobilin istchsa1l ve s ycnilikdir vo bele hadiso∼
lor her」 n,her saat,her il ba,vermir Yeniliyi bze lnfomaasiya,
dWada V0 01kedo,ictllnai hoyatda ba,verOn hadiselor baredo
mehunat kilni qobul etmok lazlmdlr
“Yenilikler'prOqrarnl“ un movzunun ucu‐ bucaЁ l yOXdur
Lakin televiziyanm rcytinqini,nifttaunu qaidlran en ciddi ftt in.
fom■ asiyamn opcrat市 liyi ve ictimai maraq donlnaq key■ yyoti―
dir Bu inf0111laslyalan y● adlginllz heyatdan,xober agentliklo―
Hndon,komputerdon― intemctdon alinq.Inf0111lasiya minlorle―
dir,onlar tez― tcz deyi,ir ve yenilo,ir Mosolo bu informasiyalarin
ictimai lnaraq dairesindo olanlar■ ■se90 bihnek,operativ teqdun
einekdon ibaretdi‖
``Yclul■ dor'prOqratninl tertib edorken yuxarlda s6ylollen fl―
!
krle五 unutmamaq,k191cik xronikadall tumus repOrtta,reporta」 ―
dakl misahibolere,,orh10re qodor her bir IInateHalln auditoHya
i9un maraqll olmasinl ve yenilik xaraktcH da,lmasml yete五 nco
bitllok gerekdir
YedliHデ 'llfomasiya proqram fun xoborlenllln・ molu―
“
matlar― taln to● lusu chla11_ins7anlar i91in hbnllaslya bolЦ 夢
l C Monlmedli ``Jumalistikanln muasir inki,aFmcy‖ oH'',Bakl,2006 soh 314
yaratlnalldlr Bu TV― in on b∞ 1lca Ⅵ)zifosidir Gonc jurllalsitlor ve
bu soroni pcseyO yiyolenmok arzLLSunda olanlar vacib cehetloro
dlqqet ycinllell,goleceyin yax゛ televセ iya lurnalsid,y欲 ,l redak―
tor,rcpottor,intcnalycr,,orh9i ve s pc,olonne yiyolenlnok moq―
sodilo dalm rntltalie ctlneli,ymall,ckrana aparan yolu nlatnla get―
molidrlor Unutnayaq kl,yaradicillgina``Yenilikler'pЮ qralnindan
baslayall genc jurnalsitlor burda lttμ teCrubo moktobi k"廿
W― 」n dlger proqratnlarma burdan qalladlalw ve i,lomot p趣 to
lo,moL pe,okarltta qoderメ ksehЮ k Onlar i9ihぉ an olur
“Bozen info111lasiya ile xoberi eynilo,dill.lok cohdlo● olur,
lakln unutmayaq ki,infollllaSiya ilo xobor arasinda ciddi ferqlor
,
var.infOmasiya xobor sё zunin ifade ctdiyi indilit her hansi bir
hadise haqqlnda melumat dcmokdir Xober iso ycnilikdir,indico
ba, vcron hadise dcmokdir Xobor indiyodok hele adamlann
C,ltllediyi ycnillkdir
Xoborh ycnilik ollnasl onun ictlmai maraq kesb eme xarak―
tcrilo ba薔 1ldir ve mahiyyoile comiyyete tesir gё steHr Xめ er
mutloq 9oxluq■ 9in,boke de haml u9in maraqh oLna1ldlr,xo―
ber oxucusunu,tanla,"lSinl dinyada ve ёlkodo ba,veren hadi―
sele」 duymaga ve qiymetlondil.1loyO kё mok ctlnelidir"1
Xoborlor proqraml hazlrlanarken redaksiya osas mcyarlarla
yana,1 ``kinl'', ``lle'', ``ne VaXt'' ``haradゴ ', ``ne t9in" suallannln
duzgun cavabinl ovマ elcodon ll場 をlosmelidir
Elo hadiselore aid xoborler olur ki,proqratllda``no'',``harada'',
“ne vaxt bas vc11111,dir'' suallna cavab veHlondon sonra “klnl'',
ne■ 9tr'suallannl izah etulek,orh9iyo hevalo edlllr.serh9i de
“
Oz nё vbosindo“ no ■
9un",“ ne sobebdon btt vcΠ nidr',``bunun
hanSi neticesi olmusdur ve ya ola biler"sua■ arlnl otranl cavablan―
r yaradlr
dl.11.aqla]闊 r talna,∼ lsinda hadlso baredo otrafll tesev、 知
Omumiyyotle ister beynelxalq alomde,istersO do O騰 nin ho―
yatinda clo hadiselor ba, vcHr ki, Onlann ,orhe ehtiyacl olur
``Xoberler'prOqraminda,orhin,musahibonin,rcportaJin olmasl
I C Mommodli `.JuFnaliStikanin llluasir inkisaf mcyl10n'', Bakl, 21X16
228229
seh
０
´
hem ona janr mtxteliniyi getirir,hem do vcrili,i maraqh cdir
Miasir TV kanalarinin``Xoborlor''proqralmlarinda ,orhe nadir
hallarda ycr ayrlllr,,orhlor osasen proqramdan sonra ckranda ycr
alir ki,bu datama§ a91da istonilon marattl yaratlnlr
Nehayot, xoberlerin osas olamotini miOン γonlosdiron onun
operativliyidir Rcal heqiqetlo●
TV ckraninda insanlara opcrativ
9atdi111laq hem kanalm imicini artinr,hem de onun tamasa91
auditoHyasinl genisiondi五 r Bu gunun tama,a91sinl infol11lasiya―
slz tosevur ctmek 9otindir Rcdaksiya bilmolidir kl,irLSanlar bu
proqraml hor zaman sebirsizlikle g6zloyirlor
Bu proqram ba§ rcdaktordan tutntu,yaradicl kOllcktivin her
bir i― ndon operativlik,obyektivlik, doqiqlik,pe,okarllq,qo_
rozsizlik,gergin is tolob cdir cmki pЮ qramin her bir buraxi1101
gun erzinde dinyada ve 61kedo ba,veron hadisoloHn,yenilildo―
Hn,heyat heqiqetloHnin gindolik solnatllosini yaradlr
1
Suallar ve tap,lrlqlar:
“Xober10r'',“ Yenilikler''proqramlarlnin TV― de ye五 baredo
ne deyo bilorsiniz?
2
Bu proqramlara verilon telobler hallsllardir ve veHlis10ri ha―
zlrlayan redaksiya hansl meselolore xisusilo diqqet yctilll10_
3
lidir?Bunlara aid ko歯 et misanar 9okln
1nfomasiya proqramlarinda``Ycnilik"10`り 【ObOr''in forqli cO_
hetlori baredo no bilorsiniz?Bunlan izah cdin
Analitik - publisistik janrlar
Bu janra gerh, icmal, stihbet, diskussiya, tok-;ou, motbuat
konfiansr, brifinq daxildir.
$erh - bu janra demek olar ki, biitiin TV kanallannda,
esasen
"Xeberlar" proqramlannda miiraciet olunur. Aktual ictimai - siyasi hadiselorin, miihiim senedin operativ tehliline, izahrna hesr edilir. $erhi hadisoni atraflr bilen, miihiim, ehemilyetli senedlerin
mezmunu ile tanl,Olan vo 5orh9i kimi lxtisaslasanlar apanr Bcy―
nolxalq mesololor izre ,orh9i, iqtisadiyyat sahosino beled olan
serh91, medoniン γet ve incosonet mesololo五 uzre 5orb9i, idlllan
orhOisi ve s tcleviziyada 91xls cdOrken osason kadrda olur Maraq
§
dogunnaq uOun Onun sё ylodiklori tesvirlorlo,reqomlorle,soned―
lorie tesdiqlonir Onda,orh9i ara― sira kadr arxasina kc9ir,sonedlor
vo kadrlar dolttluい 10 ekranda canlandlnhr sorh91 iZah ctdiyi
mOvzllnu kifayot qodor bildiylndon,akmal hadisolore ve ya prob‐
lcmlore ycteHnco bolod oldugundan 6z ttrle五 ni tamasa91lara
9atdinr,mentiqli arqument1lo ycH g01dlkce xususi vurgularia onla―
n inandinr ve neJcede dセ 山 icimairey fonnala,drlr serh es∼
son muoッ γon k。 山 t hadlseyo,yeluliyo hesr olunur Azerbayca‐
nm telcvizlya kanallanllda ax,al10 Saatlarmda`ッ edliklぎ 'proq‐
ramlarmdan sonra vacib mesolelerin tehliline vaxt aynilL m6vzu―
nunよma111首 mdan aslll olaraq bu vc五 lisloro,orh91lordon batta
millot vok11lon,nazirliに idare rehberlon,mitexessislor devet
olunur ve akmal ehOnliyyetli moselobr izah edlllr Bozon clo mo‐
selolor d0 01ur kl,onlarm gcni,tan2∞ a91 audito五 yaslna izah edil‐
mesme chtlyac duyulur,or山 ,orh91,orh xat― o dcyll,ictmai re―
yi fo...lalttdrllnaq,vacib mesoleloro otraf11等 dコ dlq getttmoL in―
sanlara olave bilgi vcl■ llok t9un TV auditorlyasl q崎 lsma 91xlr
lcmal
Bu teleJumaliStikada ё― omoxsus yer alan eneno宙 janrdlr
icmalda icimaiン γetdo maraq do:算 ran faktlar,hadiseler Onu apa―
ran mllellifln konscpsiyaslna uygun qmplttdinllr lcmal adoton
,orho nisbeten gcni,olur,mueyyon bir fakt ve ya hadiso nozer―
don kc9nlir,xronoloJi qayda i10 temaik 9o"市 ede apanllr,bas
verenlor b■ kontekstdo ulnunlilo,didlir lcmalda meqsed vacib,
maraqll problemlori audito五 yanin diqqetino 9atdlllllaq, m6vzu
ilo olaqЭ dar toplanml, faktlara tamasa91larm diqqetini colb et―
mok vo oniarda gcni,ve dizgun rey yaratnlaqdlr
Moselon:
―Bu gin dunyada neler ba,vcHb?
63
―Dinya metbuati Qarabatt minaqi,osi bare“ ve s
Dinyada ba, veren hadiselorin, inё vcud problemlorin, ay―
ayn 51kolerdo helo do mOvcud olan ve ara― slra qlzl§ an cmosi―
yalarin sobeblo五 ni insaolara 9atdinnaq bu ttn xisusile vacibdir
rl―
Ancaq TV proqramlannda belo,orhlore yctorince vaxt aynlmlr
Oton es五 n60-70-ci lllenndo Azerbaycan Tclcviziya vo Radi―
osunda 9ox aktual icmallar vcrilirdi Oslindo bu gim ya,ad増 lmlz
d6vrdo ёton lllore nisbeton hem siyasi,hem sosial― iqtisadi,hom
do beynolxalq problcmler yeterlncedir. onlann,orhme b6ytk
chtiyac var W ekranlan qarysinda eylo,onlor,radio dalttalanna
qulaq asaniar bu problemlor baredo otranl rnelumatianlnaq,olay―
larm osas mttiyyotlni dork etntok,osl gerOokliyi btta dt,mok
arzusu ilo ya,aylrlar,onlann bu isteyitebildir.
icmallar mOvzu cohet“ n mtxtolif olur_Modoniyyot,incoso―
net,elin alommdo ba,vcren yeniliklero,idman yan,lanna hesr
olunur Bu mё vzuda 91xls eden icma191larm sOylodlkloH tosvi―
lorle,fotolarla,senedlorle tosdiqlonerkOn artlq,orhe chtiyac
qalmlr
Bu gun respublika qozetloH nedon yazlr ifadolorlni her gull
tcleradio ekranlarlndan ve efl五 ndon c,idi五 k TV ekraninda 9Ⅸ l,
edon icma191 qozet sehifoloHni vereqloyo― vereq10yo tama,a91da
maraq dottraCaq yazllan diqqote 9atdinr Eyni mё vzuda qozet―
lordoki meqalolo五 ,xoborle五 qrupla,dinr_
Ettnya telekanallan ttdelik qozctloHn xilaseshe her seher,
her ax,am ekranlarda xisusi vaxt ayrr,metbuatt elebonjurna‐
listikanin fealiyyoti 1lo tamtta91lan yaxmdan tanl,edir,insanlan
maaqll yazllar,molumatlar derc cdon qozetloH oxunltta istlqa_
metlondlHrloF Azerbaycan telekanallannda da qOzctloHn x■ lase―
slne her soher yer ayrlhr ve gtlndohk metbuatdakl yazilar barede
mollllnat vc五 lir cox vaXt a91q― aydin hiss olunur kl,bu xulasoni
tama,a91ara 9atdlralljumalstler boko do vaxtin認 11薔 indan hazlr―
1lqslz,matenallann 9oxu ile tanl,oLnadan,meqalolorh meallu―
nuna donndon varmadan cflro 91xlr Neticode metbuatin ddual
mo■ 7zuda yazllan baredo yetennco molumat vcre bilmirler
Sё hbot
Sё hbetanalitikpublisistiktclcviziyajannndaspcsiflkcohetle―
ri ilo daha 9ox ferqlonon,tamasa91larda maraq dottran ve
konkrct mё vzllya hosr olunan janrdir lctimai maraq dotturan si_
etika,ellne aid mesololoro hesr olu―
nan sё hbotin sscnarlsi evvelcedon yazllm:r cinki SSenaH iki ve
ya daha 9ox adamin ekran qar,lslnda aparacattl dia10qu 9or9iveyo
yasi― iqtlsadi, sosial,oxlaq―
salar ve bu da onun istonilon neticoni vellllosinO mane ola bilor
Sё hbetin to,Hhtり sl kimi cavabdeh olan jurndヽ t‐ apano ov‐
volceden elo l山irlesmelidir ki, mOvzunun tani tehlili vcHlsin,
obycktivlit flkar rntxtolifliyi ve teroflerin nozor nё
qtesi tama,a―
91lara aydin olsun Ona gё re do sё hboun t16vzusunu ovvelcedon
yax,lca“ rk edonjumalist hom Ozu,hem do studiyaya devet et―
diyi adalnlar intcllettmal seviyyoloH ilo se9ilmolidir Apanc11lq
cdon jurllalist,publisist sOhbetdo osas sima oldu卸 ■9im miOy―
yonlesd■ diyi tczisloro osason verili,in struktunlnu dizgun qur―
mah onun ideya inezlllununu doqiqlo,di111loll,deyi.1..i stol arxa―
sinda oylo,■ lor bilik seviyγ esino,melulnatllll虐 ma gOrO se,11melidir O,sanki cv sahibi kllni qonaqlarma ele,oralt yaratmall―
dlr ki,onlar rnuoyγon vaxt erzindo ekranda flkir ve disincolorlni
biH― biHlo● ne
h0111lot etlnoklo s6yloyo bilsinlor,osl heqiqeti tzo
91Xallllaqda 9otlnlik 9okmesinlor
SOhbet istirak91lari ckran qar,lsinda beraber hiquqlu olduqla
n■ 9un biHSinin digeHnin sOzunt kosmosino,osobile,d― esino,
tehqircdict ifadoler isiomosine,flkir ve mulahizoloHnin ba,qasl―
na aksioma kitni qobul etdinlook cehdloHne y01 ve● lmemelidir
S6hbet istia● 1larindan kimin dalla arqutnentli danl,d増 1・ 1,mё v―
zunun mahiyyetino uyttn ikir ve milahizolo五 nl daha dilz山
sё ylodiyini neticode tama,a91m■ oyγ Onlo,direcok
Aparicljumalist bir meqaml yaddan 91xarmamalldir ki,s6hbet
zamanl flk[lor toqqu,a,Cmosiyalar qlzl,a bilor ki,neticedo meq―
sodin axan ba,qa istiqamete‐ diskussiyaya 9cvHlo bilor Bu da
tamtta9min treyinco ola bilmoz Sё hbete hazlriasanjumalist ra―
dodan forqli olaraq sё ylonenloH faktlarla, video kadrlarla, se―
65
nodlorO,statistika molumatlan ilo,diaqramlarla tesdiqlonlok v0
rongarengliyo nail ollnaq l10in evvolcodon hazlrllq g0111lolidir
Diskussiya(latln sOziidiir,ara,dlrma aparmaq,
mizattre a,maq demokdir)
TV― do b士 janr kimi maraqll olall diskussiya bu ve ya diger h←
diso, movzu barede canll sOhbet aparmaq, faktin, h4adlsonin bas
vcilne soboble五 lll,osl heqiqetl u70 91Xarlnaq,netlcodo flkir ve
mulahizolor plirali41lino nail olmaq meqsodilo apanllr Tclcvizi―
ya tarnω a91lannin gё zlori qarslslnda Jttua1 0hemibryotli mes01o―
nin lnuzakiresinde istirak ctlllok i9ih apancl bir ne9o illtcllcktual
SeVり γell,savadll adami studiyaya dovet cdlr VeHlise qodor ha―
4■ lq isi aparan tcllurnaISt mё vzlllll1 0zu i9un yctoHnco aydlll
l● dmr,dialoqun
istirak91lannl sOhbet gedecok esas mesolo bare―
do molumatlandinr Diskussiya i゛ trak91lan studiyり a7artiq mё vzu
ilo olaqodar,oxsi flkirloH,milahlzoloH ve arqmcntlo五 ilo hazlr
gollrbr
Disbssiyanl apttm tclcJumalist vcrih§ zamalll dialoq i,tirak―
91larl ilo tarnasa91lar arasinda sankl vas■ o9i rolunda olur.Tama―
Sa91lar juma■ stin diskussiyanl aparlnaq so五 steJni aydln hiss ct―
molidir Bundan elavo o,rnuzakironin gedisinde daha gcnis me―
qamlara toxunmaq,m6vzu ilo olaqedar vacib arqunlentlor getir―
moklo istlrak91larl lazlmi axara istiqametlondinlleyi bacalllla11,
e10 cmolidir kl, mё vzunun muzakiresmin moqsodi ona baxan
auditoriya"un aydm vO maraqll olslln Deyllllli masa aⅨ asmda
eylo,on muzakire i§ ura● larl dajannn telebloHndon konara 91x―
mamah,ve sOhbeti ele apal11,alldlrlar ki,ckran qar,lsinda eylo―
5。
mer面 zaklrebrdon
fayddmsl■ 釘
bundon bir qeder arall
Apancl studiyaya gelonlo五 bi五 ―
oturtllla11,sё
hbetin maraqllllこ l i9in onlan bir qedor emosiya ilo,
ucadan danl,mtta iStiqametlendinllelidlr Verilisin maraq do―
評HnaSl
apancldan 9ox aslhdir O,elo ctinelidir ki,ekranda sOh―
bet i9un aッ■llan vaxt hedor getlnesin,tamasa91lar diskussiyanin,
mibahisonin gcdl,indon razl qalmaqla lazlmincaね ydalansl■ lar
Tok― ,ou
Bujalrda proqramlara qerb telcviziyalannin tama,a911an
ё
ten
esjn 60-70-di■ orindo baxmatta ba,laylb SSRI tdlurnalistib―
slna bu janr QorbdOn golib vo 1985-cill Sov iKP MK― mn aprcl
plenumunun neticesi olaraq ycnidonqurma,demokratiya,plura―
liる
11l kampaniyasindan sonra daxil olub Azorbaycan televiziyala―
rlise bujanrdan XX es五 n sonlarindan behrolonlneyo ba,laylb
TOtSOu"(talk Show―
“
datuslqll,dialoqlu tama,a demokdlrl―
bu proqram telcvittya tama,a,1larinin ekranlarda heveslo bax―
zunemexsuslutt i10,rengarongliyi
dlqlan ve● li,lor i9oHsindo ё
ne se9■ ir_Proqramul xususiyyeti elodir ki,apancl studiyaya 9ox―
li adam dovet edir ve veHlis gcdorken konardan tama,a91lar da
ona qosulur,maraqll S6hbetlerin,diskussiyalann,oyuniarln feal
Neticedo kutleviliyi ile,rongarellgliyi
ilo sou insanlarda gё zel toosirat yaradir Tok― ,oulan adotonjur‐
i§
tirak91lanna 9cV■
1七 lor
nalistlor, artistler apanrlar Proqramin artistlik meharetmo,
improvizo etne qabiliyyotine malik apancllara bevale cdilmesi
vcHlisin daha maraqll hazlrlalmasina sobob olur
Tot,ou maraqllll首 ma vo baxlmhlttma g5re apancldan o qo―
dor asllldr ki,ollu istcdadll jumalist proqraml hesab edirler
Apancl■ ln imici proqramda xllsusi rol oynaylr Hazlrcavabhllq,
yurnor hissi,danl,anl dinlomok medoniyyeti ve plastik horoket―
lor proqramin uguruna yax,l tesir edir
Azerbaycan televiziyasinda tok‐ ,oular gctdikco artlr,tama,a―
911arln maraqla baxdlqlan proqrama 9evHlir
Apancilar sexsi,yaradiclllq key■ ン
γetlo五 ,axta111laq bacanqla‐
■,medoniyyetlerl ile tamasa,1lan 6zloHne celb emok,9evikliyi,
ycH goldite yumorlulu帥 ,OXumaq,reqs etmek,loifelor,tap‐
macalar sOylomok qabiliン γo■ oH ilo seci■ rlor
Bu janrda proqramlar osason gunin aktual,sosial― modoni,si‐
yasi hadisolorl■ o,Inaraqll heyat problcmlo五 ne,mibahiseli mOv―
ztllara hesr cdilL
67
Motbuat konfransl
Jumalistikada daha gcni§ yayllml, melumat almaq isulu i10
sc9ilon bu janrda diskussiya ve mllsahibenin Oxsar clemcnt10ri
nozero 9arplr Burada ginin maraq dO如 an meS01010● ,hadisO_
loH haqqda daha otranlrnelumat a1lb tama,a91lara,dinloyici10re,
oxuculara 9atdlllilaq moqsedile jumalist10r mOvzunu yetoHnco
bilenloro miraclot cdirlor
Mos,ikl dё vlot bas91sinin g6i,lori,Sё hbetleH baredO KIV―
i
melumatlantnaq,jumalistlerin suallannl cavablandlllllaq moqso―
dilo metbuat konfranslarl ke9irilir,gOn,in iStirak91lan metbuat
nimayondoloHne teqdim olllnur,her bir dOviOt ba,91sl apardlqla‐
■ sOhbet baredo melumat vcrir, flkirle五 ni sё y10dikkdOn sOnra
lumaliSt10rin suallanni dinloyirlor.Bu xarakterli tedbirlor bOzOn
saatlarla davm cdir ヽlotbuat konttanslannl muxtelif naz[likle―
Hn,komiteleHn,idareloHn rohborieri do teskl edir ve
gё rdiklorl
ёz
i,lo五 ,
ttdbirler ve qarslda duran vezifolor bttsdO KIV nu―
mayondoleHni molumatlandirlrlar
3ozen metbuat konfranslarindan forqli 01araq jumalistlor
u9in briflnqlor(brieflngs)teskil olllnur BHflnqlor jurnalistloH
sosial―
siyasi mesololorlo olaqodar gё r1lon i,ler ve nezerde tutu―
lan tedbirlor baredo qlsa,yttcam,Okildo molurnatlandrlnaq
moqsodilo kc9iHlir XaHci l,lor nazirliyinin metbuat merkozi
to,kil cdilecok mtlhim beynolxalq ohenliン γetli tedbir baredo
jumalistloH molumatiandlllllaq i9th briflnq teskil edlr Yaxud
prczidentln,ba,naziin ba,qa xanci 01koyO nozerde tutulan sefo‐
H,onun lneqsedi,gO血 。
lor zamanllmuzakire cdilecOk mesololor―
lo olaqodarjumalistle五 metbuat morkozine devet cdib molulnaト
landl■ r ve ictimaiン γetln nezenno 9atdinlmaq iOin infOn lasiya
verilir
Buxldan basqa metbuat konfransl ve briflnqin diger follllaSl
olaraq nazirlit idare ve teskilatlarda``Qaynar xett''a911lr vo bu―
ra suallarla miraciet cdon jurnalistler ve vetondaslar telcfOnlar
vasitesile cavablandirlllr
００
‘υ
Suallarve tapgrrrqlar:
l. Analitik-publisistikaya
hansr janrlar daxildir? Onlan sadala-
，
ym.
４ つＪ
$erh icmaldan hansr cahotleri ile ferqlenir?
TV-de disskussiya va s<ihbetin moqsedi, apanclnln bu proqramda yeri vo rolu barado ne deye bilersiniz?
1. Tok-gou ile TV-nin diger proqramlan arasrnda hansl ferqli
cahetler var? Azarbaycan TV-larindo daha gox xogunuza golan qou proqramrnrn adrnr gekin.
Bedii-senedli publisistika j anrlan
Bujanra ogerk, felyeton, pamflet, zarisovka, esse daxildir.
Teleogerk
Bu giin miiasir televiziya jurnalistikasrnda ogerk jannnda veriliglere az-az rast golinir. Metbuatda ise bu janra - onun ayn-ayn
ndvlerine
portret-ogerko, problem-ogerko, soyahot-ogerko
tez-tez miiraciat olunurJumalistikada on illerle inkigaf yolu kegen ogerk TV-nin publisistika janrlan arasrnda bediiliyi ile daha gox segilir. Bu jannn
m<ivzusu real heyat hadiselorine, kegdiyi heyat yolu insanlar
iigiin maraqh olaq ictimaiyyetda tanman adamlara hesr olunur.
Jumalistikada ogerki sonedli tedqiqatlarla bedii hekayet arasrnda
serhed jann kimi ferqlendirirler. Teleinformasiyadan ferqli olaraq bir subyekt kimi insan vo onun fealiyyeti qeleme ahmr, miioyyon bir dtiwiin proseslori ek etdirilmekle keqmiqde olub
dtenler tesvirlerle, miixtelif priyomlarla ekanlarda canlandrnlrr.
Bu janrda sanodlilikdon yaymma hallanna yol vermek miirnkiin
deyil. Jannn miirekkebliyi de bununla elaqedardt. Ona g<iro de
ogerk jannnda veriliq hazrrlayarkon TV jumalisti ve yaxud publisist segdiyi m<ivzu ile elaqadar yaxrn kegmi$da bag vermig hoyat
hadisalarini ekrana deqiqlikle getrrmek iigiin onun mekamm, deqiq vaxtrm, adlan ictimaiyyato molum olan insanlar barade mii-
-
him moqamlarl diqqetlo ёyrenmelidir Biin bunlar o9crk muol
liflndon istcdad,yllksok pcsokarllq ve aydln mё vqe tolob cdir
Tclco9crkdo sOylenenlor tosvirlerlo gё sto五 ldikco hadisonin
fonunda insan xaraktCri bed五 dillo"lhr Jumalistikada belo bir
kelam var:``Oger reporta bir jallr kimi hadisonin tarlxidirso,
∝
伍
呻 pb
驚淵 盟麗群囁鳳almm購 d…Ю
nu ckranda canlandunaqla.onun bu ve ya diger heroketlontlln b苺
vel‖ le
―
soboblenni otranl"maqla,。 xsiyyot hmi,diger ke)嘔yγ o●
lorlni do unumamalldr_09σ k qohemalmm ps破 ologlyasl,xarak‐
ten,foal明 otlnm moqsed tamas"lya nulnuno olnlalldr Bu Jan■ ■
olidl■
te17oblenno gOre Fd i∬ an oldutt klmi ekranda gё 赫
Yol‐ o9crklnln movztISu kompozlsiyal111こ l vo bir q。 (br sadoli―
憔
,雷
轟響撃
翻馘鞣暴
:W乳酬糖i淵器躙蹴潔器躙
寵
=λ
潔¶官駕
鳳響 盤脳肌∬翼:棚庶謂
ckraninda hemin yerlere soyaheto 91xanr 09erk mtlollifl bu
鏃野驚整IttHI評 )整I喜
勢いmm郷
:w面
nnd。 帥 ―
蹴 Ш
:1誌 脚
暉。
Hlon qemmanlann lcc9dメ heytt pL xo,Omello五 ,xarakterleH
talna,"llara llulnuno ohnalldlr Bele o9crkler ehnda nlaraqla b"
xllr,tamassa911ar teroindon razlllqla qa碍 1lalllr轟 ,bu d7a hem
Ⅳ ‐
nh,hem do onun yaradlc11lq qrupunun bё メk utt hesab oltl
nur_
０
′′
¨
Satirik― publisistika janrlarl
Publisistliyi,bediiliyi ve ictimai ohemiン γotlillyl ilo forqlonen
satiHkjallrlannjumalistik通 aё ― omexsus yc五 var TV― do sati五 k
proqranalar, metbuatda yazllar heyat hoqiqetlonni, menfllikleh,
9atl§ mazllqlan,bu jarmn telobleHno uygun pcsokar1lqla hazlrla―
magl,lnllhum sosial ohen■ yγ et kesb edon meqamlan moharetle
a91b gestolllloyi tolob edir citt satlra obyckti olall strukmttat
insanlar mvalllanna deyllon aci tonqidlor10 hc9 cur ban,maq isto―
mir vo 9ox hallarda,lkayotlo mohkomeloro muraciot edrler
Teleaudito五 yaya 91xanlan satiHk proqramlar tonqid obyekti
olan,oxslon,smbrlan tonqid ctnnOklo onlan ictimaiyyotin g6ガ qar,lsinda pis voカ ン
γeto sallr Satink proqralnlar heyatdakl
cybocorlikloH bodii dille, yumorla, sonedli tesvirlorlo g6ster―
moklo comiン γetdo“ sosial temizloyici"rolunu oynaylr Bu jatr
jumalistdon bё ytk mosullyyot,obyektivlik,vicdan111lq,mesuliy―
yot olob edir.B6yukpcsokar1lqvojumalististcdadlhesablnaba―
,a gololl belo proqranllarda inetndon tuttmus kankaturalara qoder
her,ey diqqetlo ё19■ lib bi9ilmeli,heyat hadisoloH tehnf edil―
medon oldugu klmi gostedlmolidir
Felyeton jannnda proqramda muollifqeleme aldlこ l menfllik‐
lo五
clo attlb g6sね linelidir ki,o,insalllarda qozob ve acl」 uli,
doё ursun ll√ elo vasitedir kl,burada yaradiclllq i9un ge」 ,im‐
kaniar var,onun tosvir ve ekran dilindon yeterince istifado ctlllok
i9in muellif ve rclissor birlikdo i,lomelidir Yaradlcl qrup bil―
molidir kl,bu proqramlarda meqsOd adamlarda cybecer em01lor^
don uzaq ollllaqda,n6qsanlari bir insan ldmi aradan qaldlrtnaqda
cosaret hissloH terbiye ctnOkdir
Ciddi yoxlanilml,faktlar,real llnvan,bozon bttqa adla tonqid
obyckt se91loo rcal insan hemi,o tclcviziya fclyctonunun maraq―
1l m6vztlsuna 9evHlir Bu elo birjanrdlr ki,Inuollif 9ox ehtiy江 11
olnlah,pe,o ctikasi nollllalannl hc9 vaxt yaddan 91xannama1ldir
輸 in mthim siyasi hadisoloHne hesr olunan felyctonlan
TV publisistikashda“ padet''adlandinrlar Rusiya televiziya―
slnda yaxin kc9mi,o qodor dobdo olan ve heveslo baxllan``kuk―
７′
lalar'',``i。 lqlal■ sё ndllnln"proqramlarl
pamictn en yaxsi nimu―
neleidir Bundan olave ayn― ayrl yunlor ustalarinin tama§
a,1lar―
da cybecorlikloro qar,l yaratdlqlarl acl gilis,bonzetmelor audi―
toriya toroflndon rnaraqla qar,1lanlr
Azorbaycan TV-lorin,goldikde bujanrlara 9ox nadir hallarda
miraciot olunur Belo 91xlr ki,TV-lor nOqsanlaria,monflliklorle
vo heyatdakl cybecorliklerlo artlq barl,maq qorarma golibler.
