Dr. Suat Erdoğan Sunum planı   Hipofiz,   Epifiz   Timüs   Tiroid   Paratiroid ve   Pankreas hormonları Hipofiz bezi (hypophysis) Hipofizial çukurlukta bulunur (sella turcica) 9 adet hormon üretir İki bölümü vardır:   Anterior hipofiz 1. TSH 2. ACTH 3. FSH 4. LH ________ 5. GH 6. PRL 7. MSH İlk 4 hormon “tropik” hormonlardır, diğer hormonların fonksiyonlarını düzenler (ön=adenohipofiz) _________________________________________________________________   Posterior hipofiz (nörohipofiz) 8. ADH (antidüiretik hormon), veya vazopressin 9. Oksitosin Latince olarak Sella Turcica adı, ilk kez, Osmanlı döneminde yaygın olarak kullanılan eyerlerin yapısına benzerliği nedeniyle, Padua Üniversitesinin ünlü anatomi bilgini Adrianus Spigelius (1578-‐1625) tarafından kullanılmış ve (Spigelius'un) ölümünden iki yıl sonra öğrencisi tarafından yayımlanan 'De Corpora Humanis Fabrica' adlı eserle de literatüre kazandırılmıştır. Bu terim, İngilizce Turkish saddle, Almanca Türkensattel, Fransızca Selle Turcique, Arapça Serc-‐i Turki.” olarak kullanılmaktadır. Kısaltmaların anlamı…   TSH: thyroid-‐stimulating hormone   ACTH: adreno kortikotropik hormon   FSH: follükül stimüle (uyarıcı) edici hormon   LH: luteinleştirici hormon   GH: growth hormone (büyüme hormonu)   PRL: prolaktin   MSH: melanosit-‐uyarıcı hormon   ADH: antidiüretik hormon   Oksitosin Hipofiz hormonlarının görevleri ? 4 tropik hormon diğer hormonların fonksiyonlarını düzenler:   TSH tiroid bezini uyararak tiroid hormon üretimini uyarır   ACTH adrenal korteksi (böbrek üstü bezi) uyararak kortikosteroid sentezini sağlar: aldosteron ve kortizol   FSH folikül büyümesi ve ovaryumdan östrojen üretimini sağlar; sperm üretimini uyarır.   LH ovulasyona neden olur ve korpus luteum gelişimini sağlar, testislerde androgen üretimini uyarır. Ön hipofizin diğer hormonları…   GH (= somatrotropic hormone) kemiklerin epifiz ucundan uzamasını ve protein sentezini uyararak vücutta büyümeyi (growth) sağlar   PRL meme bezlerini uyararak süt üretimini uyarır. Hipofiz bezinin hedef organları Nörohipofiz hormonları   Hipotalamustan antidiüretik hormon (ADH) ve oksitosin üretilir ve   Hipofizin arka lobuna (posterior) sinir aksonları aracılığı ile taşınır. Arka hipofiz hormonları (nörohipofiz)   ADH (antidiüretik hormon = vazopressin) böbrekleri uyararak suyun vücutta tutulmasını sağlatır, kan basıncını artırır.   Oksitosin kadınlarda doğum kanallarındaki düz kasların kasılmasını uyararak doğumun kolaylaşmasını sağlar. Ayrıca, meme bezlerinden sütün boşalmasına yardımcı olur. Epifiz bezi (pineal gland)   Vertebralıların beyinlerinde bulunan küçük bir bezdir (bezelye büyüklüğünde)   Melatonin hormonunu salgılar. Melatonin:   Melatonin triptofan amino asitinden sentezlenir   Uyku-‐uyanıklık paternini (sirkadiyan ritm=biyoritm=biyolojik saat) düzenler   Uykuyu uyarır   Üretimi geceleri (karanlık) artar   Kansere karşı koruyucu etkili olabilir   Kan basıncını ve vücut ısısını düşürür, yaşlanmayı geciktirir. “…exposure to room light during the usual hours of sleep suppressed melatonin levels by more than 50%” (Harvard Medical School in Boston) Timüs bezi   Timüs bezi, tiroid bezinin altında, göğüs boşluğunda ve nefes borusunun önünde bulunur   Timüs immun sistemin özelleşmiş organıdır.   T lenfositler timüs bezinde olgunlaşır   Timüs ergenlik yaşlarında atrofiye olan bir organdır. Melanin SFmülan Hormon (intermedin) (MSH):   Peptid yapılı bir hormondur   Orta hipofizden salgılanır   Melanosit hücrelerini (melanin pigment hücreleri) stimüle ederek deri ve saç renginin koyulaşmasını sağlar.   