Nezere almaq lazlmdlr ki,heyat davam ctdiК ce,inkl,af olduqca
nOqsanlar da,9atl,mazllqlar da,comiyγ otin inkl§ aflna manc olan
ve heyatda he9 cur yerhitapa billlneyon,olloynliyo,m,vetxorlu―
ga,korrupstyaya qur,anml,adarnlar da olacaq ()na gore do sati―
Hkjanrlar gicli blr silah klmi he9 vaxt aktua111薔 lnl L70 0homlyyo
tini lillllomolidir TV jllrnalistlen bu janrlara miraciot ctmOklo
comiン γ
oto holo,ox,cy demolidirlor
Zarisovka
Bu jallra miasir tclc宙 ziya proqramlarmda ara― sila rast gol―
mok olur Za五 sovkad・a operator meharoti,ustal屯 1,9okili,lorin
bediiliyl,rengaronglik xisusl ohomiyyot kesb cdir Ovvollor tc―
lcvizlyalar bu Janrda hazlrlalm11, suJct10ri ``xoberlo「 ', `ycnilik―
lo「 'proqramianndan
ya ovマ ol,ya sonra,yaxud da hecmco nO―
ndan az Olan iH vc五 1,leHn kom‐ kesirinl dolduト
zerde tutuld嗜 ュ
maq rneqsodilo g6steHrdilor
Zansovkada gozol tobiet rnenzerelo五 ,pab■ z― ql,,yaZ 16vhelo五
canlandlnllr,ona baxanlar sm撼 bir ne9e deqiqe dlncolirler G6201
tanxi lmenlarllq abidolori,maraqll nadir incosenet inciloH tama,a―
9nt m01umttlandmnaqla hcyran edI Bujalm mimciot edonjur
nalist― miellil
opCrator ve reJissOrlln birge yaradlclll諄
,ses rCJiSso―
mnun sc9diyirnusiqi par9alan,rnuxtollfses effektloH zaHsovkanln
tebilliyini artulr,insanlarda xo,ohval―
ruhiンγo
yaradir
Zarisovkada g6zol tesvirior,rnonzoreler,g6z ox,ayan kadrlar,
TV―nin ifade vasible五 ndon moharetle istifado edilmesi netico‐
sindo metno,sё zo o qodor de chtiyac duyulmur M■ olliin dcyo―
ceyi sO■ ,flkn usta1lqla 9okilmi,ve pc,okar1lqla montaJ cdilmi,
lё
vholor ifado cdir
Mos: “Bakl axsamlan", ``Baklya paylz golib", ``Baklnill ql,
monzereleH'',``Donizkenan bulvarin bir gini",“ Bakl tclckamc―
ranin gOzt ilo",``Bakinin g6nnoli yerlori'',``Gё
yg01 rnenzorolo―
H", `Batabata soyaher've s
Bu m6vzuda 9okilmi,vo ya digor zaHsovkalar homi§ o TV ck―
ranlanna rengarenglik,ba不 lmllllq getiHr Lakin bu ttn TV-10r
``klip"lore ckranda istunluk vcrdiklo五 ndon zaHsovkalara etina‐
slzllq峙 lq‐ aydin hiss olunur.Bu ilk nOvbedo TV― nin biznes ma‐
輌 1■ 0 01aqedardlr.Belo getse,vaxtilo ckranlarda heveslo baxl‐
lan,gOzox,ayan,b6Ⅲ k zohmet ve yaradlclhq axtarlslarlnin netl―
cosi olan bujttr golecokde tamamilo unudula bilor
Esse
lIV― de
menboyini infolJlぉ iyadan gO血 mis bu janr getdikco
obrazllllq xususlyyotloH kesb etrnl,,folsefl,cstctlL odObi‐
tonql―
di publisistikajannnin danl,lq nOvu kimi forlnala,ml,dlr Essedo
miollifm sexsi tt ve disuncolo五 ni, m01ahizoloHni serbost
五hm maraqll,oxsiyyet oldutt tam● a91
sё ylomosilo ollul ё
diqqethdon yayulmir
Oten esrin 80-90-cl illerindo hammin tanldl普 l Asif atanin
AzTV― de apardl普 1“ Esse"proqramina tamasa91lar maraqla baxlr,
onun folsefl flkir ve milahizole● insanlan di,indin■ okle yana‐
91hem do maan■ ondi五 rdi
Son i1lor bu jalrda pЮ qralna o qeder de rast golmmtt bu ya
esscnin murokkobliyi,ya apancl― miollif tapmaq 9o血 liyi,ya da
OIlllin untldulmast ilo olaqedardlr Amma heqiqet n,mine deyok
kl,bu tt ekranm baxlmllllこ l ve maraqllllЁ l"un f01Sei sozo,
insanlan dusindlご on ikirlore chtiyaci var_Bolko do vaxt ke9o―
cok TV‐ lorbujanrayenidontlluracietcdecoklor
Suallar ve tap91rlqlar:
l Bodii― sonedli publisistlka janrlarl hansllardlρ Onian sadala―
yln
︵
３
′′
¨
つコ
4
Ogerko verilan teleblor barede ne bilirsiniz? Onun nrivlerini
sadalaym.
Zarisovka no demokdir vo onun TV-de yeri barede no deyo
bilersiniz?
Satirik-publisistika janrlarma verilen esas teleblsr hansrlardtr?
Sanedli televiziya filmleri
Telefi lmler
TV-nin bedii-senedli publisistika janrlanna daxil
edilmose de bu senet eserleri ekranlarda daim 6ziinemexsus yer
alrr, bu giin onlarrn yiiz minlerle, milyonlarla tanma$agrsr var.
TV-nin giindelik proqramlar, veriligler axrnmda bodii, sonadli
TV oserlori hoyatrmlzn miixtelif sahelerinin, miixtalif diivr ve
proseslerin salnamasi kimi yaddalarda qalrr.
Televiziya ve kinonun sintezi olan qlsa metrajh bedii ve senedli filmleri yaradan "Telefilm" Azerbaycan tarixinin bir pargasrm, onun ekanda canlandrnlan canh salnamesini eks etdirmekle
galecek nesillere maddi-msnevi irsimizi, votenimizin etnik-etnoqrafik xiisusilyetlorini, senetkarlanm, gexsiyyetlorini, moigetimizi, folklorumuzu, bu giiniimiiziin realhqlanm gatdrmaq sahesinde daim yaradrcrhq axtan$lan apanr.Azerbaycaru diinyaya
tanltmaq iigiin bedii, senedli, uzunrimiirl, baxrmh kinoeserleri
yaradrr- Bu eserler ekanlanmrzda g<isterilmakle yanaqr kino festivallarda, baxrg forumlannda da miintezem niimayig etdirilir.
"Telefilm" yaradrcrhq birliyinin gekdiyi senodli, bedii filmlerin
<iziinemexsus dili var. Bu informatik xarakterile temiz, selis, aydrn odsbi-bedii gifahi damqrq dilidir. Mtiasir diinyamrz informasiya esrini yagayrr- Senedli televiziya filmleri de bu giiniimiiziin
realhqlanmn informasiyasrdrr, gelecek nesillero yadigar qalacaq, onlan yeterinca melumatlandracaq informasiyadtr. Bu senet eserlerini yaradan rejissorlar, operatorlar, ssenari yazan publisistler bu filmlerin uzunrimiirli.i olmasr iigiin btttin yaradrcrhq
imkanlanndan lazrmrnca istifado etmeyo gahgrrlar.
74
Tclcf11lnin ssenarisi yazllandan sOnra yaradlol kOncktive toq―
dinl cdilir,onu 9okecok yaradicl qrup i§ o baslamaq■ 9in tolobna―
me ve五 r Tolobname``Tclcfllin''yaradiclllq birliyinin rehborliyl―
ni onlin emolidir ki,ycni 9okilecok fllln ё mё vzu ve mozmunu
ile tamaO"l marattina sObOb。 lacaq,ckran eseri klmi Ⅳ kallall―
nin proqranl siyasotlnin toleblerine cavab vcrecok
Bundan sollra yaradicl qrupa 9okllise ba,lamatta sorencam vc―
Hlir
Sscnannln"fOnnasl oluris■ sSenan,odobl ssenan,relお sor
sscnansi,br de vacib sOned sayllan mantaJ vereqi Bl週 ar yaradlcl
istchsalat qrupuna i,ob∞ lamaq t9im s6zsuz foaliyyot proqram sa―
yllr
Bodii vcHli,lo五 n btt qolll klmi m濃 kkeb ckFan eSO五
say■ lan
v yaradiclllq zttetinm behrosi klnt y…
Ona gOre do bu ekran esorlomin kcy■ yyotli olmasl i゛ h90kiliso
colb ol― u,her btt y銀 通icl pe5o sahibi reJissor,operatoL musiqi
tertibat91si ve metni kttL arxasmda soslondiren diktor ё
z yaradlci―
telefltter kollck●
1lq imkanlanndan,fantajyasindan bacanqla istifade etlnekle bu
taln"埒1lar teromdonmaraqla baxllacatt bamdOぬ ,immlid士
suanar ve tap,lrlqlar:
l
Telcf11lnlo五 n mOvzusu hansllardir?
2
Sonedli TV flimloHnin sscnansine veHlen teloblor nedon
ibaretdir?
3
TV flinlo五 nin 9okilisine hansl morhelodon sonra bttlantr?
75
iV Fosil
Televiziyada jurnalist pe,olori
Televレ iyajarandlttl gundOnpcse vozifoloHni do lnuoyyonlo,―
z s6zini deyib
di五 b Sonralar zaman kc9dikco inkl,af get‐ gcdo ё
ve yaradiclllq prosesindo evvokl pcsolero olavolor cdilib Bu
3m TV-lordojurnalist pe5olo五 bclo mtoj″ On10,dlHlib
l Btt redaktor
2_Redaktor
3 Produscr
4 Tclerepot/Or
5_sorh9i
6.icma191
7_lntewiycr
8 Apancl(moderatO→
9 Tot,ou apanclsl
lo inf011.laSiya proqralllinln apancisl
Bas redaktor― Tcleviziyada mesuliyγ
etli vozife hesab olu―
nur Jumalistlik pesesinde tec血 boll olmaqla yana,l savadll,te,‐
kilat911lq ve idare9ilik qabiliyγ etlne tnalik olma11,cflro gedecok
verili,lo五 n
meqsedini ve auditoHyaya tesiHnl ovvoloodon dork
ctrnoh,yaradК lhq tosobbisЮ Hni ir面 ,af ctdirrneI,her birjuma‐
listin i,qab■ iンγoinl bilmokle rcdaksiyada ve eflrdo onlann ye五 ―
ni duz」 n muoyyOnlosdirlneli,illfollll′ Siya monbolo五 ■o yaxln―
dan belod olma11, onlarla six olaqolor yaratnall,ictilnai‐
siyasi,
sosia卜 iqtisadi mesololerdon,d6vlotinin daxili ve xanci siyaset
pHorltctloHnden xobordar Ohnall ve daha ne,o― ne9o l鳳 nksiyanin
´０
／
´
Ohdosindon gellneyi baca111lalldlr
O,hom de rcdaksiyada,ahsanlan■ rehberi,istiqamo∼ cricisi,
her bir yaradicl l,91nin meslohet91sidir Bas rcdaktor tutdugu vo―
zifosino gё re ckranda gё storilocok bitlln ve● lisloro gO■ O mesu―
liン
/ol inlzalaylr
γet da§ lylr ve proqramlarl cflrdo gctlnozdon oν ヽ
Bas rcdaktordan Ⅲ kSOk Vezife tutan sirketin rehbO五 ,prczi―
dcnti iso yaradlclllqdan 9ox inzibati teskllat91 hcsab ol1lnur.
Redaktor― tclcviziyanin her bir ba,rcdaksiyasinda bir ne9o
redaktor,tat1 01ur Bu rcdaktorlann her birl ayn― ayrlllqda vacib
yaradict iqur hesab edilir Rcdaktor vcHli,in ideyasina,d■ , is‐
lub, odobi cehetdon redaktoshe cavabdchdt Venli,de istrak
etmok¨ in adamlan melummll屯 ina,savadlna,danislq
qabiliy―
yotlne gOre redaksiyaya devet etmolidI Bitun bunlar rcdaktor―
dan bOyuk mosuliyγ et,baCanq ve savad telob cdir
Redaktorla birlikdo prodお cr de proqramin hazirlantnasinda
esas rol oynaylr O,vcHlisin cir versiyasmin Юminat91sl klmi
proqramin tltr10Hni,subtltrle五 ni,gOsterilocok,oki1loH,sxemlo―
H,xoHteleH,onlarln dittmmi,hansi moqamda gOsteHlecoyini
ve diger vacib meseloloH mueyyonlo,diHr O,hem do 90klli,lo―
Hn ve proqramin esas toskllat91si veZifOsini ycHne ycti士
Telcviziya proqramlan kollektiv,yaradicllq ineLsuludur Ona
gore do her bir vcHli,ln ёzunin rcJlSSOnl,sos reJlssOnl,opcratoru
vo onlann k6mok9ilori Olur Oniann pe,okarllqla 9a11,■ lalan
proqralllln keyflyγ etliliyindo ve baxlinllll言 inda ё― i aydin bi‐
眩 o vcnr
RepOrtyor.Televiziyanin infolll.aSiya proTamlannda repor‐
けOr(muxbirl pe,oSi OSas vezifolordondir Rcporサ Or pesesi
lV‐ ler“ sOn illor,tat vahidi klmi mieyγenlosib Adeton televi―
ziyalara gelon genc jumalistlor i,o repo"/orluqdan(mわ く
birlik_
dOn)ba,laylr
Rcpol,Orluq pe,osinin bir slra 6zlulelnoxsus cehetloH var Ov‐
velen rcpo● Orlutta b● layanjuralistm bu pc,op xususi istok ve
maratt Olmalldir Rcpor,Or televlziya tamtta91lan ilo real heyat
arasinda vasit∝ id缶 Operat市lik,pc,okarllq,soneino、 u【蓼
lllq,
dOztlmlilllk,Inataqll intollllasiyanl hiss etlmok,rnolumatllllq,he―
veslo 151omok,hadisolere rcaksiya vennok,daiin infoll..asiya,ye―
nilik axtan,lnda ollnaq rcpo■ yor pc,osinin esas xisusiン γetloridi
Rcpo● or OoX hallarda 9okili,lore b■ qada ile― opcrator,siru―
“Qaynar'
nOqtolore ise tokba,lna yollantr vo 9okilislo olaqedar blltun isi
ct ilo gcdir,sinlci lazlm golendo islq91 iSini do gOrur
Ozi g0111loli Olur C),xllsusilo lnillotlerarasl qa● ldurlnadan,Inux―
tolif dini qurumlann tz‐ tzo durduttu yCr10rdOn,ahidi olduttu an―
lan 9okineli,rnunaqi§ o tero■ orinin dediklenlli yazllla11,hadiseni
g6renlordon musahibolor alaraq tecili redaksiyaya qayltmah ve
hazrladlgl mateHa1ln ekranda tehrif olunmadan gosteHimosi
t9un pe,osinin bioこ n imkanianndan bacanqla istifade etlnelid廿
Minaqise ve qar,ldl― a zalnan1 9okili,aparan reportyor ora―
鳳lllln edale■ i,
vranmalidir kl,
kimisinin edalotsi2 01duttunu sOy10memeli,elo山 λ
da hadisoloro ,oxsi munasibetlni bildi111lomoli,
iz― uzo
duran tero■ or onu tehqir c■ 1losinlor,bodon xosareti yctlr‐
ordan pe,0
seHstosi,bacanq ve yuksok chtiyatllllq,soyuqqanllq teleb cdlr
mesinlor,katncrasini vurub slndl..1lasmlar Bu repoゥ
Onun b■ meqsodi olinalldlr: 9okdiyi nlatcHali bir qodor sollra
gOsterlnoklo TV ekranl qarslsinda oyle,on ve hadiselordoll nara―
hat olan tama,191lara dottm,d― St,obyektiv molmat catdl.11laq
Bu repo中 olun hOnl peso borcu,hom de vetOnda,1lq vezifesidir,
hom emokda,l olduttu telekanalln,hem“ 0五 hin imici tぃ m xt_
susile lazlmdlr
Repo中 Or pe,Osilo yanasl TV lordo xisusi mixbir vozifosi do
var Bu vozifodo 9all,an tcleJurnalist ya paytaxt seherdo,ya da
soherdon ve ya 01kedon konarda redaksiyanin xisusitap,lrlqlan‐
nl yeHne yetlHr O,xanci dil bilmeli,xisusi ali savadl olmah,si‐
yaseti,61kolorarasl munasibetlorl, tarixi,odebiyγ atl,psixologi―
yani ve s yetoinco bilmelidir Xisusi muxbir htizainllhgl,te,一
kilat911lq bacar屯 1,obyCktivliliyl,"kSOk pc,oka■
1普 l il。
おrqlen―
molidir
70-80-ci illerdo Azorbaycan televiziyasinda rcgionlar izre
mixbir stati tesdiq cdirdi 7 regionda tcleviziyanln``Ginin ekra―
，
′
Ｏ ｏ
nl''xoborlor proqramlnin mixbir ve rcportyorlan foaliyyoto bas―
ladl Moskvada da“ lllllXbir monteqomiz"yaradlldi SSRlに
dio komitesinin rehborliyi Pyatllitski k■
lera_
9osindo melltoqo ●Oun
munasib ofls verdi Bir nc9o otaqdan ibaret oflsi tcxniki avadan―
hqla Azerbaycall tdcradio komiteJ temin ctdi Omokdariuma―
list,ё mrtlnin
9ox hissosinijumalistikaya hesr etmis,ictimaiyyet―
do,cflrdO,ckralada taninan Almy ZahidOv 25 ile qedor bu inento―
qeyo rehberlik etdi Onun Moskvada Azorbaycanla elaqedar bi‐
in tedbirlerdon hazlrladlこ l reportaJlan,misablboler demok olar
her gun``Gunun ekranl''nda goste五 lird1 0mokdar Jurllalist A
Zahidov i,」 セarll諄 ,operat市 liyi,pe,okarllLl i10 fOrqlonoL daim
yaradicllq axtan,lnda olan,``e10atnaz,oxsiyyotler'don alisahi‐
be almaこ l baCaran TVjumalistl kimi yadda qalib Onun yaradlcl―
1lЁ l,isgli7'rll慈 1,Obyektivliyi ve tomizliyi gellc jumalistler i9in
bir tecibo lnoktobidir
ル orbaycan televiziyasinln b01ge niixbirloH, rcpo中 Orlan _
Nax91van Muxtar Rcspublikasmdaki mixbir monteqosinin reh―
boH,omokdarjulnalist,tecnbolirep… or,Sadiq G6zelov,Gon‐
cobasar zonasl iレ 蟹
Эmuxbir rnontoqesmin rehboH Sabir Yusifov,
Qarabatt zOnaslむo xisusi mixbir Allahverdi OsedOv,Sulmqa―
ylt,Siyozon,Devo91,Quba,Xa9maz,QuSar bo180Si-Om献 bir
Xanlar 01iyev,Lonkeran― Astara b61gesi tzre Solim AttayeV,Sir_
van zonasl izro lnuxblr monteqosinin rehboH cingiz 01okberza‐
dO,SOkl― Zaqatala zonasl izre xisusi muxbir Raqub Mustafayc―
宙 nb零 11lq etdikleH 9okilis qruplanndan hor」 n“ Gunun ckra―
nl"proqramlna muxtdfjaniarda xcプ i mttcnd― xobor,sttet,
reportaJ,misahibo,zansovka 9atdl■ 1lrdl Bu materiallar proqra‐
lnin cograflyasini gcni§ londi.11.okle beraber, rcgionlarin sosi^
a卜 iqtisadi,medoi
sahelerdOki umHan ve rcspublikanin ttndo―
lik heyatl barede tama,a91larda tam tesovvllr yaradlrdl_
Serh,1
zuno―
50rhoi pe,Osi KIV― do,xisusilo telcviziya ve radioda ё
mexsuslum ilo ferqlenen yaradlc11lq sahesidir sorh faklar,ha―
910r,prOscslor barodo nezor― nOqtedir Burtta,orhぃ ,jumalist
sOhbet cdecoyi lnё vzu,fakt baredo tamasa91ya danl,mttdan ev―
vol faktlanll,hadisolorin,proscs10rin tarixini,ba,vcnne sobob10d｀
rini etraf11 6yronmelidir serh9i bu pc,onin Vezifolo五
ni yetoHnco
bilon,nlenevi hiquqa malik,oxs olinandlr onun esas vezifosi
mirokkob bir rnesoloni,problemi Oz arqumcntlori,milahize10H
■o tama,"1lara 9atdinllaq,osaJl izah eunOkdi serh9inin mit_
loq pesokorjunlalist ve ya TV emokda,1 01masl osas Oort dcyil
Hor hansi bir inOvzunu,faktl mikommol bilon,lakin TV― do i,10_
meyen studiyaya devet olurmus miteXOSSis do,erh edo biler
Bele mitexossisi TV― yo devet edOrkon rcdaktor,produscr bir sl―
ra cehetlo五 mitloq nezere almandlr sorh9i audito五 yanin diqqo―
tiniictlmai maraq kesb cdon aktual fakta yё neltmeyi,hadiselorin
sobeblo五 ni a9magl, problcmin helli yollannl goste■ ■
oyl baca―
ran, faktlan obyektiv, inandincl doli1lor10 izah edon yax,1 面tq
1■
qabiliwotine malik§ oxsdir Bozon do belo olur● ,yaxμ mitO―
xossisdir,molumatlldir,ancaq」 tqinde qttwlar var,sistemsiz
danl,1言 1
lo tama,a91 marttm1 9010 bilmir Neticedo,bir nc9o
doqiqolik,erh ekianda monaslz ve danxdincl s6hbete 9cvrilir
Bunlardan olave,ekrana 91xanlacaq mutexossis auditoHyanin
nebzini duン ma11,montiqi,tempcralllcnti,arqumcntloH l10 tama―
,a91 diqqoini 6zino 9okdiyini hiss einelidir O,kamcra qar,lsin‐
da insanlarla danl,dlttinl derk etmoli ve sё hbet"di薔 l mOvZu,
fakt ve hadise ile olaqedar nOzor― nё qtosini, flknni milyonlarla
tama,a,lya Catdirdttmdan memnun qalma1ldlr
Uzun iller Azorbaycan telcviziyasinda lnlihum beynolxalq ha―
diseloH,problemlori etraf11,orll etmok seHstesi llo tanman pro―
fcssorlar―
si.1.10mmOd Hiscynov,Murluz Olpsgerov,Seyfoddin
Qendi10V, Homid 01iyev sOhbet a9dlqlari m6vzularl arqu
mcntlorlo, misallaria, tanxi ぬktlarla tama,a91lara izah ctmoklo
gcnis auditoHyanm diqqetini 9oklrdiler_80-ci i110rln ortalarindan
TV ekranlnda iqtisadiyyat,siyaset,tanx,beynolxalq minasibet―
lor sahesindo破 tisaJttml,genc serh01lor‐ Miratta MuSayev,CO^
mil Hosonli,Qabil HiSCynli,Ristom Mommedov akmal icti_
mai― siyasi vo sosial― iqtisadi hadiselor10 01aqodar flkirlo五
ni,nё q―
teyi― nozorloHni
aydin dille tama。 1lara catdirirdllar Bir sё zlo,
AzTV― do auditoriya qar51slnda savadll danl,m電 1,hだ iselero
minasibetlo五
ni biloill・
10yi,ictimai rey yaratlna薔 l bacaran,orh9i
komandasl fealiン γet gOsteHrdi
lcma191
Telcviziya ve radioda repotyor,rnuxbir,apancl,,orh9i ile ya_
na,licma191ya da ehtiyac var Tele宙 ziyanin mё vcud oldum yan―
mosrlik middotdo icmaljanrl ile yana,l icma191 pe,osini de inki―
,af ctmi,,cflrdo bu sahelore hemiso mene宙 chtiyac duyuldu帥 ‐
nu tosdiq10111isdir Her hansl mmim,a翅 にal hadlso baredo flkr―
lor, m■ lahizelor s6ylomok, munasibet bildlmok auditOHyanin
telobattna 9evHlllli,dir.Bu monada,orh9i ile icma191 pe,Osi ara―
sinda ox,arllq vo imumi cehetlor var icmal m■
0ン γon blr vaxt
9or9市 osindo ba,veron hadisoloHn qanunauyglmlum,montiqi,
sobobi,neticesi llo baき h mos。 1010re hesr olunur,onun prcdmcti
siyaset, lqtisadiyyat, sosial problemler,heyat terzi,bcynolxalq
heyat ve diger mesololordir icma191 ko:よ ret problcmlor ve
faktlarla baЁ 1l mヽ ahid010r apararken vacib meseloloH mitloq
nezere almalldlr:
―auditoHyanm mar電 lnliCimai heyatda btt vcrOn proscsiere,
hadisolore yё nehok;
‐dOLm Ve diセ 帥 n,muterOqqi baxl,lan midaio emok10 ta^
ma,a91 rnovqeyinin fol:llalasmasma yardlmcl olmaq;
‐hadseleH■ osas mahiyyeini tutnaq,ger9okliyi anlatnaq;
‐proqnozlar yolu ilo ictimal inkisafm gedi,Ini mieyyonlesdL―
mok;
―comiyyetin
rastla,dlこ l prOblCmloHn praktk hellhO nail ol―
maq;
SOrh9idOn forqli olaraq icma191 miowon zaman kontekstindo
icimai maraq kosb cdon hadiseloH tehlil cdir.lcma1911lq sahe―
sindo ixtisasl●
ml,TV jumalisthn pc5okarllq so宙 yyosi yuksok
olinaqla yana,lictimaiyyotdo do ninェ zlu adanl kilni taninlr
ＯＯ
ヽ4usiqi,tcatr,incosonet,idman saholeri llzre ixtisaslaomls ic―
ma191lar da savadlarl,melumat11 01malarl,loXSi flkir vo mlllahi―
zelo五 ile fbrqlonirler
Tミー
do interviiyer,moderator,,oumen pe,olori
Tclcviziya ink,af ctdikco,janrlar toknlillo,dikco,ycni ycni
lumaliSt peseleri yarantnatta basiaylb Tcle宙 ziyatun inkisaf mer―
hololerini nezordon ke9■ sok gё ro五 k ki, ckran jumalistikasinda
yaradiclllq axtan,larinln neticosi olaraq nc9o‐ ne9o ycni pese
emolo gelib
TV i遺isaf ctdikco jurnalistleЁ yeni forlmalar axt/anllaq,yeni
hlandlnr ve tama,a91lann
proqramlar hazlrlamaq to,obbismoコ 正
ekranda rengarong ve五 li,lore baxlnaq,daha 9ox infolluasiya al―
maq,evindeco ottrub eylonlnek,istirahet emok,maariflenIInok
arzularlnl rcallasdlnb
TV―de apancl― intervuycr pc,osi xisusilo genc jumalistlor
t9un maraqll yaradiclllq sahesidir cmm misahlbe jannnda ma―
tcriallar hazrlayan jumalist yaradlclllq proscsindo lnuxolif
adamlada,muxtelifpc,o sahiblerilo,dё vlot,hOkuIIlet,elln,illco―
sonet xadimlo●
lo gё rusmoli,ckran
i9un maraqll,baxllllll misa―
hibolor hazlrlamahdlr Bunun i9in o,ik nOvbode yeterinco sa―
vadlalllna11,musahibonin m6vzusuna aid mateHallarla,senedlor‐
lo,faktlaria tanl,olma11,medonl so宙 yyosini"ksolttЮ li,nltq
qabiliyyotini art111.la11,yaradlc11lq proscsinde homsё hbetinin dc―
diklorino 9evik rcaksiya vclllloll,ona suallan cavablandlllllaqdan
yaymmatta inkall vc11110m011,bclelikle tama,a91lan da maraqll
dialoqun istlrak91sina 9evirlneyi bacall.lahdir
Ba§ qa
ci yaradiclllq yolu se9mi,julnalistler do var Onlar
daim mitalie cdir,gundolik lleyat hadisoleHni izloyir,problem―
loH bilir, tamasa91nin hansl mOvzuda dialoqa baxmaq isteyini
derk ctdlyindon henlnlisahibi llo gOru,ib sOhbet ctlnek i9in ev‐
velcedon hazlrla,lr lk anda hommusahibl ilo minasibet yarat‐
maq■ 9in ulllulni ifadolor i,lodir,somimiyyot yaradlr,hetta zara―
fat edir,onu dialoqa hazirladlqdan sonra ciddi s6hbete,osil met―
lobo kc9ir Bundan sonra sё hbet axarlna dllstr,jumalist suallarl―
na konkrct vo maraqll cavablar almaqla meqsodino nail olur
Adeton TV kanalinin rehberliyi ciddi m6vzularda musahibo
hazlrlam電 l artlq ckranda taninan,comiyyetdo sexsiyyet klmi
qobul cdilon,dosti― xoti olanjumaliste heva10 cdir
Rusiya tclckanahnda Vladimir Pozner,Andrcy Karalllov,Es‐
toniya televiziyaslnda Valdo Panit,En―
Bi― Si‐
do oBC)Barbara
Uolters kimi aparlciann,intenuycr kimi ixtisasia§ mls pc,okar
jumalistioHn her proqraml tamtta91lann diqqetlni 9okir vo 9ox
■laraqla qarsilanlr_
Intenttyer klmi modcrator da hazlrllqll,molumat11,auditoH‐
yanln nefesini duyan,onu idare edon,rnurokkob meqarlllarda vo―
zlyyetdon 91xnla首 l bacaran pe,o sahibi klmi se91lir.Modcrator
adeton b6泄 yl慈 mCaqlarl,bepolxalq tedb■ bH,koniaslan
apanr Xisusilo bO燿 beyn。 破alq tedb± lordo moderatorluq
edon apancl televizlya ile birba§ a gOste五 lon pttmcaqlan idaro
ederkon buraxllan her hansl sehvi yemidece dizoltlneli,yeri go―
londo ё― un flklr ve milahizoloHnl deyilonloro olave ctneklo
ねktlann hor hansitehHine imkan vermemolidl ciよ i muhum,
xususilo televiziya ilo gOstoHlon tedblrlordo sё ylonen qeyn― cid―
di,osaslandinLmaml,rey,dezinfonnasiya ictimai f]● は,a,dlra
bi―
lor Televiziya ile trattlyasiya olunan her hansi tedbirdo modcra―
torsatt lV― nil apanclsl vozifosini ycHno yetlnr ve cklan s6zu‐
ntln tomlna"lsi kimi 91xl,edr Ovvel饉 b61molordo misahibe
janrml aparall jumdistln Osas vezlfoleH ve dialoq zamanl osas
rolu baredo otranl bohs cdiヒ ni,dir Onull― mtctterlo,mOdcra―
torla TV‐ do,oumen vezifeloH llo xeyli ox,arllqlarl var Hor i9
pc,o sahibi olan jumalist agh,dusincosi,hazlrcavabLl屯 1,pe,0karll言 l voメ kSOk medoniyyollo forqlonmolidir
Diktor ve aparlcI
TV yarandl諄 まhdOn ta 9o,cl ilin owollonlledok diktor pc,osi
ckranda apancl pe,olordon say■ lrdl l'V diktonl gunun vacib xo―
berlo●
■o her gun eflro 01xlr,tamtta91lan inolumatlandlrdigl u9un
０う
ＯＯ
oniarin rottbetini qazanlrdl Tama,a91lar da yax,l basa distrdi10r
ki,xoberlori dildor hazlrlamlr,onun vozifosi ycnilikloH T■r audi―
to五 yasina oldttu kimi catdlilllaqdan ibaretdir Gё zol ses tembH,
aydin dlksiyasl,intonasiyasl,her hansl metlli savadll oxumaq so―
rlStOSile se9■ on pcse sahlbi dkorluq edirdi 90-cl i1loHn evvollo―
血 don ctlbaron ckranda yerdOyismelor bas verdi,bu peso sahiblo―
Hni TV― do apancllar evez cmeyO bω ladl Bclol■ de ``tclcviziya
diktonゴ 'dOvrune son qoyuldu Ekranda dkbrun vezifesi rcdaksi‐
yanin hazlrladl薔 l VeHlisi― ``yeniliklo「 'i,aンm‐ ayn xoberlor prOq―
ramlannm momllll oldu帥 鳳mi Oxurnaqdan ibaret idi Bozon elo
diktorlar olurdu kl,oxuduttu matenalin meι l.lunu studyadan 91xandan sonra yadmda belo qalmlrdI Belolo五 hesab cdirdi ki,dit
tonln vezlttsi ve五 lon mateHalan sohvsiz oxumaqla bitir Oslindo
ise yax,ldkor oxudu塵 Ⅲ mateHalln meqsodni aydm btta d、 meli,
onu dork edorok tamasa91ya 9atdlllllalldir.Miasirtama,a91 ve din―
loyiciyo bir mOqam1 9atdlnnaq lazlmdlr ki,diktonm redaksiyanin
verdiyi matcriala neso ol″ o emoyo,neyi iso 91xallll電 a lxhyan
yox idi,pe,o9or9iVesindon kollara 91xlnalnallydl Lakin diktordan
ferqli olaraq apanclya belo mehdudiyγ etler qoyulmur O,her han―
sl rnetni oxuyarken,proqram apararkon tarn sorbest olur,ve五 lish
taleyi onlm pe§ okarl屯 1,Savad ve bacan普 1,hazlr1111言 indanお 11ldir
Ekは n qar。 lsinda eylo,onlor aydln gO五 廿 kl,aparlci tamasa91lara
teqdiin etdiyi mateHahn mozmunundan xoberdardir ve cflrdo dc―
msir TV― h tok‐ toklnde diktor q・alir,1″
dkloml g6zol anlaylrヽ 〔
li,lorln
proqratllinl oxumaq,hava baqqlnda
b onun vozifosi ve五
melulnati tamtta91lara 9atdrlnaqla biur
TV insaniarla birb∞ a insiyyot kanahdir; uz― uzo, gё z‐ gё zo
Apancmin ekranda tamabsa91laria birba,a damsI薔 1,■ kiJ。 五niり ‐
din nitqlo serbest 9atdlllllaSl,ictimai disinceye canll tesiH,de―
diklorino onlan inandira bilmesi onun dunya gOn,indon,Inolu‐
matllllgindan xober veHr Bu monada tanla,a91 aparlclnin ona ne
dcmok,neyi a,1lamaq istediyini yax,l dork edir Apancltama§
V― nin
a―
auditori―
91sl ilo munasibet yaradlb,onu inandira bilirso,]「
yasl geni,lonir,insaniar gO● 1lok istedikloH apancinin proqraminl
84
sobirsizliklo gё zloyir,vcrilislerine hovoslo baxlrlar Dcmoli,pc―
5okar aparict hem Ozunlln,hem do tomsil ctdiyi kanalin imicinin
yllkselmesindo ohomiyyotli rol oynaylr Ona gё re do,apancl pc―
5osino 9ox sadtt jumalist pc,osi kimi baxmaq olmaz Son illorin
tecrtlbo● sibi cdir kl,apancl pc,osi jumalist yaradicll屯 inda
Ozunemexsusluttu ile zoruH sonet sahesi kimi tcle宙 ziya moka―
nlnda yerini tutlmaqdadlr
CBS sirketi`ッ cnilikler'proqraminin apancllan bclo bir qay―
daya omel cmeyo 9all,lrlar;ckranda gё sterilonlo五 n icmallni vc―
rerkon onlar xoberlori,orh emomoll,“ ycniliklo「 'proqramini si―
yasi mibanzedo silahlna 9evillllomelidirler Bu obyektivliyo zo‐
rer 17tra bilor 80-90-cl illordo Qerb televizlya,irko■ oH proq―
ramlan apartnatt OSasOn cavanlara hevalo edirdilo■ lakin sonra―
lar bu vezifeni orta yash kisi ve qadinlara tap§ 1111lah Oldular
Cunki birqederyaゞ l ve teCiboli apancllar ckrallda tallna,a911ara
inandincl tesl b電 1,laylr Onlann inamll danl,lqlan diqqou dalla
90X90kir,s6yledよ lorlno insanlarda ham yaranir Aparlcllar bu‐
raxlll,lteqdim e“ rken,6zloHnin bttqalanndan a諄 11l vO瑯 Ok―
de durduqlarlm gOsto..■ ■
oy0 9allsmamalldrlar Oks halda onlann
heroketloH audito五 yanm nara2111言 ina sObob ola bilor
Amenka standartlanna g6ro siyasi hadiselor zamanl belo apan―
cl pc,okarll諄 ,istedadl,ziyalll屯 l Ve biliyi ilo her zalnan simasml
saxlatna11,tama,∞ llarda catdrdl薔 l infOnnasiyanin obycktlvhylne,
dセ 」hli"ne,rniliyine ve qerezsizliyme inaln yaramalidir
SOumen
TV‐ nin anali」 kjanrlannda hazirlanan proqramiar arasinda ta‐
TOk― ,ou■ apancian―
ma,a9auditoHyasmin maraqla qa● 1ladlま “
na``,oumcn''adi veHlmisdir.Bu janrin yaraFmヽ
l VO onun yara―
dic11lq xisusiyγ etioH barede aynca bohs cdilmi,dir
“Aparicl― studiyanin qonaqlan― TV auditoHyasl"klini kutlovi
s6hbet fotulasinda hazlrlanan proqramlar onun apanclsl, qorb
TV― do,oumen adlanlr “Tok‐ ,ou"nun xisusiン γeti elodir ki, bu
proqramda ,oumen hem serbostliyl,artlstizmi, holn improvizo
ξリ
ＯＯ
qabiliン γol,tamasa91larin
diqqetini 9okmok bacar屯
1,9CVkliyi,
hazlrcavabllЁ l,yC● gelondo oxumaq,reqs ctlllok,lotifolor sё y10_
mok cohetlori ilo forqlonir Proqramin maraqllllЁ l,miVeffoqiy―
yeti,oumcndon asi1ldir O,proqranl eflrdo olarkon,lazlml anda
mieyyon suallara cavab tapmaq,studiyadan kellarda ekTana ba―
xan tatnasa91nl da vc五 lisin isirak91sina 9evi.1.lok qabiliyyotile
forqlenlnolidir_ Azorbaycan tclcekranlannda ``,ou" proqramlan
yctehnce toklnillo,moso do ona maraq gctdikcO rartlr ve veHlis―
loHn bezi apar,cllari tama,a91 diqqetitli 9okmeye baslaylr
Muasir TV― do,oumen yaradlclll諄 nin bebresi olall``,ou"
proqramlan tokmille,dikce ekranlarda Ozllno mexsuslugu ile ta―
m● a91lann heveslo baxdlqlan proqraln kilni rongarong olarca,
auditoHyasinl daha da gcni,londio bilor
RttissOr v0 0perator
Opcrator ve rcJissor pc,oloHnin her ikisi TV_do osas yaradicI
simalardan say11lr Unutmayaq kl,her gun tclevizlya ekranlarmda
baxdl薔 lmlz Su」 ctler,kliplo■ rcklalnlar,reportaJlar,misahibolor,
translyasiyalar, kinofllmlor―
buniann hamls1 9oth ve yaradicl
pc,o sahibi olan operatonln zehninin,g6z10Hn■L barIInaqlannln,
20hmetlnin mehsullandr Opcrator TV― do,klncmatoqrafda yara―
dicl qmpuL kollektlvin i‐ ―
saylllr Bu pe,O sahibi i,lotdiyi klno
ve vidcokamcranin tcxniki imkaniarinl yetoHnco bilmoll,9obli§
zamanl q。 ■
Oton yaranan nasazllqlart aradan qaldinna首 :baCalllla‐
1ldtr cllllki O,adi,xlrda 9okili,lere videomthendissiz gcdir.Ona
gё re do operator 9okllis erefosindo kamelasinl videomuhendlslo
yoxlaylr,onun sazll薔 ina Omin olduqdan sonra yola disir Onunla
9oklli,o gedonjumalistdon hazrlanacaq sttetin hanmjanrda ola―
Cattinl oyronir ve a“ lq nece i,loyoceyini Ozu■ 9in mieyyonles―
di● r COkilisin xarakteHni bilon operator hadlse ye五 ndo,yl薔 Inca―
in ke91Hldiyi zalda jumalsin,raissomn gё ste● ,loH olmadan
言
serbost i,loyir,lazIIn olan kadrlan,planlan,ayn― ayn meqamlan
mentiqi ardiclnlqla lente ahr Ancaq lazlmi anlarda o,jurnalistin
tolobi ile istenilen kadrlan da 9oholidir
Opcratomll esas vezifolohndon biri heyatdakl rea11lqlan tehnf
ctlnemok,9okilis zamanl hadisonin on vacib aniarinl kadrlarla ka―
meraslna k09■ 11110k10 yaradicl dll,uncOSllll bura osv■ lerle olavo
cmokdir operator sonetkarl181,yaradiclllgl cklanda tatna§ a91 go―
zundon yayllllnlr Bozon 9okilis zamanl opcrator hadlse ilo“ tok―
beter'qallr Bu anda kadrlan lcnte alarken,o,hom do jurnalist
dヽi¨ OSi i10 1,loyir,tanla,a91hra 9atdlrllacaq flkn,osas meqsodi
bsv1lorlo gOstermek■ 9in pe,o tecコ ibosIIn butun imkamanndan
meharetio istlfade etlneli olur Rossaln flr9a ve boya ilo,yaz191,
publisist qolomi ile i91odiyi klmi,operator da ixtiyarlndah texni―
kadan,kamcradan,lcntdon,1,lq cihazlndan d● 婁n
ade cmok―
istlf・
le sonet eso五 yaramaq hevesille,istoyi ilo ca11,mandtr
Mullim tedbrlerln,tentenelenn blrba,a translyasiyasl zamanl
iso operator reJiSSOrla birge,daha dottuSu Onurl komandasl ilo is―
loyir KImlo五 ij,klmloH orta planda,zalm hansl hissesinl neco
g6stelllloL panOram emnokbarOdo reJissordan gOstoH51or allr_Rc―
iSSOr iazlm olan kadrlan mentl● ardiCllllqda cire 6血廿 Bozen
elo meqamlar olur ki,rcJlssonln goro biLnediyl on yax,l kadrlan
opcrator ollun monltonlna ottlrur Bu anda reJiSSOr homh kadrlann
mahiyγ etull nezore alaraq,ycn goldikce efre venr Belolnd。 ,rc_
jissorla operatonln birge yaradicl l,i nolcede tam野
11,maraqll proqramlar.vcrlli,lorteqdirn cmeyo imkan "1lara
vcnr baxlm‐
Rclissor yaradiclllq proscsindo,proqralllin,venlish hazlrlanib
gOsteHlmosindo osas silnalardan saylllr Bu isdo ona asistexlti ve
komok9isi,ses rcJissorll yardlm91 olur Re」 issonln gOsteHsi 1lo
tcxnikl is9ilor 9okilis i9in pavilyon hazlriaylr,dckorasiyalar qu―
nlr,studlyanl bezeylr,proqranll■ Inaraqll a1lnlnasinda sey ve ba―
canqlannl osirgemirlor
Suallar ve tap,lrlqlar:
l Tclcviziyada jumalist pe,oloH hansllardir9 0niari sad“
2
yin
Ba,rcdaktor,rcdaktor ve prodisscr vozifelori nedon ibaret―
dir?Konkret rnisallar 9okin
87
Reportyor TV-de diger pega sahiblerinden hansr cehetleri ile
ferqlenir? Reportyora verilen esas telobler hansrlardrr?
4 AZTV-da 70-80-cr illerdo g<irdiiyiiniiz reportyorlarr xatrrlayrsrnlzmr? Adlannr sadalayrn.
5 Reportyorla miixbirin vo xiisusi miixbirin ferqi nedodi? Bu
baredo konkret misallar gakin.
6 TV-de interviiyer, moderator ve goumen peqelerinin forqli cohetlori hansrlardu? Azorbaycan, Rusiya vo Qerb TVJerindo
bu peEe sahiblarindon kimlori tanlyrsmlz? Adlanru sadalayrn.
7 $erhgiye ve icmalgrya verilen tolebler hansrlardr vo bu pegonin
ferqli cehetleri barode ne deye bilersiniz? Otraflr izah edin.
Diktor ve apancl pe$olorinin ferqli cahetleri neden ibaretdir?
Apancr pegesine verilen telebler hansrlardrr va o hansr xiisusilystlori ile ferqlenmelidir? Bunu izah edin.
10 0pcrator ve■jissorun TV― de ycri ve rolu nedOn ibaretdir?
3
８
９
Operatoria raiSSomn birge i,inin neticeJ baredo ne dcyo bi―
lorshiz?
TVjurnalistinin i,xisusiyyotlori
Televiziya jurnalisti parlamentdo
``Parlamcnt jumalisd''ifadosi KIV‐ in leksikonulla XX esrin
sonlannda,respublikalarln mistoqlllik yollllla qedom qoyduqdan
sonra daxil olub
Respublikalann parlamcnt scssiyalannm isi,ayn― ayn komissi―
yalann iclasian haqqmda metbuata,televiziya ve radloya opcratlv
melurllatlar,rcportallar vennok,misahibelor hazlrlamaq meqsedi―
lo K「 √nulnayolldeloH akl“ditasiya(reSmi qcydlx/ata almml,)
olunlnu,,onlann fealiン γeti Ve yaradlcll嗜 1■ 9th lazlmi soralt yara
dllml,dir KIV nimayondoloHno parlamcntdo i,lomok sttmsullull
vcnLコ Юsi parlamcnt iclasiarmin ve dainll komissiyalann iclas―
larlnin gedisi」 operat市 1,lqlandllllla酔 ,tamtta91lan,dtteyicileH
oxuculan yeto五 nco melumatiandllll14:a imkan vol.li,dlr
Parlamcntdo akkrcditasiya olunmus lnixbirlorin baゞ lca voZifO―
si ha轟 miyyotin numayondol1 0rqaninin fealiyyotini hortorofli,ob―
ycktiv, opcrativ i51qlandlllllaqdan ibaretdir Bu ilk baxl,da sado
gё Jhtt,oslindo siyasetle batth,hakimiン γotin Siyasi moqsodlerino
xidmet ctrnok dcmokdir Bu mirokkob ve mosulliyetli yaradlclhq
sahesi olmaqla yana,ljumalislor"un gё zol tecrubo moktebidI
Parlamentin sessiyalannl, daimi komissiyalann fealiyyotini
i,lqlandlllllaqda tclcviziya jurnalistinin izoHne ciddi vezife di―
sur_Bir meqainl da xatrlamaq lazlmdlr ki,parlament sedmdon
tutmul her bir deputatma qoder iclaslarm,buradakl■ 1七夜ndr。 1。 _
血 ,91xl,lann,tokli■ oHn,milahizoloHn tama,a91lara 9atdinlma‐
sinda rnaraqlldlr.HOr kos 9a1191r ki,onun parlamentde s6ylodikle―
n,お aliyyotindon,tomsil etdiyi,nulnayondesi old嗅 舞 regiOniar,
rayonlarda ona sos vcron insanlar TV― don molmatlansinlar Bu
da TV jumalisthdon,opcratonlndan gerginヽ lomeyl,Son doro―
ce diqqotli vo operat市 olmtti te10b edir
陀
dOご
nttayondosim parlamcnto g6ndoron TV kanallrlm
rehbenliyi jurnalistlno,opcratortlna konklct meslehetler vcrlr,t―
laslar zamanl halLSl mOSololore daha 9ox diqqet y赫 ok baredo
6vsiyyolorlni bild五 r cittummdO宙 et,imumxalq ohomiyyotli
problcm10五 L mesololo● n ncco m滋 刻ヒo ve holl olunduttmu i■
sanlar televiziya ckranlnda goHnok ve esitlllok isteyirler Bu da tc―
leviziyanun insanlarl gOstord]do五 nin sahidino 9eviIIllek ve inan―
dillllaq,ictlmai reyi follllala,dlllllaq xも
usiyyetindoll roli golir
KIV^in her bir nimayondosi kmi]PV― nin yaradicillq qrupu da
parlamcntdo iki follllada― daiini akkredito olunIInu,ve in■ oyγ on
mesololorin mizakiresindon infOnnasiya,rcportaJ,musahibelor
hazlrlamaq■ 91n xisusi gё ndorilmi,forlllada foaliyyot gё steHr
Bu isulla i,loyon TV nimayondesine ba,qa repo■ yorlar kimi
xisusi vereqe verilir ve parlamclltdo sorbest i,lomok■
9in he9
bir inanco ollnur
Anedite。 lunlnus
ttV nimayondeleH parlamcntin osas ul‐
follllasiya monboi sayllan metbuat inerkozindo isloyirior Onlar
burada bir― bi五 lo五 ilo olaqolor yaradir,metbuat konfranslannda,
b五 flnqlordo birlikdo istirak cdir,miOン γon
molumatlan ёz arala―
durur,
her
hansl
ki9icik
sohve
yol
vcl■ 110mOk u9in
nnda tutu§
moslohetlesir10r Jurnalistler onlar i9un xisusi aynimls zalda
parlament iclasiannln gedisini,mizaklre vo 91xl,lari burda moni―
torlardan izloyir,burada oniar icun qoyullnu,tclefonlarla redak―
siyalarma opcratlv inolumatlar Otumrler Televiziya operatoru ise
parlamentin iclas salonunda gedon prosesi videolente 9oklr ve
xoborlor"in gundiz burⅨ 111,lanna k19ik sttetler,qlsa nlusahi―
“
bolor gOndoHlir Axsam ekranda gOsto● locok esas billeten ―
``Ycnilikler'prOqralllinda 3m erzindo g6steHlon qlsa suJet10r
daxil olmaqla pariamentin bir ginluk fealibryeti baredo geni§
rc―
portaJla lV tama,a91lan etranl melumatlandinllr
Jumalistlorln semereli islomesi■ 9in parlatnentdo kifayot qO―
dor molumat menbolerl var Bu面 enbolordon faydalatmaq,daha
opcrativ islomot iCtimalン γoti mehmatlandlmaq onlann teci‐
besindet pe,okarl屯 ndan,ZOhmete qatittmasindan asllldir.Paト
lamcnt dhlomoleri,deputat korpusian,parlamenln yayd増 l res‐
mi sonedler,qerarlar,qallun layiheloH,ayn― ayn daimi komissi―
yalann infoll.lasiyalan jumalistiore imkan verir kl,insanlan yc―
toHnco molumatlandirsmlar
Parlament jumalisti pe,o vozifOSini yerlne yctirerken opcra―
l■ o xttSuSi diqqet
tivliyo,obycktivliyo,info...lasiyanin doqlqliy・
yeti.11loll,unutnamalldlr ki`o hem do KIV nimayondosi killll
,orefli b■ i,in 6hdosinden golir
TV jurnalisti ekstremal situasiyada
嘲 。 hom attr tebli hadlsoler,qozdar,に Ho―
Yasadttimlz dё ヽ
五zm, nli1lotlerarasl toqqusmalar, dini zollnindo minaqi,olor
tcz― tcz ba,veHr Bu clo ckstremal situasiyalarda metbuat,radiO,
tclcviziya jumalistlori islomoli insanlan molumatlandlHIlah,ha―
diselor baredo tamasa。 1lara,dlnioyicilere ve oxuculara esl heqi―
qoti 9atdlllllaq vezifosinin ёhdosindon pesakarllqla golmolidir―
lor IIadiso olan yerdo telerepoJッ
or,「 FV― in
9okili,qmpunun mi―
rokkob Oeraitdo i51omosi ne qodor,Otin,ne qodor tehlikoll oldu―
意u barOdO danl,mtta chtiyac yoxdur Ekstrcmal vozibryetdOn rc―
portaJ,misahibe hazlrlamaq,tama,a91lara doLru,diZgin,obyck―
tiv,dolttun Ve qOrezsiz infollllasiya vcl..10k ne qedor 9etin olsa
hdosindon gelmeyo borcludur‐
da,TVjumalistleri bu vezifonin ё
lar Hoibi omoliyatlann imumiyyetlo bu pe§ o sahiblorinin heyatl
■9in ne qodor tehlukeli olmasl her keso bollidir Hor ctr tohl■ ―
keyo,her an ba,vcre bilecok gOzlonilmoz hadisoyo,bozon facio
ile neticolone bilocok sonlutta baXmayaraq TV jurnalistioH,rc―
pO● Orlan olaylarin morkozindo olma11, bir esger kimi kanal
rehborliyinin tap,ln首 lnl ye五 ne yeti...lolidirlor
lV‐ m9oklli,qmpunun,由
numり endolennln hadlse yenno
goldittahi gё ron icazesiz miinq,piket i,ura● 1lan,qa● ldulllla
terone面 n cmosiyalan daha da qlzl,lr,heroketlorllln dセ 」h01duttmu milyonlarla tatlla,a91nm gё zlorl qar,lsinda subut emり o,
Horokatヽ t士 よ―
91lan hO■ aWi,91loHne hedo― qorxu gelorok xoberdarhq cmlokle
haqq lsi uttmda mubanze apardlqlarlm ehnda"stO五 lmOsinl
bunda daicim“ rey fonnalttdlma諄
9dl,1■ ar
telob edlrler.Belo,oraltdo 7V― in 9oklli§ qrupu u,th i'10mok 9otln
olur Lakh voziyyetdon 91xmaqda pe,okarllq,soyuqqatlllq g6ster―
mokle btt verenloH videolente 9okllloL muSahlbolor almaq,stu―
diyaya sag― salamat qayldib badiseleH ckranda canlandlHnaq,orh
ctlnek repo● ordan tecrubo ve pesokarllq teldD edir
Yaxud dini― ctnik minaq、 010●
宙deolente
danjumalist orada
Ozinu tamanlile biteref g6ste111loli,hadiseyo munasibet bildir‐
memolidlr Diqqetsizlikdon klmin haqll,kimin haqsiz olduttullu
dilo getiren junlalist oradaca minaq19o tereinin zorboloHno,
tehqirlenne tu,ge10r,bozon de a普 lr bedOn xosaretloH ala bilor
Bcle vezlyyetlordo repodyor heyatini tehは o qa、 lsinda qoyma―
―
mall, 6zunu tomkinli aparnla11, osas meqsodino nail olinaq
olり lan ycte五 nce vidcolente almaq tin 9ox elltiyatll islemoli
dir XX osHn sonlan, XXI osHn evvo■ orindo ba,veren herbi
omehyyaiarda,milD■ erarasl toqqu,mJarda onlaJa jumdisin,
rCpOウ Onln holak olduttu, mitinqlerdo, piketlerdo ne9o― nc9o
91
KIV nllmayondosinin hadiSo istirak91larl teroflndon d6ytldllyt,
yaxud pOlis doyonoyinin zerbolorino meruz qaldl=1,VidCOkasct_
loHnin ollerindon ahndiЁ l,kamcralarinin sindinldl首 l yaXln kc9_
misimizin tarixidir Bu meqamiarl dof010rlo televiziya ckranla―
nnda g6rllb sahidi ollnu,uq Ona gё ro de hor birjumalist,xisusi―
lo do TV repo"oru bunlarl unutmalnall,ziddiyyotlerin,toqqu,―
malarin,qar§ ldunnalarin ba,verdiyi ycrlordo Oox chtiyatla dav‐
rantnall,yuksok dorecodo pc,o断 1lqla islomolidir Etnik zomin―
do minaqi,o zamanl TV― in``Ycniliklor'prOqraminin repo● onl
terOnOHn flklrloruli, arqumcntleHni videolcnte yazalkOn hero―
ketlori,munasibeti ve ifadolori ilo cmosiyall insanlan qlclqlan―
dil11lama11,hadiso yeHndeco mё vqcyini bildillllomOli,Ohatesin―
do olduttu kitle qar,lsinda pe,Okarcasina chtiyatll l,10m01idir
Onun osas vozifosi ba,vcrenloH vidcolcnto 9oknlok,cmOsiya ile
91XlS edenloHn,qlzttin mibahise istlrak91larinin deyll,mttql,o_
ni yatlrtlnatta cOhd edon sattlam flkirli adamlarin,silh yaratnatta
9all,anlarin s6ylodikloHni yazmaqdir Bu isulla i,loyon juma―
listlo●
n reportaJlarl,misahlboleH hemise cmaosiyalann sakit
lo,mesino,ckranda obyckiv rey yaranmasina vo belolik10 imu―
mi ise,qarslya qoyulan osas vezifbyo omOl ctnloklo ictimai ban―
単言a,XO,niyyete対 dmet cdI TV jimalsu hemi,。 medeni″ et
vo oxlaq nulnunosl olduttunu unumlamahdir
１
Suallar ve tapgrrlqlar:
うι
つつ
４
５
TV jumalistinin parlamentde iqi neden ibaretdir?
Parlamentde jurnalistler ilgiin molumat menbeleri barede ne
bilirsiniz? Otraflr molumat verin.
KiV niimayendeleri parlamentde nece akkreditasiya olunur?
Bunun iiEiin hansr formalar var? Bu suallan cavablandrnn.
Ekstremal voziyyot no demekdir? Bunlan sadalayrn.
TV jumalisti ekstremal veziyyotde nece iglomeli vo gekiligler zamam hansr esas meselelere xtisusi diqqet yetirmalidir?
Bu bareda ne deya bilersiniz?