Üretimi gebelikte artar Tiroit bezi   Trakhea üzerinde ve boynun ön bölgesinde yer alır.   Bezin iki adet lobu vardır.   Tiroit bezinden iki hormon üretilir:   Tiroit hormonları:   tiroksin=T4 ve   triiodotiroksin=T3 4 ve 3 iyot molekülü taşır ve tirozinden üretilirler.   Tiroid bezinin yapısı: iki çeşit hücre bulunur:   Follikül hücreleri: tiroksin hormonlarının öncülü olan tirogloblülin proteini üretir,   Parafolliküler “C” hücreleri: kalsitonin üretirler Tiroit hormonun (Froksin) bazı etkileri   Bazal metabolizma hızını yükseltir.   Vücudun oksijen kullanımını artırarak besinlerden (karbonhidrat, lipidler ve proteinler) enerji teminini sağlar.   Vücutta birçok hedef hücreyi etkileyerek;   Protein sentezi   Kemik büyümesi   Sinirlerde gelişme/olgunlaşma   Hücrelerde farklılaşma (ddifferentiation) NegaFve Feedback: Thyroid ParaFroit bezleri   İnsanlarda 4 adet paratiroit bezi bulunur.   Tiroid bezinin arka yüzeyinde bulunur (çoğu zaman gömülüdür). ParaFroit bezlerinde üreFlen hormonlar Paratiroit bezi hücrelerinden PTH ve kalsitonin hormonları üretilir. ParaFroit hormonu (PTH)   Paratiroit hormonu (PTH) veya parathormon adını alır.   84 amino asitten oluşan protein yapılı bir hormondur. PTH’nın fonksiyonları     Kandaki iyonize kalsiyum (Ca++) düzeyi düştüğünde PTH yükseltilmesini sağlar. Kan (plazma) kalsiyumunda artış mekanizması: 1.  2.  3.    Osteoklastları uyararak kemiklerden kana Ca++ bırakılmasını sağlar. Böbreklerden Ca++ atılımını azaltır. Vitamin D’yi aktifleştirerek bağırsaklardan Ca++ alınmasını artırır. Tiroidektomi sırasında farkında olmadan alınması ölümcül olabilir. Kalsitonin Ca++ düzeyine etkisiyle ZIT yönlüdür. Kalsitonin etkileri  32 amino asitten oluşur.  Kan kalsiyum düzeyinin artışı bu hormonun salınımına neden olur  Kalsitonin Ca++ düzeyini düşürür.   Osteoklastik aktiviteyi yavaşlatır ve   Böbreklerden kalsiyum atımını sağlar.  Çocukluk döneminde daha etkilidir. Pankreas Pankreas bezi ekzokrin ve endokrin fonksiyonu bulunan hücrelerden oluşur.   Ekzokrin fonksiyonu: sindirim enzimleri üretir ve bağırsaklara bırakılır.   Endokrin fonksiyonları: pankreas insülin ve glukagon hormonlarını üretir. İnsülin   Peptit yapılı insülin 51 amino asitten oluşur.   Plazma glikoz ("kan şekeri") düzeyi yükselince pankreasın beta hücrelerinden salınır.   İnsülin çok sayıda dokuyu etkiler. İskelet kas liflerini uyararak   Glikoz alımını ve glikojen sentezini sağlar;   Kandan amino asit alımını artırarak protein sentezini uyarır.   Karaciğer hücrelerini etkileyerek   Glikoz alımını uyarıp glikojen sentezini sağlar   "glikoneogenez"i inhibe eder.   Kan şeker düzeyini DÜŞÜRÜR. Glukagon  Glukagon kan şekerini YÜKSELTİR. Bunu;   Karaciğeri uyararak glikojenden glikoz dönüşümünü sağlar,   Glikozun kana bırakılmasını sağlar,   Adipoz dokuyu (yağ doku) uyararak trigliseridlerin glikoza metabolize olmasını sağlar ve glikozun kana geçişini sağlar.   Glikoneogenezi uyararak karaciğer ve böbreklerde laktat ve prüvattan glikoz çevirimini sağlar. Diabetes mellitus (diyabet= şeker hastalığı) ve komplikasyonları İki tip diabetes mellitus vardır:   Tip 1: (insülin bağımlı, IDDM). Plazmada düşük düzeyde veya hiç insülin bulunmaz.   Tip 2: (insülinden bağımsız) (NIDDM) ve yetişkin diyabet. İskelet kası hücrelerinde yetersiz sayıda glikoz transport sistemi bulunur. Insulin vs Glucagon