つι
ｎソ
Televiziya auditoriyaslnin 6yrenill■ osi tisullarl
Son i1lordo KRみ lor rcal alldltoHyanin hom say,hom do keyiy―
oJo“ iHlmeshe dair bir ne"ctlbarh metod
dヽ 血 ib tapnusdlr Golocり咀 jurnahstlnln ulsanlann bu ve ya diger
yet baxllllindan llluo″
γon edllllesiぃ ■lan haqqmda u―
Usullardan bih ve boko do on faydalisl ob―
ycktlv monzereni oks ctdron elektron say■ acdir Beb撼 ,televレ o―
vc五 li,o baxlbもamadlttnl llluoン
OSeVVtFu 01atnalldェ
ra qO■ h野 Sayqac hatlsl kandm qowEttmu qeyd cdlr ve hL nla
raqlar,telobatlar,istokler dcyll,real istehlakla b電
1ldr HOllllll m
forlnasiya vaxtasu■ tedqiqat r― asmda。 latl esas koコ 叩iter Vasitesi―
10"血
饉 雌 Ve Odur kl,Infonnasiyaぬ 爛 面 olaraq derha br regiOn,
yaxud Ы 血 16ko 9o● iveslndo ulnullnlosdmle ve hansl veHli゛ In da―
ha“ 痙
audltOnya toplamasi haqqmda melumat vcre bilor.Ye五
geLniⅢ n,reklalln vereJor moレ bucur domぉ iyaru o翡 emet
do mmqhdrlar Bu azlnl,bmi,ko― cslyaに lckanauan"m bu
ci Jomaslya§ agi rcnqe txlallk proqramm cfrdon 91xarlMl
■9血 esas ola biler Lab so魂
Onもulun b● 1lca noqsalll ollul
baba basa geLneddlr Bu Ю
on
“ de diwallul en tanmm,f― a―
lan bu ci meqsodler u9un talnasaぃ
"国
山 delymdon istlfade cdi
Todqlqat gd,llldo bir」hd01lyln ABs masula 25$btt phe‐
she晩 はlayttЪ s∞ lm"m On M 200」ndOlk“ n istlfado ol‐
nur kl,onlar da ho鍋 do blr defo doylsdu■
l缶
Tama,a91 gindoliメ .Tod● q試 91m10yyon ttbyo onun
uzvlod tereflndon telcvcHli§ loHn baxllmasl hallarlnl qcydo al―
maq xahisilo muraciet edir Gindelikde bu ve ya diger vc五
lisi
seyr edon a■ O iz、inin cillsi,yω l qcyd olulltlr SOzsuz ki,netlco―
de todqiqat9ulin bu lLSulla Olde etdiyi infollllasiya icra91nin elc―
mentar unutqanll首 1,tOumttl anlamamasl ve bolko de etinasizl増 1
kimi subyektiv ceho1loHndOn asllldlr_Buna baxlllayaraq,“ tama―
Sa91nin gundeliyi'' auditoHyanl muoyγ on10'dinnok baxlmindan
on geni,yaylimls isullardan biri kimi qahnaqdadir
Telefonla miisahibo. TclcfOn ,obokesinin ehalinin ekser
hissosinl ohate edon 61kolorde telcfonia misahibo metodundan
つ０
０ン
istifado olunur Sadoco,tamasa91ya hemin anda tclcvizorda hansl
kanala ve vc五 li5o baxlnasl haqqlnda sual vcrilir Son iller onlarla
sua1l ohate cdon vo 40-45 deqiqo davam edon tclcfonla mllsahi―
yon
boler aparlllr Yaxud,oxsi rntsahibolor kc,irilir ki,qapinl dё
inteA7uycr olindoki blankda yazllml,verilisiori qeyd ctmeyi xa―
hi§
cdir_sllbhesiz ki,intcw,lycr Cavabl yoxlamaqdall ё
m
elave
bir ne9o sualla do miraciot edir Bitun bunlar auditoHyanin ma―
raq ve telebatlannin O「 enilmosine xidmet ctmoklo hem do oy―
lonce,yaxud infol:1lasiya siyasetini quran telekanal ve eyni za‐
manda reklam veren sirketlo五 n strategiyaslnin muoyyonediHl
mesi baxllnindan oox vaClbd■
A,lq mikrofonia misahibo.TV jumalislo■ her hansl pЮ q―
ni,tOklif
raml daha da yax,1la§ dll..laq meqsedilo tam● a91lann roン生
goll,gur
olall
yerlo●
vo 2rzularln1 6yrenlnok■ 9un,ohe」 n gedi,―
n‐
de a91q mikrofonla mお ahibolor almaq usulundan da istifade cdtr―
lor Yω lndat cinsindon,pc,osindon aslll olmayaraq 6ib.ke9o■ ―
loH,gozintiyo 91xanlan a91q mikrofona dovet edir,ko‐ ct bir ve―
五li,haqqlnda onlara sualla muraciet cdirler:Mosolon,“ AZ7V― nin
''Moclisi t“ ‖ proqramina baxlrsinlzml?Bu venli§ do sizl qane
edon ve emeyon cehotlor baredo ne deyo bilorshiz? Yaxud
ATV― nln``ca1 9a普 lr',ANS― in``Ⅳ ribanzO'',ITV‐ ntn``Ycni gun''
musiqili― informasiya pЮ
qralml,SPACE‐ 」n“ Hor」 m''prOqramla―
n barode do bcle wallarla“ A91q mikrofor'1,tlrak91lanna lllmci―
ot olunur sibhesiz oniar da tal■ a,a91sl olduqlan bu proqralnlar
baredo Oz toklif ve reylorlnl TV numり ondo10nne s6yloyir,ve五 ―
li,lo五 daha baxlmll,daha rongareng ve maraqll etmok moqsod1lo
mk sOzloHni deyirlor Bt● ■l bunlar n″ _dO bu proqramlan hazl「
layanlan dis価 oye ve yeni yaradlclllqも ullanndZan istlfade et―
meyo,proqramlara yenl rubHkalar elave etneyo istlqametlondi五
r
l
SuaⅡ ar ve tap,lrlqlar:
Tclcviziya auditoHyasinin 6yrenilmesindo meqsod ,odon
2
Tamasa91 reyi hansl isullarla 6yrenilir?
3
Sorttunun novloHni sadalayin ve konよ ret rnisallar s6yloyin
lbaretdir?
94
Jurnalistin foaliyyotinin hiiquqi tonzilnlonmesi
Comiン γet(tama,a91 allditO五 yasl)mtXtelif baxl,lar ve prinslp―
loH olan insanlardan ibaretdir Dcmoli, tclcviziya ilk nё vbedo
auditoriyasinln maraqlanna ve sorglllanna cavab vc..1lolidir Bu―
nun i9in jumaliste vc五 lon sё z azadl屯l onun mesuliyγ etini bclo
mioyγ onlosdi....1,oluri
ilk nOvbedO zorakllttin,qeddarlttm,ir∝ iliyin toblttini,millet―
lorarasl dil,men9iliyh qlzl,dmhnasinl istlsna eden ummbo,o‖
pmslploro osasianaraq comiwet q2町 lsinda,audltoHya qa● lsmda
(yuXttda qeyd olunanlarl,ve五 lis istirak91lan ve mttre obycktl
olall,oxslor qa埒 lslllda,jurnalist― hemkarlan qa、 lsmこ 9all,dlttn
tele,irket qa野 lsl軌 pese Ve umumi etlk tesen/urlo● n qarsisin也
movcud qanunvc五 cilik qar,lsmda mosuliン γot
hissi
Jurnalistin b埒 1lca ctik p● nsipleri baxl血 lndan televiziya infor―
masiya tecribosindo bunlara diqqet yettrllmelidlr:
Faktlarin,orhhdo m01oberlk.ヽ 11破 biHn hadiso ye五 nde ol―
mamastlla baxllllayaraq lazllni faktlardan istifade cdo biler ve bu
halda onun midinum ikl info.u.asiya menbeyine istlnad cde bi
ler Fakt ve reyi bir‐ biHndOn ayli11laq lazlmdlr_Ba,qa sё zlo de―
sok,on yax,l halda tama,a91jumalisth bu ve ya diger mosole ilo
ba薔 1l reylni duymamalldlr
infOrmasiyan■ n dolLunluこ u.Dcyirlor ki,yanm91q heqiqet
yalandan beterdI Neyo g6re?cilki heqiqet elemelltloH gc←
9oklik xoyall yaradir
Jumalist ilk n6vbedo 61ke qanunlanna omol ctnoklo,h6ki―
mOtin,yaxud kenar,oxs10Hn tezyiq ve llllidaxilo cehdloHne im―
kan verlnomelidir
Jumalist etlbarll ve monbeyi molum olan infolll.asiyanl yaylr
ve serh edir O olindon goloni cdir ki,kilnseyo yalnl,inolumatlar
VCl■ 110kle,yaxud
bilorokdon lctimai baxlmdan ehenllyyetli mo―
lumat1 0rt‐ bぉdlr etnoklo zerer vurmasm
Faktlan flkrlordon aylll■ laqla peso borcunu heyata keciren
jurnalist qcy五 ‐
qanuni yollarla infollllasiya eldo olulmasl isulla―
95
nna ol atalalnalldir
Fiziki ve llllquqi soxslohn info:1llasiyanl teqdiin ctmomok ve
suallara cavab vclluomok huququ var istisnanl qanunla qeyd olun―
mu,infollllasiya toskil edir Yabl§ lllfollllasiyanln yayllmasl,ya―
xud heqiqetin gizlodilmesi t9in faktlann tehrlfl ve n,vetln alin―
maSl電 lr cinayot hesab olunur Sehv addlm atidlqda,jumalist i,―
lodiyi rnetbu orqan vasitosilo uzr istonleli ve tokzib vcllllolidir
Jurnalist mexfl yona olde etdiyi info.11lasiya menbeyi bare―
sindo peso sirnni qomyub― saxlaylr_Anonimlik o vaxt pozula bi―
lor ki,inonbe bilerekden faktlan tehHfedib ve bununla da insan―
lara zorer yetilllli,olub
Akkreditasiya
」
urnalist
akよ rcdittsiy郎 l pe,okar fealiyyete hiquq veren ros―
mi statusdur Jumalist akcditasiyasi btt nc9e nOVe bOlintr:
l Jurnalistin ba,qa 01kedO akkreditasiyasI.Bり ■olxalq tec―
iboyo gё re, attcditasiya xanci i,lor nazirliyi tereflnden
heyata kc91Hlir vejumalisin smtusu diplomatik statusa bera―
berdir Qayda beledi ki,mivaflq 61kenin xanci siyaset ida―
resino muxbiH tomsil cdon KΓ V rehberliyi atteditasiya xa―
hisile resmi mtraciet gOndorir Bozen nluraciete KIV― in aid
。lduttu olkenin xaHci islor nazirliyinln moktubu,ya da notasl
―
olavo olunur Muraciete bir slra sonodlor,xisusilo do KIヽ ″
in
xarakteHstikasl da olavo olunur Xanci 01kede akkrcditasiya
jurnaliste tam serbestliyi do vcllllir,91illki diplomat kimi o da
hemin ёlkenin qanunveHciliyine tabe olmalidir
2 Hadise yerindo akkreditaslya. Bu bir qayda olaraq bё
ytk
ve rosmi beynolxalq,tedbirlerde tetbiq olllnur Qayda belodir
ki,teskila"l olan m■ Ossisonin metbuat xidmeti KiV― ro he_
nun hadisoni i,lqlandlllllaq niン
γetindo olub― ollnadl普 l baredo
sorgu gё ndorlr KIV― in 9okili,qrupu barodo melumat veHr
vo onun izvioH gelocokde can te,kilatl mesololerlo baき
11
metbutt xidmeti llo olaqe saxlaylr cokilis qrupu tedbiro biト
doお lik buraxlll,vesiqosi,yaxud inetbuat xidmetlnin hazlrla―
digl slyahl■ o qatillr Eyni vaxtda herikisi do mittindir
3
Miossiso(idarO)yanlnda akkreditasiyao Redaksiyalann bir
90Xunda ixtisasia§ an jumalistlor olur Mosolon kimso hё ku―
metln, kimso de pariamentin fealiyyetini l,lqlandlll.laqla
mosguldur Muxtelif stmk,■ lann metbuat xidmotlo五 do 9ox
vaxt cyni,oxslorlo 151omeyo istunlik vcHr10r
」
umalistin huquq ve vezifolori:
l infO.luasiya toplalnaq ve yaymaq
2 Mivaflqjumalist borcunu yc五 ne yc● .11loSi t9um momur tero―
flndon qobul olutmaq
3 Qcydler apa11.laq ve respondentin raz111言 l i10 1azl面 tcxnikl
vasitolordon istifado emek
4
Jumalist vesiqosiniteqdinl etlnoklo iniinq ve nwlayi,,habe―
lo lobii fblaket yerloHndo olmaq
5.Daxll olmu,matenallarla ba普 1l faktlarln yoxlatl1lmasl zamanl
mutexossislorO llFluraciet ctlnok
6. Mosloko zidd IIlateHala illlzadan imina emok
7 Redaksiya matcHal hazlrladlgl zaman tehnfo yol ve」 locoyl
teqdlrdo inlzadan imtlna etlnok
8 Qanullun pOzulac電 lteqdme rcdaktonln tapsrlttmdan imina
emok
9. Miolll■ ik sirrini qorumaq
10 Mohkeme qaydasinda redaktor toroflndon muollif tnatcHall―
nin tehrin ba,vcrerso,maddlve mene宙 zlyanm yё donllmesi
Molumatlann eibrarli11首 lnl yOXlamatta,molumat veron,oxslo―
Hn muolliniyini gOstollllok xahisinitonlh cmeyo borcludur
′′
¨
＾Чノ
Anoniln informasiya l■ onbelori
Jumalist tocibesindo,oxsi tehlikesizlik ve bir slra soboblor
izllndon insanin telckamcra qa埒 lsinda bu ve ya diger infol.1lasi―
yani vcmokdon intina cmOsi hallan az deyil Bcle do olur ki,
hemin,oxs jurnalisti maraqlandlran melumatl metbuat i9in de―
yll ona vcHr,Jllrnalist elinde adckvat rnolumat olllladigindan onu
vcmlok mecbwiン γetindo qallr Ne ctmok?Clxl,y。 1larl klmi,
“qcyH― resmi molumatalara gOre'', “bozi molumatlara g6ro'',
“rnonboloHrniz xobor vcHr ki'',``etibarll menbeyo osason''ve s
variantlardan istifade edilir Tobil ki,bu mesolodo 9ox,ey re―
p。 中 Omn,oxsり γetindon,audito五 yanin ona etlbarilldan vO ma―
te五 all
inandlrici suretde velllloSindOn asllldir On optimal vanant
ise,kadrda bunlan soylomeyo razl olan,oxsi tapmaq,yaxud da
on azl onun soyadl ve vozifosine istinad ctmekdir
SeXSi hOyat vo ictimai maraq
hsanin sexsi heyatlna midax1loni nezordo tutan jurnalst
arasdl.11laSina yalnlz comiyyotin alaraqlarlnm midaflesi haqq
qazandlra bilor Hazlrda okser dOvlotl薇 n qanunveHciliyhdo
,oxsin Ozol heyatina dair molumati mudafle mesololoHni nizama
salan nomalar kompleksi fbrtnala,ml,dlr.Lakin tecribo gOsteHr
ki,mexaniる 11l he9 de her ycrdo noqsanslz islemir
plloxrl molumatlar
inf0111lasiya FneXflliyi problenli biquq ve ctika hidudunda ta―
razllq saxlayall mesololore aid olduttШ
dan bir 9ox 01koloHn qa―
nunvcriciliyinde helo lazlminca teDzimlonmomisdlr
Moxflinfonnasiyalar bir ne9o qmpa b01inir:
l Dottm m01ulnatlar Bura tercimeyi― hal haqqlnda faktlar,
mivaflq sibutlarla tosdiqlontniO ome1lor ve s aiddir Qeyd edOk
ki,serofve leyaqotin tehqi五 ne dair cinayot isinin a91lmasl bu so―
raitdo effckt市 dcyil Yoni,heqiqeto uyLun Ohllayan melunlatla―
nn vcrilmesi vetenda,ln qanunla qomnan maraq ve huquqlannl
pozur(mesolen,torcumcyi― halla baЁ h,oXSi tehqir edon faktla―
rin askarlanmasl)
2 DoЁ ■ olmasina roglnenゎ rkibin“ ,oxsi,tlbbi ve dlger sir
rh olduttu m。 lumatlarヽltasir huquq sistemloHndo fordh s可 ―
slz― hesabslz
sirrlen qonlnur ki,bunlar onun heyatlnm muxtelif as―
pektloHni ohate cdi Hiquq elmuldo sirr``intcllektual fordh mi―
haftzesi''kimi m■ oyyon cdilmi,dlr Bclo melumatlann ehate da―
irosi ve spesifkasinin mueyyon edihosi mmJは m ohadlttnぬ ュ
bir slra seboblor― onlarm bsmfatl ve五 lmi9dtr:,oxsi(a1lo V0
111tim elaqolor,,oxsi SOlledloち mobiblar):pesOkar(tlbbi Sh,6v―
be,ovladitta gOtllm。 ,lbidai istmtaq,miШ var‐ vlot haqqinda
notanal eme1lor ve aktlar,habele bank emanetlontun“siH).
Yuxanda gOsterilon soned ve milahizolor telev■ ziyallin spcsi―
■kasina
osasonjumalist pc,oshh ctik nollllalanna mOoyyon du―
zolislor cdllir ve s
“Gizli kamera"ile cokili,
SOhbet ondan gcdir kl,9oklnok istediyiniz,yaxud sizi maraq―
landiran obyckto mesuliyyot daslyan,oxslor 9okilisin apanima―
dl首 ina
emm Obュ alidlrlar subheSiZ,istenilon halda belo 9oは
lis―
lor ister etit istersO de hiquqi problcmlorlo izlo,ir ve her ikl
meqam nozere allllmaldlr Aydlndlr ki,9okili,zamanl omelleHn
qanunuliyt haqqinda di,intneye vaxt qalmir ve operator uzoHno
dt,on i,i gOilllolidir Osas meselo hemin kadrlann eflre ven‐
lib― ve五 hneyoceyi
1ldlr ki,blinlinla elaqodar konklct tov‐
llo b凛 ョ
siyyoler oL bnmbz.HOrsey hemin kadrlann ttd i9血 ne dero―
cedo ohomiンγetli Ohnasindan asllldir lstenilen haldち qanuna
emel cmok bir noltreli qaydadlr Lakln qerar ko山 t hallardan
aslll olaraq qobul olunlnahdir
99
Seskiqaba首 l kampanサ alann i,lqlandirlimasl
Okser dOvlotlorin qanunvcriciliyindo mixtolif sc9kiler zama―
nl KIV― Hn esas davranl§ qaydalarini nezerde tutulur Mosolon,
dё vlot telckanallarinda sc9ki kampaniyaslnin bitun istirak91larl―
na borabor sokildo nezordЭ tutllLnus m■ oyyon eflr vaxtl vc五 li
Bundan elavo,onlar ёdenisli cflr vaxtinda istifade hiququna lna―
likdirlor Yeri gelmiskon,6donisli eflr vaxtl,Imaliyyo menboleri
ve diger kokrct,ortler mixtelif ёlkelordo mtxtelif cur mioy―
yonlo,dirilir Bununla bcle,sc9kiqab電 l kampaniyalarda KIV― in
i,tirakl i9in muoッ γon etik Ve hiquqi mohdudiyyetloH nezordo
tuttlllnusdur ki,bunlara emol ctmok onlarln pe,okar1lq borcudur
z hiquqhn ilo
Sc9kiqabagl kampaniyalar zalllanl jurna‖ 並ё
yana,l hem de enrde neyin yolveHlmez olduま mu bilmelidi■
―bu ve ya diger partiya ve namizodin teroflni saxlalnaq ve si―
yasi siinpatiya ve antipatiyanl birtlze vcll■ 10k;
―se9kiqabaЁ l epiZOdun 9o,ivolo五 ndon 91xaraq uIIlumi neti―
coyo golmok,yaxud infonnasiyanl tehnf etmokle hadiso haqqln‐
da,orh vcllllok;
―yoxlanllmall11,inforlnasiyadan istifade etnOklo partiya ve
namizedo zerer vunnaq,yaxud oksine,layiq olmadl普 l halda
musbet,okildo gё stellllok;
―arxivdoki tesvirlerden istifade etmeklo“ arxiv"s6zint yaz‐
malllaq,yaxud sttcte bi10rOkdon tebhttaり Onn istiqamet vcllllek
i9in tOSVirlor sc9mok;
―ayn― ayn sc9iciloHn slnxronlarndan sui― istiね de etnok;
‐na,lZOdi tamasa91ya tamahkar vo五 yakar§ exs klmi.teqdim
etFllek;
―tero■ oHn birinin misbot obrazinl fonnalasdlnnaqla digoHni
gOzdon salmaq(moS010n,■ lankeslo lnuqayisede ■laJos na―
musiu adamdir);
―namizedin 5oxsi hoyatina mudaxllo etlloklo onun haqqinda
ictimai rey fonnala,dinllaq;toお rinatlari a91qlamaq;
―nantizodin emik IInOnsubiン γetini siyasi ve lnenevi kcyflン γet―
100
lori llo olaqolondi111lok (mOSelen, fllankes milletine xas Olan
hiylogerlikle sccilir):
Ve sonda Yaddan 91xa1111■ yaq ki,tama,a,l sizdon doltun V。
qorozsiz melurnat gё zloyir ki,onun esasinda da sc9ici klmi
ёz sc―
9imini ctsin M■ oyyon sobeblero gOre qerezsiz ola biLnirsinizse,
hemin tap,lriqdan imtina cdm Yaddan 91xal11laq olmaz kl,jurna―
listln siyasi heyatda istirakl onun pe,o borcu ilo mehdudulttdirl―
1lb vo jurlllalistin pesesino gё re cyni zamanda siyasetle mesttl
olmasl yolve五 lmozdlr
ん orbaycan Jurnalistlorinin Pe,o
Etikasl Kodeksi
1998‐ ci n scntyabnn 6-da,prezident Hcydor 01iyevin scnzura―
■ln lo計 i haqqlnda fomanmdan duz bir ay sonra(6 avqust
1998-ci il)Azerbaycan Jurnalistlo■ nin Pc,o Etlkasl Kodcksinin
qobulu ilo olaqodar Bakl Motbuat Klubunda(PrCSS― klub)metbu_
at―
konhnsl kc91五 lmi,dir``Yeni Nesil"Jurllalistlor Brliyi tero‐
Ayna‐ Zcrkalo'' ve
flndon hazriЯ nml, Kodekso ``Azadllq'', “
``525-ci qoκ t"klmi ghdOllk nesr10五 n ba,redaktorlan,“ Turan''
hfonnasiya agentliymh rehboH imza am11,,hem9inh senedin
imzalalmlasl bittn kitlovi infolulasiya vasiteloH■
9in a91q oldu‐
帥 beyan edilmisdlr
Azerbaycatl Jumalistlo五 nh Pc,o EIkasl Kodcksi Konstltusi
ya,insan Haqlanna datt Av,opa Konvcnsiyasl ve Avropa sllraSl
Panament Assambleyaslllln Qetnamesindo oks olumnu,pnnsip―
loro uyttm haZrlanlb q"ul olШ ttu,dur Bes p五 nsipe s6ykonen
sonedo gい ,jurllalistikanin meqsodi ceymiyyeth mehmadan‐
dinimasmm temin olul― sl,o cimlodon heqiqet,obyekt市 lik,
qerezsizlk kimi osas meyarlara omel edilmesindodir
Jurnalist fraktlan vo fl懸 rieH saxtala,d111.la11,yaxud bilerekdon
tehnf etmomolidL PlむaHzm p五 nsipini
osas tutan jumalist icti―
mal ohomiyyot da,lyan meselolore muxtelif bax151ar teqdim ct―
molldir kl,bu da ilk rめ vbodo nt10宙 infol ulasけ a Vasitelo五 nin
aktual,yaxud lninaqi,oli mё vzulara tnuraciot ctdiklo五 hallan eh―
101
tiva edir Xoborlo,erh, yaxud muellif mOvqcyi arasinda aydin
bё lgu apanlma11,moqalo ve xoberin ba,1増 l iSO Onlarin moι lllu―
nuna uyttun 01ma1ldlr Tookilatlar,idβ rO10r,yaxud diger maraqll
qruplarl■ resmi molulnatinl yayan KIV initloq,okildo menboni
gOstoll..okle,pe,o kodeksinin llluddealarini pozlnamalldlr B]]n_
dan bassqa,,oret leyaqet vo,oxSi heyatin toxunulmazh言
qinda qaydalar da soneddo ёz oksini taplnlsdlr_
l haq^
Qeyd em101iyik kl,Azorbaycall」 urnalistlo五 nin Pe,o Etikasl
Kodeksi beynelxalq standartlara cavab vc.11lok10, mass― mcdia
temsi19ilorlni istiqametlendi五 r ve yalnl,addlnllar atlnaqdan 9o―
kindirir Omumlyyetlo Azerbaycan metbuatitlln fealiyyetini ten―
ziinloyon``Kitlevi infoll.lasiya vasitolo五
haqqinda''qanun,son
iller qobul olunmu,btr slra sened ve aktlar muasir standartlara
uy帥 。lSa da,onlann islome mcxanizmiistonilon seviン γedo dc―
yil Bu baxllndan metbuata dair 61ko qanunvcHciliyi daiin tok‐
mlllo,dl五 lmolidir ki,jurnalislorh pe,okarhこ l aJmaqla azad vo
serbest,oraitde fЭ aliyyet gOstersinlor
Suallar ve tap,lrlqlar:
1_ 」
umalistin pe,o ctlkasl no demokdir?13u baredo ne bilirsiniz?
2 Jumalisth fealiyyetindo hansl mohdudiyyotler mё vcuddur,
onun huquqlan■ oden ibarotdiur?
3 Akkrcditasiya olunlnus jurnalistin hiquq ve vozl長
)loH hansl―
lardlr?Onlan sadalayln
4 Anoniin infollllasiya inonboloH hansilardir ve ne,o crupa b6-
lmur?
5 Ⅳ ■orde
se9kiqabttl kampaniyalm islqlandlran junlalistin
huquq ve vezifolori nedon ibaretdir?Bu baredo ne deyo bi―
lorsiniz?
6 Azerbttcan jumaistlorinin pc,o ctikam haqqlllda qanun ne
vaxt qobul oluntnu,dur ve jumaustlorお abwetlerinde hansl
cdka qayぬ lanna mitioq omol ctlllolidirlor?
7 Qanuna OSasonjumalist mesuliyyoti ne dclnokdir?Bu sualla―
n etra■ 1lzah cdin
うι
ｎυ
"Te:eviziya ve radio yayiFnl haqqinda'1
Azorbaycan Respubilkasinin Qanunu
Bu Qanun her kesin molumat,flklr ve sё
z azadh普 lnin,a91q vo
azad mizakirolor kcφ口nOk lluququnun tomin edimosine yё
nel―
dilon televiziya ve radio foaliン γetinin hiquqi,iqtlsadi ve teskilati
osaslannl mioyγ enlo,di五 r
I FOSIL
Umumi mnddoalar
PIaddo l.Osas anlapゞ ar
1 0 Bu Qanunun meqsodleH i9m istifade cdilen anlayl,lar鉛 ″
薔ldakl menalarl lfade cdir
1 0 1 abonent― televiziya ve radio(bundan sonra― telerado)ya_
ylm xidmetloHndon isufadO edon flzitt ve ya hiquqi,oxs;
1.02.audiovizual info..l.aSiya‐
sesle mu,ayOt 01unan gonlnili
(tOS宙 rli)infOlulasiya;
1 0 3 yaylm kana11‐ teleradlo venli,lo五 nin yaylml i9un zeruH
olan texniki vasiteloHn meclnusu,habclo teleradlo
isifado etdi,tezlik ZOlttt
ёmcisinun
10.4 tclcradio yaylml― cletromaqnit dalLalan ile"lq ve ya
kodla,dinlml,follllada,peyk,kabel ve ya diger yerus籠 texniki
qurgular vasitosile kitlovl yalmlanan ve istonilon sayda teleradio
qobulediciler toroflndon qobul edilon sosli ve ya g6血 ili tcle―
radlo proqramiannin muoyyon mesafeyo iШ Ill ёd面 はlmesi Bu
amlayl,a hem9illllll diger yaylm91lar tereflndon rctranslyasiya edi―
lon proqramlar da daxildlr ``Teleradio yaylml''anlayl,l telekom―
103
munikasiya sistcmillo otuilon voお
rdi Oaこlrisia qObul edilon in―
follllasiyalarl,yaxud diger matcriallarl(fakSla olaqolot clcktron
melumat banklari ve bu tipli diger xidmetlo→ chiVa etlnir
105 rc=anslyasiya‐ tcxniki vasitelordon aslll ollnayaraq tclcra―
dio yaylm91sinin qcyri― mohdud sayda sexso O籠 rdu"teleradio
proqramlannln(vCHli,loHnin)qismen,yaxud tam ve doyisdiHl―
medon qobulu ve eyni vaxtda yenidon yayllnl欲 Inasl;
1 0 6 telckommunikasiya― elektrik ve clcktromaqnlt rabite vasi―
tole五 (kabel,Optlk ve radio olaqesi)1lo her hansl siqnalln,sesh
ve tesvirh 01■ 由1lnesi ve qobul cdilmesi;
1 0 7 kollektiv b6■
,dttct ,oboko ―tcleradio
proqranllarml■
peykdon, cflrdon vo kabcl sobokOsmdon qobul oilmaraq abo―
nentlor araslnda b01● ,diihnesi;
1 0 8 yaylin zonasl― fordi qobul seraitinin d6vlot tcxniki stan‐
dartlannin vo nonnalannln telebloHne cavab verdlyi orazi bi―
dudlan:
1 0 9 tclcradio yaylmlan,obokesi― telcradio yaylm91slnin telc―
radio mehsullarinl yaylmlamaq i9un istlfade etdiyi ve xususi ra―
z11lq(liscnZiya)ilo miOyyOnlo,dtrilen radiotezlikler,tclcviziya
ve radio ёlitici qurttulan,peyk 6tumci ve qebulcdici stansiya―
larl,kabei ve eflr‐
kabel,obokoloH;
10.10 telcradio yaylmiannin tezlik siyahisl― eflr meqsedi llo is―
tifado olunan,istlfadosi planla,dinlan ve bo,qalan radiotezlikle―
n oks ctdiron soned;
1011_ canh yay:m ―teleradio
vcrili,lo丘
nin ewolcodOn lente
allllmadan birbasa ё■血lmesi;
1012. sosial telcradio yaylml‐ kariar ve ya c,ime qabiliン γeti
zoifolan insanlar t9血 tehsil,ted五 s ve infol.llasiya xarakt∝ li ve―
■li,lor ve ya pЮ qramlar;
1 0 13 telcradio yaylm91sl‐
Azorbaycan Rcspubllkasinm qanun―
vericiliyindo mioyγ on cdilmi,qaydada rcycstrdon kc9on,tclcra―
dio proqnlnlarl(VCrili,lori)istehSal emok ve yaylmlalnaq sola―
hiン γeti
olan,yaxud yayllllin t19unCt,Oxs vasitosilo hOyata kcci―
Hlmesini temin edon flziki ve ya hiquqi sexsl
1 0 14 11mum01ko yaylin91sl― proqramlan 01kenin bitlln erazisi
no yaylmlanan tclcradio yaylm91sl(``OlkOnin biml erazisi''dc‐
dikde tclcviziya vcrili,loH■ 9in 01ko ohalisinin,radio vcHli,loH
■9in 61ko orazisinin az1 98 faizi ba,a du,illnelidirl;
1 0 15 tclcradio proqranll-Ohalinin geni,tobeqesi t9in■
Ozerdo
tutulan,bu Qanunla m■ Oyyonlo,dinlmis teloblor Osaslコ ぬ hazI―
lanan,canh yaylinlanan,yaxud evvelcedon lente alinlll11,audio
ve audlo宙zllal mateHallann← CnlisloHn)mecmusu;
1 0 16 telcradio vcHli,lo五 ―tcleradio yaylml ■9in hazlrlanan,
to,kilati ve tcmatlk baxlmdan teleradio proqratnlannin aynca ve
bitkin hissosi saylan infomasiya ve diger matc五 allar tOplusu;
10_17 teleradio pЮ qramlannl■ (vcrili,loHnin)istchSa191sl_ya―
ylmlanlnaq 19in■ ozerde tutulan tclcrad10 prOqramlan(venli,lo―
ri)haZlrlayan flzikl ve ya hiquqi,oxs;
1 0 18 tcxniki yaylm vasitoloH_proqramlarin istchlak91ya 9atdl―
nimasl■ 9un istifado olunan radioelcktron vasitolo● nin ve texni―
ki cihazlann mecmusu;
1 0 19 qapah telcradlo ,obokOsi ―kutlovi yaylm■ 91■ neZOrdo
tutllimayan tehsil,tedis,mida■ o,tehlukesizlik ve s sahe ma―
raqlan l19in bir ve ya bir― bi五 ilo 01aqoli bir ne9o bina daxilindo
istifado edilen kabelli tcleviziya;
1 0 20 kabcl,obokesi yaytml― radiosiqnallann kabcl sistcmi va―
ёl山 ぬ11■ osini ve qebulunu tenlm cdon tclcviziya yayllnl;
sitesilo
1 0 21 olave infollllasiya― tcleradio yaylln siqnahnm terkiblnde
ёh山 威lon ve esas proqratnla he9 bir elaqosi olmayan herni,r。 _
qomli,qraflk ve diger infonnasiyalar:
1 0 22 yaylnl siqnall― tclcradio proqramlannl vo olave infolllla―
siyalar1 6籠 ron elebЮ maqnit dalttalan;
1 0 23 yaylnl cedvoli―
yaylll191nin eflr siyasetinin apancl istiqa―
metlorini oks ctdirell,teleradio proqramlannin siyahisinl,adinl,
くυ
ＡＶ
IIIaddo 7.DOvlot yayll■
91sl
7 0 Dё vlot yaylm91sl:
7 0 1 Azerbaycan Respublikaslnin qanunvcHciliyl ilo mioyyon―
lo,dirilmis qaydada tesis olunuri
7 0 2 dё vlot bidcosi,reklamdan daxilolmalar ve qanunla qada―
督an Olunmttan diger monbolor hesabina maliyyolo,diHlit
7 0 3 dё vletin ve colniyyetin monafeyine y6nolmi,Inelumatlan―
dincl,maaHnendi■ ci vo oylendHci proqramiar yaylmlaylr;
7 0 4 mivaflq icra haklmiyyeti orqani toroflndon tosdiq olutmus
Osttname llo偽 aliン γet
gOste五 r
Maddo 8.Bolodittγ o yaylm91sl
8 1 Bolodiン γe yaylm91sl:
8 1 1 Azerbaycan Rcspublikasinin qanunvcHciliyl ile lnuoyyon―
lo,di五 lmi,qaydada
ycrli ёzulliidareem0 0rqani terofmdon tesis
olunur ve rcyestrdon kc9ir:
8 1 2 yerli bidco,reklamdan daxllolmalar ve qanunla qadttan
olunmayall diger monbolor,habclo ycrli rey sormSu yolu ilo qo―
bul cdlon qerarla mioyγ onlo,dinlmis abonent haqql hcsabina
maliyyolo,diHlir;
81_3 ayrlllqda temsl olundutt oraZinin,bitovlikde comiyvetin
monayeyine yOnollnis molumatiandlricl, maan■ ondiHci vo oy―
londirici proqramlar yaylmiaylr;
81_4 teleradio fealiyyotinin hiquqi rcJimini bu Qanunun mid―
dealannl nezore almaqla,musteqil§ okildo m■ oyyonio,di五 r_
8 2 Bolediン γo yaylm91si bi ve ya bir ne9o yerli Ozintidareetlne
orqanl loroflndon,yaxud flziki ve hiquqi,oxslorlo birlikdo tesis
oluna bilor
ⅣIaddo 9.Ictimal yayIIn91
9 1 1ctimai yaylln91:
9 1 1 Azorbaycan Rcspublikasl Konstitusiyasinin 109-cu mad―
dosinin 32-ci bondino uyttn 01araq yaradlllr ve Yaylm surasina
108
namizedlor siyasi fealiyyetlo mo,言 ul olmayan, izvloHnin sayl
min nofoH ёton qeyri― kommcrsiya teskllatlan,ictimal,yaradlcl,
dini ve vetondtt birlikleH,habelo Milli Ehlller Akademiyasi to―
roflndon iroli striltr ve misabiqO qaydaslnda se9illr;
9 1 2 qanunla ba,qa hal nezorde tutulmaylbsa,aboncnt haqql he‐
sabina maliyyolo,diHlir
9 2 1ctimai yaytm9111in tclcradio foaliyyeti mivaflq qanlinla ve
homin qanunda m■ oyγ on olunmtt qaydada tOsdiq olunan Ni―
zamnalne ile tenzimlontr
Ⅳladdo 10.Ozol yay■ m91
101 ()zol yaylm91 Azorbaycan Respublikasinin orazismdo da‐
imi ya,ayan Azorbaycan Respublikasinm vetonda,lan vo(ve ya)
nizanlnamo kapitah Azerbaycan Respublikasinda daillli yasayan
Azorbaycan Respublikasinm vetonda,lanna mexsus olan huquqi
,oxslor tereflndon tesis edilo bilor
10 2 0zol yaylm9:larin dOvlet qcydiン γah Azerbaycan Respubli―
kasinin qanunve五 ciliyho mivaflq suretdo heyata ke9mlir
103 A,agl&lclar ёzol
teleradio yaylllllnln tesl.s91si ola bihnezlor;
103.la普 lr Ve ya xisusilo電 r Cinayotloro,habclo ictimai meno―
viyyat eleyhinO olan cinayetloro gO■ oo、 ollor inehkum cdilmis,
∼
habele mOhbmlu帥 OdOnilmemi,,oxslo■
1032 おaliyyet
qabilbγ etSiZliyl,yaxud fealiン
γet
qabiliン
γetinin
mehdudla,dinlinasl lnehkome toreinden tosdiq cdilnli,,oxslor;
103.3 siyasi partlyalar;
10 3 4 dini qurumlar
10 4 0zel teleradio yaylm91sl qallunla qadaian edilmeyon mtun
menbolor hcsabina maliyyolo,dlHlo biler
109
1lI FOSIL
Teleradio yaylml sahosindo dOvlot tonzilnlomosi
ⅣIaddo ll. Teleradio yay■ ml sahosindo d6vlotin osas
funksiyalarl vo vezifolori
ll l inf011.lasiya mokaninin vahid inki,afkonsepsiyasina uygun
olaraq dovlot:
11 11_ tclcradio fealiyγ etini tenzill1lomok icun qanunvcHcilik
bazasl yaradir;
11 1 2 meqsedli d6vlot proqramlarl hazlriaylr ve heyata kc9irir;
H13 telerdio yaylml zamalll bu Qanuna,Azerbaycan Respub―
likasinln diger qantlnvcHcilik aktlanna ve xtsusi razlll薔 ln(liSen_
ziyanin)qayda vO ,ortloHno omol olunlnasina nezareti heyata
ke9irir;
11 1 4 tclcradio yaylna kanallannl(tezlik10五 )istifadeyo vc五 r
l12 Azerbaycan Respublikasinda tclcradio yaylmini tonziinlo―
yon dё v10t orqani Azerbaycan Respublikasl Konstitusiyasl■ ln
109‐ cu
maddosinh 32-ci bondino uyttn。 laraq yaradlllr
l13 Tclcradio yaylml sahosindo mivaflq dOvlot orqani dOvlot
bidcosinden maliyγ olo,dirilir ve 6z fealiyγ eti饉 mtsteqlldlr
l14 Muvaflq dё vlot orqanl bu Qanunia mioン γenlo,diHlmi,
負Jは iyalan heyata kc9innok lneqsedilo;
11 4 1 6z apaatmi ve stmktur b01moloHni yaradlri
l14 2 telcradio yaylm91lannin rcycstrlni apanr;
H43 tcleradio yり lminm texnikl vo keylwot standa■ larinl ve
nonnalannl nlieyγ enlo,diHr;
H44 bu Qanunun toloblori,xtsusi razlllこ
(liSenziymin)qay―
da vo,ortlori pozulduqda nlehkeme qarslsinda iddia qaldinr;
1■
H45 tcleradio yaylmina xisusi razlllq(1lscttiya)velll10k meq―
sodilo misabiqo elan edir,misabiqonin qayda vo,ort10rini hazlr―
laylr ve misabiqoni ke9mr
110
11 5 Tclcradio yayllnl sahosinde rnivaflq dovlol orqanr
l15 1 teleradio veHlislorinin 6tunllmesi t9in istifado olunan
tcxniki yaylm vasitolerinin qanunvcHcilikdo ve xisusi razlllqda
(liSenziyada)mueyyOn olunmus qaydada ve,ortioro uyttun iStiS―
marina;
115_2 yaylm kanallan(tCZliklori)resursiarindan somoroli istifa―
do olunlllasina;
1153 u,aqlann ve yetkinlik ya,ina 9atmayanlann flzikl,oqli ve
menevi inki,aflna ziyan vura bilon proqranllann oniann baxa bi―
locoyi vaxtda gOsteHlmomesine;
11 5 4 teroHzmm,zoraklllLln,qOddarlttm,milll,irqi ve dini ay―
rl―
se9klliyh teblttme y01 VCHhnemesine;
11.5 5 rcklamin bu Qanunla nluoyγ onlo,di■ lmi,qaydada ya―
yllnlanmaslna;
11 5 6 Azerbaycan Respublikasl qanunvcHciliyinh diger telob―
lo五 nin ye五 ne yethlmesino nozaret cdir
l16 ictmlai yaylmla ba薔 1l kOnkret moseleloHn arasdinlmasl ve
holl edilmosi■ 9un ictimal yaylm91■ ln resmi muraciol osasinda
tclcradlo yayllni sahesuldo mivaflq dOvlot orqanina solahiyyot
vcrilo biler,bu,ortlo ki,ictimai yaylmln yaradlclllq ve rcdaksiya
mistoqilliyi nlehdudlasd血 lmasin
ⅣIaddo 12.D6vlot orqanlannln informasiyalannin yavdma―
Sl
Milkiyγ et ve teskllati― hiquqi follllasindan aslll olmayaraq butun
yり lm91lar insaniann heyatl,sattlaml増 lVe y● ayl,monteqoloH―
nin■ ollllal foaliン γeti t9un tehluko 6redon 6vqolade Lallar,to‐
b五
folaketlor ve qozalar baredo d6vlot orqanlannin infonnasiya―
larinl dorhal
Ю pulsuz olaaq ohaliyo 9atdinnaga bOrcludurlar
PIaddo 13.DOvletin ehtiyaclarl iciin ya,■ m mohSullarl
131 M■ lkiyyOt ve te,kilati― hiquqi fomasindan aslll olmayaraq
istenilon yaylm91 ve teleradio mehsullan■ ln istchsa191si teleradio
mehsullannin istehsali ve yaylml izro dё vlot sifan,ini yerin6 ye―
tillllok hiququna malikdir_DOvlot sifari,9isi telcradio yaylml sa―
hesindo muvaflq d6vlol orqanldlr
13 2 Tclcradio mehsunarinln istehsah ve yaylFnl iZre d6vlot si―
faH,i misabiqo osasinda heyata kc9inlir
13 3 Tclcradio mohsullarlnin istchsali ve yaytml■ zro d6vlot si―
faH,lorhin miqavilo osasinda fo.1..alasd:rllmasl,ycrlo,di五 lmesi
ve icrasl qaydalan mivaflq dё viet orqarll teroflndon mioyyon―
losdlrilir
13 4 DOvlotin ehtiyaclan■ 9in tclcradio mohsullannin haqql■ ln
ёdonilmosi dOvlot bidcosi vo bu meqsedle colb cdilon bidcO―
donkenar rnonbolor hcsabina temir cdilir
13 5 Mivaflq dё vlot orqani tneqsedli dё vlet proqranilanna uy‐
帥 n。 laraq u,aqlar vo 80nclor,karlar ve c,itmo qabilyyeti zoif
olaniar i9in proqramlann,inforrnasiya,tedns,maa五 ■ondirici ve
s.proqramlarin siyahisl■ l hazirlaylb bu Qanunla mtleyγ enlo,di―
Hllnis qaydada sifari,lor vc五 r
IV FOSIL
Yaylm l,in xisusi razlllζ n(liSenziyanin)
verilmosi qaydalarl
IItaddo 14.Teleradio yayll■ 1■ 9tin xisusi razlllq(lisenJya)
14 1 Azerbaycan Respublikasinin era五 sinde telcradio yaylml bu
Qanuna uyttn Olaraq ve五 lon xususi razlllq(lisenziyal osaSinda
heyata kc9irllir
14 2 Azerbaycan Respublikasinda serhedsiz tclcviziya yaylml
Azorbaycan Rcspublikaslnin torefdar 91xdl首 l beynelxalq muqavi―
lolorlo tonzimlonlr
14 3 Serhedsiz tclcviziya proqramlannl Azorbaycan Rcspublika―
sinill erazisindo yaylmlamaq isteyon xaHci telcradio yaylm91si
つ４
xisusi razlllq(liSCnziya)almaq i9in bu Qanunla m■ Oyyonlosdi_
ril=nis qaydada mllsabiqedo isirak edir
144 ヽ4isabiqonin
neticolorino g6re qalib clan edilon xadci telc_
radio yaylm91sl miVaflq icra haklmiyyeti orqanl ilo bu Qanunun
166-ci maddosindo mioyyoniosdirilmi,qaydada miqavilo b電
_
laylr
ⅣIaddo 15。 Xiisusi razttq(liSenziya)ahnaq■ 9iin inisabiqo
15 1 Yaylln i9in xisusi raz11lq(liSenziya),dё Vlet ve ictlmai tc‐
lcradio yaylml istisna olmaqla,rnisabiqo osasinda veHlir
15 2 Misabiqonin qayda vo,Ort10H misabiqede istrak emok
baredo orizeloHn qobul lniddetinin ba,a camaslndan on azl bir
ay ovvel resmi nletbuat orqanmda dorc cdilir
15 3 Xisusi razlhq(liSenziya)■ 9in misabiqo 9ortlo五 mueyyOn
olunarken tama,埒 1lann,dinloyicilorln ve dё vlotln mollafeyi no‐
zore almlnalldlr
15 4 Musabiqode i,tirak etmok arzusunu bildren eHzOoi10r
(bundan sOnra― iddia91la)miSabiqo ke91ren orqanm mueyγ on
ctdiyi meblo慈 do birdefolk haqq 6dom。 1ldirler
15_5 Xisusi razl1lq(liSelziyal i9in misabiqo kc91●
lorken tta―
普ldttular nezere alinir
15 5 1 1ddia91111n gostoHdbmm m面 biqo,ortlonne w卸 中
15 5 2 teleradio yaylminl heyata kc91111lok■
;
9in iddia91nln yara―
dicl1lq ve tc細 iki imkanlan;
1553 a91q dinlomoloHn ve diger misabiqo prosedurlannin ne―
ticeloH_
Maddo 16.Teleradio yapmlarinin tez■ k siyablsl
1 6 1 Tcleradio yaylmlarinin tczlik siyahlsinl inuvaflq icra haki―
miン γeti
orqani tOrtlb edir Bu zaman radio xidmetioH arasinda
tezlik zolaqlannin b01gi codvoli nezore alinmaqla Azerbaycan
Rcspublikasinln erazisindo eflr ineqsedi■ 9in istlfado edi10n ve
istifadosi planla,dinlatl radiotezlikledn siyahlsl osas g6tunltr
113
16 2 Tezlik siyahlsina istifado cdilon tczliklerdoお aliン γet g6ste―
ren yaylm91lar,onlann xisusi razlllqlan(lisCnziyalan)Ve yaylm
zonast haqqinda mel■ unatlar da daxil edilir
16 3 Mivaflq icra hakiiniyyeti orqanl bo,qalan istifadeye yarar―
1l cftr radiotezlikloHnin siyahisinl lldo bir dofodon az olinayaraq
misabiqo ke91ren orqana teqdim cdir
16 4 Mivaflq icra hakiiniyyotl orqani bo,qalan,istiftteyo ya―
rarll eflr radiotczlikle五 haqqlnda molulllatl,hom9inin lnusabiqo
kc9iron orqanln sorgusuna esason toqdiin edir
16_5 Mivarlq iCra habnliyyotl orqani ve musabiqoni ke9iron or―
qan tezlik styahisinl lldo bir dofedon az olmayaraq nd。 宙 infor―
maslya vasi鯰 lorindo derc ctdl五 r
166
ヽ4isabiqonin netlceloHno gё re qalib elan edilon yaylm91
tcxniki rabite vasitele五 ndon istifado ctlmokle xisusi raz11lqda(li―
senziyada)gOStO五 lon kanalda(tezlikd。 )yaylm aparnlaq■ 91m
muvaiq icra hakimiyryou Orqant ile miqavile baglaylr vo m●
yonlo,dirilmi,qaydada ve ineblo彗 de istifade haqq1 6doy士
oy―
16 7 Yaylm91 yaylmin texnitt temmatl(ё 嗜iLnesi)ilo ba普 11
miva■ q icla httmiヵ、●orqanl ilo miqa宙 lo bttlaya bi10r_Bu
muqa宙 lodo,homoinin bu Qanunun 16 6-ci maddoshdo g6steH‐
lon muqa宙 lodo tetbiq olunan tan■ or mivanq icra baklmiyγ eti
orqal1l teroflndon tenzimle壼 r
16 8 Qanuni OSaslar olduqda,mivaflq icra hakiiniyγ etl orqanl
miqavile battlamaqdan imina ede bilmez
16 9 Yaylm91 miq∼ ile baLlanilmasmdan esasslz olaraq imuna
barode rnehkemeyo sikayot etnlok hiququna malikdir
16 10 Eynisubyckt hem yaylm,hom de yaylmin texnikltemina―
tl sahesindoお aliyyot g6stere biler
16 1l Teleradio yaylm91st istifado haqql■ l mieン γonlo,dirilnli,
middotdo ёdomezse,Inuvaflq icra hakllniyyetl orqanl xisusi ra―
alttm(ISCnZiyanlo qtwOJnln istifade haqq1 6donilonedok da―
yandinlmasl barodo inehkome qar,lsinda iddia qaldira biler
114
ⅣIaddo 17. Xisusi razlllq(liSenziya)allnmasl■ 9in tolob
olunan sonedlor
17 0 Xisusi razlllq(liSCnziya)almaq"in a,atldaki SOnedlor
teqdim olunlnahdlr:
17 0 1 rnisabiqo ke9iren orqan teroflndon m■ oyyon olunlnus
foHllada onzo:
17.0 2 iddia91 huqllqi 5oxsdirso, proqram konsepsiy、 1, d5vlot
qeydibryatlndan kcOmesi barede sonedln ve nizanIIlarnesinh su―
retlo五 ;
17 0 3 iddla91 flzikl'Oxsdirse,proqralln konscpsiyasl;
17 0 4 yaylml heyata ke9illllok i9in zoruH olan yaradlclllq ve
texniki ilnkanlan haqqinda misabiqo kecirOn orqan terofmdon
muoyγ on olunlnu,fol11lada melulllat;
17 0 5 misabiqedo istirak■ 9in birdofelik Odoms haqqinda sened
Pladdo 18.Sonedlorin qobulundan vo xisusi razl1lq(lisen‐
Ziya)Verimesindon imtina
181 Asa首 ldakl hallarda iddia91nin SOnodle五 qobul cdilmedon
gcH qaytanllr:
181 1_erizo buna hiququ ollnayan,oxs teroflndon veHllni,dir―
se;
181.2 eyni ad altmda basqa telcradio yaylm91si fealiン γet gOStO―
nrse;
18 1 3 sonedlor bu Qanunun telebleHne ve musabiqonin,ortlo‐
Hno uyttun haZlrlalllllaylbsa;
18 1 4 tesis9inin nizanlname kapitalinda xaHci flzild ve ya hiqu―
qi,oxsin payl olduqda;
18 1 5 texnlki ve yaradlclllq imkanlan misabiqenin ,ortlorine
uygun gollnirsO;
18 1 6 iddia91nin tCICradio yayllnl i9in evvollor aldl言 l xuSusi ra‐
Zlh薔 ln(lisenziyanln)fOaliyyetine xitam ve五
az rniddot ke91bse
lmosindon bir ildon
くコ
18 2 1ddia91ya sOnedlorin gcH qaytarllmasi baredo i9 gin erzin‐
do onu qanc cdon follllada(yaZlli Vo ya sifahi)mOlumat vcHlir
18 3 Sonedlorln geri qaytanllnaslna sobob olmus noqsanlar ara―
dan qaldinlarsa,iddia91 sonedlerini ycnidon misabiqoyo teqdim
cdo bi10r,bu zaman iddi"ldan tokrar ёdonis tOleb。 lunmur
18 4 Sonedle五 misabiqoye qObul edilmis iddi"1lara yalnlz asa―
言ldakl hallarda xisusi razlllq(liSenziya)vcHlmesindon imtina
cdilir:
18 4 1 misabiqonin yckunlanna gOre qalib sc91lmeyibsO;
18 4 2 xisusi razlllq(liSCnziya)almaq"in vcrilon eHzOdO v0
sonedlordo heqiqeto uyttun oLnayan ve ya tenf olunlnu,inolu―
matlar varsa;
18 4 3 teleradlo Fylmi sahegndo inhisar9111嵐 n qa埒 lsinin
a1ln―
masl ilo ba慈 1l bu Qanundan ve diger qanunveHcilik aktlanndan
ireli golon toloblore omol oltmlnalnasi barodo rnivaiq icra haki―
miyγeti orqaninin reyi olduqda
18 5 Xisusi razlllq(liSenziya)vC五 llnesilldOn imtina baresindo
qorar rnisabiqenin noticolo五 nin clan Olundutu gundon etibaron
15 gin erzinde teqdiln olunur Xisusi razlll薔
m (liSenziyanin)vc_
丘llnosinden imtina haqqmda qerar itntlnanin sObOblЭ H gё steHl―
mokle,iddia91ya yaz111,okildo golldOHlir Bu qerarin teqdim
cdildiyi gundon bir ay lmiddetindO mehkOmeyO sikayet cdile bi―
lor
Maddo 19.Xisusi razll増 ln(liSenziyanin)verimOSi
19 1 Xistti fazlll意 in(liSCnziyanm)vc● lmeg haqqlnda qerar
nlusabiqo ke91ren orqan teroindon misabiqonin clan olundu帥
vaxtdan en geci 60 gin sonra qobul olunur ve misabiqenin neti―
colo五 elan olundugu gundon ba,layaraq 15 gun muddetindO teq―
dim cdllir
19 2 Xtsusi razlll普 ln(liSenZiyanin)fOmlasl mivaiq d6v10t Or
qanl tereflndon tnioyyon olunur
19 3 Xisusi razillttm(liSCnZiyanul)quVVesi onu alml,yaylm91116
nin hiquqi varisloHne,yaxud tesis ctdiyi diger hiquqi。
。xs10ro
,amil cdilm七
19 4 Bu Qanun qllvveyo rninonedok vcHlen xisusirazlllq(liSCn_
Ziya)hemin soneddo gё sto● lon iniddet erzindo ctlbarlldir
195Y等lm91 Xususi razillq(liSCnziya)almaq ioim mivaiq icra
haklmiyyoti orqaninin mioyγ onlo,dirdiyi mobletdo d5V10t rusu―
muё
ylr.
Maddo“ 20.Ya,■ ■l hiiququnun tominatl
20 1 Xisusi raz11lq(liscnZiy⇒ tCleradio yaylml sahesinde yega―
ne hiquqi sOlleddir
202D5vlot ve yerli 6カ ntidarecmo orqanlan,slyasi prartlyalar,
ictimal blrliklor,hemkarlar itifaqi te§ kilatlan,■ zikl ve hiquqi
,oxslor yaylin91lann xisusi razlllq(liSCnziya)i10 mieyyonlo,di―
五lmis hliquqlannl mehdudlasdra bilmezlor
20 3 Xisusi razlllq(liSenziya)miVaiq icra haklmiyyou orqanl
llo,habelo diger flzlki ve hiquqi,oxslore tclcradlo yaylml sabo―
smdo miq∼ 1lolor
ba薔 lmaq
09m esasdr
Maddo 21.Xisusi razlhζ n(liSenZiyanin)mOZmunu
211_Xおusi
razlhqda(lisenziyadal a,電 ldakl melulnatlar g6ste―
rilir:
21 1 l telcradio yaylin91Sinm adl,toskilati― hiquqi fo....aSi VO ol‐
dutt yC■
2112_yaylmin nOvu(telCViZiya yaylml,radio yaylml,olave ya
ylm ve s、
21 1 3 yaylm isulu(kabel‖ ,peyk vasitesile,intemet,ciL
efl「 kabel ve s.);
21 1 4 yaylm zonasl:
21 1 5 teleradio yamininin eflre 91xacagl vaxt;
21 1 6 xisusirazll屯 in(liSenziyanln)qiWOd0 01ma middett
21 1 7 xislsi razlll薔 ln(liSenZlyanin)qeydiン γatめ Π■OSi Ve vcnl―
me tanxi;
117
21 1 8 teleradio yaylminin tezliyi ve bu tezlikde teleradio proq‐
ramint yaylmlayan ёtttricinin gict;
21 1 9 ёtllicunin ycrlo,diyi ycr;
21 1 10 nezordo tutulan auditoriya;
21 1 1l tclcradio yaylminln dili(dilleH)
21 1 12 teleradio yay,minin dOvriliyi,hecmi;
21 1 13 yaylmin basiamataHxi;
21 1 14 xisusi ra211薔 in(liSCnZiyanin)qayda vo,ort10ri pozuldu―
tu hallarda yaッ lm91nin mesuliyγ o■
21 2 Teleradio yaylm91sinin orizesindo gOstoHlon ve xususi ra―
Zll嗜 a(liSCnZiyaya)daXil
Cdilon melumatlar deyisdiyi gun“ n
ba,layaraq on geci 30 gtln erzindo mivaflq dё vlot orqanina xo―
ber vcHll■ olidir
21 3 Telcradio yaylm91sl xisusi razlllqda(liSenziyad→
g6SteH―
lon diger rnelumatian nllivaiq d6vlot orqanl ile razllasdllll.adan
doyi,dire bilmoz
Maddo 22.Xisusi razlll曽
1■
(liSe磁 サ anin)qiVVedO
olma
middoti
221 0五 zedo daha az middot gOstorilmeyibso,xisusi razlllq(li
senziya)6 1l middetine vcHlir Bu muddetdo aynlalltczlikdOn is―
tifade tcxniki baxlmdan mmOm deyilse,xisusi razll19(lisenzi_
ya)daha az mmdet i9un vc五 le blor
222Mも abiqo
kc9iron orqall xisuJ razll普
aoヽ enZiyaya)ayn―
lan iniddetin bimlesitlo on geci 19 ay qalmls bo,alan tczlik rcsur―
・
su barodo inolumatl derc edir
223 Bo,alan tczlik rcsursundanヽ ifade edon Ю xususi r2111普 in
(ISCnZlyaninl middetini uzatlnaq isteyon ttradio yり lm91m Xi―
suJ razlhま n CiSenZiyalun)vaXtinl uzatmaq bared0 0五 zo vcrdikdo,
bu tczlik ioul misabiqo ke9ir11lnedon d6vlot rusulnunu odomok
orti
§
llo xistlsi razlll意 m(liSenzlyaninl
middOu daba 6 il uzadlllr
22 4 Yaylm91 xisusi razlll曽 ln(liSCnziyanlnl qiVVedo oldu加
ＯＯ
middetdo qanunveHciliyin toloblerini dofoler10 pozmusdursa vo
mivaflq dOvlot orqaninin xobordarllgina baxmayaraq honlin po―
zuntular qlsa middetde aradan qaldinlrnanllsdlrsa ve ya yaylm91
baredo dofolerlo oorilne ve diger sanksiyalar tetbiq olunlllu§ dur―
sa,bo,alan tczlik rcsursundan istifade cmok10 xisusi razlllq(11-
scnziyal almaq■ 9in bu Qanunla mioyyonlo,diilmi,qaydada
misabiqe clan cdilir_
PIaddo 23.Xiisusi razlll薔 in(1lSenzwanln)qiVマ。sinin mii¨
veqqoti dayandininlasl vo xisusi rttlb薔 ln cisenziyanin)
qiwoslne xitalll verilmesl
23_l Tclcradio yaylm91lan xisusi razlll普 ln(liSettZiyanin)qayda
vo,ortloHni ve bu Qanunun t01oblerinl pozduqda xも usi raz11lgm
(liSCttZiyanln)quvvesi mehkomonin qeran ile blr mdon yCddi
gunedok miveqqeti thyandinla bilor
23 2 Xisusi razllttm(liSCnziyanl⇒
qiャマOSIne
mehkomenln qo―
ran ilo yainlz a,agldakl hallarda xitana ve五 lo biler:
23 2 1 xisusi razlllq(liSCnziya)yaylm91nin bilorokdon teqdim
ctdlyi heqiqote uygun ollalayan tmolumatlar esaslnda alindlqda;
23 2 2 yaylm血 suJ razlLq(lisenZiya)alindlqdan sonra ahl ay
orzindo heyata keciHlmodkdo;
23 2 3 xususi razlll首 ln(liSenZiyanm)sahibinin munisl。 ,mosi
mehkomOnin qalluni qivveyo mllllllis qetnamosiilo tesdiq olun―
duqda;
23 2 4 tclcradio yaylllli tcxniki cehetdon inttin olmadlqda;
23125 d6vlot qurulusunu zoraklhqla dcvrlneyo,d6vlotln bit6v―
lkonh tehlukesizliyine qesd ctineyo,rnilll,irqi ve di―
l■ yine ve ё
ni odaveti qlzl,dlllllatta,kut10vi lttti,a,lart6remeye ve tcro五
z―
me a91q 9aglrl,lar tcleradio y町 lm91Si tero■ ndon mida■ o olun―
duqda ve ya bu 9a普 lrl,larl seslondinneyo bilorokdon,orait yara―
didlqda;
23 2 6 Azerbaycan Respublikaslnin qanunve五
tutuLnus diger hallarda
l19
ciliyi ilo nezerde
m
23 3 Teleradio yaylml zamani bu Qanunun ve xisusi razll嗜
(liSCnziyanin)te10blorinin pozulmasl ilo battli mehkOmoyo da対
l
olmu,o五 zoyo on gcci 15 gun middOtindO baxlllb mivaflq qorar
qobul cdilmelidir
ⅣIaddo 24.01ave informasiya yaylml httququ
Yayim91 olave infollllasiya xidmetloH g6storo biler TclcradiO
yaylln siqnalinln terkibindo ёturulen vo osas proqramlarla hc9
bir elaqesi olmayan olave info..1.aSiya xidmeti xisusi razlllq(li―
scnziya)osaSlnda heyata kc91Hl士
DIIaddo 25. Teleradio yayll■ lnln texnild vasito10rinin vo
avadanllqlarinm sertinkatla,dlrllmasI
Telcradio yaylmmln maddi‐ texnild bazasinl teskil edOn,teleradiO
proqramlannin hazlrlantnasl, istchsa11, f01.1lalasdlrllmasl ve ya―
ylmlanmasini temin edon tcxnlki vasit01or ve avadanllqlar(dё
v_
lot standartlanna ve beynolxalq standartlara uyttlutt meqSedi_
lo)Azerbaycan Respublikasinin qanunveHcliyindo nezerdo tu‐
tulmus qaydada sertiflkatla,dinhr
V FOSIL
Teleradio yaylmlnln te,kni
PIaddo 26.Teleradio proqramlarlnln yayIInlanma,ortleri
26 1 Yaylin91:
26 1 l yaylm■ 9in xususi raz11lq(liSenziya)aldlqdan:
26 1 2 tcleradio yaylinOlsl klmi reyestrdon ke9dikdon;
26.1.3.tcxniki rabite vasitolo五 ndon istifade ctlnoklo xisusi razl―
1lqda(lisenZiyada)gё
kanal ve tczlikde yり lm aparmaq
■9un mivaiq icrtt hakimiyyeti orqanl l10 miq″ ilo bagladlqdan
Ste● lon
sonra yaylln fealiン γetino basiaya bi10r
26 2 Yaylinin tcxniki vasitolo五 nin sahibi ve ya Onun istislnannl
heyata kc9iron tO,kllat hemin vasiteloH yaylin i9un xisusi razlll_
首1(liSCnziyasl)。 lmayan t9inct,oxsin istifadesine vere bilmez
120
26 3 Yaylm ancaq xisusi razl1lqda(liSCnziyada)m■
mis tczlikde ve yaylln zOnaslnda aparila bi10r
26 4 TclcradiO proqramlarinin(vCHli§
yaッ lm91 i10 rcは mslyasiyanl
oン γon
cdil
le五 nin)rctranslyasiyasl
aparan qurum arasmda batlanml,
mtqavilo osasinda heyata kc9iHlir
26 5 Proqramin(VC五 lisin)yaylmlna teleradio yaylminin rehberi
ve ya onun teyin ctdiyi,oも (moSul rcdaktOr)ica20 VeHr,hemin
,OXS proqramm(vcriI,in)kcyflyyOtine ve mozmununa gё ro me
suliyy,t daslylr
Maddo 27.Teleradio nlohsuuarinln istehsah
27 1 TelcradiO mehsullan, 。 cimlodon elave infomasiya bu
meqsedle yaradlLnls tcleradio mehsullanmtl istchsa191sl,yaxud
yaylm91nln ёzu terefmdon hazl■ lanlr
27 2 Yaylm91 ile tcleradio mehsullannin istchsa191sl araslndakl
mulasibetler Azerbaycan Rcspublikasltlln qanunveHciliyi i10 mi―
oyyonlo,drlim、 qaydada bttlanm,muqavile lo tOnzittoni
ルIaddo
28。 Istinad lllelumatlarl
281_Yaylm91,gun erzindo yaylm apanllrsa,21d6rd dofe,ba,qa
hallarda ise yaylnlin evvelindo ve sonunda ёz admi ve ba,qa n10_
lumatian(9導 ns kOdunu,emblemini ve s)elan etmolidir
28 2 Her bir tcleradio vc五 lisi ve ya onun tok■ an eflre buraxllar―
kon a,a普 ldakl m01umatlar olavo olululalldr:
28 2 1 veHlisin adl;
2822_venli,in cflr vaxtl;
28_2 3 muollifln ve efl■ O buraxlll,■ 9un icazo vCllllis bas redak―
torun oedaktOm■ )adl Ve soyadl;
28 2 4 yaylm91mn adi vo ullvanl:
28 2 5 yaylm91nin mieyγ enlo,dirdiyi diger rnelumatlar
Maddo 29.Peyk vasitosile teleradio yaylml
29 1 Pcyk vasitosilo telcradio yaylmi asagidak1 6stun isiqamet―
lor ttre heyata ke9i五 lir:
121
291 1_lordi aboncntlor vo kollcktiv bё lisduruci§ obokolor toro―
flndon qobul cdilmosi t9un imum01ke yayll■ 91larinin proqram―
larinln yayllnl:
29 1 2 01ke vo xarici dOviotlorin teleradio yaylm91larl ilo proq―
ramiarin(veHli,lorln)mibadi10Si
29 2 Peyk vasitosile tclcradio yaylinlnln qaydalan mivaflq dё
v―
let orqanl loreindon rnioン γon cdilir
RIIaddo 30.Kabel,obokesi ya,■ ml
30 1 Kabel,obokesi yaylml Azerbaycan Rcspublikasinin qanu―
nu ilo tonzilnlonir
30 2 Kabei sobokosi yayll■ l mivaflq dё vlot orqam toroflnden
tenziinlonir
30 3 Kabcl§ obokosinin yaradlmasl,inkisafl,toknlillo,di五 huesi,
kabcl yaylm siqnallan sisteminin istisman, tczlik vo kanallann
istifadoyo verjllnosi lnllvaflq dё vlot orqanl ve mivaflq icra haki―
miyyeti orqani teroflndon birlikde heyata kc9irilir
Maddo 31.Se,日 kampaniyasl zamani teletta Ve radi‐
odan istifado
Azorbaycan RespublikasI Prczidentinin,Azerbaycan Respubllka―
sl Milll Moclisi dcputatlannin vo bolodiyγ
o i´ 71o五 nln se9kiloH,
habele refcrcndumlar zamanl namセ edloHn ve siyasi partiyalann
cflrdon istifado qaydalan Azerbaycan Rcspublikasinl■
mivaflq
qanunlarl ilo tottimlenir
ⅣIaddo 32.Proqrama verilen toloblor
32 0 Proqramlar yaylm i9in hazlrlanarken asa普 ldakl te10bloro
omol olunmahdir:
3201 maaH驚 ilik
VO mOdoniyyot mosololerlne istunlik ve五
1-
moli,proqramlann tarazlasdinllnasl yolu ilo eflrh kOnlmersiya,
inforrnasiya,yaxud diger cynitipli vcr■ isiero yuklenlnesinin qar―
,lSl alinlnalidlr;
32 0 2 her kesin Oz flkir ve bax191anni serbost,okllde ifade ct―
mok hiququna,orait yaradllma■ dlr,bu,ortlo ki:
う‘
うι
32 0 2 1 infonnasiyanin torofsizliyi,qorozsizliyi,ohateliliyi,tam
Ve dOttm_diiSthyt p● nsiplo五 n00mel olunsun;
32 0 2 2 proqFaml hazlrlayantar qanun qar,lsulda birbasa meSu―
liyyet da,lylriar:
32 0 3 insanlarin Oorofve layOqotinin a19aldllmasina,isguzar ni‐
fuzunun lekolonlnesine yol vcrilmemeli, ,oxs10Hn Azerbaycan
Rcspublikasinin Konstitusiyasl ilo m■ oyyonlo,diHlmis hiquq ve
azadllqlarlna hё llllot10 yanasllmalldlr;
32 0 4 faktlar ve hadisolor edaletli,orh olullnla11,birterefliliyo
yol verilmomolidlr;
32 0 5 tcrrclrl乙
1■
1, zoraklhq, qeddarllq, milli, dini ve irqi ayn‐
sc9k■ ik tebliL olulmamahdlr;
32 0 6 proqramlarda(veHli,lordo)dё V10t dilindon istifade tomin
cdilmolidir;
32 0 7 telcradio yaylml sahesindo dOv10t texnild standartlanna
emol ol― alldir;
32 0 8 karlar vo zeif csidolller i9in tedHs vo infomasiya xarak―
tcrli sosial yaylmlar to,kll olunlllalldlr;
32 0 9
milll―
menevi doyorlo五 n qomnmasina ardicll ,oblde
emol oluntnalldir
ⅣIaddo 33. U,aqlann ve yetkinlik ya,Ina catmayanlarin
qorunmasI
33.l Mivaflq d6vlot orqanl usaqlarln ve ycttlk yttina 9atlna―
yanlann flziki, oqli ve monevi inkisaflna ziyan v■ ra bilon vo
kodsuz yaylmlanan,o cimlodon crOtikani ve qoldarllき l oks etdi―
ren proqramiar icin xisusi qaydalar rniOyγ o」 o,di」 [
33_2 GOstoHhne vaxt mehdudla,dirllm15 proqranllann anonsun―
da,elece do yaylmlndan evvel bu baredo mitleq llllelumat veHl―
lnolidir
333.Gё ■oHlale vaxi mehdudlttdmln11,prOqradarm yaylml
usaqlarln ve yetklnlk ya,Ina 9atmayanlarm b… ma qadatta qo‐
＾
３
うｚ
潔霧:t肥:露∬彎:漱:階 議鴇I篭謬Ⅷ踏l
dr
DIladdo 34.Teleradio yaylmi sahosindo ictilnai birliklor
34 1 Yayll■ 91lar, istchlak91lar ve telcradiO mohsullannin istch_
sa191lan ёz maraqlarini qorumaq meqsodi10 Azerbaycan Rcspub―
likaslnin qanunve● ciliyindo m■ oン γOn edilmis qaydada ictimai
birlikler yarada bilerler
34 2 Bu ictimai birlikler Azorbaycan Rcspublikasinin qanunvc―
Hciliyl ilo m■ oン γOnlo,diHlmi, qaydada qcydiyyata allml, ni―
zamnamolori osastnda ttaliyyet g6ste五 rler
::お
i輝
懲鰭l譜:1瀾II馴職 ■
洲翠』
懲
bu ictimai blrlikloHn reyini nozOre ahr.
ルIaddo
35.Reklam yayllmasl
35 1 Tderadio proqramlarinda(verilislo五 ndO)yaylmlanall rek―
lanl ve teleticaret asan ba§ a di,■ lon ollnah ve homin proqramla―
nn(Verili,lo五 n)elementlo」 ndOn vizual vO(ve ya)akuStik,okil_
d。 (gё runttli
vo(Ve ya)SOSli)ferqIOnmelidir
r淵
孟靭讐品驚
1¶
TttfrttLT器
rOn」 Zli reklamm yaソ mlanmasl qadattandr
35 3 Reklam ve tclcticaret ayrl― ayrl ve五 li,lorm araslna blok,0_
tldo sallnmalldlr Reklam bir vcrllisin yaylml zamanl da g6stoH_
lo blor,bu,o■ lo ki,bu Qanunun 35 4-ci vo 35_5-cl mddoloH
ilo mioンγon10,dlnlmis qaydalara om01 01unsun
354 ヽfisteqil hisselordOn ibaret telcveHli,lordo, idman prOq―
ramlannda,fasilolorlo gcdon tedbirleHn ve tama,alann yaylmln―
da rcklam yainlz musteqil hissolo五 n arasinda,ya da fasilolordo
vel■ lo
biler ttnca vcnlis10rdo bir rcklam b10kmun sonu ilo o
bi五 reklani blokunun evveli arasinda zaman kosiyi 20 doqiqedon
az olmamalldlr
４
′Ｚ
＾
35 5 Bodii ve tclcviziya fllmlori 45 doqiqedon 9ox davam cdOr―
so,yalnlz 45 doqiqodon sOnra rcklamla kesilo bilor Fillnlor bir
ve ya bir nc9o 45 doqiqedon az1 20 doqiqo 9ox 9okerso,daha bir
rcklanl fasilosine icaze velllir_
35 6 Xobor proqramlan,dhi vo usaqlar i9un vcHlislot hom91nlll
30 doqiqedon az 9oken seHallar,Oyloncoli proqramlar,akmal siya_
si vcrlli,lor,sonedli flLぼ Jor rcklanla kosilo bilmoz Oger bu proq_
raln ve vc●
li。
ler 30 deqiqedon 9ox 9okerso,bu Qan1lnun 35 4-ct
20 doqiqo 9ox 9okerse,bu
bir ve ya btt ne9o 45 deqiqodon on&■
Qanunun 35_5-ci maddolonnin to10bloH Onlara da,amil cdllir
35,7_Reklamm ve telcicaretin imumi hecmi gm erzindO ya―
ylnllanan veHlisloHn imunli hecminin 20, aynllqda reklatnin
面 Шni hecmi iso gtm erzhdo yaylmlanan veHli,lorm ttumi
hecnlinin 15 faizindon 9ox ola bilmez
35 8 Yaylm zamanl teletlcaret i9in aynlm15 blokun fasi10siz
hecmi 10 doqiqodon,gun erzindo belo bloklann sayl iso 6-dall
9ox ola bilmez
35 9 Se9klloHn ve refercndumlann kc91■ ldiyl gun cflro s:yasi
tObltat xaraktcrli reklam ve...lok qadttandir
35 10 Televiziya ve radio ilo narkotlk vasiteloHn,silahlann,por―
noqraflyanl■ ,titt memulatlannln,spirtli i,kile」 n,habe10 Azor―
baycall Rcspublikaslnin qatlullvcHciliyl le reklaml qadattan Olu_
natl diger mehsullarm rcklamina yol veHlmir
35 H QanunVCHCilikdo mioyγ on olllmu,qaydada istehsalma
ve satl,lna icaze verilineyon dollllanlann,tlbb toyinatll mehsul‐
larin ve tcxnikanln rcklaml qadttandlr xidmet g6sterllmosine
muvaflq icra haklmiyyetl orqanl tereflndon icaze verilmeyon
mtalico metodlannin,profllaktika,diaqnoslka ve rcabilitasiya―
nl■
(he■ a Oniar patcnt alsalar be10)rcklamina yol ve五
lmir
35_12 Hokim reseptl ilo venlon dollllanlann rcklalnl qadattandir
35 13 Telcviziya reklamlannda:
35 13 1 insanlann loyaqoino,dini ve siyasi oqidosine;
125
35 13 2 sagiamllこ lna ve tehlikosizliyino;
35 13 3 otrafrnthitln qomnmasina ziyan、 uran heroketleHn tOq―
dir olunmasl qadttanar
35 14 Tclcviziya reklamian u,aqlann ve yetkinlik ya,lna catma―
yaniarin flziki,oqli vo menevi inki,aflna zererli tesir gOstellllo―
molidir Bunun i9血 honlin reklamlarda a,attldakl t010b10re
emol olunlllalldir:
35 14 1 usaqlara ve yctkinilk ya,ma 9atmayaniara invanlallan,
yaxud oniann istirakl ilo yaylmlanan rcklamiarda usaqlann ma―
raqlanna ciddi zerbe vuran elementlordon istifado olunmama11;
35 14 2 tutarll soboblor olmadan,usaqlar ve yctklnlik ya,ma 9at‐
mayaniar qorxlllu veziyyetlordo g6steHlmomolidir
3515A,電 ldaklhrrcHam
sり 1lmr:
35 15 1 yaylm91larin ёz inehsullarinm anonsu;
35 15 2 konllnunal xidmetite,kllatlannin ve xcン
ylmladlqlan clanlar
Tiン
γo9110ml ya―
35 16 Azorbaycan Rcspublikasl M■ 1l Moclisi sessiyalannin,res―
mi dё vlot tedbirlorinin,Azerbaycan RcspublikasI Prczidentinin,
Milli Moclis ve Konstitusiya Mohkemesi sedrlorinin 91xl,lan
rcklam inateriallannin vcHlmesi rneqsodilo kesilo bihlez,habelo
reklalll nlate五 allari titrior vasitesilo yaylmlana bi■
nez
Maddo 36.Teleradio veJl,lorinin oroqramlarinin)hazIト
lallmasinda sponsorluq
36 1 Telcradio mehsulu d6vlot ve ycrli Ozuntidarectmo orqanla_
■,hiquqi ve flziki,oxslori teroflndon maliyγ o10,diHlo b■ or
36 2 Rcklaml qadttan olumnu,mehsullann istehiak91larinm ve
Satl,Inl heyata kc9iron Sexslorin sponsorluLuna y01 vc壺
lmir
36 3 Xanci OlkoloHn hiquqi ve flziki sexslori telcradio mehsul
lanna qismon(ayn‐ ayn vcHli,lore ve ya proqramlara)Sponsor^
luq cdo bilorler
36 4 Sponsonln maliyye yardltnl ilo haz『 lanmls vcHli§ le血
126
OrOqramlarin)ovVOlindo ve sonunda fl111la ni,aninl g6stollllok―
lo,yaxud tltrler ve ya diktor tnetni vasitosilo bu baredo a919 in―
foll.lasiya vcrilmolidir TOroner arasinda battlanmls miqavilo―
lordo sponsorlln clall cdilmesinin basqa llsullari da rnioン
γon
Cdi―
lo bilor
36 5 Xoberlonn buraxlll,l ve siyasi infollllaSiya proqramlan
sponsorlarin inaliン γo k5meyi ilo hazlrlana bihη oz_
366.Sponsorlann teleradio yaylm91larinin musteqilliyine,yara‐
dicl ve rcdaksiya foaliyyeine rnudaxilesi yolvc●
linozdir
ルladdo 37.Pliixbir montoqolorinin,■ lial vo llilmayondo‐
■klorin yaradllmasl
37 1
Yaylm91lar Azerbaycan Respublikasinin erazisinde vo
onun hidudlanndan kenarda inixbir inenteqolori,fllial ve nima―
yondollklor yarada bilorler
37 2 NItxbir monteqoloH, ilial ve numayondolildor tclcradio
yaylm91lanlml struktur b61molorldir vo onlann monafcylni tom―
sil edir
Maddo 38.Teleradio proqramlari(verili,loriy materiallan‐
■ln saxlanllmasl
38 1 Teleradio pЮ qramlannln(veHlisloHnin)mateHallart(qos―
ma sonedler,olyaallalar,moktubltt lent yazllan vo s)eir0 91xandan sonra azl birり ,qcydiwat jurna11ヽ o solllulCu qcyddon
solra azl bir il iniddotmde saxlamllr_
38 2 Bir ay erzinde proqram(Verili。 )baredO,ikayet dax1l olub‐
sa,yaxud mehkome qar,lsinda lddia qaldl● 1lbsa,proqramin(vc―
Hli,in)matCnallan mibahiso basa catalladok saxlanllmalldir
383 PЮ qram(vc五 li,)matCnallarmin
saxlalllna qaydalan ya―
ylm91 tereflndon m■ oyyonlo,dirilir
38 4 Qeydiyyat jurnalulda cire 91xmis pЮ qramlann(VeHlisio―
Hn)tanxl,vax■ ,mOvzusu,miouin,apar10 vo、 tirak91lan g6ste―
Hlmelidir
127
VI FOSIL
Yaylm,1larin hiquq vo vozif01ori
Ⅳ【
addo 39.YayIIn,llarin miiollllik hiiququ
39.l Yaylm91lar yaylmladlqlari veHli,lor(ilm10→ Ve prOqram―
lar izo五 ndo imzaladlqlan muqaviloloHll verdiyi solahiン
γet
90r―
9ivesindo miolliflik hiququna rnalikdirior
39 2 Yaylm91 diger telerxlio yaylm9■ annin proqramlanndan
(VC五 lis10Hndon)yalnlz oniarin rosmi razlll諄 110 iStifado cdo bi―
lor
39 3 Milkiン γet9inin razlllЁ l oLnadan proqramlann(veHli,10Hn)
diger to,kilatlar toreflndon yaylml,1め
911rulmosi(tira」 mln 90Xal―
dllmaso,s江 1lmasl vo ku■ o宙 nimayi゛ qadattandlr
394 Ba,qa yaylm91larin proqramlanndan(veHli,10Hndon)qlsa
fraqmentlor,― her prOqramdan(veHli,den1 20 samyodon,her
fllmdon 5 doqiqodon 9ox oLnamaqla,一 habelo ted五 s miossisolo―
Hnde istifado■ 9ull gOt■ ildiyu hallarda razlllq teleb olulmur
395_Proqramlardan(VC五 li,lordonl miVanq razlllq 01madan bu
Qanunun t01oblonni pozaraq isifade edlldlkdo yaylm91 Ⅶ rul―
mul ZereHn Odonilmesi baredo mehkome qarslslnda iddia qaldl_
ra biler
PIaddo 40.YayII■ 911ann hiquq vo vOzif01ori
40 1 Milkiン γet ve teskilati‐ hiquqi fol.IlaSlndan asll1 01nlayaraq
tclcradio yaylm91lan:
40 1 l proqramlar(ve五 1ヽ 10→ hazirlamaq,yaylmiaFnaq,Onlann
audio ve videoyazllann1 9oxaltlnaq, samaq ve ya icareyo ver‐
mok;
40 1 2 6donis haqqinlrn■ oyyOn ctmok;
40 1 3 reklamお aliン γetiile mes♪ l olmaq;
40 1 4 6z vejlisloHnin proqralnini derc etmok ve ya bu hiququ
t9inct,oxse vellllok;
００
′ι
＾
401.5 nizalllnalne vOzifelorini ycrine yetirmek i9in zomri ve
qanunla qadattan edilmeyon diger fealiyyetle mosttu1 011naq hi^
ququna malikdirler.
40 2 Teleradio yaylln911annin vozifoloH a,agidakllardlr:
40 2 1 proqranilarin(Ve五 li,loHn)mё vzu rengarongliyini tomin
etinok;
40 2 2 pomoqraflk matc五
llan yaン mamaq;
4023_ba§ qa tcleradio yaylm91lannin vc五 li01oHnin yaylmlanma‐
slna ve qObuluna mane9■ikぬ roumЮ mok;
40 2 4 insaniarm oexsi heyatlna,1,guzar nu― a,,Orof vo lo―
yaqetine hO...letlo yana,maq;
40_2 5 yaylm zamani pc,o ctlkasina Hayot etnok;
40 2 6 aboncntloHn cavabverlne hiququna hё ll1lotle yanttmaq;
40 2 7 nezaret fonoqramlarlnin suretni muvaflq dOvlot orqan te―
reindon muoyyonle,dirilmi,qaydada vo middetde teqdim et―
mok;
40 2 8 her kesin 6z flki ve baxl,lannt serbest,oklldo bildi111losi
■9m,orait yaramaq;
40 2 9 info.1..asiyanin qerozsizliyini ve terefsizliyini tonlin et―
mok;
40 2 10 bu Qanunla mioyγ onlo,diHhni,diger voz1lolori yeHno
yctirllllok
129
VII FOSIL
Televiziya ve radio yayll■ l haqqlnda
qanunvericiliyin pozulmasina gOrO mosuliyγ ot
pladdo 41.Qanunun pozulmasina gOro inOsuliン
γot
Bu Qanunun teloblorini pozan flziki ve hiquqi,oxslor Azerbay―
can Rcspublikasinin qanunveHciliyi lle mioyγ
dada mosuliyyot da,lylrlar
onlo'di五 lmi§ qay―
ⅣIaddo 42.Maddi vo monovi zororin Odonilmosi
Tclcradio yayIIIll haqqlnda qanunveHc■ iyin pozulmasl netlcosin―
do flziki ve ya hiquqi ,oxse deymis maddi ve menovi zorer
ル erbaycan Respublikasinln milki qanШ lvcriciliyino uyttun Ola_
raq mehkome tereflndon mioン γonlo,dirilir Telerado yaylm91lannin huquqi ve flziki ,oxs10re vurduttu mOnevi 20reHn soll
heddi telcradio yaylm91sinln i,ayllq ellllek haqql fondundan 9ox
miOンγenlo,diHlo bilmoz
Maddo 43.Ⅳ【osuliyγ OtdOn azad edlmo hallarl
Tclcradio yaylm91sl heqiqeto uyttun Olmayan infollllasiyanln ya―
yllmasllla gё re mesuliンγetden yalnlz ki■ ovi infollllasiya vasito―
haqqmda qanllnveHcilikdo nezorde tuillmus hallada azad
olunur
lo五
ルladdo 44.Qanunun qiiv7oyo minmosi
Bu Qanun dOrc cdildiyi gⅢ ndon qu、
OyO minir
∼
25 iyun
130
2002-ciil
Ⅳ【
illi Televiziya vO RadiO surasl haqqlnda
Osasnamo
I.UInumilniddoalar
l Milll Televiziya vo Radio surasl(bundan sOnar“ sura''adlan―
dinlacaq)``Telcviziya ve radio yaylml haqqlnda''Azorbaycan
Rcspublikasinin Qanuntlllun l1 2-ci maddeisno uyttn。 laraq
Azorbり can Respubllkasl prezidcntinin 2002-cin 5 o町 abr ta_
Hxll foll..anl ile yaradllml,dlr sura tclc宙 ziya ve radio yaylml
sahesindo dOvlot siyasetinin heyata ke9mllllesini tomin etlnok
ve bu foal,o● tettimlomok meqsodi■ o yaradllml,dr
2 sura OZ fealiwoindo Azerbaycan Respublikasmin Konstitusi
yasinl Azorbaycan Respublikaslnin qanuniannl, Azorbaycan
Respublikasl prczidentinin folnan ve soroncamlan■ 1,Azerbay―
can Respublikasl Nazlrlor Kabinetinin qerar ve soroncallnlannl
vo bu Osasnamonlrehbertutur
3_sura“ V10t bidcosindon inaliyyolo,diHlir ve ёz fealiyyoinde
misteqildlr
4 sura miSteqil balansa,Azerbaycan Respublikasinin dい lot
gcrbinin tOsvセ i ve ё
z adl oks olunmuslnOhむ o,muvaflq stampla―
ra,bl田 Jdara vo bank hcsablanna malikdi
5 sura Bakl,OhoHndo ycrie,lr_
II.Suranln esas vozifolori vo funkswalarl
6_slttmm esas"zifoleH tele宙 ziya ve ladlo yaymlarmn fealiyyo―
血itenzunlomoL onlarm mも teql■ 瀬 ve yaylm zamalll ictlnaalン
yOun maraqlarn qomnlaq,“ le宙 ziF ve radlo yaylm:haqqmda qa―
nunvcnciliyo omol edlblesi uzomdo nezaretl heyata k∞
illllekdu
7 sura:
7 1 tclcradio infollllasiya mokaninin vahid inki,af konscpsiyasl―
nl hazlrlaylr ve heyata ke9iHr;
7 2 tclcladio yayltninln tcxniki vo kcyflyγ et standartlarml vo
norlnalannl muoン γOn edI;
131
7 3 tclcttdio yり lml i9in xisusi razl■ lq(lisCnziya)vcri,bu
moqsedlo lllllsabiqoに
9irir;
74 a,attldakllara nezaret cdir:
―tclcradio vcHli§ lorinin ёturulmesi tOin istifado olunan tcxnlki
yaylin vasitolorulin qanunvcncilikdo ve xtsusi razlllqda(li^
sen‐ ziyada)mioン γOn
Olunmu9 qaydada vё ,ortloro uygun istis―
manna;
― yaylm kanallarl(tczlk10H)rCSurslanndan somer01i isifado
olunmasma;
―uSaqlarin ve yeJdnlik ya§ lna 9amlayanlarin flziki,oqli vo ono―
nevi inkisaflna zlyan wura bilon proqramlann onlann baxa bile―
coyi vaxtda gё sterllmemesino;
―terrKDrizmin,zorakll嗜 ln qeddarllLm,milll,irqi ve dini ayn se9klliyin teblttine yol Vcrilmemosine;
―rcklamin“ TclCViziya ve radio yaylml haqqindr'Azerbaycan
Respubllkasinln Qanuntlilo mioyyon edilmis qaydadayaylmlan―
masina;
―televiziya ve radio yayllnl sahesindo qanunvericilik aktlannin
telobloruun ye五 ne ycti五 linesine
8 sura bu Osasname llo m■ oyyon cdilhi,vezifOlero uygun ola―
raq a,a意 ldakl mnksiyalan heyata ke91■
8 1
r:
pcyk vasitesilo teleradio yaylminin qaydalannl mioyyon
edir:
82_tcleradio yり lml i9面 濾 SuSi ra211lq(liSenziya)almaq■ 9un
eHzonin follllasml,habelo uaylml byata kc9irlnek t9th zomH
olan yaradlcillq ve tcxniki imkanlar haqqinda melulllat forlnasml
tesdiq edir.
8 3 xususi razlllq(liSCnziya)■ 9in misabiqo qり dalan ve,ortlo―
Hni rnioン γon edir vo oHzoloHn qobulrniddetin■ l ba,a9atlnasin―
dan on azl bir ay evマ ol resmi metbuat orqaninda dorc edir;
8 4 xisusi razlllq(liSCnziya)almaq■ 9im misabiqedo istirak et―
mok i9in birdofollk Odonisin mebloき ini nluOシ γon cdit
132
8 5 xisug razlhq(IscnZiya)fO11・ lasini tosdiq edir,
8 6 qanunvericilikdo miOyyon cdilmi§ qaydada xisusi razlll言 ln
(liSenziyanln)vCrilmosi,yaxud verilmesindon imtina barosindo
qerar qobul edir,
8 7 xisusi razlllqda(lisenZiyada)g6steHlon melumatlann telcra―
dio yayln191sl tereflndon dOyi,dirilmeshe razlllq veHr;
8 8 xtsusi raziltta(liSenzlyaya)aynian muddOtln bibmOsmo On
gec u9 ay qalml,bO,alan tczlik rcsursu barodo melmatl derc cdir;
q"
°
絲tll漁 ∬朧雛F:聯猟1諄1籍:Ъ洩
錨:11:響 ‐
→qり
讐乳
認:ξ ]認識驚増雅liみ露
l竃 響
鷲
]翼 :織 機晰縦臨 :1轟 蠍
縮鶏I器:q器
:漱
:露
8 12 telcradio yaylm91larmin rcycs“ ni apanr:
8 13 teleradio inehsullannln istehsall ve yaylinl iレ 生。dёvlet sifa―
H,9isi kiini。 lxl,edlr,bu meqsOdle musabiqolor ke9iHr;
8 14 tclcradiO mehsullannin istehsali ve yaylml uzre d6vlet sifa―
」,loHnh miqavi10 osasinda foll.lalasdl■ Lnasl, yerlo,diHlmesi
ve icrasl qaydalanni nlioyyon edir;
8 15 mOqsedli dё vlet prOqramlanna uyttn Olaraq u,aqlar ve
genclor,kariar ve c,itme qabiliyyotl zoifolanlar i9un proqranlla―
nn,infol:1lasiya,tedns,maaH■ ondiHci ve s proqramlarln siyahl―
sinl hazlrlaylr ve qanunvcriciliklo mioyyon edilmi,qaydada si―
fan,lor vcnr;
n舜
lllζ ギ憮 l品 響搬 ‰ ∬吼 l電 鵠 鍵
1臨 嶽 ,V:
cimlodon erodkanl ve qoddari屯 1 0ks etdiron prOqramlar■
9in
xisusi qaydalar muoン γen ed廿
8 17 xisusi razlllこ ln(1lSCnZiyanin)qayda ve 50rtleHne omol
olunmasi tzoHndo nezaretl heyata kecirerken yaylm91lar,isteh―
;
133
lak91lar ve tclcralio mehsullannin istchsa191lan teroflndon yara―
dllan ictimai birlikloHn reyini nezere allr;
8_18 telcradio yaylm91lan tereflndon nezaret fonoqramiarlnin
suretinin toqdiln edilmesi qaydasini ve muddotllu FniOyyon cdir
8 19 aboncntlordon ve tclcradio yaylln91lanndan daxll olmu§
erize vo,ikayotlo五 arasdirir,6z solahiyyetlo五 daxllinde tedbir―
lor g6rtlr,neticosini kitlovi infollllaSiya vasitolorinde dorc cdir;
8 20 ёz vozifoloH■ o uygュ n olaraq qanunvc五 ciliklo nezorde tu―
tulmu,diger hnksiyalan heyata kc9iHr
9 Suranin oz vezifolo● ni vo ―
■9in a§ 4多 ldakl hiquqlan vardir:
iyalarlnl heyata ke9innok
9 1 selahiyyetloH daxilmdo tclcviziya ve radio yaylm91larl i9in
icrasl lnecbuH olan qerariar qobul ctnlok;
9 2 selalliyyotle五 daxllinde tclcviziya ve radio yaylln9■ arlndan
muoyyon olunlllu,qaydada zerun molumatiar,lllttc五
allar, fO―
noqramlar vo arayl,lar tolob etmok;
9 3 selahiン γotlori daxilindo mivaflq nollJativ sonedleH qobul
etlnek;
94``Televiz,a VO radiO yaylml haqqindr'Azerbaycan Respub―
1lkasinin Qanunu ilo mueyγ on cdilmi,hallarda mehkomo qar,1slnda iddia qaldlllllaq;
95 “Telcviziya
ve radlo yaylml haqqinda"Azorbaycan Rcspub―
llkasinin Qanununda nezolde tutuimus mesuliyyet tedbirle五 ni
tetbiq etlnek;
9 6 teleradio yaylml■ 9in xususi n認 111こ 1(liSettiyanl)qanlmve―
riciliklo mioyyon cdilnli,qaydada vellllok ve bununla ba言 1l di‐
ger zem● todbirle五 g0111lok;
9 7 solahiyyotloH daxlinde tcleradio yaylm91larina qぼ§l tetbiq
cdilon corime sallksiyalarinin hec面 ini ve 6donilme qaydalannl
mueyyon etlnek:
9 8 istlfado olunmayan cflr radiotezlikleH haqqlnda molumat ba―
rodo sorttu VCnllek;
134
9 9 qanunveHc■ ikdo nozordo tlltulinus diger hiquqlan hoyata
kcci....ok
10 Suranin solalliyγ etlori daxilindo qobul olunmus qerarianndan
sikayotloro mohkomo qarslsinda baxlllr
III・
Suranln foallyyotinin to,kili
n sura Aぉ rbaycan Rcspublikasinin prczideniお roindOn 9
izvdon ibaret terklbdo yaradlllr
12 1k■ i vetonda,11言 1 01an,basqa d6vlotior qar,lsllllda 6hdoliyi
olan,icra ve ya mehkeme hakimiyγ otleH sistemlo● ndo qulluq
cdon,pedaqoJi ve yaradlclllq foaliン γeti istisna olmaqla,bttqa
ёdoni,li fealiyyotlo mo,ぃ l olan,Oxs10r,dh xadim10H,fealiyyet
qabiliyyetsizliyi mehkemo tereindon tesdlq edilon,oxslor,a意
lr
cinayotloro gOre mehkum olullnlus,oxslor suranin uzvu teyin
oluna bilmez
13 Uzvlordon t9t ikiil,■ 9i dord il,19 nefeH ise altlil middetl―
ne teyin olunur UzvloHn tekr・ arteyin olunmaq hiququ vardlr_
14 suranin i″ lo五 selahiyyet middeti qllrtaranadok yalnlz a,a―
言ldakl hallarda ёz vezifolo五 ndon azだ cd1lo bilor10r
―orizo verdlkde,
―Azorbaycan
Respublikasi vebndashttindan 91Xdlqda ve ya ba,―
qa d6vlotin vetendasllЁ inl qObuul etdiklち
―cinayet toretdikdo ve mehkomonin qanunl quvveyo minmis
hOkmu olduqda:
―d6vlet orqaniamda vOzife tutduqda,din xadiinl olduqda,sahlb―
karllq,kommcrsiya ve ba§ qa ё
doni,li fealiyyotlo mottμ l olduqda
(elmi,pedaqoJi vo yaradlclllq fealyryeti iStisna olmaqla)
15 suralun izvloH onlann misteqilliyine ve qerezsizliyino,ib―
he dOきura bilon hor hansi boyanatla 91xls edO biLnez ve ya her
ha“ l tedbirdo istirak cdo bilinozlor
16 Hc9 bir veziお li sexs ve ya he9 bir orqan suranm i´ ν
lerule
gOstoH,ve ya telimat vere bilmezlor;
135
iizvlori iiz aralanndan sodr vo sodr miiavinlori segirlor.
18. $ura xercler smetasrntn daxilinde $ura aparatrnrn iggiterinin
say heddini miioyyan edir, aparatlnl formalagdrnr vo struktur
bdlmalerini yaradrr.
17. $uramn
19. $uranrn sodri;
19.1. $uranrn iqini tegkil edir ve ona rehbarlik edir;
19.2. $ura aparatrnrn struktur bolmelerinin esasnamolerini tesdiq
edir,
19.3. $ura aparatrmn iqgilerini vozifoye teyin edir ve vezifodon
azad edir;
19.4. 6z solahiyyetlari daxilinde icrasr mecburi olan emrler, seroncamlar vo 96stariqlar verir;
19.5. Azerbaycan Respublikasrnrn qanunvericiliyina miivafiq
olaraq digor selahiyyetlari heyata kegirir.
20. $ura miitomadi olaraq kegirilon iclaslannda onun vozifo,
frrnksiyalarr va selahiyyetlerine aid edilmig meselelsre baxrr ve
qearlar qabul edir.
2l . $ura onun selahiyyatlerino aid meselelers dair televiziya ve
radio yaymgrlan iigtin icrasr mocburi olan qerarlar qebul edir.
22. Her il $uranrn maliyye fealiyyetinin auditi kegirilir.
136
Ictilnai televiziya ve radio yaylnli haqqlnda
Azerbaycan Respublikaslnin Qanunu
I FOSIL
Urnumi middealar
l撤::懇群欄願曇
漂I樵鰐職
:
ayn tObOqolomlin sosial,clm,tehsil,medonlyyet,oylonce vo
diger saholordOkl imunli maraqlannl temin eineyo,sё z ve flkir
n―
azadllgml,Illuxtelif baxls ve eqldolort oks etdill■ loyo yOnolm15,
m翼
子獣∬ 糧 縦 解 :減鼎
loLldo yayllnlamaqdlr.
ど1:躍
:鶴
盤
F梅
=
Maddo 2.Ictinai tele宙ziya ve radio yapnll haqqlnda
Azorbaycan Respublikasinln qanunvericiLyi
2 1 1ctlmai televiziya ve radio yaylml haqqinda Azorbaycan
Rcspublikaslmn qanunvcHciliyl Azerbaycan Respublikaslnin
Konstitusiyasmdan,bu qanundan,bu qanunun telebloHno uyttll
olaraq hazlrlatllnl,diger nollllatiV hiquqi aktlardan ibaretdir
2 2 Azerbaycan Respublikasinin terofdar 91xdl普 l beynelxalq mi_
. qavilelerdo bu qanundan fOrqli qaydalar mioyyonlosdirilorse,
homin bcynelxalq hiquq nollllalan tetbiq olunur
Maldo 3.Ictimal yaylm xidmeunin prinsiplori
3 0 1cumal yaylm xidmeti asa普 ldakl pnnsiplor esasinda fealiy―
yot g6ste五 r:
3 0 1 musteqillik;
3 0 2 infomasiyanin teroお izliy:,qerozsizliyl ve dogru― dtristli―
yu;
７′
3.0.3.pliiralizln ve dё ziIIIlliliik;
3.0.4.a91q siyasi rnaraqlardan uzaqla§
ma;
3.0.5.iimullni maraqlarin uzla,dlrllmasl ve tomin cdilmesi;
3.0_6.Illilli
ёztiniidorkin inkisaf ctdirihnesi;
3.0.7.universa11lq;
3.0.8.rengaronglik;
3.0.9.ba§ qalanndan forqlollmo.
Ⅱ
FOSIL
Ictilnai yaylm対 dmetinin to,kili
ⅣIaddo 4。 Ictilnal yayll■ 91nin hiiquqi statusu
4.1.ictimai yaylm91 konar mida対 lo olmadan mistoqll foaliyyot
gё steron
hiiquqi,oxsdir.
4.2.ictilllai yayll■ 91 6z olnlakl iizorindo sahiblik,istifado ve so―
roncam hiiquqma malikdir,bu ЭInlakdan yalnlz ictillnai yayllnln
moqsodlori ti9iin istifado edo bilor.
4.3.lctimai yaylm91 omlakdan someroli istifado olunmaslna no―
zaret edir,olllun qortmlnaslna rnosuliyyot da。 lytr.
4.4.Ictiinal yayll■ 91nll1 01nlakl
ёzollo,di五 lo,girov qoyula,yaxud
bu qanunia rnuoyyonlo§ di五 lrnis hallardan ba,qa,satlla bilmoz.
4.5.ictimai y町 lm91nln omlakl yalnlz ycnilo,di五 lmok vo gcnis¨
londiribok inoqsodi ilo satlla bilor.
4.6.lctimai yaylm91 vc五 li,lo五 nin folllla vo mozmunlmu ёzti mi―
oyyon edir ve yaylmladlЁ l proqramlar i9in qanlmvericiliklo mii―
oyyonlo,dirilmis qaydada rnosuliyyot da,lylr.
4.7.Ictirnai yayIIn91nln adl―
Ictimai Telcviziya vo Radio Yaylln‐
lan SirkOddir.
4.8.ictimai Televiziya ve Radio Yaylmlan sirketi bu qanun,
``Kiitlovi infollllaSiya vasitelo五 haqqlndが ',``Tclcviziya vo radio
８
︵‘υ
yaylml haqqlnda''Azerbaycan Rcspublikasinln qanunlari vo bu
qttunun tolob10rino uyttn,okilde hazlrlanlb Yaylm§ urasi tero―
flndon tesdiq olunan Nizalllnamo osaslnda foaliyyot g6storir
Maddo 5.Icamai yaylm foaliyγ ouno lisenzけ a Verilmosi vo
tezliklorin ayrlimasl
lctimai yaylin fЭ aliン γotino d6vlet tereflndon middotsiz vo 6do_
nissiz lisenziya vc■ lir ve tezlik ayrlllr
Maldo 6.ictimal yaylm91nln hiquqlarl
6 0 1ctim“ yaylm911un a,電 ldak,hiquqlan vardl■
60 1 6inim yり lm xidmetlo五 」 yaratmaq;
6 0 2 ohalinin imШ ni maraqlannl ohate edon proqramlar(vcJ―
li,lor)haz[lamaq,bedii,senedli,cizgi■ lm10H,habc10 seHallar
9oklnok, onlan yaylmlamaq, audio ve vidco yazllann1 9o―
xaltmaq,samlaq ve ya icareyo vcll.10k;
6 0 3 reklam foaliン γetiilo mO,言 ul。 lmaq;
6.0 4 61ko orazisinde ve xaHcdo Ozinin mixbir inonteqolerim,
fllial ve numayondolikloHni a9maq;
6 0 5 telcradlo yaym i10 b電 1l iStellllen motbu ne,rm tesis9isi ol―
lllaq:
6 0 6 6z vcHli,loHnin proqraminl dorc etmok ve ya bu hiququ
l19inCll,OXSe vc■ 11lok;
6 0 7 6zunun Otu血 ct qurttlar,ObOkesindon istifade ctmok,bu
illlcsiyanl diger subyckte heva10 ctmok ve ya
sebokesini icaぬ ye
vemok;
ёiict q肛ぃ lar
60_8 proqramlannl pcyk rabiteJ,kabcl,obobsi,yaxud dlgor ye―
rustu tc血 鳳印
Ittar Vasitesile
ё
lkOnin mt血 。
razisine
6tullllok;
6 0 9 olave info.11laSiya,intcmet ve diger yaylm xidnlet10ri,ya―
xud tcx■ ologiyanin on yeni saholorindo fealiyyot g6stollllok;
6 0 10 ёzllnin aⅨiv matcHallarin1 5kOdax■ i yaylm91lara ve ya
yayllndankenar subycktlere icな oyO vcnnok:
139
6 0 1l olave ve ya tamamlaylcl xidmetlor, o cilnlodon xarici
dillordo infonnasiya xidlneti gOsterlnok i9un i9inCt ,OXslorlo
omokda,1lq cmok,yaxud i9inct,oxsin bu saheyo aylrdl首
l ni―
zanlnamo kapitalindakl payinl oldo ctmok;
6 0 12 nizamname vozifelo● ni yenne yetlrlnok t9in zOruri olan
ve qanunia qadttan Cdilmeyon diger fealiyyetlo mettv1 01maq
PIaddo 7.Ictimal yaシ■m91nin vozifolori
7 0 1ctimal yaylm9mm vezifelori asa薔 ldakllardl■
7 0 1 61kode ve dunyada ba,vcron inuhunl hadis01or,d6v10t or―
qanlarinin,bolodiyyolori五 ,siyasi paltlyalarln,icimai birlik10血
dini qurumlarin vo konlncrsiya te§ kilatlannln fealiyyoti barede
vetenda,lann qerozsiz ve tarttla,dmiml,info111lasiya allnaq hi―
ququnun heyata ke9iHInlesi:
,
monevi ve imumbo,o五 deyorleH qoruyub inkisafet―
diren maaHnendiHci,melumatlandinci ve eylondi五 ci proqram―
7_0 2 milll―
lar vasltesilo vetonda,lann maraqlannln tomin olulllnasl:
7 0 3 Azerbaycan ve dinya muollinennh eserloH izro瑯
Ok
sonetkarllq numunesi olan tama,alann, bedil, sonedli ve cizgi
f11lnloHnin, scrlallann, incosonet eserlor■ lin, inthm tarixi ve
medoni tedbirlo五 n lente alinlnasl ve gelocok nosiller i9in icti‐
mal yaylm9inin qlzll fondunda saxlanlnasl;
70_4 hazlrlanlb eflre ve● lon proqramlarda vetondasiarm
ёz fl_
kirloHni bildillllesi t9in beraber imkanlar yaradllmasl;
7 0 5 vetondaslann cavabvellllo hiququnun tomm cdiLlost
710 6 info.11.asサ anin terOfsizliyhh,qorezsizliyinin ve doま
rusm"nin temin edilmesI;
7 0“7 pomoqrank matc五 allann,zorakll嗜 1,qOddari嗜 1,dini
m―
ve ir‐
qi ayn― se9klliyi tebltt edOn prOqramlann yaylmlalunamasl:
7 0 8 vetenda,lann,oxsi heyatina,,orofVe leyaqetlne h61.1lot10
yana,1lmasl:
70_9 yaylm zamanl pcse ctikasina Hayot olurmtasl
140
Ⅳladdo 8.Ictilnai yayll■ xidmet10rindO kadrlarin se,ilmesi
vo omok miqa、 ■olorinin battlanmasl
8 1 1clmai yaylln xidmetleHnin rehberlori,ba§ rcdaktorlar,bas
rcJissorlar misabiq0 0sasinda sc9ilir,Yaylm surasiteroindon sa―
de sos 9oxluЁ u ilo tOSdiq olunurlar
8 2 Mllsabiqo komissiyasilllin yaradllmasl ve misabiqonln kc91-
五lmesi qaydalan,ornok miqavileshin§ ortlo五 qallullvcHciliyo
uygun olaraq ba,dircktor teroflndon hazlrianlb tosdiq edilir.
8 3 Yaylnl,urasi rnusabiqo Osasinda sc9illlis yaylm xidmetlori―
nin rehberlermitesdiq ctnedkdo bu qanullun
81-ci maddosindo g5steHlon qaydada yeni namizodlor se9ilir.
Oger Yaylm ,urasl sc9ilmis namizedlori ■dnci dofe tosdiq et―
mezso,bas dircktor hemin namizedlo五 birba,a teyin cdO bilor
8 4 1ctimai yaylm xidmetinde isO gё
ictimai yaylmln ba§
j島 威lon,ireli
9okilon ve ya
qa対 dmetlorindo dallaメ■sOk Vezifeyo teyin
olunan kadrlara irqine,cinsin5,dini lnensubiyyotlno,yaxud siya―
si baxl,lanna g6re Fnehdudiyγ ot qoン ula bilmoz
85 1,91 6z vezifbsindon,Oxsi rnoqsodler i9un,yaxud siyasi par―
tiyalarln,konlmersiya ve diger teshlatlarin inoqsodloH■ 9in isti―
fado cdo bilmoz
861§ 91 ictimai yaylm91nin razlll首 1 01madan(bvlot orqanlann―
dan,kolmmcrsiya qunlmiarllldan ve diger te,kila■ ardan tolimat
ala,onlann tap,lngini yerine yctire bilmoz
Ⅳ【
addo 9.Ictimal yaylln sOned10rinin saxlanmasl
9 1 1ctimai tclcradio veHli,lorinin mateHallarl(lcnt yazllarl,ol_
yazmalarl,mOktublar,qo,ma sonedlorl tCle宙 ziya ve radiO yayl―
ml haqqlnda qanunvcricilik10 mioyyonlesdirilmis qaydada ve
middotde saxlanlllr
9 2 1ctimai yaylm91:
9 2 1 daxili tonzitnloyici sonedlori;
92_2 onllak llzorindo hllquqlannl tesdiq cdon sonedlori;
141
9.2.3.Yaylnl suraslnin vo]Direktorlar,urasinln iclaslannln proto―
kollannl;
9.2.4.Ba§ direktorun omr vo soroncanllarinl;
9.2.5. tofti, vo audit yoxlamalannln noticosi barodo aktlari vo
arayl,lan;
9.2.6.i§ 9ilorlo baЁ
lanllnl,omok miqa宙
lolo五 ni;
9.2.7.nliihasibat sonodlo五 ni;
9.2.8.bank,rnaliyyo vo mohkomo sonodlorini Azorbaycan Res―
publikasl■ ln qanunvericiliyi ilo miioyyonlo,di五
1lnis qaydada vo
muddotdo saxlaylr.
Maddo 10。 ictimal yaylm foaliン 7odndo,offa■ lq
10.1.ictimai yaylm91nln iqusadi fealiyyotinin,offanlこ lnl tomin
etlnok rnoqsodilo cari vo ya Yaylln suraslnln qorarl osaslnda fbv―
qolado audit yoxlamalar ke9i五 lir.
10.2.Tofti,ve ya audit yoxlamalann neticolori kiitlovi infolllla―
siya vasitolorindo dorc olunur.
IⅡ
FOSIL
Ictillllai yayllm proqramlarl
Maddo ll.icdmai yapm proqramlarlnda rosmi molumat―
larin verilmosi
H.1.ictimai yaylm91 rosmi molumatlarl he9 bir doyisiklik cmo‐
don efllro verir.``Rosmi molumat"dedikdo insanlarin heyatl,saこ ―
lamllこ l
ve ya,ayl,montOqolorinin■
ollllal fOaliyyoti t9in tohlii―
ko tё redonお vqolado hallar,tobii folaketlor ve qozalar barodo
dё vlot
hakiiniyyoti orqanlarinin vcrdiklo五
xoborlor,habclo co―
rniyyotin bilgilondirilmesi t,tin zomri olan,dё vlot hakiFniyyOti
orqanlannln roslni mё vqeyini oks etdiron a91qlamalar,boyanat
ve rnolumatlar ba§ a
dii,iiliir.
142
11 2 1ctimai yaylrn91 resmi molumatlarin mozmununa gё ro mO_
suliyyot da,Innlr
PIaddo 12.Ictimai yayIIn proqramlarinln d」 i
12 1 lctimai yaylln proqramlarl, bir qayda olaraq, Azerbaycan
Rcspublikasinln dё vlet d■ inde yaylmlanir ``Proqramlann dili''
dedikdo qa9aln setirlor(subtitrl Ve tOs宙
basa dusiltlr
五 (metli)a91qlayan sOs
12 2 Xarici dildo hazlrlanan proqramiar,bu dildokl tedHs ve rct―
ranslyasiya cdilen proqramlar istisna cdilmokle,Azorbaycan di―
lindo subtitrlorlo mi,ayiot olunur,bed五 ,sonedli fllm10r,91xl,lar
ve s Azerbaycan dilhe tercime cdilir_
12_3_Ictimal yaylm proqralnlarinaノ しOrbaycan Respublikasmln
erazisindo ya,ayan tmilli azllqlann dl1lo● nde vcHlislor daxil cdilir
Madlo 13.Ictimal yaylm proqramiarlna verilen toloblor
131.Ictimai yaylin91 bu qanunla m■ oyyonlo,diHhni,meqsedlo_
rini heyata kc9ill.lok tOin prOqramlar hazlrlayarken comiyyot―
doki siyasi oqidoleri,dini baxl,lan,ictlnlai flkir ve reyin nluxto_
lif coreyanlannl,habelo 01ke vetOndttlarmlll huquq beraborliyi―
ni nezore almalldlr
13 2 Proqranllar milli‐ monevi doyorio五 ,lllilli adet vo oneneleri,
medoniyyet ve incosonetin bittn rongarongliyini 6zundo oks et―
dillllolidir
13 3 1ctimai yaylm prOqramlannda siyasi baxl,lann brterefli
qaydada isinli"ne Ve ya teblittatma y。 l VeHlmir Pliralizlll ve
dOzumlilik p● nsipino uyЁ un olaraq cOmiyyotdoki mixt01if no―
zor nё qtelori,problenllore yana,ma,serhler ve analitik tehli1lor
altemativ esasiaria ve diskussiya fonn郎 lnda apanllr
13 4 Ycni vo ortinal tCleradio mehsullarinln yaradilmasma,bO_
dii fllmle五 n,sc五 allarin,tclcradiO tamasalannln eflre veHlmosino
diqqot artinlmalldir
13 5 Dinya ёkelo五 nin en yax,l seriallannln,bodil,sOnedli ve
cizgi flinlleHnin Azerbaycan diline cevrilorok tamasa91lara 9at―
dinlmaslna,orait yaradllmahdlr
14R
13.6. Proqralnlarda Azorbaycanda istchsal olunan kino,telc,vi¨
deo ve radio mohsullarlnln yayllnlanmaslna iistiinliik ve五
lir.
13.7. Proqrarnlarda istifado olunan infoll.lasiyalarin mozmunu,
monboyi vo odalotliliyi arasdlrlllb doqiqlo,dirilmolidir.
13.8.Xoborlor proqranllnda infoll.lasiyalar ehatoli,torofsiz,qo―
rozsiz, miistoqi1 01lnall, conliyyotdoki forqli nё qteyi― ■ozor1010
uy:算 n hazrlaFlma11,sorhlor infollllasiyadan deqiq,okildo sc9il―
molidir.
13.9.ictimai yaylln proqramlannda ёlkenin digor yaylln91larinln
proqrallnlanndan ёdoni§ siz sitat ve iaqmentlor goti五 lo bilor,bu
,ortlol ki,hernin sitat vo fraqmentlo壺 n iimurni hocnli 90 saniyo―
don 9ox olmasin ve tosvinn tistiindo emblenli gё
monboyi a91qlansln.
storilmoklo
Maddo 14.ictimai yaylm zamanl reklama ve五 lon toloblor
14.1.Yayllllllanan reklamln xiisusi nisanl ollna11,televiziyada g6riintiilii,radioda sosli vasitolorlo proqrarnin ba,qa hissolo五 ndon
birmona11,okildo forqlonlnolidir.
14.2. Rcklamlar proqramlan■ moz・ 11lulllllna, rcklam91lar ictimai
yayll■ 91nin rniistoqilliyino tosir g6stoll■ lomolidirlor.
14.3.NIliintozom olaraq xoborlor proqrarnl:yaxud muasir siyasi
mё vzularda verili, aparan ,oxslor tclcradio rcklalnlarlnda 91xl,
cdo bilrnozlor.
14.4. Rcklam ayrl― ayn verilislorin araslnda blok,oklindo eflro
verilir.
14.5. NIlisteqil hissolordon ibaret televe五 li,lordo, idman proq―
ralnlarlnda,fasilolorlo gedon todbirlorin ve talnasalarlll yayllI1ln―
da reklam yalnlz miistoqil hissolo五 n araslnda ve ya fasilolordo
vcrilo bilor.
14.6.Aynca verili,lordo bir reklam blokunun sonu ilo o bi五 rck―
lam blokunun ovveli arasindakl zaman kosiyi bu qanunun 14.8-ci
lnaddosindo gё storilon hallardan ba,qa,30 doqiqodon az ohnama―
hdlr.
144
14 7 Xoborlor proqraml, dini ve u,aq verili,lori, homOlnin 30
doqiqodon az 9okon sc五 allar,oyloncoli proqramlar,akttlal siyasi
verilislor,sonedli f111■ lor rcklamla kesile bililnez
14 8 Bedii ve tcleviziya flllnloH,45 doqiqodon bir vo ya bir nc―
9o45 doqiqo 9ox 90kOn fasilesiz proqramlar yalnlz her 45 doql―
qodon sonra rcklamla kesilo biler Proqramlann nimayi,i bir vo
ya bir ne9o 45 deqiqedon az1 20 deqiqo 9ox 9okdikdo olavo ola―
raq bir rcklam da vcHlo bilor
14 9 Reklamina Azerbaycan Rcspublikasinm qanunvcHciliyi llo
mehdudiン γotlor qoyulmu§ ,oc面 lodon u,aqlann flzlki,oqli vo
monevi iid,aflna ciddi zerbe vuran mehsullann reklanl qada―
普andlr
14 1 0 Proqrallllar araslnda tcletlcaret reklaml yerle,diHlo biler,
bu,ortio ki,alql― satql,xidmet ve icare baredo blrbtta tokliner
edilen reklamln tmunli hecnll gun erzinde 30 doqiqedon 9ox ol―
lnasln
14 1l Rcklam ictimai yaylm proqramlannin gundolk hecn■ lllm
15 faiが ndon,bir saat o2indo rcklam 9axl■ ln on yuksok heddi 9
deqiqeden 9ox ollnamalldlr
14 12 Radioda rcklamlann gundollk hecminin imunli middeti
90 doqiqodir
Maddo 15.Ictimal yay■ m xidmotine sponsorluq
15 1 Bit6vlukdo,yaxud qismen sponsor yardlml llo hazlrlanan
vcr■ i,loHn e、
olindo ve sonunda onlann kiin tereflndon maliy―
∼
yolosdiHldiyi"lq diktor metni,yaxud subtitrler vasitesilo elan
olunlnalldI Battlanml,miqavileyo uy,m。 laraq veHlisdo spon―
sonln clan cdiLllesi t9un onun cmblemini,f1111la ni,anlni gOster―
mok,yaxud diger fbl:1lalardan istifade cmok olar
15 2 Sponsor vcHlisloHn mozmununa.ycrlo,dirilmosino,icmmai
yaylm91nin mesuliyyotine ve misteqilliyine tosir gOstero bil―
moz
145
15 3 Sponsorun maliyγ o yardllnl ilo hazlrlanlnl, ve五 li,lordo
sponsomn vo ya t9illci sexsin mallarlnin(xidmet10Hnin)al―
ql― satqlsina,yaxud
icarosino tehrike yol ve五
lmoコnolldir
15 4 Reklaml qadattan olunmu,mallarin(Xidmetlorin)sahibleH_
nin, yaxud bu mallann alql― satqlsinl, icaresini heyata kc9iron
,oxslorin sponsorluguna yol ve■ linir
15 5 Xoborler ve mtasir siyasi m6vzularda hazlrlanan proqram―
lar sponsorluq prcdmcti ola bilmoz
IV FOSIL
ictimal yaylm xidmotinin idaro olunmasl
IIIaddo 16.ictimal yaylm91nln solahiyyotlorinin heyata ke―
yOnedm皿 面
y… Шttm血 面り
11胤漬
がト
loH Yaylrn surasI Ve ba,dircktor terofllldon heyaぬ ke91Hlir
16 2 Yaylm,urasinln uzvlori,ba,dircktor vo onun miavinloH
he9 bir siyasi partiyanin llzⅣu ola bimezier
Maddo 17.Yaylm,urasinln formala,dlrllmasI
17.l Yaylm sun鳩 l proqramiann yaylml zamanl Azerbaycan Rcs―
publikぉl qanunvcnciliyinin teloblorlno omol cdillnesi uzo五 ndo
ne7Aretl heyata kc9iron ve bu sahedo hollcdci qerarlar qobul cト
mok solahiン γetlne rnalik olan nezaretcdici orqan kimi yaradlllr
172 Ya.ylm surasinl五 izvityime a,a普 ldakl te,kllatlar(teskilatlar
qrupu)her biri imumi yl薔 lncaqda sado ses 9oxlu:舞 ■o lkl nami―
zed ireli surur ve tesdiq edilmok■ 9in Azerbaycan Respublikasl―
nin Milli Moclisine teqdirn edirlor:
17 2 1 Azerbaycan Holltarlar lttifaqlan Konfcdcrasiyasl:
17 2 2 Azerbaycan Milli EImlor Akademiyasl;
17 2 3 Motbuat Sura";
17 2 4 Sahlbkanar surast
146
1 7 2 5 gencler toskilatiarl:
17 2 6 qadin comiン γetion;
17 2 7 idman fcdcrasiyalarl;
17 2 8 dini konfcssiyalari
1 7 2 9 yaradiclllq teskilatlarl
17 3 Bu qanunun 17 2 5-1729_cu m“ doloHndo g6steHlon teskl―
latlar qmpu namized sc9mok■ 9un hЭ r biHndon beraber sayda ni―
mり ondo olmaqla birge imunll y屯 lncaq kC91軋 natrnizodlor bu yl―
諄nCaqda sado ses 90Xl中 i10 Se91lirb.Oger brge imumi yl慧 ln―
caq vahid nalnizodlor se9mok 09un raa11薔 a ge10 bilmozse,i"irak
91lann her bmndon bir nofer。 lmaqla natnizedlerln vahid siyahlsl
temb ohnlt bu siyabl brge imulni yl言 lncaqda tesdiq cdilerok
Azerbttcan Respubhkasinm Mlll Meclislne toqdim edlir.
17 4 Azorbaycan Rcspublikasinm Milll Moclisi bu qanunun
172‐ ci mad&)sllldo gё stoHlon teskilatlann(te,kilatlar qmpunun)
horesindon bir natnized olinaqla 9 nefordon ibaret orkibdo
1721-1723-ci maddelordo gOsteHlon to,遍 latlann namizedlo―
」ni 6 il,1724-1726-ci maddolerdo gOsteHlon teskllatlann(tes_
kilatlar qrupunun)namiZedlenni 4 il,17_27-1729-cu madd01oト
do g6ste五 lon teskllatlar qrupunun nanlizedloHnl ise 2 il inidde‐
tino Yaylln surasina tな ′sc9ir
17 5 Yaylrn surasinin tレ vloH 6z aralanndan sOdr se91r10r
17 6 Middetiba,a9ainl,Yaylm surasl uzvloHmn ycn■
O bu qa―
rlunun 17 2-ci inaddosindo gOsterllen qaydada yeni namizedlor
ireli surulur ve bu qanunun 17 4-ci maddosindo g6steHlon qay―
dada 6 ill■ liddotine tosdiq olunurlar
17 7 Foaliyyetine bu qanunla nezerde tlltulmu,qaydada vaxtln―
dan evvel xitalll verilon Yayinl surasi llZVunin bos qalan ycrine
sccim rniddeti basa catanadOk tokrar sc9kl kecirlllnir
17 8 Bu qanunun 17 7-ci maddosindO nezerde tutulan hallarda
Yaylm Ourasl uzvloHnin say1 6 nofordon az olarsa,O zalnan fo―
aliyyetine vaxtindan evマ ol xitam vcrilmis Yaylln surasl■ ´71o五 ―
147
nin bo,qalan ycrlorino bu qanunun 17 2-ci vo 17 4-ci maddole―
Hndo gOstorilen qaydada tokrar sc9kilor kc9iHllr
17 9 1lkin se9im middeti ba,a9atml'Yaylm surasl■ ″ lorininin
tokrar sc9ilmok■ 9in bu qanunun 17 2-ci rnaddosino uygun,ok■ ―
do namiZedlikleri iroli strule bilor Yaylln surasl izvunun dalba―
dal ikl dofe se9ilmok hiququ vardlr
ⅣIaddo 18.Yay■ m,uraslnin iizvlorille verilon teloblor
18_l Yaylin stlrasinin uzvlo五 doVlot orqanlarinda vo bolodiyγ o―
lordo,lllikiyyet nё vundOn ve to§ Mlati― hiquqi forlnasindan asi11
olmayaraq her hansl tclcradlo yaylmlnda,reklam agentliyinde is―
10yo bilmozlor
182.Yaylm surasinin ia710H Onlani namizedliymi■ eli stllllus
teskllatlann deyil,bibvlikde comiyyotin maraqlannin mudafl―
09isi ldnld 91xl,Cdirlor
18 3 Yayiln Ouraslnin-loH ictimai yayim91n■ l lnusteqllliyLo
zerer vllran beyanatlar vere ve ya ёz ve力 folo五 ndon siyasi,kom―
mcrsiya,yaxud 9oxsilmeqsodlor i9in istifade edo bilmozlor
18 4 Yayim surasinin izV10H tclcradio, metbuat, info..1laSiya,
modoniyγ et,maliンγo,teletcxnika ve diger aidiyγ oti sahe izre is
tecrubesi olan ali tehsilli Azorbaycan Respublikasi vetendasla―
nndan se9ilir
Pladdo 19.Ya,■ m,urasl izviniin selahiy7otlorine vaxtlll―
dan ovvoI Xitanl verilmosi
191 Yり lm,urasl th unin solahiyyotleHne yalnlz a,a着 ldak/1
hallarda vaxtindan owγ ol Xitam verile bilor:
19 1 1 6z orizosiilo;
19 1 2 Yaylm Ourasinin i″ luyi lo bir araya sittmayan vOzifo
tutduqdh;
19 1 3 Azorbaycan Rcspublikasi vetendasll普 indan 91xdiqda,bas―
qa dOvlotin vetonda,11普 lnl qObul etdikdo ve ya ba,qa dOvlot qar―
,lSinda
ёhdolik gOirdikdO:
148
19 1 4 mehkomonin qanuni qivveyo minmis qotllamesi iloお
aliyyot qabiliyyotsizliyi,yaxud mehdud fealiyyot qabiliン
γetli
_
ol_
masi tosdiq olunduqda,cinayet tё retlllokde teqsirli bilindikdO ve
ya qanunvcHciliklo rn■ oン γon10,diHlmi,qaydada itkin di§ mi,ve
ya ёlmis elan cdildikdo;
19_1 5 Uzrsiz sebebdon alti ay Yaylm surasinln iclaslannda isti‐
rak etmodikdo;
19 1 6 voziお sinin OhdoshdOn go10 bilmedlkdO
19 2 Yaylm surasl ёz iz、屯ni bu qanunun 19 1 6‐ cl maddesindO
nozorde tutuhl野 Osaslara g6re ve力 fodon azad emOk baredO
Azorbaycan Rcspublikasulm Milli MOclisi q崎 lsmda inoselo qal―
dl..l.aq■ 9un a21 altl i盈 価 in rami11薔l i10 qerar qobul etmelidlr
19_3 Azerbaycan Rcspublikasulin Milli Moclisi Yaylm suraslnin
tesdiq olulmaq i9un teqdim etdiyi qeran 63 ses 9oxlugu ile redd
cdo bilor
pltadd。 20.Yaylin,urasinlII solahi,7ot10ri
20 1 Yaylin surasinin solahiyyotlon
ωagldakllardir:
20.1 1 6z rcqlarncnttni inioyyonlo,dinr;
201_2 Yaylm ,urasl haqqmda Osasnalneni hazlrlaylb tesdiq
cdir;
20.1 3 Bass direktonln scci■ nesi ve ya vozifosine vaxtindan ev―
vol xitam ve● Imosi t9in azl altl滋 哺面 n razlllЁ l i10 qerar qobul
∼
cdl■
20 1 4 Bas dircktorun teqdimatl ile onun 3 muaviini vezifoyo
teyin ve ya vozifedon azad edir;
2015_vezife tollmatlan ve daxili tenzimloyici nollllalar hazlrla―
ylb qobul cdir:
20 1 6 ictimai yay:In91nin proqram strategiyasinl ve siyasetini
tesdiq cdir;
:地
編FmЫ
yarmtt somapЮ qradann mo面 oHn■ ―
団
回
°
149
20 1 8 ictlmai yaylm91nin bidcosini vo
■lik hcsabatini tosdiq
edir;
20 1 9 ictimai yayinlln konscpsiyasinl hazlrlaylr,tcxniki avadan―
1lqlarin ve yaylmln keyflyyot smdartlanni rnuobryonlo,diriri
20 1 10 sobobini yaz■ 1,olcllde a91qlalnaqla proqramlarla ba薔 11
bu qanunun tolobleHnin pozulinasl baredo ba,direktora xober―
darhq edlr ve muvaflq tedbirler gё rllmosine dair gOsteri,vc● r;
20 1 1l azl altl iattnin razlll普 l i10 Dircktonar surasinm qerannl
10薔 V
edir;
20_1 12 ildo bir dofo ёz fealiyyeti baredo ictimaiン γete hcsabat
vcrir ve bu hcsabatl metbuatda dorc etdi罰 [;
20 1 13 bu qanunla ve Yaylm surasl haqqlnda Osasname ile nlu―
oyγ onlo,diHlmis diger vezifoloH ycHne yetiHr
20 2 Yaylin surasl ■zvloHnin Ba, dircktorun can fealiyyetine
her hans1 5oHlde rnidaxilesine yol ve五 hnir
203 As電 ldakl
hallarda Yaylm surasmm razll屯 i te10b。 lunur:
20 3 1 telcviziya tamasa91lannin ve radio dinloyiclorinin sc91ln
intanlannl gcn埒 londillllok moqsodi ilo ycni proqranl xidmetleri
yaradlldlqda;
2032 da,llllnaz omlakln eldo ol― asi ve satllmasl zamanl:
20.3 3 bank krcditleH allndiqda ve maliyγ o 6hdoliklorl g61カ 哺1-
dikdo
20 4 Yaylm surasl on azliki ayda bir dofe iclas kc9iHr
20 5 Yaylln surasinln sedH ve ya izvlordon t,nofo五 nin telobi
ile n6vbedol■ onar iclas kc9iHle bilor
20 6 iclaslar-loHn yandan 9o文 u istirak etdik“ solahiyyttlidir
20 7 Bu qanunla nezerde tutulmu,hallardan basqa,Yaylm sura―
sl i,tirak edonloHn sado ses 9oxluttu i10 qOrarlar qobul cdir Sos―
lor berabor olduqda sedr holledici sos is● nliylllle malmir
20 8 Btt drektor ve Dircktorlar luraslmn i″
lo五
Yayim,urasinln
iclaslarinda mo,vero"i SOSio istirak etlmok hiququna malikdirler
150
20 9 Yaylrn surasinin izvlorine ictimai Tclcviziya vo Radio Ya―
ylmlarl sirketinin bidcosindon ildo bir dofe Ba§ dircktortln bir
ayllq vezifo ma● l hecmindo pul verilir
Ⅳladdo 21.Ba,direktor
鮎
￡
Tttltt」 釉 柵 蹴踊認 群
姦
肝
胤寵
」
留意11)輩鮮::挙1111
淵111黒 1籠mmttneseⅢ
.
卵ザ
憮
響
『
11鳳 酬TLR(総 徊
淵脚湯
蠍 i皿
:亀 :∫
■ozaret edir ve F■ OSuliyyOt daslylr;
21 2 2 1ctimai yaylm91■ ln can fealiyγ etlne rehberllk edlr;
212.3 1ctimai yaylln。 lni mehkomed。 ,dovlot orqanlannda,xa_
Hcde ve beン molxalq te,kilatlarda tonlsil edir;
21 2 4 omrler venr,iniqavilolor battlaylr,bu sonedloHn t010blo―
Hne omo1 01ullnlasma nezaret cdir;
慧乱
ili蹴 譜』:顆
鷲 温 蝋
k° ra,電 dah
:1孔 鮮 'd“
蝋
甲
」
mnm"∞
mesObbr懃 o面 鈍0゛ qOrarlar
ι
qo
21 3 1 veHli,loHn yaradicl idcyasl ve istehsall;
21 3 2 verilisior sctkasinin i,lomesi;
21 3 3 yaylm foaliyyetinin teskili,caH mos0101oHn helli;
21 3 4 bu qanunla no20rde tlltulan hallardan bttqa,ictlmai yaylin―
9min emlakliレ oHnde sahiblik,istifadb ve seroncan vc五 Lnesi:
XЫ r me■ OqdoH」
ud ve nimayondd側 Hn y征
:l総 11・
:li:t(l」
酬
■
■
。
:』 li『 :::II]lill1llardanba,qa,kadrlann
"
se―
，
て
21 3 7 bu qanunla nezerde tutulan hallardan ba§
qa,Inallann vo
xidmetlerin alql― satqlsl,icarosi ve istifade olunmasl:
21 3 8 bu qanunla nezerde tumlan hallardan basqa,olaqolor qu―
rulmasl,danlslqlar apanimasi ve miqavilelor battlanmasI;
21 3 9 bu qanunla nezorde tuttllan hallardan basqa,bidconin tor―
tibi vo icrasl
21 4 Btt direktor,ictimai Tele宙 ziya ve Radio Yaylmlan sirk。 ―
tinin Nizamnamosino uyttn Olaraq,yaylm xidmetloHnin rehbo「
10nndon lbaret Direktonar surasl yaradlr
215 Ba,dircktor,Nizanlnameyo uygun olaraq,Dircktorlar,ura―
sina rehberilk edir Ba,direktorlln mtavinloH ,urada tzv kimi
tomsil olunurlar
21 6 ictimal Tclc宙 ziya ve Radio Yaylmlan sirbinin umumi
ylgmcaginda i,91loHn arasindan sado ses 9oxlugu 1lo Dlrcktorlar
SuraSlha on az1 2 nefor izv daxil edile biler
l
217.Direktorlar surasI Nizalllllamede nezerde tutulan moselelor
uzre qerarlar qobul ctmok sdah,yethO malkdir
218 Basd■ ektor
a,電 ldakl mesoleloH Dircktorlar,urasl l10 ra―
zlla,dirlnalldir:
21 8 1 proqram siyasetinin imumi xottini vo osas pnnsiplorini;
21 8 2 hemkarlaritifaqito,kilatlan ilo miqa宙 loloH;
21 8 3 bidconin tortibini ve icrasi barede illik hesabatl;
21 84
ictimal yaylm91nin bidcosinde nezorde ttltuhnayan
xorcleri
219 Ba,direktomn tokrar se9ilm*htququ vardir
2110 Ba,direktomn solahi、 、tlerine yalnlz asa薔 ldakl hallarda
vaxtindan ovvol xitam vcrilo bilor:
21 10 1 6zerセ
osi lle;
21 10 2 elmi,pedaqai Ve yaradici1lq fealiyyoti isisna olmaqla,
diger 6doni,li vozife tutduqda;
21 103_ Azorbaycan Respublikasi vetonda,11薔 indan 91xdlqda,
つι
´
５
ba,qa dё vletin votonda,11薔 lnl qobul ctdikdo ve ya ba,qa dё V10t
qar,lsinda ёhdolik gOturdllkdO;
21 10 4 mehkomonin qanuni qivveyo minlnis qomamesillo fo―
aliyyot qabiliyyotsizliyi,yaxud mehdud foaliyyot qabiliン
γetli。 1_
masl tosdiq olunduqda,cinayot tOrentlekde teqsirli bilindlkdo ve
ya qanunvcriciliklo m■ oyγ on10'dinlmis qaydada itkin di,コ nt,vo
ya ёlint,elan edildikdo;
21 105,vezifesinin ёhdosindon gelo bilmedikdo
Madlo 22.Icamalyaylm,min fOaliwotino hiquqi nozaret
22 1 1ctimal yaylm91nmお aliン γetine hiquqi nozaret tele宙 ziya
ve radio yayllnl sahosindo mivaflq d6vlet orqanl teroindon hO―
yata kc91Hlir.
22 2 Televiziya ve radio yaylml sahosndo muvaflq dOvlot Orqa―
nl bu qanunun telebloHd pozan ve ya poza bilon istonilon hero―
ket(herOketsizlikl baredO ictimai yaylm xidmeunin idarectme
orqanianlla sorgu gondore ve ya qanun pOzulltusunun qar,lsinin
allllmasini telob edo bilor
22.3 1ctimai yayllnin idarectno Orqalllan sorttya qollao■ ondh‐
ci cavab vc111.odlkde ve ya ozloHnin nozaretcdici inksiyalannl
yeHne yetill.lodlkdo tcleviziya ve radio yaylmi sahesindo miva―
flq dё vlot orqanl:
22 3 1 daha sort tedbirler g6rulmesini telob cdir ve qanun po―
zulltusunun aradan qaldrilmasi t9un konkrct vaxt muoyyonlo,‐
dirir;
22 3 2 mehkemeyo llluraciet cdir
22 4 1ctlmal yaylm91nin televiziya ve radio yaylml sahesindo
muvaflq d6vlot orqam■ ln hereketlorlndon mehkomeyo,ikayet
ctnlok hiququ vardir
22_5 Bu maddonm telebloHtlin yerine yctl五 linosi t9un hoyata
kc91Hlon istonilon tedbir ictlmai yaylm91nm infollllasiya almaq
ve flkH ifade cinok hiququnu mehdudlasdl111lamalldlr
153
V FOSIL
ictimai yaylm xidmetinin maliyyolo§ dirilmosi
Maddo 23.ictimai yaylm xidmetinin maly7o monbolori
23 1 ictimai yり lm xidmeti a,agldakl mOnbelor hesabina maliy―
yolo,dirilir:
23 1 i bu qanunla ba§ qa qayda mioン γenlo,dirilmeyibso, abo―
ncnt haqqlndan daxiloLllalar;
23 1 2 sponsor yardirnl:
23 1 3 flziki ve hiquqi,oxsloHn ianolori;
23 1 4 reklamdan oldo olunan gelirior;
23 1 5 audio ve audiovizual proqramlann sat191ndan da対 lolmalar;
23 1 6 6z mehsulu olan seriallann, tamasalarin, bodii, senedli,
cizgi ve diger fllmlo五 n satl,lndan olde cdilen vesaitlor:
23 1 71 konscrtloHn vo,oularill te,kilindon daxilolmalar;
‐
231_8 Azerbaycan Respublikasmm qanunve■ ciliyi ilo qadattan
olunmayan diger menbolor
23 2 Bu qatlunun 23 1 1‐ ci rnaddosi qivマ oyo lninenedok,diger
monbolordon elde cdilon golirlor do nezere allnlnaqla, ictimal
yaylmin meqsedlorinin heyata kcciHhnesi,fasilosiz fealiyyeti ve
pcrspekt市 li inkisafl i9in dOvlot bidcosindoll her il artan■ 1lq―
darda maliン γo vesaiti ayrlllr vo bu,dё vlet bidcosindo ayrlca se―
tirdo gOsterilir
oyo nlinendon sonra
23 3 Bu qanunun 23 1 1-ci maddosi qiv、 ′
da, diger monbelordon daxilolmalar nezere ahnlnaqla, ictlmai
yaylm91nin perspcnvli inkisafl i9un dOvlot bidcosindon aylr―
nlalar davanl cdir
234 D6vlot bidcosillldon maliyvolo,me dOvlot hakl■ liyyoti or―
qanlarinm ictimal yaylma muda対 losi■9th esas ola bilmoz
23 5 ictimai yaylm xidmounin abOnent haqql hesabina maliyyo―
lo,dirilmesi A20rbaycan Respublikasinin qanunve五 ciliyi llo ton―
zimlo,ir
154
VI FOSIL
Yekun lniddOalarl
ルIaddo 24.Abonentlorin hiiquqlarlnin qorunmasI
24 1 Hor kesin ictimai yay:in91ya ёz irad ve toklinorini bildir―
mok hiququ vardlr
242 Ba,dircktor daxil olmus irad ve tokli■ oH ara,dinr,lazlm
geldlkde tedbirior gOir, gё 血lmts tedbirloHn ■Otlc01orl
vaxtll― vaxtinda,
lakln 3 aydan gcc Olmayaraq metbuatda dorc
olunur
24.3.Ictillnai yaylm91 vetenda,lann yalan infollllasiya venll■
Osi,
,orof ve 10yaqetloHllin a19aldlhnasl, 1,guZar movqeloHne zerer
vuruLnasl barede tokzib,duzoli,ve cavab ve五 hosi t010b10Hno
kutlovi lnforrnasiya vasitolo五 haqqlnda qanunvencillk10 mioy‐
yonlo,di五 lmi,qaydada omel cdir:
24 4 1ctimal yaylm zalmanl hiququnun pozullnasl baredo O五 zo
ile muraciet cdon her kos ёz vesaij hesabina hemh ve● lish
audio ve video suretloHni ala biler
Maddo 25.Qanunun midlo21annln pOzulmasina gOro mO‐
suliyγ ot
Bu qanunun middealanllin pozulmaslna gё ro flzikl ve hiquqi
,oxslor Azerbaycan Rcspublikasinln qanunveHciliyino uyttun
olaraq mesuliyyot daslyldar
Maddo 26.Qanunun qtwOyo minmosi
26.l Bu qanun dbrc cdildiyi mdOn qivveyO minir
26.2 Bu qanunun 23 1 1-ci inaddosi 2010-cu il yanvann l‐ don
qtwoyo inlnlr
llham OLiYEⅥ
Иυめcycα ″Rι Ψ″う
S`″ rF
==誡
P,c濃磁●″
βal・Jゞ ″ ,423S“ 夕αレ 2θ θ4ο ヵ″
ヽ 一
ξリ
Netico
Belolikle, artlq tarixo 9cvHlmi5 20-ci osr m6cizoloH, clmi
ko,■ oH,Koslnosun fethi ve inuharibolori ile yanasl tclcviziyanl,
kompttcd,intemcti yaratmaqla bo,oHyyoti min iller boyu arzll―
ladlこ l iSteylno 9atdtrdl,gllcl■ infollllasiya,molumat,bilik mon―
boyi,oylonce ve istirahet vasitesi 19in genis imkanlar a9dl Az
vaxt erzinde tclcviziya insanlarm scvimlisino, ailele五 n istokli
qonagma 9evrildi Dllnyanin mixtelif qitoloHndo,insanlann ho―
yatinda,ictlmai― siyasi,sosid― iqtisadl,idman vo medeniyyot sa
hesindo gedon inki,afl,proseslo● oyani sokildo lnsanl額 a9atdlr―
matta ba,ladi Adamlar cv10Hndon konara 91xllladan,ko,klordon
qozctlori allb oxumadan menzi1loHndeco molumatlmaq, ma―
annemok,。 ylenlllok
ilnkalll qttandilar Televiziya yaranl,l ile
KIV■ fonndttdlrdl,jurlldお
●
ka
alemmdo yclll yaraacllq Sahe―
sini mcydana getirdl Tclcviziya alilnloHn,sosioloqlann,psixo―
b慨
l鞘 驚Wi,“ dm
瑠露
klmi,9o茫
de肺 mぉs
mcda
m teXlllkl tereqqinin mkJ,aina dalm can atm comiン γo―
tln yanmdlnalnik sistelni klmi irsanlann ictlmai‐ medoni heyatlna
霧
鍛露:篭ぱ智温驚￡搬露mS魁露 慧仄
l首
_
tlni qazanlllis bonzersiZ infonllasiya,oylonco ve istlrahet vasitosi―
/qltelo五
,61dir Comiン γoin mei,otiO,oxlaqlna tesir g6sbron l■
biHne
yaxlllla,dlllllaqda―
koloH,xalqlal■ ,sivilizasiyalari daim bir‐
o10Hnde yasayan xalql征
dir Bu gun planetimizin mtxblif」 §
barode televi五 ya
onenolo五
bi← birlnin heyatl,yasayl,terzi,adet―
vasitosile xoborlum Ⅳ on 9oth meq,mlarda hsttan birlo,di―
蹴鰐l翼ボ]眺舗胤,m:場 :樹窮I鑑 :w糧
disolerdon illsanlar televizlya ekranianndm molumatlanlr,onlarda
qar,11lqll olaqo,birlik hisslorl yaradlr Netlcodo 61kelor,xalqlar on
:r
90in meqatnlarda bir‐ birine yardlm oli uzadaraq hadisoloHn a言
neticoloHnl aradan qaldll.1laqda kOmokloHni osigomilor
156
20. K:ppoan B. M. Hosocrra na TB, Mocrna., 2000
2l- Crpelrqon E. B. XaHprr reneBr.r/IeHr.rs, Mocrsa., 1967
22. C'rperrqoe 6. B. Asa:rxruqecxne xaupbr, Muucx., 1974
23- B. JI. I{enrc. TeleBu:aonnal xypHarnrcrr4Ka, Mocroa.,
24.
25.
26.
27.
2004
B. JI. I{nux. XypHaaxcr c Mrrr(po(boHoM, Mocrsa., 2000
B. JI. I{nur, .f,. B. Hasapoaa. TeresusroHHrre HoBocrH
Poccuu, Mocxra., 2002
3acopr.rna T, @eAocosa H. flpo$ecorr xypnamlcr, pocron
xa-{ory i999
C. @una. Kar mlca'n, glr paAno n reneBlrleurr, Mocxra.,
1963
28. M. B. 3apra. flpousuourerue
B pagfio
fl
re.nesus[orurofi
pevu, Mocxna., 1976
29.
Myparor C. A.
TenesxAeHr{e
B rroficitax reneBrrle] ,rr,
MocKea., 2001
30.
.
32.
3l
Myparon C. A. Tenesnsfionnue o6ulenue B KaApe l.r 3a
KaapoM, Mocxsa., 2003
Tereg gr.roxuas xq/puuurrrcrnxa, Mocxea., 1994
fleftaep M. C. Paarzo Ir reJreBrrleur{e g CCCp, lar:u u
Qarru (1917- 1986), Mocxna., 1989
159
ONVERQAFARLI
Televiziya jurnalistikasrnrn asaslarr
(Azerbaycan dilinde)
Bakt-2009
Motboo miidid
Kompiitcr tortibatglsl
Mehman Rocobli
Aleksandr Popov
Qapa imzalanmtq 2l -05.2009. Formatr 60x84 l/16.
Fizrki glv 10,0. $orti 9/v 9,30.
Sifarig 41. Tiraj 500.
"Tefakkiir" Universitetinin matboasi
Unvan: Bakr 9eh., Tobriz kiig. l9Tcl.: 541-05-88

Kapıldım sana bir mecnun gibi

Abamec-EC böcek ilacı

Karabük Üniversitesi Rektörlük Kupası Etkinliği Hakkında Duyuru

Doktor-Hasta ‹liflkilerine Yeni Bir Bak›fl Uyku Uyuyamamak m

sıemens

Program - Tamamlayıcı ve Destekleyici Bakım Uygulamaları Kongresi

Meclisi Mebusun t : 104 9 Mayıs 1327 C : 1 Dr. BAHAEDDÎN ŞAKÎR

Bu PDF dosyasını indir

scarica qui - Books In Italy

Sınav sonuçları için Tıklayınız.